Chương 6

Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa,

Đạo đức và con người

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 NỘI DUNG CHƯƠNG 6


I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA

II. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC

III. TƯ TƯỞNG HCM VỀ CON NGƯỜI

IV. XÂY DỰNG VĂN HÓA, ĐẠO ĐỨC, CON NGƯỜI

VIỆT NAM THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh trên các bìa báo quốc tế
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
Chân dung Hồ Chí Minh trên bìa Hình ảnh Bác Hồ trên báo chí
tạp chí Life Tạp chí Châu Mỹ - La tinh
nước ngoài
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
 I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HÓA

1. Một số nhận thức chung về văn hóa và quan hệ giữa văn hóa
với các lĩnh vực khác

2. Quan điểm Hồ Chí Minh về vai trò của văn hóa

3. Quan điểm Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

1. Một số nhận thức chung về văn hóa và quan hệ giữa văn hóa với các lĩnh vực khác
a. Quan niệm Hồ Chí Minh về văn hóa

Nghĩa rộng: văn hóa là tổng hợp mọi phương thức

sinh hoạt của con người

Nghĩa hẹp: Văn hóa là đời sống tinh thần của xã

hội, thuộc kiến trúc thượng tầng

Nghĩa hẹp hơn: Văn hóa là bàn đến các trường học,
số người đi học, xóa nạn mù chữ….

Tiếp cận theo “phương thức sử dụng công cụ

sinh hoạt”
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
 Văn hóa

Toàn bộ sáng tạo và phát minh của con người

Tổng hợp mọi phương thức sinh hoạt và sử dụng của con
người

Vì lẽ sinh tồn và mục đích cuộc sống

Do con người sáng tạo, toàn bộ giá trị vật chất và tinh
thần; mục tiêu, động lực

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 GIÁ TRỊ VẬT GIÁ TRỊ TINH
VĂN HÓA CHẤT THẦN

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Chỉ ra nguồn gốc của Văn hóa.

Văn hóa vừa là mục tiêu, vừa là động lực

của sự nghiệp cách mạng
KẾT LUẬN

Chỉ ra cấu trúc của văn hóa.

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

b. Quan điểm HCM về quan hệ giữa văn hóa với các lĩnh vực khác

MỐI
QUAN HỆ

Quan hệ giữa
Quan hệ giữa Quan hệ giữa
văn hóa với kinh
văn hóa với văn hóa với xã
tế
chính trị hội

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Văn hoá phải thể hiện được cốt
cách tâm hồn của dân tộc

Phải kế thừa, giữ gìn và phát huy những

Về giữ gìn bản sắc giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc
văn hóa, tiếp thu
tinh hoa văn hóa
nhân loại
Đồng thời phải tiếp thu tinh hoa văn hoá
nhân loại để làm giàu thêm văn hoá
dân tộc
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
2. Quan điểm Hồ Chí Minh về vai trò của văn hóa

VAI
TRÒ

Văn hóa là mục

Văn hóa phục
tiêu, động lực Văn hóa là một
vụ quần chúng
của sự nghiệp mặt trận
nhân dân
cách mạng

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 a. Văn hóa là mục tiêu, động lực của sự phát triển xã
hội

Văn hóa là mục tiêu Văn hóa là động lực

Cùng với chính trị, kinh

tế, xã hội, văn hóa nằm Văn Văn Văn Văn
trong mục tiêu chung của hóa hóa hóa hóa
toàn bộ tiến trình cách chính văn giáo đạo
mạng Việt Nam trị nghệ dục đức

5 April 2023
Email: tamntt@hanu.edu.vn
 b. Văn hóa là một mặt trận

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Văn hóa là một mặt trận

Thứ nhất, Văn hóa là một trong bốn nội dung chính của của đời
sống
kinh tế - xã hội.

Thứ hai, Mặt trận văn hóa là một cuộc chiến đấu trên lĩnh vực văn
hóa; vì vậy anh chị em văn nghệ sĩ là chiến sĩ trên mặt trận ấy.

Thứ ba, Người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa phải có lập trường tư
tưởng vững vàng, ngòi bút là vũ khí sắc bén trong sự nghiệp
“phò chính trừ tà”.

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân

Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa là vì dân, phục vụ dân. Do đó, mọi
hoạt động văn hóa phải trở về cuộc sống thực tại của quần chúng.

Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân phải miêu tả cho hay, cho
thật, hùng hồn đời sống hiện thực; phải trả lời các câu hỏi: Viết cho
ai? Mục đích viết? Lấy tài liệu đâu mà viết? Cách viết như thế nào?....

Chiến sĩ văn hóa phải hiểu và đánh giá đúng quần chúng. Nhân dân
phải là những người được hưởng thụ các giá trị văn hóa

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 3. Quan điểm HCM về xây dựng nền văn hóa mới

Xây dựng
nền văn
hóa mới

Trước cách mạng Tháng Trong kháng chiến chống Trong thời kỳ xây dựng
8/1945, đưa ra quan Pháp, khẳng định lại CNXH, chủ trương xây
niệm, ý nghĩa và quan phương châm xây dựng dựng nền văn hóa có nội
tâm đến xây dựng nền nền văn hóa mới: dân tộc, dung XHCN và tính
văn hóa mới khoa học, đại chúng dân tộc

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 II. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC

1. Đạo đức là gốc, là nền tảng tinh thần của xã hội, của cách mạng

2. Quan điểm Hồ Chí Minh về những chuẩn mực đạo đức cách
mạng

3. Quan điểm Hồ Chí Minh về những nguyên tắc xây dựng đạo
đức mới

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

1. Đạo đức là gốc, là nền tảng tinh thần của xã hội, của người cách mạng

* Đạo đức là cái gốc của người cách mạng

Có đạo đức cách mạng thì Quyết tâm làm cách mạng
người
* Đạo cách
đức mạng
là tiêu mới:hàng đầu của người
chuẩn
lãnh đạo trong điều kiện đảngBiến
cầmquyết
quyềntâm thành hành
động thực tiễn để hoàn
thành nhiệm vụ cách mạng
* Đạo đức là nhân tố làm nên sức mạnh của
chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản

* Đạo đức cách mạng là mẫu số chung, là

5 April 2023
thước đo lòng cao thượng của mỗi con người
Email: tamntt@hanu.edu.vn
 Mối quan hệ giữa đức và tài Đạo đức là
gốc, là nền
tảng

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Một số bài viết của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng:
Tư cách một người cách mệnh
Đối với mình phải:
1. Cần kiệm
2. Hòa mà không tư
3. Phải kiên quyết sửa lỗi mình
4. Cẩn thận mà không lười nhác
5. Hay hỏi
6. Nhẫn nại (chịu khó)
7. Hay nghiên cứu, xem xét
8. Vị công vọng tư
9. Không hiếu danh, không kiêu ngạo
10. Nói thì phải làm
11. Giữ chủ nghĩa cho vững
12. Hy sinh
13. Ít lòng ham muốn về vât chất
14. Bí mật
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
 Một số bài viết của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng:

Tư cách một người cách mệnh

Đối với người phải:
15. Với từng người thì phải khoan thứ
16. Với đoàn thể thì phải nghiêm
17. Có lòng bày vẽ cho người
18. Trực mà không táo bạo
19. Hay xem xét người
Đối với việc phải:
20. Xem xét hoàn cảnh kỹ càng
21. Quyết đoán
22. Dũng cảm
23. Phục tùng đoàn thể

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
 Đối với Đảng viên: “Mỗi cán bộ, đảng viên
phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách
mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công
vô tư…”

Đối với thanh niên: “Phải chăm lo giáo dục

đao đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành
những người kế thừa xây dựng CNXH vừa
“hồng” vừa “chuyên””.

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 VỀ VIỆC RIÊNG – Suốt đời tôi hết lòng
hết sức phục vụ Tổ quốc, phục vụ cách
mạng, phục vụ nhân dân. Nay dù phải từ
biệt thế giới này, tôi không có điều gì phải
hối hận, chỉ tiếc là tiếc rằng không được
phục vụ lâu hơn nữa, nhiều hơn nữa. Sau
khi tôi đã qua đời, chớ nên tổ chức điếu
phúng linh đình, để khỏi lãng phí thì giờ
và tiền bạc của nhân dân.

Chủ tịch Hồ Chí Minh dành 79 chữ để riêng cho bản thân
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
 2. Quan điểm về những chuẩn mực đạo đức cách mạng

Cần, kiệm, liêm,

Trung với nước,
chính, chí công
hiếu với dân
vô tư

Yêu thương con

Tinh thần quốc
người, sống có
tế trong sáng
tình có nghĩa
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
 * Trung với nước, hiếu với dân

Trung với Hiếu với

nước dân

Phẩm chất đạo

đức quan trọng
nhất, bao trùm
5 April 2023 nhất
Email: tamntt@hanu.edu.vn
 Trung với nước, hiếu với dân
vốn
Trung với nước, Hiếu với dân là những
trong khái niệm
giai đoạn mớiđạo
là: đức
và cũ chứa đựng nội dung hạn hẹp:
Đây là phẩm Trung với vua, Hiếu với cha mẹ
chất đạo đức
1 2 3
bao trùm, quan
trọng nhất và Hồ Chí Minh đã đưa vào khái niệm cũ
chi phối những một nội dung mới, mang tính cách mạng:
phẩmThể
chấthiện ĐặtTrung
lợi ích
với nước, Hiếu với dân
của quốc Lấy
đạo đức trách
khác
Đặt lợi ích của Đảng, của gia dân
Tổ dânvai trò, sức mạnh
Khẳng định
nhiệm với thực sự của nhân dân
tộc
quốc, của cách mạng lên trên hết lên làm
đất Tin dân, học dân, gắn bó với
Quyết tâm phấn đấu thực hiện trên hết, gốc
nước
mục tiêu cách mạng trước hết
nhân dân,lắng nghe nhân dân
Thực hiện tốt mọi chủ trương, Chăm lo đời sống vật chất và
5 April 2023 chính sách của Đảng và Nhà
Email: nước
tamntt@hanu.edu.vn
tinh thần của nhân dân
 * Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư

Theo Hồ Chí Minh :

CẦN Đây là phẩm chất đạo đức vô
CHÍ
cùng cần thiết của con người
CÔNG CÁC KIỆM Việt Nam, đặc biệt là trong công
VÔ TƯ
ĐỨC cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.
TÍNH

CHÍNH
LIÊM

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

Những phẩm chất đạo đức trên được hội tụ đầy đủ ở Hồ Chí Minh

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 * Thương yêu con người, sống có tình nghĩa

“Ở đời và làm người là phải biết

thương nước, thương dân, thương
nhân loại bị khổ đau áp bức”
(Hồ Chí Minh)

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Theo Hồ Chí Minh :
Yêu thương con người thể hiện:
- Có tình cảm rộng lớn dành cho những người lao động, người bị áp
bức bóc lột, người cùng khổ,…

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 - Có thái độ tôn trọng con người:
+ Đối với mình: nghiêm khắc, không tự cao tự đại.

+ Đối với người: “không xem thường kẻ dưới, không xu nịnh kẻ

trên.
- Có thái độ bao dung tha thứ đối với những người có sai lầm
khuyết điểm nhưng đã nhận thức được và đã sửa chữa.

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Tinh thần quốc tế thuỷ
chung trong sáng
Đây là phẩm chất đạo đức không thể thiếu
Hồ Chí Minh là hiện thân của tinh
của con người Việt Nam trong thời đại mới
thần quốc tế thuỷ chung, trong sáng
Phẩm chất này được thể hiện :

Sự tôn trọng và yêu thương tất cả các

dân tộc, nhân dân các nước
Chống lại sự thù hằn, bất bình đẳng dân
tộc và sự phân biệt chủng tộc
Coi giúp bạn cũng như giúp mình
thắng lợi của mình cũng là thắng lợi
của nhân dân thế giới
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
 Hồ Chí Minh là tấm gương sáng về đạo đức cách mạng

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 3. Quan điểm về những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới

Nói đi đôi với làm, phải

nêu gương về đạo đức
Những
nguyên tắc
xây dựng Xây đi đôi với chống
đạo đức
mới
Phải tu dưỡng đạo đức
suốt đời

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 III. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CON NGƯỜI

1. Quan niệm Hồ chí Minh về con người

2. Quan điểm Hồ Chí Minh về vai trò của con người

3. Quan điểm Hồ Chí Minh về xây dựng con người

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 1 Quan niệm Hồ Chí Minh về con người

Con người được nhìn

nhận như một chỉnh thể

Con người như một chỉnh thể thống nhất về

tâm lực, thể lực và các hoạt động của nó
Thiện và ác, hay và dở,
hiền và giữ
Hồ Chí Minh xem xét con người trong sự
thống nhất của hai mặt đối lập Tính người - mặt xã hội
và tính bản năng - mặt
sinh học của con người
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
 Con người cụ thể, lịch sử
Bầu bạn

Nhân dân
Xem xét con người trong và Tổ quốc Dòng họ
các mối quan hệ
Con
người

Theo giới tính, lứa Nhân

Anh em
tuổi, nghề nghiệp loại

Gia đình

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Bản chất con người mang tính xã hội
+ Để sinh tồn, con người phải lao động sản xuất.
+ Trong quá trình lao động, sản xuất các mối quan hệ được xác
lập.
+ Con người vừa là chủ thể, vừa là sản phẩm của lịch sử.
+ Con người là tổng hợp các quan hệ xã hội từ hẹp đến rộng

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Người đã chỉ ra nguyên nhân gây ra đau khổ mất mát cho
con người: đó là giai cấp bóc lột, bọn thực dân đế quốc; và
cũng chỉ ra con đường giải phóng dân tộc, giải phóng giai
cấp:
…đi theo con đường của
cách mạng vô sản để đem
lại cuộc sống ấm no, hạnh
phúc cho mọi người

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trò của con người

Về vai trò của con người

Con người là vốn quý nhất, nhân tố quyết
định thành công của sự nghiệp cách mạng
Con người là vốn quý nhất, phải yêu
thương quý trọng con người
Nhân dân là người sáng tạo ra
mọi giá trị vật chất và tinh thần
Nhân dân là yếu tố quyết định
sự thành công của cách mạng

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 Con người vừa là mục tiêu, động lực của cách mạng,
phải coi trọng và phát huy nhân tố con người
* Con người là mục
tiêu của cách mạng
Con người là mục tiêu trong từng điều kiện
cụ thể của từng giai đoạn cách mạng
Khi đất nước còn nô lệ thì mục tiêu
trước hết là giành độc lập dân tộc
Sau khi giành chính quyền về tay nhân dân thì mục tiêu
ăn, mặc, ở, đi lại, học hành lại được ưu tiên hơn

Con người là mục tiêu của cách mạng nên mọi đường lối,chủ trương,
chính sách của Đảng, Nhà nước đều vì lợi ích chính đáng của con người
5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn
 * Con người là động
lực của cách mạng
Hồ Chí Minh có niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh vĩ đại và năng lực
sáng tạo của quần chúng

Nếu không có nhân dân thì Chính phủ không đủ lực lượng.
Nếu không có Chính phủ thì nhân dân không có ai dẫn đường
Không phải mọi người đều trở thành động lực của CM, mà phải là
những con người được giác ngộ và tổ chức. Họ phải có trí tuệ
và bản lĩnh, văn hoá, đạo đức…
TBT NguyÔn V¨n Linh NguyÔn Kim Ngäc
Con người là động lực chỉ có thể thực hiện được khi
KiÕn tróc sư cña c«ng cuéc Ngưêi ®Æt nÒn mãng cho
hoạt động có tổ chức, lãnh đạo. Vì vậy, cần có sự
®æi míi chñ trư¬ng
lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam
5 April 2023
kho¸n s¶n phÈm
Email: tamntt@hanu.edu.vn
 * Phải coi trọng, phát huy
nhân tố con người

Là người cộng sản thì phải tin nhân dân và niềm tin
quần chúng sẽ tạo sức mạnh cho người cộng sản

Phải chống các bệnh: xa nhân dân, khinh nhân dân, sợ

nhân dân, không tin cậy nhân dân, không hiểu nhân dân…

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 3. Quan điểm Hồ Chí Minh về xây dựng con người

Yêu cầu khách quan, vừa cấp bách vừa lâu dài của cách mạng

Muốn xây dựng XHCN, trước hết cần có con người XHCN

Nội dung trọng tâm, một bộ phận hợp thành của chiến lược
phát triển kinh tế - xã hội

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

 IV. XÂY DỰNG VĂN HÓA, ĐẠO ĐỨC, CON NGƯỜI VIỆT NAM
HIỆN NAY THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1. Xây dựng và phát triển văn hóa, con người

2. Xây dựng đạo đức

5 April 2023 Email: tamntt@hanu.edu.vn

Trong lĩnh vực văn hoá: Hồ Chí Minh đã sớm nhận thấy vai trò và sức mạnh
của văn hoá, đã sớm đưa văn hoá vào chiến lược phát triển của đất nước

Trong lĩnh vực đạo đức: Hồ Chí Minh đã góp phần cho việc thúc đẩy sự hiểu
biết lẫn nhau; bổ sung tư tưởng đạo đức Macxít; tạo ra một cuộc cách mạng
về đạo đức ở Việt Nam

Trong tư tưởng về xây dựng con người mới: Hồ Chí Minh đã bổ sung và phát
triển cả về mặt lý luận và thực tiễn