You are on page 1of 94

‫‪5‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪/‬‬
‫الصفحة‬ ‫اٸ‪٥‬ځــــــــــــــڇاپ‬
‫‪8‬‬ ‫ذٱكيٻ ټكيه ټهٴى أتؽاز اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ‬
‫‪11‬‬ ‫اٸٽٱكټح‬
‫‪11‬‬ ‫ڀثاخ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ چأڀڇا‪٤‬ڃ‬
‫‪15‬‬ ‫‪٤‬ڇق اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ ‪٬‬ي اٸ‪ٝ‬ة اٸٱكيٻ چ‪٬‬ي اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ‬
‫‪18‬‬ ‫األؼاقيس اٸڇانقج ‪٬‬ي اٸٱٍ‪ٛ‬‬
‫‪18‬‬ ‫اٸؽكيس األچٶ‪ :‬ؼكيس أٺ ٰيً تځد ټؽٕٿ ن٘ي اهلل ‪٤‬ځڅا‬
‫‪11‬‬ ‫اٸؽكيس اٸصاڀي‪ :‬ؼكيس أڀً‪‬‬
‫‪02‬‬ ‫أٰڇاٶ اٸ‪٥‬ٹٽاء ‪٬‬ي اٸؽكيصيٿ‬
‫‪05‬‬ ‫‪‬‬ ‫اٸؽكيس اٸصاٸس‪ :‬ؼكيس ظاته‬
‫‪02‬‬ ‫اٸؽكيس اٸهات‪ :٣‬ؼكيس ويك تٿ أنٰٻ ‪‬‬
‫‪08‬‬ ‫اٸؽكيس اٸفاټً‪ :‬ؼكيس أٺ ‪ٝ٤‬يح ن٘ي اهلل ‪٤‬ځڅا‬
‫‪32‬‬ ‫أٰڇاٶ اٸ‪٥‬ٹٽاء ‪٬‬ي اٸؽكيس‬
‫‪33‬‬ ‫اٸؽكيس اٸٍاقي‪ :‬ؼكيس أتي ڄهيهج‪‬‬
‫‪35‬‬ ‫أٰڇاٶ اٸ‪٥‬ٹٽاء ‪٬‬ي اٸؽكيس‬
‫‪32‬‬ ‫‪٬‬ڇائك اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‬
‫‪12‬‬ ‫ذعانب اٸّ٭اء ټ‪ ٣‬اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‬
‫‪52‬‬ ‫‪ٜ‬هٮ االٌر‪٥‬ٽاٶ‬
‫‪52‬‬ ‫‪ – 1‬اٸّهب‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪6‬‬

‫‪52‬‬ ‫‪ - 2‬اٸٹكچق‬
‫‪52‬‬ ‫‪ – 3‬اٸٍ‪٥‬ڇ‪ٚ‬‬
‫‪51‬‬ ‫‪ – 4‬اٸ‪ٝ‬الء ( اٸكڄاپ )‬
‫‪51‬‬ ‫‪ -5‬اٸرثفيه‬
‫‪51‬‬ ‫‪ - 6‬اٸرٵٽيك‬
‫‪51‬‬ ‫‪ - 7‬اٸرځ‪ٝ‬يٷ‬
‫‪50‬‬ ‫اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ چاألټهاٖ اٸّي‪ٝ‬اڀيح اٸٽٍر‪ٕ٥‬يح‬
‫‪50‬‬ ‫ٌځٿ اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ چاألټهاٖ اٸٽٍر‪ٕ٥‬يح‬
‫‪51‬‬ ‫االٌٻ اٸ‪٥‬ٹٽي ٸٹٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‬
‫‪55‬‬ ‫ِبما لبي اٌ‪ٞ‬ت اٌْ‪٦‬ج‪ ٟ‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪ ٓ٥ ٞ‬اٌمَ‪ ٜ‬؟‬
‫‪52‬‬ ‫أٍّبء أفو‪ٌٍ ٜ‬مَ‪ٜ‬‬

‫‪51‬‬ ‫اٌزبه‪٠‬ـ‬
‫‪60‬‬ ‫اٌ‪ٕٛ‬ف اٌزْو‪٠‬ؾ‪ ٟ‬إٌجبر‪ٟ‬‬
‫‪63‬‬ ‫اٌز‪ٛ‬ى‪ ٤٠‬اٌغغواف‪ٟ‬‬
‫‪61‬‬ ‫ف‪ٛ‬آ اٌ‪٦‬مبه‬
‫‪65‬‬ ‫اٌزم‪ ُ١١‬اٌ‪٦‬الع‪ٟ‬‬
‫‪62‬‬ ‫االٍزقلاِبد اٌ‪٦‬الع‪١‬خ ‪ٚ‬اٌلهاٍبد اٌفبهِبو‪ٌٛٛ‬ع‪١‬خ‬
‫‪22‬‬ ‫اٌلهاٍبد اٌى‪١ّ١‬بئ‪١‬خ‬
‫‪22‬‬ ‫اٍزقلاِبرٗ ف‪ِٛ ٟ‬ه‪ٚ‬س اٌ‪ٞ‬ت اٌْ‪٦‬ج‪ ٟ‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪ٞ‬‬
‫‪20‬‬ ‫األثؾبس اٌ‪١ٍّ٦‬خ‬
‫‪25‬‬ ‫‪٤‬كج اٌر‪ٝ‬ثاتاخ ٸٹٱٍ‪ٛ‬‬
‫‪2‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪22‬‬ ‫ټٹفٓ ‪٤‬كج أچناٮ تؽصيح ټ‪٥‬رٽكج ‪٤‬ٹډ اٸكٸيٷ‬


‫‪22‬‬ ‫چنٰح تؽس‪ :‬اٸٱٍ‪٤ ٛ‬الض ٸإلټٍاٲ چاٸرٱٹٕاخ اٸٽ‪٥‬ڇيح‬
‫‪21‬‬ ‫چنٰح تؽس‪ :‬اٸٱٍ‪ ٛ‬ي‪٥‬اٸط اٸرڅاتاخ تٵريهيا اٸفهاض‬
‫‪81‬‬ ‫چنٰح تؽس‪ :‬اٸٱٍ‪ ٛ‬ټ‪ٙ‬اق ٸالٸرڅاب‬
‫‪83‬‬ ‫چنٰح تؽس‪ :‬اٸٱٍ‪ ٛ‬ي‪٥‬اٸط اٸٹڇٴيٽيا‬
‫‪85‬‬ ‫اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ ‪٬‬ي اٸ‪ٝ‬ة اٸٕيځي اٸرٱٹيكڊ‬
‫‪82‬‬ ‫اٸفــــــــــــــــاذٽح‬
‫‪88‬‬ ‫اٸٽٕاقن چاٸٽهاظ‪ ٣‬اٸ‪٥‬هتيح‬
‫‪10‬‬ ‫اٸٽٕاقن چاٸٽهاظ‪ ٣‬األظځثيح‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪8‬‬

‫‪‬‬
‫ذٱكيٻ‬

‫اٸؽٽدددك هلل اٸّدددا‪٬‬ي چال ِدددا‪٬‬ي ال ڄدددڇ چال ِددد٭اء ال ِددد٭ا ڂ ال أ‪٤‬ٹدددٻ ټځدددڃ‬
‫تفٹٱددددڃ چال أنؼددددٻ ټځددددڃ ت‪٥‬ثدددداقڂ ت‪٥‬ددددس ڀثيددددڃ ټؽٽددددكا ‪ ‬نؼٽددددح ٸٹ‪٥‬دددداٸٽيٿ‬
‫‪٬‬ٵددداپ ټدددٿ ‪٬‬ددديٗ ڄدددمڂ اٸهؼٽدددح ټدددا ظددداء ‪٬‬دددي اٸٱددده پ چاٸٍدددځح ټدددٿ يددداخ‬
‫چأؼاقيدددس ذدددكٶ ‪٤‬ٹدددډ اٸّددد٭اء چاالٌرّددد٭اء چذهِدددك ٸيدددڃ ‪٬‬ٵاڀدددد ټدددٿ يددداخ‬
‫ڀثڇذددددڃ چقالٸددددح ‪٤‬ٹددددډ اٸفدددداٸٯ ٌددددثؽاڀڃ ال أڀڅددددا ـهظددددد ټځددددڃ ‪ ‬نؼٽددددح‬
‫تددداٸفٹٯ چٸددديً ‪ٜ‬ٹثدددا ٸٹدددهتػ اٸٽددداقڊ أچ ؼهٔدددا ‪٤‬ٹيدددڃ ٴٽدددا ي٭‪٥‬دددٷ ٴصيددده ټدددٿ‬
‫اٸٽر‪ٝ‬ثثيٿ ٰكيٽا چؼكيصا چت‪٥‬ك‪:‬‬

‫‪٬‬څددما اٸٵردداب اٸددمڊ تدديٿ أيددكيځا ـ د اٸٱٍدد‪ ٛ‬اٸڅځددكڊ ظددڇڄهج ټددٿ اٸ‪ٝ‬ددة اٸځثددڇڊ‬
‫ـدد ٴرددداب ڀ٭ددديً ظدددكا ‪٬‬ددديڀي ال أ‪٤‬ٹدددٻ أپ ‪٬‬دددي ټٵرثدددح اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ أچ اٸ‪ٝ‬دددة‬
‫اٸ‪ّ٥‬دددثي أچ اٸ‪ٝ‬دددة اٸؽدددكيس ٴراتدددا ټٍدددرٱال ټ٭دددهقا ‪٬‬دددي اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ ن‪٨‬دددٻ‬
‫أپ اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ ٰدددك أظهيدددد ‪٤‬ٹيدددڃ ااپ ټلددداخ األتؽددداز اٸ‪٥‬اٸٽيدددح چڄدددڇ‬
‫ټددٿ أٰددكٺ ټددا ذددكاچڈ تددڃ اٸځدداي ټددٿ ٰثددٷ ټث‪٥‬ددس اٸځثددي ‪ ‬چڄځدداٲ ا‪٤‬رځدداء تددڃ‬
‫ټدددٿ ٴصيددده ټٽدددٿ ٴردددة ‪٤‬دددٿ اٸردددكاچڊ تاأل‪ّ٤‬ددداب أچ اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ ټصدددٷ اتدددٿ‬
‫اٸٱيٻ چقاچق األڀ‪ٝ‬اٴي چاتٿ اٸځ٭يً‪ ...‬چ‪٨‬يهڄٻ‪.‬‬

‫چي‪٥‬رثددده اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ لاٲ اٸ‪٥‬دددڇق األٌدددٽه ظدددڇڄهج ڀ٭يٍدددح ټدددٿ ظدددڇاڄه اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ‬
‫ـأددح ت‪٥‬ددك أپ أِدداق تددڃ ٌدديك اٸفٹددٯ چؼددٗ اٸٽٍددٹٽيٿ ‪٤‬ٹددډ اٸرددكاچڊ ؼدديٿ ٰدداٶ‪٤ :‬ٹدديٵٻ‬
‫تڅدددما اٸ‪٥‬دددڇق اٸڅځدددكڊ ‪٬‬ددديپ ‪٬‬يدددڃ ٌدددث‪٥‬ح أِددد٭يح يٍدددر‪ ٛ٥‬تدددڃ ټدددٿ اٸ‪٥‬دددمنج چيٹدددك تدددڃ ټدددٿ لاخ‬
‫اٸعځة ‪.‬‬

‫چتاٸرأټٷ ‪٬‬ي اٸؽكيس اٸځثڇڊ ڄما ـ چت‪٥‬يكا ‪٤‬دٿ ڀردائط اٸثؽدس اٸ‪٥‬ٹٽدي ـ چـأدح‬
‫‪٬‬ددي ٰڇٸددڃ ‪٤( : ‬ٹدديٵٻ تڅددما اٸ‪٥‬ددڇق) ڀعددك أپ ٴٹٽددح ‪٤‬ٹدديٵٻ ذددكٶ ‪٤‬ٹددډ ا ٸددىاٺ‬
‫چا ‪٨‬ددهاء چتاٸردداٸي ذددكٶ ‪٤‬ٹددډ أِددك اٸؽددٗ ټٽددا يددكٶ ‪٤‬ٹددډ أپ اٸٱٍدد‪ ٛ‬اٸڅځددكڊ‬
‫ټأټڇپ االٌر‪٥‬ٽاٶ ‪٬‬اٸٕاقٮ اٸٽٕكچٮ ال يٽٵٿ أپ يؽدٗ اٸٽٍدٹٽيٿ ‪٤‬ٹدډ ټدا‬
‫ټځڃ ټؽاليه چأـ‪ٝ‬ان‪.‬‬
‫چ پ ٴدداپ اٸځثددډ ‪‬ؼددكق ټه٘دديٿ ي‪٥‬اٸعڅٽددا اٸٱٍدد‪ ٛ‬اٸڅځددكڈ ‪٬‬ٱددك تٱيددد ـٽددً‬
‫‪ٜ‬هائٯ ٸالٌرّ٭اء ال ذىاٶ ټڇ٘‪ ٣‬تؽس چڄما ټرهچٲ ٸٹثاؼصيٿ ‪٬‬ي ڄما اٸ‪ٕ٥‬ه‬
‫‪1‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫چڄمڂ ټٍلڇٸيح يرؽٽٹڅا ‪٤‬ٹٽاء چأ‪ٜ‬ثاء ا ٌالٺ ‪٬‬ي ڄما اٸ‪ٕ٥‬ه ‪ٕ٤‬ده اوقڄدان‬
‫‪ٜ‬هائٯ اٸثؽس چاٸٱكنج ‪٤‬ٹدډ ذؽكيدك اٸٽدڇاق اٸ٭‪٥‬اٸدح ‪٬‬دي اٸٽداقج چ ټٵاڀيدح ذؽكيدك‬
‫چٌائٷ االٌرّ٭اء تڅا چقناٌرڅا‪.‬‬

‫چڀؽدددٿ ڀڅيدددة ڄځدددا تاٸثددداؼصيٿ چ‪٤‬ٹٽددداء ا ٌدددالٺ ـأدددح األ‪ٜ‬ثددداء چ‪٤‬ٹٽددداء األنٖ‬
‫ٰا‪ٜ‬ثددح أپ يكنٌدددڇا ٸدديً اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ ‪٬‬ٱددد‪ ٛ‬تدددٷ أپ يڇظڅدددڇا ‪٤‬ځدددايرڅٻ چأتؽددداشڅٻ‬
‫ٸددډ ټدداشه اٸ‪ٝ‬ددة اٸځثددڇڊم لٸددٳ اٸٽيددهاز اٸ‪ٙ‬ددفٻ اٸڅائددٷ اٸىاـدده تاٸؽٱددائٯ اٸٱ‪٥ٝ‬يددح‬
‫چاٸٽځددددا‪ ٣٬‬اٸ‪٥‬الظيددددح چٸددددٳ أپ ذ‪٥‬ٹددددٻ ټددددكڈ ٘ددددفاټح ڄددددما ا نز اٸځثددددڇڊ اٸٽثددددانٲ‬
‫اٸٽر‪٥‬ٹددٯ تاٸ‪ٝ‬ددة اٸځثددڇڊ لا ‪٤‬ٹٽددد أڀددڃ ٸددٻ يٕددځ‪٤ ٫‬دداٸٻ ټددٿ ‪٤‬ٹٽدداء اٸٍددځح ټٕددځ٭ا‬
‫ال چـٕدددٓ ٴراتدددا ٸٹ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ ‪٬‬فدددم ‪٤‬ٹدددډ ٌدددثيٷ اٸٽصددداٶ اٸٵردددة اٸٍدددرح تدددكءا‬
‫تٕؽيػ اٸثفانڊم چاٸمڊ ـٕٓ ٴراتا ٸٹ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ‪.‬‬

‫أټدددا ا ټددداٺ ټٍدددٹٻ ‪٬‬ٱدددك ٌدددٽاڂ ٴرددداب اٸٽه٘دددډ چٴدددمٸٳ اٸٵردددة األنت‪٥‬دددح ٴٹڅدددا‬
‫ال ا ټددداٺ اٸځٍدددائي ‪٬‬ٹدددٻ يدددمٴهڂ ‪٬‬دددي اٸٍدددځٿ اٸٕددد‪٩‬هڈ چلٴدددهڂ ‪٬‬دددي اٸٍدددځٿ‬
‫اٸٵثدددددهڈ چلٸدددددٳ ٸٵدددددڇپ اٸٕددددد‪٩‬هڈ ټفرٕدددددها ٸٹٵثدددددهڈ چڄٵدددددما أٔدددددؽاب‬
‫اٸٽٕدددځ٭اخ چأټدددا اٸٽٍددداڀيك ‪٬‬دددال ذٵددداق ذرعددداچو ‪ّ٤‬دددهج أچ ‪ّ٤‬دددهيٿ ٔددد٭ؽح‬
‫قچپ أپ يٽه تيٿ يكيٳ ؼكيس ‪٬‬ي اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ أچ أؼاقيس‪.‬‬

‫چڄځدداٲ ټدددٿ ‪٤‬ٹٽددداء ا ٌدددالٺ ټدددٿ أ‪٬‬دددهق ټٕدددځ٭ا ـأدددا تاٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ ټصدددٷ‪:‬‬
‫أتدددي ڀ‪٥‬ددديٻ چاتدددٿ اٸٱددديٻ چاٸدددمڄثي چاٸٍددديڇ‪ٜ‬ي چڄځددداٲ ـ ‪٬‬دددي ؼٕدددائياخ‬
‫ټرڇا٘ددد‪٥‬ح ـ أٴصددده ټدددٿ شالشددديٿ ټٕدددځ٭ا ‪٬‬دددي اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ ٴٹڅدددا ٸ‪٥‬ٹٽددداء‬
‫ا ٌالٺ ٰثٷ اٸ‪ٕ٥‬ه اٸؽكيس‪.‬‬

‫چ تٽٱددكان ټددا يڅڇٸددٳ ڄددما اٸٽيددهاز اٸ‪ٙ‬ددفٻ ټددٿ اٸ‪ٝ‬ددة اٸځثددڇڊ ٌدديڅڇٸٳ أٴصدده ټددا‬
‫يٱاتدددٷ ڄدددما اٸٽيدددهاز اٸ‪ٙ‬دددفٻ ټدددٿ ا ‪٤‬دددهاٖ چا ڄٽددداٶ ټدددٿ األټدددح ا ٌدددالټيح ال‬
‫ټددٿ نؼددٻ نتددٳ ـ ٰددكيٽا چؼددكيصا ـ چٰددك ذثددهٺ ا ټدداٺ اٸّددا‪٥٬‬ي ټددٿ ڄددما ا ڄٽدداٶ‬
‫چٰددداٶ ٴٹٽردددڃ اٸّدددڅيهج اٸردددي ڀٱٹڅدددا ‪٤‬ځدددڃ ؼهټٹدددح ‪٬‬ٱددداٶ‪ :‬ٴددداپ اٸّدددا‪٥٬‬ي يرٹڅددد‪٫‬‬
‫‪٤‬ٹددډ ټددا ٘ددي‪ ٣‬اٸٽٍددٹٽڇپ ټددٿ اٸ‪ٝ‬ددة چيٱددڇٶ‪٘ :‬ددي‪٥‬ڇا شٹددس اٸ‪٥‬ٹددٻ چچٴٹددڇڂ ٸددډ‬
‫اٸيڅددڇق چاٸځٕددانڈ (‪ .)1‬يٱٕددك ‪٤‬ٹددٻ اٸ‪ٝ‬ددة اٸځثددڇڊ أچ اٸ‪ٝ‬ددة ‪٤‬ٽڇټددا اٸٽعددهق ‪٤‬ددٿ‬
‫اٸ٭ٹٍددد٭ح ٴٽدددا ٰددداٶ اٸٍدددفاچڊ(‪ )2‬چٸٵځځدددا ڀٱٕدددك ڄځدددا ‪٤‬ٹدددٻ اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ ـأدددح‬
‫چذ٭‪٥‬يٹدددڃ تددديٿ اٸځددداي چاالٌدددر٭اقج ټځدددڃ چٸددديً ټعدددهق ظٽ‪٥‬دددڃ ‪٬‬ٱددد‪ ٛ‬چڄدددما أټددده‬

‫(‪٤ٍ )1‬وح ألالّ اُ٘جالء (‪.)55 /11‬‬


‫(‪ )2‬أُ٘‪ َٜ‬اُمنة اُو‪. )4 /1( ١ٝ‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪12‬‬

‫ي‪٥‬ځي اٸٽٍٹٽيٿ تاٸكنظح األچٸډ‪.‬‬


‫چق‪٤‬ځدددا ڀدددمٴه ڄځدددا ذعهتدددح اٸٕددديٿ چٴيددد‪ ٫‬أؼيدددڇا ‪ٜ‬دددثڅٻ اٸّددد‪٥‬ثي ‪٬‬ٱدددك ظددداء ‪٬‬دددي‬
‫ټٱدددداٶ تٽعٹددددح اٸٽعرٽدددد‪( ٣‬اٸ‪٥‬ددددكق ‪ )1631‬ٸٍدددديك اٸرٹددددة ټددددا ټٹفٕدد دڃ‪ :‬أپ ٰهاتددددح‬
‫ـٽٍددددٽائح ټٹيددددڇپ ِفٕددددا ‪٬‬ددددي اٸٕدددديٿ ااپ ال يرددددكاچچپ ال تاٸ‪ٝ‬ددددة اٸٕدددديځي‬
‫اٸرٱٹيددددكڊ چال يرځدددداچٸڇپ أڊ قچاء ټددددٿ ‪٤‬ٱدددداٰيه اٸ‪ٝ‬ددددة اٸٽ‪٥‬أدددده اٸ‪٩‬هتددددي ‪٬‬ٱددددك‬
‫ـددا‪٬‬ڇا ټددٿ اڀددكشان اٸ‪ٝ‬ددة اٸٕدديځي ‪٬‬ددأټهخ اٸكچٸددح ٴددٷ ‪ٜ‬ثيددة ٔدديځي قني اٸ‪ٝ‬ددة‬
‫اٸرٱٹيدددكڊ اٸ‪٩‬هتددددي أپ يددددكني اٸ‪ٝ‬ددددة اٸٕدددديځي اٸثددددكيٷ چيأـددددمڂ ټددددٿ ٴثدددان اٸٍددددٿ‬
‫چأ‪ٜ‬ثددداء اٸٱثائدددٷ چاٸٕدددؽهاء چتدددما اڀرٱدددٷ اٸٽيدددهاز اٸ‪ٝ‬ثدددي اٸٕددديځي ٸدددډ اٸٽ‪٥‬اڄدددك‬
‫چاٸٵٹياخ چاٸعاټ‪٥‬اخ‪.‬‬

‫أٸٍدددځا ڀؽدددٿ اٸٽٍدددٹٽيٿ أؼدددهڈ تدددأپ ڀدددځڅٗ تردددهاز األټدددح ا ٌدددالټيح ‪٬‬دددي‬
‫اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ چا ٌدددالټي ټدددٿ اٸٕددديځييٿ ـأدددح چأپ تددديٿ أيدددكيځا ټيدددهاز‬
‫ـدداذٻ األڀثيدداء چڄددڇ ‪ٜ‬ددة ٰددك ‪٤‬ٹٽځددا ‪٬‬ددي أڀ٭ٍددځا چأتؽاشځددا أڀددڃ ال أڀعددػ ټځددڃ‬
‫چال أٔددددكٮ ټددددٿ ڀرائعددددڃ چال أٌددددٹٻ ټددددٿ ‪٤‬اٰثرددددڃ چ ټځددددا تأڀددددڃ ټددددٿ ٰددددڇٶ‬
‫أٔكٮ اٸٱائٹيٿ چټٿ ٴالٺ اٸځثي األټيٿ اٸٽث‪٥‬ڇز نؼٽح ٸٹ‪٥‬اٸٽيٿ‪.‬‬

‫چٸ‪٥‬ددٷ ټددٿ تددڇاٴيه اٸفيدده چتّددائه اٸيٱ‪١‬ددح ڄددما اٸٵردداب (اٸٱٍدد‪ ٛ‬اٸڅځددكڊ) ٸٽ ٸ٭ددڃ‬
‫األؾ اٸ٭ا٘دددٷ‪ٜ :‬دددانٮ ‪٤‬ثدددكڂ ‪٬‬څدددڇ ‪٤‬ٹدددډ ؼٍدددة ‪٤‬ٹٽد دي أچٶ ٴرددداب ‪٬‬دددي اٸٍددداؼح‬
‫ټ٭ددهق چټرڇٌدد‪٬ ٣‬ددي اٸٱٍدد‪ ٛ‬اٸڅځددكڊ چټددٿ ټ ٸدد‪ٰ ٫‬ددك ټدداني االٌرّدد٭اء تاٸٱٍدد‪ٛ‬‬
‫‪٤‬ٹددډ ڀ٭ٍددڃ چأڄٹددڃ چأٔددكٰائڃ چاٌددر‪٥‬ٽٹڃ ٴصيددها ‪٬‬ددي اٸهٰيددح اٸّدده‪٤‬يح ٸددك‪ ٣٬‬ٴصيدده‬
‫ټدددٿ األټدددهاٖ چ ڀدددٳ ٸردددهڈ ‪١٤‬ٽدددح ڄدددمڂ اٸعدددڇڄهج ټدددٿ ظدددڇاڄه اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ‬
‫(اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ) ؼددديٿ ڀدددهڈ ‪٤‬ځدددك أـيځدددا ‪ٜ‬دددانٮ ‪٤‬ثدددكڂ ِدددڅاقاخ ټٽدددٿ اٌدددر٭اقچا‬
‫ټٿ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ يّيكچپ ت٭ڇائكڂ چټځا‪٥٬‬ڃ ٸڅٻ‪.‬‬

‫چأـيدددها ‪٬‬ٵدددٻ ذدددهٲ األچٶ ٸاـددده چٌدددثؽاپ اهلل ټدددا أ‪١٤‬دددٻ ټراڀدددح ڄدددما اٸدددكيٿ چټدددا‬
‫أچٌددد‪٤ ٣‬ٹٽدددڃ چأ‪٤‬ٽدددٯ تؽدددهڂ ‪٬‬ٵدددٻ ‪٨‬ددداْ اٸ‪٩‬ڇأدددڇپ چٴدددٻ أچ‪٨‬دددٷ اٸٽڇ‪٨‬ٹدددڇپ‬
‫چٸٵددددٿ تؽددددها ټددددٿ تؽددددڇنڂ اٌددددٽڃ اٸ‪ٝ‬ددددة اٸځثددددڇڊ ٸددددٻ ي‪٥‬ثددددهڂ ال ٰالئددددٷ چٸدددٻ‬
‫يٵرّدددد‪ ٫‬شهچاذددددڃ ال ڀددددڇاقن چٔددددكٮ اهلل ذ‪٥‬دددداٸډ ‪٬‬ددددي ٰڇٸددددڃ ( چټددددا أچذيددددرٻ ټددددٿ‬
‫اٸ‪٥‬ٹٻ ال ٰٹيال )‬

‫نئيً ټهٴى أتؽاز اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ تاٸٽكيځح اٸځثڇيح‬

‫أؼٽك تٿ ؼٽكاپ اٸّڅهڊ‬


‫‪ /03‬شوال‪6301 /‬هـ‬
‫‪ 61‬أغسطس ‪5361‬م‬
‫‪11‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫اٸٽٱكټح‬
‫تٍٻ اهلل چاٸؽٽك هلل چاٸٕالج چاٸٍالٺ ‪٤‬ٹډ نٌڇٶ اهلل‪..‬‬

‫ٰددداٶ نٌدددڇٶ اهلل ‪ [ :‬پ أټصدددٷ ټدددا ذدددكاچيرٻ تدددڃ اٸؽعاټدددح چاٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸثؽدددهڊ‬
‫چال ذ‪٥‬دددمتڇا ٔددددثياڀٵٻ تدددداٸ‪٩‬ٽى ټددددٿ اٸ‪٥‬دددمنج چ‪٤‬ٹدددديٵٻ تاٸٱٍدددد‪ )1( ٛ‬چٰدددداٶ ‪:‬‬
‫ټفا‪ٜ‬ثدددا أٺ ٰددديً تځدددد ټؽٕدددٿ چٰدددك قـٹدددد ‪٤‬ٹيدددڃ تددداتٿ ټٕددداب تاٸ‪٥‬دددمنج‬
‫[‪٤‬ٹددديٵٿ تڅدددما اٸ‪٥‬دددڇق اٸڅځدددكڊ ‪٬‬د ديپ ‪٬‬يدددڃ ٌدددث‪٥‬ح أِددد٭يح ټځڅدددا لاخ اٸعځدددة‬
‫يهيك اٸٱٍ‪.)2( ٛ‬‬

‫‪٬‬ٽددا ڄددڇ اٸٱاٍدد‪ ٛ‬اٸددمڊ تٹدد‪٬ ٧‬ددي اٸٽصاٸيددح ټددا تٹ‪٩‬رددڃ اٸؽعاټددح ٴٽددا ٰدداٶ نٌددڇٶ‬
‫اهلل ‪‬‬

‫چڄددٷ اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ ‪٨‬ىيددده اٸ٭ڇائدددك چٴصيددده االٌدددر‪٥‬ٽاٶ تاٸ‪٥‬ددداٸٻ ٴٽددداڄڇ ؼددداٶ‬
‫اٸؽعاټح ‪٬‬ډ ‪١٤‬يٻ چ‪٤‬ٽڇٺ ذڇاظكڄا ‪٤‬ٹډ ٌاؼح اٸ‪ٝ‬ة اٸ‪٥‬اٸٽيح‬

‫چټا ڄي اٸٍث‪٥‬ح أِ٭يح اٸري ذؽكز ‪٤‬ځڅا نٌڇٶ اهلل ‪‬‬

‫ٴٷ ڄمڂ األٌلٹح چ‪٨‬يهڄا ٌرٵڇپ ټؽٷ تؽصځا ‪٬‬ي ٴراتځا ڄما‪.‬‬

‫‪٬‬ددددددي اٸثكايددددددح اڀثڅهڀددددددا ترددددددڇاذه األؼاقيددددددس چٴددددددالٺ اٸٍددددددٹ‪٤ ٫‬ددددددٿ ڄددددددمڂ‬


‫اٸ‪ّ٥‬دددددثح اٸځات‪٩‬دددددحن شدددددٻ ‪٠‬څددددده ٸځدددددا أپ ڀعٽددددد‪ ٣‬ټدددددٿ اٸؽ‪ٙ‬ددددداناخ اٸٽفرٹ٭دددددح‬
‫ټددددددا ٰيددددددٷ ‪٤‬ځڅددددددا چأچٔددددددي تددددددڃ تفٕڇٔددددددڅا ‪٥٬‬هظځددددددا تاٸر‪٥‬دددددداچپ ټدددددد‪٣‬‬
‫اٸدددددددكٴرڇن ذددددددداتيُ ِددددددديؿ ( چڄدددددددڇ ‪ٜ‬ثيدددددددة ڄځدددددددكڊ چټرفٕدددددددٓ ‪٬‬دددددددي‬
‫ا يڇن‪٬‬يدددددددكا تاٸڅځدددددددك ) چ أٌددددددداذمذڃ ‪٤‬ٹدددددددډ ٴدددددددالٺ ٴردددددددة اٸ‪ٝ‬دددددددة اٸّددددددد‪٥‬ثي‬
‫اٸڅځدددددكڊ ‪٤‬ځڅدددددا ‪٬‬ٵاڀدددددد شهيدددددح چ ټمڄٹدددددح‪ ..‬شدددددٻ ‪ٜ‬ددددداب ٸځدددددا ټ‪٥‬ه‪٬‬دددددح ٴدددددالٺ‬
‫اٸ‪ٝ‬ددددددة اٸٕدددددديځي اٸرٱٹيددددددكڊ ‪٤‬ځڅددددددا ( ؼيددددددس أپ اٸٱٍدددددد‪ ٛ‬اٸڅځددددددكڊ يځثددددددد‬
‫نتاڀيددددددا چيٍددددددرىن‪ ٢‬تڅ‪ٙ‬ددددددثح ا ٸرثددددددد تاٸٕدددددديٿ ) ‪٬‬ٵدددددداپ أي‪ٙ‬ددددددا ټڇا‪٬‬ٱددددددا‬
‫ٸ‪٩‬يددددددددهڂ ‪٬‬ددددددددي ټځا‪٥٬‬څددددددددا‪ ..‬چ ‪٤‬ځددددددددكڄا چظثددددددددد االٌددددددددر‪٥‬اڀح تاٸكناٌدددددددداخ‬
‫اٸثؽصيدددددح اٸٽ‪٥‬رٽدددددكج ‪٤‬ٹدددددډ اٸدددددكٸيٷ ټدددددٿ اٸدددددكچٶ اٸٽّدددددرهٴح ظ‪٩‬ها‪٬‬يدددددا ‪٬‬دددددي‬

‫(‪ٓ )1‬زلن لِ‪.ٚ٤‬‬


‫(‪ٓ )2‬زلن لِ‪.ٚ٤‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪10‬‬

‫ٰٹدددددديٻ ٴّددددددٽيه ٴاٸڅځددددددك چاٸٕدددددديٿ چ تاٴٍددددددراپ تا ٘ددددددا‪٬‬ح ٸددددددډ ٴڇنيددددددا‬


‫اٸعځڇتيدددددح ٸځعدددددك اپ ڄدددددمڂ اٸكناٌددددداخ ټڇا‪٬‬ٱدددددح ٸٵدددددالٺ اٸځثدددددي ٔدددددٹډ اهلل‬
‫‪٤‬ٹيدددددددڃ چٌدددددددٹٻ چ ٴدددددددالٺ اٸؽ‪ٙ‬ددددددداناخ اٸٽفرٹ٭دددددددح ‪٤‬دددددددٿ ڄدددددددمڂ اٸ‪ّ٥‬دددددددثح‪..‬‬
‫‪ٍ٬‬ددددددثؽاپ اهلل‪ ..‬پ ‪٬‬ددددددي اٸٱٍدددددد‪ ٛ‬اٸڅځددددددكڊ ـيددددددها ٴثيددددددها ٌدددددداٰڃ اهلل ٸددددددډ‬
‫األټدددددددح‪ ..‬چ ڀٍدددددددأٸڃ ذ‪٥‬ددددددداٸډ أپ يځر٭ددددددد‪ ٣‬اٸٽٍدددددددٹٽڇپ چاٸثّدددددددهيح ظٽي‪٥‬دددددددا‬
‫تڃ‪..‬‬

‫‪ٜ‬انٮ ‪٤‬ثكڂ ٌٽا‪٤‬يٷ(‪)1‬‬


‫ق‪٤ .‬ٽاق أؼٽك ‪٬‬رؽي‬
‫ق‪ .‬ذاتيُ ٌؽاٮ ِيؿ‬

‫(‪ُٝ )1‬وددل أؼِم٘ددب ااؿ ؼددبهم لجددل‪ ٙ‬ئٍددٔبل‪ ( َ٤‬اُجبؽددش ثبُؽددت اُ٘جدد‪ ٝ ) ١ٞ‬هكبهدد‪ ٚ‬لِدد‪ٛ ٠‬ددنا‬
‫اُجؾش اُغ‪٤‬ل‪ ،‬كؤ٘ب ثٔواعمز‪ٝ ٚ‬رقدو‪٣‬ظ أؽبك‪٣‬ضد‪ٝ ٚ‬عٔدك ‪ٝ‬كهاٍدخ ااؽبك‪٣‬دش اُد‪ٞ‬اهكح كد‪ ٢‬اُوَدػ‬
‫‪ٝ‬ص٘ك ك‪ٜ‬بهٍ‪ ٚ‬كَ٘أٍ اهلل إٔ ‪٘٣‬لك ث‪ ،ٚ‬فبصخً ‪ٝ‬أٗ‪ ٚ‬أ‪ً ٍٝ‬زبة ٓز‪ٍٞ‬ك ؽ‪ ٍٞ‬اُوَػ ؽَت لِٔ٘دب‬
‫‪ٝ‬اهلل ألِْ‪.‬‬
‫اُِغ٘خ اُمِٔ‪٤‬خ ثٔوًي أثؾبس اُؽت اُ٘ج‪ ١ٞ‬ثبُٔل‪٘٣‬خ اُ٘ج‪٣ٞ‬خ‪.‬‬
‫‪13‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ٍُٔ‪ ٢‬اُوَػ اُ‪ٜ٘‬ل‪" ١‬ثبُوَػ اُجؾو‪ "١‬اٗ‪ً ٚ‬بٕ ‪٣‬غِت ُجالك اُموة لٖ‬
‫ؼو‪٣‬ن اُجؾو هل‪ًٔ٣‬ب ‪ٓٝ‬بىاٍ ًنُي ؽز‪ ٠‬اإ ‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪11‬‬

‫ڀثاخ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ چأڀڇا‪٤‬ڃ‬

‫اٸٱٍدددد‪ ٛ‬اٸڅځددددكڊ ‪٤‬ثددددانج ‪٤‬ددددٿ ڀثدددداخ ڄځددددكڊ اٸٽددددڇ‪ٜ‬ٿ يثٹدددد‪ ٧‬انذ٭ا‪٤‬ددددڃ ټردددده‬
‫چڀٕ‪ ٫‬ذٱهيثا (‪1.5‬ٺ) چٸڃ أچناٮ چوڄڇن چٌاٮ‪.‬‬
‫چاٸعدددىء اٸٽٍدددرفكٺ ‪٬‬دددي اٸ‪٥‬دددالض ڄدددڇ اٸعدددمچن اٸٽ‪٥‬هچ‪٬‬دددح ‪٤‬ځدددك اٸ‪٥‬دددهب ت‪٥‬دددڇق‬
‫اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ چټردددڇ‪٬‬ه ‪٤‬ځدددك اٸ‪ٝ٥‬دددانيٿ ‪٬‬دددي اٸ‪٥‬ددداٸٻ اٸ‪٥‬هتدددي تڅدددما االٌدددٻ‬
‫اٸٽدددأـڇل ټددددٿ أؼاقيدددس نٌددددڇٶ اهلل ‪٤[ :‬ٹددديٵٿ تڅددددما اٸ‪٥‬دددڇق اٸڅځددددكڊ ‪٬‬دددديپ‬
‫‪٬‬يدددڃ ٌدددث‪٥‬ح أِددد٭يح ټځڅدددا لاخ اٸعځدددة چيٍددد‪ ٛ٥‬ټدددٿ اٸ‪٥‬دددمنج چيٹدددك ټدددٿ لاخ‬
‫اٸعځة (‪.)1‬‬

‫چٰدددك ياٍٽدددـډ تاٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸثؽدددهڊ أي‪ٙ‬دددا چاٸځدددا‪٠‬ه ٸدددډ ڄدددمڂ األؼاقيدددس يعدددكڄا‬
‫ذرؽدددكز ‪٤‬دددٿ ِددديء چاؼدددك تدددٷ چچاٰ‪٥‬دددح چاؼدددكج چڄدددمڂ اٸرٍدددٽيح ألپ اٸ‪٥‬دددهب‬
‫ٴاڀدددد ذعٹثدددڃ ‪٤‬دددٿ ‪ٜ‬هيدددٯ اٸثؽددده تاٸٍددد٭ٿ اٸدددڇانقج ټدددٿ اٸڅځدددك ٸدددډ اٸٽدددڇاڀ‬
‫اٸيٽځيدددددح(‪ٰ ) 2‬ددددداٶ نٌدددددڇٶ اهلل ‪ [ :‬پ أټصدددددٷ ټدددددا ذدددددكاچيرٻ تدددددڃ اٸؽعاټدددددح‬
‫چاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸثؽهڊ چال ذ‪٥‬متڇا ٔثياڀٵٻ تاٸ‪٩‬ٽى ټٿ اٸ‪٥‬منج (‪.)3‬‬

‫چيدددمٴه ٰددداټڇي چتٍدددره ‪ Webster‬ويدددد اٸٱٍددد‪ Costus Oil ٛ‬چأپ‬


‫ڄدددما اٸىيدددد أٔددد٭ه ‪٬‬دددداذػ اٸٹدددڇپ يٍدددرفهض ټددددٿ اٸعدددمچن اٸ‪ٝ٥‬هيدددح ٸٹٱٍدددد‪ٛ‬‬
‫چڄددڇ ‪ّ٤‬ددة يځٽددڇ ‪٬‬ددي ٴّددٽيه (اٸٱهيثددح ټددٿ اٸريثددد) چيٍددر‪٥‬ٽٷ ‪٬‬ددي ؼٽايددح‬
‫اٸ٭هاء چٔځا‪٤‬ح اٸ‪ٝ٥‬ڇن‪.‬‬

‫(‪ٓ )1‬زلن لِ‪.ٚ٤‬‬


‫(‪َُ (2‬بٕ اُموة الثٖ ٓ٘ف‪ٞ‬ه (‪.)57/2‬‬
‫(‪ٓ )3‬زلن لِ‪.ٚ٤‬‬
‫‪15‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪٤‬ڇق اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‬


‫‪٬‬ي اٸ‪ٝ‬ة اٸٱكيٻ چ‪٬‬ي اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ‬

‫ير‪ٙ‬دددػ ټدددٿ أؼاقيدددس نٌدددڇٶ اهلل ‪ ‬أپ ‪٤‬دددڇق اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ ټدددأـڇل ټدددٿ‬
‫اٸ‪ٝ‬دددة اٸڅځدددكڊ اٸٽ‪٥‬دددهچ‪٤ ٪‬ځدددك اٸ‪٥‬دددهب‪ .‬چٸٵدددٿ ٴاڀدددد اٌدددرفكاټاذڃ ټؽدددكچقج‬
‫ظدددكا ‪٬‬أ‪٤‬د داق نٌدددڇٶ اهلل ‪ ‬اٴرّدددا‪٬‬ڃ تددداٸڇؼي چټؽدددي تدددڃ ت‪٥‬دددٗ اٸٽٽانٌددداخ‬
‫اٸ‪ٝ‬ثيدددح اٸفا‪ٜ‬لدددح ‪٬‬دددي اٸ‪ٝ‬دددة اٸّددد‪٥‬ثي ٴددداٸ‪٩‬ٽى چاٸ‪ٙ‬ددد‪٤ ٛ٩‬ٹدددډ أټددداٴٿ ذ‪ٙ‬دددفٻ‬
‫اٸٹدددڇوذيٿ ‪٤‬ځدددك األ‪ٜ‬٭ددداٶ (اٸ‪٥‬دددمنج)م ٸيٍددديٷ اٸدددكٺ ټدددٿ األڀددد‪ ٫‬چټدددا ‪٬‬دددي لٸدددٳ‬
‫ټٿ أٸٻ چ‪٤‬ماب ٸٹ‪ٝ‬٭ٷ چال يرأذډ تمٸٳ ِ٭اء ٸڅما اٸكاء‪.‬‬

‫‪٬‬ٱدددداٶ نٌددددڇٶ اهلل ‪ ‬ٸٹځٍدددداء‪[ :‬ال ذ‪٥‬ددددمتڇا ٔددددثياڀٵٻ تدددداٸ‪٩‬ٽى ټددددٿ اٸ‪٥‬ددددمنج‬
‫چ‪٤‬ٹدددديٵٿ تڅددددما اٸ‪٥‬ددددڇق اٸڅځددددكڊ ‪٬‬دددديپ ‪٬‬يددددڃ ٌددددث‪٥‬ح أِدددد٭يڃ يهيددددك اٸٱٍدددد‪.)1( ٛ‬‬
‫چي‪٥‬رثددده ڄدددما اٸؽدددكيس ؼدددكڈ اٸدددهقچق اٸٱا‪٥ٜ‬دددح اٸٕدددا‪٤‬ٱح ٸٽدددٿ يدددرڅٻ اٸ‪ٝ‬دددة‬
‫اٸځثڇڊ تأڀڃ ‪ٜ‬ة ِ‪٥‬ثي ‪٬‬ي ‪ٕ٤‬ه اٸځثڇج‪.‬‬

‫شدددٻ اظرڅدددك ت‪٥‬دددك لٸدددٳ اٸٽڅرٽدددڇپ تاٸ‪ٝ‬دددة ټدددٿ اٸٽٍدددٹٽيٿ ‪٬‬دددي اٴرّدددا‪ ٪‬ذٹدددٳ‬
‫اٸٍددددث‪٥‬ح اِدددد٭يڃ اٸرددددي لٴهڄددددا نٌددددڇٶ اهلل ‪ ‬چٸددددٻ اي‪َ٥‬هِّ‪٬‬څددددا ٴاټٹددددح ‪٬‬ٵاڀددددد‬
‫اٸرعدددانب اٸ‪٥‬الظيدددح اٸ‪٥‬كيدددكج تا ٘دددا‪٬‬ح ٸدددډ ذٹٱدددي اٸٽ‪٥‬ٹڇټددداخ ټدددٿ اٸٽٕددداقن‬
‫اٸ‪ٝ‬ثيدددح اٸڅځكيدددح ألڀدددڃ ياٍدددرفكٺ ‪٬‬دددي اٸڅځدددك ٴ‪ٝ‬دددة ِددد‪٥‬ثي ٴٽدددا لٴهڀدددا چ‪٤‬ٹدددډ‬
‫ڀ‪ٝ‬اٮ چاٌ‪.٣‬‬

‫چټځددم ٰدده چپ ‪٤‬كيددكج ٴدداپ ذٕددكيهڂ ټددٿ اٸڅځددك ٸددډ اٸ‪٥‬دداٸٻ أظٽدد‪ ٣‬ٸٽددا ٸددڃ ټددٿ‬
‫‪٬‬ڇائدددك ‪٤‬كيدددكج‪٤ .‬ددده‪ ٪‬ټځڅدددا ټدددٿ ‪٤‬ددده‪ ٪‬چظڅدددٷ ټځڅدددا ټدددٿ ظڅدددٷ‪ .‬شدددٻ قاچڀدددد‬
‫اٸځردددائط چاٸ٭ڇائدددك ‪٬‬دددي ٴردددة األ‪ٜ‬ثددداء چِادددهاغ األؼاقيدددس اٸځثڇيدددح ‪٬‬دددي ٴردددة‬
‫اٸٍدددٹ‪ ٫‬اٸٕددداٸػ‪ .‬ڀدددمٴه ټځڅدددا ٴرددداب ‪٬‬دددرػ اٸثدددانڊ ِدددهغ ٔدددؽيػ اٸثفدددانڊ‬
‫ألتدددٿ ؼعددده اٸ‪ٍ٥‬دددٱالڀي چٴرددداب اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ التدددٿ اٸٱددديٻ چ‪٤‬ٽدددكج اٸٱدددان‬
‫چذؽ٭ح األؼڇلڊ چ‪٬‬يٗ اٸٱكيه چ‪٨‬يهڄا‪.‬‬

‫(‪٤ٍ )1‬أر‪ ٢‬رقو‪٣‬غ‪.ٚ‬‬


‫والطب النبوي‬ ‫‪16‬‬

‫ټٍؽڇٮ چ‪٤‬يكاپ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‬


‫‪12‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ټّهچب اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‬

‫محصىل القسط الهنذي‬


‫والطب النبوي‬ ‫‪18‬‬

‫األؼاقيس اٸڇانقج ‪٬‬ي اٸٱٍ‪ٛ‬‬


‫اٸؽكيس األچٶ ؼكيس أٺ ٰيً تځد ټؽٕٿ‪:‬‬

‫‪٤‬ددددٿ أٺ ٰدددديً تځددددد ټؽٕددددٿ ن٘ددددي اهلل ‪٤‬ځڅددددا ٰاٸددددد‪ٌ :‬ددددٽ‪٥‬د اٸځثددددي ‪‬‬
‫يٱددڇٶ‪٤[ :‬ٹدديٵٻ تڅددما اٸ‪٥‬ددڇق اٸڅځددكڊ ‪٬‬دديپ ‪٬‬يددڃ ٌددث‪٥‬ح أِدد٭يح ياٍددر‪ ٛ٥‬تددڃ ټددٿ‬
‫اٸ‪٥‬دددمنج چياٹَد دكه تدددڃ ټدددٿ لاخ اٸعځدددة ‪ .‬چقـٹد ددا ‪٤‬ٹدددډ اٸځثدددي ‪ ‬تددداتٿ ٸدددي ٸدددٻ‬
‫يأٴدددٷ اٸ‪٥ٝ‬ددداٺ ‪٬‬ثددداٶ ‪٤‬ٹيدددڃ ‪٬‬دددك‪٤‬ا تٽددداء ‪٬‬دددهَ ‪٤‬ٹيدددڃ‪ .‬أـهظدددڃ اٸثفدددانڊ ‪٬‬دددي‬
‫ٔددددؽيؽڃ (‪ )1‬چاٸٹ٭دددد‪ ٟ‬ٸددددڃ چأتددددڇ قاچق ‪٬‬ددددي ٌددددځځڃ(‪ )2‬تٹ٭دددد‪ :ٟ‬قـٹدد ددا ‪٤‬ٹددددډ‬
‫نٌددڇٶ اهلل ‪ ‬تدداتٿ ٸددي ٰددك أ‪٤‬ٹٱددد ‪٤‬ٹيددڃ ټددٿ اٸ‪٥‬ددمنج ‪٬‬ٱدداٶ‪٤[ :‬ددالٺ ذددك‪٨‬هپ‬
‫أچالقٴددٿ تڅدددما اٸ‪٥‬ددال ٮ ‪٤‬ٹددديٵٿ تڅددما اٸ‪٥‬دددڇق اٸڅځددكڊ ‪٬‬ددديپ ‪٬‬يددڃ ٌدددث‪٥‬ح أِددد٭يح‬
‫ټځڅا لاخ اٸعځة‪ .‬يٍ‪ ٛ٥‬ټٿ اٸ‪٥‬منج چيٹك ټٿ لاخ اٸعځة ‪.‬‬
‫ٰاٶ أتڇ قاچق ي‪٥‬ځي تاٸ‪٥‬ڇق‪ :‬اٸٱٍ‪.ٛ‬‬
‫(‪)3‬‬
‫چنچاڂ أؼٽك تٿ ؼځثٷ ‪٬‬ي ټٍځكڂ‬
‫(‪)4‬‬
‫چأـهظدددڃ اتدددٿ ؼثددداپ ‪٬‬دددي ٔدددؽيؽڃ چ‪٬‬يدددڃ‪٤ :‬ٹددديٵٿ تڅدددما اٸ‪٥‬دددڇق اٸڅځدددكڊ‬
‫ي‪٥‬ځي تڃ اٸٵٍد ـ ‪٬‬يپ ‪٬‬يڃ ٌث‪٥‬ح أِ٭يح ټځڅا لاخ اٸعځة)‪.‬‬
‫اٸٵٍد ي‪٥‬ځي اٸٱٍ‪ٰ :ٛ‬اٸڃ اٸّيؿ‪.‬‬
‫(‪)5‬‬
‫چٴدددمٸٳ ‪٤‬ثدددك اٸدددهواٮ ‪٬‬دددي ټٕدددځ٭ڃ چ‪٬‬يدددڃ‪٤( :‬دددالٺ ذدددك‪٨‬هپ أچالقٴدددٿ تڅدددمڂ‬
‫اٸ‪٥‬ٹددٯ ‪٤‬ٹدديٵٻ تڅددما اٸ‪٥‬ددڇق اٸڅځددكڊ ي‪٥‬ځددي اٸٱٍدد‪٬ ٛ‬دديپ ‪٬‬يددڃ ٌددث‪٥‬ح أِدد٭يح ټځڅددا‬
‫لاخ اٸعځددددة) شددددٻ أـددددم اٸځثددددي ‪ٔ ‬ددددثيڅا ‪٬‬ڇ٘دددد‪٥‬ڃ ‪٬‬ددددي ؼعددددهڂ ‪٬‬ثدددداٶ ‪٤‬ٹيددددڃ‬
‫‪٬‬دددك‪٤‬ا تٽددداء ‪٬‬ځ‪ٙ‬دددؽڃ چٸدددٻ يٵدددٿ اٸٕدددثي تٹددد‪ ٧‬أپ يأٴدددٷ اٸ‪٥ٝ‬ددداٺ ٰددداٶ اٸىڄدددهڊ‪:‬‬
‫‪٬‬ٽ‪ٙ‬د اٸٍځح تمٸٳ ٰاٶ اٸىڄهڊ ‪٬‬يٍ‪ ٛ٥‬ٸٹ‪٥‬منج چيٹك ٸماخ اٸعځة ‪.‬‬
‫چاٸ‪ٝ‬ثهاڀدددي ‪٬‬دددي اٸٽ‪٥‬عدددٻ اٸٵثيددده (‪ )6‬چټٍدددځك اٸّددداټييٿ(‪ )7‬تٹ٭ددد‪٤[ :ٟ‬ٹدددډ ټدددٿ‬
‫ذدددك‪٤‬ٿ أچالقٴدددٿ تڅدددمڂ اٸ‪٥‬الئدددٯ ‪٤‬ٹددديٵٻ تڅدددمڂ اٸ‪٥‬دددڇق اٸڅځدددكڊ ي‪٥‬ځدددي اٸٱٍددد‪ٛ‬‬
‫[‪٬‬يپ ‪٬‬يڃ ٌث‪٥‬ح أِ٭يڃ ټځڅا لاخ اٸعځة ٰاٶ ‪٤‬ثيك اهلل‪:‬‬
‫‪٬‬دددأـثهذځي أٺ ٰددديً أپ اتځڅدددا تددداٶ ‪٬‬دددي ؼعددده اٸځثدددي ‪٬ ‬دددك‪٤‬ا نٌدددڇٶ اهلل ‪‬‬
‫تٽاء ‪ٕ٬‬ثڃ ‪٤‬ٹډ تڇٸڃ چٸٻ ي‪ٍ٩‬ٹڃ)‪.‬‬

‫‪،5373‬‬ ‫(‪ً )1‬زددبة اُؽددت ثددبة اَُددم‪ٞ‬غ ثبُوَددػ اُ‪ٜ٘‬ددل‪ٝ ١‬اُجؾددو‪ )2155 /5( ١‬ثأههددبّ‬
‫‪.)5377 ،5375‬‬
‫(‪ً )2‬زبة اُؽت ثبة ك‪ ٢‬اُمالم (‪ٝ )3755( )411 /2‬هبٍ اُش‪٤‬ـ ااُجبٗ‪ ٢‬ك‪ ٚ٤‬صؾ‪٤‬ؼ‪.‬‬
‫(‪ )02210( )355 /6( )3‬وقال شعيب األرناؤوط‪" :‬إسناده صحيح علً شرط الشيخين"‪.‬‬
‫(‪ٝ )6151( )433 /13( )4‬هبٍ شم‪٤‬ت ااهٗبؤ‪ٝ‬غ "ئٍ٘بك‪ ٙ‬صؾ‪٤‬ؼ لِ‪ ٠‬شوغ َِْٓ"‪.‬‬
‫(‪.)21167( )151/11( )5‬‬
‫(‪.)435( )155/25( )6‬‬
‫(‪.) 3123( )215/4( )5‬‬
‫‪11‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫چاٸثيڅٱددي ‪٬‬ددي اٸٍددځٿ اٸٵثددهڈ(‪ )1‬چٰدداٶ‪ :‬چنچاڂ يددڇڀً تددٿ يىيددك ‪٤‬ددٿ اتددٿ‬
‫ِڅاب اٸىڄهڊ چواق ‪٬‬يڃ ي‪٥‬ځي اٸٵٍد چٰاٶ ت‪ٙ٥‬څٻ‪ :‬اٸٱٍ‪. ٛ‬‬
‫چاٸؽٽيدددكڊ ‪٬‬دددي ټٍدددځكڂ(‪ )2‬چ‪٬‬يدددڃ‪ٰ :‬ددداٶ اٸىڄدددهڊ‪ٍ٬ :‬ددده ٸځدددا ‪٤‬ثيدددك اهلل اشځددديٿ‬
‫چٸٻ ي٭ٍه ٸځا ـٽٍح ٰاٶ اٸؽٽيكڊ‪ :‬اٸ‪٥‬ڇق اٸڅځكڊ ڄڇ اٸٱٍ‪. ٛ‬‬

‫اٸؽكيس اٸصاڀي‪ :‬ؼكيس أڀً ‪: ‬‬

‫‪٤‬دددٿ أڀدددً ‪ : ‬أڀدددڃ ٌدددلٷ ‪٤‬دددٿ أظددده اٸؽعددداٺ ‪٬‬ٱددداٶ اؼدددرعٻ نٌدددڇٶ اهلل ‪‬‬
‫ؼعٽدددڃ أتدددڇ ‪ٜ‬يثدددح چأ‪ٝ٤‬ددداڂ ٔدددا‪٤‬يٿ ټدددٿ ‪٥ٜ‬ددداٺ چٴٹدددٻ ټڇاٸيدددڃ ‪٬‬ف٭٭دددڇا ‪٤‬ځدددڃ‬
‫چٰاٶ‪ [ :‬پ أټصٷ ټا ذكاچيرٻ تڃ اٸؽعاټح چاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸثؽهڊ ‪.‬‬
‫چٰاٶ‪[ :‬ال ذ‪٥‬متڇا ٔثياڀٵٻ تاٸ‪٩‬ٽى ټٿ اٸ‪٥‬منج چ‪٤‬ٹيٵٻ تاٸٱٍ‪. ٛ‬‬
‫(‪)4‬‬
‫أـهظددددڃ اٸثفددددانڊ ‪٬‬ددددي ٔددددؽيؽڃ(‪ )3‬چاٸٹ٭دددد‪ ٟ‬ٸددددڃ چټٍددددٹٻ ‪٬‬ددددي ٔددددؽيؽڃ‬
‫(‪)6‬‬
‫چاٸځٍدددائي ‪٬‬دددي اٸٍدددځٿ اٸٵثدددهڈ(‪ )5‬چاتدددٿ ٌددد‪٥‬ك ‪٬‬دددي اٸ‪ٝ‬ثٱددداخ اٸٵثدددهڈ‬
‫چ‪٤‬ثدددك تدددٿ ؼٽيدددك ‪٬‬دددي ټٍدددځكڂ(‪ )7‬چاٸّدددا‪٥٬‬ي ‪٬‬دددي ټٍدددځكڂ(‪ )1‬چأؼٽدددك تدددٿ‬
‫ؼځثدددٷ ‪٬‬دددي ټٍدددځكڂ(‪ )9‬چاتدددٿ أتدددي ِددديثح ‪٬‬دددي ټٕدددځ٭ڃ(‪ )10‬چاٸ‪ٝ‬ثهاڀدددي ‪٬‬دددي‬
‫اٸٽ‪٥‬عدددٻ األچٌددد‪ )11(ٛ‬چأتدددڇ ي‪٥‬ٹدددډ ‪٬‬دددي ټٍدددځكڂ(‪ )12‬چاٸثيڅٱدددي ‪٬‬دددي اٸٍدددځٿ‬
‫اٸٵثهڈ(‪ )13‬چاتٿ ‪٤‬ثك اٸثه ‪٬‬ي اٸرٽڅيك(‪.)14‬‬
‫چ‪٤‬ځدددك اٸځٍدددا ئي ‪٬‬دددي اٸٵثدددهڈ چأؼٽدددك تدددٿ ؼځثدددٷ چاٸ‪ٝ‬ثهاڀدددي چاٸثيڅٱدددي تٹ٭ددد‪:ٟ‬‬
‫ـيه ټا ذكاچيرٻ تڃ اٸؽعاټح چاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸثؽهڊ ‪.‬‬

‫(‪.)15465( )465/ 5( )1‬‬


‫(‪.)344( )165 /1( )2‬‬
‫(‪ً )3‬زبة اُؽت ‪ٝ‬اُِلؿ ُ‪ ٚ‬ثبة اُؾغبٓخ ٖٓ اُلاء (‪ )2156 /5‬ػ(‪.)5351‬‬
‫(‪ً )4‬زبة أَُبهبح ثبة ؽَ أعوح اُؾغبٓخ (‪ )1214 /3‬ػ(‪.)1555‬‬
‫(‪ً )5‬زبة اُؽت اُل‪ٝ‬اء ثبُوَػ اُجؾو‪ )353 /4( ١‬ػ(‪ٝ )5571‬ك‪.)356 /4( ٢‬‬
‫(‪.)445 /1( )6‬‬
‫(‪.)1413( )412 /1( )5‬‬
‫(‪ )7‬رور‪٤‬ت اَُ٘ل‪ٝ )571( )1515( ١‬ك‪ ٢‬افزالف اُؾل‪٣‬ش (‪.)555 /1‬‬
‫(‪.)12316( )172 /3(ٝ 12164( )115 /3( )3‬‬
‫(‪.)23655( )57 /5( )11‬‬
‫(‪)2731( )151 /3( )11‬‬
‫(‪ٝ )3557( )413 /6( )12‬ك‪.)3751( )456 /6( ٢‬‬
‫(‪.)13317( )333 /3( ٝ )13233( )335 /3( )13‬‬
‫(‪.)347 /24( )14‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪02‬‬

‫چ‪٤‬ځددك اٸځٍدددائي ‪٬‬دددي اٸٵثددهڈ أي‪ٙ‬دددا تٹ٭ددد‪ :ٟ‬أ‪ٙ٬‬دددٷ ټددا ذدددكاچيرٻ تدددڃ اٸؽعاټدددح‬
‫چاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸثؽهڊ ‪.‬‬

‫چلٴددهڂ اٸڅيصٽددي ‪٬‬ددي ټعٽدد‪ ٣‬اٸىچائددك(‪٤ )1‬ددٿ أڀددً تٹ٭دد‪٤ :ٟ‬ٹدديٵٻ تاٸؽعاټددح‬
‫چاٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸثؽدددهڊ چٰددداٶ‪ :‬نچاڂ اٸثدددىان چاٸ‪ٝ‬ثهاڀدددي ‪٬‬دددي األچٌددد‪ ٛ‬چنظددداٶ‬
‫اٸثىان نظاٶ اٸٕؽيػ ‪.‬‬

‫أٰڇاٶ اٸ‪٥‬ٹٽاء ‪٬‬ي اٸؽكيصيٿ‪:‬‬

‫ٰاٶ اتٿ ٌيځا‪ :‬اٸٱٍ‪ ٛ‬ؼان ‪٬‬ي اٸصاٸصح ياتً ‪٬‬ي اٸصاڀيح ‪.‬‬
‫ٰڇٸددددڃ‪٬( :‬دددديپ ‪٬‬يددددڃ ٌددددث‪٥‬ح أِدددد٭يح) ظٽدددد‪ِ ٣‬دددد٭اء ٴددددكچاء چأقچيددددح ٰڇٸددددڃ‪:‬‬
‫(يٍدد‪ ٛ٥‬تددڃ ټددٿ اٸ‪٥‬ددمنج چيٹددك تددڃ ټددٿ لاخ اٸعځددة) ٴددما چٰدد‪ ٣‬االٰرٕددان ‪٬‬ددي‬
‫اٸؽدددكيس ټدددٿ اٸٍدددث‪٥‬ح ‪٤‬ٹدددډ اشځددديٿ ‪٬‬يټدددا أپ يٵدددڇپ لٴددده اٸٍدددث‪٥‬ح ‪٬‬اـرٕدددهڂ‬
‫اٸددددددهاچڊ أچ اٰرٕدددددده ‪٤‬ٹددددددډ االشځدددددديٿ ٸڇظڇقڄٽددددددا ؼيځلددددددم قچپ ‪٨‬يهڄٽددددددا‬
‫چٌيأذي ټا يٱڇڊ االؼرٽاٶ اٸصاڀي‪.‬‬
‫چٰددك لٴدده األ‪ٜ‬ثدداء ټددٿ ټځددا‪ ٣٬‬اٸٱٍدد‪ ٛ‬أڀددڃ يددكن اٸ‪ٝ‬ٽددس چاٸثددڇٶ چيٱرددٷ قيددكاپ‬
‫األټ‪٥‬دددداء چيددددك‪ ٣٬‬اٸٍددددٻ چؼٽددددډ اٸهتدددد‪ ٣‬چاٸددددكچن چيٍددددفٿ اٸٽ‪٥‬ددددكج چيؽددددهٲ‬
‫ِڅڇج اٸعٽا‪ ٢‬چيمڄة اٸٵٹ‪.٫‬‬
‫‪٬‬دددددمٴهچا أٴصددددده ټدددددٿ ٌدددددث‪٥‬ح ‪٤‬ٹٽدددددد تددددداٸڇؼي چټدددددا واق ‪٤‬ٹيڅدددددا تاٸرعهتدددددح‬
‫‪٬‬اٰرٕددده ‪٤‬ٹدددډ ټدددا ڄدددڇ تددداٸڇؼي ٸرؽٱٱدددڃ چلٴددده ټدددا يؽرددداض ٸيدددڃ قچپ ‪٨‬يدددهڂم‬
‫ألڀڃ ٸٻ يث‪٥‬س تر٭أيٷ لٸٳ‪.‬‬
‫ٰٹدددد‪ :‬چيؽرٽدددٷ أپ ذٵدددڇپ اٸٍدددث‪٥‬ح أٔدددڇٶ ٔددد٭ح اٸردددكاچڊ تڅدددا ألڀڅدددا‪ :‬ټدددا‬
‫‪ٜ‬ددددددالء أچ ِددددددهاب أچ ذٵٽيددددددك أچ ذځ‪ٝ‬يددددددٷ أچ ذثفيدددددده أچ ٌدددددد‪٥‬ڇ‪ ٚ‬أچ ٸددددددكچق‬
‫‪٬‬دددداٸ‪ٝ‬الء يددددكـٷ ‪٬‬ددددي اٸٽددددهاڄٻ چيؽٹددددډ تاٸىيددددد چيٹ‪ٝ‬ددددؿ چٴددددما اٸرٵٽيددددك‬
‫چاٸّدددهب يٍدددؽٯ چيع‪٥‬دددٷ ‪٬‬دددي ‪ٍ٤‬دددٷ أچ ټددداء أچ ‪٨‬يهڄٽدددا چٴدددما اٸرځ‪ٝ‬يدددٷ‬
‫چاٸٍ‪٥‬ڇ‪ ٚ‬يٍؽٯ ‪٬‬ي ويد چيٱ‪ٝ‬ه ‪٬‬ي األڀ‪ ٫‬چٴما اٸكڄٿ چاٸرثفيه‪.‬‬
‫‪٬‬رؽددد ٴددٷ چاؼددكج ټددٿ اٸٍددث‪٥‬ح ټځددا‪ ٣٬‬ألټددهاٖ ټفرٹ٭ددح چال يٍددر‪٩‬هب لٸددٳ‬
‫ټٽٿ أچذي ظڇاټ‪ ٣‬اٸٵٹٻ‪.‬‬
‫چأټدددا اٸ‪٥‬ادددمنج ‪٬ :‬څدددي ت‪ٙ‬دددٻ اٸٽڅٽٹددددح چٌدددٵڇپ اٸٽ‪٥‬عٽدددح چظددد‪٬ ٣‬دددي اٸؽٹددددٯ‬
‫ي‪٥‬ردددهڊ اٸٕدددثياپ ‪٨‬اٸثدددا چٰيدددٷ‪ :‬ڄدددي ٰهؼدددح ذفدددهض تددديٿ األالپ چاٸؽٹدددٯ أچ‬
‫‪٬‬ي اٸفهٺ اٸمڊ تيٿ األڀ‪ ٫‬چاٸؽٹٯ‪.‬‬

‫(‪.)7315( )151 /5( )1‬‬


‫‪01‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫چٰيدددٷ‪ٌ :‬دددٽيد تدددمٸٳ ألڀڅدددا ذفدددهض ‪٨‬اٸثدددا ‪٤‬ځدددك ‪ٜ‬ٹدددڇ‪ ٢‬اٸ‪٥‬دددمنج چڄدددي ـٽٍدددح‬
‫ٴڇاٴددددة ذؽددددد اٸّدددد‪٥‬هڈ‪ :‬اٸ‪٥‬ثددددڇن چيٱدددداٶ ٸڅددددا أي‪ٙ‬ددددا‪ :‬اٸ‪٥‬ددددمانڈ چ‪ٜ‬ٹڇ‪٤‬څددددا‬
‫يٱدددد‪ ٣‬چٌدددد‪ ٛ‬اٸؽدددده چٰددددك اٌرّددددٵٷ ټ‪٥‬اٸعرڅددددا تاٸٱٍدددد‪ ٛ‬ټدددد‪ ٣‬ٴڇڀددددڃ ؼددددانا‬
‫چاٸ‪٥‬دددددمنج ڀٽدددددا ذ‪٥‬دددددهٖ ‪٬‬دددددي وټدددددٿ اٸؽددددده تاٸٕدددددثياپ چأټدددددىظرڅٻ اٸؽدددددانج‬
‫چالٌددديٽا چٰ‪ٝ‬ددده اٸؽعددداو ؼدددان چأظيدددة تدددأپ ټددداقج اٸ‪٥‬دددمنج قٺ ي‪٩‬ٹدددة ‪٤‬ٹيدددڃ‬
‫اٸدددثٹ‪٩‬ٻ چ‪٬‬ـ ـدددـي اٸٱٍددد‪ ٛ‬ذف٭يددد‪ ٫‬اٸه‪ٜ‬ڇتدددح چٰدددك يٵدددڇپ ڀ٭‪٥‬دددڃ ‪٬‬دددي ڄدددما اٸدددكچاء‬
‫تاٸفأددديح چأي‪ٙ‬دددا ‪٬‬األقچيدددح اٸؽدددانج ٰدددك ذځ٭ددد‪ ٣‬األټدددهاٖ اٸؽدددانج تددداٸ‪٥‬هٖ‬
‫ٴصيدددها تدددٷ چتاٸدددماخ أي‪ٙ‬دددا چٰدددك لٴددده اتدددٿ ٌددديځا ‪٬‬دددي ټ‪٥‬اٸعدددح ٌددد‪٥‬ڇ‪ ٚ‬اٸٹڅددداج‬
‫اٸٱٍدددد‪ ٛ‬ټدددد‪ ٣‬اٸّددددة اٸيٽدددداڀي چ‪٨‬يددددهڂ ‪٤‬ٹددددډ أڀځددددا ٸددددڇ ٸددددٻ ڀعددددك ِدددديلا ټددددٿ‬
‫اٸرڇظيڅاخ ٸٵاپ أټه اٸٽ‪٥‬عىج ـانظا ‪٤‬ٿ اٸٱڇا‪٤‬ك اٸ‪ٝ‬ثيح (‪.)1‬‬

‫چٰدددداٶ نؼٽددددڃ اهلل أي‪ٙ‬ددددا‪ٰ :‬ڇٸددددـڃ‪ ( :‬لاخ اٸعځددددة) ڄددددڇ چنٺ ي‪٥‬ددددهٖ ‪٬‬ددددي‬
‫اٸ‪ّ٩‬دددداء اٸٽٍددددرث‪ٝ‬ٿ ٸ ٘ددددال‪ ٢‬چٰددددك ي‪ٝ‬ٹددددٯ ‪٤‬ٹددددډ ټددددا ي‪٥‬ددددهٖ ‪٬‬ددددي ڀددددڇاؼي‬
‫اٸعځددة ټددٿ نيدداغ ‪٨‬ٹي‪١‬ددح ذؽددرٱٿ تدديٿ اٸٕدد٭اٰاخ چاٸ‪ٙ٥‬ددٷ اٸرددي ‪٬‬ددي اٸٕددكن‬
‫چاأل٘ال‪٬ ٢‬رؽكز چظ‪٥‬ا‪.‬‬
‫‪٬‬دداألچٶ‪ :‬ڄددڇ لاخ اٸعځددة اٸؽٱيٱدددي اٸددمڊ ذٵٹددٻ ‪٤‬ځدددڃ األ‪ٜ‬ثدداء چٰدداٸڇا‪ :‬يؽدددكز‬
‫تٍدددددثثڃ ـٽٍدددددح أ‪٤‬دددددهاٖ‪ :‬اٸؽٽدددددډ چاٸٍددددد‪٥‬اٶ چاٸدددددځفً چ٘ددددديٯ اٸدددددځ٭ً‬
‫چاٸځددددثٗ اٸٽځّددددانڊ چيٱدددداٶ‪ :‬لاخ اٸعځددددة أي‪ٙ‬ددددا چظدددد‪ ٣‬اٸفأددددهج چڄددددي‬
‫األټددددهاٖ اٸٽفڇ‪٬‬ددددحم ألڀڅددددا ذؽددددكز تدددديٿ اٸٱٹددددة چاٸٵثددددك چڄددددي ټددددٿ ٌدددديء‬
‫األٌٱاٺ چٸڅما ٰاٶ ‪[ :‬ټا ٴاپ اهلل ٸيٍٹ‪ٝ‬څا ‪٤‬ٹي (‪.)2‬‬
‫چاٸٽدددهاق تدددماخ اٸعځدددة ‪٬‬دددي ؼدددكيصي اٸثددداب اٸصددداڀي ألپ اٸٱٍددد‪ ٛ‬چڄدددڇ اٸ‪٥‬دددڇق‬
‫اٸڅځكڊ ٴٽا ذٱكٺ تياڀڃ ٰهيثا ڄڇ اٸمڊ ذكاچڈ تڃ اٸهيػ اٸ‪٩‬ٹي‪١‬ح‪.‬‬
‫ٰدددداٶ اٸٽٍدددديؽډ(‪ :)3‬اٸ‪٥‬ددددڇق ؼددددان يدددداتً ٰدددداتٗ يؽددددثً اٸددددث‪ٝ‬ٿ چيٱددددڇڈ‬
‫األ‪ٙ٤‬دددداء اٸثا‪ٜ‬ځددددح ي‪ٝ‬ددددهق اٸددددهيػ چي٭ددددرػ اٸٍددددكق چيددددمڄة ‪ٙ٬‬ددددٷ اٸه‪ٜ‬ڇتددددح‬
‫ٰددداٶ‪ :‬چيعدددڇو أپ يځ٭ددد‪ ٣‬اٸٱٍددد‪ ٛ‬ټدددٿ لاخ اٸعځدددة اٸؽٱيٱدددي أي‪ٙ‬دددا لا ٴاڀدددد‬
‫ڀاِلح ‪٤‬ٿ ټاقج تٹ‪٩‬ٽيح چالٌيٽا ‪٬‬ي چٰد اڀؽ‪ٝ‬ا‪ ٚ‬اٸ‪٥‬ٹح (‪.)4‬‬

‫(‪ )1‬كزؼ اُجبه‪.)143 -147 /11( ١‬‬


‫(‪ )2‬ه‪ٝ‬ا‪ ٙ‬أؽٔل ك‪َ٘ٓ ٢‬ل‪( ٙ‬ط ‪ / 6‬ص ‪ٝ )117‬صؾؾ‪ ٚ‬ااُجبٗ‪ ٢‬ك‪ ٢‬اُصؾ‪٤‬ؾخ ثوهْ (‪)333‬‬
‫(‪ ٞٛ )3‬ل‪ ٠َ٤‬ثٖ ‪٣‬ؾ‪ ٠٤‬أَُ‪٤‬ؾ‪ ٠‬اُغوعبٗ‪ ٢‬غِدت لِ‪٤‬د‪ ٚ‬اُؽدت ‪ٝ‬ل٘د‪ ٚ‬أفدن اثدٖ ٍد‪٘٤‬ب صد٘بلخ‬
‫اُؽت ر‪ٞ‬ك‪ٛ331( ٠‬ـ) اٗفو االلالّ ُِيهًِ‪ٗٝ )111 /5( ٢‬جد‪ ٚ‬اُشد‪٤‬ـ ٍدِ‪ ْ٤‬اُ‪ٜ‬الُد‪ ٢‬ئُد‪٠‬‬
‫أٗ‪ ٚ‬رؾوف ك‪ ٢‬ىاك أُمبك ئُ‪ ٠‬أَُجؾ‪ !٠‬اٗفو صؾ‪٤‬ؼ اُؽدت اُ٘جد‪( ١ٞ‬ص‪ٌُ )135‬دٖ كد‪٢‬‬
‫اُ٘ج‪ُِ ١ٞ‬ن‪ٛ‬ج‪( ٢‬رؾو‪٤‬دن أُولشدِ‪ٗ )٢‬لدٌ اُ٘ودَ ثشدٌَ ٓقزصدو ٓمدي‪ًٝ‬ا ئُد‪َٓ ٠‬د‪٤‬ؼ! ‪ٝ‬هدبٍ‬
‫أُؾون ثأٗ‪ ٚ‬ل‪ ٠َ٤‬ثٖ ؽٌدْ اُلٓشدو‪ ٢‬د (‪ٛ255‬دـ) ‪ٝ‬مًدو اُدن‪ٛ‬ج‪ ٢‬ثدإٔ اثدٖ اُج‪٤‬ؽدبه ه‪ٟٝ‬‬
‫ل٘‪ ٚ‬اٗفو (ص‪.)153‬‬
‫(‪ )4‬كزؼ اُجبه‪.)152 /11( ١‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪00‬‬

‫چٰدداٶ اٸ‪٥‬يځددي‪ :‬چاٸ‪٥‬ددڇق ‪٤‬ٹددډ أڀددڇا‪ :٢‬اٸڅځددكڊ أ‪ٙ٬‬ددٷ ټددٿ اٸٵددٷ ‪٬‬ٹددمٸٳ ـٕددڃ‬
‫اٸځثي ‪ ‬تاٸمٴه‪.‬‬
‫ٰڇٸددددڃ‪ٌ( :‬ددددث‪٥‬ح أِدددد٭يح) ت٭ددددرػ اٸڅٽددددىج چٌددددٵڇپ اٸّدددديٿ اٸٽ‪٥‬عٽددددح چٴٍدددده‬
‫اٸ٭اء چ‪٬‬رػ اٸياء ـه اٸؽهچ‪ ٪‬ظٽ‪ِ ٣‬٭اء ٴأقچيح ظٽ‪ ٣‬قچاء‪.‬‬
‫چٰدداٶ اتددٿ اٸ‪٥‬هتددي‪ :‬لٴدده ‪ٌ ‬ددث‪٥‬ح أِدد٭يح ‪٬‬ددي اٸٱٍدد‪ٍ٬ ٛ‬ددٽډ ټځڅددا اشځدديٿ‬
‫چچٴددٷ تاٰيڅددا ٸددډ ‪ٜ‬ٹددة اٸٽ‪٥‬ه‪٬‬ددح أچ اٸّددڅهج ‪٬‬يڅددا چٰددك ‪٤‬ددكق األ‪ٜ‬ثدداء ‪٬‬يڅددا‬
‫‪٤‬دددكج ټځدددا‪٬ ٣٬‬ددديپ ٰٹدددد لا ٴددداپ ‪٬‬يدددڃ ٴصدددهج اٸٽځدددا‪٬ ٣٬‬ٽدددا چظدددڃ ذفٕيٕدددڅا‬
‫تٍث‪٣‬‬
‫ٰٹدددد‪ :‬ذ‪٥‬يددديٿ اٸٍدددث‪٥‬ح ٸٽدددا أڀدددڃ ‪٤ ‬ٹٽڅدددا تددداٸڇؼي چذؽٱٱڅدددا چأټدددا ‪٨‬يهڄدددا‬
‫ټدددٿ اٸٽځدددا‪٬ ٣٬‬ٱدددك ‪٤‬ٹٽدددد تاٸرعهتدددح ‪٬‬دددمٴه ټدددا ‪٤‬ٹٽدددڃ اٸدددڇؼي قچپ ‪٨‬يدددهڂ أچ‬
‫ڀٱددڇٶ‪ :‬ڀٽددا ‪ َِّٕ٬‬د ٷ ټځڅددا ټددا ق‪٤‬ددد اٸؽاظددح ٸيددڃ چٌددٵد ‪٤‬ددٿ ‪٨‬يددهڂ ٴأڀددڃ ٸددٻ‬
‫يث‪٥‬س ٸثياپ ذ٭أيٷ اٸ‪ٝ‬ة چال ٸي‪٥‬ٹٻ ٔځ‪٥‬رڃ‪.‬‬
‫چٰددداٶ اتدددٿ اٸرددديٿ [‪٬‬دددي ټ‪٥‬ځدددډ اٸ‪٥‬دددمنج ‪ :‬ڄدددڇ چظددد‪٬ ٣‬دددي اٸؽٹدددٯ ټدددٿ اٸدددكٺ‬
‫چلٸددٳ اٸٽڇ٘دد‪ ٣‬يٍددٽډ ‪٤‬ددمنج چڄددڇ ٰهيددة ټددٿ اٸٹڅدداج چاٸٹڅدداج ڄددي اٸٹؽٽدددح‬
‫اٸؽٽددهاء اٸرددي ‪٬‬ددي ـدده اٸ٭ددٻ أچٶ اٸؽٹددٯ چ‪٤‬دداقج اٸځٍدداء ‪٬‬ددي ‪٤‬الظڅددا ذأـددم‬
‫اٸٽدددهأج ـهٰدددح ‪٬‬ر٭رٹڅدددا ‪٬‬دددرال ِدددكيكا چذدددكـٹڅا ‪٬‬دددي أڀددد‪ ٫‬اٸٕدددثي چذ‪٥ٝ‬دددٿ لٸدددٳ‬
‫اٸٽڇ٘‪.)1( ٣‬‬
‫چٰددداٶ اتدددٿ اٸٱددديٻ ‪٬‬دددي اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ ټثيځدددا أڀدددڇا‪ ٢‬اٸٱٍددد‪ ٛ‬چت‪٥‬دددٗ ‪٬‬ڇائدددكڂ‪:‬‬
‫ٍٰددددد چٴٍددددد‪ :‬تٽ‪٥‬ځددددډ چاؼددددك چ‪٬‬ددددي اٸٕددددؽيؽيٿ ‪٤ :‬ددددٿ ؼددددكيس أڀددددً‬
‫‪٤ ‬ٿ اٸځثي ‪[ :‬ـيه ټا ذكاچيرٻ تڃ اٸؽعاټح چاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸثؽهڊ ‪.‬‬
‫چټدددٿ ؼدددكيس أٺ ٰددديً ‪٤‬دددٿ اٸځثدددي ‪٤[ :‬ٹددديٵٿ تڅدددما اٸ‪٥‬دددڇق اٸڅځدددكڊ ‪٬‬ددديپ‬
‫‪٬‬يڃ ٌث‪٥‬ح أِ٭يڃ ټځڅا لاخ اٸعځة (‪.)2‬‬
‫لا ِددهب ڀ٭دد‪ ٣‬ټددٿ ٘دد‪ ٫٥‬اٸٵثددك چاٸٽ‪٥‬ددكج چټددٿ تهقڄٽددا چټددٿ ؼٽددډ اٸددكچن‬
‫چاٸهتددد‪ ٣‬چٰ‪ٝ‬ددد‪ ٣‬چظددد‪ ٣‬اٸعځدددة چڀ٭ددد‪ ٣‬ټدددٿ اٸٍدددٽڇٺ چ لا ‪ٜ‬ٹدددي تدددڃ اٸڇظدددڃ‬
‫ټ‪٥‬عڇڀدددا تاٸٽددداء چاٸ‪ٍ٥‬دددٷ ٰٹددد‪ ٣‬اٸٵٹددد‪ .٫‬چٰددداٶ ظددداٸيځڇي‪ :‬يځ٭ددد‪ ٣‬ټدددٿ اٸٵدددىاو‬
‫چچظ‪ ٣‬اٸعځثيٿ چيٱرٷ ؼة اٸٱه‪.٢‬‬
‫چٰددك ـ٭ددي ‪٤‬ٹددډ ظڅدداٶ األ‪ٜ‬ثدداء ڀ٭‪٥‬ددڃ ټددٿ چظدد‪ ٣‬لاخ اٸعځددة ‪٬‬ددأڀٵهچڂ چٸددڇ‬
‫‪٠‬٭ددده ڄدددما اٸعاڄدددٷ تڅدددما اٸځٱدددٷ ‪٤‬دددٿ ظددداٸيځڇي ٸځىِّٸدددڃ ټځىٸدددح اٸدددځٓ چٴيددد‪٫‬‬
‫چٰدددك ڀددددٓ ٴصيدددده ټددددٿ األ‪ٜ‬ثدددداء اٸٽرٱدددكټيٿ ‪٤‬ٹددددډ أپ اٸٱٍدددد‪ ٛ‬يٕددددٹػ ٸٹځددددڇ‪٢‬‬
‫اٸثٹ‪٩‬ٽي ټٿ لاخ اٸعځة چلٴهڂ اٸف‪ٝ‬اتي ‪٤‬ٿ ټؽٽك تٿ اٸعڅٻ‪.‬‬
‫چٰددك ذٱددكٺ أپ ‪ٜ‬ددة األ‪ٜ‬ثدداء تاٸځٍددثح ٸددډ ‪ٜ‬ددة األڀثيدداء أٰددٷ ټددٿ ڀٍددثح ‪ٜ‬ددة‬
‫اٸ‪ٝ‬هٰيدددح چاٸ‪٥‬عدددائى ٸدددډ ‪ٜ‬دددة األ‪ٜ‬ثددداء چأپ تددديٿ ټدددا يٹٱدددډ تددداٸڇؼي چتددديٿ‬

‫(‪ )1‬لٔلح اُوبهب (‪.)233/21‬‬


‫(‪ )2‬رولّ رقو‪٣‬غ‪.ٚ‬‬
‫‪03‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ټا يٹٱډ تاٸرعهتح چاٸٱياي ټٿ اٸ٭هٮ أ‪١٤‬ٻ ټٽا تيٿ اٸٱكٺ چاٸ٭هٮ‪.‬‬
‫چٸدددددڇ أپ ڄددد د الء اٸعڅددددداٶ چظدددددكچا قچاء ټځٕڇٔدددددا ‪٤‬ځدددددك ت‪٥‬دددددٗ اٸيڅدددددڇق‬
‫چاٸځٕددددانڈ چاٸٽّددددهٴيٿ ټددددٿ األ‪ٜ‬ثدددداء ٸرٹٱددددڇڂ تدددداٸٱثڇٶ چاٸرٍددددٹيٻ چٸددددٻ‬
‫يرڇٰ٭دددڇا ‪٤‬ٹدددډ ذعهتردددڃ ڀ‪٥‬دددٻ ڀؽدددٿ ال ڀځٵددده أپ ٸٹ‪٥‬ددداقج ذدددأشيها ‪٬‬دددي االڀر٭دددا‪٢‬‬
‫تاٸددكچاء چ‪٤‬كټددڃ ‪٬‬ٽددٿ ا‪٤‬ردداق قچاء چ‪٨‬ددماء ٴدداپ أڀ٭دد‪ ٣‬ٸددڃ چأچ‪٬‬ددٯ ټٽددٿ ٸددٻ‬
‫ي‪٥‬ركڂ تٷ نتٽا ٸٻ يځر٭‪ ٣‬تڃ ټٿ ٸٻ ي‪٥‬ركڂ‪.‬‬
‫چٴدددالٺ ‪ٙ٬‬دددالء األ‪ٜ‬ثددداء چ پ ٴددداپ ټ‪ٝ‬ٹٱدددا ‪٬‬څدددڇ تؽٍدددة األټىظدددح چاألوټځدددح‬
‫چاألټدددددداٴٿ چاٸ‪٥‬ڇائددددددك چ لا ٴدددددداپ اٸرٱييددددددك تددددددمٸٳ ال يٱددددددكغ ‪٬‬ددددددي ٴالټڅددددددٻ‬
‫چټ‪٥‬ددددان‪٬‬څٻ ‪٬‬ٵيدددد‪ ٫‬يٱددددكغ ‪٬‬ددددي ٴددددالٺ اٸٕدددداقٮ اٸٽٕددددكچٮ چٸٵددددٿ ڀ٭ددددڇي‬
‫اٸثّدده ټهٴثددح ‪٤‬ٹددډ اٸعڅددٷ چاٸ‪١‬ٹددٻ ال ټددٿ أيددكڂ اهلل تددهچغ ا يٽدداپ چڀددڇن‬
‫تٕيهذڃ تځڇن اٸڅكڈ (‪.)1‬‬
‫چٰددداٶ اٸؽدددا‪ ٟ٬‬اتدددٿ اٸٱددديٻ أي‪ٙ‬دددا ‪٬‬دددي تيددداپ ټ‪٥‬ځدددډ لاخ اٸعځدددة اٸدددڇانق لٴهڄدددا‬
‫‪٬‬ي اٸؽكيس ‪ :‬لاخ اٸعځة ‪٤‬ځك األ‪ٜ‬ثاء ڀڇ‪٤‬اپ ؼٱيٱي چ‪٨‬يه ؼٱيٱي‪:‬‬
‫‪٬‬ددددداٸؽٱيٱي چنٺ ؼددددددان ي‪٥‬ددددددهٖ ‪٬‬ددددددي ڀدددددڇاؼي اٸعځددددددة ‪٬‬ددددددي اٸ‪ّ٩‬دددددداء‬
‫اٸٽٍددددرث‪ٝ‬ٿ ٸ ٘ددددال‪ ٢‬چ‪٨‬يدددده اٸؽٱيٱددددي أٸددددٻ يّددددثڅڃ ي‪٥‬ددددهٖ ‪٬‬ددددي ڀددددڇاؼي‬
‫اٸعځدددة ‪٤‬دددٿ نيددداغ ‪٨‬ٹي‪١‬دددح ټ ليدددح ذؽدددرٱٿ تددديٿ اٸٕددد٭اٰاخ ‪٬‬رؽدددكز چظ‪٥‬دددا‬
‫ٰهيثددددا ټددددٿ چظدددد‪ ٣‬لاخ اٸعځددددة اٸؽٱيٱدددديم ال أپ اٸڇظدددد‪٬ ٣‬ددددي ڄددددما اٸٱٍددددٻ‬
‫ټٽددددكچق چ‪٬‬دددددي اٸؽٱيٱددددي ڀددددداـً‪ ...‬چيٹددددىٺ لاخ اٸعځدددددة اٸؽٱيٱددددي ـٽٍدددددح‬
‫أ‪٤‬دددددهاٖ چڄدددددي اٸ ؽٽدددددډ چاٸٍددددد‪٥‬اٶ چاٸڇظددددد‪ ٣‬اٸځددددداـً چ٘ددددديٯ اٸدددددځ٭ً‬
‫چاٸځددددثٗ اٸٽځّددددانڊ(‪ )2‬چاٸ‪٥‬ددددالض اٸٽڇظددددڇق ‪٬‬ددددي اٸؽددددكيس ٸدددديً ڄددددڇ ٸڅددددما‬
‫اٸٱٍددددٻم ٸٵددددٿ اٸٱٍددددٻ اٸصدددداڀي اٸٵددددائٿ ‪٤‬ددددٿ اٸددددهيػ اٸ‪٩‬ٹي‪١‬ددددحم ‪٬‬دددديپ اٸٱٍدددد‪ٛ‬‬
‫اٸثؽدددهڊ چڄدددڇ اٸ‪٥‬دددڇق اٸڅځدددكڊ ‪٤‬ٹدددډ ټدددا ظددداء ټ٭ٍدددها ‪٬‬دددي أؼاقيدددس أـدددهڈ‬
‫ٔدددځ‪ ٫‬ټدددٿ اٸٱٍددد‪ ٛ‬لا ق ٮ قٰدددا ڀا‪٤‬ٽدددا چـٹددد‪ ٛ‬تاٸىيدددد اٸٽٍدددفٿ چقاٸدددٳ تدددڃ‬
‫ټٵددداپ اٸدددهيػ اٸٽدددمٴڇن أچ ٸ‪٥‬دددٯ ٴددداپ قچاء ټڇا‪٬‬ٱدددا ٸدددمٸٳ ڀا‪٥٬‬دددا ٸدددڃ ټؽـدددـٹال‬
‫ٸٽاقذدددددڃ ټادددددمڄثا ٸڅدددددا ټاٱڇيدددددا ٸ ‪ٙ٤‬ددددداء اٸثا‪ٜ‬ځدددددح ټ٭رؽدددددا ٸٹٍدددددكق‪ .‬چاٸ‪٥‬دددددڇق‬
‫اٸٽمٴڇنج ‪٬‬ي ټځا‪٥٬‬ڃ ٴمٸٳ ‪.‬‬

‫چٰدددداٶ اٸٽځدددداچڈ نؼٽددددڃ اهلل ‪ :‬لاخ اٸعځدددددة ڄددددي چنٺ ؼددددان ي‪٥‬ددددهٖ ‪٬‬دددددي‬
‫اٸ‪ّ٩‬ددددداء اٸٽٍدددددرث‪ٝ‬ٿ ٸ ٘دددددال‪ ٢‬چاٸٽدددددهاق ڄځدددددا چنٺ ي‪٥‬دددددهٖ ‪٬‬دددددي ڀدددددڇاؼي‬

‫(‪ )1‬اُؽددت اُ٘جدد‪ ١ٞ‬الثددٖ اُودد‪ ْ٤‬ؽددوف اُوددبف (ص ‪ٝ .)354 ،353‬اٗفددو رؾلددخ ااؽدد‪ٞ‬م‪١‬‬
‫(‪.)211/6‬‬
‫(‪ٛ )2‬ن‪ ٙ‬االواض ر٘ؽجن لِ‪ ٠‬ااُْ اُصله‪ ١‬اُ٘برظ لٖ اُز‪ٜ‬بثبد اُوئخ (شوػ اُؽت اُ٘ج‪١ٞ‬‬
‫ُِجِزبع‪.)145/1( ٠‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪01‬‬

‫اٸعځدددة ‪٤‬دددٿ نيدددػ ‪٨‬ٹدددي‪ ٟ‬چ‪٤‬الظدددڃ تاٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸثؽدددهڊ چڄدددڇ اٸ‪٥‬دددڇق اٸڅځدددكڊ‬
‫چاٸىيددد اٸٽٍددفٿ تددأپ يددكٮ ڀا‪٤‬ٽددا چيفٹدد‪ ٛ‬چيددكٸٳ تددڃ ټؽٹددڃ أچ يٹ‪٥‬ددٯ ‪٬‬دديپ‬
‫ظٽ‪٥‬څدددا ٴددداپ أچٸد دډ ‪٬‬يڀدددڃ ڀا‪٬‬دددـ‪ ٣‬ٸدددڃ ټؽٹدددٷ ٸٽاقذدددڃ ټٱدددڇِّ ٸ ‪ٙ٤‬ددداء اٸثا‪ٜ‬ځد دح‬
‫ټ٭رػ ٸٹٍكق چ‪٨‬يه لٸٳ‪.‬‬

‫ذځثيددددڃ‪ٰ :‬دددداٶ اٸؽهاٸددددي‪٤ :‬ٹددددډ اٸٽددددهيٗ چاٸ‪ٝ‬ثيددددة أپ ي‪٥‬ٹٽددددا أپ اهلل أڀددددىٶ‬


‫اٸدددكاء چاٸدددكچاء چأپ اٸٽدددهٖ ٸددديً تددداٸرفٹي‪ ٛ‬چ پ ٴددداپ ټ‪٥‬دددڃ چأپ اٸّددد٭اء‬
‫ٸددديً تاٸدددكچاء چ پ ٴددداپ ‪٤‬ځدددكڂ چ ڀٽدددا اٸٽدددهٖ ترأقيدددة اهلل چاٸثدددهء تهؼٽردددڃ‬
‫ؼردددډ ال يٵد د ڇپ ٴدددا‪٬‬ها تددداهلل ټ ټځدددا تاٸدددكچاء ٴددداٸٽځعٻ لا ٰددداٶ‪ :‬ټ‪ٝ‬هڀدددا تځدددڇء‬
‫ٴدددما چټدددٿ ِدددڅك اٸؽٵٽدددح ‪٬‬دددي األِدددياء چٸدددٻ يّدددڅك ټعهيڅدددا ٔدددان تٽدددا ‪٤‬ٹدددٻ‬
‫ټځڅا أظڅٷ ټٿ ظاڄٹڅا (‪.)1‬‬

‫چٰدددداٶ اٸٽځدددداچڊ أي‪ٙ‬ددددا ذ‪٥‬ٹيٱددددا ‪٤‬ٹددددډ اٸؽددددكيس‪( :‬چٸٵددددٿ ‪٤‬ٹدددديٵٿ تڅددددما اٸ‪٥‬ددددڇق‬
‫اٸڅځدددكڊ)‪ٰ :‬ددداٶ ‪٬‬دددي ٔدددؽيػ ټٍدددٹٻ ي‪٥‬ځدددي تدددڃ اٸٵٍدددد‪ :‬أڊ أٸىټددڇا ټ‪٥‬اٸعردددڃ‬
‫تاٸٱٍدددد‪ ٛ‬تددددأپ يددددكٮ ڀا‪٤‬ٽددددا چيددددماب چيٍدددد‪ ٛ٥‬تددددڃ ‪٬‬أڀددددڃ يٕددددٷ ٸددددډ اٸ‪٥‬ددددمنج‬
‫‪٬‬يٱث‪ٙ‬څا ٸٵڇڀڃ ؼانا ياتٍا‪.‬‬
‫ٰددددداٶ اٸٱه‪ٜ‬ثدددددي‪ :‬چ‪٠‬ددددداڄهڂ أڀدددددڃ يٍدددددر‪٥‬ٽٷ ټ٭دددددهقا ال ي‪ٙ‬دددددا‪ ٪‬ٸدددددڃ ‪٨‬يدددددهڂ‬
‫(‪٬‬ددديپ ‪٬‬يدددڃ ٌدددث‪٥‬ح أِددد٭يح) ظٽددد‪ِ ٣‬ددد٭اء ٴدددكچاء چأقچيدددح ټدددٿ ٌدددث‪٥‬ح أقچاء‬
‫ټځڅا لاخ اٸعځة چٰاٶ اٸرهټمڊ ي‪٥‬ځي اٸٍٷ (‪.)2‬‬
‫چيٱددددڇٶ قاچق ‪٬‬ددددي اٸرددددمٴهج(‪ )3‬ټ‪٥‬ددددكقا ‪٬‬ڇائددددك اٸٱٍدددد‪ :ٛ‬يٱ‪ٝ‬دددد‪ ٣‬چظدددد‪ ٣‬اٸ‪٥‬ريددددٯ‬
‫ِدددهتا چٌددد‪٥‬ڇ‪ٜ‬ا چقڄځدددا تاٸٍدددٽٿ چأچظدددا‪ ٢‬األلپ ٴٹڅدددا لا ‪ٜ‬دددثؿ ‪٬‬دددي اٸىيدددد‬
‫چٰ‪ٝ‬ددده چاٸىٴدداٺ تفدددڇنا چ٘ددديٯ اٸدددځ٭ً چاٸهتدددڇ چاٸٍددد‪٥‬اٶ اٸٽدددىټٿ چأچظدددا‪٢‬‬
‫اٸٕدددكن چاٸٽ‪٥‬دددكج چاٸٵثدددك چاٸ‪ٝ‬ؽددداٶ چاٸٵٹدددډ چاٸيهٰددداپ چاالٌرٍدددٱاء چأڀدددڇا‪٢‬‬
‫اٸهيدددداغ چاٸٍددددٽڇٺ اٸٱراٸددددح چاٸرّددددځط چاٸځددددا‪ ٗ٬‬چي٭رددددد اٸؽٕددددډ چيىيددددٷ‬
‫‪٤‬دددددهٮ اٸځٍدددددا چاٸٽ٭أدددددٷ چاٸٵدددددىاو چاٸه‪ّ٤‬دددددح چاٸفدددددكن ٴيددددد‪ ٫‬اٌدددددر‪٥‬ٽٷ‬
‫چيڅددديط اٸثددداڂ تاٸٽددداء اٸثدددانق چي٭دددرػ اٸٍدددكق چ‪٬‬هاوظدددڃ ذځٱدددي تاٸ‪٩‬دددا چ‪٬‬دددي‬
‫اٸؽدددكيس اٸّدددهي‪ ٫‬أڀدددڃ يځ٭ددد‪ ٣‬ټدددٿ ٌدددث‪٥‬ح أڀدددڇا‪ ٢‬ټدددٿ اٸدددكاء چڄدددي ٘دددٽٿ ټدددا‬
‫لٴددده چيدددكن اٸ٭‪ٙ‬دددالخ چيٍدددٱ‪ ٛ‬اٸكيدددكاپ‪ ...‬چيدددمڄة اٸٍدددٽڇٺ چيعدددمب اٸدددكٺ‬
‫ٸددددډ ـددددانض چيىيددددٷ ااشددددان ټدددد‪ ٣‬اٸ‪ٍ٥‬ددددٷ چاٸٽٹددددػ ‪ٜ‬ددددالء چيّددددك اٸ‪ٕ٥‬ددددة‬
‫ٴمٸٳ ‪.‬‬

‫(‪ )1‬ك‪٤‬ط اُول‪٣‬و (‪.)237 /3‬‬


‫(‪ )2‬ك‪٤‬ط اُول‪٣‬و (‪.)324 /4(ٝ )237 /3‬‬
‫(‪( )3‬ص ‪.)311‬‬
‫‪05‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫چٰدددداٶ اتددددٿ ٌدددديځا(‪٬ )1‬ددددي ‪٤‬ددددالض اٸٍدددد‪٥‬اٶ چڀ٭ددددس اٸددددكٺ ‪٬‬ددددي ‪٤‬ددددالض اٸٽددددىاض‬
‫اٸثدددانق‪ :‬چيٍدددٱډ ٸٹٽدددىټٿ اٸٱ‪ٝ‬دددهاپ تاٸ‪ٍ٥‬دددٷ ٸ‪٥‬ٱدددا أچ اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ تٽددداء‬
‫اٸّثس اٸٽ‪ٝ‬ثڇؾ ٰكن ٌٵهظح ټ‪ ٣‬ټٹ‪٥‬ٱح ـٷ (‪.)2‬‬
‫چٰددداٶ اتدددٿ ‪ٜ‬ڇٸدددڇپ ‪٤‬دددٿ اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ چاٸثؽدددهڊ لا ِدددهتا‪ :‬ڀ٭‪٥‬دددا ټدددٿ‬
‫٘ددد‪ ٫٥‬اٸٵثددددك چاٸٽ‪٥‬ددددكج چټددددٿ تهقڄٽددددا چټدددٿ ؼٽددددډ اٸهتدددد‪ ٣‬چاٸددددكچن چٰ‪٥ٝ‬ددددا‬
‫چظ‪ ٣‬اٸعځة چڀ٭‪٥‬ا ټٿ اٸٍٽڇٺ (‪.)3‬‬

‫اٸؽكيس اٸصاٸس‪ :‬ؼكيس ظاته ‪:‬‬


‫‪٤‬دددٿ ظددداته ٰددداٶ‪ :‬قـدددٷ نٌدددڇٶ اهلل ‪٤ ‬ٹدددډ أٺ ٌدددٹٽح ٰددداٶ اتدددٿ أتدددي‬
‫‪٤‬رثددح قـددٷ ‪٤‬ٹددډ ‪٤‬ائّددح تٕددثي يٍدديٷ ټځفددهاڂ قټددا ٰدداٶ أتددڇ ټ‪٥‬اچيددح ‪٬‬ددي‬
‫ؼكيصدددڃ‪ :‬چ‪٤‬ځدددكڄا ٔدددثي يث‪٥‬دددس ټځفدددهاڂ قټدددا ٰددداٶ‪٬[ :‬ٱددداٶ‪ :‬ټدددا ٸڅدددما ٰددداٶ‪:‬‬
‫‪٬‬ٱدداٸڇا‪ :‬تددڃ اٸ‪٥‬ددمنج ٰدداٶ‪٬[ :‬ٱدداٶ‪٤ :‬ددالٺ ذ‪٥‬ددمتٿ أچالقٴددٿ ڀٽددا يٵ٭ددي ؼددكاٴٿ‬
‫أپ ذأـددم ٍٰدد‪ٝ‬ا ڄځددكيا ‪٬‬رؽٵددڃ تٽدداء ٌددث‪ ٣‬ټددهاخ شددٻ ذددڇظهڂ يدداڂ ٰدداٶ اتددٿ‬
‫أتي ‪٤‬رثح‪ :‬شٻ ذٍ‪ٝ٥‬ڃ ياڂ ‪٬‬٭‪٥‬ٹڇا ‪٬‬ثهأ‪.‬‬
‫(‪)4‬‬
‫أـهظددڃ أؼٽددك تددٿ ؼځثددٷ ـ چاٸٹ٭دد‪ ٟ‬ٸددڃ ـ ‪٬‬ددي ټٍددځكڂ چاتددٿ أتددي ِدديثح‬
‫‪٬‬ي‪ :‬ټٕځ٭ڃ(‪ )5‬تٹ٭‪ :ٟ‬يځكن ټځفهاڂ قټا ‪.‬‬
‫چأتدددڇ ي‪٥‬ٹدددډ ‪٬‬دددي ټٍدددځكڂ(‪ )6‬تٹ٭ددد‪ :ٟ‬ٴاڀدددد ‪٤‬ځدددك أٺ اٸٽددد ټځيٿ ‪٤‬ائّدددح ټدددهأج‬
‫ټ‪٥‬څدددا ٔدددثي يٱ‪ٝ‬ددده ټځفدددهاڂ قټدددا ‪٬‬دددكـٷ نٌدددڇٶ اهلل ‪٬ ‬ٱددداٶ‪[ :‬ټدددا ِدددأپ ڄدددما‬
‫اٸٕددددثي ٰاٸددددد‪ :‬تددددڃ اٸ‪٥‬ددددمنج ٰدددداٶ‪[ :‬چيؽٵددددٿ يددددا ټ‪ّ٥‬دددده اٸځٍدددداء ال ذٱددددرٹٿ‬
‫أچالقٴددٿ چأڊ اټددهأج ٴددداپ تٕددثيڅا ‪٤‬دددمنج أچ چظدد‪ ٣‬تهأٌددڃ ‪٬‬ٹرأـدددم ٍٰدد‪ٝ‬ا ڄځدددكيا‬
‫‪٬‬ٹرؽٵڃ شٻ ٸرٍ‪ٝ٥‬ڃ شٻ أټه ‪٤‬ائّح ‪٬‬٭‪٥‬ٹد لٸٳ تاٸٕثي ‪٬‬ثهأ ‪.‬‬
‫چٸيً ‪٬‬يڃ لٴه ‪٤‬كق ټهاخ اٸؽٳ تاٸٽاء‪.‬‬

‫(‪ ٞٛ )1‬اُؾَ‪ ٖ٤‬ثٖ لجل اهلل ثدٖ ٍد‪٘٤‬ب اُدوئ‪ٓ ٌ٤‬دٖ اُلالٍدلخ أُالؽدلح‪ ،‬هدوأ أُ٘ؽدن ‪ٝ‬ثدوق كد‪٢‬‬
‫اُؽت‪ًٝ ،‬بٕ ‪٣‬و‪ ٍٞ‬ثولّ اُمبُْ ‪ٝ‬ئٌٗبه أُمبك اُغَٔبٗ‪ٝ ٢‬لِْ اهلل ُِغيئ‪٤‬بد‪ ،‬هدبٍ ل٘د‪ ٚ‬شد‪٤‬ـ‬
‫اإلٍدالّ ‪ٝ‬لدٖ بثبئدد‪ " ٚ‬أؽَدٖ ٓددب ‪٣‬ف‪ٜ‬دو‪ ٕٝ‬ك‪٣‬دٖ اُددوكط ‪ٝ‬ثدبؼ٘‪ ْٜ‬اٌُلددو أُؾدط" اٗفددو‬
‫اُلزب‪َُٝ )134 ،131 ،41 /3( ٟٝ‬بٕ أُ‪٤‬يإ (‪.)233 /2‬‬
‫(‪ )2‬اُوبٗ‪.)1155/2( ٕٞ‬‬
‫(‪ )3‬أُ٘‪ َٜ‬اُو‪( ٟٝ‬ص ‪ٝ )215‬اٗفو ااؽٌبّ اُ٘ج‪٣ٞ‬خ ك‪ ٢‬اُصد٘بلبد اُؽج‪٤‬دخ اثد‪ ٢‬اُؾَدٖ‬
‫اُؾٔ‪( ١ٞ‬ص ‪.)375- 376‬‬
‫(‪ٝ )14425( )315 /3( )4‬هددبٍ شددم‪٤‬ت ااهٗددإ‪ٝ‬غ "ئٍدد٘بك‪ ٙ‬هدد‪ ١ٞ‬لِدد‪ ٠‬شددوغ َٓددِْ هعبُدد‪ٚ‬‬
‫صوبد هعبٍ اُش‪٤‬ق‪ ٖ٤‬غ‪٤‬و اثٖ أث‪ ٢‬غ٘‪٤‬خ ـ ‪٣ ٞٛٝ‬ؾ‪٤‬د‪ ٠‬ثدٖ لجدل أُِدي ثدٖ ؽٔ‪٤‬دل اُقيالد‪ ٢‬ـ‬
‫‪ٝ‬أث‪ٍ ٢‬ل‪٤‬بٕ ـ ‪ ٞٛٝ‬ؼِؾخ ثٖ ٗبكك ـ كٌال‪ٔٛ‬ب ٖٓ هعبٍ َِْٓ"‪.‬‬
‫(‪.)23435( )33 /5( )5‬‬
‫(‪ٝ ،)1312( )422/3( )6‬هبٍ ٓؾوو‪ ٚ‬ؽَ‪ ْ٤ٍِ ٖ٤‬أٍل "هعبُ‪ ٚ‬هعبٍ اُصؾ‪٤‬ؼ"‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪06‬‬

‫چ‪٬‬ي ٸ٭‪٤ ٟ‬ځك أتي ي‪٥‬ٹډ(‪ :)1‬شٻ ٸرؽرڃ تاٸٽاء ‪.‬‬


‫چ‪٬‬يددڃ أي‪ٙ‬ددا(‪٤ )2‬ددٿ ظددداته‪٤ :‬ددٿ ‪٤‬ائّددح أپ اٸځثدددي ‪ ‬نأڈ ٔددثيا ٰددك أ‪٤‬ٹٱدددڇا‬
‫‪٤‬ٹيدددڃ ‪٬‬ٱددداٶ‪٤[ :‬دددالٺ ذٱرٹدددڇپ ٔدددثياڀٵٻ ‪٤‬ٹددديٵٻ تاٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ تٽددداء شدددٻ‬
‫يٍ‪ٝ٥‬ڃ ‪.‬‬
‫(‪)3‬‬
‫چأـهظددڃ اٸؽدداٴٻ ‪٬‬ددي اٸٽٍدددركنٲ چٰدداٶ‪ :‬ڄددما ٔدددؽيػ ‪٤‬ٹددډ ِدده‪ ٚ‬ټٍدددٹٻ‬
‫چٸدددٻ يفهظددداڂ چٰدددك أـدددهض اٸثفدددانڊ أي‪ٙ‬دددا ؼدددكيس اٸىڄدددهڊ ‪٤‬دددٿ ‪٤‬ثيدددك اهلل‬
‫تٿ ‪٤‬ثك اهلل ‪٤‬ٿ أٺ ٰيً تځد ټؽٕٿ تځؽڇ ڄما ټفرٕها ‪.‬‬
‫چچا‪٬‬ٱڃ اٸمڄثي ‪٬‬ي اٸرٹفيٓ‪.‬‬
‫چ‪٬‬دددي اٸٽٍدددركنٲ أي‪ٙ‬ددددا(‪٤ )4‬دددٿ ظدددداته ‪ ‬تٹ٭ددد‪ :ٟ‬أپ اټددددهأج ظددداءخ تٕددددثي‬
‫ٸڅا ٸډ اٸځثي ‪٬ ‬ٱاٸد‪ :‬ا‪٬‬ٱأ ټځڃ اٸ‪٥‬منج‪.‬‬
‫‪٬‬ٱددداٶ‪ [ :‬ال ذؽدددهٰٿ ؼٹدددڇٮ أچالقٴدددٻ ـدددمڊ ٍٰددد‪ٝ‬ا ڄځدددكيا چچنٌدددا ‪٬‬اٌددد‪ٝ٥‬يڃ‬
‫ياڂ چٰاٶ‪ :‬ڄما ؼكيس ٔؽيػ ‪٤‬ٹډ ِه‪ ٚ‬ټٍٹٻ چٸٻ يفهظاڂ ‪.‬‬
‫چٌٵد ‪٤‬ځڃ اٸمڄثي ‪٬‬ي اٸرٹفيٓ(‪.)5‬‬
‫چ‪٬‬دددي اٸٽٍدددركنٲ أي‪ٙ‬دددا(‪٤ )6‬دددٿ ظددداته ‪ ‬تٹ٭ددد‪ :ٟ‬ظددداءخ اټدددهأج ٸدددډ نٌدددڇٶ‬
‫اهلل ‪٬ ‬ٱاٸدددد‪ :‬يدددا نٌدددڇٶ اهلل پ اتځدددي ڄدددما تدددڃ اٸ‪٥‬دددمنج ٰددداٶ‪[ :‬ال ذؽدددهٰٿ‬
‫ؼٹدددددڇٮ أچالقٴدددددٿ ‪٤‬ٹددددديٵٿ تٱٍددددد‪ ٛ‬ڄځدددددكڊ چچني ‪٬‬اٌددددد‪ٝ٥‬ځڃ ياڂ چٰددددداٶ‬
‫اٸمڄثي ‪٬‬ي اٸرٹفيٓ‪ :‬ؼٽاق چيؽيډ ٘‪٥‬ي٭اپ(‪.)7‬‬

‫(‪.)2271( )173 /4( )1‬‬


‫(‪ )4373( ) 345 / 5( )2‬هبٍ ؽَ‪ ْ٤ٍِ ٖ٤‬أٍل "هعبُ‪ ٚ‬هعبٍ اُصؾ‪٤‬ؼ"‪.‬‬
‫(‪.)5456( )227 /4( )3‬‬
‫(‪.)5455( )227 /4( )4‬‬
‫(‪ )5‬هعبُدد‪ ٚ‬صوددبد ٌُددٖ ك‪ ٤‬د‪ ٚ‬ل٘م٘ددخ أثدد‪ ٢‬اُيث‪٤‬ددو كاٗدد‪ٓ ٚ‬ددلٌُ‪ُٝ ،‬مددَ اُددن‪ٛ‬ج‪ٍ ٢‬ددٌذ ل٘دد‪ُ ٚ‬زو‪٣ٞ‬ددخ‬
‫ااؽبك‪٣‬ش اافدو‪ُ ٟ‬د‪ ،ٚ‬ئال مًدو اُد‪ٞ‬هً كِدْ ‪٣‬دوك ئال كد‪ٛ ٢‬دن‪ ٙ‬اُو‪ٝ‬ا‪٣‬دخ أُم٘م٘دخ‪ٝ ،‬اُؾدل‪٣‬ش‬
‫ا‪٥‬ر‪ ٌُٚ٘ ٢‬ال ‪٣‬صِؼ ُِزو‪٣ٞ‬خ ًٔب ٍأث‪.ٚ٘٤‬‬
‫(‪.)7233( )451 /4( )6‬‬
‫(‪ ) 5‬أٓب ‪٣‬ؾ‪ ٠٤‬ك‪٣ ٜٞ‬ؾ‪٤‬د‪ ٠‬ثدٖ لجدل اُؾٔ‪٤‬دل ثدٖ لجدل اُدوؽٖٔ ثدٖ ثشدٔ‪ ٖ٤‬ثلدزؼ أُ‪ٞ‬ؽدلح ‪ٍٝ‬دٌ‪ٕٞ‬‬
‫أُمغٔددخ اُؾٔددبٗ‪ ٢‬ثٌَددو أُ‪ِٜٔ‬ددخ ‪ٝ‬رشددل‪٣‬ل أُدد‪ ،ْ٤‬اٌُدد‪ٞ‬ك‪ ،٢‬ؽددبكؿ ئال أٗ‪ٜ‬ددْ ار‪ٜٔ‬دد‪ ٙٞ‬ثَددوهخ‬
‫اُؾل‪٣‬ش "روو‪٣‬ت اُز‪ٜ‬ن‪٣‬ت (‪.)5531( )533 /1‬‬
‫‪ٝ‬أٓب ؽٔبك ك‪ ٜٞ‬ؽٔبك ثٖ شدم‪٤‬ت اُؾٔدبٗ‪ ٢‬اٌُد‪ٞ‬ك‪ ٢‬لدٖ أثد‪ ٢‬اُيث‪٤‬دو ‪ٝ‬غ‪٤‬دو‪ ،ٙ‬ظدمل‪ ٚ‬اثدٖ‬
‫ٓمدد‪ٝ ٖ٤‬غ‪٤‬ددو‪ٝ ،ٙ‬هددبٍ ‪٣‬ؾ‪٤‬دد‪ٓ ٠‬ددوح ال ‪ٌ٣‬زددت ؽل‪٣‬ضدد‪ٝ .ٚ‬هددبٍ اُجقددبه‪" ١‬ك‪٤‬دد‪ٗ ٚ‬فددو"‪ٝ .‬هددبٍ‬
‫اَُ٘ددبئ‪" ٢‬ظددم‪٤‬ق"‪ٝ.‬هبٍ اثددٖ لددل‪" ١‬أًضددو ؽل‪٣‬ضدد‪ٔٓ ٚ‬ددب ال ‪٣‬زددبثك لِ‪٤‬دد‪ ،ٚ‬صددْ مًددو ثمددط‬
‫ٓ٘بً‪٤‬و‪ٝ ،ٙ‬هبٍ ل٘‪ ٚ‬أ‪٣‬عدب "‪ٌ٣ٝ‬زدت ؽل‪٣‬ضد‪ٓ ٚ‬دك ظدمل‪ٝ ."ٚ‬هدبٍ أثد‪ ٞ‬ؽدبرْ "ُد‪ ٌ٤‬ثدبُو‪."١ٞ‬‬
‫‪ٗٝ‬وَ ا ثٖ اُغبه‪ٝ‬ك لدٖ اُجقدبه‪ ١‬أٗد‪ ٚ‬هدبٍ ك‪٤‬د‪ٌ٘ٓ" ٚ‬دو اُؾدل‪٣‬ش" ‪ٝ‬كد‪ٞٓ ٢‬ظدك بفدو روًد‪ٞ‬ا‬
‫ؽل‪٣‬ض‪ٝ ."ٚ‬هدبٍ اَُدبع‪" ٢‬ك‪٤‬د‪ ٚ‬ظدمق"‪ٝ .‬هدبٍ اثدٖ ؽغدو "‪ٝ‬أفدوط ُد‪ٓ ٚ‬دك ‪ٛ‬دنا اُؾدبًْ كد‪٢‬‬
‫َٓزلهً‪ "ٚ‬اٗفو َُبٕ أُ‪٤‬يإ (‪ُ )1413( )347 /2‬نا كبُؾل‪٣‬ش ظم‪٤‬ق علاً كال ‪٣‬صدِؼ‬
‫ُِزو‪٣ٞ‬خ‪.‬‬
‫‪02‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫چأـهظدددڃ اتدددٿ ‪ٍ٤‬ددداٴه ‪٬‬دددي ذدددانيؿ قټّدددٯ(‪ )1‬چ‪٬‬يدددڃ‪( :‬أيٽدددا اټدددهأج أٔددداب چٸدددكڄا‬
‫اٸ‪٥‬دددمنج أچ چظددد‪٬ ٣‬دددي نأٌدددڃ ‪٬‬ٹرأـدددم ٍٰددد‪ٝ‬ا ڄځدددكيا ‪٬‬ٹرؽٵدددڃ تٽددداء شدددٻ ذٍددد‪ٝ٥‬ڃ تدددڃ)‬
‫ٰاٶ‪٬ :‬أټهخ ‪٤‬ائّح ‪ٕ٬‬ځ‪٥‬د لٸٳ ‪٬‬ثهأ چٸٻ يٱٷ ټ‪٥‬ٽه‪ :‬تٽاء ‪.‬‬
‫چٰدددداٶ ‪٤‬ځددددڃ اٸڅيصٽددددي ‪٬‬ددددي ټعٽدددد‪ ٣‬اٸىچائددددك (‪ :)2‬نچاڂ أؼٽددددك چأتددددڇ ي‪٥‬ٹددددډ‬
‫چاٸثىان چنظاٸڅٻ نظاٶ اٸٕؽيػ ‪.‬‬

‫اٸؽكيس اٸهات‪ :٣‬ؼكيس ويك تٿ أنٰٻ ‪: ‬‬

‫‪٤‬ددٿ ويددك تددٿ أنٰددٻ ٰدداٶ‪ :‬أټهڀددا نٌددڇٶ اهلل ‪ ‬أپ ڀرددكاچڈ ټددٿ لاخ اٸعځددة‬
‫تاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸثؽهڊ چاٸىيد ‪.‬‬
‫(‪)3‬‬
‫أـهظدددڃ اٸرهټدددمڊ ‪٬‬دددي ٌدددځځڃ چٰددداٶ‪ :‬ڄدددما ؼدددكيس ؼٍدددٿ ‪٨‬هيدددة ٔدددؽيػ‬
‫ال ڀ‪٥‬ه‪٬‬ددڃ ال ټددٿ ؼددكيس ټيٽددڇپ ‪٤‬ددٿ ويددك تددٿ أنٰددٻ چٰددك نچڈ ‪٤‬ددٿ ټيٽددڇپ‬
‫‪٨‬يه چاؼك ټٿ أڄٷ اٸ‪٥‬ٹٻ ڄما اٸؽكيس چلاخ اٸعځة ي‪٥‬ځي اٸٍٷ(‪. )4‬‬
‫چأـهظددددڃ ‪٬‬ددددي ٌددددځځڃ أي‪ٙ‬ددددا(‪ )5‬تٹ٭دددد‪ :ٟ‬أپ اٸځثددددي ‪ ‬ٴدددداپ يځ‪٥‬ددددد اٸىيددددد‬
‫چاٸدددددڇني(‪ )6‬ټدددددٿ لاخ اٸعځدددددة‪ٰ .‬ددددداٶ ٰرددددداقج‪ :‬يٹاددد دكهڂ ټدددددٿ اٸعاڀدددددة اٸدددددمڊ‬
‫يّرٵيڃ ‪.‬‬
‫چٰددداٶ اٸرهټدددمڊ‪ :‬ڄدددما ؼدددكيس ؼٍدددٿ ‪٨‬هيدددة ٔدددؽيػ چأتدددڇ ‪٤‬ثدددك اهلل اٌدددٽڃ‬
‫ټيٽڇپ ڄڇ ِيؿ تٕهڊ ‪.‬‬
‫(‪)7‬‬
‫چأـهظدددڃ اتددددٿ ټاظددددڃ ‪٬‬دددي ٌددددځځڃ تٹ٭دددد‪ :ٟ‬ڀ‪٥‬دددد نٌددددڇٶ اهلل ‪ ‬ټددددٿ لاخ‬
‫اٸعځة چنٌا چٍٰ‪ٝ‬ا چويرا يٹك تڃ ‪.‬‬
‫چاٸؽددددداٴٻ ‪٬‬دددددي اٸٽٍدددددركنٲ(‪ )1‬تٹ٭ددددد‪( :ٟ‬ذدددددكاچچا ټدددددٿ لاخ اٸعځدددددة تاٸٱٍددددد‪ٛ‬‬
‫اٸثؽهڊ چاٸىيد)‪.‬‬

‫(‪.)152 /5( )1‬‬


‫(‪.)7315( )145 /5( )2‬‬
‫(‪ )3‬ثبة ٓب عبء ك‪ ٢‬ك‪ٝ‬اء ماد اُغ٘ت (‪.)2153( )415 /4‬‬
‫(‪ )4‬ك‪ ٢‬اُ‪ٜ‬بٓش هبٍ أُمِن "‪ٛ‬نا اُزلَ‪٤‬و ٖٓ اإلٓبّ اُزوٓن‪ ١‬ال ‪َ٣‬ز٘ل ئُ‪ٓ ٠‬موكخ ك‪ ٢‬اُؽت‬
‫‪ٝ‬أُمو‪ٝ‬ف ا‪ ٕ٥‬أٗ‪ٜٔ‬ب ٓوظبٕ ٓقزِلبٕ"‬
‫(‪ٝ ،)2157( )415 /4( )5‬هبٍ اُش‪٤‬ـ ااُجبٗ‪ ٢‬ك‪ ٢‬ظم‪٤‬ق اُزوٓن‪)364( )234/1( ١‬‬
‫ظم‪٤‬ق‪ .‬اٗفو ؽل‪٣‬ش ههْ (‪ )2417‬ك‪ ٢‬ظم‪٤‬ق اُغبٓك‪.‬‬
‫(‪" )6‬اُ‪ْ َٞ‬هًُ َٗ ْجذٌ أصْلَوُ ‪ُ٣‬صْجَغ ث‪ "ٚ‬اُ٘‪ٜ‬ب‪٣‬خ ك‪ ٢‬غو‪٣‬ت ااصو (‪.)372 /5‬‬
‫(‪ٝ )3465( )1147 /2( )5‬هبٍ اُش‪٤‬ـ ااُجبٗ‪ ٢‬ظم‪٤‬ق‪.‬‬
‫(‪.)7234( )447 /4( )7‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪08‬‬

‫چٰددداٶ‪ :‬ڄد دما ؼدددكيس ٔدددؽيػ ا ٌدددځاق چٸدددٻ يفهظددداڂ چچا‪٬‬ٱدددڃ اٸدددمڄثي ‪٬‬دددي‬
‫اٸرٹفيٓ(‪.)1‬‬
‫چأـهظڃ اٸ‪ٝ‬ثهاڀي ‪٬‬ي اٸٽ‪٥‬عٻ اٸٵثيه(‪.)2‬‬
‫چاٸثيڅٱدددي ‪٬‬دددي اٸٵثدددهڈ(‪ )3‬چواق ‪٬‬دددي نچايدددح ٰددداٶ‪ :‬ڀ‪٥‬دددد ٸځدددا نٌدددڇٶ اهلل ‪‬‬
‫لاخ اٸعځة چنٌا چويرا چٍٰ‪ٝ‬ا ‪.‬‬

‫اٸؽكيس اٸفاټً‪ :‬ؼكيس أٺ ‪ٝ٤‬يح ن٘ي اهلل ‪٤‬ځڅا‪:‬‬

‫‪٤‬دددٿ أٺ ‪ٝ٤‬يدددح ٰاٸدددد‪ :‬ٴځدددا ڀځڅدددډ أپ ڀؽدددك ‪٤‬ٹدددډ ټيدددد ‪٬‬دددڇٮ شدددالز ال ‪٤‬ٹدددډ‬
‫وچض أنت‪٥‬ددددددح أِددددددڅه چ‪ّ٤‬ددددددها چال ڀٵرؽددددددٷ چال ڀ‪ِّٝ‬يددددددة چال ڀٹددددددثً شڇتددددددا‬
‫ټٕددددثڇ‪٨‬ا ال شددددڇب ‪ٕ٤‬ددددة چٰددددك نـددددٓ ٸځددددا ‪٤‬ځددددك اٸ‪ٝ‬څدددده لا ا‪٨‬رٍددددٹد‬
‫ؼدددكاڀا ټدددٿ ټؽي‪ٙ‬دددڅا ‪٬‬دددي ڀثدددمج ټدددٿ ٴٍدددد أ‪٠‬٭دددان چٴځدددا ڀځڅدددډ ټدددٿ اذِّثدددا‪٢‬‬
‫اٸعځائى ‪.‬‬
‫(‪)4‬‬
‫أـهظدددڃ اٸثفدددانڊ ‪٬‬دددي ٔدددؽيؽڃ چأـهظدددڃ أي‪ٙ‬دددا تٹ٭ددد‪ :ٟ‬ال يؽدددٷ الټدددهأج‬
‫ذدد د ټٿ تدددداهلل چاٸيددددڇٺ ااـدددده أپ ذؽددددك ‪٬‬ددددڇٮ شددددالز ال ‪٤‬ٹددددډ وچض ‪٬‬يڀڅددددا ال‬
‫ذٵرؽٷ چال ذٹثً شڇب ټٕثڇ‪٨‬ا ال شڇب ‪ٕ٤‬ة (‪.)5‬‬
‫چ‪٤‬دددٿ أٺ ‪ٝ٤‬يدددح أي‪ٙ‬دددا ڀڅدددډ اٸځثدددي ‪ ‬چال ذٽدددً ‪ٜ‬يثدددا ال أقڀدددډ ‪ٜ‬څهڄدددا لا‬
‫‪ٜ‬څهخ ڀثمج ټٿ ٍٰ‪ ٛ‬چأ‪٠‬٭ان‪.‬‬
‫ٰدددد اٶ أتددددڇ ‪٤‬ثددددك اهلل‪ :‬اٸٱٍدددد‪ ٛ‬چاٸٵٍددددد ټصددددٷ اٸٵددددا‪٬‬ڇن چاٸٱددددا‪٬‬ڇن‪ .‬ڀثدددددمج‪:‬‬
‫ٰ‪٥ٝ‬ح ‪.‬‬
‫(‪)6‬‬
‫چأـهظڃ ټٍٹٻ ‪٬‬ي ٔؽيؽڃ ‪٤‬ٿ أٺ ‪ٝ٤‬يح أپ نٌڇٶ اهلل ‪‬‬

‫(‪ ٞٛ )1‬ظم‪٤‬ق ًٔب ظمل‪ ٚ‬اُش‪٤‬ـ ااُجبٗ‪ ٢‬كل‪ ٕٞٔ٤ٓ ٚ٤‬أث‪ ٞ‬لجل اهلل اُجصو‪ ٠ُٞٓ ١‬ثٖ ٍٔوح‪.‬‬
‫‪ٝ‬هبٍ ااصوّ لٖ أؽٔل "أؽبك‪٣‬ض‪٘ٓ ٚ‬بً‪٤‬و‪ٝ .‬هبٍ ئٍؾبم ثٖ ٓ٘ص‪ٞ‬ه لٖ ‪٣‬ؾ‪ ٠٤‬ثٖ‬
‫ٓم‪ ٖ٤‬ال ش‪٢‬ء‪ٝ .‬هبٍ أث‪ ٞ‬كا‪ٝ‬ك رٌِْ ك‪ٝ .ٚ٤‬مًو‪ ٙ‬ثٖ ؽجبٕ ك‪ ٢‬اُضوبد ‪ٝ‬هبٍ ًبٕ‬
‫‪٣‬ؾ‪ ٠٤‬اُوؽبٕ ٍ‪٢‬ء اُوأ‪ ١‬ك‪ "ٚ٤‬ر‪ٜ‬ن‪٣‬ت اُز‪ٜ‬ن‪٣‬ت (‪.)351 /11‬‬
‫‪ٝ‬هبٍ اثٖ ؽغو ك‪ ٢‬ر‪ٜ‬ن‪٣‬ت اُز‪ٜ‬ن‪٣‬ت (‪ٛ ٕٞٔ٤ٓٝ" )351 /11‬نا َٗج‪ ٚ‬ثمط اُو‪ٝ‬اح‬
‫لٖ ل‪ٞ‬ف كوبٍ ٓ‪ ٕٞٔ٤‬ثٖ أٍزبم‪ٝ ،‬هل كوم ثٖ أث‪ ٢‬ؽبرْ ث‪ ٕٞٔ٤ٓ ٖ٤‬أث‪ ٢‬لجل اهلل‬
‫‪ٝ‬ث‪ ٕٞٔ٤ٓ ٖ٤‬ثٖ أٍزبم‪ٝ ،‬هبٍ اَُ٘بئ‪ ٢‬ك‪ ٢‬اٌُ٘‪ ٠‬ثصو‪ ٌ٤ُ ١‬ثبُو‪ٝ ،١ٞ‬هبٍ اُؾبًْ‬
‫أث‪ ٞ‬أؽٔل ُ‪ ٌ٤‬ثبُو‪ ١ٞ‬ل٘ل‪."ْٛ‬‬
‫‪ٝ‬هبٍ ك‪ ٢‬روو‪٣‬ت اُز‪ٜ‬ن‪٣‬ت (‪ )556 /1‬ثوهْ(‪" )5151‬ظم‪٤‬ق"‪.‬‬
‫(‪.)5131( )212 /5( )2‬‬
‫(‪.)13361( )346 /3( )3‬‬
‫(‪ً )4‬زبة اُؽالم ثبة اُوَػ ُِؾبكح ل٘ل اُؽ‪ٜ‬و (‪.)5125( )2143 /5‬‬
‫(‪ً )5‬زبة اُؽالم ثبة رِجٌ اُؾبكح ص‪٤‬بة اُمصت (‪.)5127( )2143 /5‬‬
‫(‪ً )6‬زبة اُؽالم ثبة ‪ٝ‬ع‪ٞ‬ة اإلؽلاك ك‪ ٢‬للح اُ‪ٞ‬كبح ‪ٝ‬رؾو‪ٔ٣‬د‪ ٚ‬كد‪ ٢‬غ‪٤‬دو مُدي ئال صالصدخ أ‪٣‬دبّ‬
‫(‪ٝ ،)337( )1125 /2‬ك‪ ٢‬صؾ‪٤‬ؾ‪ ٚ‬أ‪٣‬عًب (‪.)337( )1125 /2‬‬
‫‪01‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ٰددداٶ‪ :‬ال ذؽدددك اټدددهأج ‪٤‬ٹدددډ ټيدددد ‪٬‬دددڇٮ شدددالز ال ‪٤‬ٹدددډ وچض أنت‪٥‬دددح أِدددڅه‬
‫چ‪ّ٤‬دددها چال ذٹدددثً شڇتدددا ټٕدددثڇ‪٨‬ا ال شدددڇب ‪ٕ٤‬دددة چال ذٵرؽدددٷ چال ذٽدددً‬
‫‪ٜ‬يثا ال لا ‪ٜ‬څهخ ڀثمج ټٿ ٍٰ‪ ٛ‬أچ أ‪٠‬٭ان ‪.‬‬
‫چ‪٬‬ي نچايح‪٤ :‬ځك أقڀډ ‪ٜ‬څهڄا ڀثمج ټٿ ٍٰ‪ ٛ‬چأ‪٠‬٭ان ‪.‬‬
‫چأـهظدددڃ أتدددڇ قاچق ‪٬‬دددي ٌدددځځڃ(‪ )1‬چ‪٬‬يدددڃ‪ :‬ال شدددڇب ‪ٕ٤‬دددة چال ذٵرؽدددٷ چال‬
‫ذٽددً ‪ٜ‬يثددا ال أقڀددډ ‪ٜ‬څهذڅددا لا ‪ٜ‬څددهخ ټددٿ ټؽي‪ٙ‬ددڅا تځثددمج ټددٿ ٍٰدد‪ ٛ‬أچ‬
‫أ‪٠‬٭دددددان ٰددددداٶ ي‪٥‬ٱدددددڇب ټٵددددداپ‪ٕ٤ :‬دددددة ال ټ‪ٍ٩‬دددددڇال چواق ي‪٥‬ٱدددددڇب‪ :‬چال‬
‫ذفر‪ٙ‬ة‪.‬‬
‫چأـهظددددڃ اٸځٍددددائي ‪٬‬ددددي ٌددددځځڃ(‪ )2‬ټصددددٷ ٸ٭دددد‪ ٟ‬ټٍددددٹٻ چأـهظددددڃ ‪٬‬ددددي ٌددددځځڃ‬
‫أي‪ٙ‬ددا(‪٤ )3‬ددٿ أٺ ‪ٝ٤‬يددح تٹ٭دد‪ :ٟ‬أڀددڃ نـددٓ ٸٹٽرددڇ‪٬‬ډ ‪٤‬ځڅددا ‪٤‬ځددك ‪ٜ‬څهڄددا ‪٬‬ددي‬
‫اٸٱٍ‪ ٛ‬چاأل‪٠‬٭ان چ‪٬‬ي ٌځځڃ اٸٵثهڈ(‪.)4‬‬
‫چأـهظڃ اتٿ ټاظڃ ‪٬‬ي ٌځځڃ(‪ .)5‬چأؼٽك تٿ ؼځثٷ ‪٬‬ي ټٍځكڂ(‪.)6‬‬
‫چاتدددٿ ؼثددداپ ‪٬‬دددي ٔدددؽيؽڃ(‪ )7‬چاٸ‪ٝ‬ثهاڀدددي ‪٬‬دددي اٸٽ‪٥‬عدددٻ اٸٵثيددده(‪ )1‬چ‪٤‬ثددددك‬
‫اٸددهواٮ ‪٬‬ددي ټٕددځ٭ڃ(‪ )9‬چاتددٿ أتددي ِدديثح ‪٬‬ددي ټٕددځ٭ڃ(‪ )10‬چاٸثيڅٱددي ‪٬‬ددي‬
‫‪٬‬ي اٸٵثهڈ(‪ )11‬چ ٌؽاٮ تٿ ناڄڇيڃ ‪٬‬ي ټٍځكڂ(‪.)12‬‬

‫(‪ ) 1‬رلو‪٣‬ك أثد‪ٞ‬اة اُؽدالم ثدبة ك‪ٔ٤‬دب رغز٘دت أُمزدلح كد‪ ٢‬لدلر‪ٜ‬ب (‪ٝ )2312( )512 /1‬هدبٍ‬
‫اُش‪٤‬ـ ااُجبٗ‪ ٢‬ك‪ ٢‬رمِ‪٤‬و‪ ٚ‬لِ‪" ٚ٤‬صؾ‪٤‬ؼ"‪.‬‬
‫(‪ً )2‬زددبة اُؽددالم اُوَددػ ‪ٝ‬ااـلددبه ُِؾددبكح (‪ٝ )3534( )212 /6‬هددبٍ اُشدد‪٤‬ـ ااُجددبٗ‪ ٢‬كدد‪٢‬‬
‫رمِ‪٤‬و‪ ٚ‬لِ‪" ٚ٤‬صؾ‪٤‬ؼ"‪.‬‬
‫(‪ٝ )3542( )216 /6( )3‬هبٍ اُش‪٤‬ـ ااُجبٗ‪ ٢‬ك‪ ٢‬رمِ‪٤‬و‪ ٚ‬لِ‪" ٚ٤‬صؾ‪٤‬ؼ"‪.‬‬
‫(‪ٝ )5527( )335 /3( )4‬كدد‪ ٢‬اَُددٖ٘ اٌُجددو‪ ٟ‬أ‪٣‬عددبً ثددبة اُوَددػ ‪ٝ‬ااـلددبه ُِؾددبكح (‪/3‬‬
‫‪ )335‬ػ(‪.)5536‬‬
‫(‪ً )5‬زبة اُؽالم ثبة ‪ َٛ‬رؾل أُوأح لِ‪ ٠‬غ‪٤‬دو ى‪ٝ‬ع‪ٜ‬دب (‪ٝ )2175( )654 /1‬هدبٍ اُشد‪٤‬ـ‬
‫ااُجبٗ‪ ٢‬ك‪ ٢‬رمِ‪٤‬و‪ ٚ‬لِ‪" ٚ٤‬صؾ‪٤‬ؼ"‪.‬‬
‫(‪ٝ )21713( )75 /5( )6‬هدبٍ شدم‪٤‬ت ااهٗدإ‪ٝ‬غ ئٍد٘بك‪ٓ ٙ‬دٖ ع‪ٜ‬دخ ٓؾٔدل ثدٖ لجدل اُدوؽٖٔ‪،‬‬
‫ؽَٖ اعِ‪ ٚ‬ك‪ ٖٓ ٜٞ‬هعبٍ اُجقبه‪ ١‬ئال إٔ ك‪ً ٚ٤‬الٓبً ‪٘٣‬يُ‪ ٚ‬لٖ هرجخ اُصؾ‪٤‬ؼ‪ٓٝ ،‬دٖ ع‪ٜ‬دخ‬
‫‪٣‬ي‪٣‬ل صؾ‪٤‬ؼ لِ‪ ٠‬شوغ اُش‪٤‬ق‪ٝ ٖ٤‬ك‪َ٘ٓ ٢‬ل‪ ٙ‬أ‪٣‬عًب (‪.)25345( )417 /6‬‬
‫(‪.)4315( )142 /11( )5‬‬
‫(‪ٝ )135( )61 /25( )7‬ك‪ ٢‬أُمغْ اٌُج‪٤‬و أ‪٣‬عًب (‪.)133( )61 /25‬‬
‫(‪.)12123( )45 /5( )3‬‬
‫(‪.)13275( )133 /4( )11‬‬
‫(‪ٝ )732( )173 /1( )11‬ك‪ ٢‬اَُٖ٘ اٌُجو‪.)733( )173 /1( ُٚ ٟ‬‬
‫(‪ٝ )2347( )212 /5( )12‬هبٍ ٓؾوو‪ ٚ‬اُجِ‪ٞ‬ش‪" ٢‬صؾ‪٤‬ؼ ًَبثو‪."ٚ‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪32‬‬

‫أٰڇاٶ اٸ‪٥‬ٹٽاء ‪٬‬ي اٸؽكيس‪:‬‬

‫ٰددددداٶ اٸىيٹ‪٥‬دددددي ‪٬‬دددددي ڀٕدددددة اٸهايدددددح(‪ : )1‬چذٱدددددكٺ ‪٬‬دددددي ؼدددددكيس أٺ ‪ٝ٤‬يدددددح‬


‫(چال ذٹدددثً شڇتدددا ټٕدددثڇ‪٨‬ا چال ذٵرؽدددٷ چال ذٽدددً ‪ٜ‬يثدددا) چڄدددما ‪٠‬ددداڄه ‪٬‬دددي‬
‫چظدددڇب ا ؼدددكاق چذٱدددكٺ أي‪ٙ‬دددا ‪٬‬يدددڃ چنـدددٓ ٸٹٽدددهأج ‪٬‬دددي ‪ٜ‬څهڄدددا ڀثدددمج ټدددٿ‬
‫ٍٰ‪ ٛ‬أچ أ‪٠‬٭ان چڄما ٔهيػ ‪٬‬ي اٸڇظڇب أي‪ٙ‬ا ‪.‬‬
‫(‪)2‬‬
‫چٰدداٶ اتددٿ ؼعدده نؼٽددڃ اهلل ‪٬‬ددي ذٹفدديٓ اٸؽثيدده ‪ٰ :‬ڇٸددڃ ‪٬‬ددي ـددهڂ ټددٿ‬
‫ٍٰ‪ ٛ‬أچ أ‪٠‬٭ان چٰك يهچڈ‪ :‬ټٿ ٍٰ‪ ٛ‬چأ‪٠‬٭ان ‪.‬‬
‫چڄدددددمڂ اٸهچايدددددح اٸصاڀيدددددح ‪٬‬دددددي اٸځٍدددددائي چنچاڂ اٸثفدددددانڊ تددددداٸڇاچ چٰددددداٶ‬
‫اٸٽځمنڊ‪ :‬نچايح اٸڇاچ ‪٤‬ٹډ اٸ‪ ٫ٝ٥‬چتـ أچ ‪٤‬ٹډ ا تاؼح چاٸرٍڇيح‪.‬‬

‫چٰددداٶ ‪٬‬دددي ‪٬‬دددرػ اٸثدددانڊ(‪ :)3‬چ‪٬‬دددي اٸ‪١‬٭ددده ٸ‪٩‬ددداخ ت‪ٙ‬دددٽريٿ چتٵٍدددهذيٿ ذثا‪٤‬دددا‬
‫چتٍددٵڇپ اٸ٭دداء ټدد‪٘ ٣‬ددٻ أچٸددڃ چٴٍددهڂ چأ‪٠‬٭ددڇن ٰڇٸددڃ‪٠ :‬٭ددان تددڇوپ ٰ‪ٝ‬دداٺ‬
‫اٌدددٻ ټكيځدددح تددداٸيٽٿ چٰڇٸدددڃ‪ :‬ټدددٿ ظدددى‪٠ ٢‬٭دددان ټځٍدددڇب ٸيڅد دا چٸث‪ٙ٥‬دددڅٻ‪:‬‬
‫ټددٿ ظددى‪ ٢‬أ‪٠‬٭ددان‪ .‬ظٽدد‪٠ ٣‬٭دده چڄددڇ اٸٱٍدد‪ ٛ‬اٸٽ‪٥‬ددهچ‪ ٪‬اٸددمڊ يرثفدده تددڃ ٴأڀددڃ‬
‫ٴدداپ يصٱدددة چيددځ‪١‬ٻ ٰڇٸدددڃ‪ٍٰ( :‬دد‪٠ ٛ‬٭دددان) ‪٬‬يددڃ ټدددا ‪٬‬ددي األچٶ چاألٔدددڇب ‪٬‬دددي‬
‫األچٶ‪ :‬ظى‪٠ ٢‬٭ان چ‪٬‬ي اٸصاڀي‪ ٍٰٛ :‬أ‪٠‬٭ان ‪.‬‬
‫چٰدداٶ أي‪ٙ‬دددا ‪٬‬دددي ‪٬‬ددرػ اٸثدددانڊ(‪ :)4‬چٸدددڃ ‪٬‬دددي ڀثددمج‪ :‬أڊ ٰ‪٥ٝ‬دددح ٰڇٸدددڃ‪ :‬ٴٍدددد‬
‫‪٠‬٭ان ٴما ‪٬‬ي ڄمڂ اٸهچايح ‪.‬‬
‫ٰددداٶ اتدددٿ اٸرددديٿ‪ٔ :‬دددڇاتڃ ٍٰددد‪٠ ٛ‬٭دددان ٴدددما ٰددداٶ‪ :‬چٸدددٻ أن ڄدددما ‪٬‬دددي ڄدددمڂ‬
‫اٸهچايدددح ٸٵدددٿ ؼٵددداڂ ٔددداؼة اٸٽّدددانٮ چچظڅدددڃ تأڀدددڃ ټځٍدددڇب ٸدددډ ‪٠‬٭دددان‬
‫ټكيځدددڃ ټ‪٥‬هچ‪٬‬دددح تٍدددڇاؼٷ اٸددديٽٿ(‪ )5‬يعٹدددة ٸيڅدددا اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ چؼٵدددډ ‪٬‬دددي‬
‫٘دددث‪٠ ٛ‬٭دددان چظڅددديٿ ٴٍددده أچٸدددڃ چٔددده‪٬‬ڃ أچ ‪٬‬رؽدددڃ چاٸثځددداء تدددڇوپ ٰ‪ٝ‬ددداٺ‬
‫چچٰددد‪٬ ٣‬دددي نچايدددح ټٍدددٹ ٻ ټدددٿ ڄدددما اٸڇظدددڃ ټدددٿ ٍٰددد‪ ٛ‬أچ أ‪٠‬٭دددان تيشثددداخ أچ‬
‫چڄي ٸٹرفييه‪.‬‬

‫(‪.)253 /3( )1‬‬


‫(‪.)237 /3( )2‬‬
‫(‪.)151 /1( )3‬‬
‫(‪.)414 /1( )4‬‬
‫(‪ )5‬ـلبه ك‪ ٢‬اإلهِ‪ ْ٤‬اا‪ٝ ٍٝ‬ؼ‪ُٜٞ‬ب صٔبٕ ‪ٍٝ‬جم‪ ٕٞ‬كهعخ ‪ٝ‬لوظ‪ٜ‬ب فٔدٌ لشدوح كهعدخ ثلدزؼ‬
‫أ‪ٝ ُٚٝ‬اُج٘بء لِ‪ ٠‬اٌَُو ثٔ٘يُخ هؽبّ ‪ٝ‬ؽناه ‪ٝ‬هل ألوث‪ ٚ‬ه‪ٛٝ ّٞ‬د‪ ٞ‬ثٔم٘د‪ ٠‬أـلدو أ‪ٓ ٝ‬مدل‪ٍٝ‬‬
‫لٖ ـبكو ‪ٓ ٢ٛٝ‬ل‪٘٣‬خ ثبُ‪ ٖٔ٤‬ك‪ٞٓ ٢‬ظم‪ ٖ٤‬ئؽدلا‪ٔٛ‬ب هدوة صد٘مبء ‪ٛٝ‬د‪ ٢‬اُزد‪َ٘٣ ٢‬دت ئُ‪ٜ٤‬دب‬
‫اُغيق اُفلبه‪ٝ ١‬ث‪ٜ‬ب ًبٕ ٌَٖٓ ِٓد‪ٞ‬ى ؽٔ‪٤‬دو ‪ٝ‬ك‪ٜ٤‬دب ه‪٤‬دَ ٓدٖ كفدَ ـلدبه ؽٔدو ‪ٝ‬هدل هدبٍ‬
‫ثمعدد‪ ْٜ‬ئٕ ـلددبه ‪ٛ‬دد‪ ٢‬صدد٘مبء ٗلَدد‪ٜ‬ب ‪ُٝ‬مددَ ‪ٛ‬ددنا ًددبٕ هددل‪ٔ٣‬بً كأٓددب ـلددبه أُشدد‪ٜٞ‬هح اُ‪٤‬دد‪ّٞ‬‬
‫كِ‪َ٤‬ذ ئال ٓل‪٘٣‬خ لِ‪ٍ ٠‬بؽَ ثؾو اُ‪ٜ٘‬ل ث‪ٜ٘٤‬ب ‪ٝ‬ث‪ٓ ٖ٤‬وثبغ فَٔدخ كواٍدـ ‪ٛٝ‬د‪ٓ ٢‬دٖ ألٔدبٍ‬
‫اُشؾو ‪ٝ‬هو‪٣‬جخ ٖٓ صؾبه ث‪ٜ٘٤‬ب ‪ٝ‬ث‪ٓ ٖ٤‬وثبغ "اٗفو ٓمغْ اُجِلإ" (‪.)61 /4‬‬
‫‪31‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ٰاٶ ‪٬‬ي اٸٽّانٮ‪ :‬اٸٱٍ‪ ٛ‬تفڇن ټ‪٥‬هچ‪ ٪‬چٴمٸٳ األ‪٠‬٭ان‪.‬‬


‫ٰددداٶ ‪٬‬دددي اٸثدددان‪ :٢‬ا ‪٠‬٭دددان ٘دددهب ټدددٿ اٸ‪ٝ٥‬ددده يّدددثڃ اٸ‪١‬٭ددده چٰددداٶ ٔددداؼة‬
‫اٸٽؽٵددٻ‪ :‬اٸ‪١‬٭دده ٘ددهب ټددٿ اٸ‪ٝ٥‬دده أٌددڇق ټ‪٩‬ٹدد‪ ٫‬ټددٿ أٔددٹڃ ‪٤‬ٹددډ ِددٵٷ ‪٠‬٭دده‬
‫ا ڀٍدددداپ يڇ٘دددد‪٬ ٣‬ددددي اٸثفددددڇن چاٸعٽدددد‪٠ ٣‬٭ددددان چٰدددداٶ ٔدددداؼة اٸ‪٥‬دددديٿ‪ :‬ال‬
‫چاؼددك ٸددڃ چاٸٵاٍددد‪ :‬ت‪ٙ‬ددٻ اٸٵددا‪ ٪‬چٌددٵڇپ اٸٽڅٽٹددح ت‪٥‬ددكڄا ټصځدداج ڄددڇ اٸٱٍدد‪ٛ‬‬
‫ٰاٸدددڃ اٸٽٕدددځ‪٬ ٫‬دددي اٸ‪ٝ‬دددالٮ چٴدددما ٰاٸدددڃ ‪٨‬يدددهڂ چؼٵدددډ اٸٽ٭‪ٙ‬دددٷ تدددٿ ٌدددٹٽح‬
‫أڀڃ يٱاٶ تاٸٵا‪ ٪‬چاٸ‪ٝ‬اء أي‪ٙ‬ا‪.‬‬
‫(‪)1‬‬
‫چٰدداٶ أي‪ٙ‬ددا ‪٬‬ددي ‪٬‬ددرػ اٸثددانڊ ‪ٰ :‬ڇٸددڃ‪ :‬ظددى‪ ٢‬أ‪٠‬٭ددان ٴددما ‪٬‬ددي ڄددمڂ اٸهچايددح‬
‫أ‪٠‬٭ددان تىيدداقج أٸدد‪ ٫‬چٴددما ‪٬‬ددي نچايددح ‪٬‬ٹدديػ ٸٵددٿ ‪٬‬ددي نچايددح اٸٵّددٽيڅځي ټددٿ‬
‫‪ٜ‬هيٱدددڃ ‪٠‬٭دددان چٴدددما ‪٬‬دددي نچايدددح ټ‪٥‬ٽددده چٔددداٸػ چٰددداٶ اتدددٿ ت‪ٝ‬ددداٶ اٸهچايدددح‬
‫أ‪٠‬٭دددان تدددأٸ‪ ٫‬چأڄدددٷ اٸٹ‪٩‬دددح ال ي‪٥‬ه‪٬‬ڇڀدددڃ تدددأٸ‪ ٫‬چيٱڇٸدددڇپ‪٠ :‬٭دددان ٰددداٶ اتدددٿ‬
‫ٰريثح‪ :‬ظى‪٠ ٢‬٭انڊ ‪.‬‬
‫چٰددداٶ اٸٱه‪ٜ‬ثدددي‪ :‬چٰددد‪٬ ٣‬دددي ت‪٥‬دددٗ نچايددداخ ټٍدددٹٻ‪ :‬أ‪٠‬٭دددان چڄدددي ـ‪ٝ‬دددأ‬
‫ٰٹدددد(‪ )2‬ٸٵځڅدددا ‪٬‬دددي أٴصددده نچايدددداخ أٔدددؽاب اٸىڄدددهڊ ؼردددډ پ ‪٬‬دددي نچايددددح‬
‫ٔددداٸػ تدددٿ أتدددي األـ‪ٙ‬ددده ‪٤‬ځدددك اٸ‪ٝ‬ثهاڀدددي ظدددى‪ ٢‬األ‪٠‬دددا‪٬‬يه ‪٬‬أټدددا ‪٠‬٭دددان ت٭دددرػ‬
‫اٸ‪١‬دددداء اٸٽ‪٥‬عٽددددح شددددٻ ‪٬‬دددداء ت‪٥‬ددددكڄا ناء ټثځيددددح ‪٤‬ٹددددډ اٸٵٍدددده ‪٬‬څددددي ټكيځددددح‬
‫تددداٸيٽٿ چٰيدددٷ‪ :‬ظثدددٷ چٰيدددٷ‪ٌ :‬دددٽيد تدددڃ اٸٽكيځدددح چڄدددي ‪٬‬دددي إٰٔدددډ اٸددديٽٿ‬
‫ٸدددډ ظڅدددح اٸڅځدددك چ‪٬‬دددي اٸٽصدددٷ‪ :‬ټدددٿ قـدددٷ ‪٠‬٭دددان ؼٽددده أڊ‪ :‬ذٵٹدددٻ تاٸؽٽيهيدددح‬
‫ألپ أڄٹڅددددا ٴدددداڀڇا ټددددٿ ؼٽيدددده چ پ شثرددددد اٸهچايددددح أپ ظددددى‪ ٢‬أ‪٠‬٭ددددان ‪٬‬ٹ‪٥‬ددددٷ‬
‫‪٤‬ٱددكڄا ٴددداپ ټدددٿ اٸ‪١‬٭دده أؼدددك أڀدددڇا‪ ٢‬اٸٱٍدد‪ ٛ‬چڄدددڇ ‪ٜ‬يدددة اٸهائؽددح يرثفددده تدددڃ‬
‫‪٬‬ٹ‪٥‬ٹدددڃ ‪٤‬ٽدددٷ ټصدددٷ اٸفدددهو ‪٬‬أ‪ٜ‬ٹٱدددد ‪٤‬ٹيدددڃ ظى‪٤‬دددا ذّدددثيڅا تدددڃ چڀ‪١‬ٽردددڃ ٰدددالقج‬
‫ټا ٸؽٍٿ ٸڇڀڃ أچ ٸ‪ٝ‬ية نيؽڃ‪.‬‬
‫چٰددك ؼٵددډ اتددٿ اٸردديٿ‪ :‬أپ ٰيٽرددڃ ٴاڀددد اشځددډ ‪ّ٤‬دده قنڄٽددا چڄددما ي يددك أڀددڃ‬
‫ٸيً ظى‪٤‬ا ‪٠‬٭انيا ل ٸڇ ٴاپ ٴمٸٳ ٸٵاڀد ٰيٽرڃ أٴصه ټٿ لٸٳ‪.‬‬
‫چچٰدد‪٬ ٣‬ددي نچايددح اٸڇاٰددكڊ‪٬ :‬ٵدداپ ‪٬‬ددي ‪٤‬ځٱددي ‪٤‬ٱددك ټددٿ ظددى‪٠ ٢‬٭ددان ٴاڀددد‬
‫أټي أقـٹرځي تڃ ‪٤‬ٹډ نٌڇٶ اهلل ‪. ‬‬
‫چٰدددداٶ ‪٬‬ددددي ‪٬‬ددددرػ اٸثددددانڊ(‪ٰ :)3‬ڇٸددددڃ ټددددٿ ٴٍددددد أ‪٠‬٭ددددان ٴددددما ‪٬‬يددددڃ تاٸٵددددا‪٪‬‬
‫چتا ٘دددا‪٬‬ح چ‪٬‬دددي اٸدددمڊ ت‪٥‬دددكڂ ټدددٿ ٍٰددد‪ ٛ‬چأ‪٠‬٭دددان تٱدددا‪ ٪‬چچاچ ‪٤‬ا‪ٜ‬٭دددح چڄدددڇ‬
‫أچظددددڃ چـ‪ٝ‬ددددأ ‪٤‬يدددداٖ األچٶ‪ .‬چٰددددك ذٱددددكٺ تياڀددددڃ ‪٬‬ددددي ٴردددداب اٸؽدددديٗ چٰدددداٶ‬
‫ت‪٥‬دددكڂ‪ٰ :‬ددداٶ أتدددڇ ‪٤‬ثدددك اهلل چڄدددڇ اٸثفدددانڊ‪ :‬اٸٱٍددد‪ ٛ‬چاٸٵٍدددد ټصدددٷ اٸٵدددا‪٬‬ڇن‬
‫چاٸٱا‪٬‬ڇن أڊ يعڇو ‪٬‬ي ٴٷ ټځڅٽا اٸٵا‪. ٪‬‬

‫(‪.)453 /7( )1‬‬


‫(‪ )2‬اُوبئَ ‪ ٞٛ‬اثٖ ؽغو‪.‬‬
‫(‪ٝ )431/3( )3‬اٗفو لٔلح اُوبه‪.)272/3( ١‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪30‬‬

‫چٰددداٶ اٸځددددڇچڊ ‪٬‬ددددي ِدددهؼڃ ‪٤‬ٹددددډ ټٍددددٹٻ(‪ :)1‬چأټدددا اٸٱٍدددد‪٬ ٛ‬ث‪ٙ‬ددددٻ اٸٱددددا‪٪‬‬
‫چيٱددداٶ ‪٬‬يدددڃ‪ :‬ٴٍدددد تٵدددا‪ ٪‬ټ‪ٙ‬دددٽڇټح تدددكٶ اٸٱدددا‪ ٪‬چترددداء تدددكٶ اٸ‪ٝ‬ددداء چڄدددڇ‬
‫چاأل‪٠‬٭ددددان ڀڇ‪٤‬دددداپ ټ‪٥‬هچ‪٬‬دددداپ ټددددٿ اٸثفددددڇن چٸيٍددددا ټددددٿ ټٱٕددددڇق اٸ‪ٝ‬يددددة‬
‫نـدددٓ ‪٬‬يدددڃ ٸٹٽ‪٩‬رٍدددٹح ټدددٿ اٸؽددديٗ واٸدددح اٸهائؽدددح اٸٵهيڅدددح ذرثددد‪ ٣‬تدددڃ أشددده‬
‫اٸكٺ ال ٸٹر‪ٝ‬ية چاهلل ذ‪٥‬اٸډ أ‪٤‬ٹٻ ‪.‬‬
‫(‪)2‬‬
‫چٰددداٶ اٸٍددديڇ‪ٜ‬ي ‪٬‬دددي ِدددهؼڃ ٸٍدددځٿ اٸځٍدددائي ‪ :‬ال شدددڇب ‪ٕ٤‬دددة ت٭دددرػ‬
‫اٸ‪٥‬ددديٿ چٌدددٵڇپ اٸٕددداق اٸٽڅٽٹرددديٿ چټڇؼدددكج ‪ :‬تادددهچق يٽځيدددح ي‪ٕ٥‬دددة ‪٨‬ىٸڅدددا‬
‫أڊ‪ :‬يعٽددد‪ ٣‬چيّدددك شدددٻ يٕدددث‪ ٧‬چيځٍدددط ‪٬‬يدددأذي ټڇِددديا ٸثٱددداء ټدددا ‪ٕ٤‬دددة ټځدددڃ‬
‫أتددددديٗ ٸدددددٻ يأـدددددمڂ ٔدددددث‪ ٧‬يٱددددداٶ‪ :‬تدددددهق ‪ٕ٤‬دددددة چتدددددهق ‪ٕ٤‬دددددة تددددداٸرځڇيٿ‬
‫چا ٘ا‪٬‬ح‪.‬‬
‫چٰيددددٷ‪ :‬ڄددددي تددددهچق ټف‪ٝٝ‬ددددح ڀثددددم‪ :‬ظٽدددد‪ ٣‬ڀثددددمج چڄددددي اٸٱ‪٥ٝ‬ددددح ټددددٿ ٍٰدددد‪ٛ‬‬
‫چأ‪٠‬٭ددان ٰدداٶ ‪٬‬ددي اٸځڅايددح‪٬ :‬ددي نچايددح ټددٿ ٍٰدد‪ ٛ‬أ‪٠‬٭ددان چاٸٱٍدد‪٘ ٛ‬ددهب ټددٿ‬
‫اٸ‪ٝ‬يددددة چٰيددددٷ‪ :‬ڄددددڇ اٸ‪٥‬ددددڇق چاٸٱٍدددد‪٤ ٛ‬ٱددددان ټ‪٥‬ددددهچ‪٬ ٪‬ددددي األقچيددددح ‪ٜ‬يددددة‬
‫اٸهائؽدددح ذثفددده تدددڃ اٸځٍددداء چاأل‪ٜ‬٭ددداٶ چڄدددڇ أِدددثڃ تاٸؽدددكيس ٘دددا‪٬‬رڃ ٸدددډ‬
‫األ‪٠‬٭ان‪.‬‬
‫چٰدددداٶ ‪٬‬ددددي ؼدددده‪ ٪‬اٸ‪١‬دددداء‪ :‬األ‪٠‬٭ددددان‪ :‬ظددددځً ټددددٿ اٸ‪ٝ‬يددددة ال چاؼددددك ٸددددڃ ټددددٿ‬
‫ٸ٭‪١‬دددڃ چ ٰيدددٷ‪ :‬چاؼدددكڂ ‪٠‬٭ددده چٰيدددٷ‪ :‬ڄدددڇ ِددديء ټدددٿ اٸ‪ٝ٥‬ددده أٌدددڇق چاٸٱ‪٥ٝ‬دددح‬
‫ټځڃ ِثيڅح تاٸ‪١‬٭ه ‪.‬‬
‫چٰددداٶ ټؽٽدددك ِدددٽً اٸؽدددٯ اٸ‪١٥‬ددديٻ تددداقڊ ‪٬‬دددي ‪٤‬دددڇپ اٸٽ‪٥‬ثدددڇق(‪( : )3‬تځثدددمج)‬
‫ت‪ٙ‬دددٻ اٸځدددڇپ چٌدددٵڇپ اٸٽڇؼدددكج ت‪٥‬دددكڄا ټ‪٥‬عٽدددح چڄدددي اٸٱ‪٥ٝ‬دددح ټدددٿ اٸّددديء‬
‫چذ‪ٝ‬ٹدددٯ ‪٤‬ٹدددډ اٸّددديء اٸيٍددديه (ټدددٿ ٍٰددد‪ )ٛ‬ت‪ٙ‬دددٻ اٸٱدددا‪٘ ٪‬دددهب ټدددٿ اٸ‪ٝ‬يدددة‬
‫چٰيٷ‪ :‬ڄڇ ‪٤‬ڇق يؽٽٷ ټٿ اٸڅځك چيع‪٥‬ٷ ‪٬‬ي األقچيح‪.‬‬
‫ٰددددداٶ اٸ‪ٝ‬يثدددددي ‪ :‬اٸٱٍددددد‪٤ ٛ‬ٱدددددان ټ‪٥‬دددددهچ‪٬ ٪‬دددددي األقچيدددددح ‪ٜ‬يدددددة اٸدددددهيػ‬
‫(أچ أ‪٠‬٭ددان) ت٭ددرػ أچٸددڃ ٘ددهب ټددٿ اٸ‪ٝ‬يددة ال چاؼددك ٸددڃ چٰيددٷ‪ :‬چاؼددكڂ ‪٠‬٭دده‬
‫چٰيدددٷ يّدددثڃ‪ :‬اٸ‪١‬٭ددده اٸٽٱٹدددڇٺ ټدددٿ أٔدددٹڃ چٰيدددٷ‪ :‬ڄدددڇ ِددديء ټدددٿ اٸ‪ٝ٥‬ددده‬
‫أٌڇق چاٸٱ‪٥ٝ‬ح ټځڃ ِثيڅح تاٸ‪١‬٭ه ‪.‬‬
‫چٰدددداٶ ٔدددداؼة ټ‪٩‬ځددددي اٸٽؽردددداض(‪ :)4‬أټددددا اٸٽؽهټددددح ‪٬‬يؽددددهٺ ‪٤‬ٹيڅددددا اٸ‪ٝ‬يددددة‬
‫تأڀڇا‪٤‬ڃ چاٸٽؽكج ذٍر‪٥‬ٽٷ ٰٹيٷ أ‪٠‬٭ان أچ ٍٰ‪. ٛ‬‬
‫ٰاٶ اٸٽؽاټٹي ‪٬‬ي اٸٽٱځ‪ :٣‬ٴٷ ټڇ٘‪ ٣‬أٔاتڃ اٸكٺ ذرث‪٥‬ڃ تاٸ‪ٝ‬ية‪.‬‬
‫ٰدددداٶ اٸددددكټيهڊ‪ :‬چڄددددڇ ِددددال ال ي‪٥‬دددده‪ ٪‬ٸ‪٩‬يددددهڂ‪ .‬چاٸٕددددؽيػ أچ اٸٕددددڇاب‪ :‬أپ‬
‫اٸٽٱٕددددڇق تددددڃ ذ‪ٝ‬ثيددددة اٸٽؽددددٷ چ ق‪٬‬دددد‪ ٣‬اٸهائؽددددح اٸٵهيڅددددح ال ٌدددده‪٤‬ح اٸ‪٥‬ٹددددڇٮ‬

‫(‪.)113/11( )1‬‬
‫(‪.)3534( )213/6( )2‬‬
‫(‪.)234 /6( )3‬‬
‫(‪.)52 /1( )4‬‬
‫‪33‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪٬‬ٹمٸٳ ٴاپ األٔػ أڀڅا ذٍر‪٥‬ٽٹڃ ت‪٥‬ك اٸ‪ٍ٩‬ٷ‪.‬‬


‫ٰدددداٶ اٸىنٴّددددي‪ :‬چاٸٽٍرؽا٘ددددح يځث‪٩‬ددددي ٸڅددددا أپ ال ذٍددددر‪٥‬ٽٹڃ ألڀددددڃ يرددددځعً‬
‫تفهچض اٸكٺ ‪٬‬يعة ‪ٍ٨‬ٹڃ ‪٬‬ال ذثٱډ ‪٬‬يڃ ‪٬‬ائكج‪.‬‬
‫(‪)1‬‬
‫چٰددداٶ أتدددڇ اٸ٭دددرػ ڀأددده اٸدددكيٿ اٸٽ‪ٝ‬دددهو اٸٽ‪٩‬دددهب ‪٬‬دددي ذهذيدددة اٸٽ‪٥‬دددهب ‪:‬‬
‫ظٹدددددً (ڀَثددد دمَج) أڊ ڀ اؼيدددددح چ‪٬‬دددددي ؼدددددكيس اٸٽ‪٥‬ردددددكِّج‪ :‬أال ڀَثدددددمج ٰاٍددددد‪: ٛ‬‬
‫أڊ ٰ‪٥ٝ‬ح ټځڃ‪.‬‬
‫چ‪٬‬دددي ؼدددكيس ـددده‪ :‬نـدددٓ ٸځدددا ‪ ‬لا ا‪٨‬رٍدددٹد ؼدددكاڀا ټدددٿ اٸٽَؽددديٗ‬
‫‪٬‬ددي (ڀَث دمَڂ) ټددٿ ٴاٍددد أ‪٠‬٭ددان ڄددڇ اٸٱاٍدد‪ ٛ‬تيتددكاٶ اٸٵددا‪ ٪‬ټددٿ اٸٱددا‪ ٪‬چاٸردداء‬
‫‪ ٫‬چأ‪٠‬٭ددان‪ :‬ټڇ٘ د ٌ‪ ٣‬أ٘ دي‪٫‬‬ ‫ټددٿ اٸ‪ٝ‬دداء‪ .‬چاٸثددا اء ـ تځٱ‪ٝ‬ددح ټددٿ ذؽددد ـ ذٕددؽي ٌ‬
‫اٸٵاٍددد ٸيددڃ‪ .‬چياٱدداٶ‪ :‬اٸؽددائٗ ذٍَددر‪٥‬ٽٷ ِدديلا ټددٿ ٰاٍدد‪ ٛ‬چأ‪٠‬٭ددان چڄٽددا ټٽددا‬
‫يارثفددده تدددڃ چال ټدددٿ أپ يٵدددڇپ ټدددا ‪٬‬دددي اٸؽدددكيس ٴدددمٸٳ چذٵدددڇپ ا ٘دددا‪٬‬ح ټدددٿ‬
‫ذؽهي‪ ٫‬اٸځٱَٹح ‪.‬‬
‫(‪)2‬‬
‫چٰدداٶ اٸؽهتددي ‪٬‬ددي ‪٨‬هيددة اٸؽددكيس ‪ :‬ڀثددمَج ټ دٿَ ٰاٍدد‪ ٛ‬چأ‪٠‬٭ددان ڄاددڇَ ظددځًٌ‬
‫ټٿَ اٸ‪ٝ‬ية الَ چاؼكَ ٸَڃا‪ .‬چََٰڇٸاڃا ‪ :‬ټٿَ ظَى‪َ٠ ٢‬٭َان ظَثَٷ تاٸيٽٿ ‪.‬‬
‫چٰددداٶ اٸځٍددديٽي‪ :‬أټدددا ٴٍدددد أ‪٠‬٭دددان أچ ٍٰددد‪٠ ٛ‬٭دددان ‪٬‬څدددڇ ڀدددڇ‪ ٢‬ټدددٿ اٸ‪ٝ‬يدددة‬
‫‪٨‬يه اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸمڊ يركاچڈ تڃ (‪.)3‬‬
‫چي‪١‬څدددده ټددددٿ ٴددددالٺ ټؽٽددددك ِددددٽً اٸؽددددٯ اٸ‪١٥‬دددديٻ تدددداقڊ چاٸ‪ٝ‬يثددددي أڀڅٽددددا‬
‫يهيددداپ أپ اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸٽدددمٴڇن ڄځدددا يؽرٽدددٷ أڀدددڃ ڄدددڇ ڀ٭ٍدددڃ اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸٽٍدددرفكٺ‬
‫‪٬‬ي األقچيح چڄما ڄڇ األٰهب ٸډ اٸٕڇاب‪.‬‬

‫اٸؽكيس اٸٍاقي‪ :‬ؼكيس أتي ڄهيهج ‪: ‬‬


‫‪٤‬دددددٿ أتدددددي ڄهيدددددهج ‪ٰ ‬ددددداٶ‪ٰ :‬ددددداٶ نٌدددددڇٶ اهلل ‪( :‬أچٶ وټدددددهج ذٹدددددط اٸعځدددددح‬
‫ٔدددڇنذڅٻ ‪٤‬ٹدددډ ٔدددڇنج اٸٱٽددده ٸيٹدددح اٸثدددكن ال يثٕدددٱڇپ ‪٬‬يڅدددا چال يٽرف‪ٝ‬دددڇپ چال‬
‫ير‪٩‬ڇ‪ٜ‬دددڇپ ڀيدددرڅٻ ‪٬‬يڅدددا اٸدددمڄة أټّدددا‪ٜ‬څٻ ټدددٿ اٸدددمڄة چاٸ٭‪ٙ‬دددح چټعددداټهڄٻ‬
‫األٸدددڇج چنِدددؽڅٻ اٸٽٍدددٳ چٸٵدددٷ چاؼدددك ټدددځڅٻ وچظرددداپ يدددهڈ ټدددؿ ٌدددڇٰڅٽا ټدددٿ‬
‫چناء اٸٹؽدددٻ ټدددٿ اٸؽٍدددٿ چال اـدددرال‪ ٪‬تيدددځڅٻ چال ذثدددا‪ٰ ٗ٨‬ٹدددڇتڅٻ ٰٹدددة نظدددٷ‬
‫چاؼددددك يٍددددثؽڇپ اهلل تٵددددهج چ‪ّ٤‬دددديا)‪ .‬أـهظددددڃ اٸثفددددانڊ ‪٬‬ددددي ٔددددؽيؽڃ چاٸٹ٭دددد‪ٟ‬‬
‫ٸدددڃ(‪ )4‬چ‪٬‬دددي ٸ٭ددد‪ ٟ‬ـدده ‪٬‬دددي ٔدددؽيؽڃ(‪ ( :)5‬چټعددداټهڄٻ األٸدددڇج ـ األٸځعدددڇض ‪٤‬دددڇق‬

‫(‪.)273 /2( )1‬‬


‫(‪.)1123 /3( )2‬‬
‫(‪ )3‬اُؽت اُ٘ج‪.)263/3( ١ٞ‬‬
‫(‪ً )4‬زبة ثلء اُقِن ثبة ٓب عبء ك‪ ٢‬صلخ اُغ٘خ ‪ٝ‬أٗ‪ٜ‬ب ٓقِ‪ٞ‬هخ (‪.)1175 /3‬‬
‫(‪.)1211 /3( )5‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪31‬‬

‫اٸ‪ٝ‬يدددة ـ چأوچاظڅدددٻ اٸؽدددڇن اٸ‪٥‬ددديٿ ‪٤‬ٹدددډ ـٹدددٯ نظدددٷ چاؼدددك ‪٤‬ٹدددډ ٔدددڇنج أتددديڅٻ‬
‫قٺ ٌرڇپ لنا‪٤‬ا ‪٬‬ي اٸٍٽاء)‪.‬‬
‫(‪)2‬‬ ‫(‪)1‬‬
‫چأـهظڃ ټٍٹٻ ‪٬‬ي ٔؽيؽڃ چاٸرهټمڊ ‪٬‬ي ٌځځڃ‬
‫چٰدددداٶ‪ :‬ڄددددما ؼددددكيس ٔددددؽيػ چاألٸددددڇج‪ :‬ڄددددڇ اٸ‪٥‬ددددڇق ‪ .‬چاتددددٿ ټاظددددڃ ‪٬‬ددددي‬
‫ٌځځڃ(‪ .)3‬چأؼٽك تٿ ؼځثٷ ‪٬‬ي ټٍځكڂ(‪.)4‬‬
‫چأـهظددددڃ ‪٬‬دددددي ټٍددددځكڂ (‪ )5‬أي‪ٙ‬دددددا تٹ٭دددد‪ :ٟ‬أڄدددددٷ اٸعځددددح نِدددددؽڅٻ اٸٽٍدددددٳ‬
‫چچٰددڇقڄٻ األٸددڇج ٰدداٶ‪ٰ :‬ٹددد التددٿ ٸڅي‪٥‬ددح‪ :‬يددا أتددا ‪٤‬ثددك اٸددهؼٽٿ ټددا األٸددڇج‬
‫ٰاٶ‪ :‬اٸ‪٥‬ڇق اٸڅځكڊ اٸعكيك ‪.‬‬
‫(‪)6‬‬
‫چاتددٿ ؼثدداپ ‪٬‬ددي ٔددؽيؽڃ تٹ٭دد‪( :ٟ‬أټّددا‪ ٚ‬أڄددٷ اٸعځددح اٸددمڄة چټعدداټهڄٻ‬
‫األٸڇج)‪.‬‬
‫(‪)1‬‬ ‫(‪)7‬‬
‫چأـهظددددڃ اٸ‪ٝ‬ثهاڀدددي ‪٬‬ددددي اٸٽ‪٥‬عددددٻ األچٌدددد‪ ٛ‬چټٍددددځك اٸّدددداټييٿ چ‪٤‬ثددددك‬
‫اٸدددهواٮ ‪٬‬دددي ټٕدددځ٭ڃ(‪ )9‬چاتدددٿ أتدددي ِددديثح ‪٬‬دددي ټٕدددځ٭ڃ(‪ )10‬چ ٌدددؽاٮ تدددٿ‬
‫ناڄڇيدددددڃ ‪٬‬دددددي ټٍدددددځكڂ(‪ )11‬چاٸؽٽيدددددكڊ ‪٬‬دددددي ټٍدددددځكڂ(‪ )12‬تٹ٭ددددد‪( :ٟ‬اٸعځدددددح‬
‫أټّا‪ٜ‬څٻ اٸمڄة چټعاټهڄٻ األٸڇج) ٰاٶ اٸؽٽيكڊ‪ :‬األٸڇج اٸ‪٥‬ڇق‪.‬‬
‫چأـددددهض ټٍددددٹٻ ‪٬‬ددددي ٔددددؽيؽڃ(‪٤ )13‬ددددٿ ڀددددا‪ٰ ٣٬‬دددداٶ‪ :‬ٴدددداپ اتددددٿ ‪٤‬ٽدددده لا‬
‫اٌدددرعٽه تددداألٸڇج ‪٨‬يددده ټ‪ٝ‬دددهاج چتٵدددا‪٬‬ڇن ي‪ٝ‬هؼدددڃ ټددد‪ ٣‬األٸدددڇج شدددٻ ٰددداٶ‪ :‬ڄٵدددما‬
‫ٴددداپ يٍدددرعٽه نٌدددڇٶ ‪ .‬چأـهظدددڃ اٸځٍدددائي ‪٬‬دددي ٌدددځځڃ(‪ )14‬چاٸثيڅٱدددي ‪٬‬دددي‬
‫اٸٵثهڈ‪.‬‬

‫(‪ً )2734( )2157 /4( )1‬زبة اُغ٘خ ثبة أ‪ ٍٝ‬ىٓوح رلفَ اُغ٘خ لِ‪ ٠‬صد‪ٞ‬هح اُؤدو ُ‪ِ٤‬دخ‬
‫اُجله ‪ٝ‬صلبر‪ٝ ْٜ‬أى‪ٝ‬اع‪.ْٜ‬‬
‫(‪.)2535( )657 /4( )2‬‬
‫(‪.)1443 /2( )3‬‬
‫(‪.)5423( )253 /2( )4‬‬
‫(‪ٝ ،)7665( )355 /2( )5‬هبٍ شم‪٤‬ت ااهٗإ‪ٝ‬غ صؾ‪٤‬ؼ ‪ٛٝ‬نا ئٍ٘بك ظم‪٤‬ق‪.‬‬
‫(‪.)5415( )422/16( )6‬‬
‫(‪.)3253( )315/3( )5‬‬
‫(‪.)31/1( )7‬‬
‫(‪.)21766( )413/11( )3‬‬
‫(‪.)3336( )33/5( )11‬‬
‫(‪.)155( )221/1( )11‬‬
‫(‪.)1111( )452/2( )12‬‬
‫(‪ً )13‬زبة ااُلبؾ ٖٓ ااكة ثبة اٍزمٔبٍ أَُي ‪ٝ‬أٗ‪ ٚ‬أؼ‪٤‬ت اُؽ‪٤‬ت ‪ًٝ‬وا‪ٛ‬دخ هك اُو‪٣‬ؾدبٕ‬
‫‪ٝ‬اُؽ‪٤‬ت (‪.)2254( )1566/4‬‬
‫(‪.)5135( )156/7( )14‬‬
‫‪35‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫أٰڇاٶ اٸ‪٥‬ٹٽاء ‪٬‬ي اٸؽكيس‪:‬‬


‫ٰدددداٶ اتددددٿ اٸٱدددديٻ‪٤ :‬ددددڇق‪ :‬اٸ‪٥‬ددددڇق اٸڅځددددكڊ ڀڇ‪٤‬دددداپ أؼددددكڄٽا‪ :‬يٍددددر‪٥‬ٽٷ ‪٬‬ددددي‬
‫األقچيددددح چڄددددڇ اٸٵٍددددد چيٱدددداٶ ٸددددڃ‪ :‬اٸٱٍدددد‪ ٛ‬چٌدددديأذي ‪٬‬ددددي ؼدددده‪ ٪‬اٸٱددددا‪٪‬‬
‫اٸصدددداڀي‪ :‬يٍددددر‪٥‬ٽٷ ‪٬‬ددددي اٸ‪ٝ‬يددددة چيٱدددداٶ ٸددددڃ‪ :‬األٸددددڇج چٰددددك نچڈ ټٍددددٹٻ ‪٬‬ددددي‬
‫ٔددؽيؽڃ‪٤ :‬ددٿ اتددٿ ‪٤‬ٽدده أڀددڃ ٴدداپ يٍددرعٽه تدداألٸڇج ‪٨‬يدده ټ‪ٝ‬ددهاج چتٵددا‪٬‬ڇن‬
‫ي‪ٝ‬هغ ټ‪٥‬څا چيٱڇٶ‪ :‬ڄٵما ٴاپ يٍرعٽه نٌڇٶ اهلل ‪.‬‬
‫چشثدددد ‪٤‬ځدددڃ ‪٬‬دددي ٔددد٭ح ڀ‪٥‬ددديٻ أڄدددٷ اٸعځدددح‪[ :‬ټعددداټهڄٻ األٸدددڇج چاٸٽعددداټه‪:‬‬
‫ظٽدد‪ ٣‬ټعٽدده‪ :‬چڄ دڇ ټددا يرعٽدده تددڃ ټددٿ ‪٤‬ددڇق چ‪٨‬يددهڂ چڄددڇ أڀددڇا‪ :٢‬أظڇقڄددا‬
‫اٸڅځدددكڊ شدددٻ اٸٕددديځي شدددٻ اٸٱٽدددانڊ شدددٻ اٸٽځدددكٸي چأظدددڇقڂ‪ :‬األٌدددڇق چاألونٮ‬
‫اٸٕدددٹة اٸدددهويٿ اٸكٌدددٻ چأٰٹدددڃ ظدددڇقج‪ :‬ټدددا ـددد‪ ٫‬چ‪ٜ‬٭دددا ‪٤‬ٹدددډ اٸٽددداء چيٱددداٶ‪:‬‬
‫ڀدددڃ ِدددعه يٱ‪ٝ‬ددد‪ ٣‬چيدددك‪٬‬ٿ ‪٬‬دددي األنٖ ٌدددځح ‪٬‬رأٴدددٷ األنٖ ټځدددڃ ټدددا ال يځ٭ددد‪٣‬‬
‫چيثٱددډ ‪٤‬ددڇق اٸ‪ٝ‬يددة ال ذ‪٥‬ٽددٷ ‪٬‬يددڃ األنٖ ِدديلا چيددر‪٥‬٭ٿ ټځددڃ ّٰددهڂ چټددا ال‬
‫‪ٜ‬يددددة ‪٬‬يددددڃ چڄددددڇ ؼددددان يدددداتً ‪٬‬ددددي اٸصاٸصددددح ي٭ددددرػ اٸٍددددكق چيٵٍدددده اٸهيدددداغ‬
‫چيدددمڄة ت٭‪ٙ‬دددٷ اٸه‪ٜ‬ڇتدددح چيٱدددڇڊ األؼّددداء چاٸٱٹدددة چي٭هؼدددڃ چيځ٭ددد‪ ٣‬اٸدددكټا‪٦‬‬
‫چيٱدددڇڊ اٸؽدددڇاي چيؽدددثً اٸدددث‪ٝ‬ٿ چيځ٭ددد‪ ٣‬ټدددٿ ٌدددٹً اٸثدددڇٶ اٸؽددداقز ‪٤‬دددٿ‬
‫تهق اٸٽصاڀح‪.‬‬
‫(‪)1‬‬
‫ٰدداٶ اتددٿ ٌددٽعڇپ ‪ :‬اٸ‪٥‬ددڇق ٘ددهچب ٴصيددهج يعٽ‪٥‬څددا اٌددٻ األٸددڇج چيٍددر‪٥‬ٽٷ‬
‫ټددٿ قاـددٷ چـددانض چيرعٽدده تددڃ ټ٭ددهقا چټدد‪٨ ٣‬يددهڂ چ‪٬‬ددي اٸفٹدد‪ ٛ‬ٸٹٵددا‪٬‬ڇن تددڃ‬
‫‪٤‬ځدددك اٸرعٽيددده ټ‪٥‬ځدددډ ‪ٜ‬ثدددي چڄدددڇ ٔدددالغ ٴدددٷ ټځڅٽدددا تدددااـه چ‪٬‬دددي اٸرعٽددده‬
‫ټها‪٤‬ددداج ظدددڇڄه اٸڅدددڇاء چ ٔدددالؼڃ ‪٬‬يڀدددڃ أؼدددك األِدددياء اٸٍدددرح اٸ‪ٙ‬دددهچنيح‬
‫اٸري ‪٬‬ي ٔالؼڅا ٔالغ األتكاپ (‪.)2‬‬
‫چٰددداٶ اتدددٿ ؼعددده‪ٰ :‬ڇٸدددڃ األٸځعدددڇض ت٭رؽرددديٿ چٌدددٵڇپ اٸځدددڇپ چ٘دددٻ اٸعددديٻ‬
‫األچٸدددډ ظددداء ‪٬‬دددي ذ٭ٍددديه األٸدددڇج چڄدددڇ اٸ‪٥‬دددڇق اٸڅځدددكڊ چيٱددداٶ‪ :‬تيددداء أچٸدددڃ‬
‫‪٤‬ٹددددډ اٸرٍددددڅيٷ چٸ ٔدددديٹي أڀعددددڇض تؽددددم‪ ٪‬اٸددددالٺ چڄددددڇ چڄدد د ٌٻ چاألٸددددڇج‬
‫تاٸ٭رػ چ٘ٻ اٸالٺ چاٸرّكيك (‪.)3‬‬
‫چٰددداٶ‪ٰ :‬ڇٸدددڃ‪( :‬چټعددداټهڄٻ األٸدددڇج) األٸدددڇج اٸ‪٥‬دددڇق اٸدددمڊ يثفددده تدددڃ ٰيدددٷ‪:‬‬
‫ظ‪٥‬ٹدددد ټ عددداټهڄٻ ڀ٭دددً اٸ‪٥‬دددڇق ٸٵدددٿ ‪٬‬دددي اٸهچايدددح اٸصاڀيدددح چچٰدددڇق ټعددداټهڄٻ‬
‫األٸددڇج ‪٥٬‬ٹددډ ڄددما ‪٬‬ددي نچايددح اٸثدداب ذعددڇو چچٰدد‪٬ ٣‬ددي نچايددح اٸٕدد‪٩‬اڀي ت‪٥‬ددك ٰڇٸددڃ‪:‬‬
‫األٸدددڇج ٰددداٶ أتدددڇ اٸيٽددداپ‪ :‬ي‪٥‬ځدددي اٸ‪٥‬دددڇق چاٸٽعددداټه ظٽددد‪ ٣‬ټعٽدددهج چڄدددي اٸٽثفدددهج‬
‫ٌدددٽيد ټعٽدددهج ألڀڅدددا يڇ٘ددد‪٬ ٣‬يڅدددا اٸعٽددده ٸي٭دددڇغ تدددڃ ټدددا يڇ٘ددد‪٬ ٣‬يڅدددا ټدددٿ‬

‫(‪ ٞٛ )1‬أث‪ ٞ‬ثٌو اُؽج‪٤‬دت أُزٔ‪٤‬دي كد‪ ٢‬هد‪ ٟٞ‬ااك‪٣ٝ‬دخ أُلدوكح‪ُٝ ،‬د‪ٓ ٚ‬دٖ اٌُزدت ااك‪٣ٝ‬دخ أُلدوكح‬
‫‪ٝ‬غ‪٤‬و‪ٛ‬ب اٗفو اُ‪ٞ‬اك‪ ٢‬ثبُ‪ٞ‬ك‪٤‬بد (‪.)1571 /1‬‬
‫(‪ )2‬ىاك أُمبك (‪.)311 /4‬‬
‫(‪ )3‬كزؼ اُجبه‪.)71 /1( ١‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪36‬‬

‫اٸثفددددڇن چاألٸددددڇج ت٭ددددرػ اٸڅٽددددىج چيعددددڇو ٘ددددٽڅا چت‪ٙ‬ددددٻ اٸددددالٺ چذّددددكيك اٸددددڇاچ‬
‫چؼٵدددډ اتدددٿ اٸرددديٿ ٴٍددده اٸڅٽدددىج چذف٭يددد‪ ٫‬اٸدددڇاچ چاٸڅٽدددىج أٔدددٹيح چٰيدددٷ‪ :‬وائدددكج‬
‫ٰاٶ األٔٽ‪٥‬ي‪ :‬أناڄا ‪٬‬انٌيح ‪٤‬اهتد (‪.)1‬‬
‫چٰدددداٶ اٸځددددڇچڊ‪( :‬چټعدددداټهڄٻ األٸددددڇج) ت٭ددددرػ اٸڅٽددددىج چ٘ددددٻ اٸددددالٺ أڊ اٸ‪٥‬ددددڇق‬
‫اٸڅځكڈ (‪.)2‬‬
‫چٰدددداٶ اتددددٿ ټځ‪١‬ددددڇن‪ :‬ټَعدددداټهاڄٻ األَٸددددڇجا‪ :‬أَڊ تافاددددڇنڄٻ اٸ‪٥‬اددددڇق چڄددددڇ اٌددددٻ ٸددددڃ‬
‫ټاهذَعٷ چٰيٷ‪ :‬ڄڇ ٘هب ټٿ ـيان اٸ‪٥‬ڇق چأَظڇقڂ (‪.)3‬‬
‫چٰدداٶ اٸف‪ٝ‬دداتي‪ٰ :‬دداٶ اتددٿ األ‪٤‬هاتددي‪ :‬چاٸٹيددح اٸثفددڇن أي‪ٙ‬ددا چاألٔددٷ ‪٬‬يددڃ األٸددڇج‬
‫چڄڇ اٸ‪٥‬ڇق اٸڅځكڊ چأڀّكڀا‬
‫(‪)4‬‬
‫ال تځان ٸيح چټعٽه‬ ‫ال يٕ‪ٝ‬ٹي ٸيٹح نيػ ٔهٔه ***‬
‫چٰدددداٶ ټؽٽددددك أڀددددڇن اٸٵّددددٽيهڊ‪ :‬اٸٱٍدددد‪ ٛ‬اٸڅځددددكڊ ټددددا يؽٕددددٷ ټددددٿ ٴّددددٽيه‬
‫چاٸٽهاق ټځڃ‪( :‬ٴٍد) چاٸ‪٥‬ڇق (أٴها) چٸيً تاٸٽهاق ڄځا (‪.)5‬‬
‫‪٬‬ؽأددددٷ ٴددددالٺ اٸ‪٥‬ٹٽدددداء أپ اٸ‪٥‬ددددڇق اٸڅځددددكڊ اٸٽددددمٴڇن ‪٬‬ددددي ِددددهغ اٸ‪٥‬ٹٽدددداء ‪٤‬ٹددددډ‬
‫اٸؽكيس اٸٍاقي ڄځا ٸيً ڄڇ اٸ‪٥‬ڇق اٸٽٍرفكٺ ‪٬‬ي األقچيح چاهلل أ‪٤‬ٹٻ‪.‬‬
‫ڄددما ڄددڇ ـدده ټددا ظٽ‪٥‬رددڃ تؽٍددة ظڅددكڊ ټٽددا ‪٤‬ځددكڀا ټ‪ّ٥‬دده اٸ‪٥‬ددهب چاٸٽٍددٹٽيٿ ټددٿ‬
‫‪٬‬ڇائك اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ چٴٹڅا ذ‪٥‬رٽك ‪٤‬ٹډ ٴرة اٸٍٹ‪ ٫‬چاٸ‪ٝ‬ة اٸٱكيٻ‪.‬‬
‫چٸٵدددٿ اٸ‪٩‬دددهب ٴددداپ ٸدددڃ چٰ٭دددح أـدددهڈ ل ٰاټدددد ِدددهٴاخ ‪٤‬كيدددكج ‪٨‬هتيدددح چ‪٤‬اٸٽيدددح‬
‫تدددديظهاء اٸٵصيدددده ټددددٿ األتؽدددداز ‪٤‬ٹددددډ اٸٱٍدددد‪ ٛ‬اٸڅځددددكڊ تاٸر‪٥‬دددداچپ ټدددد‪ ٣‬ټهاٴددددى‬
‫األتؽدددداز اٸڅځكيددددح ټځددددم ‪٤‬دددداٺ (‪1974‬ٺ)‪ .‬چـهظددددڇا ٸيځددددا تدددداٸٵصيه ټددددٿ اٸځرددددائط‬
‫ټځڅا اٸري لٴهڄا اٸٍٹ‪ ٫‬اٸٕاٸػ تا ٘ا‪٬‬ح ٸډ ‪٬‬ڇائك چڀرائط أـهڈ‪.‬‬

‫(‪ )1‬كزؼ اُجبه‪ٝ ،)324 /6( ١‬اٗفو لٔلح اُوبه‪.)154 /15( ١‬‬
‫(‪ )2‬شوػ اُ٘‪ ١ٝٞ‬لِ‪ٝ ،)152/15( َِْٓ ٠‬اٗفو اُؽت اُ٘ج‪ ١ٞ‬الثٖ اُو‪ ْ٤‬ل‪ٞ‬ك‪.‬‬
‫(‪َُ )3‬بٕ اُموة (‪ٝ ،)263 /15‬اٗفو اُ٘‪ٜ‬ب‪٣‬خ كد‪ ٢‬غو‪٣‬دت ااصدو(‪ًٝ ،)155 /1‬زدبة اُمد‪ٖ٤‬‬
‫(‪.)355 /7‬‬
‫(‪ )4‬غو‪٣‬ت اُؾل‪٣‬ش ُِقؽبث‪.)337 /2 ( ٢‬‬
‫(‪ )5‬ك‪٤‬ط اُجبه‪ ،)366/4( ١‬اٗفو اُؽت اُ٘ج‪.)267/3( ٢ٔ٤َُِ٘ ١ٞ‬‬
‫‪32‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪٬‬ڇائك اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‬


‫ټددددٿ چاٰدددد‪ ٣‬ذعددددانب اٸٽه٘ددددډ چاٸ‪ٝ‬ددددة اٸٱددددكيٻ چظددددكخ أپ اٸٱٍدددد‪ ٛ‬اٸڅځددددكڈ‬
‫ي‪٥‬اٸط اٸ‪٥‬كيك ټٿ األټهاٖ ټصٷ‪:‬‬
‫* ا يكو‪.‬‬

‫* اٸٍه‪ٜ‬اپ تأڀڇا‪٤‬ڃ‪.‬‬
‫* أټهاٖ اٸعڅاو اٸ‪ٕ٥‬ثي ٴاٸٵاتح چاٸؽىپ چاألنٮ چاٸٕه‪.٢‬‬

‫* اٸؽٍاٌياخ اٸٽفرٹ٭ح چاٸهتڇ‪.‬‬

‫* األٴىيٽا(‪ )1‬چاٸ‪ٝ‬٭ػ اٸعٹكڊ‪.‬‬


‫(‪)2‬‬
‫* اٸٕك‪٬‬يح‪.‬‬

‫* ي‪٥‬اٸط األوټح چاٸهتڇ چاألټهاٖ اٸٕكنيح‪.‬‬

‫* ي‪٥‬اٸط الٺ اٸؽيٗ چأٸٻ اٸځٱهي چاٸهچټاذيىٺ چاٸهچټاذيك‪.‬‬

‫* ٸرّځط اٸٱڇٸڇپ چذّځط اٸ‪ٙ٥‬الخ‪.‬‬

‫* الٺ چاٸرڅاتاخ اٸٽصاڀح‪.‬‬

‫* انذ٭ا‪ ٛ٩٘ ٢‬اٸكٺ‪.‬‬

‫* ٸ‪٥‬الض اٸعٹڇٴڇټا چاٸرهاٴڇټا‪.‬‬

‫* ٸ‪٥‬الض اٸٍٵهڊ اٸؽكيس چ٘ث‪ٝ‬ڃ ٸعٽي‪ ٣‬ټه٘ډ اٸٍٵه‪.‬‬

‫(‪ٛ )1‬دد‪" ٢‬ئصددبثخ عِل‪٣‬ددخ رزؽدد‪ٞ‬ه ثؽلؾددبد" ٓددٖ ًزددبة ٓمغددْ االشددبة ‪ٝ‬اُ٘جبرددبد اُؽج‪٤‬ددخ‬
‫ُِلًز‪ٞ‬ه هج‪( ٢َ٤‬ص ‪.)516‬‬
‫(‪ٓ ٞٛ )2‬وض عِل‪ ١‬لعبٍ‪٣ ،‬زٔ‪٤‬ي ثف‪ٜٞ‬ه ثوك ؽٔدواء ٓطؽدبح ثؾواشدق صدلك‪٤‬خ‪ٝ ،‬ثقبصدخ‬
‫ل٘ل اٌُ‪ٞ‬ق ‪ٝ‬اُوًجخ " ٓمغْ االشبة ‪ٝ‬اُ٘جبربد اُؽج‪٤‬خ ُِلًز‪ٞ‬ه هج‪( ٢َ٤‬ص ‪.)471‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪38‬‬

‫* ي‪٥‬اٸط اٸٍٽځح چيمية قڄڇپ اٸعٍٻ چټ٭يك ٸٹهيا٘ييٿ‪.‬‬

‫* يؽٍٿ ټٿ ‪٤‬ٽٹيح اټرٕاْ اٸ‪٥ٝ‬اٺ‪.‬‬

‫* أټهاٖ اٸٱٹة چذٕٹة اٸّهاييٿ چيىيك ٰڇج اٸٱٹة‪.‬‬

‫* ٸٹڇٰايح چاٸ‪٥‬الض ټٿ اٸعٹ‪ٝ‬اخ‪.‬‬

‫* االٺ اٸٽ‪٥‬كج (اٸٽ‪ )1()ٓ٩‬چاٸٱهؼڃ چ‪٤‬الض ٸٹٱڇٸڇپ تأڀڇا‪٤‬ڃ‪.‬‬

‫* ٸ‪٥‬الض اٸرثڇٶ اٸٽ ٸٻ چټكن ٸٹثڇٶ چيځىٶ اٸؽٕڇاخ‪.‬‬

‫* ٸٹرٱٹيٷ ټٿ اٸرعا‪٤‬يك چاٸځٽُ چاٸٵٹ‪ ٫‬چٸځ‪ٙ‬انج اٸثّهج‪.‬‬

‫* يځّ‪ ٛ‬اٸٹ‪٥‬اب چؼاټٗ اٸٽ‪٥‬كج چاألڀىيٽاخ اٸٕ٭هاچيح‪.‬‬

‫* يؽٍٿ ‪٤‬ٽٹيح األيٗ‪.‬‬

‫* ٸٹىٴاٺ چاٸثهق(‪.)2‬‬
‫* ٸالٌرٍٱاء‪.‬‬

‫* ٸ ڀيٽيا‪.‬‬

‫* ‪٤‬الض ٸٹعهچغ چاٸؽهچٮ‪.‬‬

‫* يٱ‪ٙ‬ډ ‪٤‬ٹډ اٸ‪ٝ‬٭يٹياخ چاٸكيكاپ چاٸكچٌځرانيا‪.‬‬

‫* يٱڇڈ اٸٱكنج اٸعځٍيح چاالڀرٕاب ٸٹهظاٶ‪.‬‬

‫* ٸىياقج اٸّثٯ چلنچج اٸٽر‪٥‬ح ٸٹهظاٶ چاٸځٍاء‪.‬‬

‫* اٸٱٍ‪ ٛ‬لا ذثفه تڃ ڀ٭‪ ٣‬ټٿ ڀىالخ اٸثهق(‪.)3‬‬

‫* ٸ‪٥‬الض اٸٵڇٸيها‪.‬‬
‫(‪ )1‬اٗفو اُؽت اُجل‪ُِ َ٣‬لًز‪ٞ‬ه أؽٔل ٓز‪( ٢ُٞ‬ص ‪.)516‬‬
‫(‪ )2‬اٗفو اُؽت اُجل‪ُِ َ٣‬لًز‪ٞ‬ه أؽٔل ٓز‪( ٢ُٞ‬ص ‪.)516‬‬
‫(‪ٞٓ )3‬هك ‪.Khayma‬‬
‫‪31‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫* ٸ‪٥‬الض اٸعكنڈ‪.‬‬

‫* ٸ‪٥‬الض اٸعماٺ‪.‬‬

‫* ٸ‪٥‬الض اٸٵثك چاٸرڅاب اٸٽهانج چذځىيٷ اٸؽٕڇج چاٸيهٰاپ‪.‬‬

‫* ٸ‪٥‬الض اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح چذٵيً چ ٘‪ٝ‬هاب اٸرثڇيٗ‪.‬‬

‫* اٸرثفه تڃ ي‪٥‬اٸط اٸرڅاتاخ اٸهؼٻ چي‪ٙ‬يٯ اٸٽڅثٷ چيىيٷ اٸهچائػ‪.‬‬

‫اٸر٭ا‪٤‬الخ اٸكچائيح‪:‬‬
‫ؼدددمنخ ت‪٥‬دددٗ اٸكناٌددداخ ټدددٿ ذ‪٥‬ا‪ٜ‬يدددڃ ٸٹځٍددداء اٸؽڇاټدددٷ چاٸځ٭ٍددداء چٰٹددديال‬
‫ذٵدددڇپ اٸٵٽيدددح اٸٽٍدددر‪٥‬ٽٹح ٸ ‪ٜ‬٭ددداٶ چيٽځددد‪ ٣‬ټددد‪ ٣‬أټدددهاٖ ڀدددى‪ ٪‬اٸدددكٺ چويددداقج‬
‫ڀّا‪ ٚ‬اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪12‬‬

‫ذعانب اٸّ٭اء ټ‪ ٣‬اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‬


‫ذعانب اٸّيؿ ‪٤‬ثك اٸٽعيك اٸىڀكاڀډ ٸ‪٥‬الض ا يكو‪:‬‬
‫ٸٱددك أٸٱددډ اٸّدديؿ ‪٤‬ثددك اٸٽعيددك اٸىڀددكاڀډ تياڀددا أټدداٺ چٌددائٷ ا ‪٤‬ددالٺ أٴددك ‪٬‬يددڃ‬
‫أڀددڃ ڀعددػ ‪٬‬ددي ‪٤‬ددالض ټددهٖ ا يددكو ( ڀٱددٓ اٸٽځا‪٤‬ددح اٸٽٵرٍددة ) تاٌددرفكاٺ‬
‫اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڈ چڄدددڇ االـردددها‪ ٢‬اٸّدددڅيه اٸدددمڈ ‪٠‬دددٷ يف٭يدددڃ ٌدددځيٿ ‪٤‬كيدددكج‬
‫ٴٽاڄڇ ټّڅڇن ؼرډ ٌعٹڃ تٽځ‪١‬ٽح اٸڇيثڇ شٻ أ‪٤‬ٹٿ ‪٤‬ځڃ‪.‬‬
‫چڄدددما ا ‪٤‬دددالپ ټددداواٶ ټڇشٱدددا تاٸ٭يدددكيڇ ‪٤‬ٹدددډ اٸيڇذيدددڇب چټؽهٴددداخ اٸثؽدددس‬
‫األـددهڈ چٰددك ٰددٓ ‪ٜ‬ثيثددڃ اٸفدداْ ألؼددك اٸٽه٘ددډ ‪٬‬يٽددا ت‪٥‬ددك ‪ٜ‬هيٱددح اٸ‪٥‬ددالض‬
‫چڄددددډ ‪٤‬ثددددانج ‪٤‬ددددٿ ټٹ‪٥‬ٱددددح ٔدددد‪٩‬يهج ټددددٿ ټٍددددؽڇٮ اٸٱٍدددد‪ ٛ‬اٸڅځددددكڈ يٕددددة‬
‫‪٤‬ٹيڅدددا ټددداء ټ‪٩‬ٹدددډ چيّدددهتڅا اٸٽدددهيٗ ت‪٥‬دددك اٸ٭‪ٝ‬دددڇن چاٸ‪٩‬دددكاء چاٸ‪ّ٥‬ددداء أڈ‬
‫شدددالز ټال‪٤‬دددٯ ٔددد‪٩‬يهج يڇټيدددا چلٸدددٳ ٸٽدددكق ټر٭اچذددح ذردددهاچغ ټدددٿ شدددالز ٸدددډ‬
‫ٌددددرح أِددددڅه چتاٸٕدددد٭ؽح اٸراٸيددددح ٔددددڇنج ټددددٿ تددددهاءج االـرددددها‪ ٢‬اٸٽٍددددعٹح‬
‫تٽځ‪١‬ٽح اٸڇيثڇ تاألټٻ اٸٽرؽكج ټٿ ټڇٰ‪ ٣‬اٸٽځ‪١‬ٽح تاألڀرهڀد‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ٸ‪ٙ‬ث‪ ٛ‬اٸكچنج اٸّڅهيح‪:‬‬

‫ذهچڈ ؼكڈ اٸٍيكاخ ذعهترڅا ټ‪ ٣‬اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ ‪٬‬رٱڇٶ ‪:‬‬

‫ذعهتردي اٸّفٕديح أڀدي اٌدرفكټد ‪ّ٤‬دثح اٸٱٍد‪ ٛ‬اٸڅځدكڈ ٰثدٷ ٌدځريٿ ‪ّ٤‬داپ‬
‫‪٬‬ڇائكڄا ٸرځ‪١‬يٻ اٸكچنج اٸّڅهيح چٴځدد أچا‪٠‬دة ‪٤‬ٹيڅدا ټدهذيٿ تداٸيڇٺ ت‪٥‬دك ‪٬‬ردهج‬
‫تٍي‪ٝ‬ح ال چوڀي ڀٱٓ ٴصييه چاٸٵٷ ٔان يٍدأٸځي ‪٤‬دٿ اٸٍده چ‪ٜ‬ث‪٥‬دا اٌدرځرعد‬
‫أڀڅا تٍثة اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‪.‬‬
‫ڄدددمڂ اٸ‪ّ٥‬دددثح ذ‪ٝ‬ؽدددٿ چي ـدددم ټځڅدددا ټٱدددكان ټٹ‪٥‬ٱدددح ٔددد‪٩‬يهج ټدددهذيٿ يڇټيدددا‬
‫چنائؽرڅا چ‪٥ٜ‬څٽا ٴهيڅاپ ظكا تً ټ‪٥‬ٹدُ ٸٹدي تدكچ اٸ‪٥‬دالض يٕدثه ‪٤‬ٹدډ ټده‬
‫اٸكچاء چ شان‪ّ٤‬ثح اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ ٴاٸراٸي‪:‬‬

‫أچال‪ :‬ذٍا‪٤‬ك تّٵٷ ټٹؽڇ‪٤ ٞ‬ٹډ اټرٕاْ اٸكڄڇپ ټٿ ټځ‪ٝ‬ٱح اٸث‪ٝ‬ٿ چاٸفٕده‬
‫چٴاڀد چا٘ؽح ټ‪٥‬ډ ټٿ أچٶ أٌثڇ‪٤‬يٿ‪.‬‬

‫شاڀيا‪ :‬ذ‪ٝ٥‬ي ‪ٜ‬اٰح ‪٤‬عيثح چ‪٨‬هيثح چڀّا‪ٜ‬ا ټځٱ‪ ٣ٝ‬اٸځ‪١‬يه ‪ٜ‬ڇاٶ اٸيڇٺ چـأح‬
‫أڀڅا ذ‪ٝ٥‬ي ‪ٜ‬اٰح ٸٽٽانٌح اٸهيا٘ح چاٸٽّي‪.‬‬

‫شاٸصدا‪ :‬ذٍدا‪٤‬ك ‪٬‬دي ذځ‪١‬يد‪ ٫‬اٸٵٹدډ چاٸٵثدك چاٸدكچنج چذفدهض اٸٍدٽڇٺ ټدٿ اٸعٍدٻ‬
‫نات‪٥‬دددددددددا‪ :‬ذځّددددددددد‪ ٛ‬اٸدددددددددكچنج اٸكټڇيدددددددددح چټ٭يدددددددددكج ٸٽه٘دددددددددډ اٸٍدددددددددٵه‪.‬‬
‫چأذٽځددډ ټددٿ ٴددٷ ‪٬‬ردداج ذهيددك أپ ذځؽ د‪ ٫‬چذؽٕددٷ ‪٤‬ٹددډ اٸهِدداٰح أپ ذٍددر‪٥‬ٽٹڃ‪.‬‬

‫ذعهتح أـهڈ ټ‪ ٣‬اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‪:‬‬

‫ذٱڇٶ ‪ :‬أـيها ت‪٥‬ك ټ‪٥‬اڀاج ٌځريٿ ټٿ ٰٕڇن اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح چاٸ‪٥‬الض اٸٽرڇأٷ‬
‫ِ٭يد ذٽاټا ټٿ ڄما اٸٽهٖ چهلل اٸؽٽك‪.‬‬
‫چٰك يف٭ډ ‪٤‬ٹډ اٸث‪ ٗ٥‬ټاڄي أ٘هان ٰٕڇن اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح ټصٷ ټاؼكز ټ‪٥‬ي‬
‫‪٬‬ٱك ٴځد ټٕاتح تڅا ٰثٷ ٌځح ټٿ اٴرّا‪٬‬څا‪.‬‬
‫يٽٵٿ ٸڇ اٴرّ٭رڃ ټٿ اٸثكايح ټا ٴاپ ذ‪ٝ‬ڇن ٸډ أٌڇأ قنظح ‪٤‬ٹډ ؼٍة ٴالٺ‬
‫األ‪ٜ‬ثاء ٸمٸٳ ٌألٴه ٸٵٻ أ‪٤‬ــهاٖ ٰــٕــڇن اٸــكنٰــيــح چڄي‪:‬‬

‫• اٸّ‪٥‬ڇن تاٸر‪٥‬ة چا نڄاٮ‪٬ :‬أذ‪٥‬ة ټٿ تمٶ أذ٭ڃ ټعڅڇق ٸكنظح أڀي أٔيه‬
‫أذځ٭ً تٕ‪٥‬ڇتح‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪10‬‬

‫• وياقج اٸڇوپ‪.‬‬
‫• ‪٤‬كٺ ذؽٽٷ اٸ‪ٝ‬ٱً اٸثانق ‪.‬‬
‫• اڀر٭اؾ اٸڇظڃ چذ‪٩‬يه ټالټؽڃ ‪.‬‬
‫• ٘‪ ٫٥‬اٸماٴهج چٴصهج اٸځٍياپ ؼرډ أڀٍډ تّٵٷ ټڇ ‪ٜ‬ثي‪٥‬ي ‪٬‬أؼياڀا يٵڇپ‬
‫اٸعڇاٶ تيكڊ چأڀا أقچن‪٤‬ٹيڃ‪.‬‬
‫• اٸٵاتح‪.‬‬
‫• اٸثهچق اٸعځٍي‪.‬‬
‫• ذ‪ٙ‬فٻ اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح‪.‬‬
‫• اڀر٭اؾ اٸ‪٥‬يڇپ ‪.‬‬
‫• ظ٭ا‪ ٪‬چذٱٕ‪ ٫‬اٸّ‪٥‬ه ‪٬‬ٽٿ ِ‪٥‬ه ٴصي‪ ٫‬ظكا چلڊ ٸٽ‪٥‬ح ٸډ ـ٭ي‪٫‬‬
‫چټرٱٕ‪.٫‬‬
‫• ظ٭ا‪ ٪‬چـّڇڀح چذع‪٥‬ك اٸعٹك‪.‬‬
‫• الٺ تاٸٽ٭أٷ چاٸ‪ٙ٥‬الخ چـٕڇٔا ت‪٥‬ك اٸځڇٺ يٕثػ ٴٷ ټٵاپ تعٍٽي‬
‫ي ٸٽځي‪.‬‬
‫• ٘‪ ٫٥‬اٸ‪ٙ٥‬الخ چذيثٍڅا ‪.‬‬
‫• ا ټٍاٲ ‪.‬‬
‫• ‪٨‬ىانج أچ ٰٹح اٸكچنج اٸّڅهيح ‪٬‬ي اٸځٍاء ‪.‬‬
‫• ا ٔاتح تاٸمڄاپ ‪.‬‬
‫• ڀٱٓ ‪٬‬ي ؼكج اٸٍٽ‪.٣‬‬
‫• ا ٔاتح تاٸ‪٩‬يثڇتح ‪.‬‬
‫• ت‪ٛ‬ء اٸؽهٴح چاٸٵالٺ چـّڇڀح اٸٕڇخ‪.‬‬
‫• تهچقج األ‪ٜ‬ها‪ ٪‬چذڇنټڅا ‪.‬‬
‫• ا ٔاتح تٽارالوټح اٸځ٭ٯ اٸهٌ‪٩‬ي‪.‬‬
‫اٸٽڅٻ أڀڃ ت‪٥‬ك ټّڇان ٌځريٿ ذٱهيثا ټٿ اٸ‪٥‬الض نؼد ٸٹكٴرڇن ٰثٷ ِڅهيٿ‬
‫چڀٕ‪ ٫‬چٰاٶ تمٸځا ٴٷ اٸٍثٷ چاٸ‪٩‬كج ٸٻ ذٍرعة ٸٹ‪٥‬الض ٸمٸٳ اٸؽٷ اٸڇؼيك‬
‫ااپ ڄڇ ٌرفكاٺ اٸصايهچٴٍيٿ ټكڈ اٸؽياج‪.‬‬
‫ټ‪ ٣‬اٸ‪٥‬ٹٻ أڀي ؼرډ ټ‪ ٣‬اٌرفكاٺ اٸ‪٥‬الض چاالٸرىاٺ تڃ ٸٻ أٸؽ‪ ٟ‬ذؽٍځا ٴثيها‬
‫اٸٽڅٻ أڀي ٰثٷ ِڅه چڀٕ‪ ٫‬ذٱهيثا ٴځد أذات‪ ٣‬تهڀاټعا ‪٤‬ٿ اٸ‪٥‬الض تاأل‪ّ٤‬اب‬
‫چٌٽ‪٥‬د اٸكٴرڇن يرٵٹٻ ‪٤‬ٿ ‪٬‬ڇائك (اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ األٌڇق) ‪ :‬چٴأڀڃ اٸ‪ٕ٥‬ا‬
‫اٸٍؽهيح ٸٹ‪٥‬الض ټٿ األټهاٖ چـٕڇٔا اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح چٌڇيد ‪٤‬ځڃ تؽس‬
‫تٱڇٰٷ چٰهأخ ‪٤‬ٿ ‪٬‬ڇائكڂ چٰهأخ ٴمٸٳ أپ اٸهٌڇٶ ‪٤‬ٹيڃ اٸٕالج چاٸٍالٺ ٰاٶ‬
‫‪٬‬يڃ‪:‬‬
‫(( ‪٤‬ٹيٵٿ تڅما اٸ‪٥‬ڇق اٸڅځكڊ ‪٬‬يپ ‪٬‬يڃ ٌث‪٥‬ح أِ٭يح يٍر‪ ٛ٥‬تڃ ټٿ اٸ‪٥‬منج چياٹك‬
‫تڃ ټٿ لاخ اٸعځة )) ټر٭ٯ ‪٤‬ٹيڃ‪.‬‬
‫‪13‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫چٴمٸٳ ٰاٶ ‪٤‬ٹيڃ اٸٕالج چاٸٍالٺ‪ ( :‬پ أټصٷ ټا ذكاچيرٻ تڃ اٸؽعاټح چاٸٱٍ‪ٛ‬‬
‫اٸثؽهڊ(‪ .‬چاٌرفكټرڃ ٸٽكج ِڅه ٴاټٷ قچپ ذڇٰ‪ ٫‬چت‪٥‬كڄا أچٰ٭د ذٽاټا ‪٤‬الض‬
‫اٸصايهچٴٍيٿ‪ .‬چنؼد أټً چٌڇيد ذؽٹيٷ قٺ ٴاٸٽ‪٥‬راق ٴاڀد اٸځريعح أپ اٸ‪٩‬كج‬
‫ذ‪٥‬ٽٷ تّٵٷ ‪ٜ‬ثي‪٥‬ي چذ٭هو اٸڅهټڇڀاخ تّٵٷ ټٽراو چ‪ٜ‬ٹة ټځي يٱا‪٪‬‬
‫اٸصايهچٴٍيٿ‪.‬‬

‫‪ٜ‬هيٱح اٌرفكاټډ ٸٹٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‪:‬‬


‫ذٱڇٶ ٔاؼثح اٸرعهتح ‪:‬‬
‫أچال‪ :‬ذهڈ نيؽرڃ ٴهيڅح ظكا ظكا ظكا چ‪٥ٜ‬ٽڃ ٴمٸٳ ټهننن ٸكنظح الذڇٔ‪٫‬‬
‫چييعي ‪٤‬ٹډ ِٵٷ أ‪٤‬ڇاق أچٶ ِي ذځكٮ ٸيٿ ذرٵٍه األ‪٤‬ڇاق چت‪٥‬كيٿ ذځ‪ٝ‬ؽٿ‬
‫ٸيٿ ذٕيه ‪٤‬ٹډ ِٵٷ ټٍؽڇٮ چي ـم ټځڃ ټٹ‪٥‬ٱح ټٿ ټٍؽڇٮ اٸٱٍ‪ ٛ‬ټ‪٣‬‬
‫ټٹ‪٥‬ٱح ټٿ اٸ‪ٍ٥‬ٷ‪ .‬چ‪٬‬يڃ ‪ٜ‬هيٱح شاڀيح‪ :‬ڄي چ٘‪ ٣‬ټٹ‪٥‬ٱح ټٿ اٸٽٍؽڇٮ ‪٬‬ي ٴڇب‬
‫ټاء تً اٸٹي ټا يرؽٽٷ ‪٥ٜ‬ٽڃ ناغ يٍر٭ه‪٤ ٦‬ٹډ ‪ٜ‬ڇٶ ‪٬‬األ‪ٙ٬‬ٷ اٌرفكاټڃ‬
‫ټ‪ ٣‬اٸ‪ٍ٥‬ٷ‪ .‬چناغ ألٴه ڄځا ت‪٬ ٗ٥‬ڇائك اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‪٬ :‬څڇ ټمية ٸٹعٹ‪ٝ‬اخ‬
‫چ قنان اٸثڇٶ چأټهاٖ اٸٵٹډ چاٸٵثك چٌائه أ‪ٙ٤‬اء اٸعڅاو اٸڅ‪ٙ‬ٽي‬
‫چٸٍه‪ٜ‬اپ اٸ٭ٻ چاٸٵڇٸيها چاٸه‪ّ٤‬ح چاٌرهـاء األ‪ٕ٤‬اب چټځّ‪ ٛ‬ٸٹعٍٻ‬
‫چٸالٌرٍٱاء چٰرٷ قيكاپ األټ‪٥‬اء چق‪ ٣٬‬اٸٍٻ چٸٹؽٽډ چٸرٱڇيح ظڅاو اٸٽځا‪٤‬ح‬
‫چ‪٬‬اذػ ٸٹّڅيح چٸٽّاٴٷ ا ـٕاب چاٸ‪ ٫٥ٙ‬اٸعځٍي چټّاٴٷ اٸؽيٗ‬
‫چ‪٤‬الض ٸٽّاٴٷ اٸڅهټڇڀاخ ‪٤‬ځك اٸځٍاء چ‪٤‬الض ٸث‪ ٗ٥‬األټهاٖ اٸعٹكيح‬
‫چاٸ‪٥‬ٱٻ چاٸٵصيه‪ ..‬اٸٵصيه‪ ..‬ټٿ األټهاٖ‪.‬‬
‫چأـيها أٌأٶ اهلل اٸ‪٥‬ا‪٬‬يح ٸٹعٽي‪.٣‬‬
‫ذٱثٹڇا ذؽياذي‪..‬‬

‫ذعهتح ‪٤‬الض ٸٹ‪٩‬كج اٸكنٰيح چذٵيً اٸٽثايٗ چاٸىٴاٺ‪:‬‬

‫أڀا ذ‪٥‬اٸعد ِڅهيٿ تاٸ‪ٙ‬ث‪ ..ٛ‬چٴځد ـم ټٹ‪٥‬ٱريٿ ٔ‪٩‬ان ٍٰ‪ ٛ‬ڄځكڈ ټهج‬
‫اٸٕثػ چټهج تاٸٹيٷ‪ ..‬چذٱكنيٿ ذاـميځڅٻ أڊ چٰد ـالٶ اٸيڇٺ‪ ..‬يٵڇڀڇپ‬
‫ټهذيٿ‪ ..‬چال ذٵصهيٿ‪ ..‬ت‪٥‬ك ټا ذاـميځڃ ذّهتيٿ چناڂ ټاء ألڀڃ ِڇيح ‪٥ٜ‬ٽڃ‬
‫ټه‪ ..‬ټڇ چايك تً يؽراض ذّهتيٿ چناڂ ټاء ‪٤‬ٹّاپ يځىٶ‪ ..‬چ‪ٜ‬ث‪٥‬ا ذٵڇپ اٸځيح‬
‫ڄي اٸّ٭اء ټٿ اهلل ٌثؽاڀڃ چاٸٍثة ڄڇ اٸٱٍ‪..ٛ‬‬

‫أڀا ت‪٥‬ك ټا ـمخ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ يڇټيا ت‪٥‬كڄا تّڅهيٿ اـر٭د ذٽاټا أ‪٤‬هاٖ‬
‫اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح چٔانخ ڀٍثح األڀٍڇٸيٿ ‪٬‬ي اٸكٺ ټ‪٥‬ركٸح‪ ..‬چـ٭د ڀٍثح ڄهټڇپ‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪11‬‬

‫اٸمٴڇنج تّٵٷ ټٹؽڇ‪ ٞ‬چاڀر‪١‬ٽد ‪٤‬ځكڊ اٸكچنج اٸّڅهيح چهلل اٸؽٽك‪..‬‬


‫چاٌرٽهيد ت‪٥‬كڄا ‪٬‬ي اٸ‪٥‬الض تً ټا ٴځد ـمڂ يڇټيا‪ ..‬چت‪٥‬كڄا ت٭رهج ‪٤‬ٽٹد‬
‫ذؽٹيٷ ٸٹڅهټڇڀاخ‪ ..‬چ‪٤‬ٽٹد ذٕڇيه ٸٹٽثايٗ ‪٤‬ٹّاپ أ‪٬‬ؽٓ اٸرٵيً‪ ..‬چٴاڀد‬
‫اٸځريعح چهلل اٸؽٽك چاٸٽځح پ اٸكٴرڇنج ٰاٸد‪ :‬أڊ ذٵيً ذٱٕكيٿ‪ ..‬ڀري ټا‬
‫‪٤‬ځكٲ ذٵيً أتكا‪ ..‬ؼٽكخ اهلل ٌثؽاڀڃ‪ ..‬چ‪ٜ‬ٹ‪٥‬د ٸي ڀرائط ذؽٹيٷ اٸكٺ چٰاٸد‬
‫ٴٷ ِيء ‪٤‬ځكٲ ټځر‪١‬ٻ‪ ..‬ؼرډ ڄهټڇپ اٸمٴڇنج ڀٍثرڃ ‪٬‬ي اٸكٺ ټصٹڃ ټصٷ أڊ‬
‫تځد‪ ..‬ټ‪ ٣‬پ چوڀي ټا ڀىٶ‪ ..‬چأڀا ټڇ ټرىچظح‪ ..‬چاٸ‪ّ٥‬ثح ت‪٥‬ك ذځ‪١‬ٻ اٸكچنج‬
‫اٸّڅهيح لا ٴاڀد ټرٹفث‪ٝ‬ح ‪٤‬ځكڊ‪ٜ ..‬ث‪٥‬ا تٍثة اٸرٵيً چـهت‪ٝ‬ح‬
‫اٸڅهټڇڀاخ‪ ..‬أڀا اٸكچنج ٴاڀد ذأذيځي ِڅهيٿ ټا ذڇٰ‪ ..٫‬چيڇٺ ذڇٰ‪ ٫‬ـٽً‬
‫ِڅڇن ٸيٿ ټا ذځىٶ‪ ..‬ټ‪ ٣‬ڀي تځد ټڇ ټرىچظح‪ ..‬چڄما ٴٹڃ نااغ ت٭‪ٙ‬ٷ اهلل‬
‫ذ‪٥‬اٸډ‪ ..‬چاٸكچنج ‪٤‬ځكڊ ټځر‪١‬ٽح ټ‪ ٣‬ڀي ت‪٥‬ك ټٹياڀح‪ ..‬تً ِڇ‪٬‬ي ٴي‪ ٫‬اٸ‪٥‬الض‬
‫ٌثؽاپ اهلل‪ .‬چ‪٤‬ٿ ٸفث‪ٝ‬ح ڄهټڇڀاخ اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح ‪ :‬أڀا ٴځد ٴٷ ؼثڇب اٸ‪٩‬كج‪..‬‬
‫چٴاپ ‪٤‬ځكڊ ذٵيً ت‪٥‬ك چوياقج ‪٬‬ي ڄهټڇڀاخ اٸمٴڇنج‪ ..‬ذفيٹي چوڀي واق ‪٬‬ي‬
‫ِڅه چڀٕ‪ 15 ٫‬ٴيٹڇ‪ ..‬ؼاٸري اٸځ٭ٍيح اٌرڇخ أن‪ ..٪‬چ‪٤‬اٸعد ‪٤‬ٽهڊ‬
‫تاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‪ ..‬چڄي ‪ّ٤‬ثح ټمٴڇنج ‪٬‬ي اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ چذٱكنيٿ ذ‪٥‬ٽٹډ تؽس‬
‫‪٤‬ځڅا چتررأٴكيٿ ټٿ ٴالټي‪ ..‬ټا ترٕكٰيٿ لا ٰٹد ٸٵډ پ ٴٷ األ‪٤‬هاٖ ٸٹي‬
‫ٴرثيرڅا ناؼد‪ ..‬چأويكٲ ټٿ اٸّ‪٥‬ه تيد‪ ..‬ټٿ أنت‪ِ ٣‬څڇن ‪٤‬ٽٹد ٌٵاپ‬
‫ٸٹٽثايٗ چذؽٹيٷ ڄهټڇڀاخ‪ ..‬اٸرٵيً ناااااااااااااغ ت٭‪ٙ‬ٷ اهلل ذ‪٥‬اٸډ‪ ..‬چاٸ‪٩‬كج‬
‫ذّر‪٩‬ٷ ذٽاٺ اٸرٽاٺ چا ‪٬‬هاو ‪ٜ‬ثي‪٥‬ي اٸؽٽك هلل‪ ..‬چياٸٍح أڀىٶ ټٿ چوڀي چٰكنخ‬
‫ٸيٿ أٸؽيٿ أڀىٶ ‪ 10‬ٴيٹڇا ت٭‪ٙ‬ٷ اهلل ذ‪٥‬اٸډ‪ ..‬چڄهټڇڀاخ اٸمٴڇنج ـ٭د‬
‫چاااااااااايك‪ ..‬ي‪٥‬ځي أٸؽيٿ وايكج ‪٤‬ځكڊ أٰٷ ټٿ قنظح اٸؽٽك هلل‪ ..‬چٰاٸد ٸي‬
‫اٸكٴرڇنج ڄما ‪ٜ‬ثي‪٥‬ي‪ ..‬ؼرډ اٸّ‪٥‬ه اٸ‪٩‬ٹي‪ ٟ‬چايك ـ‪.٫‬‬
‫اذ‪٥‬اٸعي تاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‪٬ ..‬يڃ ټځڃ ڀڇ‪٤‬اپ‪ ..‬تځي چأتيٗ‪ ..‬چڄي ‪٤‬ثانج ‪٤‬ٿ‬
‫أ‪٤‬ڇاق يڇٺ تراـميځڅا ټٿ اٸ‪ٝ٥‬ان‪ ..‬ذ‪ٝ‬ؽځيځڅا چذاـميٿ ټٹ‪٥‬ٱح ٔ‪٩‬يهج اٸٕثػ‬
‫چچاؼكج ‪٬‬ي اٸٹيٷ‪..‬چاٌرٽهڊ ‪٤‬ٹيڅا يڇټيا ٸٽكج ِڅهيٿ‪ ..‬چ‪٤‬ٱة ٌيهڊ ٌڇڊ‬
‫ذؽٹيٷ اٸ‪٩‬كج‪ ..‬تررمٴهيٿ ٴالټي‪ ..‬چ لا ِ٭ري ڀريعح پ ِاء اهلل‪ ..‬أذٽځډ‬
‫اٸك‪٤‬ااااء تاٸريٍيه تً چاٸرڇ‪٬‬يٯ ‪٬‬ي ؼياذي‪..‬‬
‫چأـهڈ ذٱڇٶ ‪ :‬تؽٵيٹٵٻ ٰٕح ٔكيٱح ـاٸري‪٤ ..‬اٸعد تاٸٱٍ‪ ٛ‬ألڀڅا ټا‬
‫ٴاڀد ذؽٽٷ تٍثة اٸرٵيً چٸفث‪ٝ‬ح اٸكچنج‪ ..‬چٸٽا ‪٤‬اٸعد تٵٻ ِڅه اٴرّ٭د‬
‫ڀڅا ؼاټٷ‪ .‬چچاؼكڂ ټٿ ٔكيٱاذي ٴاڀد ڀ٭ٍي‪ ..‬چاٌرفكټرڃ چاٸؽٽك هلل ڄي‬
‫تفيه چڀ‪٥‬ٽح ټا ِاء اهلل‪ ..‬چچايك ِٵهذځي ألڀڅا اذفٹٕد ټٿ ڄاأل‪٤‬هاٖ‪..‬‬
‫ٰٹد ٸڅا ڄما ټٿ اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ أڀا ټا اٴرّ٭رڃ تهچؼي‪.‬‬
‫چٔكٮ نٌڇٶ اهلل ٸٹي ټا يځ‪ٝ‬ٯ ‪٤‬ٿ اٸڅڇڈ‪ ..‬تً اٸٱٍ‪ ٛ‬ال ذٍرفكټيځڃ أياٺ‬
‫اٸكچنج اٸّڅهيح‪ ..‬ألڀڃ يځّ‪ ٛ‬ا‪٬‬هاو اٸكٺ‪٬ ..‬يٍرؽٍٿ ټا ذاـميځڃ‪ ..‬چاٸٽهأج‬
‫‪15‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫اٸؽاټٷ ذرڇٰ‪٤ ٫‬ٿ أٴٹڃ ‪ٜ‬ث‪٥‬ا لا ‪٤‬ځكٲ ٔكا‪ ..٢‬ذٱكنيٿ ذؽ‪ٝ‬يٿ ڀٍثح ٰٹيٹح‬
‫ظكا ‪٤‬ٹډ ناؼح يكٲ چذٍرځّٱيځڃ‪ٌ ..‬ثؽاپ اهلل ذكـٷ اٸهيؽح ‪٬‬ي اٸهاي‬
‫چيف‪ ٫‬اٸٕكا‪ ٢‬ت٭‪ٙ‬ٷ اهلل‪.‬‬
‫چ لا ‪٬‬ي ‪٤‬ځكٴٻ أؼك ي‪٥‬اڀي ټٿ اٸىٴاٺ‪ ..‬ذؽ‪ٝ‬يٿ أٰٷ ټٿ نت‪ ٣‬ټٹ‪٥‬ٱح ‪٬‬ي أٰٷ ټٿ‬
‫نت‪٬ ٣‬ځعاپ ټاء چذفٹ‪ٝ‬يځڃ‪ ..‬چت‪٥‬كيٿ ذّهتيٿ ٰ‪ٝ‬ځح تاٸٽاء ٸٹي ـٹ‪ٝ‬ري ‪٬‬يڃ‬
‫اٸٱٍ‪ ٛ‬چذٱ‪ٝ‬هيٿ ٰ‪ٝ‬هذيٿ شالز ‪٬‬ي ٴٷ أڀ‪ ٫‬شالز ټهاخ ‪٬‬ي اٸيڇٺ أچ ټهذيٿ‪..‬‬
‫ؼٍة ِكج اٸىٴاٺ‪ ..‬چ پ ِاء اهلل يڇټيٿ چال ٴأپ ٴځري ذ‪٥‬اڀيٿ ټٿ اٸىٴاٺ‪..‬‬
‫چڄمڊ األِياء ٴٹڅا ټعهتح ٸٹي أٰڇٶ ٸٳ ‪٤‬ځڅا‪.‬‬

‫ذعهتح أـهڈ ټ‪ ٣‬اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‪:‬‬

‫أڀا ٴځد اذات‪٤ ٣‬ځك قٴرڇنڂ ج چٰاٸد ٸي ڀي ـم ‪٤‬الض اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح ټكڈ‬
‫اٸؽياج ( اٸصايهچٴٍيٿ ) أـمخ اٸ‪٥‬الض ذٱهيثا ٸٽكج ‪ِ 7‬څڇن چت‪٥‬كيٿ أڀا چٰ٭رڃ‬
‫ټٿ ؼاٸي ٌثؽاپ اهلل چت‪٥‬كيٿ چأڀا اذٕ٭ػ ‪٬‬ي اٸٽځركياخ ‪٤‬ٿ اٸ‪٩‬كج ؼٕٹد‬
‫اٸٽڇ٘ڇ‪ ٢‬ٴاذثرڃ أـد ظىاڄا اهلل ـيه اٸعىاء ‪٤‬ٿ ‪٤‬الض اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح تاٸٱٍ‪ٛ‬‬
‫اٸڅځكڈ چنؼد اِرهيد اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ ٸڇڀڃ تځي چاٌر‪٥‬ٽٹرڃ ‪٬‬ي نټ‪ٙ‬اپ ٸٽكج‬
‫ِڅه ٸ‪ ٫٥ٙ‬اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح چ ـمڂ ټهذيٿ ‪٬‬ي اٸيڇٺ ټٹ‪٥‬ٱح ٔ‪٩‬يهج چاِهب‬
‫ت‪٥‬كڂ ټاء ‪٥ٜ‬ٽڃ ټه تً اٸٹي يث‪٩‬ډ اٸ‪٥‬ا‪٬‬يڃ يرؽٽٷ چنيؽرڃ وڊ نيؽح ټٵاپ‬
‫اٸ‪٩‬ځٻ اٴهټٵٻ اهلل چت‪٥‬ك ِڅه چڀٕ‪ ٫‬نؼد ‪٤‬ځك قٴرڇنڂ شاڀيڃ چؼٹٹد ٰاٸد‬
‫اٸ‪٩‬كڂ ‪٤‬ځكٲ ٌٹيٽڃ چظاٸٍڃ أٰڇٶ ‪٬‬ي ڀ٭ٍي‪ :‬ٴالٺ اٸكٴرڇنڂ األچٸډ ـ‪ٝ‬أ‬
‫چت‪٥‬كيٿ ا‪٬‬رٵهخ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‪..‬‬
‫ٔكٮ نٌڇٸځا اٸٵهيٻ ٔٹډ اهلل ‪٤‬ٹيڃ چٌٹٻ چ‪٤‬ٹډ ٸڃ چٔؽثڃ چٌٹٻ ذٍٹيٽا‬
‫ٴصيها‪.‬‬

‫چڄمڂ أـد ٴرثد ذعهترڅا ٸٹ٭ائكج ذٱڇٶ‪:‬‬

‫‪٤‬اڀيد ټٿ ـٽڇٶ اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح أٴصه ټٿ ٌځريٿ چٴځد ـم شيهچٴٍيٿ ‪100‬‬


‫چاأل‪٤‬هاٖ ـ٭د تځٍثح ‪ %20‬ت‪٥‬ك اٸصيهچٴٍيٿ ت‪٥‬كڄا اٌرفكټد اٸٱٍ‪ٛ‬‬
‫اٸڅځكڊ ‪ +‬ؼثڇب اٸصيهچٴٍيٿ‪.‬‬
‫چاٌرٽهيد ِڅهيٿ ت‪٥‬كڄا تكيد أؼً األ‪٤‬هاٖ ذف‪ ٫‬ٴٷ ِڅه ذف‪ ٫‬أٴصه‬
‫چٴٽٹد اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ چاٸصيهچٴٍيٿ ‪ِ 6‬څڇن‪ ..‬ت‪٥‬كڄا ٔهخ اذ‪ٙ‬ايٯ ټٿ‬
‫اٸؽثڇب چذهٴد اٸؽثڇب ِڅهيٿ چاٌرٽهيد ‪٤‬ٹډ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ چاأل‪٤‬هاٖ‬
‫اٸؽٽكاهلل اـر٭د ٴٹڅا‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪16‬‬

‫ت‪٥‬كڄا نؼد چٌڇيد ذؽٹيٷ چٰاٸي اٸ‪ٝ‬ثية أڀري ټٍرٽهڂ ‪٤‬ٹډ اٸؽثڇب ٰٹد ال‬
‫ٸٱك ذهٴرڅا ټٿ ِڅهيٿ ٰاٶ ټاِاء اهلل ـالْ ټا‪٤‬اق ذؽراظيځڅا نن‬
‫چذٱڇٶ ‪ٜ‬هيٱري ‪٬‬ي اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ ٴاٸراٸډ ‪ :‬ٴٹڃ شالز ټهاخ تاٸيڇٺ ٴاٸراٸډ ‪:‬‬
‫ټٹ‪٥‬ٱح ٔ‪٩‬يهج ٍٰ‪ ٛ‬ڄځكڊ ‪ +‬ټٹ‪٥‬ٱح ٔ‪٩‬يهڂ ويد ويرڇپ ‪ +‬ټٹ‪٥‬ٱح ٴثيهج ‪ٍ٤‬ٷ‬
‫ٌكن‪..‬‬
‫اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح ظرځي تٍثة ‪٤‬يٿ چاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ ‪٤‬اٸط اٸ‪٩‬كج چاٸ‪٥‬يٿ اٸٹي ‪٬‬يځي‬
‫چيٍرفكٺ ٴمٸٳ ٸ‪٥‬الض اٸٍؽه چاٸٽً چذٵيً اٸٽثايٗ چٸڇڀڃ تځي چنيؽرڃ‬
‫ذّثڅڃ نيؽح اٸ‪٩‬ځٻ چټه ‪٥ٜ‬ٽڃ تً ټ‪ ٣‬اٸ‪ٍ٥‬ٷ ټايثيٿ اڀڃ ټه‪ ....‬چال ذځٍڇڀي‬
‫ټٿ ٔاٸػ ق‪٤‬ائٵٻ‪..‬‬

‫ذعانب ‪٤‬ائٹح ټ‪ ٣‬اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‪:‬‬

‫أڀا اشځيٿ ټٿ أڄٹي يّهتڇڀڃ ‪ّ٤‬اپ اٸ‪٩‬كج اٸكنٰيح تً اٴرّ‪ ٫‬چاؼك ټځڅٻ ڀڃ‬
‫ڀ‪١‬ٻ اٸٍٵه ‪٤‬ځكڂ‪. .‬‬
‫چأڀا ٰٽد اِهب ټ‪٥‬اڄٻ ټٿ ٌٽ‪٥‬د ڀڃ يځ‪١‬ٻ ظٽي‪ ٣‬ڄهټڇڀاخ اٸعٍٻ‬
‫چ‪٥٬‬ال أچٶ ِيء الؼ‪١‬رڃ پ اٸٱڇٸڇپ انذاااااااغ چناغ ا ټٍاٲ يانتي ٸٳ‬
‫اٸؽٽك‪..‬‬
‫چت‪٥‬كيٿ ؼٍيد ڀي ڀّي‪ٝ‬ڃ چؼيڇيح‪.‬‬
‫أؼياڀا اٸڇاؼك يٵڇپ ‪٬‬يڃ أټهاٖ اٸكڀيا تً ټايكنڊ ‪٤‬ٿ ڀ٭ٍڃ‬
‫چ لا اٌرفكټري اٸٱٍ‪ ٛ‬تأڊ ‪ٜ‬هيٱڃ الؼ‪١‬ي ڀ٭ٍٳ ِځڇ اٸر‪٩‬يهاخ اٸ‪ٝ‬يثح اٸٹي‬
‫ٔانخ ‪٬‬يٳ چ‪٤‬ٹډ ‪٬‬ٵهج أ‪٤‬ه‪ ٪‬چاؼك ٴاپ ټٕاب تاٸٵاتح ِهتڃ تځ٭ً‬
‫‪ٜ‬هيٱري چناغ ا ٴرلاب‪ ..‬چاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸٹي ‪٤‬ځك اٸ‪ٝ٥‬انيٿ ڄڇ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‬
‫األٌڇق ( تځي ‪٨‬اټٯ ) يٍٽڇڀڃ ٍٰ‪ ٛ‬ڄځكڊ چاٸٱٍ‪ ٛ‬األتيٗ يٍٽڇڀڃ ٍٰ‪ٛ‬‬
‫تؽهڊ‪..‬چٔكٰڇڀي اٸهٌڇٶ ‪٤‬يڃ ا‪ٙ٬‬ٷ اٸٕالج چاٸٍالٺ ټايٽكغ قچاء ال ألپ‬
‫‪٬‬يڃ ‪٬‬ڇائك چأٌهان ‪١٤‬يٽڃ‪.‬‬

‫ذعهتح ‪٤‬الض تاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ ‪٤‬عى ‪٤‬ځڅا اٸ‪ٝ‬ة اٸؽكيس‪:‬‬


‫يٱڇٶ‪:‬‬
‫أڀا ٴاپ ‪٤‬ځكڊ أٸٻ تاألڀ‪ ٫‬چاڀٍكاق ِثڃ قائٻ چذ‪٥‬ثد ټ‪ ٣‬اٸٽٍرّ٭ياخ‬
‫چاٸثفاـاخ چ‪٬‬ي اٸځڅايح نؼد ٸ‪ٝ٥‬ان چ‪ٝ٤‬اڀي ‪ّ٤‬ثح اٌٽڅا (( ٍٰ‪ ٛ‬ڄځكڊ ))‬
‫چڄي ټمٴڇنج ‪٬‬ي اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ اٸٽڅٻ‪..‬‬
‫اٸ‪ّ٥‬ثح ذ‪ٝ‬ؽٿ چذٍ‪٬ ٛ٥‬ي ٴٷ ‪٬‬رؽح أڀ‪ ٫‬ٴٷ يڇٺ ټهج چتً‪ ..‬چاٸؽٽكهلل اڀرڅډ‬
‫األٸٻ چا ڀٍكاق چٌ‪٥‬هڂ نـيٓ‪ٍ٬ ..‬ثؽاپ اهلل‪.‬‬
‫‪12‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ذعهترډ ټڅٽح ظكا ‪٤‬ٿ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‪:‬‬


‫يٱڇٶ‪:‬‬
‫ترٵٹٻ اٸؽيٿ ‪٤‬ٿ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‪ ..‬چټا أقناٲ ټاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‪....‬ياٸيد ٴٷ‬
‫اٸٽه٘ډ ي‪٥‬ه‪٬‬ڇپ أڄٽيرڃ‪ ..‬ٸالٌ‪ ٫‬اٸځاي ذعڅٷ ‪٬‬ڇائك اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸ‪١٥‬يٽح‪..‬‬
‫ؼرډ لا ٴاپ اٸڇاؼك ٌٹيٻ چټاي‪٥‬اڀي ټٿ أڊ أټهاٖ اٸٽ٭هچٖ يكاچٺ ‪٤‬ٹډ‬
‫أٴٷ اٸٱٍ‪ ..ٛ‬ٸيُ‬
‫ألڀڃ ي‪٥‬ٽٷ چٰايح ٸٹعٍٻ ټٿ ظٽي‪ ٣‬األټهاٖ چټاټځڃ أڊ ـ‪ٝ‬ه چأڄٻ ِي ټا‬
‫ذاـمڂ اٸؽاټٷ چاٸٽه٘‪ ٣‬چ‪ٜ‬ث‪٥‬ا ټا ي ٴٷ ‪٤‬ٹډ ټ‪٥‬كج ـاٸيح ألڀڃ ؼان ِڇيح‬
‫چاٸٹي ‪٤‬ځكڂ ذ‪٥‬ة تاٸٽ‪٥‬كج يٍرّيه اٸ‪ٝ‬ثية ٰثٷ ټاياـمڂ ټه٘ډ اٸٽً چاٸٍؽه‬
‫ناغ يّ‪٥‬هچپ ت٭هٮ ِاٌ‪ ٣‬ت‪٥‬ك اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ چناغ يٱ‪٥ٝ‬ڇپ ِڇ‪ٜ‬ا ٴثيها‬
‫تاٸ‪٥‬الض‪ٌ ..‬ثؽاپ اهلل ي‪٥‬ځي ‪٤‬الض ‪٬‬ڇنڊ چڀرائعڃ ٌهي‪٥‬ح‪ ..‬چاهلل يا ـڇاڀي‬
‫چأـڇاذي ټڇ ٰا‪٤‬كج اذ٭ٹٍ‪٤ ٫‬ٹيٵٻ أڀا ظهترڃ ټ‪ ٣‬ڀ٭ٍي چټ‪ ٣‬ڀاي ٴصيهيٿ‬
‫ؼڇٸي چذؽٍهخ ألڀځا ټا‪٤‬ه‪٬‬ځا ٰيٽح ڄاٸ‪٥‬الض ال ټرأـه چاٸٍه تاٸٱٍ‪ٛ‬‬
‫اٸڅځكڈ‪ ..‬پ اٸّيا‪ٜ‬يٿ ذځ٭ه ټځڃ چاهلل چاهلل چاهلل ڀڃ ټٿ أت‪ ٗ٩‬االِياء ٸڅٻ‬
‫ټا أقنڈ‪ ..‬ټاي‪٥‬ه‪ٰ ٪‬يٽح ٴالټي ال اٸځاي اٸٹي ظهتڇڂ‪..‬‬ ‫ٸيُ‬
‫ِي ‪٤‬عييييييييييية ‪٥٬‬ال اٸٹي يثي ڀرائط ٌهي‪٥‬ح يثٹُ تاٸٱٍ‪ٛ‬‬
‫اٸڅځكڈنننننننننن ٴالټډ ڄما ټاي‪٥‬ځي ڀڃ يرهٲ اٸهٰيح چاٸ‪٥‬الظاخ اٸٽ‪٥‬هچ‪٬‬ح‬
‫ٸٹٍؽه چاٸٽً چاٸ‪٥‬يٿ الااااااااااااااااااااا يٍرٽه ‪٤‬ٹيڅا ٸٵٿ اٸٱٍ‪ ٛ‬أشهڂ‬
‫‪٬‬ڇنڊ ټڇ ټصٷ اٸهٰيح چاٸ‪ٍ٥‬ٷ چاٸؽثح اٸٍڇقاء ذاـم چٰد چڄما ‪٤‬ٿ ذعهتح‬
‫ٌځيٿ ټ‪ ٣‬اٸٽً چاٸٍؽه چاٸ‪٥‬يٿ چاٸؽٍك أڀا أذٵٹٻ ‪٤‬ٿ ڀ٭ٍي‪..‬ظهتد ٴٷ ِي‬
‫‪٤‬ٹډ ڀ٭ٍي چ‪٤‬ائٹري‪ ..‬ٸٵٿ ټا ِ٭د ټصٷ اٸٱٍ‪ ٛ‬چاٸؽعاټح‪..‬‬

‫اٸ‪ٝ‬هيٱح‪:‬‬

‫‪ٜ‬ث‪٥‬ا ت‪٥‬ك ټاذّرهچڀڃ ټٿ اٸ‪ٝ٥‬ان ٘هچنڈ ذ‪ٍ٩‬ٹڇڀڃ چذرهٴڇڀڃ يڇټا ٴاټال‬


‫يع‪ٰ ٫‬ثٷ ټاذ‪ٝ‬ؽځڇڀڃ شٻ ي‪ٝ‬ؽٿ چيٍرفكٺ ‪ٜ‬ث‪٥‬ا اٸرثفيه يٵڇپ تأ‪٤‬ڇاق اٸٱٍ‪ٛ‬‬
‫ي‪٥‬ځي تكچپ ټاي‪ٝ‬ؽٿ چټٽٵٿ تاٸ‪ٝ‬ؽٿ ٴمٸٳ‪..‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪18‬‬

‫اٌرفكاټاذڃ‪:‬‬
‫(‪ )1‬ذ ـم أ‪٤‬ڇاق اٸٱٍ‪ ٛ‬چيثفه اٸثيد ‪٬‬يڅا ‪٤‬ځك اٸٽ‪٩‬هب‪..‬ٸ‪ٝ‬هق اٸّيا‪ٜ‬يٿ‬
‫چذؽٕيٿ اٸثيد چڄمڊ اٸڇٔ٭ح لٴهڄا ٸي أٴثه ِيؿ ټ‪٥‬اٸط تٽځ‪ٝ‬ٱرځا ي‪٥‬ځي‬
‫شٱح چاهلل ‪٤‬ٹډ ټا أٰڇٶ ِڅيك چٌثؽاپ اهلل نيؽرڃ ؼٹڇج ي‪٥‬ځي ال ذفا‪٬‬ڇپ‬
‫چاهلل ٴٷ اٸٹي اٌرفكټڇڂ ٰاٸڇا ٸي ٸٽا ڀثفه ‪٬‬يڃ اٸثيد ڀّ‪٥‬ه تهاؼح ‪٤‬عيثح‪.‬‬
‫ٴاڀد ‪٤‬ځكڊ ؼاٸح ټٿ ٰهيثاذي چٴاڀد ټٍؽڇنج چتٍثة ذ‪٥‬ثڅا ن‪ٙ٬‬د ذاـم‬
‫اٸٱٍ‪ ٛ‬ټځي ٸٽا ټكيرڃ ٸڅا ‪٤‬ٹډ اٌاي ذرثفه ‪٬‬يڃ چٴځد اِڇ‪٤ ٪‬ٹډ‬
‫ټالټؽڅا اٸ‪ٙ‬يٯ چاٸځ٭ڇن ټٿ اٸٱٍ‪ ٛ‬چاهلل ٴٷ ټاذّڇ‪٬‬ڃ ذر‪ٙ‬ايٯ چذ‪ٕ٥‬ة‬
‫تڇظڅي چذٱڇٶ ټاااااااااتيڃ‪٬ (( ..‬ي األٌاي اٸعځيح اٸٹي ټ‪٥‬اڄا ټر‪ٙ‬ايٱح ټځڃ‬
‫ټڇ ڄي‪..‬ؼٱيٱح ألڀڅا ٴاڀد ذؽ‪ٙ‬ه ‪٤‬ٹډ ظٍٽڅا چذرٵٹٻ ن ي‪٥‬ځډ ٰهيثري ټا پ‬
‫ذّڇ‪ ٪‬تفڇن اٸٱٍ‪ ٛ‬أچ قڄاپ اٸٱٍ‪ ٛ‬ذٕيه تؽاٸح ټڇ ‪ٜ‬ثي‪٥‬يح چڄما قٸيٷ ‪٤‬ٹډ‬
‫أپ اٸعٿ ټايرؽٽٹڇپ ڄاٸ‪٥‬الض چتٍڅڇٸح ‪٤‬ٿ ‪ٜ‬هيٱڃ ڀ‪ٝ‬هقڄٻ ټٿ اٸعٍك چټٿ‬
‫اٸثيد ))‪.‬‬

‫(‪ )2‬ي ٴٷ اٸٱٍ‪ ٛ‬ټ‪ ٣‬ټاء أچ ټ‪ٍ٤ ٣‬ٷ أ‪ٙ٬‬ٷ ڄڇ ؼان ِڇيح تً ‪٥ٜ‬ٽڃ‬
‫ټٱثڇٶ ڀاـم ټٱكان ڀٓ ټٹ‪٥‬ٱح اٸّاڊ اٸٕ‪٩‬يهج ټڇ أٴصه ټهذيٿ تاٸيڇٺ ت‪٥‬ك‬
‫األٴٷ ‪٤‬ٹډ األٰٷ تٍا‪٤‬ح أڄٻ ِي ټڇ ‪٤‬ٹډ اٸهيٯ چټڇ ت‪٥‬ك األٴٷ ټثاِهج‬
‫تٍثة ڀڃ ؼان‪ ..‬ت‪٥‬ك األٴٷ تٍا‪٤‬ح أچ ٌا‪٤‬ريٿ‪..‬چاهلل ناغ يٹ‪٥‬ة تاٸعٿ‬
‫تؽٍثرڅٻ ٸ‪٥‬ة‪ ..‬ناغ يّڇ‪٬‬ڇپ اٸٽڇچچچچخ ت‪٥‬يڇڀڅٻ ـٕڇٔا لا ِهب ټ‪٥‬اڂ‬
‫ټاء ټٱهڊ ‪٬‬يڃ چذكڄځرٻ تكڄاپ اٸٱٍ‪ ٛ‬تځ٭ً اٸڇٰد چٌٽ‪٥‬رٻ نٰيح ناغ‬
‫ذّڇ‪٬‬ڇپ اٸ‪٥‬عة اٸ‪٥‬عاب‪..‬أٍٰٻ تاهلل أِياء ِ٭رڅا ت‪٥‬يځډ‪ ..‬اٸٹي ټ‪٥‬اڂ ټً ت‪٥‬ك‬
‫أٴٷ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ چاٸكڄاپ تكڄاپ اٸٱٍ‪ ٛ‬ناغ يّ‪٥‬ه تٽصٷ اٸځان قاـٷ ظٍٽڃ‬
‫چتيّ‪٥‬ه تر‪٥‬ة تىياقج ِڇيح چڄما قٸيٷ ‪٤‬ٹډ ٰڇج ڄاٸ‪٥‬الض ‪٤‬ٹډ اٸعٿ چ‪٤‬ٹډ‬
‫ټاقج اٸٍؽه قاـٷ اٸعٍٻ‪..‬أٰڇڈ ‪٤‬الض تال ټځاو‪.٢‬‬

‫(‪ )3‬قڄاپ اٸٱٍ‪: ٛ‬‬


‫چڄمڂ اٸڇٔ٭ح ټٿ اترٵانڊ چت‪٥‬ك ټاِ٭د ڀرايعڅا اٸٽمڄٹح ؼثيد اِانٴٵٻ ‪٬‬يڅا‬
‫ٸ‪٥‬ٷ چ‪ٍ٤‬ډ ٴٷ اٸٽؽراظيٿ يٍر٭يكچپ ټځڅا چ پ ِاء اهلل ذٵڇپ ٌثة ت‪٥‬ك اهلل‬
‫تّ٭ائڅٻ‪..‬‬

‫ذاـمچپ ويد ويرڇپ ټٱهڊ ‪٬‬يڃ ‪ٜ‬ث‪٥‬ا ‪٤‬ٹډ ؼٍة اٸؽاٸح اٸٹي ‪٬‬يڃ ٌؽه يهٴى‬
‫‪٤‬ٹډ ياخ ت‪ٝ‬اٶ اٸٍؽه اٸٽڅٻ ذؽ‪ٝ‬ڇڀڃ ‪٤‬ٹډ ڀان ڄاقيح ‪٤‬ٹّاپ ټا يؽرهٮ‬
‫چذ‪ٙ‬ي٭ڇپ ټٹ‪٥‬ٱح ٴثيهج ټٿ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸٽ‪ٝ‬ؽڇپ چذ‪ٙ‬ي٭ڇپ ؼثح ٌڇقاء ټ‪ٝ‬ؽڇڀح‬
‫چِڇيح ٌكنټ‪ٝ‬ؽڇپ‪ .‬چأچٶ ټايٍفٿ ذ‪ٝ‬٭ڇپ اٸځان ‪٤‬ٹّاپ ټايؽرهٮ چذفٹڇڀڃ‬
‫‪11‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫يثهق ‪٤‬ٹّاپ اٸىيد يرّهب ټاقج اٸٱٍ‪ ٛ‬ت‪٥‬كيٿ ذٕ٭ڇڀڃ چذركڄځڇپ ‪٬‬يڃ ‪٤‬اقڊ‬
‫تً ‪٤‬عييييييييييييييييييييييييةن‬
‫األ‪ٙ٬‬ٷ پ ټايكڄٿ ‪٬‬يڃ اٸڇظڃ ذ‪٥‬ه‪٬‬ڇپ اٸٍكن چاٸٱٍ‪ ٛ‬ؼان ‪٤‬ٹډ اٸثّهج‬
‫ټٽٵٿ اٸڇظڃ ذكڄځڇڀڃ تىيد ‪٤‬اقڊ‪..‬چ‪٬‬ي ټ‪٥‬ٹڇټح ټڅٽح ظكااااااااااا ٰاٸڅا‬
‫اٸٍكؼاپ اٸٽ‪٥‬اٸط اٸٽ‪٥‬هچ‪ ٪‬پ ټٿ اٸف‪ٝ‬أ أڀٵٻ ذكڄځڇپ اٸهظٹيٿ ټ‪ ٣‬اٸعٍٻ‬
‫تاٸىيد اٸٽٱهڊ ‪٬‬يڃ ي‪٥‬ځډ ذكڄځڇپ اٸعٍٻ ٴٹڃ ال اٸٱكټيٿ ٌثؽاپ اهلل ذكنچپ‬
‫ٸيُ‬
‫ألپ اٸعځي ناغ يؽرهٮ ټٿ اٸىيد ‪٬‬يؽاچٶ اٸڅهب ألڈ ټٵاپ شاڀي تاٸعٍٻ‬
‫ټايٵڇپ ټكڄڇپ‪..‬تڅاٸؽاٸح ناغ يڅهب ٸٹٱكټيٿ ي‪٥‬ځډ يځؽثً تاٸٱكټيٿ چيرهٲ‬
‫اٸعٍٻ ٴٹڃ ي‪٥‬ځډ ناغ ذؽٍڇپ تاٸ‪٥‬ا‪٬‬يح ت‪٥‬ك ټايځىٶ ذؽد چاؼرٽاٶ ت‪٥‬ك ذٵڇپ‬
‫ڄاٸ‪ٝ‬هيٱح ٌثثا ٸفهچظڃ ټٿ اٸٱكټيٿ‪..‬چال ذځٍڇپ ٰثٷ اٸهٰيح ٘هچنڊ ذكڄځڇپ‬
‫تاٸكڄاپ ‪٤‬ٹّاپ ذٵڇپ نٰيح ټهٴىج چيانيد ذّهتڇپ ټاء ټٱهڊ ‪٬‬يڃ ت‪٥‬ك ـالٶ‬
‫اٸهٰيح چذاٴٹڇپ ؼثح ٌڇقاء ټٱهڊ ‪٬‬يڅا ياخ ت‪ٝ‬اٶ اٸٍؽه ت‪٥‬ك ـالٸڅا‬
‫چټٽٵٿ ٸٹځاي اٸٽٍؽڇنيٿ يځٱ‪٥‬ڇپ چنٮ ٌكن ټ‪ٍ٩‬ڇٶ تٽاء ٔؽح ټٱهڊ ‪٬‬يڃ‬
‫چيّهتڇپ ـالٶ اٸهٰيح‪.‬‬

‫تً ؼثيد اڀثڅٵٻ‪٘ ..‬هچنڊ ذٱهچپ تاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ ٰثٷ اٌرفكاټڃ يح‬
‫اٸٵهٌي چاٸٽ‪٥‬ڇلاخ‪.‬‬

‫چٔٹډ اهلل ‪٤‬ٹډ ٌيكڀا ټؽٽك چ‪٤‬ٹډ ٸڃ چٔؽثڃ چٌٹٻ ذٍٹيٻ ٴصيها‪..‬‬

‫ذعهتح اٸؽٍيځي أتڇوٴي ټ‪ ٣‬اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ‪:‬‬

‫چٸڃ ذعهتح نائ‪٥‬ح ‪٬‬ډ ټ‪٥‬اٸعح اٸؽهچٮ تكڄاپ اٸٽٵاپ اٸٽٕاب تاٸ‪ٍ٥‬ٷ شٻ‬
‫ٸٕٯ تڇقنج اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ ‪٬‬ڇٰڃ چذٵهان لٸٳ يڇٺ ت‪٥‬ك يڇٺ ؼرډ اٸّ٭اء چٰك‬
‫ٴاپ ٌهي‪٥‬ا چٸٻ يرهٲ شان اٸؽهچٮ اٸٽ‪٥‬هچ‪٬‬ح چٴاپ أِثڃ تّ٭اء ٌهي‪٣‬‬
‫ټٕؽڇب ت‪٥‬ٽٹيح ذعٽيٷ چڄما قائٽا يالؼ‪٤ ٟ‬ځك اٌر‪٥‬ٽاٶ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ ټ‪٣‬‬
‫اٸؽهچٮ چاٸعهچغ‪.‬‬

‫اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ چ‪٤‬ٽٹيح ذعٽيٷ تكچپ ظهاؼح ٸٹځٍاء‪:‬‬

‫ِڅاقاخ أٴصه ټٿ اټهاءج ټرىچظح أټڅاخ أچالق أڀڃ ټ٭يك ‪٬‬ډ ذ‪ٙ‬ييٯ اٸٽڅثٷ‬
‫ٴأڀڅا تځد تٵه چلٸٳ تيٌر‪٥‬ٽاٸڃ ٴكَ ټڅثٹډ ټ‪ ٣‬اٸٽاء ټ‪ ٣‬اٌر‪٥‬ٽاٸڃ تفڇنا‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪52‬‬

‫چلٸٳ يڇټيا ټا‪٤‬كا أياٺ اٸكچنج اٸّڅهيح‪ .‬چ‪٤‬اٸط ٴمٸٳ اٸرڅاتاخ اٸهؼٻ چذٵيً‬
‫اٸٽثايٗ تځ٭ً اٸ‪ٝ‬هيٱح چٰ‪ٙ‬ډ ‪٤‬ٹډ اٸ٭‪ٝ‬هياخ چاٸهچائػ اٸٵهيڅڃ چاٸؽٵح‬
‫اٸرډ ي‪٥‬اڀډ ټځڅا ټ‪١٥‬ٻ اٸځٍاء‪ .‬چالڀځٍډ ڄځا أټه اٸځثډ ٔٹډ اهلل ‪٤‬ٹيڃ چٌٹٻ‬
‫ألٺ ‪ٝ٤‬يح األڀٕانيح ٴٽا ڄڇ ټڇظڇق تڅما اٸٵراب تاٸؽكيس اٸفاټً ‪٬‬ٱك أټهڄا‬
‫تاٸثفڇن تاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ چاليٽځ‪٥‬څا ټٿ لٸٳ ؼرډ چ‪٬‬اج اٸىچض چلٸٳ ألڄٽيرڃ‬
‫اٸ‪٥‬الظيح چ‪ٜ‬څانذڃ ٸٹځٍاء ت‪٥‬ك اٸؽيٗ‪.‬‬
‫اڀرڅد ٸډ ڄځا ِڅاقاخ اٸٽه٘ډ‪..‬‬

‫‪ٜ‬هٮ االٌر‪٥‬ٽاٶ‬
‫ټٿ ټعٽڇ‪ ٢‬األؼاقيس اٸٕؽيؽح اٸري لٴهڀا چاألؼاقيس األـهڈ‪ٰ .‬اٶ اتٿ ؼعه‬
‫نؼٽڃ اهلل ‪ :‬پ اٸٍث‪٥‬ح أِ٭يح ڄي ٌث‪٥‬ح أٔڇٶ‪ٔ .‬٭ح اٸركاچڊ تڅا ټا ِهب‬
‫أچ َٸكاچق أچ ٌ‪٥‬ڇ‪ ٚ‬أچ ‪ٜ‬الء أچ ذثفيهأچ ذٵٽيك أچ ذځ‪ٝ‬يٷ (‪.)1‬‬

‫‪ –1‬اٸّهب‪ :‬چلٸٳ ت‪ٝ‬ؽځڃ چ‪٨‬ٹيڃ ټ‪ ٣‬اٸٽاء چاٸّهب ټځڃ ټٹ‪٥‬ٱح ٔ‪٩‬يهج ټٿ‬
‫اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڈ ټ‪ٝ‬ؽڇپ ‪٤‬ٹډ ٴأي ټاء ٔ‪٩‬يه ټ‪٩‬ٹډ چذّهب ت‪٥‬ك أپ ذثهق چڄما‬
‫ٸٵا‪٬‬ح األټهاٖ ٴأٔٷ ټّرهٲ شالز ټهاخ يڇټيا چڀمٴه ڄځا لاترڃ ٸٹعٹ‪ٝ‬ح‬
‫چ‪٬‬ائكذڃ ٸإلـٕاب چټّاٴٷ اٸ‪ٝ‬ٽس چ قنان اٸثڇٶ چأټهاٖ اٸٵٹډ چاٸٵثك‬
‫چٌائه أ‪ٙ٤‬اء اٸعڅاو اٸڅ‪ٙ‬ٽي چٸٍه‪ٜ‬اپ اٸ٭ٻ چاٸٵڇٸيها چٸٹه‪ّ٤‬ح‬
‫چالٌرهـاء األ‪ٕ٤‬اب چ‪٤‬هٮ اٸځٍا چٸرٹييٿ اٸ‪ٝ‬ثا‪ ٢‬چظيك ٸٹكټا‪ ٦‬چټؽهٲ‬
‫ٸٹّڅڇج چټځّ‪ ٛ‬ٸٹعٍٻ چٸالٌرٍٱاء چٰرٷ قيكاپ األټ‪٥‬اء چق‪ ٣٬‬اٸٍٻ چاٸؽٽډ‬
‫چذٱڇيح اٸٽ‪٥‬كج چٸ چناٺ ‪٤‬اټح چٸرٱڇيح ظڅاو اٸٽځا‪٤‬ح چٸٹځ٭ٍاء چٸٽ‪٥‬اٸعح‬
‫ا ټٍاٲ چ‪٬‬اذػ اٸّڅيح چ ت‪ٝ‬اٶ اٸٍؽه چاٸٽً چاٸ‪٥‬يٿ‪.‬‬

‫‪ -2‬اٸٹكچق‪ :‬چڄڇ ِهاتڃ ټٿ أؼك ِٱي اٸ٭ٻ چڄما ألټهاٖ اٸعځة ٴاٸرڅاب‬
‫اٸ‪ّ٩‬اء اٸثٹڇنڊ چأټهاٖ اٸهئح‪.‬‬

‫‪ –3‬اٸٍ‪٥‬ڇ‪ :ٚ‬ڄڇ اٌرځّاٰڃ ‪٤‬ٿ ‪ٜ‬هيٯ األڀ‪( ٫‬يٍر‪ )ٛ٥‬چڄما ألټهاٖ اٸعڅاو‬
‫اٸرځ٭ٍي ‪٤‬اټح ٴاٸهتڇ چڀىالخ اٸثهق چاٸرڅاب اٸٹڇو (اٸ‪٥‬منج) چاٸرڅاب اٸؽٹٯ‬
‫چاٸثٹ‪٥‬ڇٺ چٸٹٍ‪٥‬اٶ چاٸؽٽډ چاٸٍٷ‪.‬‬
‫‪ –4‬اٸ‪ٝ‬الء (اٸكڄاپ)‪ :‬چيؽڇٶ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ ٸٹكڄاپ ٴااذي‪:‬‬

‫(‪ )1‬كزؼ اُجبه‪.)143 /11( ١‬‬


‫‪51‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ذٱ‪ٝ‬ددد‪٤ ٣‬يدددكاپ اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸثؽدددهڊ ٰ‪ٝ‬ددد‪ٔ ٣‬ددد‪٩‬يهج شدددٻ ذڇ٘ددد‪٬ ٣‬دددي ويدددد ويردددڇپ‬
‫ٸٽددددكج ( ‪ )15‬يڇټددددا شددددٻ ي‪ٕ٥‬دددده الٌددددرفهاض اٸىيددددد اٸددددمڊ ٌدددديٵڇپ ټؽٽددددال‬
‫تفالٔدددح ټؽرڇياذدددڃ چ‪٬‬ڇائدددكڂ ؼردددډ اٸىيدددد اٸدددمڊ ڀٱددد‪٬ ٣‬يدددڃ ال يفٹدددڇ أي‪ٙ‬دددا‬
‫ټددددٿ ‪٬‬ڇائددددك اٸٱٍدددد‪ ٛ‬اٸڅځددددكڊ چيددددرٻ قڄدددداپ اٸٽٵدددداپ اٸٽٕدددداب تددددڃ ٴأټدددداٴٿ‬
‫اٸهچټددددددداذيىٺ چ الٺ اٸ‪١‬څددددددده چاٸٽ٭أدددددددٷ چٸٹص‪٥‬ٹثدددددددح چا ٴىيٽدددددددا چٌدددددددائه‬
‫األټهاٖ اٸعٹكيح‪.‬‬

‫‪ -5‬اٸرثفيددده(‪ )1‬ٴٽدددا تاٸؽدددكيس اٸفددداټً ألٺ ‪ٝ٤‬يدددح األڀٕدددانيح ٸرثفيددده اٸدددهؼٻ‬


‫ٸ‪٥‬الظڃ چذ‪ٝ‬څيهڂ چذ‪ٙ‬يٯ اٸٽٵاپ‪.‬‬

‫‪ -6‬اٸرٵٽيدددك ‪ :‬چڄدددڇ ‪ٜ‬ؽځدددڃ چـٹددد‪ٰ ٛ‬دددكن ټځدددڃ ټددد‪ٰ ٣‬ٹيدددٷ ټدددٿ اٸ‪ٍ٥‬دددٷ أچ تكچڀدددڃ‬
‫شددٻ چ٘دد‪٥‬ڃ ‪٤‬ٹددډ أټدداٴٿ اٸعددهچغ چاٸثصددڇن چاٸددكټاټٷ چلٸددٳ ٴٵٽدداق چيڇ٘دد‪٣‬‬
‫أي‪ٙ‬ا ‪٤‬ٹډ أټاٴٿ اٸٵٹ‪ ٫‬ټ‪ ٣‬اٸ‪ٍ٥‬ٷ‪.‬‬

‫چاٸرځ‪ٝ‬يٷ ظاء ټٿ اٸځ‪ٝ‬دٷ چڄدڇ ڀ‪ٝ‬دٷ نأي اٸ‪٥‬ٹيدٷ چڄدڇ‬ ‫‪ -7‬اٸرځ‪ٝ‬يٷ‪:‬‬


‫اپ يع‪٥‬ٷ اٸٽاء اٸٽ‪ٝ‬ثڇؾ تاألقچيح ‪٬‬ي ٴڇو شٻ يٕة ‪٤‬ٹدډ نأي اٸٽدهيٗ ٰٹديال‬
‫ٰٹيال چ پ ٴاپ ڄما اٸٽاء ټّڇتا تٽؽٹدڇٶ اٸٱٍد‪ ٛ‬اٸٽ‪٩‬ٹدي اٸٽٕد٭ډ ظيدكا ‪٬‬يڀدڃ‬
‫ٌيٵڇپ ټ٭يكا ٸٱردٷ اٸعدهاشيٻ چاٸثٵرهيدا اٸ‪٥‬اٸٱدح تعٍدٻ ا ڀٍداپ چـأدح أټداٴٿ‬
‫ا ت‪ٝ‬يٿ چتيٿ اٸ٭فميٿ چ‪٬‬هچج اٸهأي چٴمٸٳ يٍدرفكٺ ټؽٹڇٸدڃ اٸٽ‪٩‬ٹدي ٴٽ‪ٝ‬څده‬
‫چټ‪ٙ‬اق االٸرڅاتاخ اٸٽڅثٹيح چٴٽ‪ٝ‬څه تٕ٭ح ‪٤‬اټح چيٍه‪ ٢‬ټٍؽڇٰڃ ‪٬‬دي اٸرلداٺ‬
‫اٸعهچغ اٸٍ‪ٝ‬ؽيح‪.‬‬

‫(‪ٍ ) 1‬إاٍ لِ‪ٍٔ ٠‬بؽخ اُش‪٤‬ـ لجل اُمي‪٣‬ي ثٖ ثدبى ـ ‪٣‬وؽٔد‪ ٚ‬اهلل ـ رمدبُ‪ ٠‬كد‪ٓ ٢‬ؾبظدوح ثم٘د‪ٞ‬إ‬
‫اُوهدد‪ ٠‬أُشددو‪ٝ‬ق ٓ٘‪ٜ‬ددب ‪ٝ‬أُٔ٘دد‪ٞ‬ق "اُشددو‪٣‬ػ ٓددٖ ئصددلاهاد رَددغ‪٤‬الد اُمصددو اإلٍددالٓ‪٤‬خ‬
‫اُو‪٣‬بض‪ .‬ههْ اُشو‪٣‬ػ (‪ ")7164‬اُلز‪ ٟٞ‬رغل‪ٛ‬ب ك‪ ٢‬اُشو‪٣‬ػ اُضبٗ‪ ٢‬اُ‪ٞ‬ع‪ ٚ‬اُضبٗ‪.٢‬‬
‫اَُإاٍ ٗصبً ثمط اُوواء ‪٣‬صل‪ ٕٞ‬أك‪٣ٝ‬خ رجبق ل٘ل اُمؽبه‪ ٖ٣‬ر‪ٞ‬ظك لِ‪ ٠‬اُغٔو صْ ‪٣‬زجقو‬
‫ث‪ ٚ‬أُو‪٣‬ط ‪٣ٝ‬جقو ث‪ ٚ‬غوف اُج‪٤‬ذ ًبُشت ‪ٗٝ‬ؾ‪ ٙٞ‬كٔب اُؾٌْ ك‪ ٢‬مُي؟‪.‬‬
‫اُغ‪ٞ‬اة ٗصبً ئما ٗلك ال ثأً‪ ،‬كأًضو اُؽت ثبُزغبهة‪ ،‬ئما ‪ٝ‬علد أش‪٤‬بء ر٘لك اُ٘دبً ثبُزغدبهة‬
‫ثق‪ٞ‬هًا أ‪ ٝ‬ك‪ًٗٞٛ‬ب أ‪ٗ ٝ‬ش‪ٞ‬هًب أ‪ ٝ‬غ‪٤‬و مُي ئما عوثدذ ‪ٗٝ‬لمدذ ال ثدأً‪ .‬اُؽدت ٓدب ‪ٛ‬د‪ ٞ‬رد‪ٞ‬ه‪٤‬ل‪ ٢‬أًضدو‬
‫اُؽت ثبُزغبهة‪ ،‬ثشدوغ إٔ ال ‪ٌ٣‬د‪ٗ ٕٞ‬غَدبً‪ ،‬ثشدوغ إٔ ال ‪ٌ٣‬د‪ٓ ٕٞ‬ؾوٓدًب ٓدٖ اُشدوق‪ ،‬ئما ًدبٕ‬
‫ش‪٤‬ئًب ٓجبؽًب ‪َ٣‬دزمَٔ ‪ٗٝ‬لدك ٓدٖ اُؾجد‪ٞ‬ة أُجبؽدخ كدال ثدأً أ‪ٓ ٝ‬دٖ اُضٔدبه أُجبؽدخ أ‪ٓ ٝ‬دٖ أ‪ٝ‬هام‬
‫‪ٝ‬أشجب‪ ٙ‬مُي اُن‪ ٌ٤ُ ١‬ك‪ٓ ٚ٤‬ؾف‪ٞ‬ه شولبً‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪50‬‬

‫اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ چاألټهاٖ اٸّي‪ٝ‬اڀيح اٸٽٍر‪ٕ٥‬يح‪:‬‬

‫ڄځدددداٲ ت‪٥‬ددددٗ األټددددهاٖ لٴهڄددددا اٸٱدددده پ اٸٵددددهيٻ چاٸٍددددځح اٸځثڇيددددح اٸرددددي‬


‫ذرؽدددكز ‪٤‬دددٿ اذٕددداٶ چشيدددٯ تيځڅدددا چتددديٿ اٸّددديا‪ٜ‬يٿ ڀ‪٥‬دددڇل تددداهلل ټدددځڅٻ چڄدددمڂ‬
‫األټدددهاٖ ڄدددي اٸ‪٥‬ددديٿ (اٸؽٍدددك) چاٸٽدددً چاٸٍدددؽه ٰددداٶ ذ‪٥‬ددداٸډ‪  :‬چټدددٿ ِددده‬
‫ؼاٌك لا ؼٍك ‪[ ‬اٸ٭ٹٯ‪ 5 :‬چٰاٶ نٌڇٶ اهلل ‪[ :‬اٸ‪٥‬يٿ ؼٯ (‪.)1‬‬
‫چٰددداٶ ‪  :‬اٸدددميٿ يدددأٴٹڇپ اٸهتدددا ال يٱڇټدددڇپ ال ٴٽدددا يٱدددڇٺ اٸدددمڊ يرفث‪ٝ‬دددڃ‬
‫اٸّي‪ٝ‬اپ ټٿ اٸٽً ‪[ ‬اٸثٱهج‪. 275 :‬‬
‫چٰددداٶ ‪  :‬چټدددا ٴ٭ددده ٌدددٹيٽاپ چٸٵدددٿ اٸّددديا‪ٜ‬يٿ ٴ٭دددهچا ي‪٥‬ٹٽدددڇپ اٸځددداي‬
‫اٸٍؽه ‪[ ‬اٸثٱهج‪. 102 :‬‬
‫‪٬‬څدددمڂ أټدددهاٖ شثردددد تددداٸٱه پ چاٸٍدددځح چشثردددد أي‪ٙ‬دددا تڇاٰددد‪ ٣‬اٸځددداي‪٬ .‬ٵصيدددها‬
‫ټددددا يددددمڄة أِددددفاْ ٸددددډ اٸٽهاٴددددى اٸٕددددؽيح ٸي‪٥‬ه٘ددددڇا ألاڄددددٻ ټددددٿ ڄددددمڂ‬
‫األټددددهاٖ شددددٻ ال يعددددكچا قچاء ٸڅددددا تڅددددمڂ اٸٽهاٴددددى اٸٕددددؽيح تددددٷ ال يعددددكچا‬
‫اٸرّدددفيٓ اٸٍدددٹيٻ ٸٹؽاٸدددح چيځرڅدددي تڅدددٻ اٸٽ‪ٝ‬دددا‪ ٪‬ٸدددډ ؼددداٸرڅٻ ٸدددډ ٍٰدددٻ‬
‫األټددددهاٖ اٸځ٭ٍدددديح چذر٭دددداٰٻ اٸؽاٸددددح چنتٽددددا چٔددددٹد تڅددددٻ ٸكنظددددح اٸعځددددڇپ‬
‫چٸددديً ٸدددڃ ال اٸٽڅدددكئاخ چاٸٽٍدددٵځاخ چٸٵدددٿ ڄدددمڂ اٸؽددداالخ اٸٽه٘ددديح ‪٤‬ځدددكټا‬
‫ذ‪٥‬ددداٸط ت‪٥‬ځأددده اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ اٸٕدددؽيؽح ټدددا ذٹثدددس أپ يٵردددة ٸڅدددا اٸّددد٭اء‬
‫چٰدددك ٴددداپ ‪٤‬دددڇق اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ ‪٤‬ددداټال أٌاٌدددا چٰڇيدددا ‪٬‬دددي اٸ‪٥‬دددالض ټدددٿ ڄدددمڂ‬
‫األټهاٖ تٽعٽڇ‪ٜ ٢‬هٮ اٌر‪٥‬ٽاٸڃ اٸري لٴهڀاڄا ټٍثٱا‪.‬‬

‫ٌځٿ اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ چاألټهاٖ اٸٽٍر‪ٕ٥‬يح‪:‬‬

‫ڄځدداٲ ٰائٽددح أټددهاٖ ‪٤‬كيددكج ‪٬‬ددي اٸ‪ٝ‬ددة اٸؽددكيس يٱدداٶ ‪٤‬ځڅددا‪ :‬ڀڅددا أټددهاٖ‬
‫ٸددديً ٸڅدددا ‪٤‬دددالض (ټٍر‪ٕ٥‬ددديح) چأٔدددثػ ڄدددما األټددده ټّدددا‪٤‬ا تددديٿ اٸٽٽرڅځددديٿ‬
‫اٸ‪ٝ‬ددة چاٸٽڅرٽدديٿ تدددڃ چ‪٨‬يددهڄٻ چأٔدددثؽځا ڀٍددٽ‪ ٣‬چڀدددهڈ اٸٽاليدديٿ يٽڇذدددڇپ‬
‫تا يدددددكو چاٸٽالنيدددددا چأټدددددهاٖ اٸٵثدددددك چ‪٨‬يهڄدددددا ټدددددٿ األټدددددهاٖ اٸٵصيدددددهج‬
‫اٸٽٍر‪ٕ٥‬ددديح ‪٤‬ٹدددډ اٸ‪ٝ‬دددة اٸؽدددكيس چٸٵځځدددا لا ڀ‪١‬هڀدددا چذدددكتهڀا ‪٬‬دددي ؼدددكيس‬
‫نٌڇٶ اهلل‪[ :‬ټا أڀىٶ اهلل قاء ال چأڀىٶ ٸڃ ِ٭اء (‪.)2‬‬

‫(‪ )1‬صؾ‪٤‬ؼ اُجقبه‪ٝ )2165 /5( ١‬صؾ‪٤‬ؼ َِْٓ (‪ )151 /4‬لٖ أث‪ٛ ٢‬و‪٣‬وح ‪.‬‬
‫(‪ )2‬صؾ‪٤‬ؼ اُجقبه‪.)5354( )2151 /5( ١‬‬
‫‪53‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ڀعددك أڀ٭ٍددځا أټدداٺ ‪٤‬ٱيددكج يعددة أپ ڀدد ټٿ تڅددا چڀددكنٲ ټددٿ ـددال ٸڅددا أپ ڄددمڂ‬
‫األټدددهاٖ ټڅٽدددا ٴددداپ أټهڄدددا التدددك چأپ ٸڅدددا قچاء چِددد٭اء چٸٵدددٿ أيدددٿ ڄدددما‬
‫اٸدددكچاء (ڄدددما ڄدددڇ اٸٍد د اٶ)‪ .‬چ ل تځدددا ڀٱددد‪ ٫‬ټدددهج أـدددهڈ أټددداٺ ‪٤‬دددكج أٰدددڇاٶ‬
‫ٔددددؽيؽح تددددٷ ‪٬‬ددددي ٰٽددددح اٸٕددددؽيػ اٸٽددددهچڊ ‪٤‬ددددٿ نٌددددڇٶ اهلل ‪ ‬ټځڅددددا‪:‬‬
‫(‪.)1‬‬
‫[ پ أټصٷ ټا ذكاچيرٻ تڃ اٸؽعاټح چاٸٱٍ‪ ٛ‬اٸثؽهڊ‬
‫(‪)2‬‬
‫چٰڇٸڃ ‪ ‬أي‪ٙ‬ا‪[ :‬اٸؽثح اٸٍڇقاء ِ٭اء ټٿ ٴٷ قاء ‪.‬‬

‫‪٬‬ر‪٥‬ددداٸڇا ڀردددكته ڄدددمڂ األؼاقيدددس چ‪٨‬يهڄدددا ټدددٿ أؼاقيدددس اٸ‪ٝ‬دددة اٸځثدددڇڊ ‪٬‬څدددمڂ‬
‫اٸٽصاٸيددددح ‪٬‬ددددي اٸددددكچاء اٸددددمڊ چٔدددد٭ڃ نٌددددڇٶ اهلل ‪ ‬ټدددد‪ ٣‬أٌددددٹڇب اٸؽٕدددده‬
‫ٌدددرٵڇپ تاٸ٭‪٥‬دددٷ ‪٤‬الظدددا ٸڅدددمڂ األټدددهاٖ اٸٽدددمٴڇنج اٸردددي ‪٤‬عدددى ‪٤‬ځڅدددا اٸ‪ٝ‬دددة‬
‫اٸؽدددكيس‪ .‬ڄدددمڂ ؼٱيٱدددح يعدددة أپ ڀد د ټٿ تڅدددا ‪٬‬هٌدددڇٶ اهلل ‪ ‬ټدددا يځ‪ٝ‬دددٯ ‪٤‬دددٿ‬
‫اٸڅدددڇڈ چاألټددده التدددك أپ يٵدددڇپ چاٰ‪٥‬دددا ‪٤‬ٽٹيدددا تؽيددداج اٸځددداي چيځ‪٥‬ٽدددڇا تدددڃ‬
‫چ ال ‪٬‬ٽدددا اٸ٭ائدددك ج ‪٬‬األؼاقيدددس ذرؽدددكز ‪٤‬دددٿ أټددده ټعدددىچٺ تدددڃ چٸدددڃ چاٰددد‪٬ ٣‬دددي‬
‫ؼيدداج اٸٽٍددٹٽيٿ چٸدديً ټددٿ األټددڇن اٸ‪٩‬يثيددح اٸرددي يځرڅددي ا يٽدداپ تڅددا ‪٤‬ځددك‬
‫ټعدددهق اال‪٤‬رٱددداق ‪٬‬ٱددد‪ ٛ‬الٌددديٽا ټددد‪ ٣‬ڄدددمڂ اٸٽ‪٥‬اڀددداج اٸردددي ي‪٥‬يّدددڅا اٸٽٍدددٹٽڇپ‬
‫ااپ ‪٬‬ي اٸڇاٰ‪ ٣‬األٸيٻ‪.‬‬

‫چيٵ٭دددي أپ ذ‪٥‬ٹدددٻ أپ أنت‪٥‬دددح ټاليددديٿ ڀٍددداڀا يٽڇذدددڇپ ٌدددځڇيا تٍدددثة اٸٽالنيدددا‬


‫‪٬‬دددي أ‪٬‬هيٱيدددا ټ‪١٥‬ٽڅدددٻ ټدددٿ اٸٽٍدددٹٽيٿ چڄدددمڂ أؼدددك األټدددهاٖ اٸردددي ‪٤‬عدددىخ‬
‫‪٤‬ځڅددا ِددهٴاخ األقچيددح اٸ‪٥‬اٸٽيددح چأٰٹ‪٥‬ددد ‪٤‬ددٿ اٸفددڇٖ ‪٬‬ددي أتؽدداز ‪٤‬الظيددح‬
‫ٸڅدددا چالٌددديٽا أپ اٸ‪٥‬ائدددك اٸٽددداقڊ ٌددديٵڇپ ٘ددد‪٥‬ي٭ا ظدددكا ألڀدددڃ ټدددهٖ اٸ٭ٱدددهاء‬
‫‪٬‬يعدددددة ‪٤‬ٹدددددډ أ‪ٜ‬ثددددداء اٸٽٍدددددٹٽيٿ ذ٭‪٥‬يدددددٷ اٸ‪ٝ‬دددددة اٸځثدددددڇڈ ٸٽ‪٥‬اٸعدددددح ڄدددددمڂ‬
‫األټهاٖ اٸٽٍر‪ٕ٥‬يح اٸٱاذٹح ٸٽالييٿ اٸثّه‪.‬‬

‫(‪ )1‬ه‪ٝ‬ا‪ ٙ‬اُجقبه‪.َِْٓٝ ١‬‬


‫(‪ٝ .‬صددؾ‪٤‬ؼ‬ ‫(‪ )2‬صددؾ‪٤‬ؼ اُجقددبه‪ً ١‬زددبة اُؽددت‪ ،‬ثددبة اُؾجددخ اَُدد‪ٞ‬كاء (‪) )2153 /5‬‬
‫َِْٓ اُؽت‪ ،‬ثبة اُزلا‪ ١ٝ‬ثبُؾجخ اَُ‪ٞ‬كاء (‪.)77( )1535 /4‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪51‬‬

‫االٌٻ اٸ‪٥‬ٹٽډ ٸٹٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ چأٌٽا ڂ اٸّڅيهج‬


‫األٌهج‪Asteraceae :‬‬
‫االٌٻ اٸ‪٥‬ٹٽډ ‪Saussurea lappa :‬‬
‫األٌٽاء اٸّائ‪٥‬ح‪, Kuth, Kushta, Kust, ٌٍٰٛ Costus :‬‬
‫‪Mu Xiang, Patchak,‬‬
‫‪Quang Mu Xiang‬‬
‫اٸعىء اٸٽٍرفكٺ‪ root :‬اٸعمن‬
55 ‫القسط اهلندي‬

‫؟‬ٞ‫ٕل‬ٌٙ‫ ا‬َٜ‫ٓ اٌم‬٥ ) ‫لا‬١‫هف‬ٛ٠‫ (اإل‬ٞ‫ٕل‬ٌٙ‫ ا‬ٟ‫ج‬٦ٌْ‫ت ا‬ٌٞ‫ِبما لبي ا‬

Saussuria lappa C.B.Clarke ‫ٹٻ اٸځثاخ‬٤ ‫االٌٻ اٸرٕځي٭ي ؼٍة‬


Compositae (ASTERACEAE) ‫ائٹح اٸځثاذيح‬٥‫اٸ‬

:‫اخ اٸٽفرٹ٭ح‬٩‫ي اٸٹ‬٬ ‫اٸرٍٽيح‬


Patalapadmini ,Kuth, Chob-i- ‫اٸٵّٽيهيح‬
khai
Kut, Qust. ‫األچنقچ‬
Kur , Kust , Kut , Pachak , ‫اٸڅځكڊ‬
Pokharmul
Costus Root ‫ا ڀعٹيىيح‬
Changaluva-koshtu ,Kostamu , ‫اٸريٹڇظڇ‬
Chengala , Changala , Kustam
, Chengulva , Kostu ,
Changalva-Kosthu
Koshtam ,Gostham , Putchuk , ‫اٸراټيٷ‬
Gostan , Jathi , Koshtam ,
ChagalKoshtam , Kottam ,
Koshtham
Kottam ,Simakkottam , ‫اٸٽاالياالٺ‬
Seppudday , Sepuddy
Kur , Pachak , Kut , Kudo ‫اٸثځعاٸيح‬
Kut , Upaleta , Kur , Ouplate , ‫اٸعڇظانذي‬
Kath.

Kostha , Kosuta , ‫اٸٵاڀاقيح‬


ChangalKustha
Kusta , Upleta ‫اٸٽاناشي‬
Kot ,Kust , Kut , Kuth ‫اٸثځعاتيح‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪56‬‬

‫‪Kud ,Kur‬‬ ‫ااٌاټيح‬


‫‪Kudha‬‬ ‫األچنيح‬
‫‪Koshnaha, Kust, Kotshirin,‬‬ ‫اٸ٭انٌيح‬
‫‪Kuttalkh‬‬
‫‪Kust , Kustabeheri‬‬ ‫اٸ‪٥‬هتيح‬

‫‪ٚ‬رْييي‪١‬و ‪ٚ‬فيييوح األٍيييّبء فييي‪٢٦ِ ٟ‬يييُ اٌٍغيييبد چاٌم‪١ِٛ‬يييبد ٸدددډ أپ ٘ييينا اٌ‪ْ٦‬يييت‬
‫ِزفيييك ‪ٍ٥‬ييي‪ِٕ ٝ‬ف‪٦‬زيييٗ اٌ‪٦‬بٌّ‪١‬يييخ ٌيييل‪٘ ٜ‬ييينٖ االِيييُ ‪ٔٚ‬الؽييي‪ٕ٘ ٠‬يييب أپ اٸرٍدددٽيح‬
‫اٸ‪٥‬هتيدددح ٸٹٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ ‪٬‬دددي ٴردددة اٸ‪ٝ‬دددة ‪٬‬يڅدددا “ اٌمَييي‪ ٜ‬اٌجؾيييو‪ِّ ” ٞ‬يييب‬
‫‪ْ٠‬يييي‪١‬و رٌيييي‪ ٝ‬هعيييي‪٘ ٣ٛ‬يييينٖ اٌزَييييّ‪١‬خ ٌييييٕفٌ اٌ‪ْ٦‬ييييجخ اٌزيييي‪٦ٔ ٟ‬وف‪ٙ‬ييييب ثبٌمَيييي‪ٜ‬‬
‫اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ ٞ‬چاٸٽ‪٥‬دددهچ‪ ٪‬أڀد دڃ ڄځددداٲ ٸدددكيڅٻ ـٽٍدددح أڀدددڇا‪ ٢‬أـدددهڈ ټدددٿ اٸځثاذددداخ‬
‫اٸ‪ٝ‬ثيددح ‪٬‬ددي ٴّددٽيه ذّددثڃ اٸٱٍدد‪ِ ٛ‬ددٵال چٸٵځڅددا أٰددٷ ‪٥٬‬اٸيددح چتي‪ٙ‬دداء اٸٹددڇپ‬
‫چيٍٽڇڀڅا ڄٻ ټؽٹيا تـ “ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸؽٹڇ”‪.‬‬

‫‪ٚ‬ف‪ ٟ‬اٌٍغخ إٌََىو‪٠‬ز‪١‬خ رَّ‪ ٝ‬عن‪ٚ‬ه اٌمَ‪ " :ٜ‬و‪ّٛ‬زب"‪ ..‬چٌىٓ االٍُ‬
‫اٌزغبه‪ " :ٞ‬و‪ٛ‬د" أ‪ " ٚ‬اٌى‪ٛ‬د اٌّو"‪٘ٚ ،‬نا االٍُ ِ‪٦‬و‪ٚ‬ف ف‪ّ ٟ‬جٗ اٌمبهح‬
‫اٌ‪ٕٙ‬ل‪٠‬خ‪.‬‬

‫عن‪ٚ‬ه اٌمَ‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪ٞ‬‬


‫‪52‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪ٚ‬اٸٕڇنج اٸراٸيح ٸعمچناإل‪ٕٛ٠‬ال هاٍ‪ٍّٛ١‬ب‪ ( ..‬أ‪ ٚ‬اٌج‪ ُٛ‬وبهِ‪ٛ‬ي)‬

‫‪ٕ ٘ٚ‬يييييبن ‪٥‬يييييلك ِيييييٓ اٌغييييين‪ٚ‬ه اٌلهٔ‪١‬يييييخ اٌ‪ٞ٦‬و‪٠‬يييييخ اٌَّيييييؾ‪ٛ‬ثخ فييييي‪ِ ٟ‬قزٍيييييف‬
‫إٌجبرييييييبد رْييييييزجٗ ‪ٍ٥‬يييييي‪ ٝ‬إٌييييييبً ِضييييييً اإل‪ٕ٠‬يييييي‪ٛ‬ال چاأل‪٠‬ييييييو‪ٚ ٌ٠‬اٌ‪٠ٛ‬زبٔ‪١‬ييييييب‬
‫( األِدددڇا ظاڀدددكا ) فبٕييي‪ٍٞ‬ؼ ‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬رَيييّ‪١‬ز‪ٙ‬ب ثيي " اٌمَييي‪ ٜ‬اٌؾٍييي‪ٍٙ٦ٌٚ – "ٛ‬يييب‬
‫٘يي‪ ٟ‬اٌزيي‪َ٠ ٟ‬ييّ‪ٙ١‬ب وض‪١‬ييو ِييٓ اٌ‪ٞ٦‬ييبه‪ ٓ٠‬ثبٌمَيي‪ ٜ‬اٌجؾييو‪ - ٞ‬رّ‪١١‬يييا ٌ‪ٙ‬ييب ‪٥‬ييٓ‬
‫اٌمَ‪ ٜ‬اٌّو‪.‬‬

‫‪ٚ‬فييي‪ ٟ‬اإل‪ٛ٠‬هف‪١‬يييلا ٕ٘يييبن لَييي‪ٚ ٜ‬اؽيييل ٘ييي‪ ٛ‬اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ٌٚ ٞ‬يييُ ‪٠‬ييينوو ث‪ٙ‬ييينا‬
‫االٍُ ‪ْ٥ Kustha‬ت آفو غ‪١‬وٖ‪.‬‬

‫‪ٚ‬ثبٌَٕيييجخ ٌالٍيييزقلاِبد اٌ‪ٞ‬ج‪١‬يييخ فييياْ اٌمَييي‪ ٜ‬اٌّيييو فمييي‪٘ ٜ‬ييي‪ ٛ‬اٌّ‪ٙ‬يييُ ‪٘ٚ‬ييي‪ٛ‬‬
‫اٌن‪ ٗ١ٍ٥ ٜ‬وزبثٕب ٘نا‪.‬‬

‫أٍّبء أفو‪ٌٍ ٜ‬مٌَ‪ ٜ‬رج‪٦‬بً ٌىضوح اٌٍ‪ٙ‬غبد ‪ٚ‬األ‪٥‬واق اٌ‪ٕٙ‬ل‪٠‬خ‪:‬‬

‫)‬ ‫‪Utapala‬‬
‫)‬ ‫‪Kasmira‬‬
‫)‬ ‫‪Vapya‬‬
‫)‬ ‫‪Gada‬‬
‫)‬ ‫‪Agada‬‬
‫)‬ ‫‪Ama‬‬
‫)‬ ‫‪Amaya‬‬
‫والطب النبوي‬ 58

) Kapalam
) Kouberam
) Japyam
) Tvakdosa
) Divya
) Durnama
) Padmaka
) Paribhadraka
) Manusanjnaka
) Raman
) Ruk
) Rogahva

:ٞ‫ٕل‬ٌٙ‫ ا‬ٟ‫ج‬٦ٌْ‫ت ا‬ٌٞ‫ ا‬ٟ‫خ ف‬١‫بئٍخ إٌجبر‬٦ٌ‫ف ؽَت ا‬١ٕٖ‫اٌز‬

) Caraka= Sukrasodhana , Lekhaniya ,


Asthapanopaga.
) Susruta= Eladi gana
) Vagbhata=Eladi gana

:‫لا‬١‫هف‬ٛ٠‫ اإل‬ٟ‫ ف‬ٞ‫ٕل‬ٌٙ‫ ا‬َٜ‫خ ٌٍم‬١‫ف‬١ٕٖ‫األٍّبء اٌز‬


)Yapya
) Brahmateerpha ,
) Pushkarasya ,
) Shwasari ,
) Padmateertha ,
) Pushkarsagar ,
) Shoolahara ,
) Punyasagar ,
) Moolaveer..
‫‪51‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫اٌزبه‪٠‬ـ‪:‬‬

‫ٌميييل اٍيييزقلِذ ٘ييينٖ اٌفٖييي‪ٍ١‬خ إٌجبر‪١‬يييخ ‪ٍ٥‬ييي‪ِ ٝ‬يييل‪ ٜ‬األع‪١‬يييبي ٌ‪٦‬يييالط أِيييواٗ‬
‫‪٥‬ل‪٠‬ييييلح ‪٘ ٚ‬يييي‪ ٟ‬رؽييييل‪ ٜ‬األ‪ْ٥‬ييييبة اٌّيييينو‪ٛ‬هح فيييي‪ ٟ‬وييييً اٌّق‪ٝٛٞ‬ييييبد اٌمل‪ّ٠‬ييييخ‬
‫ٌٍ‪ٞ‬يييت اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ ..ٞ‬چليييل مووريييٗ ٘ييينٖ اٌّق‪ٝٛٞ‬يييبد ث ٍي يّبء ‪٥‬ل‪٠‬يييلح ‪ٍ -‬يييجك‬
‫موو٘ب ‪ -‬وّب موود ِٓ ف‪ٛ‬ائل اٌغن‪ٚ‬ه ف‪ٛ‬ائل ‪٥‬ل‪٠‬لح ِٕ‪ٙ‬ب أٔ‪ٙ‬ب‪:‬‬
‫‪ٌِٛ -‬لح ٌٍ‪ٞ‬بلخ‪..‬‬
‫‪ٞ٦ِ -‬وح‪..‬‬
‫‪ِ -‬ي‪ٍ٠‬خ ٌٍو‪ٚ‬ائؼ اٌىو‪ٙ٠‬خ‪..‬‬
‫‪ -‬رَب‪٥‬ل ‪ ٍٝ٥‬االٔزٖبة اٌغَٕ‪..ٟ‬‬
‫‪ِْٕٞ -‬خ‪..‬‬
‫‪ِ -‬لهح ٌٍ‪٦‬وق‪..‬‬
‫‪ِ -‬لهح ٌٍؾٍ‪١‬ت‪..‬‬
‫‪ِ -‬لهح ٌٍج‪ٛ‬ي‪..‬‬
‫‪ِٙٞ -‬وح‪..‬‬
‫‪ٝ -‬بهكح ٌٍجٍغُ‪..‬‬
‫‪ -‬فبف‪ٚ‬خ ٌٍؾواهح ؽبي اٌؾّ‪..ٝ‬‬
‫‪ِ -‬م‪٠ٛ‬خ ‪ِ ،‬غلكح ٌٍْجبة‪.‬‬

‫‪ٚ‬لل ٕٕف اٌؾى‪ّ" ُ١‬واوب‪/‬وواوب" اٌمَ‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪:ٞ‬‬


‫‪ْ٥ -1‬جب ِقزيال‪.‬‬
‫‪ِ -2‬ى‪ٔٛ‬ب َِب‪٥‬لا ف‪ ٟ‬اٌؾمٓ اٌْوع‪١‬خ اٌ‪٦‬الع‪١‬خ‪.‬‬
‫‪ٕ٠ -3‬م‪ ٟ‬اٌَبئً إٌّ‪.ٞٛ‬‬

‫ِملِخ‪:‬‬

‫ليييل أصجزيييذ األكٌيييخ اٌّل‪ٔٚ‬يييخ أْ اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ ٞ‬ويييبْ ِ‪٦‬و‪ٚ‬فيييب ٌٍ‪ٕٙ‬ييي‪ٛ‬ك ټځدددم‬
‫اٌ‪ٖ٦‬و اٌف‪١‬ل‪ ..ٞ‬ؽ‪١‬ش ‪ٕٚ‬ف‪ ٖٛ‬ثَّّ‪١‬بد صالصخ ٘‪:ٟ‬‬
‫‪ Nadyamara , Nadyarisa & Nadyaya‬چأوييل‪ٚ‬ا أٔييٗ ٘يي‪ٛ‬‬
‫‪ Kustha‬ؽ‪١‬يييش ‪٦٠‬يييبٌظ اٌمَييي‪ ٜ‬أِوا‪ٙ‬يييب ِز‪٦‬يييلكح‪ ،‬چٌيييٗ فييي‪ٛ‬آ رْيييبثٗ اٌي ي‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪62‬‬

‫‪ ..Rasayana , Vrsya‬چلييل موييو فٖ‪ٕٛ‬ييب‬ ‫‪& Krmighna‬‬


‫‪ٍ٥‬يييي‪ ٝ‬أٔييييٗ " فييييبف٘ ٸٹؽددددهانج" ‪ ،‬چ ‪٠‬زيييي‪ٛ‬فو اٌمَيييي‪ ٜ‬فيييي‪ِ ٟ‬ؾيييي‪ ٜ١‬ثؾ‪١‬ييييوح "‬
‫أِزيييوا" فييي‪ ٟ‬اٌ‪ّ١ٙ‬بال‪٠‬يييب‪ ..‬چويييبْ ‪٠‬زييي‪ٛ‬فو غبٌجيييب ثغييي‪ٛ‬اه ٔجيييبد اٌي ي " ٍييي‪ِٛ‬ب‬
‫" ‪ :‬أٔ‪٢‬و اٌٖ‪ٛ‬هح اٌزبٌ‪١‬خ ٸځثاخ اٸٍڇټا‪.‬‬

‫‪ٕٛ٠ٚ‬يييف اٌمَييي‪ ٜ‬وّ‪ٚ‬يييبك ٌٍّغييئ ‪ٚ‬وَّيييىٓ ‪ِٚٚ‬يييبك ٌٍ‪٦‬ل‪٠‬يييل ِيييٓ اٌَيييّ‪َٛ‬‬


‫‪ٚ‬لل رّ‪١‬ي ثوائؾزٗ إٌفبمح و‪ْ٦‬ت ٘بَ ‪١ِّٚ‬ي علا ‪ ٓ٥‬ثم‪١‬خ األ‪ْ٥‬بة‪.‬‬
‫‪٦٠ ٚ‬زجييييو اٌمَيييي‪٘ ٜ‬يييي‪ ٛ‬ثييييل‪ ً٠‬اٌيييي " ربعييييبها" ‪ٚ‬اٌزيييي‪ ٟ‬رَييييز‪ ًّ٦‬وّ‪ٙ‬ييييل‬
‫‪٥ٚ‬الط ٌٍ‪َ١ٙ‬ز‪١‬و‪٠‬ب ‪ٚ‬ر‪ٞٙ‬واثبد إٌ‪..َٛ‬‬

‫‪ٚ‬ف‪ِ ٟ‬مبثٍخ ِ‪ ٤‬عّ‪١٦‬خ اٌيها‪٥‬خ چاٌجَبر‪ ٓ١‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪٠‬خ ‪ َ 8691‬ث‪ٛ‬اٍ‪ٞ‬خ َِزو‬


‫٘ ‪ .‬و‪ٚٛ‬ة ‪ :‬موو أٔٗ ‪٠ ٌُ:‬ىٓ ‪٠‬زُ غِ اٌمَ‪ ٜ‬فم‪ ٜ‬ثبٍزقلاَ ٔجبد اٌ " ربد"‬
‫( عن‪ٚ‬ه رَزقلَ ٌ‪٦‬الط اٌيوبَ چاٌَ‪٦‬بي )‪ ،‬ؽ‪١‬ش ‪ٙ١‬و ٌٗ أْ اٌزغبه اٌغْبّ‪ٓ١‬‬
‫‪61‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪َ٠‬زقلِ‪ 022 ْٛ‬عيء ِٓ اٌمَ‪ 822 ٤ِ ٜ‬عيء ِٓ اٌْ‪ٛ‬ائت‪ ..‬ثً‬


‫اٍزقلِ‪ٛ‬ا ٌٍغِ أ‪ٚ٠‬ب ٔجبربد اٌ " ٌ‪١‬غ‪٠ٛ‬اله‪٠‬ب" أٔ‪٢‬و اٌْىً اٌزبٌ‪:ٝ‬‬

‫‪ ،‬چاٌددددرفكټڇا ٸٹ‪٩‬ددددُ أي‪ٙ‬ددددا اٌيي ي " أويييي‪١ٔٛ‬زُ" اٌَييييبِخ چاٌىض‪١‬ييييو غ‪١‬و٘ييييب‪..‬‬


‫أ‪٢‬و اٌْىً اٌزبٌ‪:ٝ‬‬

‫‪ٚ‬ليييل مويييو "وييي‪ٛ‬ثوا" أْ اٌمَييي‪ ٜ‬چاٌييين‪٦٠ ٞ‬يييوف أ‪ٚ٠‬يييب ثي ي " و‪ٍٛ‬يييزبً" فييي‪ٟ‬‬
‫اٌزغيييبهح ٌييي‪ٌ ٌ١‬يييٗ أ‪٠‬يييخ ‪٥‬الليييخ ثبٌزَيييّ‪١‬خ إٌجبر‪١‬يييخ اٌزٖيييٕ‪١‬ف‪١‬خ " و‪ٍٛ‬يييزبً"‪.‬‬
‫چ٘يييي‪ٕ٠ ٛ‬جييييذ هثبٔ‪١‬ييييب ك‪ ْٚ‬اٍييييزيها‪،٣‬فميييي‪ ٜ‬فيييي‪ ٟ‬عييييبِ‪ ٛ‬چوْييييّ‪١‬و فيييي‪ٚ ٟ‬اك‪ٞ‬‬
‫"و‪ْ١‬يييي‪ٕ١‬غبٔغب" ‪ ،‬چِورف‪٦‬ييييبد ‪ٚ‬اك‪ّ ٞ‬يييي‪ٕ١‬بة‪ ،‬چلييييل ‪ٕ٠‬جييييذ ِزفولييييب ثىّ‪١‬ييييبد‬
‫غ‪١‬ييو رغبه‪٠‬ييخ ؽيي‪ٛ‬ي وْييّ‪١‬و‪ٚ .‬لييل أمييوٗ إٌجييبد ِييٓ أِييبوٓ وض‪١‬ييوح ثَييجت‬
‫ٍيييي‪ٛ‬ء االٍييييزغالي‪ .‬چ ؽ‪١‬ييييش ٌييييُ ر‪٦‬ييييل وّ‪١‬ييييبد اٌمَيييي‪ ٜ‬اٌ‪ٞ‬ج‪٦١‬يييي‪ ٟ‬وبف‪١‬ييييخ ٌ‪ٍٞ‬ييييت‬
‫اٌَيي‪ٛ‬ق فمييل ثييلأ اٍييزيها‪ ٗ٥‬فيي‪ ٟ‬اٌ‪٦‬مييل اٌضييبٔ‪ٚ ٟ‬اٌضبٌييش ِييٓ ٘يينا اٌمييوْ فيي‪ٟ‬‬
‫ِٕب‪ٝ‬مييييٗ األٕييييٍ‪١‬خ‪ ،‬فيييي‪ ٟ‬وْييييّ‪١‬و چال٘يييي‪ٛ‬ي ( ٘‪ّ١‬ييييب وييييبي ثييييواك‪ٚ ) ِ٠‬لييييل‬
‫اٍيييييزيه‪ ٣‬ثٕغيييييبػ فييييي‪١ ٟ‬يييييو‪ٚ‬ف ّيييييجٗ ‪ٝ‬ج‪١٦١‬يييييخ فييييي‪ ٟ‬وْيييييّ‪١‬و ‪ٚ‬عيييييبه‪ٚ‬اي‬
‫وّؾٖ‪ٛ‬ي ِٕز‪ٚ ، ُ٢‬ثبٌو‪ ٞ‬اٌّزم‪ ٤ٞ‬ف‪ ٟ‬ال٘‪ٛ‬ي‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪60‬‬

‫اٌ‪ٕٛ‬ف اٌزْو‪٠‬ؾ‪ ٟ‬إٌجبر‪:ٟ‬‬


‫ِزوا‪.‬‬ ‫٘‪ٔ ٛ‬جبد ِ‪ّ٦‬و ‪ ،‬لبئُ اٌَبق ثبهرفب‪- ٣‬‬

‫األ‪ٚ‬هاق‪ :‬غْيييبئ‪١‬خ‪ ،‬غ‪١‬يييو ِٕز‪ّ٢‬يييخ اٌؾبفيييخ اٌَّيييٕٕخ‪ ،‬چاٌمب‪٥‬يييل‪ِٕٙ ٞ‬يييب وج‪١‬يييو‬


‫عيييييلا‪ِ ،‬ضٍضيييييخ اٌْيييييىً ِييييي‪٥ ٤‬يييييوق ‪ٍٚ‬ييييي‪٠ٛٝ ٟٞ‬يييييً ِفٖييييئ األعٕؾيييييخ‪..‬‬
‫چاأل‪ٚ‬هاق ‪ ٍٝ٥‬اٌَبق إٔغو‪.‬‬

‫ٍييييُ‬ ‫‪-‬‬ ‫اٌي٘ييييوح‪ :‬وييييبٌو ‪ ،ًٚ‬غ‪١‬ييييو ِ‪ٕ٦‬مييييخ‪ٕ ،‬ييييٍجخ ِييييل‪ٚ‬هح ثم‪ٞ‬ييييو‬


‫چاٌزيي‪٠ٛ‬ظ أٔجيي‪ٛ‬ث‪ٌٛٝ ٟ‬ييٗ ‪ٍ 0‬ييُ‪ٌٔٛ ،‬يييٗ‬ ‫ثجييوا‪ٝ ُ٥‬وف‪١‬ييخ چرث‪١ٞ‬ييخ ِييٓ ‪-‬‬
‫أىهق كاوييييٓ رٌيييي‪ ٝ‬ثٕفَييييغ‪ ٟ‬چرمو‪٠‬جييييب أٍيييي‪ٛ‬ك‪ .‬چ‪ٚ٥‬يييي‪ ٛ‬اٌزىييييبصو اٌيييينوو‪ٌ ٞ‬ييييٗ‬
‫م‪ٛ٠‬ي‪.‬‬

‫ا ٌضّييوح‪ٕ :‬يييغ‪١‬وح عبفييخ ٕيييٍجخ غ‪١‬ييو ِٕفٍميييخ‪ٌٙٛٝ ،‬ييب ؽزييي‪ِ 1 ٝ‬ييُ‪ِٕٚ ،‬يييغ‪ٞ‬خ‬
‫چِٕؾٕ‪١‬خ‪..‬‬
‫‪63‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫اٌز‪ٛ‬ى‪ ٤٠‬اٌغغواف‪:ٟ‬‬
‫ِزييي‪ ٓٝٛ‬ث‪ٙٛ‬ييي‪ٛ‬ػ فييي‪ٚ ٟ‬اك‪ ٞ‬وْيييّ‪١‬و ‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬اهرفيييب‪ ٣‬ثييي‪َ0222- 0022 ٓ١‬‬
‫‪٥‬يييٓ ٍييي‪ٞ‬ؼ اٌجؾيييو‪ ،‬ؽ‪١‬يييش رٕجيييذ ‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬إٌّؾٕ‪١‬يييبد اٌو‪ٝ‬جيييخ وّيييب ر‪ٛ‬عيييل فييي‪ٟ‬‬
‫أعييييياء ِييييٓ أؽيييي‪ٛ‬اٗ ّيييي‪ٕ١‬بة چعيييي‪١‬الَ‪٘ٚ ..‬يييي‪ِٛ ٟ‬عيييي‪ٛ‬كح فيييي‪ّ١٘ ٟ‬بوييييبي‬
‫ثيييواك‪ ِ٠‬ثّٕيييب‪ٝ‬ك و‪ٕ١‬ييي‪ٛ‬ه ‪ٚ‬ال٘ييي‪ٛ‬ي ٍيييج‪١‬ز‪ِٕٞ ،ٟ‬ميييخ عيييبه‪ٚ‬اي فييي‪ ٟ‬أ‪ٚ‬ربهأىيييبي‬
‫‪ٚ‬ثَيييجت ى‪٠‬يييبكح اٌ‪ٍٞ‬يييت ‪ٙ١ٍ٥‬يييب ‪ٍٚ‬ييي‪ٛ‬ء االٍيييزقلاَ اٌ‪ٞ‬ج‪٦١‬ييي‪ ،ٟ‬فميييل ّيييىً ٘ييينا‬
‫ر‪ٙ‬ل‪٠‬ييييلا ٌٕيييي‪ ٣ٛ‬إٌجييييبد ‪ٚ‬وييييبك أْ ‪ٕ٠‬مييييوٗ ‪ٚ‬ؽ‪١‬ييييش ٌييييُ ر‪٦‬ييييل وّ‪١‬يي يبد اٌمَيييي‪ٜ‬‬
‫اٌ‪ٞ‬ج‪٦١‬يييي‪ ٟ‬وبف‪١‬ييييخ ٌ‪ٍٞ‬ييييت اٌَيييي‪ٛ‬ق فمييييل ثييييلأ اٍييييزيها‪ ٗ٥‬فيييي‪ ٟ‬اٌ‪٦‬مييييل اٌضييييبٔ‪ٟ‬‬
‫‪ ٚ‬اٌضبٌييش ِييٓ ٘يينا اٌمييوْ فيي‪ِٕ ٟ‬ب‪ٝ‬مييٗ األٕييٍ‪١‬خ فيي‪ ٟ‬آٍيي‪١‬ب اٌّ‪٦‬زلٌييخ اٌؾييواهح‬
‫فم‪.ٜ‬‬

‫األعياء اٌَّزقلِخ‪ ٟ٘ :‬اٌغن‪ٚ‬ه‪.‬‬


‫چؼاٸيدددا ‪٤‬ځدددك ؼٕددداق اٸعدددمچن يدددرٻ ٰدددٓ ڀٕددد٭څا ٸٹثيددد‪ ٣‬چذدددهٲ اٸثددداٰي ذؽدددد‬
‫اٸرهتح چلٸٳ ‪٬‬ي ٴّٽيه اٸڅځكيح ؼرډ ال ي٭ٱك اٸځثاخ تاٸٵاټٷ‪.‬‬
‫اٌغو‪٥‬خ‪ 250 :‬ټٹٹيعهاٺ ٸډ ظهاٺ يڇټيا‬
‫اٌز ص‪١‬واد چاالٍزقلاِبد‪:‬‬
‫اٌغيييييينه ‪٠‬ىيييييي‪ِ ْٛ‬ييييييو اٌّييييييناق ‪ٚ‬ؽبِ‪ٚ‬يييييي‪ٌِٛ ، ٟ‬ييييييل ٌٍؾييييييواهح ‪ٞ٥ ،‬ييييييو‪ٞ‬‬
‫‪َ٠‬ييييييب‪٥‬ل ‪ٍ٥‬يييييي‪ ٝ‬االٔزٖييييييبة ‪َِ ،‬ييييييىٓ ٌهٌييييييُ ‪ِ ،‬ي‪٠‬ييييييً ٌٍييييييو‪ٚ‬ائؼ اٌىو‪ٙ٠‬ييييييخ‬
‫‪ٝ‬يييييبهك ٌٍغيييييبىاد ‪َ٠‬يييييب‪٥‬ل ‪ٍ٥‬ييييي‪ ٝ‬اٌ‪ٚٙ‬يييييُ‪ِ ،‬مييييي‪٦ٌٍّ ٛ‬يييييلح ‪ِ ،‬يييييله ٌٍ‪٦‬يييييوق‬
‫ِْٕييييي‪ِ ،ٜ‬غ‪١‬يييييو ‪ِٕ ،‬يييييك ٌٍيييييلَ‪ِ ،‬يييييله ٌٍؾٍ‪١‬يييييت ‪ِ ،‬يييييله ٌٍجييييي‪ٛ‬ي ‪ِٙٞ ،‬يييييو‬
‫‪ٚ‬لييييييبئ‪ٝ ،ٟ‬ييييييبهك ٌٍييييييجٍغُ ‪ ،‬فييييييبف٘ ٌٍؾييييييواهح ِغييييييلك ٌٍْييييييجبة چِميييييي‪ٛ‬‬
‫ِف‪١‬ييييييييل ‪٢‬الَ اٌييييييييوأً‪ٚ ،‬اٌمييييييييوػ ‪ٚ‬آالَ األٍييييييييٕبْ ‪ٚ‬اٌىؾييييييييخ األىِييييييييبد‬
‫اٌوث‪٠ٛ‬ييييييخ ‪ٚ ،‬اٌز‪ٙ‬ييييييبة اٌْيييييي‪٦‬ت اٌ‪ٛٙ‬ائ‪١‬ييييييخ چ‪َ٥‬ييييييو اٌ‪ٚٙ‬ييييييُ ‪ٚ ،‬االٔزفييييييبؿ‬
‫اٌّغييييييئ ‪ٚ‬اٌىييييييي‪١ٌٛ‬وا ‪ٚ‬اٌغيييييييناَ ‪ٚ‬اٌز‪ٙ‬بثيييييييبد اٌغٍيييييييل ‪ٚ‬اٌجيييييييوٓ ‪ٚ‬اٌؾىيييييييخ‬
‫‪ٚ‬اٌز‪١ٕ١‬ييييييييب اٌغٍل‪٠‬ييييييييخ ‪ٚ‬اٌل‪ٍٚ‬يييييييي‪ٔٛ‬زبه‪٠‬ب ‪ٚ‬اإلٍيييييييي‪ٙ‬بي ‪ٚ‬اٌّغيييييييئ ‪ٚ‬اٌؾّيييييييي‪ٝ‬‬
‫‪ٚ‬اٌْييييييييؾبه ( اٌفيييييييي‪ٛ‬اق ) چ اٌ‪َ١ٙ‬ييييييييز‪١‬و‪٠‬ب ‪ٚ‬اٌز‪ٙ‬بثييييييييبد اٌّضبٔييييييييخ ‪ِٚ‬غييييييييو‪ٜ‬‬
‫اٌجيييييييي‪ٛ‬ي ‪َ٥ٚ‬يييييييييو اٌ‪ّٞ‬ييييييييش ‪ٚ‬أم‪ٞ‬يييييييييب‪ ٣‬اٌ‪ّٞ‬ييييييييش ‪ٚ ،‬أِيييييييييواٗ اٌمٍيييييييييت‬
‫‪ٚ‬إٌموً ‪ٚ‬األِواٗ إٌفٌ ‪ -‬عَّ‪١‬خ ‪ٚ‬اٌ‪ٙ‬ياي اٌ‪٦‬بَ‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪61‬‬

‫اٌق‪ٛ‬آ ف‪ ٟ‬اإل‪ٛ٠‬هف‪١‬لا‪:‬‬
‫فف‪١‬ف‪ ،‬عبف ‪ ،‬ؽبك‪ ،‬ؽبه‪ ،ُِٚٙ ،‬الم‪ِ ،ِْٜٕ ،٣‬له ٌٍج‪ٛ‬ي‪.‬‬

‫اٸفڇاْ اٸٽڇن‪٬‬ڇٸڇظيح‪:‬‬
‫‪٠‬زييوا‪ٚ‬ػ اٌٍييي‪ِ ْٛ‬يييٓ اٌوِييبك‪ ٞ‬رٌييي‪ ٝ‬اٌجٕييي‪ ٟ‬اٌييلاوٓ‪ ،‬غٍييي‪ِ ، ٠١‬زييي‪ِ ،ٓ١‬قو‪ٝٚ‬ييي‪ٟ‬‬
‫اٌْيييىً رٌيييي‪ ٝ‬االٍيييي‪ٛٞ‬أ‪ٝ ،ٟ‬يييي‪ٛ‬ي اٌغيييينه ِييييٓ ‪ٍ 80-7‬ييييُ‪ ،‬چل‪ٞ‬ييييوٖ ِييييٓ ‪-8‬‬
‫‪ٍ 0.0‬ييييُ‪ ،‬اٌغيييين‪ٚ‬ه ٍيييييّ‪١‬ىخ ‪ ،‬فبهغييييخ اٌّوويييييي‪ ،‬لييييل ‪٠‬ىييييي‪ٌٙ ْٛ‬ييييب ؽييييي‪ٛ‬اف‬
‫چرغب‪١٥‬ييييل ‪١ٌٛٝ‬ييييخ ‪ِٚ‬زالل‪١‬ييييخ‪ٔ ،‬ييييبكها ِييييب ‪٠‬ىيييي‪ٌٙ ْٛ‬ييييب عيييين‪٠‬واد‪ٚ ،‬اٌّم‪ٞ‬يييي‪٤‬‬
‫اٌ‪٦‬و‪ٙ‬ييييي‪ ٟ‬ثييي ي ٗ َِيييييبؽزبْ‪ :‬لْيييييوح فبهع‪١‬يييييخ هل‪١‬ميييييخ‪ٚ ،‬إٌّ‪ٞ‬ميييييخ اٌلافٍ‪١‬يييييخ‬
‫اٌقْيييج‪١‬خ اٌَّيييبِ‪١‬خ چاٌزييي‪ ٟ‬رىييي‪ ْٛ‬أفيييزؼ فييي‪ ٟ‬اٌٍييي‪ ،ْٛ‬چث‪ٙ‬يييب ف‪ٞ‬ييي‪ ٛٛ‬ل‪ٞ‬و‪٠‬يييخ‬
‫كل‪١‬ميييخ چغبٌجيييب ِيييب رىييي‪ ْٛ‬إٌّ‪ٞ‬ميييخ اٌّووي‪٠‬يييخ ْ٘يييخ ِٕ‪ٙ‬يييبهح‪ .‬چٌيييٗ هائؾيييخ‬
‫‪ٞ٥‬و‪٠‬خ ل‪٠ٛ‬خ ِّ‪١‬يح‪ ،‬چِو‪٠‬وح اٌّناق ٔ‪٥ٛ‬ب ِب‪..‬‬

‫اٸفڇاْ اٸٽيٵهچٌٵڇتيح‪:‬‬
‫‪ٙ٢٠‬ييييو اٌّم‪ٞ‬يييي‪ ٤‬اٌ‪٦‬و‪ٙ‬يييي‪ٌٍ ٟ‬غيييين‪ٚ‬ه ‪ :‬لْييييوح هل‪١‬مييييخ فبهع‪١‬ييييخ‪ ،‬صييييُ ِٕ‪ٞ‬مييييخ‬
‫‪٥‬و‪ٚ٠‬ييييخ ِييييٓ اٌٍؾييييبء‪ِٕٞ ٚ ،‬مييييخ أ‪٥‬ييييوٗ ِييييٓ أ‪١٥ٚ‬ييييخ اٌقْييييت‪٠ ،‬م‪ٙ٦ٞ‬ييييب‬
‫ّيييييي‪٦‬ب‪ٔ ٣‬قييييييب‪٥ ٟ٥‬ييييييو‪ٚ ،٘٠‬فيييييي‪ ٟ‬اٌمْييييييوح ‪ٕ 0-0‬ييييييف‪ٛ‬ف ِييييييٓ اٌقال‪٠‬ييييييب‬
‫‪ٚ‬اٌٍؾييبء اٌضييبٔ‪٠ ٞٛ‬زىيي‪ِ ْٛ‬ييٓ ٔقييب‪ ٣‬رقي‪ٕ٠‬يي‪ ٟ‬فيي‪ ٟ‬أغٍجييٗ ‪ٚ‬لٍ‪١‬ييً ِييٓ األٔبث‪١‬ييت‬
‫اٌغوثبٌ‪١‬يييخ ‪ٚ‬اٌقال‪٠‬ييييب اٌّٖيييبؽجخ‪ٚ ،‬أٌ‪١‬ييييبف ٌؾبئ‪١‬ييييخ‪ٚ ،‬أٌ‪١‬يييبف ٌؾبئ‪١‬ييييخ ٍييييّ‪١‬ىخ‬
‫اٌغييييلاه ‪ِ ،‬غٍ‪٢‬ييييخ ث‪ٞ‬يييي‪ٛ‬ي ؽزيييي‪١ِ 002 ٝ‬ىييييو‪ِ ،ْٚ‬يييي‪ ٤‬اٌىض‪١‬ييييو ِييييٓ إٌمييييو‬
‫اٌجَيييي‪ٞ١‬خ چاألٌ‪١‬ييييبف‪ ،‬چاٌمٕ‪١‬ييييبد ‪ٚ‬اٌٍؾييييبء‪ .‬أ‪١٥ٚ‬ييييخ اٌقْييييت رىيييي‪ ْٛ‬إٔييييغو‬
‫‪ِٚ‬غ‪ٛ‬فيييخ َِيييؾ‪ٛ‬ثخ فييي‪ ٟ‬آفو٘يييب‪ِٕٞ .‬ميييخ اٌٍؾيييبء ّييي‪٦‬ب‪١٥‬خ ‪٥‬ل‪٠‬يييلح اٌ‪ٞ‬جميييبد‬
‫‪٥‬و‪ٚ٠‬يييييييخ‪ ٚ ،‬ر‪ٙ٢‬يييييييو اٌمٕييييييي‪ٛ‬اد اٌٖيييييييّغ‪١‬خ فالٌيييييييٗ وزغيييييييب‪٠ٚ‬ف وج‪١‬يييييييوح‪..‬‬
‫ث‪٦‬يي٘ اٌغييين‪ٚ‬ه ٌ‪ٙ‬يييب لٕيييبح ِووي‪٠‬يييخ ِغٍ‪٢‬يييخ ٕيييٍجخ‪ ،‬ث‪ّٕ١‬يييب ‪ٛ٠‬عيييل فييي‪ ٟ‬األفيييو‪ٜ‬‬
‫ِووييييي ٔقييييب‪ِ ٟ٥‬يييي‪ٕ٥ ٤‬بٕييييو فْييييج‪١‬خ ِزفولييييخ‪ٕ٥ٚ .‬ييييلِب رىيييي‪ ْٛ‬اٌغيييين‪ٚ‬ه‬
‫ِ‪ّ٦‬يييوح أوضيييو ‪ٕٙ٠‬يييبه إٌقيييب‪ ٠ٚ ٣‬فييين ّيييىال رٍيييفٕغ‪١‬ب ‪ٚ‬رؾزييي‪ ٞٛ‬اٌغييين‪ٚ‬ه ‪ٍ٥‬ييي‪ٝ‬‬
‫ِبكح اإلٔ‪..ٓ١ٌٛ١‬‬
‫‪65‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫اٸٽٵڇڀاخ اٸ٭يىيائيح‪:‬‬
‫ِ‪ٛ‬اك غو‪٠‬جخ ‪ :‬ال ري‪٠‬ل ‪.%0 ٍٝ٥‬‬ ‫‪-‬‬
‫رعّبٌ‪ ٟ‬اٌْ‪ٛ‬ائت‪ :‬ال ‪٠‬ي‪٠‬ل ‪.%4 ٍٝ٥‬‬ ‫‪-‬‬
‫ّ‪ٛ‬ائت ال رن‪ٚ‬ة ف‪ ٟ‬األؽّبٗ‪ :‬ال ري‪٠‬ل ‪.%0 ٓ٥‬‬ ‫‪-‬‬
‫َِزقٍٔ ‪٠‬ن‪ٚ‬ة ف‪ ٟ‬اٌىؾ‪ٛ‬ي ‪ :‬ال ‪٠‬مً ‪.%80 ٓ٥‬‬ ‫‪-‬‬
‫َِزقٍٔ ‪٠‬ن‪ٚ‬ة ف‪ ٟ‬اٌّبء‪ :‬ال ‪٠‬مً ‪.%02 ٓ٥‬‬ ‫‪-‬‬

‫اٌّى‪ٔٛ‬بد اٌى‪١ّ١‬بئ‪١‬خ اٌوئ‪١َ١‬خ‪:‬‬


‫اٌي‪٠‬ييييييذ األٍبٍيييييي‪ ،ٟ‬اٌمَيييييي‪ٛٞ‬ي‪ ،‬اٌزبهاوياٍييييييز‪١‬و‪ٚ‬ي‪ ،‬اٌمَيييييي‪ٛٔٛٞ‬ال‪٠‬ل‪ ،‬اٌيييي ي‬
‫ك‪١ٙ٠‬له‪ٚ‬لَيييييييي‪٘ٛٞ‬بوز‪ ،ْٛ‬األٌفييييييييب ‪١ٍ -‬ىٍ‪ٛ‬لَيييييييي‪ٛٔٛٞ‬ال‪٠‬ل‪ ،‬اٌَ‪١‬ز‪ٍٛ‬ييييييييز‪١‬و‪ٚ‬ي‬
‫اٌَ‪َ١‬ييييييييى‪١‬ز‪١‬وث‪ٕ١‬بد‪ ،‬ا‪٢‬ه‪ -‬و‪ٛ‬هو‪ٛ‬ويييييييي‪ ،ٓ١ِٛ‬چاأل‪٠‬ي‪ٚ‬كا٘‪١‬له‪ٚ‬لَيييييييي‪ٛٞ‬الوز‪ْٛ‬‬
‫چالوز‪ ْٛ‬اٌى‪ٍٛ‬زبً ‪ٚ‬غ‪١‬و٘ب‪.....‬‬

‫اٌز ص‪١‬واد اٌفبهِبو‪ٌٛٛ‬ع‪١‬خ‪:‬‬


‫ِ‪ٚ‬ييييبك ٌزَييييُّ اٌقال‪٠‬ييييب‪ِ ،‬ييييله ٌٍجيييي‪ٛ‬ي‪ِٚ ،‬ييييبك ٌٍجىز‪١‬و‪٠‬ييييب‪ِ ،‬قفيييي٘ ٌييييل٘‪ْٛ‬‬
‫اٌيييييلَ‪ِٚ ،‬يييييبك ٌٍ‪٦‬يييييل‪ ٜٚ‬اٌجىز‪١‬و‪٠‬يييييخ‪ٝ ،‬يييييبهك ٌٍؾْيييييواد‪ ،‬لبريييييً ٌٍؾْيييييواد‬
‫ِقفييييي٘ ٌٍ‪ٚ‬يييييغ‪ِٚ ،ٜ‬يييييبك ٌٍزمٍٖيييييبد‪ٍِٛ ،‬ييييي‪ٌٍْ ٤‬ييييي‪٦‬ت ‪ِٚ ،‬يييييبك ٌٍميييييوػ‬
‫ِ‪ٚ‬بك ٌٍف‪ٞ‬و‪٠‬بد‪ِٚ ،‬بك ٌالٌز‪ٙ‬بة ‪ٌٍّٕ ِْٜٕ ،‬ب‪٥‬خ‪.‬‬

‫اٌَّ‪١‬خ‪:‬‬
‫اٌغو‪٥‬ييييبد اٌىج‪١‬ييييوح ِييييٓ اٌَّييييزقٍٔ رَييييجت اٌل‪ٚ‬فييييخ‪ ،‬اٌٖييييلا‪ ،٣‬اٌييييل‪ٚ‬اه‪..‬‬
‫‪ٚ‬وضيييوح اٍزْٕيييبق كفيييبْ َِيييؾ‪ٛ‬ق اٌغييين‪ٚ‬ه ‪٠‬ييياك‪ ٞ‬رٌييي‪ ٝ‬رؽجيييب‪ ٛ‬ثيييبٌ ٌٍغ‪ٙ‬يييبى‬
‫اٌ‪ٖ٦‬ج‪ ٟ‬اٌّووي‪.ٞ‬‬

‫اٌزم‪ ُ١١‬اٌ‪٦‬الع‪:ٟ‬‬
‫‪ -‬ريييُ ر‪ٞ٥‬يييبء ِقٍييي‪٥ ٛٛ‬العييي‪ْ٥ ٟ‬يييج‪ِ ٟ‬ىييي‪ِ ْٛ‬يييٓ ‪ :‬اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ٞ‬‬
‫ِييييييي‪ ٤‬فَّيييييييخ ِى‪ٔٛ‬يييييييبد أفيييييييو‪ْ٦ٌ ٜ‬يييييييو‪ِ ٓ٠‬يييييييو‪ ٘٠‬ثبٌييييييين٘بْ‬
‫( ّيييييي‪١‬ي‪ٚ‬فو‪١ٕ٠‬ب ) ‪ٚ‬ثّمبهٔييييييخ اٌلهاٍييييييخ اٌّيك‪ٚ‬عييييييخ اٌ‪ّ٦‬يييييي‪ِ ٝ‬يييييي‪٤‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪66‬‬

‫ِغّ‪٥ٛ‬يييييخ اٌجالٍييييي‪١‬ج‪ٚ ٛ‬اٌىٍ ‪ٛ‬هثو‪ِٚ‬يييييبى‪ِ ٓ٠‬ييييي‪ ٤‬اٌّقٍييييي‪ ٛٛ‬اٌ‪٦‬العييييي‪ٟ‬‬


‫اٌ‪ْ٦‬ييييج‪ٚ ،ٟ‬عييييل أٔ‪ّٙ‬ييييب ِزَييييب‪٠ٚ‬بْ فيييي‪ ٟ‬رمٍ‪١‬ييييً األ‪٥‬ييييواٗ اٌنٕ٘‪١‬ييييخ‬
‫اٌّقزٍفيييييخ ٌيييييل‪ ٜ‬اٌّو‪ٙ‬ييييي‪ ٝ‬اٌ‪٦‬مٍ‪١‬ييييي‪ ..ٓ١‬ث‪ّٕ١‬يييييب ٌيييييُ ‪ٙ٢٠‬يييييو ِو‪ٙ‬ييييي‪ٝ‬‬
‫اٌجالٍ‪١‬ج‪ ٛ‬أ‪ ٞ‬رؾَٓ‪..‬‬
‫‪ٚ -‬ليييل ريييُ ر‪ٞ٥‬يييبء فٍييي‪ِ ٜ١‬يييٓ األ‪ْ٥‬يييبة چاألِيييالػ اٌّ‪٦‬لٔ‪١‬يييخ ٌّو‪ٙ‬ييي‪ٝ‬‬
‫اٌْيييي‪١‬ي‪ٚ‬فو‪١ٕ٠‬ب‪٠ ،‬ؾزيييي‪ٍ٥ ٜٛ‬يييي‪ ٝ‬اٌمَيييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييييل‪ٚ ٞ‬لييييل أ‪ٞ٥‬يييي‪ٔ ٝ‬زييييبئظ‬
‫ِْييييغ‪٦‬خ فيييي‪٥ ٟ‬ييييالط األ‪٥‬ييييواٗ اٌّزجم‪١‬ييييخ ٌٍْيييي‪١‬ي‪ٚ‬فو‪١ٕ٠‬ب‪ ،‬چأ‪ٚ٠‬ييييب‬
‫وييييبْ ف‪٦‬ييييبال فيييي‪٥ ٟ‬ييييالط أ‪٥‬ييييواٗ اٌؾييييبالد اٌغل‪٠‬ييييلح ‪ٚ‬لييييل ‪ٚ‬عييييل أْ‬
‫اٌ‪٦‬ميييبه فيييبي َٔيييج‪١‬ب ِيييٓ أ‪٥‬يييواٗ ا‪٢‬صيييبه اٌغبٔج‪١‬يييخ چليييل ؽيييبى لجييي‪ٛ‬ال‬
‫ِٓ اٌّو‪.ٝٙ‬‬

‫‪ٚ‬فيييي‪ ٟ‬كهاٍييييخ روٍ‪١ٕ١‬ى‪١‬ييييخ ِمبهٔييييخ أ‪ٞ٥‬يييي‪ ٟ‬اٌمَيييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ ٞ‬وّىيييي‪ ْٛ‬هئ‪َ١‬يييي‪ٟ‬‬


‫‪ٙ‬ييّٓ فٍيي‪ْ٥ ٜ١‬ييج‪ ٚ ،ٟ‬لييل ‪ٚ‬عييل ٌييٗ ريي ص‪١‬و ّييفبئ‪ ٟ‬ف‪٦‬ييبي فيي‪٥ ٟ‬ييالط اٌز‪ٙ‬ييبة‬
‫‪٥‬ييييوق إٌَييييب ‪ٕ٥‬ييييل ّييييوثٗ ثغو‪٥‬ييييخ ‪ٍِ 02‬ييييً ِييييور‪١ِٛ٠ ٓ١‬ييييب ِيييي‪ ٤‬اٌزييييلٌ‪١‬ه‬
‫فبهع‪١‬ب ث هث‪ ٍٝ٥ ًٍِ ٓ١٦‬عَل اٌّو‪.٘٠‬‬

‫‪ٚ‬لييل أ‪ٞ٥‬يي‪ ٟ‬فٍيي‪ْ٥ ٜ١‬ييج‪ِ ٟ‬ييٓ ‪٥‬ييلح ٔجبرييبد ّييبٍِخ اٌمَيي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييل‪ ٞ‬ألهث‪٦‬يي‪ٓ١‬‬
‫ِو‪ٚ٠‬يييب ثّيييوٗ اهرفيييب‪ٙ ٣‬يييغ‪ ٜ‬اٌيييلَ‪ ،‬ريييُ رمَييي‪ ُّٙ١‬رٌييي‪ِ ٝ‬غّ‪٥ٛ‬يييخ كهاٍيييخ‬
‫‪ِ ٚ‬غّ‪٥ٛ‬يييييخ ٍييييي‪ٞ١‬وح رؾزييييي‪ ٞٛ‬ويييييً ِٕ‪ٙ‬ييييب ‪ٍ٥‬ييييي‪ْ٥ ٝ‬يييييو‪ِ ٓ٠‬و‪ٚ٠‬يييييب‪ٚ .‬ليييييل‬
‫‪ٌٛ٥‬غيييييييذ ِغّ‪٥ٛ‬يييييييخ اٌلهاٍيييييييخ ثيييييي لوآ ‪ِ 022‬غيييييييُ ِيييييييور‪١ِٛ٠ ٓ١‬يييييييب‬
‫( ِييييٓ اٌقٍيييي‪ ٜ١‬اٌ‪ْ٦‬ييييج‪ ) ٟ‬ث‪ّٕ١‬ييييب ‪ٌٛ٥‬غييييذ ِغّ‪٥ٛ‬ييييخ اٌَيييي‪ٞ١‬وح ثيييي لوآ‬
‫أر‪ٌٕٛ١‬ييي‪ٛ‬ي ‪ِ 02‬غيييُ ِيييور‪١ِٛ٠ ٓ١‬يييب ‪ٚ‬ليييل ويييبْ اٌزي ي ص‪١‬و اإلعّيييبٌ‪ ٟ‬إٌيييبرظ ‪٥‬يييٓ‬
‫اٌزؾ‪ٚ‬ييي‪١‬وح اٌ‪ْ٦‬يييج‪١‬خ ٘ييي‪ %02 ٛ‬رؾَيييٕب ِز‪ٍٛ‬ييي‪ٞ‬ب‪ ،‬چ‪ %00‬رؾَيييٕب ‪ٝ‬ف‪١‬فيييب‪،‬‬
‫‪ %80‬ثييييييييل‪ ْٚ‬رؾَييييييييٓ ‪ٚ‬لييييييييل أ‪ٙ١‬ييييييييو اٌزؾٍ‪١‬ييييييييً أْ اٌ‪٦‬مييييييييبه اٌ‪ْ٦‬ييييييييج‪ٟ‬‬
‫( اٌّؾز‪ ٍٝ٥ ٞٛ‬اٌمَ‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪ِ ٛ٘ ) ٞ‬اصو ثْىً ف‪٦‬بي‪.‬‬

‫‪ٚ‬لييل أ‪ٞ٥‬يي‪ِ ٟ‬قٍيي‪ِ ٛٛ‬ىيي‪ِ ْٛ‬ييٓ اٌٖييّ چعيين‪ٚ‬ه اٌمَيي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييل‪ ٞ‬ثغو‪٥‬ييخ ‪0‬‬
‫عيييواَ ‪ِ 0‬يييواد ‪١ِٛ٠‬يييب ٌّيييلح ‪ِٛ٠ 92‬يييب ٌّو‪ٙ‬ييي‪ ٝ‬اٌز‪ٙ‬يييبة اٌّفبٕيييً اٌ‪ّ٢٦‬ييي‪ٟ‬‬
‫‪ٚ‬لييييل ٌيييي‪ٛ‬ؽ‪ ٠‬اٌزؾَييييٓ اإلوٍ‪١ٕ١‬ىيي ي‪ ٟ‬فيييي‪ ٟ‬رٖييييٍت اٌّفٖييييً ‪ٚ‬األٌييييُ ‪ٚ‬االٔزفييييبؿ‬
‫‪ٚ‬اٌ‪ٛ‬ع‪ ٤‬فالي أ‪ٚ‬ي ‪ 0-0‬أٍبث‪ ِٓ ٤١‬اٌ‪٦‬الط‪.‬‬
‫‪62‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪ ٚ‬لييل إٔييجؾذ ؽووييخ اٌّفبٕييً ألييً أٌّييب ِيي‪ ٤‬أقفييبٗ ٍِؾيي‪ ٟٛ‬فيي‪ِ ٟ‬ز‪ٍٛ‬يي‪ٜ‬‬
‫‪ٚ‬ىْ اٌغَييييُ ث‪٦‬ييييل ّيييي‪ٙ‬و‪ِ ٓ٠‬ييييٓ اٌ‪٦‬ييييالط ‪ٚ‬لييييل ّييييف‪١‬ذ ‪ِ %82‬ييييٓ اٌؾييييبالد‬
‫ّييييفبء ربِييييب چ‪ % 80.4‬رؾَييييٕذ ثْييييىً ٍِؾيييي‪ ٟٛ‬چ‪ %02‬ثْييييىً ِز‪ٍٛ‬يييي‪ٜ‬‬
‫چ‪ %02‬رؾَييييٕب ‪ٝ‬ف‪١‬فييييب ‪ٚ‬فيييي‪ِ %9.7 ٟ‬ييييٓ اٌؾييييبالد ٌييييُ ‪٠‬ىييييٓ ٕ٘ييييبن أ‪ٞ‬‬
‫رؾَٓ‪.‬‬

‫االٍزقلاِبد اٌ‪٦‬الع‪١‬خ ‪ٚ‬اٌلهاٍبد اٌفبهِبو‪ٌٛٛ‬ع‪١‬خ‪:‬‬


‫اٌق‪ٛ‬آ اٌّ‪ٚ‬بكح ٌٍّ‪١‬ىو‪ٚ‬ثبد‪:‬‬
‫اٌي‪٠‬ييي‪ٛ‬د األٍبٍييي‪١‬خ ٘ييي‪ِٚ ٟ‬يييبكح ٌٍجىز‪١‬و‪٠‬ييييب ‪ِٙٞٚ‬يييوح ثمييي‪ٛ‬ح ‪ ،‬فبٕيييخ ‪ٙ‬ييييل‬
‫اٌجىز‪١‬و‪٠‬ييييب اٌَييييجؾ‪١‬خ ‪ٚ‬اٌ‪ٖ٦‬يييي‪٠ٛ‬خ ( ٔييييبك وييييبهٔ‪ٚ ) 8604 ٟ‬لييييل لييييبَ ّيييي‪ٓ١‬‬
‫‪ٚ‬آفيييييو‪ٍ ْٚ‬يييييٕخ ‪ 8660‬ثفؾييييئ اٌقييييي‪ٛ‬آ اٌّ‪ٚ‬يييييبكح ٌٍف‪١‬و‪ٍٚ‬يييييبد فييييي‪ٟ‬‬
‫اٌَّييييزقوط اٌقييييبَ ٌٍمَيييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييييل‪ٚ ، ٞ‬لييييل أ‪ٙ١‬ييييو ِى‪ٔٛ‬ييييبْ ف‪٦‬ييييبالْ ّ٘ييييب‬
‫( اٌى‪ٍٛ‬يييييز‪ٛٔٛ١‬ال‪٠‬ل‪ ،‬چك‪١ٙ٠‬له‪ٚ‬و‪ٍٛ‬يييييزبً الوزييييي‪ ) ْٛ‬رييييي ص‪١‬وا ِؾج‪ٞ‬يييييب ل‪٠ٛ‬يييييب‬
‫‪ٍ٥‬يي‪ ٝ‬اٌّىيي‪ ْٛ‬اٌَيي‪ٞ‬ؾ‪ٌ ٟ‬ف‪١‬ييو‪ ًٚ‬االٌز‪ٙ‬ييبة اٌىجييل‪ -ٞ‬ة ‪HBsAg‬‬
‫ف‪ ٟ‬فال‪٠‬ب ٍو‪ٝ‬بْ اٌىجل اٌجْو‪٠‬خ ‪.Hep B cells‬‬

‫اٌق‪ٛ‬آ اٌّ‪ٚ‬بكح ٌالٌز‪ٙ‬بة‪:‬‬


‫ليييبَ اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ ٞ‬ثاؽجيييب‪ ٛ‬اٌج‪ٛ‬ا‪٥‬يييش اٌى‪ّ١‬ب‪٠ٚ‬يييخ اٌزييي‪ ٟ‬ريييلف‪ ٤‬رٌييي‪٘ ٝ‬غيييوح‬
‫ويييواد اٌيييلَ اٌج‪ٚ١‬يييبء ِيييٓ اٌيييل‪ٚ‬هح اٌلِ‪٠ٛ‬يييخ رٌييي‪ِٛ ٝ‬ا‪ٙ‬ييي‪ ٤‬االٌز‪ٙ‬يييبة ‪٘ٚ‬ىييينا‬
‫فيييييييييياْ ٌييييييييييٗ ك‪ٚ‬ها ٘بِييييييييييب فيييييييييي‪٥ ٟ‬ييييييييييالط اٌو‪ِٚ‬بر‪٠ٛ‬ييييييييييل چاٌٖييييييييييلف‪١‬خ‬
‫( ع‪ٔٛ‬ظ چآفو‪.) َ8661 ْٚ‬‬

‫اٌق‪ٛ‬آ إٌّْ‪ٞ‬خ ٌٍمٍت‪:‬‬


‫رْ ٌيييٗ رييي ص‪١‬وا ثبٍييي‪ٞ‬ب ٌٍ‪ٚ٦‬يييالد اٌالرهاك‪٠‬ييييخ اٌٍَّيييبء ( فييي‪ ٟ‬عيييله األ‪١٥ٚ‬ييييخ‬
‫اٌلِ‪٠ٛ‬ييييخ‪ٍِٛ :‬يييي‪ ٤‬أ‪١٥ٚ‬ييييخ ) ‪ ،‬وّييييب ‪ْٕ٠‬يييي‪ ٜ‬اٌمٍييييت ( ٔبكوييييبهٔ‪.) َ8604 ٟ‬‬
‫چفييي‪ 8616 ،َ8617 ٟ‬ليييبَ ك‪ٛ٠‬ا‪٠‬ف‪١‬يييل‪ٚ ٞ‬آفيييو‪ ْٚ‬ثفؾييئ اٌزي ي ص‪١‬و اٌّّبصيييً‬
‫ٌٍجو‪ٍٚ‬يييزبعالٔل‪ ٓ٠‬ر‪ٍ٥ 0 ٞ‬ييي‪ّ ٝ‬يييو‪٠‬بْ األث‪ٙ‬يييو ٔيييبلٔ اٌزو‪٠ٚ‬يييخ‪ٚ .‬ليييل ٔغيييؼ‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪68‬‬

‫اٌَّييؾ‪ٛ‬ق اٌقييبَ ٌٍمَيي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييل‪ ٞ‬فيي‪ ٟ‬رمٍ‪١‬ييً رىييواه ٔ‪ٛ‬ثييبد لٖيي‪ٛ‬ه اٌْييو‪٠‬بْ‬
‫اٌزبع‪.ٟ‬‬

‫وّ‪٦ٌٍْ ٤ٍٛ‬ت اٌ‪ٛٙ‬ائ‪١‬خ‪:‬‬


‫‪ٚ‬عييييل اْ اٌَيييي‪ٛ‬ى‪ٚ‬ه‪ ( ٓ٠‬أٌىبٌ‪٠ٛ‬ييييل ) اٌَّييييزقٍٔ ِييييٓ عيييين‪ٚ‬ه اٌمَيييي‪ٌ ٜ‬ييييٗ‬
‫ري ي ص‪١‬و ِضيييج‪ٍ٥ ٜ‬ييي‪ ٝ‬اٌ‪ٖ٦‬يييت اٌّقييي‪ ٟ‬اٌ‪٦‬بّيييو ( اٌ‪ٖ٦‬يييت اٌؾيييبئو ) فييي‪ ٟ‬عييين‪٣‬‬
‫اٌّيييييـ ‪ٍ٥ٚ‬ييييي‪ ٝ‬اٌْييييي‪٦‬ت اٌ‪ٛٙ‬ائ‪١‬يييييخ چاٌ‪ٚ٦‬يييييالد اٌالرهاك‪٠‬يييييخ ‪ٚ‬اٌزييييي‪ ٟ‬رييييياك‪ٞ‬‬
‫الٔجَب‪ٚ ٛ‬ر‪ ٤ٍٛ‬اٌمٖ‪١‬جبد اٌ‪ٛٙ‬ائ‪١‬خ‪ٔ ( ...‬بك وبهٔ‪.)8604 ٟ‬‬

‫اٌز ص‪١‬و اٌّ‪ٚ‬بك ٌه‪ٚ‬هاَ‪:‬‬


‫رييييُ ‪٥‬ييييالط األ ‪ٚ‬هاَ ثبٍييييزقلاَ عيييين‪ٚ‬ه اٌمَيييي‪ٔ ( ٜ‬ييييبك وييييبهٔ‪ٚ .) 8604 ٟ‬لييييل‬
‫‪ٚ‬عيييل “ٌييي‪ ”ٟ‬چآفيييو‪ َ8660 ْٚ‬أْ اٌّى‪ٔٛ‬يييبد اٌّقزٍفيييخ ٌٍغييين‪ٚ‬ه ٌ‪ٙ‬يييب ري ي ص‪١‬و‬
‫ِضيييج‪ٍ٥ ٜ‬ييي‪ ٝ‬رىييي‪ ٓ٠ٛ‬اإلٔزوٌ‪١‬ييي‪ٛ‬و‪ 1 - ٓ١‬فييي‪ ٟ‬ويييواد اٌيييلَ اٌج‪ٚ١‬يييبء اٌٍّز‪ّٙ‬يييخ‬
‫فيييي‪ ٟ‬فئييييواْ اٌزغييييبهة إٌّْيييي‪ٞ‬خ ث‪ٛ‬اٍيييي‪ٞ‬خ اٌٍ‪١‬جيييي‪ ٛ‬ثيييي‪ٍ ٌٟٛ‬ييييبوىبها‪٠‬ل‪ .‬چفيييي‪ٟ‬‬
‫‪ 8660‬ليييييييييييييبَ ربٔ‪١‬غ‪ّٛ‬ييييييييييييي‪ ٟ‬چ آفيييييييييييييو‪ ْٚ‬ث‪٦‬ييييييييييييييي اٌى‪ٍٛ‬يييييييييييييزبٔ‪ٛ‬ال‪٠‬ل‬
‫‪ٚ‬اٌل‪١ٙ ٠‬له‪ٚ‬و‪ٍٛ‬يييييز‪ٛ‬اً الوزييييي‪ِ ْٛ‬يييييٓ اٌغييييين‪ٚ‬ه ‪ٚ‬اٌزييييي‪ٍّ٥ ٟ‬يييييذ وّضج‪ٞ‬يييييبد‬
‫ٌٍ‪١١ٛ‬فييييخ اٌمبرٍييييخ ٌىييييواد اٌييييلَ اٌٍ‪ّ١‬فب‪٠ٚ‬ييييخ ‪ -‬ريييي‪ ٟ‬اٌَييييبِخ ٌٍقال‪٠‬ييييب‪ٚ .‬فيييي‪ٟ‬‬
‫‪ 8661‬لييييييوه “ويييييي‪ ٚ ”ٛ‬آفييييييو‪ ْٚ‬اْ اٌَّييييييزقٍٔ اٌّ‪١‬ضييييييبٔ‪ ٌٟٛ‬اإلعّييييييبٌ‪ٟ‬‬
‫( اٌَ‪َ١‬ى‪١‬ز‪١‬وث‪ ) ٓ١‬أ‪ٙ١‬و ر ص‪١‬وا ِضج‪ٞ‬ب ل‪٠ٛ‬ب ‪ ٍٝ٥‬رٔزبط األ‪ٚ‬هاَ‪.‬‬

‫اٌز ص‪١‬و اٌّقف٘ ٌٍَىو‪:‬‬


‫‪ ٚ‬فيييييي‪ َ8662 ٟ‬لييييييوه “ٍيييييي‪ٕ١‬ظ” ‪ّ ”ٚ‬ييييييبهِب” اٌزيييي ي ص‪١‬واٌ‪٦‬الع‪ٌٍ ٟ‬مَيييييي‪ٜ‬‬
‫اٌ‪ٕٙ‬ييييل‪ ( ٞ‬اٌغيييين‪ٚ‬ه ) ‪ٍ٥‬يييي‪ِ ٝ‬ييييوٗ اٌجيييي‪ٛ‬ي اٌَييييىو‪ .ٞ‬چفييي ‪ 8660 ٟ‬ل ييي بَ‬
‫“ ّيييبر‪ٛ‬هف‪١‬ل‪ “ ٞ‬چآفيييو‪ ْٚ‬ثلهاٍيييخ رييي ص‪١‬و اٌَّيييزقٍٔ اٌىؾييي‪ٌٍ ٌٟٛ‬غييين‪ٚ‬ه‬
‫‪ٍ٥‬يي‪ ٝ‬أ‪٠‬يي٘ اٌغٍ‪ٛ‬ويي‪ٛ‬ى ‪ ،‬ؽ‪١‬ييش رجيي‪ ٓ١‬أْ ٌييٗ ريي ص‪١‬وا ل‪٠ٛ‬ييب فبف‪ٚ‬ييب ٌٍَييىو ‪٥‬ييٓ‬
‫‪ٝ‬و‪٠‬ييييك رْٕيييي‪ ٜ١‬اٌغييييلح اٌلهل‪١‬ييييخ‪ٚ .‬فيييي‪ َ 8660 ٟ‬لبِييييذ ٔفييييٌ اٌّغّ‪٥ٛ‬ييييخ‬
‫اٌجؾض‪١‬يييخ ثّمبهٔيييخ اٌزي ي ص‪١‬و اٌقيييبف٘ ٌٍَيييىو فييي‪ ٟ‬اٌمَييي‪ِ ٜ‬ي ي‪ ٤‬ر ص‪ ١‬ي ي و ٔج ي ي بد‬
‫“ اإل‪ٕ٠‬ييييي‪ٛ‬ال هاٍييييي‪ّٛ١‬ىا”‪ .‬وّيييييب أك‪ ٜ‬اٍيييييزقلاَ َِيييييزقٍٔ عييييين‪ٚ‬ه اٌمَييييي‪ٜ‬‬
‫اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ٌ ٞ‬ي‪٠‬يييبكح روو‪١‬يييياد إٌْيييب اٌؾ‪١‬ييي‪ٛ‬أ‪ ٟ‬فييي‪ ٟ‬اٌىجييل ِييي‪ ٤‬رقفييي‪َِ ٘١‬يييز‪ٜٛ‬‬
‫‪61‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫اإلَٔييييي‪ ٓ١ٌٛ١‬فييييي‪ ٟ‬اٌجالىِيييييب ( ‪ٛ٠‬ثبكا‪٠‬يييييب چآفيييييو‪ٚ .) َ8669 ْٚ‬ليييييل ‪٦ٍ٠‬يييييت‬


‫اإلَٔيييي‪ ٓ١ٌٛ١‬اٌّ‪ٛ‬عييييي‪ٛ‬ك فيييي‪ ٟ‬اٌغييييين‪ٚ‬ه ك‪ٚ‬ها فييييي‪ ٟ‬إٌْييييب‪ ٛ‬اٌّ‪ٚ‬يييييبك ٌّيييييوٗ‬
‫اٌجييي‪ٛ‬ي اٌَيييىو‪ ٞ‬ؽ‪١‬يييش ‪َ٠‬يييب‪٥‬ل اإلَٔييي‪ٍ٥ ٓ١ٌٛ١‬ييي‪ ٝ‬رضج‪١‬يييذ َِيييز‪ ٜٛ‬اٌغٍ‪ٛ‬وييي‪ٛ‬ى‬
‫ف‪ ٟ‬اٌلَ وّب أْ اٌّ‪٦‬بًِ اٌَىو‪َ٠ ٌٗ ٞ‬ب‪ٕ ٞٚ‬فوا‪.‬‬

‫إٌْب‪ ٛ‬اٌّؾَٓ ٌالٔزٖبة‪:‬‬


‫فييييي‪ َ8601 ٟ‬افزيييييوٗ “وييييي‪ٛ‬ثوا” ‪ٚ‬آفيييييو‪ ْٚ‬أْ اٌي‪٠‬ييييي‪ٛ‬د األٍبٍييييي‪١‬خ فييييي‪ٟ‬‬
‫اٌغييين‪ٚ‬ه ‪ٕ٥‬يييلِب رفيييوى ٌ‪ٙ‬يييب ري ي ص‪١‬و ِ‪ٙ‬ييي‪١‬ظ ٌّغيييو‪ ٜ‬اٌجييي‪ٛ‬ي‪ِّ ،‬يييب ‪٠‬ييياك‪ ٞ‬رٌييي‪ٝ‬‬
‫االٔزٖييييبة‪ٚ ..‬لييييل أ ‪ٙٚ‬ييييؾذ كهاٍييييبد أفييييو‪ ٜ‬أْ ٘يييينا اٌزيي ي ص‪١‬و لييييل ‪٠‬ىيييي‪ْٛ‬‬
‫ٔز‪١‬غيييييييخ ٌهٌىبٌ‪٠ٛ‬يييييييل “ ٍييييييي‪ٛ‬ى‪ٚ‬ه‪ ٚ ”ٓ٠‬اٌييييييين‪ّ٠ ٞ‬زٍيييييييه رييييي ي ص‪١‬وا ِْيييييييبث‪ٙ‬ب‬
‫ٌهكه‪ٕ٠‬بٌ‪.ٓ١‬‬

‫اٌز ص‪١‬و اٌّ‪ٚ‬بك ٌٍموؽخ‪:‬‬


‫فييييي‪ 8610 ٟ‬چ‪ٚ َ 8662‬ع ييي ي ل “‪ ٠‬بِ ييي ي ب ٘ ييي ي بها” چآف ييي ي و‪ ْٚ‬أْ‬
‫“ اٌى‪ٍٛ‬يييزبٔ‪ٛ‬ال‪٠‬ل “ ‪٘ٚ‬ييي‪َِ ٛ‬يييزقٍٔ ِيييٓ اٌغييين‪ٚ‬ه ث‪ٛ‬اٍييي‪ٞ‬خ األٍييي‪١‬ز‪ٌٚ ْٛ‬يييٗ‬
‫رييي ص‪١‬و ِْٕييي‪ ٜ‬إلفيييواى اٌٖيييفواء ‪ِٚ ،‬يييبك ٌٍموؽيييخ‪ِْٕٚ ،‬ييي‪ٌ ٜ‬ؾوويييخ اٌمٕيييبح‬
‫اٌ‪ٚٙ‬ييييّ‪١‬خ‪ .‬چفيييي‪ َ 8660 ٟ‬لييييبَ ‪ّٛ٠‬يييي‪١‬ىب‪ٚ‬ا" ‪ٚ‬آفييييو‪ ْٚ‬ث‪٦‬يييييي اٌ‪ٖٕ٦‬ييييو‬
‫اٌّ‪ٚ‬يييبك ٌٍموؽيييخ فييي‪ ٟ‬اٌغييين‪ٚ‬ه چ٘ييي‪ٍٍٛ “ : ٛ‬ييي‪ٛ‬ه‪٠‬بِ‪ ٓ١‬أ” ‪ٚ‬اٌييين‪ ٞ‬أ‪ٙ١‬يييو‬
‫ر ي ص‪١‬وا ِضج‪ٞ‬ييب ‪ٍ٥‬يي‪ ٝ‬رىيي‪ ْٛ‬اٌمييوػ اٌ‪ٚٙ‬ييّ‪١‬خ ثَييجت اٌزيي‪ٛ‬رو وّييب ‪ٚ‬عييل “ِ‪١‬زييوا‬
‫” چآفييييو‪ ْٚ‬فيييي‪ َ8669 ٟ‬أْ اٍييييزقلاَ رؾ‪ٚ‬يييي‪١‬وح ‪ْ٥‬ييييج‪١‬خ رؾزيييي‪ٍ٥ ٞٛ‬يييي‪ٝ‬‬
‫اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ٌ ٞ‬يييٗ ريي ص‪١‬و ‪ٚ‬اق ‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬ليييوػ اٌّ‪٦‬يييلح ‪ٚ‬االصٕييي‪ْ٥ ٝ‬يييو اٌّزَيييججخ‬
‫‪ ٓ٥‬اٌ‪ٛ٦‬اًِ اٌى‪١ّ١‬بئ‪١‬خ چاٌف‪١‬ي‪٠‬بئ‪١‬خ‪.‬‬

‫اٌز ص‪١‬و اٌّغن‪ٌ ٞ‬ه‪ٖ٥‬بة‪:‬‬


‫فيييي‪ٚ َ8669 ٟ‬عييييل “ ا‪ٚ‬ويييي‪ ٛ‬عييييب‪ٚ‬ا “ چآفييييو‪ ْٚ‬أْ اٌّووييييت اٌّ‪٦‬ييييي‪ٚ‬ي ِييييٓ‬
‫اٌغن‪ٚ‬ه ث‪ٛ‬اٍ‪ٞ‬خ ؽٍمخ اٌجٕي‪ ٌٗ ٓ٠‬ر ص‪١‬و ِّبصً ٌ “ وٍ‪ٛ‬هثو‪ِٚ‬بى‪. ”ٓ٠‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪22‬‬

‫‪ٚ‬ف‪ ٟ‬أِواٗ إٌَبء چاٌ‪ٛ‬الكح‪:‬‬


‫‪ٚ‬عيييل أْ اٌَيييىو‪٠‬بد اٌ‪٦‬ل‪٠‬يييلح فييي‪ ٟ‬عييين‪ٚ‬ه اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ٌٙ ٞ‬يييب ري ي ص‪١‬و ِْٕييي‪ٜ‬‬
‫‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬هؽيييُ اٌفئي يواْ اٌّ‪٦‬يييي‪ٚ‬ي ِقجو‪٠‬يييب‪ٚ ،‬اٌز ص‪ ١‬ي ي و ‪٦٠‬ز ّ ي ي ل ‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬اٌغو‪٥‬يييخ ‪.‬‬
‫( “ٌ‪ ”ٓ١‬چ“ ‪ٚ‬أظ” ‪.)8619‬‬

‫‪ٚ‬ف‪ ٟ‬اٌّْبوً اٌ‪١ّٚٙ‬خ‪:‬‬


‫رْ اإلَٔيييي‪ ٓ١ٌٛ١‬اٌّز‪ٛ‬اعييييل فيييي‪ ٟ‬اٌغيييين‪ٚ‬ه ٘يييي‪ِ ٛ‬ىيييي‪ ْٛ‬غ‪١‬ييييو لبثييييً ٌٍ‪ٚٙ‬ييييُ‬
‫‪ِٚ‬ؾيييج‪ٌٍْ ٜ‬ييي‪١ٙ‬خ‪ ..‬رٔيييٗ ‪٠‬ي‪٠‬يييل وزٍيييخ اٌجيييواى ‪٠ٚ‬ؾَيييٓ اٌج‪١‬ئيييخ اٌجىز‪١‬و‪٠‬يييخ فييي‪ٟ‬‬
‫اٌم‪ٌٛ‬يييي‪ ..ْٛ‬رٔييييٗ ‪٠‬ي‪٠‬ييييل إٌّيييي‪ٚ ٛ‬إٌْييييب‪٦ٌ ٛ‬ييييلك ِؾييييل‪ٚ‬ك ِييييٓ اٌجىز‪١‬و‪٠‬ييييب فيييي‪ٟ‬‬
‫اٌم ‪ٌٛ‬يييي‪ِ ( ْٛ‬ضييييً اٌج‪١‬ف‪١‬ييييل‪ ٚ‬ثىز‪١‬و‪٠‬ييييب ) وّييييب ‪٢ٕ٠‬ييييف األِ‪٦‬ييييبء ثزمٍ‪١‬ييييً ‪٥‬ييييلك‬
‫اٌجىز‪١‬و‪٠‬ييب اٌ‪ٚ‬ييبهح‪ ..‬رٔييٗ ‪٠‬ي‪٠‬ييل ‪٥‬ييلك اٌج‪١‬ف‪١‬ييل‪ ٚ‬ثىز‪١‬و‪٠‬ييب ثيي ‪ِ 1-0‬ييواد ‪ ،‬وّييب‬
‫‪ّ٦٠‬يييييييييً رمٍٖيييييييييب ٍِؾ‪١ٛ‬يييييييييب فييييييييي‪ ٟ‬اٌجبوز‪١‬و‪ٛ٠‬ىا‪٠‬يييييييييلى ( ف‪ٛ١‬ى‪ٚ‬ثىز‪١‬و‪٠‬يييييييييب )‬
‫چاٌىٍ‪ٍٛ‬يييييييييييزو‪٠‬ل‪٠‬ب )”‪.‬وٍ‪١‬يييييييييييي‪ ” ٓ٠‬چآفيييييييييييو‪ “ ،8667 ْٚ‬ع‪١‬جَييييييييييي‪”ْٛ‬‬
‫چآفو‪ “ 8660 ْٚ‬ث‪١ٔٛ‬ه “ چآفو‪.(َ8669 ْٚ‬‬

‫اٌلهاٍبد اٌى‪١ّ١‬بئ‪١‬خ‪:‬‬
‫‪٠‬ؾزييييييي‪ ٜٛ‬اٌغييييييينه ‪ٍ٥‬ييييييي‪ %0-0 ٝ‬ى‪ٛ٠‬ريييييييب أٍبٍييييييي‪١‬خ‪ٖٔ ،‬يييييييف ‪ِ %‬يييييييبكح‬
‫اٌَييييييي‪ٛ‬ى‪ٚ‬ه‪ ( ٓ٠‬أٌىبٌ‪٠ٛ‬يييييييل ) چ‪ِ %81‬يييييييبكح اإلٔ‪١‬ييييييي‪ ،ٓ١ٌٛ‬چ‪ %9‬هارٕغيييييييبد‬
‫چٔزواد اٌج‪ٛ‬رَ‪ َٛ١‬چؽّ٘ اٌفبٌ‪١‬و‪٠‬ه‪.‬‬

‫اٌغِ چاإلؽالي‪:‬‬
‫لييييل ‪َ٠‬ييييزجلي اٌغيييينه أؽ‪١‬بٔييييب ثبٌيييي “ روييييب‪ٍ ٕٛ٠‬ييييالر‪ ٟ‬ف‪١ٌٛ‬ييييب” فيييي‪ ٟ‬ه‪ٍٚ‬يييي‪١‬ب‬
‫( ثبر‪ٛ‬ه‪ٚ‬فب چآفو‪.) َ8612 ْٚ‬‬

‫اٍزقلاِبرٗ ف‪ِٛ ٟ‬ه‪ٚ‬س اٌ‪ٞ‬ت اٌْ‪٦‬ج‪ ٟ‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪:ٞ‬‬


‫ؽَييييت اإل‪ٛ٠‬هف‪١‬ييييلا فأييييٗ ‪ :‬ؽييييبه‪ٞ٥ ،‬ييييو‪ٝ ،ٞ‬ييييبهك ٌٍغييييبىاد‪ِْٕ ،‬يييي‪ِ ،ٜ‬ييييله‬
‫ٌٍج‪ٛ‬ي ‪ِٚ‬ؾَٓ ٌٍّياط ‪ٚ‬االٍزقلاِبد اٌوئ‪١َ١‬خ ٌٍغنه٘‪:ٟ‬‬
‫‪21‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ِم‪٥ ٍٛ‬بَ‪:‬‬
‫رْ ٌيييٗ رييي ص‪١‬وا ع‪١‬يييلا ‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬اٌغ‪ٙ‬يييبى اٌ‪ٖ٦‬يييج‪ ٟ‬اٌّوويييي‪ّ٠ٚ ٞ‬ىيييٓ ٌ‪٦‬يييك فٍييي‪ٜ١‬‬
‫اٌّ‪ٞ‬ؾيييي‪ ْٛ‬إٌييييب‪ٌ ُ٥‬غيييين‪ٚ‬ه اٌمَيييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييييل‪ِ ٞ‬يييي‪ ٤‬اٌَييييّٓ ‪ٚ‬اٌ‪َ٦‬ييييً ِييييور‪ٓ١‬‬
‫‪١ِٛ٠‬يييب ( فٍييي‪ ٜ١‬هاٍيييب‪٠‬بٔب )‪٠ .‬ؾّييي‪ِ ٟ‬يييٓ عّ‪١‬ييي‪ ٤‬أٔييي‪ٛ‬ا‪ ٣‬اٌ‪٦‬يييل‪٦٠ٚ ٜٚ‬زميييل‪ْٚ‬‬
‫أٗ ٘ىنا ‪ّ٥ ً١ٞ٠‬و ِٓ ‪٠‬زٕب‪.ٌٗٚ‬‬

‫ألِواٗ اٌْ‪٦‬ت اٌ‪ٛٙ‬ائ‪١‬خ‪:‬‬


‫‪٠‬ييييزُ رٕييييب‪ٚ‬ي اٌّ‪ٞ‬ؾيييي‪ ْٛ‬إٌييييب‪ٌٍ ُ٥‬غيييين‪ٚ‬ه ‪ِ 4-0‬ييييواد ‪١ِٛ٠‬ييييب و‪ٛ‬لب‪٠‬يي يخ لجييييً‬
‫األىِييييبد اٌوث‪٠ٛ‬ييييخ‪َ١ٌ ..‬ييييذ ٌييييٗ آصييييبه عبٔج‪١‬ييييخ ِضييييً األكه‪ٕ٠‬ييييبٌ‪ٚ ٓ١‬ثقبفييييبد‬
‫اٌوثيييي‪ ..ٛ‬ث‪٦‬ييييل رٕب‪ٌٚ‬ييييٗ ٌّييييلح ‪ِٛ٠ 80-82‬ييييب ‪٠‬غييييت ‪ٚ‬لييييف اٌييييل‪ٚ‬اء ٌّالؽ‪٢‬ييييخ‬
‫اٌزيييي ي ص‪١‬و‪ ٚ ..‬رما وبٔييييييذ ٕ٘ييييييبن ؽبعييييييخ ‪ّ٠‬ىييييييٓ رىييييييواه اٌىيييييي‪ٛ‬هً صبٔ‪١‬ييييييخ‪.‬‬
‫‪ٌ ٚ‬ييييي‪ٌ ٌ١‬يييييٗ ِيييييٓ رييي ي ص‪١‬و رواوّييييي‪ ٟ‬أ‪ ٚ‬ر‪٦‬ييييي‪ٛ‬ك أ‪٥ ٚ‬يييييلَ اٍيييييزغبثخ ٌٍيييييل‪ٚ‬اء‪.‬‬
‫‪ٚ‬رما ريييُ اٍزْٕيييبق اٌجقيييبه اٌّؾ‪ٚ‬يييو ِٕيييٗ ثىّ‪١‬يييبد لٍ‪ٍ١‬يييخ فأيييٗ ‪٠‬مٍيييً اٌزييي‪ٛ‬هَ‬
‫چ‪٦٠‬بٌظ آالَ اٌجٍ‪.٤‬‬

‫‪٥‬بًِ ِ‪ٚ‬بك ٌالٌز‪ٙ‬بة‪:‬‬


‫فييي‪ ٟ‬اٌز‪ٙ‬بثيييبد اٌّفبٕيييً‪َ٠ ،‬يييزقلَ فٍييي‪َِ ٜ١‬يييؾ‪ٛ‬ق عييين‪ٚ‬ه اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ٞ‬‬
‫ِييي‪ ٤‬ى‪٠‬ييييذ اٌقييييو‪ّ ٣ٚ‬ييييوثب چك٘بٔيييب‪ ..‬وّييييب أْ َِييييؾ‪ٛ‬ق اٌمَيييي‪َ٠ ٜ‬ييييىٓ آالَ‬
‫اٌيييوأً چاٌغَيييُ‪ ،‬چٌالٍيييز‪ّ٦‬بي اٌقيييبهع‪ ٟ‬وَّيييىٓ ‪٠‬قٍييي‪َِ ٜ‬يييؾ‪ٛ‬ق اٌمَييي‪ٜ‬‬
‫ثّبء اٌ‪ٛ‬هك چ‪َ٠‬ز‪١٦ِٙٛ ًّ٦‬ب‪.‬‬

‫ٕجغخ إل‪ٞ٥‬بء اٌْ‪٦‬و اٌٍ‪ ْٛ‬اٌلاوٓ‪:‬‬


‫‪٠‬لفٓ ثٗ اٌْ‪٦‬و ف‪ ٟ‬اٌٖ‪١ٌ ٓ١‬ىزَت اٌٍ‪ ْٛ‬اٌوِبك‪.ٞ‬‬

‫‪٥‬الط اٌموػ‪:‬‬
‫فيييي‪ ٟ‬أِييييواٗ اٌغٍيييل ‪٠‬قٍيييي‪ِٞ ٜ‬ؾيييي‪ ْٛ‬اٌغيييين‪ٚ‬ه ِيييي‪ ٤‬اٌّييييوُ٘ ‪ٙٛ٠ٚ‬يييي‪ٍ٥ ٤‬يييي‪ٝ‬‬
‫اٌموػ‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪20‬‬

‫األثؾبس اٌ‪١ٍّ٦‬خ‪:‬‬
‫‪٠ -1‬زّزييي‪ ٤‬اٌي‪٠‬يييذ األٍبٍييي‪ٌ ٟ‬غييين‪ٚ‬ه اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ ٞ‬ثقبٕييي‪١‬خ ل‪٠ٛ‬يييخ‬
‫ِ‪ٚ‬ييييييبكح ٌٍجىز‪١‬و‪٠‬ييييييب ‪٦ِ ٚ‬مّييييييخ فبٕييييييخ ‪ٙ‬ييييييل اٌجىز‪١‬و‪٠‬ييييييب اٌَييييييجؾ‪١‬خ‬
‫چاٌ‪ٖ٦‬ييي‪٠ٛ‬خ ( االٍيييزبف )‪ .‬وّيييب أْ ٌيييٗ ري ي ص‪١‬وا ل‪٠ٛ‬يييب ‪ٝ‬يييبهكا ٌٍغيييبىاد‬
‫وّيييب ‪ٙ٠‬يييل اٌؾوويييخ اٌل‪ٚ‬ك‪٠‬يييخ ٌهِ‪٦‬يييبء چ‪٠‬ييياك‪ٌ ٞ‬الٍيييزوفبء ‪ٚ‬رما ريييُ‬
‫ؽمييٓ اٌي‪٠‬ييذ األٍبٍيي‪ ٟ‬فيي‪ ٟ‬اٌغَييُ فأييٗ ‪٠‬يياك‪ٌٍ ٞ‬ز‪ٍٛ‬يي‪ ٤‬فيي‪ ٟ‬اٌييل‪ٚ‬هح‬
‫اٌلِ‪٠ٛ‬ييييخ ٌهِ‪٦‬ييييبء ‪٠ ٚ‬فييييوى ف‪ٙ١‬ييييب ‪ ،‬وّييييب ‪ّ٠‬ييييزٔ ٌ‪١‬فييييوى عيئ‪١‬ييييب فيييي‪ٟ‬‬
‫اٌيييوئز‪ِ ،ٓ١‬ؾيييلصب ري ي ص‪١‬وا ‪ٝ‬يييبهكا ٌٍيييجٍغُ صيييُ ‪٠‬قيييوط عيئ‪١‬يييب ثيييبٌىٍ‪١‬ز‪ٓ١‬‬
‫َِججب ر ص‪١‬وا ِلها ٌٍج‪ٛ‬ي‪ّٛ “ ( .‬ثوا” ‪.) َ8601‬‬
‫‪ -2‬اٌي‪٠‬يييذ إٌّيييي‪ ٣ٚ‬اٌالوزييي‪ٚ ،ْٛ‬ث‪٦‬ييي٘ ِى‪ٔٛ‬يييبد اٌالوزييي‪ٌٍ ْٛ‬ي‪٠‬يييذ‬
‫ٌ‪ٙ‬يييب رييي ص‪١‬و ِقفييي٘ ٌٍ‪ٚ‬يييغ‪ِٚ ، ٜ‬يييبك ٌٍزمٍٖيييبد ‪ٍِٛٚ‬ييي‪ٌٍْ ٤‬ييي‪٦‬ت‬
‫اٌ‪ٛٙ‬ائ‪١‬خ ( “ ّ‪ٛ‬ثوا” ‪ “ ،َ8601‬ك‪ٚ‬رزب” ‪.)َ8692‬‬
‫‪ -3‬رّييييذ كهاٍييييخ ريي ي ص‪١‬و اٌّى‪ٔٛ‬ييييبد اٌّقزٍفييييخ ثبٌؾييييل األكٔيييي‪ِ ٝ‬ييييٓ‬
‫اٌغو‪٥‬يييييبد ‪ ،‬أ‪ِ 8 ٞ‬غيييييُ ( ِييييي‪ِ ٤‬ييييين‪٠‬ت اإلص‪١‬يييييو أ‪ ٚ‬اٌىٍ‪ٛ‬ه‪ٚ‬فييييي‪ٛ‬هَ )‬
‫چ‪ِ 8‬غييييُ ( ِيييي‪ِ ٤‬يييين‪٠‬ت اٌّييييبء ‪َِٚ‬ييييزقٍٔ اٌىؾيييي‪ٛ‬ي ) ‪ٍ٥‬يييي‪ ٝ‬لٍييييت‬
‫اٌ‪ٚ‬يييفل‪٥‬خ فييي‪ ٟ‬اٌّقزجيييو ‪ٌٚ‬يييُ ‪٠‬ىيييٓ ٕ٘يييبن اٍيييزغبثخ ٍِؾ‪١ٛ‬يييخ ‪ٍ٥‬ييي‪ٝ‬‬
‫ِ‪٦‬يييلي إٌيييج٘ ‪ٚ‬لييي‪ٛ‬ح االٔمجيييبٗ ؽزييي‪ ٝ‬عو‪٥‬يييخ ‪ِ 0‬غيييُ‪ .‬رّيييذ ى‪٠‬يييبكح‬
‫اٌغو‪٥‬ييييخ رييييله‪٠‬غ‪١‬ب ؽزيييي‪ِ 0 ٝ‬غييييُ ( ِيييين‪٠‬ت اإلص‪١‬ييييو چاٌىٍ‪ٛ‬ه‪ٚ‬فيييي‪ٛ‬هَ )‬
‫چ‪ِ 822‬غييُ ( ِييي‪ِ ٤‬يين‪٠‬ت اٌّيييبء چَِييزقٍٔ اٌىؾييي‪ٛ‬ي ) ‪ٕ٥ٚ‬ييل مٌيييه‬
‫ؽٖيييٍذ اٍيييزغبثخ أف‪ٚ‬يييً رّضٍيييذ فييي‪ ٟ‬رٕيييبلٔ ِ‪٦‬يييلي إٌيييج٘ ‪ٚ‬لييي‪ٛ‬ح‬
‫االٔمجييييبٗ ‪ٚ‬اٌزيييي‪ٛ‬رو اٌ‪ٚ٦‬ييييٍ‪ِٚ ٟ‬ييييٓ ٘يييينٖ اٌّالؽ‪٢‬ييييبد ‪٠‬ز‪ٚ‬يييييؼ أْ‬
‫اٌ‪٦‬ميييبه ٌل‪٠‬يييٗ ري ي ص‪١‬واد ‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬فييي‪ٛ‬آ اٌمٍيييت ‪ٚ‬ثّمبهٔيييخ ري ي ص‪١‬وٖ ‪ٍ٥‬ييي‪ٝ‬‬
‫اٌ‪٦‬مييييبل‪١‬و اٌّ‪١٦‬به‪٠‬ييييخ ‪ٚ‬عييييل أْ ٌييييٗ ريييي ص‪١‬وا ِضج‪ٞ‬ييييب ٌقيييي‪ٛ‬آ اٌمٍييييت‬
‫ِجبّييوح ؽ‪١‬ييش ال ‪ّ٠‬ىييٓ ر‪٠‬مييبف ريي ص‪١‬وٖ ثييبألرو‪ٚ‬ث‪ٚ ٓ١‬لييل ‪٠‬ىيي‪٘ ْٛ‬ىييينا‬
‫ِاصوا ِٓ فالي َِزمجالد اٌَّىبه‪ “ (ٓ٠‬أ‪ٚ‬ثبكا‪.)َ8619 ”ٞ‬‬
‫‪ -4‬ريييُ اٌزؾميييك ِيييٓ اٌزييي ص‪١‬و اٌ‪ٞ‬يييبهك ٌٍل‪٠‬يييلاْ ث‪ٛ‬اٍييي‪ٞ‬خ “و‪ٛ‬و‪١‬ييييذ”‬
‫‪.َ8619‬‬
‫‪ -5‬رّيييذ كهاٍيييخ رييي ص‪١‬وٖ ‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬أِيييواٗ اٌمٍيييت ‪ٚ‬األ‪١٥ٚ‬يييخ اٌلِ‪٠ٛ‬يييخ‬
‫ث‪ٛ‬اٍ‪ٞ‬خ “ك‪٠ٚ‬ف‪١‬ل‪ ”ٞ‬چآفو‪.َ8617 ْٚ‬‬
‫‪23‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪ -6‬أ صيييبه َِيييؾ‪ٛ‬ق اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ْٔ ٞ‬يييب‪ٝ‬ب ِْيييبث‪ٙ‬ب ‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬األ‪ٚ‬ه‪ٝ‬ييي‪ٝ‬‬


‫ٌّيييييبكح ) ‪ (PGE‬فييييي‪ ٟ‬أهأيييييت اٌزغيييييبهة‪“ ،‬ك‪٠ٚ‬ف‪١‬يييييل‪ٚ ”ٞ‬آفيييييو‪ْٚ‬‬
‫‪.َ8617‬‬
‫‪ -7‬ريييُ افزجيييبه ريي ص‪١‬و عييين‪ٚ‬ه اٌمَييي‪ ٜ‬فييي‪ ٟ‬اٌٖييي‪ٍ٥ ٓ١‬ييي‪ ٝ‬ؽوويييخ اٌمٕيييبح‬
‫اٌ‪ٚٙ‬ييييّ‪١‬خ ِييييٓ فييييالي للهرييييٗ ‪ٍ٥‬يييي‪ ٝ‬رؾف‪١‬ييييي أزمييييبي ‪ٚ‬عجييييخ اٌفؾييييُ‬
‫إٌجيييييبر‪ ٟ‬فييييي‪ ٟ‬اٌفئيييييواْ‪ .‬ريييييُ ر‪ٞ٥‬يييييبء ‪ِ 00‬غيييييُ ٌىيييييً وغيييييُ ثيييييبٌفُ‬
‫( َِييييزقٍٔ ثبألٍيييي‪١‬ز‪ ) ْٛ‬فؾٖييييً رْٕيييي‪ٍِ ٜ١‬ؾيييي‪ٌ ٟٛ‬ؾووييييخ اٌمٕييييبح‬
‫اٌ‪ٚٙ‬ييييييّ‪١‬خ ‪ ٚ‬لييييييل رييييييُ اٍييييييزقالٓ اٌيييييي ك‪١ٙ٠‬له‪ٚ‬و‪ٍٛ‬ييييييزبً ِييييييٓ‬
‫َِييييييزقٍٔ األٍيييييي‪ ١‬ز‪ٌ ْٛ‬غيييييين‪ٚ‬ه اٌمَيييييي‪ ٜ‬و‪ٖٕ٦‬ييييييو ْٔيييييي‪ ٜ‬ف‪٦‬ييييييبي‬
‫( “ ‪٠‬بِب٘بها ‪.) َ8662‬‬
‫‪ -1‬اٸرأشيهاٸٽ‪ٙ‬ددددداق ٸٱهؼدددددح اٸٽ‪٥‬دددددكج‪ :‬ذدددددٻ ‪٤‬دددددىٶ ـٽٍدددددح أؼٽددددداٖ‬
‫أټيځيدددح ظكيدددكج ټدددٿ اٸعدددمچن چٴدددمٸٳ ٌيٍدددٵيريهتيځاخ ظكيدددكج ڄدددي ‪:‬‬
‫اٸٍددددددددڇوچنياټيٿ ‪ A,B, F,E,D,C‬ټدددددددد‪ ٣‬ظٹيٵڇوايددددددددك ظكيددددددددك‬
‫أي‪ٙ‬ددددا چٰددددك ذثدددديٿ أپ ٸڅددددا ذددددأشيها ټ‪ٙ‬دددداقا ٸٱددددهغ اٸٱځدددداج اٸڅ‪ٙ‬ددددٽيح‬
‫اٸٽٍدددددرصانج ‪٤‬ٽدددددكا ٸدددددكڈ ‪٬‬لدددددهاپ اٸرعدددددانب تاٌدددددرفكاٺ ( ؼٽدددددٗ‬
‫اٸڅيددددكنچٴٹڇنيٳ چاٸٵؽددددڇٶ ) ٴٽددددا ذثددديٿ أپ اٸٍددددڇوچنياټيٿ ‪ A‬ٸددددڃ‬
‫ذدددأشيه ټ‪ٙ‬دددداق ٸٱهؼدددح اٸرددددڇذه ٸدددكڈ ‪٬‬لددددهاپ اٸرعدددانب ( “يڇِدددديٵاچا‬
‫چ ـهچپ ‪1993‬ٺ )‪.‬‬
‫‪ -9‬ذددددٻ ‪ٝ٤‬دددداء اٸٽٍددددرفٹٓ اٸٽددددائي ٸٹعددددمچن تدددداٸ٭ٻ ټدددد‪ ٣‬ټٱانڀددددح‬
‫ذدددأشيهڂ ‪٤‬ٹدددډ قڄدددڇپ اٸدددكٺ ټددد‪ ٣‬ذدددأشيه اٸٵٹدددڇ‪٬‬يثهاخ چشثدددد أپ اٸٱدددكنج‬
‫>‪..) P‬‬ ‫‪٤‬ٹدددددډ ذف٭ددددديٗ اٸدددددكڄڇپ تاٸدددددكٺ ټرٽيدددددىج ظدددددكا (‬
‫( “أ‪ٚ‬ثبك‪٠‬ب‪.) َ8664 ”ٞ‬‬
‫‪ -10‬چظدددك أپ اٸعددددمچن ذؽرددددڇڊ ‪٤‬ٹدددډ ويدددد أٌاٌددددي ي٭ددددهو ظىئيددددا‬
‫‪٬‬ددي اٸثددڇٶ چاشځدداء ټددهچنڂ ‪٬‬ددي ټعددهڈ اٸثددڇٶ يؽددكز ذددأشيها ټرڇٌدد‪ٝ‬ا‬
‫ټڅيعدددا ټٽدددا ٰدددك يد د قڊ ٸدددډ اڀرٕددداب ټد د ٸٻ ڀٍدددثيا چټدددٿ ڄځدددا ذٽدددد‬
‫ا ِدددددددانج ٸيدددددددڃ ٴٽؽٍدددددددٿ ٸالڀرٕددددددداب ‪٬‬دددددددي اٸ‪ٙ٥‬دددددددڇ اٸدددددددمٴهڊ‬
‫( “ظڇپ” ‪1997‬ٺ)‪.‬‬
‫‪ -11‬ذددددأشيه األٸٵاٸڇيددددك اٸٽڇظددددڇق ‪٬‬ددددي اٸٱٍدددد‪ ٛ‬اٸڅځددددكڊ ڄددددڇ تاٌدددد‪ٛ‬‬
‫ٸٹ‪ٙ٥‬ددددالخ اٸٽٹٍدددداء ؼيددددس ٸددددڃ ذددددأشيه ټصددددث‪ٰ ٛ‬ددددڇڊ ‪٤‬ٹددددډ اڀٱثدددداٖ‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪21‬‬

‫اٸّددد‪٥‬ة اٸڅڇائيدددح تٍدددثة اٸڅيٍدددراټيٿ چذٱٹدددٓ األټ‪٥‬ددداء ‪٬‬دددي ـځددداويه‬


‫‪٨‬يځيدددا چ اٸٽٍدددرفٹٓ اٸٵيٽيدددائي ټدددٿ ڄدددما اٸ‪ّ٥‬دددة ٸدددڃ ذدددأشيه ټ‪ٙ‬ددداق‬
‫ٸٹرٱٹٕددداخ ټڇٌددد‪ ٣‬ٸٹّددد‪٥‬ة چټف٭دددٗ ٸ‪ٙ‬ددد‪ ٛ٩‬اٸدددكٺ ټٽاشدددٷ ٸردددأشيه‬
‫اٸثاتا‪٬‬يهيٿ چٸٵځڃ أ٘‪ ٫٥‬ټځڃ‪1997( .‬ٺ)‪.‬‬
‫‪ -12‬چظدددك أپ اٸرؽٹيدددٷ اٸعىيلدددي ٸٹر٭ا‪٤‬دددٷ اٸرٕددداٸثي ٸدددكڈ اٸٽه٘دددډ‬
‫اٸؽٍاٌيٿ ٸٹٱٍ‪ٰ ٛ‬ك ٴّ‪ ٫‬أپ أٴصه اٸالٴرڇڀاخ ‪٬‬ي اٸٱٍد‪٥٬ ٛ‬اٸيدح ڄدي‬
‫أٰٹڅا اؼرڇاء ‪٤‬ٹډ اٸٽٵڇڀاخ اٸٽ ٴٍعح چذٻ اٰرهاغ اٌرفكاٺ ـٹي‪ ٛ‬ټٿ‬
‫اٸالٴرڇڀاخ ټٿ ڄياٴٷ ڀثاذيح ټفرٹ٭ح ٸرٱييٻ االٌرعاتح ٸٹـ ٌيٵيريهتيځاخ‬
‫ٸكڈ ټه٘ډ اٸؽٍاٌيح اٸٽڇ٘‪٥‬يح تاٸٽالټٍڃ ( “تيځيىنا” “ٌي ٌي‬
‫يڇ تّرايٿ” چ‪.‬ٶ‪191 .‬ٺ)‪.‬‬
‫‪ -13‬ذدددٻ ‪ٝ٤‬ددداء اٸٽٍدددرفٹٓ ټدددٿ اٸعدددمچن تددداٸ‪٩‬ٹي ٸٽعٽدددڇ‪٤‬ريٿ ټدددٿ‬
‫ټه٘ډ اٸٍٵه چٸٻ ذالؼ‪ ٟ‬أيح شدان ظاڀثيدح (“ٌديځط قڊ ٌدي چِدانټا‬
‫ب ب ‪ 1990‬ٺ )‪.‬‬
‫‪٬ -14‬ددددددددي اٸرعددددددددانب ا ٴٹيځيٵيددددددددح اٸرٽڅيكيددددددددح ‪٤‬ٹددددددددډ ټه٘ددددددددډ‬
‫ٰٕدددددددڇن اٸّدددددددهياپ اٸرددددددداظي ؼٕدددددددٷ ذؽٍدددددددٿ ټٹؽدددددددڇ‪٬ ٞ‬دددددددي‬
‫اٸٽر‪٩‬يددددددهاخ ا ٴٹيځيٵيددددددح چ اٸثيددددددڇ ٴيٽيائيددددددح ت‪٥‬ددددددك أنت‪٥‬ددددددح أِددددددڅه‬
‫ټدددددٿ اٸ‪٥‬دددددالض تاٸٱٍددددد‪ ٛ‬اٸڅځدددددكڊ چ ذٽدددددد ټٱانڀدددددح اٸځردددددايط تځردددددائط‬
‫اٸ‪٥‬ددددددددددددددالض تٽعٽڇ‪٤‬ددددددددددددددح اٸٍدددددددددددددديعڇڀريٿ ( ‪) enPralynerP‬‬
‫چ ٰدددددددك چظدددددددك أپ اٸعٽددددددد‪ ٣‬تددددددديٿ اٸٱٍددددددد‪ ٛ‬چاٸٍددددددديعڇڀريٿ أٴصدددددددده‬
‫‪٥٬‬اٸيدددددددح ‪٬‬دددددددي اٸ‪٥‬دددددددالض ؼردددددددډ ڀدددددددڃ يٽٵدددددددٿ ذٱٹددددددديٓ ظه‪٤‬دددددددح‬
‫اٸٍدددددددديعڇڀريٿ لا اٌددددددددر‪٥‬ٽٷ اٸ‪٥‬دددددددداټالپ ټ‪٥‬ددددددددا ټٱانڀددددددددح تځرددددددددايط‬
‫ټعٽڇ‪٤‬دددددددددح اٸٍددددددددديعڇڀريٿ ٸڇؼدددددددددكڂ چ ٰدددددددددك ٴاڀدددددددددد اٸردددددددددأشيهاخ‬
‫اٸعاڀثيدددددح أٰدددددٷ أي‪ٙ‬دددددا ‪٬‬دددددي اٸٽعٽڇ‪٤‬دددددح اٸٽكټعدددددح‪“ ( .‬أچقاقيدددددا”‬
‫‪1993‬ٺ)‪.‬‬
‫‪ -15‬ذـد دـٻ ‪ٝ٤‬ددداء ـٹدددي‪ ٛ‬ټدددٿ اٸٱٍددد‪ ٛ‬اٸڅځدددكڊ چٔٽـــــدددـ‪ ٧‬اٸـــــــدددـ‬
‫“ ټڇٴددددڇٶ” ٸددددـ ‪ 30‬ټهي‪ٙ‬دد دا تاٸرڅدددداب اٸ‪١٥‬دددداٺ اٸٽ٭ٕددددٹي اٸٽددددىټٿ‬
‫تعه‪٤‬ددددح ‪ 2‬ظددددهاٺ ‪ 3‬ټددددهاخ يڇټيددددا ٸٽددددكج ِددددڅهيٿ‪ .‬ذٽددددد ټالؼ‪١‬ددددح‬
‫اٸرؽٍددددٿ ا ٴٹيځيٵددددي تاٸځٍددددثح ٸريددددثً اٸٽ٭ٕددددٷ چاألٸددددٻ چاالڀر٭دددداؾ‬
‫چاألٸددددٻ ‪٤‬ځددددك اٸ‪ٙ‬دددد‪٤ ٛ٩‬ٹيددددڃ ـددددالٶ ‪ 3-2‬أٌددددثڇ‪ ٢‬ټددددٿ اٸ‪٥‬ددددالض ٴٽددددا‬
‫أٔدددددثؽد ؼهٴدددددح اٸٽ٭ٕدددددٷ أٰدددددٷ أٸٽدددددا ٴٽدددددا اڀف٭دددددٗ چوپ ظٍدددددٻ‬
‫‪25‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫اٸٽدددهيٗ تّدددٵٷ ټٹؽدددڇ‪ ٞ‬ت‪٥‬دددك ِدددڅهيٿ ټدددٿ اٸ‪٥‬دددالض‪ .‬چ ظٽددداال ‪٬‬ٱدددك‬
‫ِددد٭يد ‪ %10‬ټدددٿ اٸؽددداالخ ذٽاټدددا تيځٽدددا ؼٕدددٷ ذؽٍدددٿ ٴثيددده ظدددكا‬
‫‪٬‬ددددددي ‪ % 13.4‬ټددددددٿ اٸؽدددددداالخ ‪ %50‬ذؽٍددددددٿ ټرڇٌدددددد‪%6.7 ٛ‬‬
‫ټدددٿ اٸؽددداالخ ٸدددٻ ذرؽٍدددٿ تراذدددا‪ٌ“ ( .‬ددداڀك” ب پ “ٴڇټدددانڊ” ٲ‬
‫‪1994‬ٺ)‪.‬‬
‫‪ -16‬ٸ ٱدددك أ‪٠‬څددده اٸٱٍددد‪ ٛ‬ذدددأشيها چا٘دددؽا ‪٬‬دددي اـردددىاٶ ټٍدددرڇڈ ٌدددٵه‬
‫اٸدددكٺ ٸددددكڈ ټه٘ددددډ اٸٍددددٵهڊ اٸددددميٿ ي‪٥‬دددداڀڇپ اٸٍددددٽځح ( “أچتاقيددددا”‬
‫‪ 1996‬ٺ )‪.‬‬
‫‪ -17‬ذثددديٿ أپ اٸٱٍددد‪ ٛ‬يؽردددڇڊ ‪٤‬ٹدددډ اشځددديٿ ټدددٿ اٸٽٵڇڀددداخ اٸ٭‪٥‬اٸدددح‬
‫( اٸٵڇٌدددددريڇڀڇاليك چ اٸڅيدددددكنچ ٴڇٌدددددراي الٴردددددڇپ ) ٸڅدددددٻ ذدددددأشيه‬
‫ټصددددث‪ٰ ٛ‬ددددڇڊ ‪٤‬ٹددددډ ڀردددداض اٸثددددهچذيٿ اٸٍدددد‪ٝ‬ؽي ٸالٸرڅدددداب اٸٵثددددكڊ‬
‫“ب” (‪٬ )HBsAg‬ـدددددـي اٸــفــاليــــدددددـا اٸثّدددددهيح ٸٍددددده‪ٜ‬اپ اٸٵثدددددك‬
‫‪ B cells‬تيځٽددا ٸڅددا ذددأشيه ٰٹيددٷ ظددكا ‪٤‬ٹددډ ؼيڇيددح‬ ‫‪Hep‬‬
‫اٸفاليدددددا چٴددددداپ اٸردددددأشيه ٸٵدددددال اٸٽٵدددددڇڀيٿ ټ‪٥‬رٽدددددكا ‪٤‬ٹدددددډ اٸعه‪٤‬دددددح‪.‬‬
‫( “ِيٿ “ چ ـهچپ ‪1995‬ٺ)‪.‬‬

‫چ‪٬‬ي ٴرة ا يڇن‪٬‬يكا چنقخ ‪٤‬كج اٌر‪ٝ‬ثاتاخ ٸڃ چټځڅا‪:‬‬

‫‪ ‬اٸٽ ٸ‪ِ“ ٫‬اناٲ”‪:‬‬


‫‪ -‬يٍددددددددرفكٺ اٸٱٍدددددددد‪ ٛ‬ټڇ٘دددددددد‪٥‬يا ‪٤‬ٹددددددددډ ٔدددددددداتاخ اٸعددددددددماٺ ‪٬‬ي‪٥‬اٸعڅددددددددا‬
‫( اٸ٭ٕٷ اٸٍات‪ ٣‬ټٿ ٴراتڃ )‪.‬‬
‫‪ -‬يٍدددر‪٥‬ٽٷ ويدددد اٸٱٍد د‪ ٛ‬ټڇ٘ددد‪٥‬يا ‪٤‬ٹدددډ اٸثڇاٌددديه اٸّدددهظيح چيدددكٸٳ تدددڃ ټدددا‬
‫ؼڇٶ اٸّهض شٻ ذثفه تڃ اٸٽځ‪ٝ‬ٱح لاذڅا ( اٸ٭ٕٷ اٸراٌ‪ ٣‬ټٿ اٸٵراب )‪.‬‬
‫‪ -‬ٸ‪٥‬دددددالض األټدددددهاٖ اٸ‪٥‬ٱٹيدددددح يفٹددددد‪ ٛ‬اٸٱٍددددد‪ ٛ‬چاٸ‪ٍ٥‬دددددٷ چأ‪ّ٤‬ددددداب أـدددددهڈ‬
‫ٸ‪٥‬الظڅا ( اٸ٭ٕٷ ‪.) 15‬‬

‫‪ ‬اٸٽ ٸ‪٬“ ٫‬ا‪٨‬اب”‪:‬‬


‫‪ -‬ٸ‪٥‬ددددالض اٸٕددددٹ‪ : ٣‬يؽٽددددٓ اٸٱٍدددد‪٤ ٛ‬ٹددددډ ڀددددان ڄاقئددددح ‪٬‬ددددي ڀدددداء ـى‪٬‬ددددي‬
‫چ‪٤‬ځددددكټا يرؽددددڇٶ ٸددددډ اٸٹددددڇپ األٌددددڇق ي‪ٝ‬ؽددددٿ ذٽاټددددا چيٍددددرفٹٓ ‪٨‬ثددددانڂ‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪26‬‬

‫اٸددددك ٰيٯ ټددددٿ ‪٨‬هتدددداٶ شددددٻ يفٹدددد‪ ٛ‬تاٸىيددددد چيڇ٘دددد‪٤ ٣‬ٹددددډ ‪٬‬ددددهچج اٸددددهأي‬
‫‪٬‬ي‪٥‬اٸط اٸؽٵح چاٸٕكيك چا ‪٬‬هاواخ چاٸهائؽح اٸٍيلح ‪٬‬ي ‪٬‬هچج اٸهأي‪.‬‬
‫‪ -‬يٕدددځ‪ ٣‬ټځدددڃ ٴدددهيٻ ٸرٱڇيدددح ظٹدددك اٸڇظدددڃ ؼيدددس يځٱددد‪ ٣‬ټٍدددؽڇٮ اٸٱٍددد‪ ٛ‬ٸٽدددكج‬
‫أٌدددثڇ‪٬ ٢‬ددددي ‪ٕ٤‬ددديه اٸددددـ “ تيعددددڇنا” ( شٽدددهج ټصددددٷ اٸٹيٽدددڇپ ) شددددٻ يفٹدددد‪ٛ‬‬
‫تاٸ‪ٍ٥‬ٷ چي‪ٝ‬ٹډ تڃ ظٹك اٸڇظڃ‪.‬‬

‫‪ ‬اٸٽ ٸ‪٬“ ٫‬اڀعاويٿ”‪:‬‬


‫‪ -‬ي‪ٙ‬دددا‪ ٪‬ټ‪ٝ‬ؽدددڇپ اٸٱٍددد‪ ٛ‬ټددد‪ ٣‬ټٵڇڀددداخ أـدددهڈ( األنيځدددكاټڇٶ چاٸٵددداڀعي )‬
‫چيڇ٘‪٤ ٣‬ٹډ ټٱكٺ اٸعثڅح ‪٬‬يٍٵٿ األٸٻ ‪٬‬ڇنا‪.‬‬

‫‪ ‬اٸٽ ٸ‪٬“ ٫‬يكيا ټاڀڇناټا”‪:‬‬


‫‪ -‬ي ٴدددٷ ‪ 10‬ظدددهاٺ ټدددٿ ټ‪ٝ‬ؽدددڇپ اٸٱٍددد‪ ٛ‬ټددد‪ ٣‬اٸ‪ٍ٥‬د دٷ چاٸٍدددٽٿ يڇټيدددا ‪٬‬دددي‬
‫اٸٕددددثاغ اٸٽثٵدددده ‪٬‬يع‪٥‬ددددٷ اٸعٍددددٻ ظٽدددديال ‪ٜ‬يددددة اٸهائؽددددح قائددددٻ اٸ‪٥‬ا‪٬‬يددددح‬
‫( ټ‪ٙ‬اق ٸٹّيفڇـح )‪.‬‬

‫‪ ‬اٸٽ ٸ‪“ ٫‬ناظٽانذاڀك”‪:‬‬


‫‪ -‬ٸٹؽٵددددح چ ؼددددة اٸّددددثاب ‪٬‬ددددي ‪٬‬ددددهچج اٸددددهأي‪ :‬يؽٽددددٓ اٸٱٍدددد‪٤ ٛ‬ٹددددډ ڀددددان‬
‫ڄاقئدددح ‪٬‬دددي ڀددداء ـى‪٬‬دددي چ‪٤‬ځدددكټا يرؽدددڇٶ ٸدددډ اٸٹدددڇپ األٌدددڇق ي‪ٝ‬ؽدددٿ ذٽاټدددا‬
‫چيٍدددرفٹٓ ‪٨‬ثدددانڂ اٸدددكٰيٯ ټدددٿ ‪٨‬هتددداٶ شدددٻ يفٹددد‪ ٛ‬تاٸىيدددد چيڇ٘ددد‪٤ ٣‬ٹدددډ‬
‫‪٬‬دددهچج اٸدددهأي ‪٬‬ي‪٥‬ددداٸط اٸؽٵدددح چاٸٕدددكيك چا ‪٬‬دددهاواخ چاٸهائؽدددح اٸٍددديلح ‪٬‬دددي‬
‫‪٬‬هچج اٸهأي‪.‬‬
‫‪ -‬ي ٴدددٷ ‪ 10‬ظدددهاٺ ټدددٿ ټ‪ٝ‬ؽدددڇپ اٸٱٍددد‪ ٛ‬ټددد‪ ٣‬اٸ‪ٍ٥‬دددٷ چاٸٍدددٽٿ يڇټيدددا ‪٬‬دددي‬
‫اٸٕددثاغ اٸٽثٵدده يؽ‪ٙ‬دده ټٍدداء چيؽ٭دد‪٬ ٟ‬ددي ‪ٜ‬ثددٯ ؼكيددكڊ چي‪ٝ٩‬ددډ تدداـه شددٻ‬
‫ي ٴددددددٷ ٔددددددثاؼا ‪٬‬يؽٍددددددٿ اٸٱددددددكناخ اٸمڄځيددددددح چيىيددددددك ټ‪٥‬اټددددددٷ اٸددددددمٴاء‬
‫چيع‪٥‬ٷ اٸٕڇخ ٔا‪٬‬يا ڀا‪٤‬ٽا ٴٽا يٱاچٺ اٸّيفڇـح‪.‬‬
‫‪ -‬ٸڇٰايدددح األ‪ٜ‬٭ددداٶ ټدددٿ ٴيدددك اٸّدددي‪ٝ‬اپ ټځدددم اٸ‪ٝ‬٭ڇٸدددح اٸٽثٵدددهج ذفٹددد‪ ٛ‬ٴٽيدددح‬
‫ٰٹيٹدددح ټدددٿ ټٍدددؽڇٮ اٸٱٍددد‪ ٛ‬ټددد‪ ٣‬اٸٍدددٽٿ اٸثٱدددهڊ چاٸ‪ٍ٥‬دددٷ چذ‪ٝ٥‬دددډ ٸٹ‪ٝ‬٭دددٷ‬
‫ٴٽا ذٱڇڊ ظٍٻ اٸ‪ٝ‬٭ٷ چٰكناذڃ اٸمڄځيح‪.‬‬
‫‪ -‬يفٹدد‪ ٛ‬ټدد‪ ٣‬ڀثاذدداخ أـددهڈ چيٍددر‪٥‬ٽٷ ٴٕدداتڇپ ٸٹعٍددٻ ٸٹؽٕددڇٶ ‪٤‬ٹددډ ظٹددك‬
‫ظٽيٷ چ‪٤‬الض األټهاٖ اٸعٹكيح‪.‬‬
‫‪22‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫اٸرهظٽددددح اٸ‪٥‬هتيددددح ٸٽٹفددددٓ ‪٤‬ددددكج أچناٮ تؽصيددددح ټ‪٥‬رٽددددكج‬


‫‪٤‬ٹډ اٸكٸيٷ ‪٤‬ٿ اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ‪:‬‬

‫‪ .1‬اٌ‪ٕ٦‬يييييي‪ٛ‬اْ اٌوئ‪َ١‬يييييي‪ : ٟ‬اٍييييييز‪ّ٦‬بي اٌمَيييييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييييييل‪٦ٌ ٞ‬ييييييالط اإلَِييييييبن‬


‫چ اٌزمٍٖيييييبد اٌّ‪٠ٛ٦‬يييييخ الؽزييييي‪ٛ‬اء عييييين‪ٚ‬هٖ ‪ٍ٥‬ييييي‪ِ ٝ‬ييييي‪ٛ‬اك و‪١ٕ١ٌٛ‬يييييخ چِ‪ٚ‬يييييبكح‬
‫ٌٍىبٌَ‪َٛ١‬‬

‫لب‪٥‬لح اٌج‪١‬بٔبد‪ ِٓ :‬ع‪ٛ‬هٔبي األ‪ٚ‬ف‪١‬ل‬

‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫هلُ اٌ‪ٕٛٛ‬ي‪. :‬‬

‫‪Gilani, Anwar H.‬‬ ‫‪*; Shah, Abdul J.‬‬ ‫اٌّاٌفييي‪; : ْٛ‬‬


‫‪Yaeesh, S.‬‬

‫اٌّاٍَبد اٌّْبهوخ ف‪ ٟ‬اٌجؾش ‪:‬‬


‫‪ -‬لَيييُ اٌ‪ٍ٦‬ييي‪ َٛ‬اٌج‪ٌٛٛ١‬ع‪١‬يييخ ‪ٚ‬اٌ‪ٞ‬ج‪١‬يييخ ‪ ،‬عبِ‪٦‬يييخ أغيييب فيييبْ ‪ ،‬وٍ‪١‬يييخ اٌ‪ٞ‬يييت ‪،‬‬
‫‪ ،‬ثبوَزبْ‪.‬‬ ‫ووارْ‪ٟ‬‬
‫‪ -‬لَيييُ ‪ٍ٥‬يييُ األك‪٠ٚ‬يييخ ‪ٚ‬األِيييواٗ‪ ،‬عبِ‪٦‬يييخ ى‪٠‬يييبك اٌيييل‪ ٓ٠‬اٌ‪ٞ‬ج‪١‬يييخ‪ ،‬ووارْييي‪ٟ‬‬
‫‪ ،‬ثبوَزبْ‪.‬‬

‫اٌ‪ٕ٦‬ييييي‪ٛ‬اْ‪ :‬رْ ر‪ٛ‬اعيييييل ِى‪ٔٛ‬يييييبد "و‪١ٕ١ٌٛ‬يييييخ"‪ِٚٚ ،‬يييييبكاد اٌىبٌَييييي‪ َٛ١‬فييييي‪ٟ‬‬


‫عييييين‪ٚ‬ه اٌمَييييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييييل‪٠ ٞ‬جيييييوه اٍيييييزقلاِٗ ٌ‪٦‬يييييالط اإلَِيييييبن چاٌزمٍٖيييييبد‬
‫(‪ٚ‬هلخ ثؾش ِزٕ‪٥ٛ‬خ )‪.‬‬

‫‪Phytotherapy‬‬ ‫‪Research.‬‬ ‫‪( ):‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪June‬‬ ‫اٌّٖيييله‪:‬‬


‫‪.‬‬
‫اٌْفوح اٌزٍٍََ‪١‬خ‪:‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪28‬‬

‫ٍِقٔ اٌجؾش‪:‬‬
‫ٌ ميييل أعو‪٠‬يييذ ٘ييينٖ اٌلهاٍيييخ ٌزييي‪ٛ‬ف‪١‬و األٍيييبً اٌ‪ٍّ٦‬ييي‪ٌ ٟ‬الٍيييزقلاَ اٌزمٍ‪١‬يييل‪ٞ‬‬
‫ٌٍمَيييييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييييييل‪ ، ٞ‬فيييييي‪٥ ٟ‬ييييييالط اإلَِييييييبن ‪ٚ‬اٌّغيييييئ‪ٚ .‬لييييييل اٍييييييزقلِذ‬
‫رؾ‪ٚ‬يييي‪١‬واد األَٔييييغخ اٌّ‪٦‬ي‪ٌٚ‬ييييخ ٌّ‪٦‬وفييييخ ِييييب رما وييييبْ اٌَّييييزقٍٔ اٌّييييبئ‪ٟ‬‬
‫اٌّ‪١‬ضييييييبٔ‪ٌ ٌٟٛ‬غيييييين‪ٚ‬ه اٌمَيييييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييييييل‪ ،ٞ‬اٌيييييي "ٍيييييي‪ٍ١‬فىو"‪) Slficr ( ..‬‬
‫‪٠‬ؾزييي‪ٍ٥ ٞٛ‬ييي‪ِ ٝ‬ى‪ٔٛ‬يييبد رْٕييي‪١ٞ١‬خ ‪ِٚ‬ضج‪ٞ‬يييخ ٌهِ‪٦‬يييبء‪ٚ .‬فييي‪ ٟ‬رؾ‪ٚ‬ييي‪١‬وح ٘بكئيييخ‬
‫ِييييٓ ‪ٕ١٥‬ييييخ ِ‪٦‬ي‪ٌٚ‬ييييخ ِييييٓ أِ‪٦‬ييييبء فٕييييبى‪٠‬و غ‪١ٕ١‬ييييب ‪ ،‬رَييييجت ‪ rciflS‬ثزوو‪١‬ييييي‬
‫(‪ٍِ 0،2-2،0‬ييييي ‪ِ /‬يييييً ) فييييي‪ ٟ‬رييييي ص‪١‬و رْيييييٕغ‪٦ِ ٟ‬زّيييييل ‪ٍ٥‬ييييي‪ ٝ‬اٌزوو‪١‬يييييي‬
‫( أ‪ ٞ‬أمجييييبٗ األِ‪٦‬ييييبء چ‪٥‬ييييالط اإلَِييييبن ) ِيييي‪ ٤‬أوجييييو لييييله ِييييٓ اٌزيي ي ص‪١‬و‬
‫ٌ‪ٖ١‬ييييً رٌيييي‪ِ ٪ 68 ٝ‬ييييٓ اٌؾييييل األلٖيييي‪ٌ ٝ‬هٍييييز‪ ً١‬اٌىيييي‪ٚ ٓ١ٌٛ‬رَييييججذ ى‪٠‬ييييبكح‬
‫اٌزوو‪١‬ييي فيي‪ ٟ‬رواعيي‪ ٤‬اٌزيي ص‪١‬و اٌزْييٕغ‪ِْ ٟ‬يي‪١‬وا رٌيي‪ٚ ٝ‬عيي‪ٛ‬ك ِى‪ٔٛ‬ييبد ِ‪ٚ‬ييبكح‬
‫ٌٍزْيييٕظ‪ /‬اٌزمٍٖيييبد اٌّ‪٠ٛ٦‬يييخ فييي‪َِ ٟ‬يييزقٍٔ عييين‪ٚ‬ه اٌمَييي‪ ٜ‬چويييبْ اٌزي ي ص‪١‬و‬
‫أوضيييو ‪ٙٚ‬يييي‪ٛ‬ؽب فييي‪ ٟ‬األِ‪٦‬ييييبء اٌلل‪١‬ميييخ ٌههٔييييت اٌنار‪١‬يييخ االٔمجييييبٗ اٌّ‪٦‬بٌغييييخ‬
‫ٍييٍفب ثييبألرو‪ٚ‬ث‪ ٓ١‬چ لييل ؽٖيييً اٌزيي ص‪١‬و اٌّ‪ٚ‬ييبك ٌٍزْيييٕظ ِييٓ فيييالي ؽبٕيييواد‬
‫لٕييي‪ٛ‬اد اٌىبٌَييي‪ ) CCC ( َٛ١‬وّي يب ‪٠‬ز‪ٚ‬يييؼ ِيييٓ فيييالي اٌزي ي ص‪١‬و اٌىيييبثؼ ‪ٙ‬يييل‬
‫اٌزْييييٕغبد إٌبّييييئخ ِييييٓ اهرفييييب‪ ٣‬أ‪٠‬يييي‪ ْٛ‬اٌج‪ٛ‬ربٍيييي‪ٍِ 12 ( َٛ١‬ييييُ) چرىاؽييييخ‬
‫ِٕؾٕ‪١‬يييبد االٍيييزغبثخ ٌزوو‪١‬يييي اٌىبٌَييي‪ َٛ١‬رٌييي‪ ٝ‬اٌ‪ّ١‬ييي‪ٚ .ٓ١‬رْييي‪١‬و ٘ييينٖ اٌج‪١‬بٔيييبد‬
‫رٌيييي‪ ٝ‬أْ ‪٠ rciflS‬ؾزيييي‪ٍ٥ ٞٛ‬يييي‪ِ ٝ‬ى‪ٔٛ‬ييييبد ِْٕيييي‪ٞ‬خ ٌهِ‪٦‬ييييبء "و‪١ٕ١ٌٛ‬ييييخ"‬
‫‪ٕ٘ ِٓٚ‬ب ؽًٖ ر‪ٛ‬ف‪١‬و األٍبً اٌ‪ ٍّٟ٦‬الٍزقلاِ‪ٙ‬ب ف‪ ٟ‬اإلَِبن‪.‬‬
‫رْ ‪ٚ‬عييي‪ٛ‬ك ِى‪ٔٛ‬يييبد ‪ٙ‬يييل اٌزْيييٕظ ( ٌ‪٦‬يييالط اٌّغييئ ) فييي‪َِ ٟ‬يييزقٍٔ عييين‪ٚ‬ه‬
‫اٌمَييييي‪ِ ٜ‬يييييٓ ٔييييي‪ِ ٣ٛ‬ضج‪ٞ‬يييييبد لٕييييي‪ٛ‬اد اٌىبٌَييييي‪ٚ َٛ١‬األوضيييييو ‪ٙٚ‬ييييي‪ٛ‬ؽب فييييي‪ٟ‬‬
‫اٌزؾ‪ٚ‬ييي‪١‬واد اٌنار‪١‬يييخ االٔمجيييبٗ ٌٍمٕيييبح اٌ‪ٚٙ‬يييّ‪١‬خ ليييل ‪٠‬فَي يو اٍيييزقلاِٗ فييي‪ٟ‬‬
‫‪٥‬الط اٌزمٍٖبد‪/‬اٌّغٔ اٌّ‪.ٞٛ٦‬‬
‫)‪Copyright (C‬‬ ‫ؽم‪ٛ‬ق اٌ‪ٞ‬ج‪John Wiley & Sons, Inc. : ٤‬‬
‫‪21‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪ .2‬اٌ‪ٕ٦‬ييييي‪ٛ‬اْ اٌوئ‪َ١‬ييييي‪ : ٟ‬ى‪٠‬يييييذ اٌمَييييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييييل‪٠ ٞ‬م‪ٚ‬ييييي‪ٍ٥ ٟ‬ييييي‪ ٝ‬اٌ‪٦‬بِيييييً‬


‫اٌّّوٗ ف‪ ٟ‬ثىز‪١‬و‪٠‬ب اٌقواط‪..‬‬

‫لب‪٥‬لح اٌج‪١‬بٔبد‪ ِٓ :‬ع‪ٛ‬هٔبي األ‪ٚ‬ف‪١‬ل‬

‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫هلُ اٌ‪ٕٛٛ‬ي‪. :‬‬

‫‪Qiu, J.‬‬ ‫اٌّاٌفي‪; Wang, J. ; Luo, H. ; Du, X. ; Li, : ْٛ‬‬


‫‪H. ; Luo, M. ; Dong, J. ; Chen, Z. ; Deng, X.‬‬

‫اٌّاٍَبد اٌّْبهوخ ف‪ ٟ‬اٌجؾش ‪:‬‬


‫‪ٙ٦ِ .1‬يييل األِيييواٗ اٌؾ‪ٛ١‬أ‪١‬يييخ اٌزييي‪ ٟ‬رٖييي‪١‬ت اٌجْيييو‪ ،‬وٍ‪١‬يييخ ‪ٍ٥‬ييي‪ َٛ‬اٌؾ‪١‬ييي‪ٛ‬اْ‬
‫‪ٚ‬اٌ‪ٞ‬ت اٌج‪ٞ١‬و‪ ،ٞ‬عبِ‪٦‬خ ع‪ ،ٓ١ٍ١‬رْبٔظ ّ‪ ، ْٛ‬اٌٖ‪..ٓ١‬‬
‫‪ .2‬لَييييُ ِقزجييييوا د ‪ٍ٥‬يييي‪ َٛ‬اٌؾ‪١‬يييي‪ٛ‬اْ‪ِ ،‬لهٍييييخ اٌ‪ٍ٦‬يييي‪ َٛ‬اٌ‪ٞ‬ج‪١‬ييييخ األٍبٍيييي‪١‬خ‪،‬‬
‫اٌغبِ‪٦‬خ اٌ‪ٞ‬ج‪١‬خ ٌٍ‪٦‬بّٕخ‪ ،‬ثى‪ ، ٓ١‬اٌٖ‪.ٓ١‬‬

‫‪ٕٛ٥‬اْ اٌّمبي‪:‬‬
‫ريي ص‪١‬و اٌزوو‪١‬يييياد رؾيييذ ‪ -‬اٌّؾج‪ٞ‬يييخ ِيييٓ ى‪٠‬يييذ اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ٍ٥ ٞ‬ييي‪ ٝ‬اٌ‪٦‬بِيييً‬
‫اٌّّييييوٗ ٌجىز‪١‬و‪٠‬ييييب اٌيييي ٍييييزبف أ‪ٚ‬ه‪٠‬يييي‪ ( ًٛ‬اٌَّييييججخ ٌٍقييييواط چاٌزَييييُّ‬
‫اٌغنائ‪ ٟ‬چغ‪١‬و٘ب ِٓ األِواٗ )‪..‬‬

‫اٌّٖله‪ :‬ع‪ٛ‬هٔبي ‪ ٍُ٥‬األؽ‪١‬بء اٌلل‪١‬مخ اٌز‪ٞ‬ج‪١‬م‪ٟ‬‬


‫‪( ):‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪, January‬‬ ‫‪.‬‬

‫اٌولُ اٌزٍٍََ‪:ٟ‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪82‬‬

‫ٍِقٔ اٌجؾش‪:‬‬
‫اٌ‪ٙ‬لف‪:‬‬
‫رم‪١‬ييي‪ ُ١‬إٌْيييب‪ ٛ‬اٌّ‪ٚ‬يييبك ٌٍغيييواص‪ٌ ُ١‬ي‪٠‬يييذ عييين‪ٚ‬ه اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ٍٍٛ ( ٞ‬ييي‪ٛ‬ه‪٠‬ب‬
‫الثييب ) ‪ٙ‬ييل ثىز‪١‬و‪٠‬ييب اٌيي " ٍييزبف أ‪ٚ‬ه‪٠‬يي‪ "ًٛ‬چرم‪١‬يي‪ ُ١‬ريي ص‪١‬و اٌزوو‪١‬ييياد رؾييذ‬
‫اٌّؾج‪ٞ‬ييييخ ٌ‪ٙ‬يييينا اٌي‪٠‬يي ي ذ ‪ٍ٥‬يييي‪ ٝ‬رٔزييييبط " اإلوَيييي‪ٛ‬ثو‪ٚ‬ر‪ "ٓ١‬اٌّز‪ٍ٦‬ييييك ثبٌمييييلهح‬
‫اٌّّو‪ٙ‬خ ٌجىز‪١‬و‪٠‬ب " ٍزبف أ‪ٚ‬ه‪."ًٛ٠‬‬

‫اٌ‪ٞ‬وق چإٌزبئظ‪:‬‬
‫ريييُ رم‪١‬ييي‪ ُ١‬اٌزوو‪١‬يييياد اٌّييياصوح اٌٖيييغو‪ٌ ٜ‬ي‪٠‬يييذ اٌمَييي‪ )MICs( ٜ‬ثبٍيييزقلاَ‬
‫‪ٝ‬و‪٠‬مييييخ ثييييو‪ٚ‬س ٌٍزقف‪١‬ييييف چ لييييل روا‪ٚ‬ؽييييذ اٌزوو‪١‬ييييياد اٌّيييياصوح ‪ٍ٥‬يييي‪00 ٝ‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪to‬‬ ‫ٍٍَييٍخ ِييٓ ثىز‪١‬و‪٠‬ييب اٌيي ٍييزبف ِييٓ ‪[mu]l ml-‬‬
‫‪MIC‬‬ ‫‪and MIC‬‬ ‫‪were‬‬ ‫‪and‬‬ ‫چوبٔييذ اٌيي‬
‫‪ٍ٥ [mu]l ml-‬ييي‪ ٝ‬اٌزييي‪ٛ‬اٌ‪ٚ ٟ‬ليييل ريييُ اٍيييزقلاَ ‪ٝ‬يييوق ‪Western‬‬
‫‪blot,‬‬ ‫‪haemolytic,‬‬ ‫‪tumour‬‬ ‫‪necrosis‬‬ ‫‪factor‬‬
‫‪(TNF) release and real-time RT-PCR assays‬‬
‫ٌزم‪١‬ييي‪ ُ١‬اٌزوو‪١‬يييياد اٌّييياصوح اٌٖيييغو‪ٌ ٜ‬ي‪٠‬يييذ اٌمَييي‪ٍ٥ )MICs( ٜ‬ييي‪ ٝ‬اٌ‪٦‬بِيييً‬
‫اٌَّييييجت ٌٍّييييوٗ فيييي‪٘ ٟ‬يييينٖ اٌجىز‪١‬و‪٠‬ييييب‪ .‬چلييييل أ‪ٙ١‬ييييود إٌزييييبئظ أْ ى‪٠‬ييييذ‬
‫اٌمَيييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييييل‪٦ِ ٞ‬زّييييلا ‪ٍ٥‬يييي‪ ٝ‬عو‪٥‬زييييٗ لييييل لٍييييً رٔزييييبط اٌ‪ٛ٦‬اِييييً اٌَّييييججخ‬
‫ٌٍّييوٗ ‪syndrome of [alpha]-toxin, toxic shock :‬‬
‫‪toxin‬‬ ‫‪(TSST- ) and enterotoxins A and B in‬‬
‫‪both‬‬ ‫‪methicillin-sensitive‬‬ ‫‪Staph.‬‬ ‫‪aureus‬‬
‫‪methicillin-resistant‬‬ ‫‪Staph.‬‬ ‫)‪(MSSA‬‬ ‫‪and‬‬
‫‪.aureus (MRSA).‬‬

‫اٌقالٕييييييخ‪ :‬رْ ى‪٠‬ييييييذ اٌمَيييييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييييييل‪ّ٠ ٞ‬زٍييييييه ريييييي ص‪١‬وا ل‪٠ٛ‬ييييييب ِ‪ٚ‬ييييييبكا‬
‫ٌٍّ‪١‬ىو‪ٚ‬ثيييبد ال ٍييي‪ّ١‬ب ثىز‪١‬و‪٠‬يييب اٌيي ٍيييزبف أ‪ٚ‬ه‪٠‬ييي‪٠ٚ ًٛ‬مٍيييً رٔزبع‪ٙ‬يييب ٌٍ‪ٛ٦‬اِيييً‬
‫اٌّّو‪ٙ‬ييخ ‪alpha]-toxin, TSST- and enterotoxins :‬‬
‫‪.A and B‬‬
‫‪81‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫أّ٘‪١‬خ چر ص‪١‬و اٌلهاٍخ‪:‬‬


‫‪٠‬ز‪ٚ‬ييييؼ ِييييٓ اٌج‪١‬بٔييييبد اٌَييييبثمخ أْ ى‪٠‬ييييذ اٌمَيييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييييل‪َ٠ ٞ‬ييييزؾك كهاٍييييخ‬
‫أوضيييو ‪ ٚ‬مٌيييه ٌزييي ص‪١‬وٖ اٌف‪٦‬يييبي ٌ‪٦‬يييالط ‪٥‬يييل‪ ٜٚ‬ثىز‪١‬و‪٠‬يييب اٌييي ٍيييزبف أ‪ٚ‬ه‪٠‬ييي‪.ًٛ‬‬
‫‪ٚ‬ث بإل‪ٙ‬يييبفخ رٌييي‪ ٝ‬مٌيييه فييي‪ّ١‬ىٓ ر‪ٙ‬يييبفخ ى‪٠‬يييذ اٌمَييي‪ ٜ‬رٌييي‪ ٝ‬إٌّزغيييبد اٌغنائ‪١‬يييخ‬
‫وّييبكح ؽبف‪٢‬ييخ ِجزىييوح ؽ‪١‬ييش رؾييج‪ّٔ ٜ‬يي‪ ٛ‬ثىز‪١‬و‪٠‬ييب اٌيي ٍييزبف چرّٕيي‪ ٤‬رٔزبع‪ٙ‬ييب‬
‫ٌٍَييييّ‪ َٛ‬چفٖ‪ٕٛ‬يييييب اٌّ‪٠ٛ٦‬ييييخ ِٕ‪ٙ‬يييييب ( أ‪ ٞ‬أٔ‪ٙ‬ييييب رميييييب‪ َٚ‬اٌزَييييُّ اٌغييييينائ‪ٟ‬‬
‫ث‪ٛ‬اٍ‪ٞ‬خ ٘نٖ اٌجىز‪١‬و‪٠‬ب )‪..‬‬
‫)‪(C‬‬ ‫‪The‬‬ ‫‪Society‬‬ ‫‪for‬‬ ‫‪Applied‬‬ ‫ؽمييييي‪ٛ‬ق إٌْيييييو‪:‬‬
‫‪Microbiology‬‬
‫‪ .3‬اٌ‪ٕ٦‬ييييي‪ٛ‬اْ اٌوئ‪َ١‬ييييي‪ِ : ٟ‬يييييبكح اٌييي ي " ٍيييييبٔزبِبه‪ " ٓ٠‬اٌَّزقٍٖيييييخ ِيييييٓ‬
‫عن‪ٚ‬ه اٌمَ‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪٥ ٟ٘ ٞ‬الط ٌغّ‪ ٤١‬األِواٗ االٌز‪ٙ‬بث‪١‬خ‪..‬‬

‫ٰا‪٤‬كج اٸثياڀاخ ‪ :‬أچ‪٬‬يك ‪:‬اٌغ‪ٛ‬هٔبي‪ :‬اٸځٓ اٸٵاټٷ‬

‫‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫هِي اٌ‪ٕٛٛ‬ي‪:‬‬

‫م ٸي قچڀ‪ٌ ٧‬ڇڀ‪ ٧‬ب م ٸډ تٿ ة م‬ ‫اٸٵاذة‪ :‬ذّڇڊ ڄيڇپ ظيڇ آٖ‬


‫ذّڇڊ يڇپ ڄڇ ض م ٸي ٌيڇڀ‪ ٧‬ڄڇ ض * م ٴيٻ يڇپ ذّڇٶ أ ب **‬

‫اٌّاٍَبد اٌمبئّخ ثبٌجؾش ‪:‬‬


‫(أ) اٸثځددٳ اٌّ‪١٦‬ييبه‪ٌ ٞ‬هك‪٠ٚ‬ييخ اٸځثاذيددح اٸعكيددكج ٴٹيددح اٸٕدديكٸح‬
‫ظٽڅڇنيددح‬ ‫‪-‬‬ ‫ايٵٍدداپ‪،‬‬ ‫ظاټ‪٥‬ددح ‪Wonkwang‬‬
‫ٴڇنيا‪.‬‬
‫ټهٴدى ‪ Hanbang‬ألثؾيبس ٍي‪ٛ‬ائً اٸعٍدٻ ظاټ‪٥‬دح‬ ‫(ب)‬
‫ظٽڅڇنيح ٴڇنيا‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ Wonkwang‬ايٵٍاپ‬
‫ظاټ‪٥‬دددح ‪Yeungnam‬‬ ‫ٴٹيدددح اٸٕددديكٸح‬ ‫(خ)‬
‫‪ Gyeongsan‬ظٽڅڇنيح ٴڇنيا‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪80‬‬

‫‪ٕٛ٥‬اْ اٌجؾش ‪ٍ :‬بٔزب ِبه‪ ( ٓ٠‬چڄڇ ر‪١‬وث‪ ٓ١‬الوز‪sesquiterpene ْٛ‬‬


‫‪٠‬مّ‪ ٤‬االٸرڅاتاخ اٸځاظٽح ‪٤‬ٿ ( اٌل٘ٓ‬ ‫ټ‪٥‬ىچٶ ِٓ عن‪ٚ‬ه اٌمَ‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪) ٞ‬‬
‫‪٥‬ل‪٠‬ل اٌزَىو ) (‪٤ ( LPS‬ٿ ‪ٜ‬هيٯ رٔزبط رٔي‪ ُ٠‬اٸـ ڄيٻ أچٴٍيعيځاو ‪٬ -‬ي‬
‫ـاليا اٌّبوو‪ٚ‬فبط ( وواد اٌلَ اٌج‪ٚ١‬بء اٌٍّز‪ّٙ‬خ ) ‪ٕ٥‬ل اٸ٭لهاپ‪(.‬اٌّمبي (‪.‬‬

‫اٌّٖله‪ :‬اٌغ‪ٛ‬هٔبي اٌل‪ٌٍّٕ ٌٟٚ‬ب‪٥‬خ اٌٖ‪١‬لالٔ‪١‬خ‪:‬‬


‫‪ .‬يڇٸيڇ‪.‬‬ ‫‪( ):‬‬ ‫‪-‬‬

‫اٌّزًٍََ‪:‬‬ ‫اٌوِي‬

‫ٍِقٔ اٌجؾش‪:‬‬
‫رْ اٌّ‪ ٓٝٛ‬األٍٕ‪ٌ ٟ‬غن‪ٚ‬ه اٌمَ‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪ ٛ٘ ٞ‬ف‪ ٟ‬اٸڅځك چتاٴٍراپ‪ٌٞٚ .‬بٌّب‬
‫اٍزقلَ اٸعمن اٸٽع٭‪ ٫‬و‪٦‬الط ّ‪٦‬ج‪ ٟ‬ٸرف٭ي‪ ٫‬األٸٻ ‪٬‬ي اڀر٭اؾ اٸث‪ٝ‬ٿ چاٌز‪ٟٕ٦‬‬
‫(اٌّغٔ ) چ‪ٍ٤‬ه اٸڅ‪ٙ‬ٻ ټ‪٬ ٣‬ٱكاپ اٸّڅيح اٸىؼان ( اٌل‪ٍٕٚ‬زبه‪٠‬ب )‬
‫چاٸ‪٩‬صياپ اٸرٱي ‪ٚ.‬اٌَبٔزب ِبه‪ ٓ٠‬ڄڇ ٍ‪َ١‬ى‪ ٟ‬روث‪ ٓ١‬الوز‪َِ ْٛ‬زقٍٔ ټٿ‬
‫اٌَ‪ٍٛٛ‬ه‪٠‬ب الثب ( عن‪ٚ‬ه اٌمَ‪.)ٜ‬‬

‫‪٬ٚ‬ډ اٌلهاٍخ اٌؾبٌ‪١‬خ لبَ اٌَبٔزبِبه‪ ٓ٠‬ثزضج‪ ٜ١‬ثو‪ٚ‬ر‪ ٓ١‬رٔي‪ ُ٠‬ثٕبء أوَ‪١‬ل‬
‫إٌ‪١‬زو‪٠‬ه ) ‪ ( iNOS‬چثبٌزبٌ‪ ٟ‬اڀف٭اٖ أٴٍيكاد اٸځيرهيٳ ‪ iNOS‬اٸٽّرٱح‬
‫چونٌه رؽجب‪ ٛ‬ثو‪ٚ‬ر‪ COX - ٓ١‬چونٌه رمٍ‪ ً١‬اٌجو‪ٍٚ‬زبعالٔل‪ ٓ٠‬اٌّْزك ِٕٗ‬
‫‪ RAW‬اٌّؾفي ث ‪٤‬كيك اٸٍٵانيك اٸّؽٽي ‪( LPS‬‬ ‫( ‪٬ ) PGE‬ي‬
‫) ف‪ ٟ‬فال‪٠‬ب اٌفئواْ چوواد اٌلَ اٌج‪ٚ١‬بء اٌٍّز‪ّٙ‬خ ف‪ ٟ‬اٌجو‪٠‬ز‪ٌ ْٛ‬ل‪ٙ٠‬ب‪.‬‬
‫‪ ٚ‬ثبٌّضً فمل لبَ اٌَبٔزبِبه‪ ٓ٠‬ثزمٍ‪٥ ً١‬بًِ رؾٍ‪ ً١‬األ‪ٚ‬هاَ ]‪TNF-[alpha‬‬
‫‪ٚ‬رٔزبط اإلٔزوٌ‪ٛ١‬و‪.(IL- [beta]) ٓ١‬‬

‫‪ ٚ‬ثبإل‪ٙ‬بفخ رٌ‪ ٝ‬مٌه فمل لبَ اٌَبٔزبِبه‪ ٓ٠‬ثاؽجب‪١ٍّ٥ ٛ‬خ اٌفَفوح چاٌزىَ‪١‬و ٌ‬
‫‪p‬‬ ‫]‪ I[kappa]B-[alpha‬چونٌه رؽجب‪ ٛ‬ر‪٥‬بكح اٌزّ‪ ٤ٙٛ‬إٌ‪ٌ ٞٚٛ‬‬
‫‪. RAW‬‬ ‫اٍزغبثخ ٌ ‪٤‬كيك اٸٍٵانيك اٸّؽٽي ) ‪ ( LPS‬ف‪ ٟ‬فال‪٠‬ب‬
‫‪ ٚ‬األوضو ِٓ مٌه أْ اٌَبٔزبِبه‪ ٓ٠‬لبَ ثزؾف‪١‬ي رٔي‪ ُ٠‬اٌ‪ ُ١ٙ‬أ‪ٚ‬وَ‪١‬غ‪١ٕ١‬ي ٌزى‪ٓ٠ٛ‬‬
‫ػ‪ .‬ه‪ .ْ .‬اٌوٍ‪ٛ‬ي ‪ٚ‬اٌجو‪ٚ‬ر‪ٚ ٓ١‬اٌن‪٦ٍ٠ ٞ‬ت ك‪ٚ‬ها ٌؾّب‪٠‬خ اٌقال‪٠‬ب ‪ٙ‬ل االٌز‪ٙ‬بة‪..‬‬
‫‪83‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫ر‪ٚ٠‬بؽبد ‪ٚ‬ر‪ٙ‬بءاد‪:‬‬
‫‪ٕ٘ -‬بن ر ص‪١‬و ِ‪ٚ‬بك ٌالٌز‪ٙ‬بة ٌل‪ِ ٜ‬بكح اٌَبٔزبِبه‪ ٓ٠‬اٌَّزقٍٖخ ِٓ‬
‫عن‪ٚ‬ه اٌمَ‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ل‪ ٍٝ٥ ٞ‬وواد اٌلَ اٌج‪ٚ١‬بء ( اٌّبوو‪ٚ‬ف‪١‬ظ)‬
‫‪ -‬اٌَبٔزبِبه‪٠ ٓ٠‬ؾج‪ ٜ‬اإلٔي‪ّ٠‬بد اٌّاك‪٠‬خ ٌالٌز‪ٙ‬بة‪.‬‬
‫‪ -‬اٌَبٔزبِبه‪٠ ٓ٠‬ؾج‪ ٜ‬رى‪ ٓ٠ٛ‬اٌَ‪١‬ز‪ٛ‬و‪ٕ١‬بد‪..‬‬
‫‪ -‬اٌَبٔزبِبه‪٠ ٓ٠‬ؾج‪ ٜ‬االٍزغبثخ ٌ‪١ٍّ٦‬بد االٌز‪ٙ‬بة ‪ٝ ٓ٥‬و‪٠‬ك رٔي‪ُ٠‬‬
‫اٌ‪ ُ١ٙ‬أ‪ٚ‬وَ‪١‬غ‪١ٕ١‬ي – ‪.8‬‬
‫‪٘ٚ -‬ىنا فّٓ اٌّاول أٔٗ ‪ٛ٠‬عل ٌل‪ ٜ‬اٌَبٔزبِبه‪ ٓ٠‬ر ص‪١‬و ‪٥‬الع‪ ٟ‬ل‪ٞٛ‬‬
‫‪ِ ٍٝ٥‬قزٍف األِواٗ االٌز‪ٙ‬بث‪١‬خ‪..‬‬
‫إٌبّو ‪ّ :‬ووخ رٌي‪٠‬ف‪َ0280 ٗ١١‬‬

‫‪ - 4‬اٌ‪ٕ٦‬يييي‪ٛ‬اْ اٌوئ‪َ١‬يييي‪ِ : ٟ‬ييييبكح اٌيي ي " ٍيييي‪ٕ١‬به‪ٚ‬ث‪١‬ىو‪ "ٓ٠‬اٌَّزقٍٖييييخ ِييييٓ‬


‫اٌمَيييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬ييييل‪ ٞ‬رم‪ٚ‬يييي‪ٍ٥ ٟ‬يييي‪ ٝ‬وييييواد اٌييييلَ اٌج‪ٚ١‬ييييبء اٌَييييو‪ٝ‬بٔ‪١‬خ چر‪٦‬ييييبٌظ‬
‫اٌٍ‪ٛ‬و‪١ّ١‬ب‪..‬‬

‫لب‪٥‬لح اٌج‪١‬بٔبد‪ ِٓ :‬ع‪ٛ‬هٔبي األ‪ٚ‬ف‪١‬ل‬

‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫هلُ اٌ‪ٕٛٛ‬ي‪:‬‬

‫اٌّاٌف‪Cho, Jae Youl *,a; Kim, Ae Ra b; Jung, Jee H b; : ْٛ‬‬


‫‪Chun, Taehoon c; Rhee, Man Hee d; Yoo, Eun Sook e‬‬

‫اٌّاٍَبد اٌّْبهوخ ف‪ ٟ‬اٌجؾش ‪:‬‬


‫‪ِ -‬لهٍييييخ اٌزمٕ‪١‬ييييخ اٌؾ‪٠ٛ١‬ييييخ ‪ٚ‬اٌ‪ٕٙ‬لٍييييخ اٌؾ‪٠ٛ١‬ييييخ ‪ ،‬عبِ‪٦‬ييييخ وييييبٔغ‪ْٚٛ‬‬
‫األٍ٘‪١‬خ‪ّ ،‬بْٔ‪ ،8-860 :ْٛ١‬و‪ٛ‬ه‪٠‬ب اٌغٕ‪ٛ‬ث‪١‬خ‪.‬‬
‫‪ -‬وٍ‪١‬خ اٌٖ‪١‬لٌخ‪ ،‬عبِ‪٦‬خ ثبٍ‪ ْٛ‬األٍ٘‪١‬خ‪ ،‬و‪ٛ‬ه‪٠‬ب اٌغٕ‪ٛ‬ث‪١‬خ‪.‬‬
‫‪ -‬لَيييييُ اٌّ‪١‬ىو‪ٚ‬ث‪ٌٛ١‬ييييي‪ٛ‬ع‪ٚ ٟ‬إٌّب‪٥‬يييييخ‪ ،‬وٍ‪١‬يييييخ اٌ‪ٞ‬يييييت‪ ،‬عبِ‪٦‬يييييخ ٘بٔ‪١‬يييييبٔظ‬
‫ٍ‪ٛ١‬ي و‪ٛ‬ه‪٠‬ب اٌغٕ‪ٛ‬ث‪١‬خ‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪81‬‬

‫‪ -‬وٍ‪١‬ييييخ اٌ‪ٞ‬ييييت اٌج‪ٞ١‬ييييو‪ ٞ‬عبِ‪٦‬ييييخ وييييب‪ٔٛ٠‬غج‪ٛ‬ن األٍ٘‪١‬ييييخ ‪ ،‬ك‪٠‬غيييي‪ ،ٛ‬و‪ٛ‬ه‪٠‬ييييب‬


‫اٌغٕ‪ٛ‬ث‪١‬خ‪.‬‬
‫‪ -‬لَيييُ اٌفبهِيييبو‪ٌٛٛ‬ع‪ ،ٟ‬وٍ‪١‬يييخ اٌ‪ٞ‬يييت‪ ،‬عبِ‪٦‬يييخ ّييي‪١‬غ‪ ٛ‬األٍ٘‪١‬يييخ‪ ،‬و‪ٛ‬ه‪٠‬يييب‬
‫اٌغٕ‪ٛ‬ث‪١‬خ‪.‬‬

‫اٌ‪ٕٛ٦‬اْ‪:‬‬
‫اٌزي ي ص‪١‬و اٌَيييبَ ٌّيييبكح اٌَييي‪ٕ١‬به‪ٚ‬ث‪١‬ىو‪ٍ٥ ٓ٠‬ييي‪ٌ ٝ‬ىيييواد اٌيييلَ اٌج‪ٚ١‬يييبء‬
‫اٌَو‪ٝ‬بٔ‪١‬خ‪..‬‬

‫اٌّٖيييييييييله‪ :‬اٌغ‪ٛ‬هٔيييييييييبي األ‪ٚ‬ه‪ٚ‬ثييييييييي‪ٌٍ ٟ‬فبهِيييييييييبو‪ٌٛٛ‬ع‪ِ ،ٟ‬يييييييييب‪0224 ٛ٠‬‬


‫‪( ):‬‬ ‫‪-‬‬

‫اٌْفوح اٌزٍٍََ‪١‬خ‪:‬‬

‫ٍِقٔ اٌجؾش‪:‬‬
‫رْ اٌَيييي‪ٕ١‬به‪ٚ‬ث‪١‬ىو‪٘ ٓ٠‬يييي‪َ١ٍ ٛ‬ييييى‪١‬ز‪١‬وث‪ ٓ١‬الوزيييي‪َِ ْٛ‬ييييزقٍٔ ِييييٓ اٌمَيييي‪ٜ‬‬
‫اٌ‪ٕٙ‬ييييل‪ٚ ٞ‬لييييل صجييييذ أٔييييٗ ‪٠‬زّزيييي‪ ٤‬ثزييي ص‪١‬واد اٌز‪٦‬ييييل‪ ً٠‬إٌّييييب‪ٍ٥ ٟ٥‬يييي‪ ٝ‬أج‪٦‬ييييبس‬
‫اٌَ‪١‬ز‪ٛ‬و‪ٚ ٓ١‬رٔزبط أوَ‪١‬ل إٌ‪١‬زو‪٠‬ه چاٌز ص‪١‬واد اٌّؾج‪ٞ‬خ ٌٍّٕب‪٥‬خ‪..‬‬
‫‪ ٚ‬فيي‪٘ ٟ‬يينٖ اٌلهاٍييخ لييل افزجؤييب ريي ص‪١‬و اٌَيي‪١‬بٔو‪ٚ‬ث‪١‬ىو‪ ٓ٠‬اٌَييبَ ٌٍقال‪٠‬ييب ‪ٍ٥‬يي‪ٝ‬‬
‫اٌ‪٦‬ل‪٠‬ييييل ِييييٓ ف‪ٞ‬يييي‪ ٛٛ‬اٌقال‪٠‬ييييب إٌّب‪١٥‬ييييخ ِضييييً اٌّييييبوو‪ٚ‬ف‪١‬ظ‪ٚ ،‬اإل‪ٛ٠‬ى‪ٕٛ٠‬ف‪١‬ييييً‬
‫‪ٚ‬اٌٍف‪١‬جو‪ٚ‬ثالٍذ ‪ٚ‬اٌٍ‪ّ١‬ف‪ٍٛ‬ب‪٠‬ذ‪.‬‬
‫‪ ٚ‬لل لبَ اٌَ‪١‬بٔو‪ٚ‬ث‪١‬ىو‪ ٓ٠‬ف‪١ٍ٦‬ب ثاؽجب‪ ٛ‬أمَبَ فال‪٠‬ب اٌلَ اٌج‪ٚ١‬بء اٌَو‪ٝ‬بٔ‪١‬خ‬
‫‪ U‬ف‪ ٟ‬ؽ‪ ٌُ ٓ١‬رؾج‪ ٜ‬وض‪١‬و ِٓ‬ ‫ِضً ‪, Eol- and Jurkat T cells‬‬
‫اٌقال‪٠‬ب األفو‪ ٜ‬ثلهعخ وج‪١‬وح ِضً ٍٍٍَخ فال‪٠‬ب رْبٔظ اٌىجل‪٠‬خ ‪ٍٍٍَٚ‬خ‬
‫اٌف‪١‬جو‪ٚ‬ثالٍذ‪ٚ .‬لل وبْ ر ص‪١‬و اٌَ‪ٕ١‬به‪ٚ‬ث‪١‬ىو‪ ٓ٠‬اٌَبَ ٌٍقال‪٠‬ب ٔز‪١‬غخ ٌم‪١‬بِٗ ثمزً‬
‫٘نٖ اٌقال‪٠‬ب ك‪ ْٚ‬ر‪ٙ‬واه إٌَ‪١‬ظ اٌّؾ‪ ٜ١‬ث‪ٙ‬ب ‪ٚ‬ر‪٠‬مبف ٍٍٍَخ االٔمَبَ اٌقٍ‪ٞٛ‬‬
‫ٌ‪ٙ‬ب ف‪ِ ٟ‬وؽٍخ اٌ ‪ G /S‬ؽَت اٌزمٕ‪١‬بد ‪:‬‬
‫‪flow-cytometric, DNA fragmentation and morphological‬‬
‫‪analyses using U‬‬ ‫‪cells‬‬
‫‪85‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪ .....‬چ‪٠‬ز‪ٚ‬ؼ ِّب ٍجك ‪:‬‬


‫(( أْ اٌَييي‪ٕ١‬به‪ٚ‬ث‪١‬ىو‪ ٓ٠‬اٌَّيييزقوط ِيييٓ اٌمَييي‪ ٜ‬اٌ‪ٕٙ‬يييل‪ ٞ‬ليييل ‪٠‬ىييي‪ِٚ ْٛ‬يييبكا‬
‫ل‪٠ٛ‬ييييب ٌٍَييييو‪ٝ‬بْ ‪ ٚ‬ث‪٦‬يييي٘ ٍييييو‪ٝ‬بٔبد فال‪٠‬ييييب اٌييييلَ اٌج‪ٚ١‬ييييبء ِضييييً اٌٍ‪ّ١‬ف‪ِٛ‬ييييب‬
‫‪ٚ‬اٌٍ‪ٛ‬و‪١ّ١‬يييب ‪ ٚ‬مٌيييه ِيييٓ فيييالي للهريييٗ ‪ٍ٥‬ييي‪ ٝ‬رؾٍ‪١‬يييً اٌقال‪٠‬يييب اٌَيييو‪ٝ‬بٔ‪١‬خ ك‪ْٚ‬‬
‫اإل‪ٙ‬واه ثّب ؽ‪ٌٙٛ‬ب ِٓ أَٔغخ ))‪..‬‬
‫ؽم‪ٛ‬ق اٌ‪ٞ‬ج‪Elsevier, Inc.. ٌ ٤‬‬

‫اٸٱٍ‪ ٛ‬اٸڅځكڊ ‪٬‬ي اٸ‪ٝ‬ة اٸٕيځي اٸرٱٹيكڊ‪:‬‬

‫االٌٻ اٸٕيځي‪ “ :‬ټڇ ِياڀط”‪.‬‬


‫االٌٻ اٸٕيكالڀي‪ “ :‬أچٴالڀكيا ناقيٵً”‪.‬‬
‫االٌٻ اٸّائ‪ “ :٣‬ظمچن اٸٱٍ‪.”ٛ‬‬
‫اٸٱٍٻ‪ :‬ټځ‪١‬ٻ اٸـ”ٴي”‪.‬‬
‫اٸٽماٮ‪ :‬الل‪ ٢‬ټاهِّ‪.‬‬
‫اٸؽهانج ‪ :‬قا‪. ٬‬‬

‫اٸرأشيهاخ چاالٌر‪ٝ‬ثاتاخ‪:‬‬
‫يؽدددددهٲ اٸ‪ٝ‬اٰددددد ح اٸهاٴدددددكج ‪٬‬دددددي ټٍدددددان ‪ٜ‬اٰدددددح اٸ‪ٝ‬ؽددددداٶ چاٸٽ‪٥‬دددددكج چاٸٵثدددددك‬
‫چاٸٽدددددهانج‪ :‬يٍدددددرفكٺ ٸ‪٥‬دددددالض ‪٬‬ٱدددددكاپ اٸّدددددڅيح چ‪ٍ٤‬ددددده اٸڅ‪ٙ‬دددددٻ چاٸ‪٩‬صيددددداپ‬
‫چاالڀر٭اؾ چ الٺ اٸث‪ٝ‬ٿ‪.‬‬
‫يؽدددددهٲ اٸ‪ٝ‬اٰدددددح اٸهاٴددد د كج ‪٬‬دددددي األټ‪٥‬ددددداء‪٬ :‬ي‪٥‬ددددداٸط ا ٌدددددڅاٶ چاٸكچٌدددددځرانيا‬
‫چاٸر‪٥‬ځيح چذٱٹٕاخ األټ‪٥‬اء‪.‬‬
‫يٱدددڇڊ اٸ‪ٝ‬ؽددداٶ چيٽځددد‪ ٣‬نٴدددڇق اٸ‪ٝ‬اٰدددح تدددڃ‪٬ :‬يٍدددرفكٺ ٸرځّدددي‪ ٛ‬اٸ‪ٙ‬ددد‪٬ ٫٥‬دددي‬
‫چ‪٠‬ددداي‪ ٫‬اٸ‪ٝ‬ؽددداٶ چيٽځددد‪ ٣‬اٸرفٽدددح چااشدددان اٸعاڀثيدددح اٸځاذعدددح ‪٤‬دددٿ اٌدددر‪٥‬ٽاٶ‬
‫اٸٽٱڇياخ چاٸ٭يراټيځاخ‪.‬‬
‫يىيددددددٷ اٸه‪ٜ‬ڇتددددددح ‪ -‬اٸؽددددددهانج‪٬ :‬يٍددددددرفكٺ ٸ‪٥‬ددددددالض اٸيهٰدددددداپ ( اٸٕدددددد٭هاء )‬
‫چټدددهانج اٸ٭دددٻ چاٴرٍددداء اٸٹٍددداپ تددداٸٹڇپ األٔددد٭ه چاٸدددمڊ يځدددرط ‪٤‬دددٿ ‪٤‬دددكٺ‬
‫ذځا‪٨‬ٻ ‪ٜ‬اٰح اٸٵثك چاٸ‪ٝ‬ؽاٶ ‪٬‬يؽٕٷ ذعٽ‪ ٣‬ٸٹؽهانج چاٸه‪ٜ‬ڇتح‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪86‬‬

‫ټثاق اٸ‪٥‬الض‪:‬‬
‫‪ -‬يؽهٲ نٴڇق اٶ ٴي ‪٬‬ي اٸعياچ األچٌ‪.ٛ‬‬
‫‪ -‬يؽهٲ نٴڇق اٸٵي ‪٬‬ي ٰځاج األټ‪٥‬اء‪.‬‬
‫‪ -‬يٱڇڊ اٸ‪ٝ‬ؽاٶ‪.‬‬
‫‪ -‬يٽځ‪ ٣‬نٴڇق اٸ‪ٝ‬اٰح‪.‬‬
‫‪ -‬يىيٷ اٸه‪ٜ‬ڇتح چاٸؽهانج‪.‬‬
‫ټڇاڀ‪ ٣‬االٌر‪٥‬ٽاٶ‪ :‬ڀٱٓ ‪ٜ‬اٰح اٸـ “ يٿ “ چڀٱٓ ٌڇائٷ اٸعٍٻ‪.‬‬

‫اٸعه‪٤‬ح‪:‬‬
‫‪ 1,5‬ٸدددډ ‪ 9‬ظدددهاٺ ټٍدددرفٹٓ تددداٸ‪٩‬ٹي ‪٬‬دددي اٸٽددداء أچ ‪٤‬ٹدددډ ِدددٵٷ‬
‫أٰددددددهاْ أچ ټٍددددددؽڇٮ يٍددددددرفكٺ ٴفدددددداٺ ٸ‪٥‬ددددددالض نٴددددددڇق اٸ‪ٝ‬اٰددددددح‪.‬‬
‫چيٍرفكٺ ټؽٽٕا ٸ‪٥‬الض ا ٌڅاٶ چاٸر‪٥‬ځيح‪.‬‬

‫ټٍاناخ اٸ‪ٝ‬اٰح‪:‬‬
‫‪JC PS rS rL rG :Sgu PemLoC CguueL mST‬‬
‫‪82‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫اٸفــــــــــــــــاذٽح‬
‫چڄٵدددما ڀ٭څدددٻ ټٽدددا ٌدددثٯ أڀدددڃ ٰدددك اذ٭ٱدددد أ‪١٤‬دددٻ اٸؽ‪ٙ‬ددداناخ چٴدددمٸٳ األتؽددداز‬
‫اٸٽ‪٥‬أدددددهج ‪٤‬ٹدددددډ أپ األقچيدددددح اٸردددددي أچٔدددددډ تڅدددددا نٌدددددڇٶ اهلل ‪ ‬ټځددد دحٌ‬
‫چذؽردداض ٸددډ چاٰدد‪٤ ٣‬ٽٹ دډ چتؽصددډ‪ .‬چڄددما ټددا ٰٽځددا تددڃ ‪٬‬ددي ذعهترځددا ڄددمڂ چهلل‬
‫اٸؽٽددك چٸ‪٥‬ددٷ اٸڇٰدددد پ ااپ ٸځ٭يددٯ ټدددٿ ڄددما اٸٍددثاخ چڀځعدددڇ تأڀ٭ٍددځا ‪٬‬ٱدددك‬
‫اذ‪ٙ‬ددػ ٸځدددا أپ ټددا أِدددان ٸيددڃ نٌدددڇٶ اهلل ٔددٹډ اهلل ‪٤‬ٹيدددڃ چٌددٹٻ ‪٬‬دددي ؼدددكيس‬
‫أٺ ٰددديً ټدددٿ أپ ‪٬‬يدددڃ ٌدددث‪٥‬ح أِددد٭يح ڄدددڇ ټٕدددكٮ ‪٤‬ٹٽيدددا چټ يدددك تاٸدددكٸيٷ ‪٬‬دددي‬
‫ذ٭ٕدددديٹڃ چ ظٽاٸددددڃ چ ٴددددمٸٳ ِددددهغ اتددددٿ اٸٱدددديٻ نؼٽددددڃ اهلل ٸٹؽددددكيس چټدددد‪٣‬‬
‫ٴصددددهج اٸٽځددددا‪ ٣٬‬ٴٽددددا ٌددددثٯ چذف‪ٝ‬يڅددددا اٸٍددددث‪٥‬ح أِدددد٭يح يٽٵددددٿ أپ ڀ٭څددددٻ أپ‬
‫ِددانذڃ ٔددٹډ اهلل ‪٤‬ٹيدددڃ چٌددٹٻ ٸدددډ لٸددٳ ڀٽدددا ٴاڀددد ٸ٭‪١‬دددح “ٌددث‪٥‬ح” ‪٬‬يڅدددا‬
‫ٴځايدددح ‪٤‬دددٿ ٴصدددهج اٸ‪٥‬دددكق چٸيٍدددد ذؽكيدددكا ٸٹ‪٥‬دددكق ‪ٍ٬‬دددثؽاپ ټدددٿ نوٮ اٸځثدددي‬
‫ٔددٹډ اهلل ‪٤‬ٹيددڃ چٌدددٹٻ ڄددما اٸ‪٥‬ٹددٻ اٸر‪ٝ‬ثيٱدددي اٸ‪ٝ‬ثددي چأچٌدد‪ ٣‬اٸ‪ٝ٥‬ددداء ٸددڃ ‪٬‬دددي‬
‫اٸثال‪٨‬دددح ‪٬‬أؼدددا‪ ٚ‬چأظٽدددٷ ٴدددٷ ټدددا ٌدددثٯ ‪٬‬دددي ٴٹٽددداخ ټ‪٥‬دددكچقج شدددٻ اټدددرٿ ټدددٿ‬
‫ت‪٥‬ددددكڂ ‪٤‬ٹددددډ األټددددح ا ٌددددالټيح تٽ‪٥‬دددديٿ ‪٬‬يدددداٖ ټددددٿ اٸ٭ڇائددددك ‪٬‬ددددي اٸٱٍدددد‪ٛ‬‬
‫اٸڅځددكڊ چ اٸددمڈ اليفٹددڇ چظددڇقڂ ټددٿ أڊ قچٸددح ‪٬‬ددي اٸ‪٥‬دداٸٻ ٌددڇاء ‪٬‬ددي ټهاٴددى‬
‫األ‪ّ٤‬ددداب چاٸ‪ٝ٥‬دددانج أچ اٸٕددديكٸياخ‪ .‬چ‪٬‬هيدددٯ اٸ‪٥‬ٽدددٷ ‪٬‬دددي ڄدددما اٸٵرددداب يدددك‪٤‬ڇ‬
‫اٸځددداتڅيٿ ټدددٿ األ‪ٜ‬ثددداء چاٸثددداؼصيٿ ٸٽڇأدددٹح اٸٽٍددديهج چٌدددثه أ‪٨‬دددڇان ڄدددما‬
‫اٸٵځددى اٸځثددڇڊ ‪٬‬ددي اٸٱٍدد‪ ٛ‬اٸڅځددكڊ چ‪٨‬يددهڂ ٴٽددا ڀٍددأٶ اهلل ذ‪٥‬دداٸډ ‪٬‬ددي لٸددٳ‬
‫ٸٹعٽي‪ ٣‬اٸڅكڈ چاٸٽصڇتح چاٸٍكاق چؼٍٿ اٸ‪٥‬ڇاٰة‪.‬‬

‫اٸٽ ٸ٭ڇپ‬
‫‪Abu_hamza‬‬ ‫‪@yahoo.com‬‬
‫‪ 03‬شوال ‪ 6301‬هـ‬
‫‪ 61‬أغسطس ‪5361‬م‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪88‬‬

‫اٸٽٕاقن چاٸٽهاظ‪٣‬‬
‫‪ -‬اٸٱه پ اٸٵهيٻ‪.‬‬
‫‪ٔ -‬دددؽيػ اٸثفدددانڊ‪ :‬قان اتدددٿ ٴصيددده اٸيٽاټدددح ـ تيدددهچخ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬دددح اٸصاٸصدددح‬
‫(‪ ) 1917 – 1407‬ذؽٱيدددددٯ‪ :‬ق‪ .‬ټٕددددد‪ٝ‬٭ډ قيدددددة اٸث‪٩‬دددددا أٌدددددرال اٸؽدددددكيس‬
‫چ‪٤‬ٹڇټڃ ‪٬‬ي ٴٹيح اٸّهي‪٥‬ح ـ ظاټ‪٥‬ح قټّٯ‪.‬‬
‫‪ٔ -‬دددؽيػ ټٍدددٹٻ‪ :‬قان ؼيددداء اٸردددهاز اٸ‪٥‬هتدددي ـ تيدددهچخ ذؽٱيدددٯ‪ :‬ټؽٽدددك‬
‫‪ ٬‬اق ‪٤‬ثك اٸثاٰي‪.‬‬
‫‪ٔ -‬ددددؽيػ اتددددٿ ؼثدددداپ‪ :‬ټؽٽددددك تددددٿ ؼثدددداپ تددددٿ أؼٽددددك أتددددڇ ؼدددداذٻ اٸرٽيٽددددي‬
‫اٸثٍدددري اٸځاِددده‪ :‬ټ ٌٍدددح اٸهٌددداٸح ـ تيدددهچخ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬دددح اٸصاڀيدددح (‪– 1414‬‬
‫‪ )1993‬ذؽٱيٯ‪٥ِ :‬ية األنڀ چ‪.ٚ‬‬
‫‪ٌ -‬ددددځٿ أتددددي قاچق‪ٌ :‬ددددٹيٽاپ تددددٿ األِدددد‪٥‬س أتددددڇ قاچق اٸٍعٍددددراڀي األوقڊ‬
‫اٸځاِه‪ :‬قان اٸ٭ٵه ذؽٱيٯ‪ :‬ټؽٽك ټؽيي اٸكيٿ ‪٤‬ثك اٸؽٽيك‪.‬‬
‫‪ٌ -‬دددځٿ اٸځٍدددائي‪ :‬أؼٽدددك تدددٿ ِددد‪٥‬ية أتدددڇ ‪٤‬ثدددك اٸدددهؼٽٿ اٸځٍدددائي اٸځاِددده‪:‬‬
‫ـ ؼٹدددددة اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬دددددح اٸصاڀيدددددح (‪– 1406‬‬ ‫ټٵردددددة اٸٽ‪ٝ‬ثڇ‪٤‬ددددداخ ا ٌدددددالټيح‬
‫‪ )1916‬ذؽٱيٯ‪٤ :‬ثكاٸ٭راغ أتڇ ‪٨‬كج‪.‬‬
‫‪ٌ -‬دددددځٿ اٸرهټدددددمڊ‪ :‬ټؽٽدددددك تدددددٿ ‪٤‬يٍدددددډ أتدددددڇ ‪٤‬يٍدددددډ اٸرهټدددددمڊ اٸٍدددددٹٽي‬
‫اٸځاِدده‪ :‬قان ؼيدداء اٸرددهاز اٸ‪٥‬هتددي ـ تيددهچخ ذؽٱيددٯ‪ :‬أؼٽددك ټؽٽددك ِدداٴه‬
‫چ ـددهچپ ٌددځٿ اتددٿ ټاظددڃ قان اٸ٭ٵدده ـ تيددهچخ‪ .‬ذؽٱيددٯ‪ :‬ټؽٽددك ‪٬‬دد اق ‪٤‬ثددك‬
‫اٸثاٰي‪.‬‬
‫‪ -‬ټٍدددركنٲ اٸؽددداٴٻ‪ :‬ټؽٽدددك تدددٿ ‪٤‬ثدددك اهلل أتدددڇ ‪٤‬ثدددك اهلل اٸؽددداٴٻ اٸځيٍددداتڇنڊ‬
‫ـ تيددد دهچخ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬دددددح األچٸدددددډ (‪– 1411‬‬ ‫اٸځاِددددده‪ :‬قان اٸٵردددددة اٸ‪٥‬ٹٽيدددددح‬
‫‪ )1990‬ذؽٱيٯ‪ :‬ټٕ‪ٝ‬٭ډ ‪٤‬ثك اٸٱاقن ‪ٝ٤‬ا‪.‬‬
‫‪ -‬اٸ‪ٝ‬ثٱدددداخ اٸٵثددددهڈ‪ :‬ټؽٽددددك تددددٿ ٌدددد‪٥‬ك تددددٿ ټځيدددد‪ ٣‬أتددددڇ ‪٤‬ثددددك اهلل اٸثٕددددهڊ‬
‫اٸىڄهڊ اٸځاِه‪ :‬قان ٔاقن ـ تيهچخ‪.‬‬
‫‪ -‬ټٍددځك أؼٽدددك تددٿ ؼځثدددٷ‪ :‬أؼٽدددك تددٿ ؼځثدددٷ أتدددڇ ‪٤‬ثددك اهلل اٸّددديثاڀي اٸځاِددده‪:‬‬
‫ټ ٌٍح ٰه‪ٜ‬ثح ـ اٸٱاڄهج‪.‬‬
‫‪ -‬ټٍدددځك ‪٤‬ثدددك تدددٿ ؼٽ يدددك تدددٿ ڀٕددده‪ :‬أتدددڇ ټؽٽدددك اٸٵّدددي ټٵرثدددح اٸٍدددځح ـ‬
‫اٸٱدددداڄهج اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ددددح األچٸددددډ (‪ )1911 – 1401‬ذؽٱيددددٯ‪ٔ :‬ددددثؽي اٸثددددكنڊ‬
‫اٸٍدددداټهائي ټؽٽددددڇق ټؽٽددددك ـٹيددددٷ اٸٕدددد‪٥‬يك تٽٍددددځك اٸّددددا‪٥٬‬ي‪ .‬ټؽٽددددك تددددٿ‬
‫قنيً أتڇ ‪٤‬ثك اهلل اٸّا‪٥٬‬ي اٸځاِه‪ :‬قان اٸٵرة اٸ‪٥‬ٹٽيح ـ تيهچخ‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪ -‬ټٍددددځك أتددددي ي‪٥‬ٹددددډ‪ :‬أؼٽددددك تددددٿ ‪٤‬ٹددددي تددددٿ اٸٽصځددددډ أتددددڇ ي‪٥‬ٹددددډ اٸٽڇٔددددٹي‬
‫اٸرٽيٽددي اٸځاِدده‪ :‬قان اٸٽدددأټڇپ ٸٹرددهاز ـ قټّدددٯ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ددح األچٸدددډ (‪1404‬‬
‫– ‪ )1914‬ذؽٱيٯ‪ :‬ؼٍيٿ ٌٹيٻ أٌك‪.‬‬
‫‪ -‬ټٍدددځك اٌدددؽاٮ تدددٿ ناڄڇيدددڃ‪ٌ :‬دددؽاٮ تدددٿ تدددهاڄيٻ تدددٿ ټفٹدددك تدددٿ ناڄڇيدددڃ‬
‫اٸؽځ‪١‬ٹددددي اٸځاِدددده‪ :‬ټٵرثددددح ا يٽدددداپ ـ اٸٽكيځددددح اٸٽځددددڇنج اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ددددح األچٸددددډ‬
‫(‪ )1991 – 1412‬ذؽٱيٯ‪ :‬ق‪٤ .‬ثك اٸ‪٩‬٭ڇن تٿ ‪٤‬ثك اٸؽٯ اٸثٹڇِي‪.‬‬
‫‪ -‬ټٕدددځ‪ ٫‬اتدددٿ أتدددي ِددديثح‪ :‬أتدددڇ تٵددده ‪٤‬ثدددك اهلل تدددٿ ټؽٽدددك تدددٿ أتدددي ِددديثح‬
‫اٸٵددددڇ‪٬‬ي اٸځاِدددده‪ :‬ټٵرثددددح اٸهِددددك ـ اٸهيدددداٖ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ددددح األچٸددددډ (‪)1409‬‬
‫ذؽٱيٯ‪ :‬ٴٽاٶ يڇٌ‪ ٫‬اٸؽڇخ‪.‬‬
‫‪ -‬ټٕددددځ‪٤ ٫‬ثددددك اٸددددهواٮ‪ :‬أتددددڇ تٵدددده ‪٤‬ثددددك اٸددددهواٮ تددددٿ ڄٽدددداٺ اٸٕددددځ‪٥‬اڀي‬
‫اٸځاِددده‪ :‬اٸٽٵردددة ا ٌدددالټي ـ تيدددهچخ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬دددح اٸصاڀيدددح (‪ )1403‬ذؽٱيدددٯ‪:‬‬
‫ؼثية اٸهؼٽٿ األ‪١٤‬ٽي‪.‬‬
‫‪ -‬اٸٽ‪٥‬عددددٻ اٸٵثيدددده‪ٌ :‬ددددٹيٽاپ تددددٿ أؼٽددددك تددددٿ أيددددڇب أتددددڇ اٸٱاٌددددٻ اٸ‪ٝ‬ثهاڀددددي‬
‫اٸځاِددددده‪ :‬ټٵرثدددددح اٸ‪٥‬ٹدددددڇٺ چاٸؽٵدددددٻ اٸٽڇٔدددددٷ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬دددددح اٸصاڀيدددددح (‪– 1404‬‬
‫‪ )1913‬ذؽٱيٯ‪ :‬ؼٽكڊ تٿ ‪٤‬ثكاٸٽعيك اٸٍٹ٭ي‪.‬‬
‫‪ -‬چاٸٽ‪٥‬عددددددٻ األچٌدددددد‪ ٛ‬ٸددددددڃ قان اٸؽددددددهټيٿ‪ :‬اٸٱدددددداڄهج (‪ )1415‬ذؽٱيددددددٯ‪:‬‬
‫‪ٜ‬انٮ تٿ ‪٤‬ڇٖ اهلل تٿ ټؽٽك ‪٤‬ثك اٸٽؽٍٿ تٿ تهاڄيٻ اٸؽٍيځي‪.‬‬
‫‪ -‬چټٍددددځك اٸّدددداټييٿ ٸٹ‪ٝ‬ثهاڀددددي اٸځاِدددده‪ :‬ټ ٌٍددددح اٸهٌدددداٸح ـ تيددددهچخ‬
‫اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ددددح األچٸددددډ (‪ )1914 – 1405‬ذؽٱيددددٯ‪ :‬ؼٽددددكڊ تددددٿ ‪٤‬ثددددك اٸٽعيددددك‬
‫اٸٍٹ٭ي‪.‬‬
‫‪ -‬ټؽٽدددك تدددٿ أتدددي تٵددده أيدددڇب اٸىن‪٤‬دددي‪ :‬أتدددڇ ‪٤‬ثدددك اهلل ټ ٌٍدددح اٸهٌددداٸح‬
‫ټٵرثددددح اٸٽځددددان ا ٌددددالټيح ـ تيددددهچخ اٸٵڇيددددد اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ددددح اٸهات‪٥‬ددددح ‪ّ٤‬دددده‬
‫(‪ )1407‬ذؽٱيٯ‪٥ِ :‬ية األنڀا چ‪٤ .ٚ‬ثك اٸٱاقن ألنڀا چ‪.ٚ‬‬
‫‪ -‬اٸٍددددځٿ اٸٵثددددهڈ‪ :‬أؼٽددددك تددددٿ اٸؽٍدددديٿ تددددٿ ‪٤‬ٹددددي تددددٿ ټڇٌددددډ أتددددڇ تٵدددده‬
‫اٸثيڅٱدددي اٸځاِددده‪ :‬ټٵرثدددح قان اٸثددداو ـ ټٵدددح اٸٽٵهټدددح (‪)1994 – 1414‬‬
‫ذؽٱيٯ‪ :‬ټؽٽك ‪٤‬ثك اٸٱاقن ‪ٝ٤‬ا‪.‬‬
‫‪ -‬اٸرٽڅيدددك ٸٽدددا ‪٬‬دددي اٸٽڇ‪ٜ‬دددأ ټدددٿ اٸٽ‪٥‬ددداڀي چاألٌددداڀيك‪ :‬أتدددڇ ‪٤‬ٽددده يڇٌددد‪ ٫‬تدددٿ‬
‫‪٤‬ثك اهلل تٿ ‪٤‬ثك اٸثه اٸځٽهڊ‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪12‬‬

‫‪ -‬چوانج ‪٤‬ٽددددددڇٺ األچٰددددددا‪ ٪‬چاٸّدددد د چپ ا ٌددددددالټيح‪ :‬اٸٽ‪٩‬ددددددهب (‪)1317‬‬


‫ذؽٱيٯ‪ :‬ټٕ‪ٝ‬٭ډ تٿ أؼٽك اٸ‪٥‬ٹڇڊ ټؽٽك ‪٤‬ثك اٸٵثيه اٸثٵهڊ‪.‬‬
‫‪ٔ -‬ؽيػ أتي قاچق‪.‬‬
‫‪ٔ -‬ؽيػ اٸځٍائي‪.‬‬
‫‪ٔ -‬ؽيػ اتٿ ټاظڃ‪.‬‬
‫‪٥٘ -‬ي‪ ٫‬اٸعاټ‪ ٣‬ٴٹڅا ٸٹّيؿ األٸثاڀي ‪ٜ‬ث‪٥‬ح ټٵرة اٸرهتيح ٸٹفٹيط‪.‬‬
‫‪ -‬ټعٽددد‪ ٣‬اٸىچائدددك‪ :‬ڀدددڇن اٸدددكيٿ ‪٤‬ٹدددي تدددٿ أتدددي تٵددده اٸڅيصٽدددي اٸځاِددده‪ :‬قان‬
‫اٸ٭ٵه ـ تيهچخ (‪1412‬ڄـ)‪.‬‬
‫‪ -‬ڀٕددة اٸهايددح‪٤ :‬ثددك اهلل تدددٿ يڇٌدد‪ ٫‬أتددڇ ټؽٽدددك اٸؽځ٭ددي اٸىيٹ‪٥‬ددي اٸځاِددده‪:‬‬
‫قان اٸؽكيس ـ ټٕه (‪ )1357‬ذؽٱيٯ‪ :‬ټؽٽك يڇٌ‪ ٫‬اٸثځڇنڊ‪.‬‬
‫‪ -‬ذٹفدددديٓ اٸؽثيدددده‪ :‬أؼٽددددك تددددٿ ‪٤‬ٹددددي تددددٿ ؼعدددده أتددددڇ اٸ٭‪ٙ‬ددددٷ اٸ‪ٍ٥‬ددددٱالڀي‬
‫اٸٽكيځددددح اٸٽځددددڇنج (‪ )1964 – 1314‬ذؽٱيددددٯ‪ :‬اٸٍدددديك ‪٤‬ثددددك اهلل ڄاِددددٻ‬
‫اٸيٽاڀي اٸٽكڀي‪.‬‬
‫‪ -‬ذددددانيؿ قټّددددٯ‪ :‬التددددٿ ‪ٍ٤‬دددداٴه‪ .‬قناٌددددح چذؽٱيددددٯ‪٤ :‬ٹددددي ِددددديهڊ قان‬
‫اٸ٭ٵه ٸٹ‪ٝ‬ثا‪٤‬ح چاٸځّه چاٸرڇوي‪.٣‬‬
‫‪ -‬ذٱهيددددة اٸرڅددددمية التددددٿ ؼعدددده‪ :‬اٸځاِدددده‪ :‬قان اٸهِدددديك ـدد د ٌددددڇنيا اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ددددح‬
‫األچٸډ (‪ )1916 – 1406‬ذؽٱيٯ‪ :‬ټؽٽك ‪٤‬ڇاټح‪.‬‬
‫‪ -‬ذڅددددمية اٸرڅددددمية التددددٿ ؼعدددده‪ :‬اٸځاِدددده‪ :‬قان اٸ٭ٵدددده ـدددد تيددددهچخ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ددددح‬
‫األچٸډ (‪.)1914 – 1404‬‬
‫‪ -‬ذددددمٴهج أچٸددددډ األٸثدددداب چاٸعدددداټ‪ ٣‬اٸ‪٥‬عددددة اٸ‪٥‬عدددداب‪ :‬قاچق االڀ‪ٝ‬دددداٴډ ـدد د قان‬
‫اتٿ اٸڅيصٻ ـ اٸٱاڄهج ـ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ح األچٸډ‪.‬‬
‫‪ -‬ٸٍد داپ اٸٽيدددىاپ‪ :‬التدددٿ ؼعددده أتدددڇ اٸ٭‪ٙ‬دددٷ اٸ‪ٍ٥‬دددٱالڀي اٸځاِددده‪ :‬ټ ٌٍدددح‬
‫األ‪٤‬ٹٽددددي ٸٹٽ‪ٝ‬ثڇ‪٤‬دددداخ ـ تيددددهچخ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ددددح اٸصاٸصددددح (‪)1916 – 1406‬‬
‫ذؽٱيٯ‪ :‬قائهج اٸٽ‪٥‬ه‪ ٪‬اٸځ‪١‬اټيح اٸڅځك‪.‬‬
‫‪ -‬اٸ‪ٝ‬ة اٸځثڇڊ التٿ اٸٱيٻ‪.‬‬
‫‪ -‬اٸ‪ٝ‬دددددة اٸځثدددددڇڊ‪ :‬ٸٽؽٽدددددڇق اٸځٍددددديٽي‪ .‬ټ ٌٍدددددح اٸهٌددددداٸح ‪ ٚ‬اٸهات‪٥‬ددددددح‬
‫(‪.)1417‬‬
‫‪ -‬اٸٽځڅٷ اٸهچڊ التٿ ‪ٜ‬ڇٸڇپ‪ :‬قان ‪٤‬اٸٻ اٸٵرة ـ اٸهياٖ‪.‬‬
‫‪ -‬اٸٱاڀڇپ التٿ ٌيځا‪ :‬ټ ٌٍح ‪٤‬ىاٸكيٿ (‪.)1413‬‬
‫‪11‬‬ ‫القسط اهلندي‬

‫‪٤ -‬ٽددددددكج اٸ‪ٝ‬ثيددددددة‪ :‬ألتددددددي اٸفيدددددده ا ِددددددثيٹي‪ .‬قان اٸ‪٩‬ددددددهب ا ٌددددددالټي ‪ٚ‬‬
‫األچٸډ ذؽٱيٯ‪ :‬ټؽٽك اٸف‪ٝ‬اتي‪.‬‬
‫اٸّاټٷ ‪٬‬ي اٸٕځا‪٤‬ح اٸ‪ٝ‬ثيح‪ :‬التٿ اٸځ٭يً‪ .‬اٸٽعٽ‪ ٣‬اٸصٱا‪٬‬ي ـ أتڇ‪٠‬ثي‪.‬‬
‫‪٬ -‬ددرػ اٸثددان ڊ‪ :‬أؼٽددك تددٿ ‪٤‬ٹددي تددٿ ؼعدده أتددڇ اٸ٭‪ٙ‬ددٷ اٸ‪ٍ٥‬ددٱالڀي اٸّددا‪٥٬‬ي‬
‫اٸځاِددده‪ :‬قان اٸٽ‪٥‬ه‪٬‬دددح ـ تيدددهچخ (‪ )1379‬ذؽٱيدددٯ‪ :‬أؼٽدددك تدددٿ ‪٤‬ٹدددي تدددٿ‬
‫ؼعه أتڇ اٸ٭‪ٙ‬ٷ اٸ‪ٍ٥‬ٱالڀي اٸّا‪٥٬‬ي‪.‬‬
‫‪ِ -‬دددهغ ټٍدددٹٻ‪ :‬أتدددڇ وٴهيدددا يؽيدددډ تدددٿ ِددده‪ ٪‬تدددٿ ټدددهڊ اٸځدددڇچڊ اٸځاِددده‪:‬‬
‫قان ؼياء اٸرهاز اٸ‪٥‬هتي ـ تيهچخ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ح اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ح اٸصاڀيح (‪.)1392‬‬
‫‪ِ -‬ددددهغ اٸځٍددددائي‪٤ :‬ثددددكاٸهؼٽٿ اتددددٿ أتددددي تٵدددده أتددددڇ اٸ٭‪ٙ‬ددددٷ اٸٍدددديڇ‪ٜ‬ي‬
‫اٸځاِددده‪ :‬ټٵردددة اٸٽ‪ٝ‬ثڇ‪٤‬ددداخ ا ٌدددالټيح ـ ؼٹدددة اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬دددح اٸصاڀيدددح (‪1406‬‬
‫– ‪ )1916‬ذؽٱيٯ‪٤ :‬ثكاٸ٭راغ أتڇ ‪٨‬كج‪.‬‬
‫‪٤ -‬ٽكج اٸٱانڊ ِهغ ٔؽيػ اٸثفانڊ‪ :‬ٸٹ‪٥‬الټح تكن اٸكيٿ اٸ‪٥‬يځي‪.‬‬
‫‪ -‬ذؽ٭ددددح األؼددددڇلڊ‪ :‬ټؽٽددددك ‪٤‬ثددددك اٸددددهؼٽٿ تددددٿ ‪٤‬ثددددك اٸددددهؼيٻ اٸٽثددددانٴ٭ڇنڊ‬
‫أتڇاٸ‪٥‬ال اٸځاِه‪ :‬قان اٸٵرة اٸ‪٥‬ٹٽيح ـ تيهچخ‪.‬‬
‫‪٤ -‬دددڇپ اٸٽ‪٥‬ثدددڇق ټؽٽدددك ِدددٽً اٸؽدددٯ اٸ‪١٥‬ددديٻ تددداقڊ أتدددڇ اٸ‪ٝ‬يدددة اٸځاِددده‪:‬‬
‫قان اٸٵرة اٸ‪٥‬ٹٽيح ـ تيهچخ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ح اٸصاڀيح (‪.)1415‬‬
‫‪٬ -‬ددددديٗ اٸٱدددددكيه‪٤ :‬ثدددددك اٸددددده چ‪ ٪‬اٸٽځددددداچڊ اٸځاِددددده‪ :‬اٸٽٵرثدددددح اٸرعانيدددددح‬
‫اٸٵثهڈ ـ ټٕه اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ح األچٸډ (‪.)1356‬‬
‫‪ -‬اٸځڅايدددح ‪٬‬دددي ‪٨‬هيدددة اٸؽدددكيس‪:‬أتڇ اٸٍددد‪٥‬اقاخ اٸٽثدددانٲ تدددٿ ټؽٽدددك اٸعدددىنڊ‬
‫اٸځاِددددده‪ :‬اٸٽٵرثدددددح اٸ‪٥‬ٹٽيدددددح ‪ -‬تيدددددهچخ (‪1399‬ڄدددددـ ‪1979 -‬ٺ) ذؽٱيدددددٯ‪:‬‬
‫‪ٜ‬اڄه أؼٽك اٸىاچڈ‪ .‬ټؽٽڇق ټؽٽك اٸ‪ٝ‬ځاؼي‪.‬‬
‫‪٨ -‬هيددددة اٸؽددددكيس‪ :‬ؼٽددددك تددددٿ ټؽٽددددك تددددٿ تددددهاڄيٻ اٸف‪ٝ‬دددداتي اٸثٍددددري أتددددڇ‬
‫ٌددددٹيٽاپ اٸځاِدددده‪ :‬ظاټ‪٥‬ددددح أٺ اٸٱددددهڈ ‪ -‬ټٵددددح اٸٽٵهټددددح (‪ )1402‬ذؽٱيددددٯ‪:‬‬
‫‪٤‬ثك اٸٵهيٻ تهاڄيٻ اٸ‪٥‬ىتاچڊ‪.‬‬
‫‪٨ -‬هيددددة اٸؽددددكيس‪ :‬تددددهاڄيٻ تددددٿ ٌددددؽاٮ اٸؽهتددددي أتددددڇ ٌددددؽاٮ اٸځاِدددده‪:‬‬
‫ظاټ‪٥‬دددح أٺ اٸٱدددهڈ ‪ -‬ټٵدددح اٸٽٵهټدددح اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬دددح األچٸدددډ (‪ )1405‬ذؽٱيدددٯ‪ :‬ق‪.‬‬
‫ٌٹيٽاپ تهاڄيٻ ټؽٽك اٸ‪٥‬ايك‪.‬‬
‫‪ -‬ٸٍدداپ اٸ‪٥‬دددهب‪ :‬ټؽٽددك تدددٿ ټٵددهٺ تدددٿ ټځ‪١‬ددڇن األ‪٬‬هيٱدددي اٸٽٕددهڊ اٸځاِددده‪:‬‬
‫قان ٔاقن ـ تيهچخ اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬ح األچٸډ‪.‬‬
‫والطب النبوي‬ ‫‪10‬‬

‫‪ -‬اٸ‪٥‬دددديٿ‪ :‬أتددددڇ ‪٤‬ثددددك اٸددددهؼٽٿ اٸفٹيددددٷ تددددٿ أؼٽددددك اٸ٭هاڄيددددكڊ اٸځاِدددده‪ :‬قان‬
‫چټٵرثح اٸڅالٶ ‪ -‬ذؽٱيٯ‪ :‬ق‪.‬ټڅكڊ اٸٽفىچټي چق‪ .‬تهاڄيٻ اٸٍاټهائي‪.‬‬
‫‪ -‬ټ‪٥‬عدددٻ اٸثٹدددكاپ‪ :‬يددداٰڇخ تدددٿ ‪٤‬ثدددك اهلل اٸؽٽدددڇڊ أتدددڇ ‪٤‬ثدددك اهلل اٸځاِددده‪ :‬قان‬
‫اٸ٭ٵه ـ تيهچخ‪.‬‬
‫‪ -‬اٸٽ‪٩‬دددهب ‪٬‬دددي ذهذ يدددة اٸٽ‪٥‬دددهب‪ :‬أتدددڇ اٸ٭دددرػ ڀأددده اٸدددكيٿ تدددٿ ‪٤‬ثدددك اٸٍددديك‬
‫اتدددٿ ‪٤‬ٹدددي تدددٿ اٸٽ‪ٝ‬دددهو اٸځاِددده‪ :‬ټٵرثدددح أٌددداټح تدددٿ ويدددك ـ ؼٹدددة اٸ‪ٝ‬ث‪٥‬دددح‬
‫األچٸډ (‪ )1979‬ذؽٱيٯ‪ :‬ټؽٽڇق ‪٬‬اـڇنڊ چ‪٤‬ثكاٸؽٽيك ټفران‪.‬‬
‫‪ -‬اٸٱٍ‪ ٛ‬ـيه ‪٤‬الض‪ :‬ٸٽؽٽك اٸعيالڀي (ټ‪ٝ‬ڇيح)‪.‬‬
‫‪ -‬ټ‪٥‬عٻ األ‪ّ٤‬اب چاٸځثاذاخ اٸ‪ٝ‬ثيح ٸٱثيٍي‪ .‬قان اٸٵرة اٸ‪٥‬ٹٽيح‬

‫چ أي‪ٙ‬ا يٹؽٯ اٸٽهاظ‪ ٣‬األظځثيح‪:‬‬


‫‪13‬‬ ‫القسط اهلندي‬
‫والطب النبوي‬ 11

seieSeLle , Books:

) Ayurvedic pharmacology and therapeutic uses of


medical plants (Dravyagunaignyan) by Vaidya V. m.
Gogte
) Dravyaguna vijnana, Study of the essential medicinal
plants in ayurveda Vol. nd by Dr. J. L. N. SASTRY
M.D (Ayu.) Sr. Medical Officer, C. G. H. S., Chennai ,
foreword by Prof. K. C. Chunekar A. M. S., Ph.D.,
F.N.A.A.,Acharya Guru in Dravyaguna, National
Academy of Ayurveda, New Delhi Former. Head,
Deptt. Of Dravyaguna, Institite of Medical Sciences.
B. H. U., Varanasi
) NIGHANTU ADARSH (Vol. st) by BAPALAL. G.
VAIDYA Retired Principal, Nazar Ayurvedic College,
Formely Dean, Ayurvedic Faculty, Gujarat University,
Chairman, Standard Drugs and Herbs Committee,
Bombay State, Chairman Sandigdha aushadh
nirmayak samiti Pharmacopaea Committee, Ministry
of Health, New Delhi, Writer of many Ayurvedic
Books in Gujarati
) Dhanvantary nighantu by Achariya Priyavrath
Sharma
) Ayurvedic Pharmacopeia by Dr. Ramsushil Singh
) Database on Medicinal Plants used in Ayurveda
volume- ,,Central COucil for Research in Ayurveda
and Siddha Deptt. Of AYUSH, Min. OF Health and
Family Welfare GOvt. of India, New Delhi
) Indian Medicinal Plants, Forgotten Healers, A Guide
to Ayurvedic Herbal Medicine by Dr. Prakash
Paranjpe (B. A. M. S, M.B.B.S, Ph. D., Director ,
Ayurveda Research Foundation, Pune
) Kaiyadeva-Nighantu (PSTHYSPSTHYA-
VIBODHAKAH) BY Prof. Priyavrata Sharma Head ,
Department of Dravyaguna and Dean Guru Prasada
15 ‫القسط اهلندي‬

Sharma (A. M. S. D. Ay. M., Ph. D, Lecturer,


department of Dravyaguna, Ayurvedic College,
Sampurnanand Sanskrit University, Varanasi
) Rasayana,Traditional Herbal medicines for Modern
Times, Ayurvedic Herbs for Longevity and
Rejuvenation by H. S. Puri
) Effects of bifidobacterium sp. fermented milk
ingested with or without insulin on colonic
bifidobacteria and enzymatic activities in healthy
humans.
) European Journal of Clinical Nutrition, , – .
Chaturvedi, P., Shukla, S., Tripathi, P., Chaurasia, S,
Singh, S.K., Tripathi, Y.B. ( )
) Comparative study of Inula racemosa and Saussurea
lappa on the glucose levels in albino rats.
) Ancient Science of Life, , – .
Chaturvedi, P., Tripathi, P., Pandey, S., Singh, U.,
Tripathi, Y.B. ( )
) Effect of Saussurea lappa alcoholic extract on
different endocrine glands in relation to glucose
metabolism in the rat. Phytotherapy Research, ,
– .
Chen, H.C., Chou, C.K., Lee, S.D., Wang, J.C., Yeh,
S.F. ( )
) Active compounds from Saussurea lappa Clark that
suppresses hepatitis B virus surface antigen gene
expression in human hepatoma cells. Antiviral
Research, , – .
Cho, J.Y., Park, J., Yoo, E.S., Baik, K.U., Jee, H.J.,
Lee, J., Park, M.H. ( )
) Inhibitory effect of sesquiterpene lactones from
Saussurea lappa on tumour – production in murine
macrophage like cells. PlantaMedica, , – .
Chopra, R.N., Chopra, I.C., Handa, K.L., Kapur, L.D.
‫والطب النبوي‬ 16

Chopra’s Indigenous Drugs of India. nd


Edition.U.N. Dhur& Sons, Calcutta, India .
Dwivedi, S., Chansuria, J.P.N., Somani, P.N., Udupa,
K.N. ( )
) Influence of certain indigenous drugs on the
prostaglandin E like activity in the ischaemic rabbit
aorta. Indian Drugs, , – .
Dwivedi, S., Somani, P.N., Udupa, K.N. ( )
) Role of Inularacemosa and Saussurea lappa in
management of angina pectoris.
) International Journal of Crude Drug Research, ,
– . Gibson, G.R., Beatty, E.R., Wang X.,
Cummings J.H. ( )
) Selective stimulation of bifidbacteria in the human
colon by oligofructose and inulin.
) Gastroenterology, , – . Jung, Jee, H., Ha,
Joo Yong, Min, K.R., Shibata, F., Nagagawa, H.,
Kang, S.S., Chang, F.L., Moo, Kim Y. ( )
) Reynosin from Suasuurea lappa as inhibitor on
CINC- induction in LPS stimulated NRK E cells.
Planta Medica, , – .

You might also like