ረቂቅ

የሶማሌ ክልል ታሪክ በሰፊው የሶማሊያ ታሪክ ውስጥ ተበታትኗል

እና ኢትዮጵያ። ነገር ግን ይህ ጽሑፍ ታሪካዊውን በግልፅ ይመረምራል።
ከቅኝ ግዛት ጀምሮ እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስ የክልሉ እድገቶች
በ 1995 ዓ.ም አካባቢ እና ክልሉ የተለያዩ ብሄረሰቦችን እንዴት አገኘ
ብሄራዊ ማንነቶች፣ ሶማሌ እና ኢትዮጵያውያን በተመሳሳይ ጊዜ። ወረቀቱም እንዲሁ
የሶማሌ ክልል ታሪካዊ ለውጦችን በአጭሩ ለማቅረብ ያለመ ነው።
እና ባህላዊ የትረካ እይታ።

ረቂቅ
የሶማሌ ክልል ታሪክ በሰፊው በሶማሊያ እና በኢትዮጵያ ታሪክ ውስጥ ተበታትኗል። ይህ ጽሁፍ
ግን ከቅኝ ግዛት ጀምሮ እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስ በ 1995 ዓ.ም አካባቢ የነበረውን ታሪካዊ
እድገቶች እና ክልሉ የተለያዩ ብሄር ብሄረሰቦችና ብሄር ብሄረሰቦችን ማንነቶችን በአንድ ጊዜ
እንዳገኘ፣ የሶማሌ እና የኢትዮጵያ ህዝቦችን በአንድ ጊዜ ይዳስሳል። ፅሁፉ የሶማሌ ክልል
ታሪካዊ እድገቶችን በአጭር እና በባህላዊ ትረካ እይታ ለማቅረብ ያለመ ነው።

የሶማሌ ክልል ከኦሮሚያ ክልል ቀጥሎ ሁለተኛው ትልቁ የሀገሪቱ ክልል ነው። ክልሉ ከአፋር
ክልል፣ ከኦሮሚያ ክልል እና ከድሬዳዋ በምዕራብ፣ ከጅቡቲ በሰሜን፣ ከሶማሌላንድ በሰሜን-
ምስራቅ፣ ከሶማሊያ ከምስራቅ እስከ ደቡብ እና ከኬንያ እስከ ደቡብ ምዕራብ ይዋሰናል።

I
 መግቢያ
የዛሬው የሶማሌ ክልል የኢትዮጵያ ሶማሌ ክልል በቀላሉ ምዕራባዊ ሶማሌ ነበር።
ግዛት እና/ወይም የኦጋዴን እና ሃውድ የዛን ጊዜ፣ በተለምዶ የሚገኘው በ
በደቡብ ምስራቅ ኢትዮጵያ ግምታዊ አካባቢ፣ በሰሜን የተከበበ
የብሪቲሽ ሶማሊላንድ እና በምስራቅ በጣሊያን ሶማሌላንድ። በኩል
ድል እና ቅኝ ግዛት, አሁን ያለውን ቅርጽ አግኝቷል እና
ጂኦፖለቲካ.

ዝርዝር ሁኔታ
Abstract .......................................................................................................................................................I
1. መግቢያ ....................................................................................................................................................1
2. የሶማሌ ህዝብ ታሪክ ...................................................................................................................................2
3. የሶማሌ ህዝብ ማህበራዊ መዋቅር እና የዘር ስርአት .........................................................................................3
4. ሃይማኖታዊ ተግባራት እና እምነቶች ............................................................................................................5
5. የሶማሊኛ ቋንቋዎች ...................................................................................................................................7
6. በሶማሌ ህዝብ ዘንድ ታዋቂው ሰው ..............................................................................................................8
መደምደሚያ .................................................................................................................................................9
ማጣቀሻዎች ...............................................................................................................................................10

II
III
1 መግቢያ
የዛሬው የኢትዮጵያ ሶማሌ ክልል የዚያን ጊዜ የምዕራብ ሶማሌ ግዛት እና/ወይም ኦጋዴን እና
ሃውድ ነበር፣ በተለምዶ በደቡብ ምስራቅ ኢትዮጵያ ተቀራራቢ አካባቢ፣ በሰሜን በብሪቲሽ
ሶማሊላንድ እና በምስራቅ በጣሊያን ሶማሊላንድ የተገደበ። በወረራና በቅኝ ግዛት አሁን
ያለችበትን ቅርፅ እና ጂኦ ፖለቲካ አግኝቷል።

በክልሉ ላይ የሚገኙ አብዛኛዎቹ ጥናቶች በዋናነት የፖለቲካውን ኦውራ ይመረምራሉ

ክልሉ እና 1977-78 በኢትዮጵያ እና በሶማሌ መካከል የተደረገ ጦርነት። አሉ
በሶማሊያ እና በኢትዮጵያ ታሪክ ውስጥ የተበተኑ ሌሎች ጥናቶች። ለ
ለምሳሌ የአብዲ ሳማተር የኢትዮጵያ ብሄረሰብ ፌደራሊዝም እና የክልል
የራስ ገዝ አስተዳደር፡ የሶማሊያ ፈተና (ሳማትር፣ 2008) መረጃ ሰጭ ጥናት ነው።
የክልል የፖለቲካ ታሪክ እና ከ 1991 በኋላ ያለውን ጊዜ ብቻ ይሸፍናል
ስራዎች በክልሉ የፖለቲካ ኦውራ ላይ የሃግማን ጥናቶችን ያካትታሉ።
ማርካኪስ በኢትዮጵያ ሶማሌ ላይ የፃፈው ረቂቅ ወረቀት (1996) እና ሌላው
በአዲሱ የኢትዮጵያ የፖለቲካ ሥርዓት ውስጥ የሶማሌ ብሔር ብሔረሰቦች ላይ ወረቀት
(1994) ናቸው።
ሌሎች ሊጠቀሱ የሚገባቸው ጥናቶች. ይሁን እንጂ ከእነዚህ ጥናቶች ውስጥ አንዳቸውም
አይደሉም
የክልሉን ታሪክ እና ድርብ እንዴት እንደሆነ ለማሳየት ሞክሯል።
የኢትዮጵያ እና የሶማሌ ማንነት እስከ እ.ኤ.አ
የቅኝ ግዛት ጊዜ, በአጭር እና በትክክለኛ መንገድ.
ይህ ጽሁፍ በኢትዮጵያ ሶማሌ ክልል ከቅኝ ግዛት ዘመን ጀምሮ እስከ ቅርብ ጊዜ ድረስ ያለውን
ታሪካዊ ክንውኖች ያጠቃልላል። እና ታሪኩ ድርብ ኢትዮጵያዊ እና ሶማሊያዊ ማንነትን
እንዴት እንደቀረፀ ይመረምራል።አብዛኞቹ ሶማሌዎች የእስልምና እምነትን በጥብቅ
ይከተላሉ። ሃይማኖት 98.74% የሚሆነው ህዝብ ሙስሊም ነው ፣ ሁሉም ሌሎች
ሃይማኖቶች በአንድ ላይ 1.26% ናቸው።

ሶማሊኛ ከኩሽቲክ ቋንቋዎች አንዱ ነው፣ እሱም የአፍሮ-እስያ ቤተሰብ ቅርንጫፍ ነው።
ተዛማጅ ቋንቋዎች አፋርኛ እና ኦሮምኛ ያካትታሉ። ምንም እንኳን የሶማሌ ቋንቋ የቋንቋ
መግለጫዎች በ 1844 መጀመሪያ ላይ ሊገኙ ቢችሉም መንግስት ሶማሊኛ በላቲን ፊደል
እንዲጻፍ የወሰነው እስከ 1973 ድረስ ብቻ አልነበረም።
ማህበረሰቡ በትልቅ የተዘረጋ የቤተሰብ ጎሳ ስርዓት ይታወቃል። የጎሳ አባልነት የሚወሰነው
በአባታዊ የዘር ሐረግ ነው (በአባት በኩል)። ሰዎች የዘር ሐረጋቸውን ከትውልድ ወደ ኋላ
መመለስ ይችላሉ እና በአጠቃላይ ከአንድ ሰው ጋር እንዴት እንደሚዛመዱ ፣ እንዴት

1
እንደሚናገሩ እና ለእነሱ አክብሮት እንደሚሰጡ ፣ ስማቸውን እና የጎሳ አባልነታቸውን
በመማር ብቻ መወሰን ይችላሉ።

2. የሶማሌ ህዝብ ታሪክ

የሶማሌ ክልል ከኦሮሚያ ክልል ቀጥሎ ሁለተኛው ትልቁ የሀገሪቱ ክልል ነው። ክልሉ ከአፋር
ክልል፣ ከኦሮሚያ ክልል እና ከድሬዳዋ በምዕራብ፣ ከጅቡቲ በሰሜን፣ ከሶማሌላንድ በሰሜን-
ምስራቅ፣ ከሶማሊያ ከምስራቅ እስከ ደቡብ እና ከኬንያ እስከ ደቡብ ምዕራብ ይዋሰናል። ክልሉ
በዋናነት የሚኖረው የሶማሌ ብሄረሰብ ቢሆንም ብሄር ብሄረሰቦችን ያካተተ ነው። ከዚህም
በላይ በኢትዮጵያ የሚኖሩ ሶማሌዎች ከሌሎች የሶማሌ ብሔር ተወላጆች ጋር በጎረቤት ሀገር
ካሉ የሶማሌ ብሔር ብሔረሰቦች ጋር ማህበራዊ እና ፖለቲካዊ ትስስር አላቸው፤ እንደ ሶማሌ
ባህል የጎሳ ትስስር በጣም አስፈላጊው ማህበራዊ እና ፖለቲካዊ አደረጃጀት ነው።

የሶማሌ ክልል ዋና ከተማ ጅግጅጋ ነው። ክልሉ በዘጠኝ ዞኖች እና በ 53 ቀበሌዎች የተከፋፈለ
ነው። እነዚህ ዘጠኝ የአስተዳደር ዞኖች ሽኒሌ፣ ጅግጅጋ፣ ደገሃቡር፣ ዋርዴር፣ ቆራሄ፣ ፊቅ፣ ጎዴ፣
አፍዴር እና ሊበን ናቸው። ነገር ግን የብሔር ተኮር ፌደራሊዝም ክፍፍል ከተቋቋመ ከ 1994
ዓ.ም ጀምሮ ክልሉ ከአፋር እና ከኦሮሚያ ክልል ጋር በተለያዩ ድንበሮች ላይ ይጨቃጨቃል።
ከኦሮሚያ ክልል ጋር በ 420 ቀበሌዎች ላይ የድንበር ውዝግቦች ነበሩ (ቢቢሲ 2017) እነዚህን
አለመግባባቶች ለመፍታት በ 2004 በኦሮሚያ ክልል ስር ከሚገኙት 80% ቀበሌዎች ጋር ህዝበ
ውሳኔ ተካሂዷል። ይሁን እንጂ የድንበር ማካለሉ በአብዛኛዎቹ አካባቢዎች አልተተገበረም.
በመሆኑም በሁለቱ ክልሎች አዋሳኝ አካባቢዎች ከፍተኛ ግጭቶች አሉ።

2
3. የሶማሌ ህዝብ ማህበራዊ መዋቅር እና የዘር ስርዓት
የአንድ ሰው የዘር ሐረግ በሶማሌ ባህል ውስጥ ወሳኝ ነገር ነው። ማህበረሰቡ በትልቅ የተዘረጋ
የቤተሰብ ጎሳ ስርዓት ይታወቃል። የጎሳ አባልነት የሚወሰነው በአባታዊ የዘር ሐረግ ነው (በአባት
በኩል)። ሰዎች የዘር ሐረጋቸውን ከትውልድ ወደ ኋላ መመለስ ይችላሉ እና በአጠቃላይ ከአንድ
ሰው ጋር እንዴት እንደሚዛመዱ ፣ እንዴት እንደሚናገሩ እና ለእነሱ አክብሮት እንደሚሰጡ ፣
ስማቸውን እና የጎሳ አባልነታቸውን በመማር ብቻ መወሰን ይችላሉ።

በሶማሊያ አራት ዋና ዋና ጎሳዎች (ዳሮድ፣ ሃዊያ፣ ዲር እና ራሃወይን) እና በርካታ ከመካከለኛ

እስከ ትናንሽ ቡድኖች አሉ። እያንዳንዱ ጎሳ በአስር ሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎችን ብቻ ሊይዝ
በሚችል በብዙ ንዑስ ጎሳዎች ሊከፋፈል ይችላል። በእነዚህ ንኡስ ጎሳዎች ውስጥ፣ በትንንሽ
ቤተሰቦች ዘመድ ዝምድና ላይ የተመሰረቱ ተጨማሪ የቡድን ምድቦች አሉ። በጎሳ ስርዓት
ውስጥ ያለው የቡድን ክፍፍል የግድ በጂኦግራፊያዊ ልዩነት ላይ የተመሰረተ አይደለም. የተለያዩ
ንኡስ ጎሳዎች በአንድ አካባቢ መኖር የተለመደ ነው።

የሽማግሌዎች ሚና

ሽማግሌዎች በሶማሌ ማህበረሰብ እና በእለት ተእለት ህይወት ውስጥ ትልቅ ሚና

ይጫወታሉ። እነሱ ተደራዳሪዎች፣ ሸምጋዮች እና አማካሪዎች ናቸው። እንደ ጎሳ ተወካዮችም
ሆነው ሊያገለግሉ ይችላሉ። ሶማሌዎች በአጠቃላይ ከማንኛውም ተጨማሪ እርምጃ በፊት
ስለ አንድ ጉዳይ ከአንድ የማህበረሰብ ሽማግሌ ምክር ይፈልጋሉ። ሽማግሌ መሆን ከእድሜው
ይልቅ ከአንድ ሰው ደረጃ እና ስልጣን ጋር በጣም የተቆራኘ ነው። ለምሳሌ የጎሳ አለቆች
(አቃል) እና የሀይማኖት መሪዎች እድሜያቸው ምንም ይሁን ምን ከስልጣናቸው የተነሳ እንደ
ሽማግሌ ተደርገው ይወሰዳሉ።

በሶማሊያ ተግባራዊ መንግስታት በሌሉባቸው አካባቢዎች ህግ እና ስርዓትን በማስከበር ረገድ

የስልጣን እና የስልጣን ሽማግሌዎች እጅግ በጣም አስፈላጊ ነበር። ሁኔታው ሲፈጠር
ሽማግሌዎች አንድ ላይ ተቀምጠው ጉዳዩን በሰላማዊ መንገድ በሚያራግፈው ውሳኔ

3
ለመፍታት ይሞክራሉ። በርግጥም በአንዳንድ ክልሎች ልማዳዊ ህግን ማክበር ባለበት አካባቢ
የሀገር ሽማግሌዎች በገጠር ዛፍ ስር የሚደረጉ ውሳኔዎች የህግ ጥንካሬን ሊሸከሙ ይችላሉ።

የሽማግሌዎች ውሳኔ ማክበር እና መተግበር የተመካው በባህላዊ ሥልጣናቸው በማክበር ላይ

ነው። ቢሆንም፣ በአጠቃላይ ሁሉም ሶማሌዎች ለዕድሜ እና ልምዳቸው ጥልቅ አክብሮት
አላቸው። በውጭ አገር የሚኖሩ ብዙ የግል ችግሮችን ለመፍታት ሽማግሌዎች የመጀመሪያ
መገናኛ ሆነው ቀጥለዋል።

የክብር እሳቤ (ሻራፍ) የሶማሌ ባህል ማዕከል ነው። የግል ክብር ከሀብትም ሆነ ከስልጣን ሳይለይ
በሶማሊያ ካለው የቤተሰብ ስም ጋር በእጅጉ የተሳሰረ ነው። በተለምዶ፣ የአንድ ሰው ባህሪ
የመላው ጎሳ ወይም ማህበረሰብ ክብር ወይም መልካም ስም ይነካል። ይህ አሁንም በገጠር ያሉ
አንዳንድ ጎሳዎች ሲታዩ በከተሞች ደግሞ ቤተሰቡን ብቻ የሚያንፀባርቅ ሆኖ ተቀይሯል።
ሰዎች ስለግል ክብራቸው ያላቸው ግንዛቤ የኩራታቸውን እና የታማኝነት ስሜታቸውን
ያሳውቃል፣ እና ባህሪን እና መስተጋብርን በሁሉም ሁኔታዎች የመምራት አዝማሚያ አለው።

የማህበረሰብ ጥገኝነት

በሶማሌ ባህል ውስጥ የተጠናከረ የማህበረሰብ ትኩረት አለ። ሰዎች አስፈላጊ ፍላጎቶችን
ለማሟላት ለድጋፍ በቤተሰባቸው እና በማህበረሰቡ ላይ እርስ በርስ ይተማመናሉ። ከርስ በርስ
ጦርነት ወዲህ በዘመድ ላይ ጥገኛ መሆን በተለይ ለህልውና ወሳኝ ሆኗል። የመንግስት
መሰረታዊ አገልግሎቶችን የመስጠት ወይም ለሰብአዊ ወይም ከግጭት ጋር በተያያዙ አደጋዎች
ምላሽ የመስጠት አቅሙ ዝቅተኛ ነው።16 ስለዚህ ሶማሊያውያን ምግብ፣ ጥበቃ እና ግጭትን
ለመፍታት በዘመድ አዝማድ ይተማመናሉ። ሁሉም ነገር ሁል ጊዜ እንደገና ይሰራጫል እና
በማህበረሰቡ መካከል ይጋራል ፣ ከተሳትፎ ገንዘብ እስከ ማካካሻ ገንዘብ። የአንድ ማህበረሰብ
ለግለሰብ ተግባር ሀላፊነቱን ይወስዳል። ለምሳሌ አንድ ሰው ጥፋት ከሰራ በተለምዶ ተጠያቂው
የዘመዶቻቸው ቡድን ነው እና ካሳ መክፈል አለበት.

4
2. እድገቶች በ 1884-1960
የሶማሌ ህዝብ በአፍሪካ ቀንድ ውስጥ የተለያዩ ሱልጣኔቶች ይኖራሉ
እና የከተማ ግዛቶች የተመሰረቱት በመካከለኛው ዘመን እስላማዊ እና እ.ኤ.አ

4. ሃይማኖታዊ ተግባራት እና እምነቶች

አብዛኛው የእስልምና የሱኒ ክፍል እና የሻፊዒይ የእስልምና ፊቅህ መዝሀብ ነው። እስልምና
ከሶማሌ ብሄራዊ ማንነት ጋር በጥብቅ የተቆራኘ ነው፣ ይህም ለሁሉም ሶማሌዎች የጎሳ
ዝምድና እና የባህል ዳራ ሳይለይ አንድ ወጥ የሆነ ማንነትን ይሰጣል። ሃይማኖት የሁሉም
ሶማሌዎች የዕለት ተዕለት ኑሮ ቁልፍ ገጽታ ነው።የሶማሌ ባህል ማዕከላዊ ሃይማኖታዊ ተግባር
ነው። አብዛኞቹ ሶማሊያውያን ጠንካራ አቋም አሳይተዋል።

ከእስልምና እምነት ጋር መጣበቅ። ሃይማኖት

98.74% የሚሆነው ህዝብ ሙስሊም ነው፣ ሁሉም ሀይማኖቶች በአንድ ላይ 1.26%

ናቸው።ለምሳሌ በረመዳን ወር አብዛኛው የሶማሌያ ህዝብ በቀን ብርሀን ላይ ምግብ
አይመገብም። በተጨማሪም ፣ አብዛኛዎቹ

ሙስሊም ሶማሌዎች ቀኝ እጅ ንፁህ ነው ብለው ያምናሉ እና ቀኝ እጅን ለመብላት፣

ለመጨባበጥ እና ለመሳሰሉት ይጠቀማሉ። በተቃራኒው የግራ እጅ እንደ ርኩስ ይቆጠራል.

ሙስሊሞች አልኮል እንዳይጠጡ እና የአሳማ ሥጋን እንዳይበሉ የተከለከሉ መሆናቸውን ልብ

ሊባል ይገባል ። ከዚህ ማህበረሰብ ጋር የሚሰሩ አገልግሎት ሰጪዎች ከእነዚህ ምርቶች ውስጥ
አንዱን የሚያካትቱ የአመጋገብ ምክሮችን ከመስጠት መቆጠብ አለባቸው። ሃይማኖታዊ
እምነቶች እና ልምዶች

ሁሉም ሶማሌዎች ማለት ይቻላል የሱኒ ሙስሊሞች ናቸው። እስልምናን ለሚከተሉ ሰዎች
ሃይማኖት በአሜሪካ ወይም በአውሮፓ ከተለመደው የበለጠ ሰፊ የሆነ የህይወት ሚና አለው።
እስልምና የእምነት ስርዓት፣ ባህል፣ የመንግስት መዋቅር እና የአኗኗር ዘይቤ ነው። ስለዚህ
በሶማሊያ አመለካከቶች፣ ማህበራዊ ልማዶች እና የፆታ ሚናዎች በዋነኛነት በእስልምና ባህል
ላይ የተመሰረቱ ናቸው። ለምሳሌ ኢስላማዊው የዘመን አቆጣጠር በጨረቃ ወር ላይ
የተመሰረተ ሲሆን መሃመድ መዲና ከገባበት አመት ጀምሮ መቁጠር ይጀምራል; ሁለቱም ይህ
እና የጁሊያን የቀን መቁጠሪያ በይፋ እውቅና እና ጥቅም ላይ ይውላሉ.

ኢስላማዊ ሥነ-መለኮት እና ሃይማኖታዊ ልምምድ ውስብስብ ነው, እና በእስላማዊው

ማህበረሰብ ውስጥ ከፍተኛ ጥናት እና ምሁር ነው. ሙስሊሞች የሃይማኖታቸውን መሰረታዊ
ገፅታዎች ሙስሊም ላልሆኑ ሰዎች ለማስተላለፍ ሲሞክሩ በአንድ አምላክ በአላህ ማመንን እና
የአላህን ነብያት ትምህርት ለማጥናት መሰጠትን ያጎላሉ። ከእነዚህ መካከል ነቢዩ መሐመድ

5
ዋነኛው ነው፣ ምንም እንኳን ሌሎች የተከበሩ ነቢያት የመጽሐፍ ቅዱስ ፓትርያርክ አብርሃም
እና ኢየሱስን ያካትታሉ። መሐመድ የተከበረ እና አስተምህሮቱ የእስልምና አስተሳሰብ እና
ተግባር ዋና አካል ቢሆንም ክርስቲያኖች ኢየሱስን በሚያመልኩበት መንገድ አምላክ ተብሎ
እንደማይመለክ ሙስሊሞች በፍጥነት ይገልጻሉ።

አስፈላጊ ሃይማኖታዊ በዓላት ረመዳን፣ ኢድ አል-ፊጥር፣ ኢድ አራፋ እና ሙሊድ ያካትታሉ።

ረመዳን የጨረቃ አቆጣጠር 9 ኛው ወር ነው። በበዓል 30 ቀናት ውስጥ ሰዎች ይጸልያሉ,
ይጾማሉ እና በቀን ከመጠጣት ይቆጠባሉ እና በሌሊት ብቻ ይበላሉ. የሕክምና አቅራቢዎች
ሊያውቁት የሚገባው የዚህ በዓል አስፈላጊ ገጽታ ብዙውን ጊዜ መድሃኒቶች የሚወሰዱት
በምሽት ብቻ ነው. ነፍሰ ጡር እናቶች፣ በጠና የታመሙ ሰዎች እና ህጻናት (በተለምዶ ከ 14
አመት በታች ያሉ ይተረጎማሉ) ከፆም ነፃ ናቸው። አንዳንድ የረመዳን ሃይማኖታዊ ሥርዓቶች
ጾሙን ለተጨማሪ 7 ቀናት ያራዝመዋል።

ከረመዳን ቀጥሎ የኢድ አል-ፊጥር በዓል የፆም ፍፃሜ ይሆናል። ይህ በዓል ትልቅ የቤተሰብ
ስብሰባዎችን እና ለልጆች ስጦታዎችን ያካትታል. ኢድ አራፋ (ኢድ አል-አዱሃ ተብሎም
ይጠራል) የቀን መቁጠሪያ አመት በጣም አስፈላጊው በዓል ነው። ወደ ሳውዲ አረቢያ የሐጅ
ጉዞ (ሀጂያ) ለማድረግ ጊዜው አሁን ነው። ሞሊድ ከረመዳን በኋላ ባለው ወር የሚከበረው
ሌላው ጠቃሚ በዓል ነው። የነብዩ መሐመድን ልደት እና ሞት መታሰቢያ ነው።

ብዙ ሃይማኖታዊ በዓላት የበግ ወይም የፍየል መግደልን ያካትታሉ. በሲያትል ውስጥ፣ ቤተሰቦች
በሱመር፣ ዋሽንግተን ወደሚገኝ እርሻ ይጓዛሉ፣ እዚያም አስፈላጊውን እንስሳ ገዝተው
የአምልኮ ሥርዓቱን እርድ ያደርጋሉ። የእስልምና ባህል የአሳማ ሥጋ መብላት ወይም አልኮል
መጠጣትን ይከለክላል.

6
5. የሶማሌ ቋንቋዎች
ሶማሊኛ ከኩሽቲክ ቋንቋዎች አንዱ ነው፣ እሱም የአፍሮ-እስያ ቤተሰብ ቅርንጫፍ ነው።
ተዛማጅ ቋንቋዎች አፋርኛ እና ኦሮምኛ ያካትታሉ። ምንም እንኳን የሶማሌ ቋንቋ የቋንቋ
መግለጫዎች በ 1844 መጀመሪያ ላይ ሊገኙ ቢችሉም መንግስት ሶማሊኛ በላቲን ፊደል
እንዲጻፍ የወሰነው እስከ 1973 ድረስ ብቻ አልነበረም። ዛሬ በጥቂቱ ለመጥቀስ ያህል ሶማሊኛ
በዓለም ዙሪያ በቢቢሲ፣ በራዲዮ ሞስኮ እና በሬዲዮ ካይሮ ይተላለፋል። በጅቡቲ፣ በኢትዮጵያ
እና በኬንያ የሚገኙ የሀገር ውስጥ ሬዲዮና ቴሌቪዥን ጣቢያዎችም በቋንቋ ፕሮግራሞችን
አሰራጭተዋል። የሶማሌ ቋንቋ ሁለት የተለያዩ የክልል ዝርያዎች አሉት፡- አፍ ማይ ("af my"
ይባላል) እና አልማህያ ("af mahah" ይባላል)። አፍ ማይ ማይ ማይ በመባልም ይታወቃል እና
የሀገሪቱ ቋንቋ ተናጋሪ ሆኖ ያገለግላል። ሁለቱም የቋንቋ ዓይነቶች ኦፊሴላዊ ሆነው እስከ 1973
ድረስ አፍ ማሃያ ይፋዊ የጽሑፍ ዓይነት ሆነ። ምንም እንኳን በፅሁፍ መልክ፣ አፍ ማይ እና አፍ
ማሃያ ብዙ ተመሳሳይነቶችን ቢጋሩም፣ በንግግራቸው ውስጥ ግን ልዩነቶች መኖራቸው በቂ
ነው፣ እንዲያውም አንዳንድ ጊዜ እርስ በርስ የማይረዱ ሊሆኑ ይችላሉ። የሶማሌ ፊደላት
ድምፆች እያንዳንዳቸው በተወሰኑ ፊደላት ይወከላሉ. ምንም እንኳን ሶማሊኛ በእንግሊዘኛ
እና በሌሎች ምዕራባውያን ቋንቋዎች የሚጠቀሙባቸውን ብዙ ተመሳሳይ ድምፆች ቢጋራም
አንዳንዶቹ ፊደላት ለሶማሊኛ ልዩ የሆኑ ድምፆችን ይወክላሉ። የሱማሌ ቋንቋ በአፍ ወግ
የበለፀገ ሲሆን በንግግራቸው የተነገሩ የአባባሎች ፣የወሬ ተረት እና ድንቅ ግጥሞች ስለ ጀግኖች
እና በሀገሪቱ ያሉ ወሳኝ ክስተቶች የሶማሌ ህዝብ ስጋ መብላትን ይወዳል ፣ነገር ግን ሃላል
መሆን አለበት ፣ማለትም በሙስሊም ተዘጋጅቷል ። . ሙስሊም የሆኑ አብዛኞቹ ሶማሌዎች
የሱኒ ክፍል ናቸው። የአጻጻፍ ስርዓት ከፀደቀ በኋላ አብዛኛው የሶማሌኛ የቃል ሥነ-ጽሑፍ
አሁን ታትሞ ቋንቋውን ለሚማሩ ተማሪዎች ይገኛል። ሶማልኛን ለመማር ፍላጎት ላላቸው
ተማሪዎች ያለው አብዛኛው ቁሳቁስ በእንግሊዝኛ ነው።

7
6. በሶማሌ ህዝብ ዘንድ ታዋቂው ሰው
ኢማም አህመድ ኢብኑ ኢብራሂም አል ጋዚ

በአህመድ ግራኝ ስኬት ኢትዮጵያ በ 16 ኛው ክፍለ ዘመን እስላማዊ መንግስት ልትሆን

ተቃርቧል። እስልምና ወደ ኢትዮጵያ የገባው በ 7 ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ሲሆን ከዚያን ጊዜ
ጀምሮ ተፅዕኖው እያደገ ሄደ። እስልምና በመጀመሪያ በቀይ ባህር ዳርቻ በሚገኙ ዘላኖች
መካከል ያዘ። የበለጠ ወደ ውስጥ ዘልቆ በምስራቅ ሸዋ እና በሲዳማ ያዘ። በ 13 ኛው መቶ ክፍለ
ዘመን ጠንካራ የሙስሊም መንግስታት ወደ ቀይ ባህር የሚወስደውን የንግድ መስመር
የሚቆጣጠሩት ጠንካራ ሰራዊት አሏቸው። በ 14 ኛው እና በ 15 ኛው መቶ ክፍለ ዘመን
በእነዚህ መንግስታት እና በክርስቲያን ኢትዮጵያ መካከል ግጭቶች ሲፈጠሩ። ክርስቲያኖች
ሙስሊሞችን በማጠቃለል አሸነፉ። ይሁን እንጂ የሙስሊም መንግሥታት ሁልጊዜም ይድናሉ.

በ 16 ኛው ክፍለ ዘመን የቀይ ባህር ንግድን ለመቆጣጠር በፖርቹጋሎች እና በኦቶማን

ኢምፓየር መካከል የተደረገ ፉክክር ኢትዮጵያውያን ሙስሊሞች ክርስቲያን ወገኖቻቸውን
እንዲያሸንፉ ረድቷቸዋል። የፖርቹጋሎች የክርስትና እምነት ተከታዮች ወደ ክልሉ
መግባታቸው እና ከኢትዮጵያ ጋር ጥምረት መፍጠር መቻላቸው የቀይ ባህርን ሙስሊም
ሀገራት አስደንግጦ ነበር። በዚህም ምክንያት የመካከለኛው ምስራቅ ሙስሊሞች
ለኢትዮጵያውያን ሙስሊሞች የሰጡትን እርዳታ አፋጥነዋል። የጦር መሳሪያዎች ከሶማሌ
ጠረፍ ወደ አዳል ተልከዋል፣ በኢትዮጵያ ውስጥ የጠንካራው የሙስሊም መንግሥት
መቀመጫ። ከጦር መሣሪያዎቹ ጋር የአረብ ቱጃሮችም መጡ [8]። እንደ እድል ሆኖ፣
ኢትዮጵያ በ 16 ኛው መቶ ክፍለ ዘመን ላይ ለመወሰድ የበሰለች ነበረች። የፖለቲካ ሽኩቻ፣
የጠንካራ ንጉስ እጦት እና አሻሚ ቤተክርስቲያን የኢትዮጵያን ኢኮኖሚ አዳክሞ ከወራሪ
የሚደርስባትን ጥቃት ተቋቁማለች።

8
ማጠቃለያ
በኢትዮጵያ የሶማሌ ክልል ታሪክ ከቅኝ ግዛት ጀምሮ እስከ አሁን ባለው ባህላዊ የአተራረክ
ሞዴል። ጽሁፉ በኢትዮጵያ የሶማሌ ክልል መመስረት ወደ 1897 የእንግሊዝ-ኢትዮጵያ
ስምምነት የቅኝ ግዛት ትሩፋት የተመለሰ ሲሆን የሶማሊያ መንግስት ግን ክዷል።
በመጀመሪያው ክፍል የኦጋዴን የአካባቢ ሽማግሌዎች አፄ ኃይለ ሥላሴን ከእንግሊዝ ቅኝ
ግዛቶች ይልቅ ይመርጣሉ የሚለውን የቅርብ ጊዜ የተዛባ አባባል ውድቅ በማድረግ ድርሰቱ
ውድቅ አድርጓል። ወረቀቱ ለዚህ መከራከሪያ ምንም አይነት ትክክለኛ የይገባኛል ጥያቄ
ስላላገኘ ብሪታኒያ በ 1897 ክልሉን በድብቅ ለኢትዮጵያ አሳልፋ እንደሰጠች እና በ 1948 እና
1954 ኦጋዴን እና ሃውድን እንዴት እንደከተተች አብራርቷል። ቀሪው ድርሰቱ ከ 1960 እስከ
1995 ድረስ ያለውን ሁኔታ ይቃኛል።

በመሆኑም ባለፉት አስር አመታት በክልሉ ውስጥ በተከሰቱት ወቅታዊ የታሪክ

እድገቶች፣ባህላዊ ለውጦች (ውህደት) እና ፖለቲካዊ ለውጦች ላይ ተጨማሪ ጥናትና ምርምር
ማድረግ ያስፈልጋል። ኦጋዴን፣ እና ሃውድ እና ምዕራብ ሶማሌ ክልል የተለያዩ ሰዎች እና አካላት
ለተለያዩ የፖለቲካ አቋሞች እና ዓላማዎች የሚጠቀሙባቸው ቃላት ናቸው። በምስራቅ
የኢትዮጵያ ክፍል የሚወድቀውን እና በሶማሌ ብሄረሰቦች የሚኖረውን ግዛት ሙሉ ወይም
ፓት ይገልጻል።

9
ዋቢዎች
ጆርናል ኦፍ ሞደርን አፍሪካን ጥናቶች, 43, 4, ገጽ 509-536. ሃግማን፣ ጦቢያ እና ካሊፍ፣
መሀሙድ ኤች (2008)።

በኢትዮጵያ ሶማሌ ክልል ግዛት እና ፖለቲካ ከ 1991 ዓ.ም. ቢልዳን፣ የሶማሌ ጥናቶች ዓለም
አቀፍ ጆርናል፡ ጥራዝ. 6. ሃይውድ፣

አንድሪው (2011) ግሎባል ፖለቲካ፣ ፓልግራብ ማክሚላን UK PALGRAVE

MACMILLAN፣ UK ሂዩማን ራይትስ ዎች (2008) የጋራ ቅጣት፣ ሰኔ 2008

የሶማሌ ክልል በኢትዮጵያ፡ ታሪካዊ እድገቶች… 74 ጃማ፣ ፋራሌ መሐመድ፣ (1978)።

ጋባራዱብኪ ጉምሳይ፣ ሙዲዩዲሪ፣ ሶማሊያ። ከፋለ፣ አስናቀ (2006)

የኢትዮጵያ ፌደራሊዝም፡ የብሔር ግጭቶችና የግጭት አስተዳደር አዝማሚያዎች፣

በኡህሊግ፣ ሲዬበርት እና ሌሎች። (eds)፣ የ XV ኛው ዓለም አቀፍ የኢትዮጵያ ጥናት
ኮንፈረንስ ሂደቶች፣

ሶማሌው በአዲሱ የኢትዮጵያ የፖለቲካ ሥርዓት፣ የአፍሪካ ፖለቲካል ኢኮኖሚ ግምገማ 21፣
59፡ 71–9። ማርካኪስ, ጄ (1996).

ሶማሌው በኢትዮጵያ፣ የአፍሪካ ፖለቲካል ኢኮኖሚ ግምገማ 23፣ 70፡ 567–70። ሙክታር፣
መሐመድ ኤች (2003)።

ዑመር፣ መሐመድ ኡስማን (2001)። በአፍሪካ ቀንድ ውስጥ ያለው ሽኩቻ፡ የሶማሊያ ታሪክ፣
1827-1977፣

የሶማሌ ህትመቶች፣ ሞቃዲሾ ሳማታር፣ አብዲ ኢስማኤል (2008)።

የኢትዮጵያ ብሄረሰብ ፌደራሊዝም እና የክልል ራስ ገዝ አስተዳደር; የሶማሌው ፈተና;

ቢልዳን፣ የሶማሌ ጥናቶች ዓለም አቀፍ ጆርናል፡ ጥራዝ. 5, አንቀጽ 9.

የሶማሌ ጥናቶች, ቅጽ 2, 2017 75 የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ (1995).

የኢትዮጵያ የውጭ ጉዳይ ፖሊሲ እና የኦጋዴን ጦርነት፡ ከ"መያዣነት" ወደ "ማተራመስ"

1977-1991፣ ጆርናል ኦፍ ኢስት አፍሪካን ጥናቶች፣ 8፡4፣ 677-691፣ DOI

10