Professional Documents
Culture Documents
/
الصفحة اٸ٥ځــــــــــــــڇاپ
8 ذٱكيٻ ټكيه ټهٴى أتؽاز اٸٝة اٸځثڇڊ
11 اٸٽٱكټح
11 ڀثاخ اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ چأڀڇا٤ڃ
15 ٤ڇق اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ ٬ي اٸٝة اٸٱكيٻ چ٬ي اٸٝة اٸځثڇڊ
18 األؼاقيس اٸڇانقج ٬ي اٸٱٍٛ
18 اٸؽكيس األچٶ :ؼكيس أٺ ٰيً تځد ټؽٕٿ ن٘ي اهلل ٤ځڅا
11 اٸؽكيس اٸصاڀي :ؼكيس أڀً
02 أٰڇاٶ اٸ٥ٹٽاء ٬ي اٸؽكيصيٿ
05 اٸؽكيس اٸصاٸس :ؼكيس ظاته
02 اٸؽكيس اٸهات :٣ؼكيس ويك تٿ أنٰٻ
08 اٸؽكيس اٸفاټً :ؼكيس أٺ ٝ٤يح ن٘ي اهلل ٤ځڅا
32 أٰڇاٶ اٸ٥ٹٽاء ٬ي اٸؽكيس
33 اٸؽكيس اٸٍاقي :ؼكيس أتي ڄهيهج
35 أٰڇاٶ اٸ٥ٹٽاء ٬ي اٸؽكيس
32 ٬ڇائك اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ
12 ذعانب اٸّ٭اء ټ ٣اٸٱٍ ٛاٸڅځكڈ
52 ٜهٮ االٌر٥ٽاٶ
52 – 1اٸّهب
والطب النبوي 6
52 - 2اٸٹكچق
52 – 3اٸٍ٥ڇٚ
51 – 4اٸٝالء ( اٸكڄاپ )
51 -5اٸرثفيه
51 - 6اٸرٵٽيك
51 - 7اٸرځٝيٷ
50 اٸٝة اٸځثڇڊ چاألټهاٖ اٸّيٝاڀيح اٸٽٍرٕ٥يح
50 ٌځٿ اٸٝة اٸځثڇڊ چاألټهاٖ اٸٽٍرٕ٥يح
51 االٌٻ اٸ٥ٹٽي ٸٹٱٍ ٛاٸڅځكڊ
55 ِبما لبي اٌٞت اٌْ٦ج ٟإٌٙل ٓ٥ ٞاٌمَ ٜ؟
52 أٍّبء أفوٌٍ ٜمَٜ
51 اٌزبه٠ـ
60 إٌٛف اٌزْو٠ؾ ٟإٌجبرٟ
63 اٌزٛى ٤٠اٌغغوافٟ
61 فٛآ اٌ٦مبه
65 اٌزم ُ١١اٌ٦العٟ
62 االٍزقلاِبد اٌ٦الع١خ ٚاٌلهاٍبد اٌفبهِبوٌٛٛع١خ
22 اٌلهاٍبد اٌى١ّ١بئ١خ
22 اٍزقلاِبرٗ فِٛ ٟهٚس اٌٞت اٌْ٦ج ٟإٌٙلٞ
20 األثؾبس اٌ١ٍّ٦خ
25 ٤كج اٌرٝثاتاخ ٸٹٱٍٛ
2 القسط اهلندي
ذٱكيٻ
اٸؽٽدددك هلل اٸّدددا٬ي چال ِدددا٬ي ال ڄدددڇ چال ِددد٭اء ال ِددد٭ا ڂ ال أ٤ٹدددٻ ټځدددڃ
تفٹٱددددڃ چال أنؼددددٻ ټځددددڃ ت٥ثدددداقڂ ت٥ددددس ڀثيددددڃ ټؽٽددددكا نؼٽددددح ٸٹ٥دددداٸٽيٿ
٬ٵددداپ ټدددٿ ٬ددديٗ ڄدددمڂ اٸهؼٽدددح ټدددا ظددداء ٬دددي اٸٱددده پ چاٸٍدددځح ټدددٿ يددداخ
چأؼاقيدددس ذدددكٶ ٤ٹدددډ اٸّددد٭اء چاالٌرّددد٭اء چذهِدددك ٸيدددڃ ٬ٵاڀدددد ټدددٿ يددداخ
ڀثڇذددددڃ چقالٸددددح ٤ٹددددډ اٸفدددداٸٯ ٌددددثؽاڀڃ ال أڀڅددددا ـهظددددد ټځددددڃ نؼٽددددح
تددداٸفٹٯ چٸددديً ٜٹثدددا ٸٹدددهتػ اٸٽددداقڊ أچ ؼهٔدددا ٤ٹيدددڃ ٴٽدددا ي٭٥دددٷ ٴصيددده ټدددٿ
اٸٽرٝثثيٿ ٰكيٽا چؼكيصا چت٥ك:
٬څددما اٸٵردداب اٸددمڊ تدديٿ أيددكيځا ـ د اٸٱٍدد ٛاٸڅځددكڊ ظددڇڄهج ټددٿ اٸٝددة اٸځثددڇڊ
ـدد ٴرددداب ڀ٭ددديً ظدددكا ٬ددديڀي ال أ٤ٹدددٻ أپ ٬دددي ټٵرثدددح اٸٝدددة اٸځثدددڇڊ أچ اٸٝدددة
اٸّ٥دددثي أچ اٸٝدددة اٸؽدددكيس ٴراتدددا ټٍدددرٱال ټ٭دددهقا ٬دددي اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ ن٨دددٻ
أپ اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ ٰدددك أظهيدددد ٤ٹيدددڃ ااپ ټلددداخ األتؽددداز اٸ٥اٸٽيدددح چڄدددڇ
ټددٿ أٰددكٺ ټددا ذددكاچڈ تددڃ اٸځدداي ټددٿ ٰثددٷ ټث٥ددس اٸځثددي چڄځدداٲ ا٤رځدداء تددڃ
ټدددٿ ٴصيددده ټٽدددٿ ٴردددة ٤دددٿ اٸردددكاچڊ تاألّ٤ددداب أچ اٸٝدددة اٸځثدددڇڊ ټصدددٷ اتدددٿ
اٸٱيٻ چقاچق األڀٝاٴي چاتٿ اٸځ٭يً ...چ٨يهڄٻ.
چي٥رثددده اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ لاٲ اٸ٥دددڇق األٌدددٽه ظدددڇڄهج ڀ٭يٍدددح ټدددٿ ظدددڇاڄه اٸٝدددة اٸځثدددڇڊ
ـأددح ت٥ددك أپ أِدداق تددڃ ٌدديك اٸفٹددٯ چؼددٗ اٸٽٍددٹٽيٿ ٤ٹددډ اٸرددكاچڊ ؼدديٿ ٰدداٶ٤ :ٹدديٵٻ
تڅدددما اٸ٥دددڇق اٸڅځدددكڊ ٬ددديپ ٬يدددڃ ٌدددث٥ح أِددد٭يح يٍدددر ٛ٥تدددڃ ټدددٿ اٸ٥دددمنج چيٹدددك تدددڃ ټدددٿ لاخ
اٸعځة .
چتاٸرأټٷ ٬ي اٸؽكيس اٸځثڇڊ ڄما ـ چت٥يكا ٤دٿ ڀردائط اٸثؽدس اٸ٥ٹٽدي ـ چـأدح
٬ددي ٰڇٸددڃ ٤( : ٹدديٵٻ تڅددما اٸ٥ددڇق) ڀعددك أپ ٴٹٽددح ٤ٹدديٵٻ ذددكٶ ٤ٹددډ ا ٸددىاٺ
چا ٨ددهاء چتاٸردداٸي ذددكٶ ٤ٹددډ أِددك اٸؽددٗ ټٽددا يددكٶ ٤ٹددډ أپ اٸٱٍدد ٛاٸڅځددكڊ
ټأټڇپ االٌر٥ٽاٶ ٬اٸٕاقٮ اٸٽٕكچٮ ال يٽٵٿ أپ يؽدٗ اٸٽٍدٹٽيٿ ٤ٹدډ ټدا
ټځڃ ټؽاليه چأـٝان.
چ پ ٴدداپ اٸځثددډ ؼددكق ټه٘دديٿ ي٥اٸعڅٽددا اٸٱٍدد ٛاٸڅځددكڈ ٬ٱددك تٱيددد ـٽددً
ٜهائٯ ٸالٌرّ٭اء ال ذىاٶ ټڇ٘ ٣تؽس چڄما ټرهچٲ ٸٹثاؼصيٿ ٬ي ڄما اٸٕ٥ه
1 القسط اهلندي
چڄمڂ ټٍلڇٸيح يرؽٽٹڅا ٤ٹٽاء چأٜثاء ا ٌالٺ ٬ي ڄما اٸٕ٥ه ٕ٤ده اوقڄدان
ٜهائٯ اٸثؽس چاٸٱكنج ٤ٹدډ ذؽكيدك اٸٽدڇاق اٸ٭٥اٸدح ٬دي اٸٽداقج چ ټٵاڀيدح ذؽكيدك
چٌائٷ االٌرّ٭اء تڅا چقناٌرڅا.
چڀؽدددٿ ڀڅيدددة ڄځدددا تاٸثددداؼصيٿ چ٤ٹٽددداء ا ٌدددالٺ ـأدددح األٜثددداء چ٤ٹٽددداء األنٖ
ٰاٜثددح أپ يكنٌدددڇا ٸدديً اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ ٬ٱددد ٛتدددٷ أپ يڇظڅدددڇا ٤ځدددايرڅٻ چأتؽددداشڅٻ
ٸددډ ټدداشه اٸٝددة اٸځثددڇڊم لٸددٳ اٸٽيددهاز اٸٙددفٻ اٸڅائددٷ اٸىاـدده تاٸؽٱددائٯ اٸٱ٥ٝيددح
چاٸٽځددددا ٣٬اٸ٥الظيددددح چٸددددٳ أپ ذ٥ٹددددٻ ټددددكڈ ٘ددددفاټح ڄددددما ا نز اٸځثددددڇڊ اٸٽثددددانٲ
اٸٽر٥ٹددٯ تاٸٝددة اٸځثددڇڊ لا ٤ٹٽددد أڀددڃ ٸددٻ يٕددځ٤ ٫دداٸٻ ټددٿ ٤ٹٽدداء اٸٍددځح ټٕددځ٭ا
ال چـٕدددٓ ٴراتدددا ٸٹٝدددة اٸځثدددڇڊ ٬فدددم ٤ٹدددډ ٌدددثيٷ اٸٽصددداٶ اٸٵردددة اٸٍدددرح تدددكءا
تٕؽيػ اٸثفانڊم چاٸمڊ ـٕٓ ٴراتا ٸٹٝة اٸځثڇڊ.
أټدددا ا ټددداٺ ټٍدددٹٻ ٬ٱدددك ٌدددٽاڂ ٴرددداب اٸٽه٘دددډ چٴدددمٸٳ اٸٵردددة األنت٥دددح ٴٹڅدددا
ال ا ټددداٺ اٸځٍدددائي ٬ٹدددٻ يدددمٴهڂ ٬دددي اٸٍدددځٿ اٸٕددد٩هڈ چلٴدددهڂ ٬دددي اٸٍدددځٿ
اٸٵثدددددهڈ چلٸدددددٳ ٸٵدددددڇپ اٸٕددددد٩هڈ ټفرٕدددددها ٸٹٵثدددددهڈ چڄٵدددددما أٔدددددؽاب
اٸٽٕدددځ٭اخ چأټدددا اٸٽٍددداڀيك ٬دددال ذٵددداق ذرعددداچو ّ٤دددهج أچ ّ٤دددهيٿ ٔددد٭ؽح
قچپ أپ يٽه تيٿ يكيٳ ؼكيس ٬ي اٸٝة اٸځثڇڊ أچ أؼاقيس.
چڄځدداٲ ټدددٿ ٤ٹٽددداء ا ٌدددالٺ ټدددٿ أ٬دددهق ټٕدددځ٭ا ـأدددا تاٸٝدددة اٸځثدددڇڊ ټصدددٷ:
أتدددي ڀ٥ددديٻ چاتدددٿ اٸٱددديٻ چاٸدددمڄثي چاٸٍددديڇٜي چڄځددداٲ ـ ٬دددي ؼٕدددائياخ
ټرڇا٘ددد٥ح ـ أٴصددده ټدددٿ شالشددديٿ ټٕدددځ٭ا ٬دددي اٸٝدددة اٸځثدددڇڊ ٴٹڅدددا ٸ٥ٹٽددداء
ا ٌالٺ ٰثٷ اٸٕ٥ه اٸؽكيس.
چ تٽٱددكان ټددا يڅڇٸددٳ ڄددما اٸٽيددهاز اٸٙددفٻ ټددٿ اٸٝددة اٸځثددڇڊ ٌدديڅڇٸٳ أٴصدده ټددا
يٱاتدددٷ ڄدددما اٸٽيدددهاز اٸٙدددفٻ ټدددٿ ا ٤دددهاٖ چا ڄٽددداٶ ټدددٿ األټدددح ا ٌدددالټيح ال
ټددٿ نؼددٻ نتددٳ ـ ٰددكيٽا چؼددكيصا ـ چٰددك ذثددهٺ ا ټدداٺ اٸّددا٥٬ي ټددٿ ڄددما ا ڄٽدداٶ
چٰددداٶ ٴٹٽردددڃ اٸّدددڅيهج اٸردددي ڀٱٹڅدددا ٤ځدددڃ ؼهټٹدددح ٬ٱددداٶ :ٴددداپ اٸّدددا٥٬ي يرٹڅددد٫
٤ٹددډ ټددا ٘ددي ٣اٸٽٍددٹٽڇپ ټددٿ اٸٝددة چيٱددڇٶ٘ :ددي٥ڇا شٹددس اٸ٥ٹددٻ چچٴٹددڇڂ ٸددډ
اٸيڅددڇق چاٸځٕددانڈ ( .)1يٱٕددك ٤ٹددٻ اٸٝددة اٸځثددڇڊ أچ اٸٝددة ٤ٽڇټددا اٸٽعددهق ٤ددٿ
اٸ٭ٹٍددد٭ح ٴٽدددا ٰددداٶ اٸٍدددفاچڊ( )2چٸٵځځدددا ڀٱٕدددك ڄځدددا ٤ٹدددٻ اٸٝدددة اٸځثدددڇڊ ـأدددح
چذ٭٥يٹدددڃ تددديٿ اٸځددداي چاالٌدددر٭اقج ټځدددڃ چٸددديً ټعدددهق ظٽ٥دددڃ ٬ٱددد ٛچڄدددما أټددده
أٸٍدددځا ڀؽدددٿ اٸٽٍدددٹٽيٿ أؼدددهڈ تدددأپ ڀدددځڅٗ تردددهاز األټدددح ا ٌدددالټيح ٬دددي
اٸٝدددة اٸځثدددڇڊ چا ٌدددالټي ټدددٿ اٸٕددديځييٿ ـأدددح چأپ تددديٿ أيدددكيځا ټيدددهاز
ـدداذٻ األڀثيدداء چڄددڇ ٜددة ٰددك ٤ٹٽځددا ٬ددي أڀ٭ٍددځا چأتؽاشځددا أڀددڃ ال أڀعددػ ټځددڃ
چال أٔددددكٮ ټددددٿ ڀرائعددددڃ چال أٌددددٹٻ ټددددٿ ٤اٰثرددددڃ چ ټځددددا تأڀددددڃ ټددددٿ ٰددددڇٶ
أٔكٮ اٸٱائٹيٿ چټٿ ٴالٺ اٸځثي األټيٿ اٸٽث٥ڇز نؼٽح ٸٹ٥اٸٽيٿ.
چٸ٥ددٷ ټددٿ تددڇاٴيه اٸفيدده چتّددائه اٸيٱ١ددح ڄددما اٸٵردداب (اٸٱٍدد ٛاٸڅځددكڊ) ٸٽ ٸ٭ددڃ
األؾ اٸ٭ا٘دددٷٜ :دددانٮ ٤ثدددكڂ ٬څدددڇ ٤ٹدددډ ؼٍدددة ٤ٹٽد دي أچٶ ٴرددداب ٬دددي اٸٍددداؼح
ټ٭ددهق چټرڇٌدد٬ ٣ددي اٸٱٍدد ٛاٸڅځددكڊ چټددٿ ټ ٸددٰ ٫ددك ټدداني االٌرّدد٭اء تاٸٱٍددٛ
٤ٹددډ ڀ٭ٍددڃ چأڄٹددڃ چأٔددكٰائڃ چاٌددر٥ٽٹڃ ٴصيددها ٬ددي اٸهٰيددح اٸّدده٤يح ٸددك ٣٬ٴصيدده
ټدددٿ األټدددهاٖ چ ڀدددٳ ٸردددهڈ ١٤ٽدددح ڄدددمڂ اٸعدددڇڄهج ټدددٿ ظدددڇاڄه اٸٝدددة اٸځثدددڇڊ
(اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ) ؼددديٿ ڀدددهڈ ٤ځدددك أـيځدددا ٜدددانٮ ٤ثدددكڂ ِدددڅاقاخ ټٽدددٿ اٌدددر٭اقچا
ټٿ اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ يّيكچپ ت٭ڇائكڂ چټځا٥٬ڃ ٸڅٻ.
چأـيدددها ٬ٵدددٻ ذدددهٲ األچٶ ٸاـددده چٌدددثؽاپ اهلل ټدددا أ١٤دددٻ ټراڀدددح ڄدددما اٸدددكيٿ چټدددا
أچٌددد٤ ٣ٹٽدددڃ چأ٤ٽدددٯ تؽدددهڂ ٬ٵدددٻ ٨ددداْ اٸ٩ڇأدددڇپ چٴدددٻ أچ٨دددٷ اٸٽڇ٨ٹدددڇپ
چٸٵددددٿ تؽددددها ټددددٿ تؽددددڇنڂ اٌددددٽڃ اٸٝددددة اٸځثددددڇڊ ٸددددٻ ي٥ثددددهڂ ال ٰالئددددٷ چٸدددٻ
يٵرّدددد ٫شهچاذددددڃ ال ڀددددڇاقن چٔددددكٮ اهلل ذ٥دددداٸډ ٬ددددي ٰڇٸددددڃ ( چټددددا أچذيددددرٻ ټددددٿ
اٸ٥ٹٻ ال ٰٹيال )
اٸٽٱكټح
تٍٻ اهلل چاٸؽٽك هلل چاٸٕالج چاٸٍالٺ ٤ٹډ نٌڇٶ اهلل..
ٰددداٶ نٌدددڇٶ اهلل [ :پ أټصدددٷ ټدددا ذدددكاچيرٻ تدددڃ اٸؽعاټدددح چاٸٱٍددد ٛاٸثؽدددهڊ
چال ذ٥دددمتڇا ٔددددثياڀٵٻ تدددداٸ٩ٽى ټددددٿ اٸ٥دددمنج چ٤ٹدددديٵٻ تاٸٱٍدددد )1( ٛچٰدددداٶ :
ټفاٜثدددا أٺ ٰددديً تځدددد ټؽٕدددٿ چٰدددك قـٹدددد ٤ٹيدددڃ تددداتٿ ټٕددداب تاٸ٥دددمنج
[٤ٹددديٵٿ تڅدددما اٸ٥دددڇق اٸڅځدددكڊ ٬د ديپ ٬يدددڃ ٌدددث٥ح أِددد٭يح ټځڅدددا لاخ اٸعځدددة
يهيك اٸٱٍ.)2( ٛ
٬ٽددا ڄددڇ اٸٱاٍدد ٛاٸددمڊ تٹدد٬ ٧ددي اٸٽصاٸيددح ټددا تٹ٩رددڃ اٸؽعاټددح ٴٽددا ٰدداٶ نٌددڇٶ
اهلل
چڄددٷ اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ ٨ىيددده اٸ٭ڇائدددك چٴصيددده االٌدددر٥ٽاٶ تاٸ٥ددداٸٻ ٴٽددداڄڇ ؼددداٶ
اٸؽعاټح ٬ډ ١٤يٻ چ٤ٽڇٺ ذڇاظكڄا ٤ٹډ ٌاؼح اٸٝة اٸ٥اٸٽيح
ٴٷ ڄمڂ األٌلٹح چ٨يهڄا ٌرٵڇپ ټؽٷ تؽصځا ٬ي ٴراتځا ڄما.
(ُٝ )1وددل أؼِم٘ددب ااؿ ؼددبهم لجددل ٙئٍددٔبل ( َ٤اُجبؽددش ثبُؽددت اُ٘جدد ٝ ) ١ٞهكبهدد ٚلِددٛ ٠ددنا
اُجؾش اُغ٤ل ،كؤ٘ب ثٔواعمزٝ ٚرقدو٣ظ أؽبك٣ضدٝ ٚعٔدك ٝكهاٍدخ ااؽبك٣دش اُدٞاهكح كد ٢اُوَدػ
ٝص٘ك كٜبهٍ ٚكَ٘أٍ اهلل إٔ ٘٣لك ث ،ٚفبصخً ٝأٗ ٚأً ٍٝزبة ٓزٍٞك ؽ ٍٞاُوَػ ؽَت لِٔ٘دب
ٝاهلل ألِْ.
اُِغ٘خ اُمِٔ٤خ ثٔوًي أثؾبس اُؽت اُ٘ج ١ٞثبُٔل٘٣خ اُ٘ج٣ٞخ.
13 القسط اهلندي
ٍُٔ ٢اُوَػ اُٜ٘ل" ١ثبُوَػ اُجؾو "١اًٗ ٚبٕ ٣غِت ُجالك اُموة لٖ
ؼو٣ن اُجؾو هلًٔ٣ب ٓٝبىاٍ ًنُي ؽز ٠اإ .
والطب النبوي 11
اٸٱٍدددد ٛاٸڅځددددكڊ ٤ثددددانج ٤ددددٿ ڀثدددداخ ڄځددددكڊ اٸٽددددڇٜٿ يثٹدددد ٧انذ٭ا٤ددددڃ ټردددده
چڀٕ ٫ذٱهيثا (1.5ٺ) چٸڃ أچناٮ چوڄڇن چٌاٮ.
چاٸعدددىء اٸٽٍدددرفكٺ ٬دددي اٸ٥دددالض ڄدددڇ اٸعدددمچن اٸٽ٥هچ٬دددح ٤ځدددك اٸ٥دددهب ت٥دددڇق
اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ چټردددڇ٬ه ٤ځدددك اٸٝ٥دددانيٿ ٬دددي اٸ٥ددداٸٻ اٸ٥هتدددي تڅدددما االٌدددٻ
اٸٽدددأـڇل ټددددٿ أؼاقيدددس نٌددددڇٶ اهلل ٤[ :ٹددديٵٿ تڅددددما اٸ٥دددڇق اٸڅځددددكڊ ٬دددديپ
٬يدددڃ ٌدددث٥ح أِددد٭يح ټځڅدددا لاخ اٸعځدددة چيٍددد ٛ٥ټدددٿ اٸ٥دددمنج چيٹدددك ټدددٿ لاخ
اٸعځة (.)1
چٰدددك ياٍٽدددـډ تاٸٱٍددد ٛاٸثؽدددهڊ أيٙدددا چاٸځدددا٠ه ٸدددډ ڄدددمڂ األؼاقيدددس يعدددكڄا
ذرؽدددكز ٤دددٿ ِددديء چاؼدددك تدددٷ چچاٰ٥دددح چاؼدددكج چڄدددمڂ اٸرٍدددٽيح ألپ اٸ٥دددهب
ٴاڀدددد ذعٹثدددڃ ٤دددٿ ٜهيدددٯ اٸثؽددده تاٸٍددد٭ٿ اٸدددڇانقج ټدددٿ اٸڅځدددك ٸدددډ اٸٽدددڇاڀ
اٸيٽځيدددددح(ٰ ) 2ددددداٶ نٌدددددڇٶ اهلل [ :پ أټصدددددٷ ټدددددا ذدددددكاچيرٻ تدددددڃ اٸؽعاټدددددح
چاٸٱٍ ٛاٸثؽهڊ چال ذ٥متڇا ٔثياڀٵٻ تاٸ٩ٽى ټٿ اٸ٥منج (.)3
يرٙدددػ ټدددٿ أؼاقيدددس نٌدددڇٶ اهلل أپ ٤دددڇق اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ ټدددأـڇل ټدددٿ
اٸٝدددة اٸڅځدددكڊ اٸٽ٥دددهچ٤ ٪ځدددك اٸ٥دددهب .چٸٵدددٿ ٴاڀدددد اٌدددرفكاټاذڃ ټؽدددكچقج
ظدددكا ٬أ٤د داق نٌدددڇٶ اهلل اٴرّدددا٬ڃ تددداٸڇؼي چټؽدددي تدددڃ ت٥دددٗ اٸٽٽانٌددداخ
اٸٝثيدددح اٸفاٜلدددح ٬دددي اٸٝدددة اٸّددد٥ثي ٴددداٸ٩ٽى چاٸٙددد٤ ٛ٩ٹدددډ أټددداٴٿ ذٙدددفٻ
اٸٹدددڇوذيٿ ٤ځدددك األٜ٭ددداٶ (اٸ٥دددمنج)م ٸيٍددديٷ اٸدددكٺ ټدددٿ األڀددد ٫چټدددا ٬دددي لٸدددٳ
ټٿ أٸٻ چ٤ماب ٸٹٝ٭ٷ چال يرأذډ تمٸٳ ِ٭اء ٸڅما اٸكاء.
٬ٱدددداٶ نٌددددڇٶ اهلل ٸٹځٍدددداء[ :ال ذ٥ددددمتڇا ٔددددثياڀٵٻ تدددداٸ٩ٽى ټددددٿ اٸ٥ددددمنج
چ٤ٹدددديٵٿ تڅددددما اٸ٥ددددڇق اٸڅځددددكڊ ٬دددديپ ٬يددددڃ ٌددددث٥ح أِدددد٭يڃ يهيددددك اٸٱٍدددد.)1( ٛ
چي٥رثددده ڄدددما اٸؽدددكيس ؼدددكڈ اٸدددهقچق اٸٱا٥ٜدددح اٸٕدددا٤ٱح ٸٽدددٿ يدددرڅٻ اٸٝدددة
اٸځثڇڊ تأڀڃ ٜة ِ٥ثي ٬ي ٕ٤ه اٸځثڇج.
شدددٻ اظرڅدددك ت٥دددك لٸدددٳ اٸٽڅرٽدددڇپ تاٸٝدددة ټدددٿ اٸٽٍدددٹٽيٿ ٬دددي اٴرّدددا ٪ذٹدددٳ
اٸٍددددث٥ح اِدددد٭يڃ اٸرددددي لٴهڄددددا نٌددددڇٶ اهلل چٸددددٻ ايَ٥هِّ٬څددددا ٴاټٹددددح ٬ٵاڀددددد
اٸرعدددانب اٸ٥الظيدددح اٸ٥كيدددكج تا ٘دددا٬ح ٸدددډ ذٹٱدددي اٸٽ٥ٹڇټددداخ ټدددٿ اٸٽٕددداقن
اٸٝثيدددح اٸڅځكيدددح ألڀدددڃ ياٍدددرفكٺ ٬دددي اٸڅځدددك ٴٝدددة ِددد٥ثي ٴٽدددا لٴهڀدددا چ٤ٹدددډ
ڀٝاٮ چاٌ.٣
چټځددم ٰدده چپ ٤كيددكج ٴدداپ ذٕددكيهڂ ټددٿ اٸڅځددك ٸددډ اٸ٥دداٸٻ أظٽدد ٣ٸٽددا ٸددڃ ټددٿ
٬ڇائدددك ٤كيدددكج٤ .ددده ٪ټځڅدددا ټدددٿ ٤ددده ٪چظڅدددٷ ټځڅدددا ټدددٿ ظڅدددٷ .شدددٻ قاچڀدددد
اٸځردددائط چاٸ٭ڇائدددك ٬دددي ٴردددة األٜثددداء چِادددهاغ األؼاقيدددس اٸځثڇيدددح ٬دددي ٴردددة
اٸٍدددٹ ٫اٸٕددداٸػ .ڀدددمٴه ټځڅدددا ٴرددداب ٬دددرػ اٸثدددانڊ ِدددهغ ٔدددؽيػ اٸثفدددانڊ
ألتدددٿ ؼعددده اٸٍ٥دددٱالڀي چٴرددداب اٸٝدددة اٸځثدددڇڊ التدددٿ اٸٱددديٻ چ٤ٽدددكج اٸٱدددان
چذؽ٭ح األؼڇلڊ چ٬يٗ اٸٱكيه چ٨يهڄا.
٤ددددٿ أٺ ٰدددديً تځددددد ټؽٕددددٿ ن٘ددددي اهلل ٤ځڅددددا ٰاٸدددددٌ :ددددٽ٥د اٸځثددددي
يٱددڇٶ٤[ :ٹدديٵٻ تڅددما اٸ٥ددڇق اٸڅځددكڊ ٬دديپ ٬يددڃ ٌددث٥ح أِدد٭يح ياٍددر ٛ٥تددڃ ټددٿ
اٸ٥دددمنج چياٹَد دكه تدددڃ ټدددٿ لاخ اٸعځدددة .چقـٹد ددا ٤ٹدددډ اٸځثدددي تددداتٿ ٸدددي ٸدددٻ
يأٴدددٷ اٸ٥ٝددداٺ ٬ثددداٶ ٤ٹيدددڃ ٬دددك٤ا تٽددداء ٬دددهَ ٤ٹيدددڃ .أـهظدددڃ اٸثفدددانڊ ٬دددي
ٔددددؽيؽڃ ( )1چاٸٹ٭دددد ٟٸددددڃ چأتددددڇ قاچق ٬ددددي ٌددددځځڃ( )2تٹ٭دددد :ٟقـٹدد ددا ٤ٹددددډ
نٌددڇٶ اهلل تدداتٿ ٸددي ٰددك أ٤ٹٱددد ٤ٹيددڃ ټددٿ اٸ٥ددمنج ٬ٱدداٶ٤[ :ددالٺ ذددك٨هپ
أچالقٴددٿ تڅدددما اٸ٥ددال ٮ ٤ٹددديٵٿ تڅددما اٸ٥دددڇق اٸڅځددكڊ ٬ددديپ ٬يددڃ ٌدددث٥ح أِددد٭يح
ټځڅا لاخ اٸعځة .يٍ ٛ٥ټٿ اٸ٥منج چيٹك ټٿ لاخ اٸعځة .
ٰاٶ أتڇ قاچق ي٥ځي تاٸ٥ڇق :اٸٱٍ.ٛ
()3
چنچاڂ أؼٽك تٿ ؼځثٷ ٬ي ټٍځكڂ
()4
چأـهظدددڃ اتدددٿ ؼثددداپ ٬دددي ٔدددؽيؽڃ چ٬يدددڃ٤ :ٹددديٵٿ تڅدددما اٸ٥دددڇق اٸڅځدددكڊ
ي٥ځي تڃ اٸٵٍد ـ ٬يپ ٬يڃ ٌث٥ح أِ٭يح ټځڅا لاخ اٸعځة).
اٸٵٍد ي٥ځي اٸٱٍٰ :ٛاٸڃ اٸّيؿ.
()5
چٴدددمٸٳ ٤ثدددك اٸدددهواٮ ٬دددي ټٕدددځ٭ڃ چ٬يدددڃ٤( :دددالٺ ذدددك٨هپ أچالقٴدددٿ تڅدددمڂ
اٸ٥ٹددٯ ٤ٹدديٵٻ تڅددما اٸ٥ددڇق اٸڅځددكڊ ي٥ځددي اٸٱٍدد٬ ٛدديپ ٬يددڃ ٌددث٥ح أِدد٭يح ټځڅددا
لاخ اٸعځددددة) شددددٻ أـددددم اٸځثددددي ٔ ددددثيڅا ٬ڇ٘دددد٥ڃ ٬ددددي ؼعددددهڂ ٬ثدددداٶ ٤ٹيددددڃ
٬دددك٤ا تٽددداء ٬ځٙدددؽڃ چٸدددٻ يٵدددٿ اٸٕدددثي تٹددد ٧أپ يأٴدددٷ اٸ٥ٝددداٺ ٰددداٶ اٸىڄدددهڊ:
٬ٽٙد اٸٍځح تمٸٳ ٰاٶ اٸىڄهڊ ٬يٍ ٛ٥ٸٹ٥منج چيٹك ٸماخ اٸعځة .
چاٸٝثهاڀدددي ٬دددي اٸٽ٥عدددٻ اٸٵثيددده ( )6چټٍدددځك اٸّددداټييٿ( )7تٹ٭ددد٤[ :ٟٹدددډ ټدددٿ
ذدددك٤ٿ أچالقٴدددٿ تڅدددمڂ اٸ٥الئدددٯ ٤ٹددديٵٻ تڅدددمڂ اٸ٥دددڇق اٸڅځدددكڊ ي٥ځدددي اٸٱٍدددٛ
[٬يپ ٬يڃ ٌث٥ح أِ٭يڃ ټځڅا لاخ اٸعځة ٰاٶ ٤ثيك اهلل:
٬دددأـثهذځي أٺ ٰددديً أپ اتځڅدددا تددداٶ ٬دددي ؼعددده اٸځثدددي ٬ دددك٤ا نٌدددڇٶ اهلل
تٽاء ٕ٬ثڃ ٤ٹډ تڇٸڃ چٸٻ يٍ٩ٹڃ).
،5373 (ً )1زددبة اُؽددت ثددبة اَُددمٞغ ثبُوَددػ اُٜ٘ددلٝ ١اُجؾددو )2155 /5( ١ثأههددبّ
.)5377 ،5375
(ً )2زبة اُؽت ثبة ك ٢اُمالم (ٝ )3755( )411 /2هبٍ اُش٤ـ ااُجبٗ ٢ك ٚ٤صؾ٤ؼ.
( )02210( )355 /6( )3وقال شعيب األرناؤوط" :إسناده صحيح علً شرط الشيخين".
(ٝ )6151( )433 /13( )4هبٍ شم٤ت ااهٗبؤٝغ "ئٍ٘بك ٙصؾ٤ؼ لِ ٠شوغ َِْٓ".
(.)21167( )151/11( )5
(.)435( )155/25( )6
(.) 3123( )215/4( )5
11 القسط اهلندي
چاٸثيڅٱددي ٬ددي اٸٍددځٿ اٸٵثددهڈ( )1چٰدداٶ :چنچاڂ يددڇڀً تددٿ يىيددك ٤ددٿ اتددٿ
ِڅاب اٸىڄهڊ چواق ٬يڃ ي٥ځي اٸٵٍد چٰاٶ تٙ٥څٻ :اٸٱٍ. ٛ
چاٸؽٽيدددكڊ ٬دددي ټٍدددځكڂ( )2چ٬يدددڃٰ :ددداٶ اٸىڄدددهڊٍ٬ :ددده ٸځدددا ٤ثيدددك اهلل اشځددديٿ
چٸٻ ي٭ٍه ٸځا ـٽٍح ٰاٶ اٸؽٽيكڊ :اٸ٥ڇق اٸڅځكڊ ڄڇ اٸٱٍ. ٛ
٤دددٿ أڀدددً : أڀدددڃ ٌدددلٷ ٤دددٿ أظددده اٸؽعددداٺ ٬ٱددداٶ اؼدددرعٻ نٌدددڇٶ اهلل
ؼعٽدددڃ أتدددڇ ٜيثدددح چأٝ٤ددداڂ ٔدددا٤يٿ ټدددٿ ٥ٜددداٺ چٴٹدددٻ ټڇاٸيدددڃ ٬ف٭٭دددڇا ٤ځدددڃ
چٰاٶ [ :پ أټصٷ ټا ذكاچيرٻ تڃ اٸؽعاټح چاٸٱٍ ٛاٸثؽهڊ .
چٰاٶ[ :ال ذ٥متڇا ٔثياڀٵٻ تاٸ٩ٽى ټٿ اٸ٥منج چ٤ٹيٵٻ تاٸٱٍ. ٛ
()4
أـهظددددڃ اٸثفددددانڊ ٬ددددي ٔددددؽيؽڃ( )3چاٸٹ٭دددد ٟٸددددڃ چټٍددددٹٻ ٬ددددي ٔددددؽيؽڃ
()6
چاٸځٍدددائي ٬دددي اٸٍدددځٿ اٸٵثدددهڈ( )5چاتدددٿ ٌددد٥ك ٬دددي اٸٝثٱددداخ اٸٵثدددهڈ
چ٤ثدددك تدددٿ ؼٽيدددك ٬دددي ټٍدددځكڂ( )7چاٸّدددا٥٬ي ٬دددي ټٍدددځكڂ( )1چأؼٽدددك تدددٿ
ؼځثدددٷ ٬دددي ټٍدددځكڂ( )9چاتدددٿ أتدددي ِددديثح ٬دددي ټٕدددځ٭ڃ( )10چاٸٝثهاڀدددي ٬دددي
اٸٽ٥عدددٻ األچٌددد )11(ٛچأتدددڇ ي٥ٹدددډ ٬دددي ټٍدددځكڂ( )12چاٸثيڅٱدددي ٬دددي اٸٍدددځٿ
اٸٵثهڈ( )13چاتٿ ٤ثك اٸثه ٬ي اٸرٽڅيك(.)14
چ٤ځدددك اٸځٍدددا ئي ٬دددي اٸٵثدددهڈ چأؼٽدددك تدددٿ ؼځثدددٷ چاٸٝثهاڀدددي چاٸثيڅٱدددي تٹ٭ددد:ٟ
ـيه ټا ذكاچيرٻ تڃ اٸؽعاټح چاٸٱٍ ٛاٸثؽهڊ .
چ٤ځددك اٸځٍدددائي ٬دددي اٸٵثددهڈ أيٙدددا تٹ٭ددد :ٟأٙ٬دددٷ ټددا ذدددكاچيرٻ تدددڃ اٸؽعاټدددح
چاٸٱٍ ٛاٸثؽهڊ .
چلٴددهڂ اٸڅيصٽددي ٬ددي ټعٽدد ٣اٸىچائددك(٤ )1ددٿ أڀددً تٹ٭دد٤ :ٟٹدديٵٻ تاٸؽعاټددح
چاٸٱٍددد ٛاٸثؽدددهڊ چٰددداٶ :نچاڂ اٸثدددىان چاٸٝثهاڀدددي ٬دددي األچٌددد ٛچنظددداٶ
اٸثىان نظاٶ اٸٕؽيػ .
ٰاٶ اتٿ ٌيځا :اٸٱٍ ٛؼان ٬ي اٸصاٸصح ياتً ٬ي اٸصاڀيح .
ٰڇٸددددڃ٬( :دددديپ ٬يددددڃ ٌددددث٥ح أِدددد٭يح) ظٽددددِ ٣دددد٭اء ٴددددكچاء چأقچيددددح ٰڇٸددددڃ:
(يٍدد ٛ٥تددڃ ټددٿ اٸ٥ددمنج چيٹددك تددڃ ټددٿ لاخ اٸعځددة) ٴددما چٰدد ٣االٰرٕددان ٬ددي
اٸؽدددكيس ټدددٿ اٸٍدددث٥ح ٤ٹدددډ اشځددديٿ ٬يټدددا أپ يٵدددڇپ لٴددده اٸٍدددث٥ح ٬اـرٕدددهڂ
اٸددددددهاچڊ أچ اٰرٕدددددده ٤ٹددددددډ االشځدددددديٿ ٸڇظڇقڄٽددددددا ؼيځلددددددم قچپ ٨يهڄٽددددددا
چٌيأذي ټا يٱڇڊ االؼرٽاٶ اٸصاڀي.
چٰددك لٴدده األٜثدداء ټددٿ ټځددا ٣٬اٸٱٍدد ٛأڀددڃ يددكن اٸٝٽددس چاٸثددڇٶ چيٱرددٷ قيددكاپ
األټ٥دددداء چيددددك ٣٬اٸٍددددٻ چؼٽددددډ اٸهتدددد ٣چاٸددددكچن چيٍددددفٿ اٸٽ٥ددددكج چيؽددددهٲ
ِڅڇج اٸعٽا ٢چيمڄة اٸٵٹ.٫
٬دددددمٴهچا أٴصددددده ټدددددٿ ٌدددددث٥ح ٤ٹٽدددددد تددددداٸڇؼي چټدددددا واق ٤ٹيڅدددددا تاٸرعهتدددددح
٬اٰرٕددده ٤ٹدددډ ټدددا ڄدددڇ تددداٸڇؼي ٸرؽٱٱدددڃ چلٴددده ټدددا يؽرددداض ٸيدددڃ قچپ ٨يدددهڂم
ألڀڃ ٸٻ يث٥س تر٭أيٷ لٸٳ.
ٰٹدددد :چيؽرٽدددٷ أپ ذٵدددڇپ اٸٍدددث٥ح أٔدددڇٶ ٔددد٭ح اٸردددكاچڊ تڅدددا ألڀڅدددا :ټدددا
ٜددددددالء أچ ِددددددهاب أچ ذٵٽيددددددك أچ ذځٝيددددددٷ أچ ذثفيدددددده أچ ٌدددددد٥ڇ ٚأچ ٸددددددكچق
٬دددداٸٝالء يددددكـٷ ٬ددددي اٸٽددددهاڄٻ چيؽٹددددډ تاٸىيددددد چيٹٝددددؿ چٴددددما اٸرٵٽيددددك
چاٸّدددهب يٍدددؽٯ چيع٥دددٷ ٬دددي ٍ٤دددٷ أچ ټددداء أچ ٨يهڄٽدددا چٴدددما اٸرځٝيدددٷ
چاٸٍ٥ڇ ٚيٍؽٯ ٬ي ويد چيٱٝه ٬ي األڀ ٫چٴما اٸكڄٿ چاٸرثفيه.
٬رؽددد ٴددٷ چاؼددكج ټددٿ اٸٍددث٥ح ټځددا ٣٬ألټددهاٖ ټفرٹ٭ددح چال يٍددر٩هب لٸددٳ
ټٽٿ أچذي ظڇاټ ٣اٸٵٹٻ.
چأټدددا اٸ٥ادددمنج ٬ :څدددي تٙدددٻ اٸٽڅٽٹددددح چٌدددٵڇپ اٸٽ٥عٽدددح چظددد٬ ٣دددي اٸؽٹددددٯ
ي٥ردددهڊ اٸٕدددثياپ ٨اٸثدددا چٰيدددٷ :ڄدددي ٰهؼدددح ذفدددهض تددديٿ األالپ چاٸؽٹدددٯ أچ
٬ي اٸفهٺ اٸمڊ تيٿ األڀ ٫چاٸؽٹٯ.
چٰيدددٷٌ :دددٽيد تدددمٸٳ ألڀڅدددا ذفدددهض ٨اٸثدددا ٤ځدددك ٜٹدددڇ ٢اٸ٥دددمنج چڄدددي ـٽٍدددح
ٴڇاٴددددة ذؽددددد اٸّدددد٥هڈ :اٸ٥ثددددڇن چيٱدددداٶ ٸڅددددا أيٙددددا :اٸ٥ددددمانڈ چٜٹڇ٤څددددا
يٱدددد ٣چٌدددد ٛاٸؽدددده چٰددددك اٌرّددددٵٷ ټ٥اٸعرڅددددا تاٸٱٍدددد ٛټدددد ٣ٴڇڀددددڃ ؼددددانا
چاٸ٥دددددمنج ڀٽدددددا ذ٥دددددهٖ ٬دددددي وټدددددٿ اٸؽددددده تاٸٕدددددثياپ چأټدددددىظرڅٻ اٸؽدددددانج
چالٌددديٽا چٰٝددده اٸؽعددداو ؼدددان چأظيدددة تدددأپ ټددداقج اٸ٥دددمنج قٺ ي٩ٹدددة ٤ٹيدددڃ
اٸدددثٹ٩ٻ چ٬ـ ـدددـي اٸٱٍددد ٛذف٭يددد ٫اٸهٜڇتدددح چٰدددك يٵدددڇپ ڀ٭٥دددڃ ٬دددي ڄدددما اٸدددكچاء
تاٸفأددديح چأيٙدددا ٬األقچيدددح اٸؽدددانج ٰدددك ذځ٭ددد ٣األټدددهاٖ اٸؽدددانج تددداٸ٥هٖ
ٴصيدددها تدددٷ چتاٸدددماخ أيٙدددا چٰدددك لٴددده اتدددٿ ٌددديځا ٬دددي ټ٥اٸعدددح ٌددد٥ڇ ٚاٸٹڅددداج
اٸٱٍدددد ٛټدددد ٣اٸّددددة اٸيٽدددداڀي چ٨يددددهڂ ٤ٹددددډ أڀځددددا ٸددددڇ ٸددددٻ ڀعددددك ِدددديلا ټددددٿ
اٸرڇظيڅاخ ٸٵاپ أټه اٸٽ٥عىج ـانظا ٤ٿ اٸٱڇا٤ك اٸٝثيح (.)1
چٰدددداٶ نؼٽددددڃ اهلل أيٙدددداٰ :ڇٸددددـڃ ( :لاخ اٸعځددددة) ڄددددڇ چنٺ ي٥ددددهٖ ٬ددددي
اٸّ٩دددداء اٸٽٍددددرثٝٿ ٸ ٘ددددال ٢چٰددددك يٝٹددددٯ ٤ٹددددډ ټددددا ي٥ددددهٖ ٬ددددي ڀددددڇاؼي
اٸعځددة ټددٿ نيدداغ ٨ٹي١ددح ذؽددرٱٿ تدديٿ اٸٕدد٭اٰاخ چاٸٙ٥ددٷ اٸرددي ٬ددي اٸٕددكن
چاأل٘ال٬ ٢رؽكز چظ٥ا.
٬دداألچٶ :ڄددڇ لاخ اٸعځددة اٸؽٱيٱدددي اٸددمڊ ذٵٹددٻ ٤ځدددڃ األٜثدداء چٰدداٸڇا :يؽدددكز
تٍدددددثثڃ ـٽٍدددددح أ٤دددددهاٖ :اٸؽٽدددددډ چاٸٍددددد٥اٶ چاٸدددددځفً چ٘ددددديٯ اٸدددددځ٭ً
چاٸځددددثٗ اٸٽځّددددانڊ چيٱدددداٶ :لاخ اٸعځددددة أيٙددددا چظدددد ٣اٸفأددددهج چڄددددي
األټددددهاٖ اٸٽفڇ٬ددددحم ألڀڅددددا ذؽددددكز تدددديٿ اٸٱٹددددة چاٸٵثددددك چڄددددي ټددددٿ ٌدددديء
األٌٱاٺ چٸڅما ٰاٶ [ :ټا ٴاپ اهلل ٸيٍٹٝڅا ٤ٹي (.)2
چاٸٽدددهاق تدددماخ اٸعځدددة ٬دددي ؼدددكيصي اٸثددداب اٸصددداڀي ألپ اٸٱٍددد ٛچڄدددڇ اٸ٥دددڇق
اٸڅځكڊ ٴٽا ذٱكٺ تياڀڃ ٰهيثا ڄڇ اٸمڊ ذكاچڈ تڃ اٸهيػ اٸ٩ٹي١ح.
ٰدددداٶ اٸٽٍدددديؽډ( :)3اٸ٥ددددڇق ؼددددان يدددداتً ٰدددداتٗ يؽددددثً اٸددددثٝٿ چيٱددددڇڈ
األٙ٤دددداء اٸثاٜځددددح يٝددددهق اٸددددهيػ چي٭ددددرػ اٸٍددددكق چيددددمڄة ٙ٬ددددٷ اٸهٜڇتددددح
ٰددداٶ :چيعدددڇو أپ يځ٭ددد ٣اٸٱٍددد ٛټدددٿ لاخ اٸعځدددة اٸؽٱيٱدددي أيٙدددا لا ٴاڀدددد
ڀاِلح ٤ٿ ټاقج تٹ٩ٽيح چالٌيٽا ٬ي چٰد اڀؽٝا ٚاٸ٥ٹح (.)4
چٰدداٶ اٸ٥يځددي :چاٸ٥ددڇق ٤ٹددډ أڀددڇا :٢اٸڅځددكڊ أٙ٬ددٷ ټددٿ اٸٵددٷ ٬ٹددمٸٳ ـٕددڃ
اٸځثي تاٸمٴه.
ٰڇٸددددڃٌ( :ددددث٥ح أِدددد٭يح) ت٭ددددرػ اٸڅٽددددىج چٌددددٵڇپ اٸّدددديٿ اٸٽ٥عٽددددح چٴٍدددده
اٸ٭اء چ٬رػ اٸياء ـه اٸؽهچ ٪ظٽِ ٣٭اء ٴأقچيح ظٽ ٣قچاء.
چٰدداٶ اتددٿ اٸ٥هتددي :لٴدده ٌ ددث٥ح أِدد٭يح ٬ددي اٸٱٍددٍ٬ ٛددٽډ ټځڅددا اشځدديٿ
چچٴددٷ تاٰيڅددا ٸددډ ٜٹددة اٸٽ٥ه٬ددح أچ اٸّددڅهج ٬يڅددا چٰددك ٤ددكق األٜثدداء ٬يڅددا
٤دددكج ټځدددا٬ ٣٬ددديپ ٰٹدددد لا ٴددداپ ٬يدددڃ ٴصدددهج اٸٽځدددا٬ ٣٬ٽدددا چظدددڃ ذفٕيٕدددڅا
تٍث٣
ٰٹدددد :ذ٥يددديٿ اٸٍدددث٥ح ٸٽدددا أڀدددڃ ٤ ٹٽڅدددا تددداٸڇؼي چذؽٱٱڅدددا چأټدددا ٨يهڄدددا
ټدددٿ اٸٽځدددا٬ ٣٬ٱدددك ٤ٹٽدددد تاٸرعهتدددح ٬دددمٴه ټدددا ٤ٹٽدددڃ اٸدددڇؼي قچپ ٨يدددهڂ أچ
ڀٱددڇٶ :ڀٽددا َِّٕ٬د ٷ ټځڅددا ټددا ق٤ددد اٸؽاظددح ٸيددڃ چٌددٵد ٤ددٿ ٨يددهڂ ٴأڀددڃ ٸددٻ
يث٥س ٸثياپ ذ٭أيٷ اٸٝة چال ٸي٥ٹٻ ٔځ٥رڃ.
چٰددداٶ اتدددٿ اٸرددديٿ [٬دددي ټ٥ځدددډ اٸ٥دددمنج :ڄدددڇ چظددد٬ ٣دددي اٸؽٹدددٯ ټدددٿ اٸدددكٺ
چلٸددٳ اٸٽڇ٘دد ٣يٍددٽډ ٤ددمنج چڄددڇ ٰهيددة ټددٿ اٸٹڅدداج چاٸٹڅدداج ڄددي اٸٹؽٽدددح
اٸؽٽددهاء اٸرددي ٬ددي ـدده اٸ٭ددٻ أچٶ اٸؽٹددٯ چ٤دداقج اٸځٍدداء ٬ددي ٤الظڅددا ذأـددم
اٸٽدددهأج ـهٰدددح ٬ر٭رٹڅدددا ٬دددرال ِدددكيكا چذدددكـٹڅا ٬دددي أڀددد ٫اٸٕدددثي چذ٥ٝدددٿ لٸدددٳ
اٸٽڇ٘.)1( ٣
چٰددداٶ اتدددٿ اٸٱددديٻ ٬دددي اٸٝدددة اٸځثدددڇڊ ټثيځدددا أڀدددڇا ٢اٸٱٍددد ٛچت٥دددٗ ٬ڇائدددكڂ:
ٍٰددددد چٴٍددددد :تٽ٥ځددددډ چاؼددددك چ٬ددددي اٸٕددددؽيؽيٿ ٤ :ددددٿ ؼددددكيس أڀددددً
٤ ٿ اٸځثي [ :ـيه ټا ذكاچيرٻ تڃ اٸؽعاټح چاٸٱٍ ٛاٸثؽهڊ .
چټدددٿ ؼدددكيس أٺ ٰددديً ٤دددٿ اٸځثدددي ٤[ :ٹددديٵٿ تڅدددما اٸ٥دددڇق اٸڅځدددكڊ ٬ددديپ
٬يڃ ٌث٥ح أِ٭يڃ ټځڅا لاخ اٸعځة (.)2
لا ِددهب ڀ٭دد ٣ټددٿ ٘دد ٫٥اٸٵثددك چاٸٽ٥ددكج چټددٿ تهقڄٽددا چټددٿ ؼٽددډ اٸددكچن
چاٸهتددد ٣چٰٝددد ٣چظددد ٣اٸعځدددة چڀ٭ددد ٣ټدددٿ اٸٍدددٽڇٺ چ لا ٜٹدددي تدددڃ اٸڇظدددڃ
ټ٥عڇڀدددا تاٸٽددداء چاٸٍ٥دددٷ ٰٹددد ٣اٸٵٹددد .٫چٰددداٶ ظددداٸيځڇي :يځ٭ددد ٣ټدددٿ اٸٵدددىاو
چچظ ٣اٸعځثيٿ چيٱرٷ ؼة اٸٱه.٢
چٰددك ـ٭ددي ٤ٹددډ ظڅدداٶ األٜثدداء ڀ٭٥ددڃ ټددٿ چظدد ٣لاخ اٸعځددة ٬ددأڀٵهچڂ چٸددڇ
٠٭ددده ڄدددما اٸعاڄدددٷ تڅدددما اٸځٱدددٷ ٤دددٿ ظددداٸيځڇي ٸځىِّٸدددڃ ټځىٸدددح اٸدددځٓ چٴيددد٫
چٰدددك ڀددددٓ ٴصيدددده ټددددٿ األٜثدددداء اٸٽرٱدددكټيٿ ٤ٹددددډ أپ اٸٱٍدددد ٛيٕددددٹػ ٸٹځددددڇ٢
اٸثٹ٩ٽي ټٿ لاخ اٸعځة چلٴهڂ اٸفٝاتي ٤ٿ ټؽٽك تٿ اٸعڅٻ.
چٰددك ذٱددكٺ أپ ٜددة األٜثدداء تاٸځٍددثح ٸددډ ٜددة األڀثيدداء أٰددٷ ټددٿ ڀٍددثح ٜددة
اٸٝهٰيدددح چاٸ٥عدددائى ٸدددډ ٜدددة األٜثددداء چأپ تددديٿ ټدددا يٹٱدددډ تددداٸڇؼي چتددديٿ
ټا يٹٱډ تاٸرعهتح چاٸٱياي ټٿ اٸ٭هٮ أ١٤ٻ ټٽا تيٿ اٸٱكٺ چاٸ٭هٮ.
چٸدددددڇ أپ ڄددد د الء اٸعڅددددداٶ چظدددددكچا قچاء ټځٕڇٔدددددا ٤ځدددددك ت٥دددددٗ اٸيڅدددددڇق
چاٸځٕددددانڈ چاٸٽّددددهٴيٿ ټددددٿ األٜثدددداء ٸرٹٱددددڇڂ تدددداٸٱثڇٶ چاٸرٍددددٹيٻ چٸددددٻ
يرڇٰ٭دددڇا ٤ٹدددډ ذعهتردددڃ ڀ٥دددٻ ڀؽدددٿ ال ڀځٵددده أپ ٸٹ٥ددداقج ذدددأشيها ٬دددي االڀر٭دددا٢
تاٸددكچاء چ٤كټددڃ ٬ٽددٿ ا٤ردداق قچاء چ٨ددماء ٴدداپ أڀ٭دد ٣ٸددڃ چأچ٬ددٯ ټٽددٿ ٸددٻ
ي٥ركڂ تٷ نتٽا ٸٻ يځر٭ ٣تڃ ټٿ ٸٻ ي٥ركڂ.
چٴدددالٺ ٙ٬دددالء األٜثددداء چ پ ٴددداپ ټٝٹٱدددا ٬څدددڇ تؽٍدددة األټىظدددح چاألوټځدددح
چاألټدددددداٴٿ چاٸ٥ڇائددددددك چ لا ٴدددددداپ اٸرٱييددددددك تددددددمٸٳ ال يٱددددددكغ ٬ددددددي ٴالټڅددددددٻ
چټ٥ددددان٬څٻ ٬ٵيدددد ٫يٱددددكغ ٬ددددي ٴددددالٺ اٸٕدددداقٮ اٸٽٕددددكچٮ چٸٵددددٿ ڀ٭ددددڇي
اٸثّدده ټهٴثددح ٤ٹددډ اٸعڅددٷ چاٸ١ٹددٻ ال ټددٿ أيددكڂ اهلل تددهچغ ا يٽدداپ چڀددڇن
تٕيهذڃ تځڇن اٸڅكڈ (.)1
چٰددداٶ اٸؽدددا ٟ٬اتدددٿ اٸٱددديٻ أيٙدددا ٬دددي تيددداپ ټ٥ځدددډ لاخ اٸعځدددة اٸدددڇانق لٴهڄدددا
٬ي اٸؽكيس :لاخ اٸعځة ٤ځك األٜثاء ڀڇ٤اپ ؼٱيٱي چ٨يه ؼٱيٱي:
٬ددددداٸؽٱيٱي چنٺ ؼددددددان ي٥ددددددهٖ ٬ددددددي ڀدددددڇاؼي اٸعځددددددة ٬ددددددي اٸّ٩دددددداء
اٸٽٍددددرثٝٿ ٸ ٘ددددال ٢چ٨يدددده اٸؽٱيٱددددي أٸددددٻ يّددددثڅڃ ي٥ددددهٖ ٬ددددي ڀددددڇاؼي
اٸعځدددة ٤دددٿ نيددداغ ٨ٹي١دددح ټ ليدددح ذؽدددرٱٿ تددديٿ اٸٕددد٭اٰاخ ٬رؽدددكز چظ٥دددا
ٰهيثددددا ټددددٿ چظدددد ٣لاخ اٸعځددددة اٸؽٱيٱدددديم ال أپ اٸڇظدددد٬ ٣ددددي ڄددددما اٸٱٍددددٻ
ټٽددددكچق چ٬دددددي اٸؽٱيٱددددي ڀددددداـً ...چيٹددددىٺ لاخ اٸعځدددددة اٸؽٱيٱددددي ـٽٍدددددح
أ٤دددددهاٖ چڄدددددي اٸ ؽٽدددددډ چاٸٍددددد٥اٶ چاٸڇظددددد ٣اٸځددددداـً چ٘ددددديٯ اٸدددددځ٭ً
چاٸځددددثٗ اٸٽځّددددانڊ( )2چاٸ٥ددددالض اٸٽڇظددددڇق ٬ددددي اٸؽددددكيس ٸدددديً ڄددددڇ ٸڅددددما
اٸٱٍددددٻم ٸٵددددٿ اٸٱٍددددٻ اٸصدددداڀي اٸٵددددائٿ ٤ددددٿ اٸددددهيػ اٸ٩ٹي١ددددحم ٬دددديپ اٸٱٍددددٛ
اٸثؽدددهڊ چڄدددڇ اٸ٥دددڇق اٸڅځدددكڊ ٤ٹدددډ ټدددا ظددداء ټ٭ٍدددها ٬دددي أؼاقيدددس أـدددهڈ
ٔدددځ ٫ټدددٿ اٸٱٍددد ٛلا ق ٮ قٰدددا ڀا٤ٽدددا چـٹددد ٛتاٸىيدددد اٸٽٍدددفٿ چقاٸدددٳ تدددڃ
ټٵددداپ اٸدددهيػ اٸٽدددمٴڇن أچ ٸ٥دددٯ ٴددداپ قچاء ټڇا٬ٱدددا ٸدددمٸٳ ڀا٥٬دددا ٸدددڃ ټؽـدددـٹال
ٸٽاقذدددددڃ ټادددددمڄثا ٸڅدددددا ټاٱڇيدددددا ٸ ٙ٤ددددداء اٸثاٜځدددددح ټ٭رؽدددددا ٸٹٍدددددكق .چاٸ٥دددددڇق
اٸٽمٴڇنج ٬ي ټځا٥٬ڃ ٴمٸٳ .
چٰدددداٶ اٸٽځدددداچڈ نؼٽددددڃ اهلل :لاخ اٸعځدددددة ڄددددي چنٺ ؼددددان ي٥ددددهٖ ٬دددددي
اٸّ٩ددددداء اٸٽٍدددددرثٝٿ ٸ ٘دددددال ٢چاٸٽدددددهاق ڄځدددددا چنٺ ي٥دددددهٖ ٬دددددي ڀدددددڇاؼي
( )1اُؽددت اُ٘جدد ١ٞالثددٖ اُودد ْ٤ؽددوف اُوددبف (ص ٝ .)354 ،353اٗفددو رؾلددخ ااؽددٞم١
(.)211/6
(ٛ )2ن ٙاالواض ر٘ؽجن لِ ٠ااُْ اُصله ١اُ٘برظ لٖ اُزٜبثبد اُوئخ (شوػ اُؽت اُ٘ج١ٞ
ُِجِزبع.)145/1( ٠
والطب النبوي 01
اٸعځدددة ٤دددٿ نيدددػ ٨ٹدددي ٟچ٤الظدددڃ تاٸٱٍددد ٛاٸثؽدددهڊ چڄدددڇ اٸ٥دددڇق اٸڅځدددكڊ
چاٸىيددد اٸٽٍددفٿ تددأپ يددكٮ ڀا٤ٽددا چيفٹدد ٛچيددكٸٳ تددڃ ټؽٹددڃ أچ يٹ٥ددٯ ٬دديپ
ظٽ٥څدددا ٴددداپ أچٸد دډ ٬يڀدددڃ ڀا٬دددـ ٣ٸدددڃ ټؽٹدددٷ ٸٽاقذدددڃ ټٱدددڇِّ ٸ ٙ٤ددداء اٸثاٜځد دح
ټ٭رػ ٸٹٍكق چ٨يه لٸٳ.
چٰدددداٶ اٸٽځدددداچڊ أيٙددددا ذ٥ٹيٱددددا ٤ٹددددډ اٸؽددددكيس( :چٸٵددددٿ ٤ٹدددديٵٿ تڅددددما اٸ٥ددددڇق
اٸڅځدددكڊ)ٰ :ددداٶ ٬دددي ٔدددؽيػ ټٍدددٹٻ ي٥ځدددي تدددڃ اٸٵٍدددد :أڊ أٸىټددڇا ټ٥اٸعردددڃ
تاٸٱٍدددد ٛتددددأپ يددددكٮ ڀا٤ٽددددا چيددددماب چيٍدددد ٛ٥تددددڃ ٬أڀددددڃ يٕددددٷ ٸددددډ اٸ٥ددددمنج
٬يٱثٙڅا ٸٵڇڀڃ ؼانا ياتٍا.
ٰددددداٶ اٸٱهٜثدددددي :چ٠ددددداڄهڂ أڀدددددڃ يٍدددددر٥ٽٷ ټ٭دددددهقا ال يٙدددددا ٪ٸدددددڃ ٨يدددددهڂ
(٬ددديپ ٬يدددڃ ٌدددث٥ح أِددد٭يح) ظٽدددِ ٣ددد٭اء ٴدددكچاء چأقچيدددح ټدددٿ ٌدددث٥ح أقچاء
ټځڅا لاخ اٸعځة چٰاٶ اٸرهټمڊ ي٥ځي اٸٍٷ (.)2
چيٱددددڇٶ قاچق ٬ددددي اٸرددددمٴهج( )3ټ٥ددددكقا ٬ڇائددددك اٸٱٍدددد :ٛيٱٝدددد ٣چظدددد ٣اٸ٥ريددددٯ
ِدددهتا چٌددد٥ڇٜا چقڄځدددا تاٸٍدددٽٿ چأچظدددا ٢األلپ ٴٹڅدددا لا ٜدددثؿ ٬دددي اٸىيدددد
چٰٝددده چاٸىٴدداٺ تفدددڇنا چ٘ددديٯ اٸدددځ٭ً چاٸهتدددڇ چاٸٍددد٥اٶ اٸٽدددىټٿ چأچظدددا٢
اٸٕدددكن چاٸٽ٥دددكج چاٸٵثدددك چاٸٝؽددداٶ چاٸٵٹدددډ چاٸيهٰددداپ چاالٌرٍدددٱاء چأڀدددڇا٢
اٸهيدددداغ چاٸٍددددٽڇٺ اٸٱراٸددددح چاٸرّددددځط چاٸځددددا ٗ٬چي٭رددددد اٸؽٕددددډ چيىيددددٷ
٤دددددهٮ اٸځٍدددددا چاٸٽ٭أدددددٷ چاٸٵدددددىاو چاٸهّ٤دددددح چاٸفدددددكن ٴيددددد ٫اٌدددددر٥ٽٷ
چيڅددديط اٸثددداڂ تاٸٽددداء اٸثدددانق چي٭دددرػ اٸٍدددكق چ٬هاوظدددڃ ذځٱدددي تاٸ٩دددا چ٬دددي
اٸؽدددكيس اٸّدددهي ٫أڀدددڃ يځ٭ددد ٣ټدددٿ ٌدددث٥ح أڀدددڇا ٢ټدددٿ اٸدددكاء چڄدددي ٘دددٽٿ ټدددا
لٴددده چيدددكن اٸ٭ٙدددالخ چيٍدددٱ ٛاٸكيدددكاپ ...چيدددمڄة اٸٍدددٽڇٺ چيعدددمب اٸدددكٺ
ٸددددډ ـددددانض چيىيددددٷ ااشددددان ټدددد ٣اٸٍ٥ددددٷ چاٸٽٹددددػ ٜددددالء چيّددددك اٸٕ٥ددددة
ٴمٸٳ .
چٰدددداٶ اتددددٿ ٌدددديځا(٬ )1ددددي ٤ددددالض اٸٍدددد٥اٶ چڀ٭ددددس اٸددددكٺ ٬ددددي ٤ددددالض اٸٽددددىاض
اٸثدددانق :چيٍدددٱډ ٸٹٽدددىټٿ اٸٱٝدددهاپ تاٸٍ٥دددٷ ٸ٥ٱدددا أچ اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ تٽددداء
اٸّثس اٸٽٝثڇؾ ٰكن ٌٵهظح ټ ٣ټٹ٥ٱح ـٷ (.)2
چٰددداٶ اتدددٿ ٜڇٸدددڇپ ٤دددٿ اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ چاٸثؽدددهڊ لا ِدددهتا :ڀ٭٥دددا ټدددٿ
٘ددد ٫٥اٸٵثددددك چاٸٽ٥ددددكج چټددددٿ تهقڄٽددددا چټدددٿ ؼٽددددډ اٸهتدددد ٣چاٸددددكچن چٰ٥ٝددددا
چظ ٣اٸعځة چڀ٭٥ا ټٿ اٸٍٽڇٺ (.)3
( ٞٛ )1اُؾَ ٖ٤ثٖ لجل اهلل ثدٖ ٍد٘٤ب اُدوئٓ ٌ٤دٖ اُلالٍدلخ أُالؽدلح ،هدوأ أُ٘ؽدن ٝثدوق كد٢
اُؽتًٝ ،بٕ ٣و ٍٞثولّ اُمبُْ ٝئٌٗبه أُمبك اُغَٔبٗٝ ٢لِْ اهلل ُِغيئ٤بد ،هدبٍ ل٘د ٚشد٤ـ
اإلٍدالّ ٝلدٖ بثبئدد " ٚأؽَدٖ ٓددب ٣فٜدو ٕٝك٣دٖ اُددوكط ٝثدبؼ٘ ْٜاٌُلددو أُؾدط" اٗفددو
اُلزبَُٝ )134 ،131 ،41 /3( ٟٝبٕ أُ٤يإ (.)233 /2
( )2اُوبٗ.)1155/2( ٕٞ
( )3أُ٘ َٜاُو( ٟٝص ٝ )215اٗفو ااؽٌبّ اُ٘ج٣ٞخ ك ٢اُصد٘بلبد اُؽج٤دخ اثد ٢اُؾَدٖ
اُؾٔ( ١ٞص .)375- 376
(ٝ )14425( )315 /3( )4هددبٍ شددم٤ت ااهٗددإٝغ "ئٍدد٘بك ٙهدد ١ٞلِدد ٠شددوغ َٓددِْ هعبُددٚ
صوبد هعبٍ اُش٤ق ٖ٤غ٤و اثٖ أث ٢غ٘٤خ ـ ٣ ٞٛٝؾ٤د ٠ثدٖ لجدل أُِدي ثدٖ ؽٔ٤دل اُقيالد ٢ـ
ٝأثٍ ٢ل٤بٕ ـ ٞٛٝؼِؾخ ثٖ ٗبكك ـ كٌالٔٛب ٖٓ هعبٍ َِْٓ".
(.)23435( )33 /5( )5
(ٝ ،)1312( )422/3( )6هبٍ ٓؾوو ٚؽَ ْ٤ٍِ ٖ٤أٍل "هعبُ ٚهعبٍ اُصؾ٤ؼ".
والطب النبوي 06
چأـهظدددڃ اتدددٿ ٍ٤ددداٴه ٬دددي ذدددانيؿ قټّدددٯ( )1چ٬يدددڃ( :أيٽدددا اټدددهأج أٔددداب چٸدددكڄا
اٸ٥دددمنج أچ چظددد٬ ٣دددي نأٌدددڃ ٬ٹرأـدددم ٍٰدددٝا ڄځدددكيا ٬ٹرؽٵدددڃ تٽددداء شدددٻ ذٍدددٝ٥ڃ تدددڃ)
ٰاٶ٬ :أټهخ ٤ائّح ٕ٬ځ٥د لٸٳ ٬ثهأ چٸٻ يٱٷ ټ٥ٽه :تٽاء .
چٰدددداٶ ٤ځددددڃ اٸڅيصٽددددي ٬ددددي ټعٽدددد ٣اٸىچائددددك ( :)2نچاڂ أؼٽددددك چأتددددڇ ي٥ٹددددډ
چاٸثىان چنظاٸڅٻ نظاٶ اٸٕؽيػ .
٤ددٿ ويددك تددٿ أنٰددٻ ٰدداٶ :أټهڀددا نٌددڇٶ اهلل أپ ڀرددكاچڈ ټددٿ لاخ اٸعځددة
تاٸٱٍ ٛاٸثؽهڊ چاٸىيد .
()3
أـهظدددڃ اٸرهټدددمڊ ٬دددي ٌدددځځڃ چٰددداٶ :ڄدددما ؼدددكيس ؼٍدددٿ ٨هيدددة ٔدددؽيػ
ال ڀ٥ه٬ددڃ ال ټددٿ ؼددكيس ټيٽددڇپ ٤ددٿ ويددك تددٿ أنٰددٻ چٰددك نچڈ ٤ددٿ ټيٽددڇپ
٨يه چاؼك ټٿ أڄٷ اٸ٥ٹٻ ڄما اٸؽكيس چلاخ اٸعځة ي٥ځي اٸٍٷ(. )4
چأـهظددددڃ ٬ددددي ٌددددځځڃ أيٙددددا( )5تٹ٭دددد :ٟأپ اٸځثددددي ٴدددداپ يځ٥ددددد اٸىيددددد
چاٸدددددڇني( )6ټدددددٿ لاخ اٸعځدددددةٰ .ددددداٶ ٰرددددداقج :يٹاددد دكهڂ ټدددددٿ اٸعاڀدددددة اٸدددددمڊ
يّرٵيڃ .
چٰددداٶ اٸرهټدددمڊ :ڄدددما ؼدددكيس ؼٍدددٿ ٨هيدددة ٔدددؽيػ چأتدددڇ ٤ثدددك اهلل اٌدددٽڃ
ټيٽڇپ ڄڇ ِيؿ تٕهڊ .
()7
چأـهظدددڃ اتددددٿ ټاظددددڃ ٬دددي ٌددددځځڃ تٹ٭دددد :ٟڀ٥دددد نٌددددڇٶ اهلل ټددددٿ لاخ
اٸعځة چنٌا چٍٰٝا چويرا يٹك تڃ .
چاٸؽددددداٴٻ ٬دددددي اٸٽٍدددددركنٲ( )1تٹ٭ددددد( :ٟذدددددكاچچا ټدددددٿ لاخ اٸعځدددددة تاٸٱٍدددددٛ
اٸثؽهڊ چاٸىيد).
چٰددداٶ :ڄد دما ؼدددكيس ٔدددؽيػ ا ٌدددځاق چٸدددٻ يفهظددداڂ چچا٬ٱدددڃ اٸدددمڄثي ٬دددي
اٸرٹفيٓ(.)1
چأـهظڃ اٸٝثهاڀي ٬ي اٸٽ٥عٻ اٸٵثيه(.)2
چاٸثيڅٱدددي ٬دددي اٸٵثدددهڈ( )3چواق ٬دددي نچايدددح ٰددداٶ :ڀ٥دددد ٸځدددا نٌدددڇٶ اهلل
لاخ اٸعځة چنٌا چويرا چٍٰٝا .
٤دددٿ أٺ ٝ٤يدددح ٰاٸدددد :ٴځدددا ڀځڅدددډ أپ ڀؽدددك ٤ٹدددډ ټيدددد ٬دددڇٮ شدددالز ال ٤ٹدددډ
وچض أنت٥ددددددح أِددددددڅه چّ٤ددددددها چال ڀٵرؽددددددٷ چال ڀِّٝيددددددة چال ڀٹددددددثً شڇتددددددا
ټٕددددثڇ٨ا ال شددددڇب ٕ٤ددددة چٰددددك نـددددٓ ٸځددددا ٤ځددددك اٸٝڅدددده لا ا٨رٍددددٹد
ؼدددكاڀا ټدددٿ ټؽيٙدددڅا ٬دددي ڀثدددمج ټدددٿ ٴٍدددد أ٠٭دددان چٴځدددا ڀځڅدددډ ټدددٿ اذِّثدددا٢
اٸعځائى .
()4
أـهظدددڃ اٸثفدددانڊ ٬دددي ٔدددؽيؽڃ چأـهظدددڃ أيٙدددا تٹ٭ددد :ٟال يؽدددٷ الټدددهأج
ذدد د ټٿ تدددداهلل چاٸيددددڇٺ ااـدددده أپ ذؽددددك ٬ددددڇٮ شددددالز ال ٤ٹددددډ وچض ٬يڀڅددددا ال
ذٵرؽٷ چال ذٹثً شڇب ټٕثڇ٨ا ال شڇب ٕ٤ة (.)5
چ٤دددٿ أٺ ٝ٤يدددح أيٙدددا ڀڅدددډ اٸځثدددي چال ذٽدددً ٜيثدددا ال أقڀدددډ ٜڅهڄدددا لا
ٜڅهخ ڀثمج ټٿ ٍٰ ٛچأ٠٭ان.
ٰدددد اٶ أتددددڇ ٤ثددددك اهلل :اٸٱٍدددد ٛچاٸٵٍددددد ټصددددٷ اٸٵددددا٬ڇن چاٸٱددددا٬ڇن .ڀثدددددمج:
ٰ٥ٝح .
()6
چأـهظڃ ټٍٹٻ ٬ي ٔؽيؽڃ ٤ٿ أٺ ٝ٤يح أپ نٌڇٶ اهلل
( ٞٛ )1ظم٤ق ًٔب ظمل ٚاُش٤ـ ااُجبٗ ٢كل ٕٞٔ٤ٓ ٚ٤أث ٞلجل اهلل اُجصو ٠ُٞٓ ١ثٖ ٍٔوح.
ٝهبٍ ااصوّ لٖ أؽٔل "أؽبك٣ض٘ٓ ٚبً٤وٝ .هبٍ ئٍؾبم ثٖ ٓ٘صٞه لٖ ٣ؾ ٠٤ثٖ
ٓم ٖ٤ال ش٢ءٝ .هبٍ أث ٞكاٝك رٌِْ كٝ .ٚ٤مًو ٙثٖ ؽجبٕ ك ٢اُضوبد ٝهبٍ ًبٕ
٣ؾ ٠٤اُوؽبٕ ٍ٢ء اُوأ ١ك "ٚ٤رٜن٣ت اُزٜن٣ت (.)351 /11
ٝهبٍ اثٖ ؽغو ك ٢رٜن٣ت اُزٜن٣ت (ٛ ٕٞٔ٤ٓٝ" )351 /11نا َٗج ٚثمط اُوٝاح
لٖ لٞف كوبٍ ٓ ٕٞٔ٤ثٖ أٍزبمٝ ،هل كوم ثٖ أث ٢ؽبرْ ث ٕٞٔ٤ٓ ٖ٤أث ٢لجل اهلل
ٝث ٕٞٔ٤ٓ ٖ٤ثٖ أٍزبمٝ ،هبٍ اَُ٘بئ ٢ك ٢اٌُ٘ ٠ثصو ٌ٤ُ ١ثبُوٝ ،١ٞهبٍ اُؾبًْ
أث ٞأؽٔل ُ ٌ٤ثبُو ١ٞل٘ل."ْٛ
ٝهبٍ ك ٢روو٣ت اُزٜن٣ت ( )556 /1ثوهْ(" )5151ظم٤ق".
(.)5131( )212 /5( )2
(.)13361( )346 /3( )3
(ً )4زبة اُؽالم ثبة اُوَػ ُِؾبكح ل٘ل اُؽٜو (.)5125( )2143 /5
(ً )5زبة اُؽالم ثبة رِجٌ اُؾبكح ص٤بة اُمصت (.)5127( )2143 /5
(ً )6زبة اُؽالم ثبة ٝعٞة اإلؽلاك ك ٢للح اُٞكبح ٝرؾؤ٣د ٚكد ٢غ٤دو مُدي ئال صالصدخ أ٣دبّ
(ٝ ،)337( )1125 /2ك ٢صؾ٤ؾ ٚأ٣عًب (.)337( )1125 /2
01 القسط اهلندي
ٰددداٶ :ال ذؽدددك اټدددهأج ٤ٹدددډ ټيدددد ٬دددڇٮ شدددالز ال ٤ٹدددډ وچض أنت٥دددح أِدددڅه
چّ٤دددها چال ذٹدددثً شڇتدددا ټٕدددثڇ٨ا ال شدددڇب ٕ٤دددة چال ذٵرؽدددٷ چال ذٽدددً
ٜيثا ال لا ٜڅهخ ڀثمج ټٿ ٍٰ ٛأچ أ٠٭ان .
چ٬ي نچايح٤ :ځك أقڀډ ٜڅهڄا ڀثمج ټٿ ٍٰ ٛچأ٠٭ان .
چأـهظدددڃ أتدددڇ قاچق ٬دددي ٌدددځځڃ( )1چ٬يدددڃ :ال شدددڇب ٕ٤دددة چال ذٵرؽدددٷ چال
ذٽددً ٜيثددا ال أقڀددډ ٜڅهذڅددا لا ٜڅددهخ ټددٿ ټؽيٙددڅا تځثددمج ټددٿ ٍٰدد ٛأچ
أ٠٭دددددان ٰددددداٶ ي٥ٱدددددڇب ټٵددددداپٕ٤ :دددددة ال ټٍ٩دددددڇال چواق ي٥ٱدددددڇب :چال
ذفرٙة.
چأـهظددددڃ اٸځٍددددائي ٬ددددي ٌددددځځڃ( )2ټصددددٷ ٸ٭دددد ٟټٍددددٹٻ چأـهظددددڃ ٬ددددي ٌددددځځڃ
أيٙددا(٤ )3ددٿ أٺ ٝ٤يددح تٹ٭دد :ٟأڀددڃ نـددٓ ٸٹٽرددڇ٬ډ ٤ځڅددا ٤ځددك ٜڅهڄددا ٬ددي
اٸٱٍ ٛچاأل٠٭ان چ٬ي ٌځځڃ اٸٵثهڈ(.)4
چأـهظڃ اتٿ ټاظڃ ٬ي ٌځځڃ( .)5چأؼٽك تٿ ؼځثٷ ٬ي ټٍځكڂ(.)6
چاتدددٿ ؼثددداپ ٬دددي ٔدددؽيؽڃ( )7چاٸٝثهاڀدددي ٬دددي اٸٽ٥عدددٻ اٸٵثيددده( )1چ٤ثددددك
اٸددهواٮ ٬ددي ټٕددځ٭ڃ( )9چاتددٿ أتددي ِدديثح ٬ددي ټٕددځ٭ڃ( )10چاٸثيڅٱددي ٬ددي
٬ي اٸٵثهڈ( )11چ ٌؽاٮ تٿ ناڄڇيڃ ٬ي ټٍځكڂ(.)12
( ) 1رلو٣ك أثدٞاة اُؽدالم ثدبة كٔ٤دب رغز٘دت أُمزدلح كد ٢لدلرٜب (ٝ )2312( )512 /1هدبٍ
اُش٤ـ ااُجبٗ ٢ك ٢رمِ٤و ٚلِ" ٚ٤صؾ٤ؼ".
(ً )2زددبة اُؽددالم اُوَددػ ٝااـلددبه ُِؾددبكح (ٝ )3534( )212 /6هددبٍ اُشدد٤ـ ااُجددبٗ ٢كدد٢
رمِ٤و ٚلِ" ٚ٤صؾ٤ؼ".
(ٝ )3542( )216 /6( )3هبٍ اُش٤ـ ااُجبٗ ٢ك ٢رمِ٤و ٚلِ" ٚ٤صؾ٤ؼ".
(ٝ )5527( )335 /3( )4كدد ٢اَُددٖ٘ اٌُجددو ٟأ٣عددبً ثددبة اُوَددػ ٝااـلددبه ُِؾددبكح (/3
)335ػ(.)5536
(ً )5زبة اُؽالم ثبة َٛرؾل أُوأح لِ ٠غ٤دو ىٝعٜدب (ٝ )2175( )654 /1هدبٍ اُشد٤ـ
ااُجبٗ ٢ك ٢رمِ٤و ٚلِ" ٚ٤صؾ٤ؼ".
(ٝ )21713( )75 /5( )6هدبٍ شدم٤ت ااهٗدإٝغ ئٍد٘بكٓ ٙدٖ عٜدخ ٓؾٔدل ثدٖ لجدل اُدوؽٖٔ،
ؽَٖ اعِ ٚك ٖٓ ٜٞهعبٍ اُجقبه ١ئال إٔ كً ٚ٤الٓبً ٘٣يُ ٚلٖ هرجخ اُصؾ٤ؼٓٝ ،دٖ عٜدخ
٣ي٣ل صؾ٤ؼ لِ ٠شوغ اُش٤قٝ ٖ٤كَ٘ٓ ٢ل ٙأ٣عًب (.)25345( )417 /6
(.)4315( )142 /11( )5
(ٝ )135( )61 /25( )7ك ٢أُمغْ اٌُج٤و أ٣عًب (.)133( )61 /25
(.)12123( )45 /5( )3
(.)13275( )133 /4( )11
(ٝ )732( )173 /1( )11ك ٢اَُٖ٘ اٌُجو.)733( )173 /1( ُٚ ٟ
(ٝ )2347( )212 /5( )12هبٍ ٓؾوو ٚاُجِٞش" ٢صؾ٤ؼ ًَبثو."ٚ
والطب النبوي 32
چٰددداٶ ٬دددي ٬دددرػ اٸثدددانڊ( :)3چ٬دددي اٸ١٭ددده ٸ٩ددداخ تٙدددٽريٿ چتٵٍدددهذيٿ ذثا٤دددا
چتٍددٵڇپ اٸ٭دداء ټدد٘ ٣ددٻ أچٸددڃ چٴٍددهڂ چأ٠٭ددڇن ٰڇٸددڃ٠ :٭ددان تددڇوپ ٰٝدداٺ
اٌدددٻ ټكيځدددح تددداٸيٽٿ چٰڇٸدددڃ :ټدددٿ ظدددى٠ ٢٭دددان ټځٍدددڇب ٸيڅد دا چٸثٙ٥دددڅٻ:
ټددٿ ظددى ٢أ٠٭ددان .ظٽدد٠ ٣٭دده چڄددڇ اٸٱٍدد ٛاٸٽ٥ددهچ ٪اٸددمڊ يرثفدده تددڃ ٴأڀددڃ
ٴدداپ يصٱدددة چيددځ١ٻ ٰڇٸدددڃٍٰ( :دد٠ ٛ٭دددان) ٬يددڃ ټدددا ٬ددي األچٶ چاألٔدددڇب ٬دددي
األچٶ :ظى٠ ٢٭ان چ٬ي اٸصاڀي ٍٰٛ :أ٠٭ان .
چٰدداٶ أيٙدددا ٬دددي ٬ددرػ اٸثدددانڊ( :)4چٸدددڃ ٬دددي ڀثددمج :أڊ ٰ٥ٝدددح ٰڇٸدددڃ :ٴٍدددد
٠٭ان ٴما ٬ي ڄمڂ اٸهچايح .
ٰددداٶ اتدددٿ اٸرددديٿٔ :دددڇاتڃ ٍٰددد٠ ٛ٭دددان ٴدددما ٰددداٶ :چٸدددٻ أن ڄدددما ٬دددي ڄدددمڂ
اٸهچايدددح ٸٵدددٿ ؼٵددداڂ ٔددداؼة اٸٽّدددانٮ چچظڅدددڃ تأڀدددڃ ټځٍدددڇب ٸدددډ ٠٭دددان
ټكيځدددڃ ټ٥هچ٬دددح تٍدددڇاؼٷ اٸددديٽٿ( )5يعٹدددة ٸيڅدددا اٸٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ چؼٵدددډ ٬دددي
٘دددث٠ ٛ٭دددان چظڅددديٿ ٴٍددده أچٸدددڃ چٔددده٬ڃ أچ ٬رؽدددڃ چاٸثځددداء تدددڇوپ ٰٝددداٺ
چچٰددد٬ ٣دددي نچايدددح ټٍدددٹ ٻ ټدددٿ ڄدددما اٸڇظدددڃ ټدددٿ ٍٰددد ٛأچ أ٠٭دددان تيشثددداخ أچ
چڄي ٸٹرفييه.
چٰددداٶ اٸځددددڇچڊ ٬ددددي ِدددهؼڃ ٤ٹددددډ ټٍددددٹٻ( :)1چأټدددا اٸٱٍدددد٬ ٛثٙددددٻ اٸٱددددا٪
چيٱددداٶ ٬يدددڃ :ٴٍدددد تٵدددا ٪ټٙدددٽڇټح تدددكٶ اٸٱدددا ٪چترددداء تدددكٶ اٸٝددداء چڄدددڇ
چاأل٠٭ددددان ڀڇ٤دددداپ ټ٥هچ٬دددداپ ټددددٿ اٸثفددددڇن چٸيٍددددا ټددددٿ ټٱٕددددڇق اٸٝيددددة
نـدددٓ ٬يدددڃ ٸٹٽ٩رٍدددٹح ټدددٿ اٸؽددديٗ واٸدددح اٸهائؽدددح اٸٵهيڅدددح ذرثددد ٣تدددڃ أشددده
اٸكٺ ال ٸٹرٝية چاهلل ذ٥اٸډ أ٤ٹٻ .
()2
چٰددداٶ اٸٍددديڇٜي ٬دددي ِدددهؼڃ ٸٍدددځٿ اٸځٍدددائي :ال شدددڇب ٕ٤دددة ت٭دددرػ
اٸ٥ددديٿ چٌدددٵڇپ اٸٕددداق اٸٽڅٽٹرددديٿ چټڇؼدددكج :تادددهچق يٽځيدددح يٕ٥دددة ٨ىٸڅدددا
أڊ :يعٽددد ٣چيّدددك شدددٻ يٕدددث ٧چيځٍدددط ٬يدددأذي ټڇِددديا ٸثٱددداء ټدددا ٕ٤دددة ټځدددڃ
أتددددديٗ ٸدددددٻ يأـدددددمڂ ٔدددددث ٧يٱددددداٶ :تدددددهق ٕ٤دددددة چتدددددهق ٕ٤دددددة تددددداٸرځڇيٿ
چا ٘ا٬ح.
چٰيددددٷ :ڄددددي تددددهچق ټفٝٝددددح ڀثددددم :ظٽدددد ٣ڀثددددمج چڄددددي اٸٱ٥ٝددددح ټددددٿ ٍٰددددٛ
چأ٠٭ددان ٰدداٶ ٬ددي اٸځڅايددح٬ :ددي نچايددح ټددٿ ٍٰدد ٛأ٠٭ددان چاٸٱٍدد٘ ٛددهب ټددٿ
اٸٝيددددة چٰيددددٷ :ڄددددڇ اٸ٥ددددڇق چاٸٱٍدددد٤ ٛٱددددان ټ٥ددددهچ٬ ٪ددددي األقچيددددح ٜيددددة
اٸهائؽدددح ذثفددده تدددڃ اٸځٍددداء چاألٜ٭ددداٶ چڄدددڇ أِدددثڃ تاٸؽدددكيس ٘دددا٬رڃ ٸدددډ
األ٠٭ان.
چٰدددداٶ ٬ددددي ؼدددده ٪اٸ١دددداء :األ٠٭ددددان :ظددددځً ټددددٿ اٸٝيددددة ال چاؼددددك ٸددددڃ ټددددٿ
ٸ٭١دددڃ چ ٰيدددٷ :چاؼدددكڂ ٠٭ددده چٰيدددٷ :ڄدددڇ ِددديء ټدددٿ اٸٝ٥ددده أٌدددڇق چاٸٱ٥ٝدددح
ټځڃ ِثيڅح تاٸ١٭ه .
چٰددداٶ ټؽٽدددك ِدددٽً اٸؽدددٯ اٸ١٥ددديٻ تددداقڊ ٬دددي ٤دددڇپ اٸٽ٥ثدددڇق(( : )3تځثدددمج)
تٙدددٻ اٸځدددڇپ چٌدددٵڇپ اٸٽڇؼدددكج ت٥دددكڄا ټ٥عٽدددح چڄدددي اٸٱ٥ٝدددح ټدددٿ اٸّددديء
چذٝٹدددٯ ٤ٹدددډ اٸّددديء اٸيٍددديه (ټدددٿ ٍٰددد )ٛتٙدددٻ اٸٱدددا٘ ٪دددهب ټدددٿ اٸٝيدددة
چٰيٷ :ڄڇ ٤ڇق يؽٽٷ ټٿ اٸڅځك چيع٥ٷ ٬ي األقچيح.
ٰددددداٶ اٸٝيثدددددي :اٸٱٍددددد٤ ٛٱدددددان ټ٥دددددهچ٬ ٪دددددي األقچيدددددح ٜيدددددة اٸدددددهيػ
(أچ أ٠٭ددان) ت٭ددرػ أچٸددڃ ٘ددهب ټددٿ اٸٝيددة ال چاؼددك ٸددڃ چٰيددٷ :چاؼددكڂ ٠٭دده
چٰيدددٷ يّدددثڃ :اٸ١٭ددده اٸٽٱٹدددڇٺ ټدددٿ أٔدددٹڃ چٰيدددٷ :ڄدددڇ ِددديء ټدددٿ اٸٝ٥ددده
أٌڇق چاٸٱ٥ٝح ټځڃ ِثيڅح تاٸ١٭ه .
چٰدددداٶ ٔدددداؼة ټ٩ځددددي اٸٽؽردددداض( :)4أټددددا اٸٽؽهټددددح ٬يؽددددهٺ ٤ٹيڅددددا اٸٝيددددة
تأڀڇا٤ڃ چاٸٽؽكج ذٍر٥ٽٷ ٰٹيٷ أ٠٭ان أچ ٍٰ. ٛ
ٰاٶ اٸٽؽاټٹي ٬ي اٸٽٱځ :٣ٴٷ ټڇ٘ ٣أٔاتڃ اٸكٺ ذرث٥ڃ تاٸٝية.
ٰدددداٶ اٸددددكټيهڊ :چڄددددڇ ِددددال ال ي٥دددده ٪ٸ٩يددددهڂ .چاٸٕددددؽيػ أچ اٸٕددددڇاب :أپ
اٸٽٱٕددددڇق تددددڃ ذٝثيددددة اٸٽؽددددٷ چ ق٬دددد ٣اٸهائؽددددح اٸٵهيڅددددح ال ٌدددده٤ح اٸ٥ٹددددڇٮ
(.)113/11( )1
(.)3534( )213/6( )2
(.)234 /6( )3
(.)52 /1( )4
33 القسط اهلندي
اٸٝيدددة ـ چأوچاظڅدددٻ اٸؽدددڇن اٸ٥ددديٿ ٤ٹدددډ ـٹدددٯ نظدددٷ چاؼدددك ٤ٹدددډ ٔدددڇنج أتددديڅٻ
قٺ ٌرڇپ لنا٤ا ٬ي اٸٍٽاء).
()2 ()1
چأـهظڃ ټٍٹٻ ٬ي ٔؽيؽڃ چاٸرهټمڊ ٬ي ٌځځڃ
چٰدددداٶ :ڄددددما ؼددددكيس ٔددددؽيػ چاألٸددددڇج :ڄددددڇ اٸ٥ددددڇق .چاتددددٿ ټاظددددڃ ٬ددددي
ٌځځڃ( .)3چأؼٽك تٿ ؼځثٷ ٬ي ټٍځكڂ(.)4
چأـهظددددڃ ٬دددددي ټٍددددځكڂ ( )5أيٙدددددا تٹ٭دددد :ٟأڄدددددٷ اٸعځددددح نِدددددؽڅٻ اٸٽٍدددددٳ
چچٰددڇقڄٻ األٸددڇج ٰدداٶٰ :ٹددد التددٿ ٸڅي٥ددح :يددا أتددا ٤ثددك اٸددهؼٽٿ ټددا األٸددڇج
ٰاٶ :اٸ٥ڇق اٸڅځكڊ اٸعكيك .
()6
چاتددٿ ؼثدداپ ٬ددي ٔددؽيؽڃ تٹ٭دد( :ٟأټّددا ٚأڄددٷ اٸعځددح اٸددمڄة چټعدداټهڄٻ
األٸڇج).
()1 ()7
چأـهظددددڃ اٸٝثهاڀدددي ٬ددددي اٸٽ٥عددددٻ األچٌدددد ٛچټٍددددځك اٸّدددداټييٿ چ٤ثددددك
اٸدددهواٮ ٬دددي ټٕدددځ٭ڃ( )9چاتدددٿ أتدددي ِددديثح ٬دددي ټٕدددځ٭ڃ( )10چ ٌدددؽاٮ تدددٿ
ناڄڇيدددددڃ ٬دددددي ټٍدددددځكڂ( )11چاٸؽٽيدددددكڊ ٬دددددي ټٍدددددځكڂ( )12تٹ٭ددددد( :ٟاٸعځدددددح
أټّاٜڅٻ اٸمڄة چټعاټهڄٻ األٸڇج) ٰاٶ اٸؽٽيكڊ :األٸڇج اٸ٥ڇق.
چأـددددهض ټٍددددٹٻ ٬ددددي ٔددددؽيؽڃ(٤ )13ددددٿ ڀدددداٰ ٣٬دددداٶ :ٴدددداپ اتددددٿ ٤ٽدددده لا
اٌدددرعٽه تددداألٸڇج ٨يددده ټٝدددهاج چتٵدددا٬ڇن يٝهؼدددڃ ټددد ٣األٸدددڇج شدددٻ ٰددداٶ :ڄٵدددما
ٴددداپ يٍدددرعٽه نٌدددڇٶ .چأـهظدددڃ اٸځٍدددائي ٬دددي ٌدددځځڃ( )14چاٸثيڅٱدددي ٬دددي
اٸٵثهڈ.
(ً )2734( )2157 /4( )1زبة اُغ٘خ ثبة أ ٍٝىٓوح رلفَ اُغ٘خ لِ ٠صدٞهح اُؤدو ُِ٤دخ
اُجله ٝصلبرٝ ْٜأىٝاع.ْٜ
(.)2535( )657 /4( )2
(.)1443 /2( )3
(.)5423( )253 /2( )4
(ٝ ،)7665( )355 /2( )5هبٍ شم٤ت ااهٗإٝغ صؾ٤ؼ ٛٝنا ئٍ٘بك ظم٤ق.
(.)5415( )422/16( )6
(.)3253( )315/3( )5
(.)31/1( )7
(.)21766( )413/11( )3
(.)3336( )33/5( )11
(.)155( )221/1( )11
(.)1111( )452/2( )12
(ً )13زبة ااُلبؾ ٖٓ ااكة ثبة اٍزمٔبٍ أَُي ٝأٗ ٚأؼ٤ت اُؽ٤ت ًٝواٛدخ هك اُو٣ؾدبٕ
ٝاُؽ٤ت (.)2254( )1566/4
(.)5135( )156/7( )14
35 القسط اهلندي
( ٞٛ )1أث ٞثٌو اُؽج٤دت أُزٔ٤دي كد ٢هد ٟٞااك٣ٝدخ أُلدوكحُٝ ،دٓ ٚدٖ اٌُزدت ااك٣ٝدخ أُلدوكح
ٝغ٤وٛب اٗفو اُٞاك ٢ثبُٞك٤بد (.)1571 /1
( )2ىاك أُمبك (.)311 /4
( )3كزؼ اُجبه.)71 /1( ١
والطب النبوي 36
اٸثفددددڇن چاألٸددددڇج ت٭ددددرػ اٸڅٽددددىج چيعددددڇو ٘ددددٽڅا چتٙددددٻ اٸددددالٺ چذّددددكيك اٸددددڇاچ
چؼٵدددډ اتدددٿ اٸرددديٿ ٴٍددده اٸڅٽدددىج چذف٭يددد ٫اٸدددڇاچ چاٸڅٽدددىج أٔدددٹيح چٰيدددٷ :وائدددكج
ٰاٶ األٔٽ٥ي :أناڄا ٬انٌيح ٤اهتد (.)1
چٰدددداٶ اٸځددددڇچڊ( :چټعدددداټهڄٻ األٸددددڇج) ت٭ددددرػ اٸڅٽددددىج چ٘ددددٻ اٸددددالٺ أڊ اٸ٥ددددڇق
اٸڅځكڈ (.)2
چٰدددداٶ اتددددٿ ټځ١ددددڇن :ټَعدددداټهاڄٻ األَٸددددڇجا :أَڊ تافاددددڇنڄٻ اٸ٥اددددڇق چڄددددڇ اٌددددٻ ٸددددڃ
ټاهذَعٷ چٰيٷ :ڄڇ ٘هب ټٿ ـيان اٸ٥ڇق چأَظڇقڂ (.)3
چٰدداٶ اٸفٝدداتيٰ :دداٶ اتددٿ األ٤هاتددي :چاٸٹيددح اٸثفددڇن أيٙددا چاألٔددٷ ٬يددڃ األٸددڇج
چڄڇ اٸ٥ڇق اٸڅځكڊ چأڀّكڀا
()4
ال تځان ٸيح چټعٽه ال يٕٝٹي ٸيٹح نيػ ٔهٔه ***
چٰدددداٶ ټؽٽددددك أڀددددڇن اٸٵّددددٽيهڊ :اٸٱٍدددد ٛاٸڅځددددكڊ ټددددا يؽٕددددٷ ټددددٿ ٴّددددٽيه
چاٸٽهاق ټځڃ( :ٴٍد) چاٸ٥ڇق (أٴها) چٸيً تاٸٽهاق ڄځا (.)5
٬ؽأددددٷ ٴددددالٺ اٸ٥ٹٽدددداء أپ اٸ٥ددددڇق اٸڅځددددكڊ اٸٽددددمٴڇن ٬ددددي ِددددهغ اٸ٥ٹٽدددداء ٤ٹددددډ
اٸؽكيس اٸٍاقي ڄځا ٸيً ڄڇ اٸ٥ڇق اٸٽٍرفكٺ ٬ي األقچيح چاهلل أ٤ٹٻ.
ڄددما ڄددڇ ـدده ټددا ظٽ٥رددڃ تؽٍددة ظڅددكڊ ټٽددا ٤ځددكڀا ټّ٥دده اٸ٥ددهب چاٸٽٍددٹٽيٿ ټددٿ
٬ڇائك اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ چٴٹڅا ذ٥رٽك ٤ٹډ ٴرة اٸٍٹ ٫چاٸٝة اٸٱكيٻ.
چٸٵدددٿ اٸ٩دددهب ٴددداپ ٸدددڃ چٰ٭دددح أـدددهڈ ل ٰاټدددد ِدددهٴاخ ٤كيدددكج ٨هتيدددح چ٤اٸٽيدددح
تدددديظهاء اٸٵصيدددده ټددددٿ األتؽدددداز ٤ٹددددډ اٸٱٍدددد ٛاٸڅځددددكڊ تاٸر٥دددداچپ ټدددد ٣ټهاٴددددى
األتؽدددداز اٸڅځكيددددح ټځددددم ٤دددداٺ (1974ٺ) .چـهظددددڇا ٸيځددددا تدددداٸٵصيه ټددددٿ اٸځرددددائط
ټځڅا اٸري لٴهڄا اٸٍٹ ٫اٸٕاٸػ تا ٘ا٬ح ٸډ ٬ڇائك چڀرائط أـهڈ.
( )1كزؼ اُجبهٝ ،)324 /6( ١اٗفو لٔلح اُوبه.)154 /15( ١
( )2شوػ اُ٘ ١ٝٞلِٝ ،)152/15( َِْٓ ٠اٗفو اُؽت اُ٘ج ١ٞالثٖ اُو ْ٤لٞك.
(َُ )3بٕ اُموة (ٝ ،)263 /15اٗفو اُٜ٘ب٣خ كد ٢غو٣دت ااصدو(ًٝ ،)155 /1زدبة اُمدٖ٤
(.)355 /7
( )4غو٣ت اُؾل٣ش ُِقؽبث.)337 /2 ( ٢
( )5ك٤ط اُجبه ،)366/4( ١اٗفو اُؽت اُ٘ج.)267/3( ٢ٔ٤َُِ٘ ١ٞ
32 القسط اهلندي
* اٸٍهٜاپ تأڀڇا٤ڃ.
* أټهاٖ اٸعڅاو اٸٕ٥ثي ٴاٸٵاتح چاٸؽىپ چاألنٮ چاٸٕه.٢
(ٛ )1دد" ٢ئصددبثخ عِل٣ددخ رزؽددٞه ثؽلؾددبد" ٓددٖ ًزددبة ٓمغددْ االشددبة ٝاُ٘جبرددبد اُؽج٤ددخ
ُِلًزٞه هج( ٢َ٤ص .)516
(ٓ ٞٛ )2وض عِل ١لعبٍ٣ ،زٔ٤ي ثفٜٞه ثوك ؽٔدواء ٓطؽدبح ثؾواشدق صدلك٤خٝ ،ثقبصدخ
ل٘ل اٌُٞق ٝاُوًجخ " ٓمغْ االشبة ٝاُ٘جبربد اُؽج٤خ ُِلًزٞه هج( ٢َ٤ص .)471
والطب النبوي 38
* ٸٹىٴاٺ چاٸثهق(.)2
* ٸالٌرٍٱاء.
* ٸ ڀيٽيا.
* ٸ٥الض اٸٵڇٸيها.
( )1اٗفو اُؽت اُجلُِ َ٣لًزٞه أؽٔل ٓز( ٢ُٞص .)516
( )2اٗفو اُؽت اُجلُِ َ٣لًزٞه أؽٔل ٓز( ٢ُٞص .)516
(ٞٓ )3هك .Khayma
31 القسط اهلندي
* ٸ٥الض اٸعكنڈ.
* ٸ٥الض اٸعماٺ.
اٸر٭ا٤الخ اٸكچائيح:
ؼدددمنخ ت٥دددٗ اٸكناٌددداخ ټدددٿ ذ٥اٜيدددڃ ٸٹځٍددداء اٸؽڇاټدددٷ چاٸځ٭ٍددداء چٰٹددديال
ذٵدددڇپ اٸٵٽيدددح اٸٽٍدددر٥ٽٹح ٸ ٜ٭ددداٶ چيٽځددد ٣ټددد ٣أټدددهاٖ ڀدددى ٪اٸدددكٺ چويددداقج
ڀّا ٚاٸ٩كج اٸكنٰيح.
والطب النبوي 12
ذعهتردي اٸّفٕديح أڀدي اٌدرفكټد ّ٤دثح اٸٱٍد ٛاٸڅځدكڈ ٰثدٷ ٌدځريٿ ّ٤داپ
٬ڇائكڄا ٸرځ١يٻ اٸكچنج اٸّڅهيح چٴځدد أچا٠دة ٤ٹيڅدا ټدهذيٿ تداٸيڇٺ ت٥دك ٬ردهج
تٍيٝح ال چوڀي ڀٱٓ ٴصييه چاٸٵٷ ٔان يٍدأٸځي ٤دٿ اٸٍده چٜث٥دا اٌدرځرعد
أڀڅا تٍثة اٸٱٍ ٛاٸڅځكڈ.
ڄدددمڂ اٸّ٥دددثح ذٝؽدددٿ چي ـدددم ټځڅدددا ټٱدددكان ټٹ٥ٱدددح ٔددد٩يهج ټدددهذيٿ يڇټيدددا
چنائؽرڅا چ٥ٜڅٽا ٴهيڅاپ ظكا تً ټ٥ٹدُ ٸٹدي تدكچ اٸ٥دالض يٕدثه ٤ٹدډ ټده
اٸكچاء چ شانّ٤ثح اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ ٴاٸراٸي:
أچال :ذٍا٤ك تّٵٷ ټٹؽڇ٤ ٞٹډ اټرٕاْ اٸكڄڇپ ټٿ ټځٝٱح اٸثٝٿ چاٸفٕده
چٴاڀد چا٘ؽح ټ٥ډ ټٿ أچٶ أٌثڇ٤يٿ.
شاڀيا :ذٝ٥ي ٜاٰح ٤عيثح چ٨هيثح چڀّاٜا ټځٱ ٣ٝاٸځ١يه ٜڇاٶ اٸيڇٺ چـأح
أڀڅا ذٝ٥ي ٜاٰح ٸٽٽانٌح اٸهيا٘ح چاٸٽّي.
شاٸصدا :ذٍدا٤ك ٬دي ذځ١يد ٫اٸٵٹدډ چاٸٵثدك چاٸدكچنج چذفدهض اٸٍدٽڇٺ ټدٿ اٸعٍدٻ
نات٥دددددددددا :ذځّددددددددد ٛاٸدددددددددكچنج اٸكټڇيدددددددددح چټ٭يدددددددددكج ٸٽه٘دددددددددډ اٸٍدددددددددٵه.
چأذٽځددډ ټددٿ ٴددٷ ٬ردداج ذهيددك أپ ذځؽ د ٫چذؽٕددٷ ٤ٹددډ اٸهِدداٰح أپ ذٍددر٥ٽٹڃ.
ذٱڇٶ :أـيها ت٥ك ټ٥اڀاج ٌځريٿ ټٿ ٰٕڇن اٸ٩كج اٸكنٰيح چاٸ٥الض اٸٽرڇأٷ
ِ٭يد ذٽاټا ټٿ ڄما اٸٽهٖ چهلل اٸؽٽك.
چٰك يف٭ډ ٤ٹډ اٸث ٗ٥ټاڄي أ٘هان ٰٕڇن اٸ٩كج اٸكنٰيح ټصٷ ټاؼكز ټ٥ي
٬ٱك ٴځد ټٕاتح تڅا ٰثٷ ٌځح ټٿ اٴرّا٬څا.
يٽٵٿ ٸڇ اٴرّ٭رڃ ټٿ اٸثكايح ټا ٴاپ ذٝڇن ٸډ أٌڇأ قنظح ٤ٹډ ؼٍة ٴالٺ
األٜثاء ٸمٸٳ ٌألٴه ٸٵٻ أ٤ــهاٖ ٰــٕــڇن اٸــكنٰــيــح چڄي:
• اٸّ٥ڇن تاٸر٥ة چا نڄاٮ٬ :أذ٥ة ټٿ تمٶ أذ٭ڃ ټعڅڇق ٸكنظح أڀي أٔيه
أذځ٭ً تٕ٥ڇتح.
والطب النبوي 10
• وياقج اٸڇوپ.
• ٤كٺ ذؽٽٷ اٸٝٱً اٸثانق .
• اڀر٭اؾ اٸڇظڃ چذ٩يه ټالټؽڃ .
• ٘ ٫٥اٸماٴهج چٴصهج اٸځٍياپ ؼرډ أڀٍډ تّٵٷ ټڇ ٜثي٥ي ٬أؼياڀا يٵڇپ
اٸعڇاٶ تيكڊ چأڀا أقچن٤ٹيڃ.
• اٸٵاتح.
• اٸثهچق اٸعځٍي.
• ذٙفٻ اٸ٩كج اٸكنٰيح.
• اڀر٭اؾ اٸ٥يڇپ .
• ظ٭ا ٪چذٱٕ ٫اٸّ٥ه ٬ٽٿ ِ٥ه ٴصي ٫ظكا چلڊ ٸٽ٥ح ٸډ ـ٭ي٫
چټرٱٕ.٫
• ظ٭ا ٪چـّڇڀح چذع٥ك اٸعٹك.
• الٺ تاٸٽ٭أٷ چاٸٙ٥الخ چـٕڇٔا ت٥ك اٸځڇٺ يٕثػ ٴٷ ټٵاپ تعٍٽي
ي ٸٽځي.
• ٘ ٫٥اٸٙ٥الخ چذيثٍڅا .
• ا ټٍاٲ .
• ٨ىانج أچ ٰٹح اٸكچنج اٸّڅهيح ٬ي اٸځٍاء .
• ا ٔاتح تاٸمڄاپ .
• ڀٱٓ ٬ي ؼكج اٸٍٽ.٣
• ا ٔاتح تاٸ٩يثڇتح .
• تٛء اٸؽهٴح چاٸٵالٺ چـّڇڀح اٸٕڇخ.
• تهچقج األٜها ٪چذڇنټڅا .
• ا ٔاتح تٽارالوټح اٸځ٭ٯ اٸهٌ٩ي.
اٸٽڅٻ أڀڃ ت٥ك ټّڇان ٌځريٿ ذٱهيثا ټٿ اٸ٥الض نؼد ٸٹكٴرڇن ٰثٷ ِڅهيٿ
چڀٕ ٫چٰاٶ تمٸځا ٴٷ اٸٍثٷ چاٸ٩كج ٸٻ ذٍرعة ٸٹ٥الض ٸمٸٳ اٸؽٷ اٸڇؼيك
ااپ ڄڇ ٌرفكاٺ اٸصايهچٴٍيٿ ټكڈ اٸؽياج.
ټ ٣اٸ٥ٹٻ أڀي ؼرډ ټ ٣اٌرفكاٺ اٸ٥الض چاالٸرىاٺ تڃ ٸٻ أٸؽ ٟذؽٍځا ٴثيها
اٸٽڅٻ أڀي ٰثٷ ِڅه چڀٕ ٫ذٱهيثا ٴځد أذات ٣تهڀاټعا ٤ٿ اٸ٥الض تاألّ٤اب
چٌٽ٥د اٸكٴرڇن يرٵٹٻ ٤ٿ ٬ڇائك (اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ األٌڇق) :چٴأڀڃ اٸٕ٥ا
اٸٍؽهيح ٸٹ٥الض ټٿ األټهاٖ چـٕڇٔا اٸ٩كج اٸكنٰيح چٌڇيد ٤ځڃ تؽس
تٱڇٰٷ چٰهأخ ٤ٿ ٬ڇائكڂ چٰهأخ ٴمٸٳ أپ اٸهٌڇٶ ٤ٹيڃ اٸٕالج چاٸٍالٺ ٰاٶ
٬يڃ:
(( ٤ٹيٵٿ تڅما اٸ٥ڇق اٸڅځكڊ ٬يپ ٬يڃ ٌث٥ح أِ٭يح يٍر ٛ٥تڃ ټٿ اٸ٥منج چياٹك
تڃ ټٿ لاخ اٸعځة )) ټر٭ٯ ٤ٹيڃ.
13 القسط اهلندي
چٴمٸٳ ٰاٶ ٤ٹيڃ اٸٕالج چاٸٍالٺ ( :پ أټصٷ ټا ذكاچيرٻ تڃ اٸؽعاټح چاٸٱٍٛ
اٸثؽهڊ( .چاٌرفكټرڃ ٸٽكج ِڅه ٴاټٷ قچپ ذڇٰ ٫چت٥كڄا أچٰ٭د ذٽاټا ٤الض
اٸصايهچٴٍيٿ .چنؼد أټً چٌڇيد ذؽٹيٷ قٺ ٴاٸٽ٥راق ٴاڀد اٸځريعح أپ اٸ٩كج
ذ٥ٽٷ تّٵٷ ٜثي٥ي چذ٭هو اٸڅهټڇڀاخ تّٵٷ ټٽراو چٜٹة ټځي يٱا٪
اٸصايهچٴٍيٿ.
أڀا ذ٥اٸعد ِڅهيٿ تاٸٙث ..ٛچٴځد ـم ټٹ٥ٱريٿ ٔ٩ان ٍٰ ٛڄځكڈ ټهج
اٸٕثػ چټهج تاٸٹيٷ ..چذٱكنيٿ ذاـميځڅٻ أڊ چٰد ـالٶ اٸيڇٺ ..يٵڇڀڇپ
ټهذيٿ ..چال ذٵصهيٿ ..ت٥ك ټا ذاـميځڃ ذّهتيٿ چناڂ ټاء ألڀڃ ِڇيح ٥ٜٽڃ
ټه ..ټڇ چايك تً يؽراض ذّهتيٿ چناڂ ټاء ٤ٹّاپ يځىٶ ..چٜث٥ا ذٵڇپ اٸځيح
ڄي اٸّ٭اء ټٿ اهلل ٌثؽاڀڃ چاٸٍثة ڄڇ اٸٱٍ..ٛ
أڀا ت٥ك ټا ـمخ اٸٱٍ ٛاٸڅځكڈ يڇټيا ت٥كڄا تّڅهيٿ اـر٭د ذٽاټا أ٤هاٖ
اٸ٩كج اٸكنٰيح چٔانخ ڀٍثح األڀٍڇٸيٿ ٬ي اٸكٺ ټ٥ركٸح ..چـ٭د ڀٍثح ڄهټڇپ
والطب النبوي 11
اٸؽاټٷ ذرڇٰ٤ ٫ٿ أٴٹڃ ٜث٥ا لا ٤ځكٲ ٔكا ..٢ذٱكنيٿ ذؽٝيٿ ڀٍثح ٰٹيٹح
ظكا ٤ٹډ ناؼح يكٲ چذٍرځّٱيځڃٌ ..ثؽاپ اهلل ذكـٷ اٸهيؽح ٬ي اٸهاي
چيف ٫اٸٕكا ٢ت٭ٙٷ اهلل.
چ لا ٬ي ٤ځكٴٻ أؼك ي٥اڀي ټٿ اٸىٴاٺ ..ذؽٝيٿ أٰٷ ټٿ نت ٣ټٹ٥ٱح ٬ي أٰٷ ټٿ
نت٬ ٣ځعاپ ټاء چذفٹٝيځڃ ..چت٥كيٿ ذّهتيٿ ٰٝځح تاٸٽاء ٸٹي ـٹٝري ٬يڃ
اٸٱٍ ٛچذٱٝهيٿ ٰٝهذيٿ شالز ٬ي ٴٷ أڀ ٫شالز ټهاخ ٬ي اٸيڇٺ أچ ټهذيٿ..
ؼٍة ِكج اٸىٴاٺ ..چ پ ِاء اهلل يڇټيٿ چال ٴأپ ٴځري ذ٥اڀيٿ ټٿ اٸىٴاٺ..
چڄمڊ األِياء ٴٹڅا ټعهتح ٸٹي أٰڇٶ ٸٳ ٤ځڅا.
أڀا ٴځد اذات٤ ٣ځك قٴرڇنڂ ج چٰاٸد ٸي ڀي ـم ٤الض اٸ٩كج اٸكنٰيح ټكڈ
اٸؽياج ( اٸصايهچٴٍيٿ ) أـمخ اٸ٥الض ذٱهيثا ٸٽكج ِ 7څڇن چت٥كيٿ أڀا چٰ٭رڃ
ټٿ ؼاٸي ٌثؽاپ اهلل چت٥كيٿ چأڀا اذٕ٭ػ ٬ي اٸٽځركياخ ٤ٿ اٸ٩كج ؼٕٹد
اٸٽڇ٘ڇ ٢ٴاذثرڃ أـد ظىاڄا اهلل ـيه اٸعىاء ٤ٿ ٤الض اٸ٩كج اٸكنٰيح تاٸٱٍٛ
اٸڅځكڈ چنؼد اِرهيد اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ ٸڇڀڃ تځي چاٌر٥ٽٹرڃ ٬ي نټٙاپ ٸٽكج
ِڅه ٸ ٫٥ٙاٸ٩كج اٸكنٰيح چ ـمڂ ټهذيٿ ٬ي اٸيڇٺ ټٹ٥ٱح ٔ٩يهج چاِهب
ت٥كڂ ټاء ٥ٜٽڃ ټه تً اٸٹي يث٩ډ اٸ٥ا٬يڃ يرؽٽٷ چنيؽرڃ وڊ نيؽح ټٵاپ
اٸ٩ځٻ اٴهټٵٻ اهلل چت٥ك ِڅه چڀٕ ٫نؼد ٤ځك قٴرڇنڂ شاڀيڃ چؼٹٹد ٰاٸد
اٸ٩كڂ ٤ځكٲ ٌٹيٽڃ چظاٸٍڃ أٰڇٶ ٬ي ڀ٭ٍي :ٴالٺ اٸكٴرڇنڂ األچٸډ ـٝأ
چت٥كيٿ ا٬رٵهخ اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ..
ٔكٮ نٌڇٸځا اٸٵهيٻ ٔٹډ اهلل ٤ٹيڃ چٌٹٻ چ٤ٹډ ٸڃ چٔؽثڃ چٌٹٻ ذٍٹيٽا
ٴصيها.
ت٥كڄا نؼد چٌڇيد ذؽٹيٷ چٰاٸي اٸٝثية أڀري ټٍرٽهڂ ٤ٹډ اٸؽثڇب ٰٹد ال
ٸٱك ذهٴرڅا ټٿ ِڅهيٿ ٰاٶ ټاِاء اهلل ـالْ ټا٤اق ذؽراظيځڅا نن
چذٱڇٶ ٜهيٱري ٬ي اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ ٴاٸراٸډ :ٴٹڃ شالز ټهاخ تاٸيڇٺ ٴاٸراٸډ :
ټٹ٥ٱح ٔ٩يهج ٍٰ ٛڄځكڊ +ټٹ٥ٱح ٔ٩يهڂ ويد ويرڇپ +ټٹ٥ٱح ٴثيهج ٍ٤ٷ
ٌكن..
اٸ٩كج اٸكنٰيح ظرځي تٍثة ٤يٿ چاٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ ٤اٸط اٸ٩كج چاٸ٥يٿ اٸٹي ٬يځي
چيٍرفكٺ ٴمٸٳ ٸ٥الض اٸٍؽه چاٸٽً چذٵيً اٸٽثايٗ چٸڇڀڃ تځي چنيؽرڃ
ذّثڅڃ نيؽح اٸ٩ځٻ چټه ٥ٜٽڃ تً ټ ٣اٸٍ٥ٷ ټايثيٿ اڀڃ ټه ....چال ذځٍڇڀي
ټٿ ٔاٸػ ق٤ائٵٻ..
أڀا اشځيٿ ټٿ أڄٹي يّهتڇڀڃ ّ٤اپ اٸ٩كج اٸكنٰيح تً اٴرّ ٫چاؼك ټځڅٻ ڀڃ
ڀ١ٻ اٸٍٵه ٤ځكڂ. .
چأڀا ٰٽد اِهب ټ٥اڄٻ ټٿ ٌٽ٥د ڀڃ يځ١ٻ ظٽي ٣ڄهټڇڀاخ اٸعٍٻ
چ٥٬ال أچٶ ِيء الؼ١رڃ پ اٸٱڇٸڇپ انذاااااااغ چناغ ا ټٍاٲ يانتي ٸٳ
اٸؽٽك..
چت٥كيٿ ؼٍيد ڀي ڀّيٝڃ چؼيڇيح.
أؼياڀا اٸڇاؼك يٵڇپ ٬يڃ أټهاٖ اٸكڀيا تً ټايكنڊ ٤ٿ ڀ٭ٍڃ
چ لا اٌرفكټري اٸٱٍ ٛتأڊ ٜهيٱڃ الؼ١ي ڀ٭ٍٳ ِځڇ اٸر٩يهاخ اٸٝيثح اٸٹي
ٔانخ ٬يٳ چ٤ٹډ ٬ٵهج أ٤ه ٪چاؼك ٴاپ ټٕاب تاٸٵاتح ِهتڃ تځ٭ً
ٜهيٱري چناغ ا ٴرلاب ..چاٸٱٍ ٛاٸٹي ٤ځك اٸٝ٥انيٿ ڄڇ اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ
األٌڇق ( تځي ٨اټٯ ) يٍٽڇڀڃ ٍٰ ٛڄځكڊ چاٸٱٍ ٛاألتيٗ يٍٽڇڀڃ ٍٰٛ
تؽهڊ..چٔكٰڇڀي اٸهٌڇٶ ٤يڃ اٙ٬ٷ اٸٕالج چاٸٍالٺ ټايٽكغ قچاء ال ألپ
٬يڃ ٬ڇائك چأٌهان ١٤يٽڃ.
اٸٝهيٱح:
اٌرفكاټاذڃ:
( )1ذ ـم أ٤ڇاق اٸٱٍ ٛچيثفه اٸثيد ٬يڅا ٤ځك اٸٽ٩هب..ٸٝهق اٸّياٜيٿ
چذؽٕيٿ اٸثيد چڄمڊ اٸڇٔ٭ح لٴهڄا ٸي أٴثه ِيؿ ټ٥اٸط تٽځٝٱرځا ي٥ځي
شٱح چاهلل ٤ٹډ ټا أٰڇٶ ِڅيك چٌثؽاپ اهلل نيؽرڃ ؼٹڇج ي٥ځي ال ذفا٬ڇپ
چاهلل ٴٷ اٸٹي اٌرفكټڇڂ ٰاٸڇا ٸي ٸٽا ڀثفه ٬يڃ اٸثيد ڀّ٥ه تهاؼح ٤عيثح.
ٴاڀد ٤ځكڊ ؼاٸح ټٿ ٰهيثاذي چٴاڀد ټٍؽڇنج چتٍثة ذ٥ثڅا نٙ٬د ذاـم
اٸٱٍ ٛټځي ٸٽا ټكيرڃ ٸڅا ٤ٹډ اٌاي ذرثفه ٬يڃ چٴځد اِڇ٤ ٪ٹډ
ټالټؽڅا اٸٙيٯ چاٸځ٭ڇن ټٿ اٸٱٍ ٛچاهلل ٴٷ ټاذّڇ٬ڃ ذرٙايٯ چذٕ٥ة
تڇظڅي چذٱڇٶ ټاااااااااتيڃ٬ (( ..ي األٌاي اٸعځيح اٸٹي ټ٥اڄا ټرٙايٱح ټځڃ
ټڇ ڄي..ؼٱيٱح ألڀڅا ٴاڀد ذؽٙه ٤ٹډ ظٍٽڅا چذرٵٹٻ ن ي٥ځډ ٰهيثري ټا پ
ذّڇ ٪تفڇن اٸٱٍ ٛأچ قڄاپ اٸٱٍ ٛذٕيه تؽاٸح ټڇ ٜثي٥يح چڄما قٸيٷ ٤ٹډ
أپ اٸعٿ ټايرؽٽٹڇپ ڄاٸ٥الض چتٍڅڇٸح ٤ٿ ٜهيٱڃ ڀٝهقڄٻ ټٿ اٸعٍك چټٿ
اٸثيد )).
( )2ي ٴٷ اٸٱٍ ٛټ ٣ټاء أچ ټٍ٤ ٣ٷ أٙ٬ٷ ڄڇ ؼان ِڇيح تً ٥ٜٽڃ
ټٱثڇٶ ڀاـم ټٱكان ڀٓ ټٹ٥ٱح اٸّاڊ اٸٕ٩يهج ټڇ أٴصه ټهذيٿ تاٸيڇٺ ت٥ك
األٴٷ ٤ٹډ األٰٷ تٍا٤ح أڄٻ ِي ټڇ ٤ٹډ اٸهيٯ چټڇ ت٥ك األٴٷ ټثاِهج
تٍثة ڀڃ ؼان ..ت٥ك األٴٷ تٍا٤ح أچ ٌا٤ريٿ..چاهلل ناغ يٹ٥ة تاٸعٿ
تؽٍثرڅٻ ٸ٥ة ..ناغ يّڇ٬ڇپ اٸٽڇچچچچخ ت٥يڇڀڅٻ ـٕڇٔا لا ِهب ټ٥اڂ
ټاء ټٱهڊ ٬يڃ چذكڄځرٻ تكڄاپ اٸٱٍ ٛتځ٭ً اٸڇٰد چٌٽ٥رٻ نٰيح ناغ
ذّڇ٬ڇپ اٸ٥عة اٸ٥عاب..أٍٰٻ تاهلل أِياء ِ٭رڅا ت٥يځډ ..اٸٹي ټ٥اڂ ټً ت٥ك
أٴٷ اٸٱٍ ٛاٸڅځكڈ چاٸكڄاپ تكڄاپ اٸٱٍ ٛناغ يّ٥ه تٽصٷ اٸځان قاـٷ ظٍٽڃ
چتيّ٥ه تر٥ة تىياقج ِڇيح چڄما قٸيٷ ٤ٹډ ٰڇج ڄاٸ٥الض ٤ٹډ اٸعٿ چ٤ٹډ
ټاقج اٸٍؽه قاـٷ اٸعٍٻ..أٰڇڈ ٤الض تال ټځاو.٢
ذاـمچپ ويد ويرڇپ ټٱهڊ ٬يڃ ٜث٥ا ٤ٹډ ؼٍة اٸؽاٸح اٸٹي ٬يڃ ٌؽه يهٴى
٤ٹډ ياخ تٝاٶ اٸٍؽه اٸٽڅٻ ذؽٝڇڀڃ ٤ٹډ ڀان ڄاقيح ٤ٹّاپ ټا يؽرهٮ
چذٙي٭ڇپ ټٹ٥ٱح ٴثيهج ټٿ اٸٱٍ ٛاٸٽٝؽڇپ چذٙي٭ڇپ ؼثح ٌڇقاء ټٝؽڇڀح
چِڇيح ٌكنټٝؽڇپ .چأچٶ ټايٍفٿ ذٝ٭ڇپ اٸځان ٤ٹّاپ ټايؽرهٮ چذفٹڇڀڃ
11 القسط اهلندي
يثهق ٤ٹّاپ اٸىيد يرّهب ټاقج اٸٱٍ ٛت٥كيٿ ذٕ٭ڇڀڃ چذركڄځڇپ ٬يڃ ٤اقڊ
تً ٤عييييييييييييييييييييييييةن
األٙ٬ٷ پ ټايكڄٿ ٬يڃ اٸڇظڃ ذ٥ه٬ڇپ اٸٍكن چاٸٱٍ ٛؼان ٤ٹډ اٸثّهج
ټٽٵٿ اٸڇظڃ ذكڄځڇڀڃ تىيد ٤اقڊ..چ٬ي ټ٥ٹڇټح ټڅٽح ظكااااااااااا ٰاٸڅا
اٸٍكؼاپ اٸٽ٥اٸط اٸٽ٥هچ ٪پ ټٿ اٸفٝأ أڀٵٻ ذكڄځڇپ اٸهظٹيٿ ټ ٣اٸعٍٻ
تاٸىيد اٸٽٱهڊ ٬يڃ ي٥ځډ ذكڄځڇپ اٸعٍٻ ٴٹڃ ال اٸٱكټيٿ ٌثؽاپ اهلل ذكنچپ
ٸيُ
ألپ اٸعځي ناغ يؽرهٮ ټٿ اٸىيد ٬يؽاچٶ اٸڅهب ألڈ ټٵاپ شاڀي تاٸعٍٻ
ټايٵڇپ ټكڄڇپ..تڅاٸؽاٸح ناغ يڅهب ٸٹٱكټيٿ ي٥ځډ يځؽثً تاٸٱكټيٿ چيرهٲ
اٸعٍٻ ٴٹڃ ي٥ځډ ناغ ذؽٍڇپ تاٸ٥ا٬يح ت٥ك ټايځىٶ ذؽد چاؼرٽاٶ ت٥ك ذٵڇپ
ڄاٸٝهيٱح ٌثثا ٸفهچظڃ ټٿ اٸٱكټيٿ..چال ذځٍڇپ ٰثٷ اٸهٰيح ٘هچنڊ ذكڄځڇپ
تاٸكڄاپ ٤ٹّاپ ذٵڇپ نٰيح ټهٴىج چيانيد ذّهتڇپ ټاء ټٱهڊ ٬يڃ ت٥ك ـالٶ
اٸهٰيح چذاٴٹڇپ ؼثح ٌڇقاء ټٱهڊ ٬يڅا ياخ تٝاٶ اٸٍؽه ت٥ك ـالٸڅا
چټٽٵٿ ٸٹځاي اٸٽٍؽڇنيٿ يځٱ٥ڇپ چنٮ ٌكن ټٍ٩ڇٶ تٽاء ٔؽح ټٱهڊ ٬يڃ
چيّهتڇپ ـالٶ اٸهٰيح.
تً ؼثيد اڀثڅٵٻ٘ ..هچنڊ ذٱهچپ تاٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ ٰثٷ اٌرفكاټڃ يح
اٸٵهٌي چاٸٽ٥ڇلاخ.
چٔٹډ اهلل ٤ٹډ ٌيكڀا ټؽٽك چ٤ٹډ ٸڃ چٔؽثڃ چٌٹٻ ذٍٹيٻ ٴصيها..
چٸڃ ذعهتح نائ٥ح ٬ډ ټ٥اٸعح اٸؽهچٮ تكڄاپ اٸٽٵاپ اٸٽٕاب تاٸٍ٥ٷ شٻ
ٸٕٯ تڇقنج اٸٱٍ ٛاٸڅځكڈ ٬ڇٰڃ چذٵهان لٸٳ يڇٺ ت٥ك يڇٺ ؼرډ اٸّ٭اء چٰك
ٴاپ ٌهي٥ا چٸٻ يرهٲ شان اٸؽهچٮ اٸٽ٥هچ٬ح چٴاپ أِثڃ تّ٭اء ٌهي٣
ټٕؽڇب ت٥ٽٹيح ذعٽيٷ چڄما قائٽا يالؼ٤ ٟځك اٌر٥ٽاٶ اٸٱٍ ٛاٸڅځكڈ ټ٣
اٸؽهچٮ چاٸعهچغ.
ِڅاقاخ أٴصه ټٿ اټهاءج ټرىچظح أټڅاخ أچالق أڀڃ ټ٭يك ٬ډ ذٙييٯ اٸٽڅثٷ
ٴأڀڅا تځد تٵه چلٸٳ تيٌر٥ٽاٸڃ ٴكَ ټڅثٹډ ټ ٣اٸٽاء ټ ٣اٌر٥ٽاٸڃ تفڇنا.
والطب النبوي 52
چلٸٳ يڇټيا ټا٤كا أياٺ اٸكچنج اٸّڅهيح .چ٤اٸط ٴمٸٳ اٸرڅاتاخ اٸهؼٻ چذٵيً
اٸٽثايٗ تځ٭ً اٸٝهيٱح چٰٙډ ٤ٹډ اٸ٭ٝهياخ چاٸهچائػ اٸٵهيڅڃ چاٸؽٵح
اٸرډ ي٥اڀډ ټځڅا ټ١٥ٻ اٸځٍاء .چالڀځٍډ ڄځا أټه اٸځثډ ٔٹډ اهلل ٤ٹيڃ چٌٹٻ
ألٺ ٝ٤يح األڀٕانيح ٴٽا ڄڇ ټڇظڇق تڅما اٸٵراب تاٸؽكيس اٸفاټً ٬ٱك أټهڄا
تاٸثفڇن تاٸٱٍ ٛاٸڅځكڈ چاليٽځ٥څا ټٿ لٸٳ ؼرډ چ٬اج اٸىچض چلٸٳ ألڄٽيرڃ
اٸ٥الظيح چٜڅانذڃ ٸٹځٍاء ت٥ك اٸؽيٗ.
اڀرڅد ٸډ ڄځا ِڅاقاخ اٸٽه٘ډ..
ٜهٮ االٌر٥ٽاٶ
ټٿ ټعٽڇ ٢األؼاقيس اٸٕؽيؽح اٸري لٴهڀا چاألؼاقيس األـهڈٰ .اٶ اتٿ ؼعه
نؼٽڃ اهلل :پ اٸٍث٥ح أِ٭يح ڄي ٌث٥ح أٔڇٶٔ .٭ح اٸركاچڊ تڅا ټا ِهب
أچ َٸكاچق أچ ٌ٥ڇ ٚأچ ٜالء أچ ذثفيهأچ ذٵٽيك أچ ذځٝيٷ (.)1
–1اٸّهب :چلٸٳ تٝؽځڃ چ٨ٹيڃ ټ ٣اٸٽاء چاٸّهب ټځڃ ټٹ٥ٱح ٔ٩يهج ټٿ
اٸٱٍ ٛاٸڅځكڈ ټٝؽڇپ ٤ٹډ ٴأي ټاء ٔ٩يه ټ٩ٹډ چذّهب ت٥ك أپ ذثهق چڄما
ٸٵا٬ح األټهاٖ ٴأٔٷ ټّرهٲ شالز ټهاخ يڇټيا چڀمٴه ڄځا لاترڃ ٸٹعٹٝح
چ٬ائكذڃ ٸإلـٕاب چټّاٴٷ اٸٝٽس چ قنان اٸثڇٶ چأټهاٖ اٸٵٹډ چاٸٵثك
چٌائه أٙ٤اء اٸعڅاو اٸڅٙٽي چٸٍهٜاپ اٸ٭ٻ چاٸٵڇٸيها چٸٹهّ٤ح
چالٌرهـاء األٕ٤اب چ٤هٮ اٸځٍا چٸرٹييٿ اٸٝثا ٢چظيك ٸٹكټا ٦چټؽهٲ
ٸٹّڅڇج چټځّ ٛٸٹعٍٻ چٸالٌرٍٱاء چٰرٷ قيكاپ األټ٥اء چق ٣٬اٸٍٻ چاٸؽٽډ
چذٱڇيح اٸٽ٥كج چٸ چناٺ ٤اټح چٸرٱڇيح ظڅاو اٸٽځا٤ح چٸٹځ٭ٍاء چٸٽ٥اٸعح
ا ټٍاٲ چ٬اذػ اٸّڅيح چ تٝاٶ اٸٍؽه چاٸٽً چاٸ٥يٿ.
-2اٸٹكچق :چڄڇ ِهاتڃ ټٿ أؼك ِٱي اٸ٭ٻ چڄما ألټهاٖ اٸعځة ٴاٸرڅاب
اٸّ٩اء اٸثٹڇنڊ چأټهاٖ اٸهئح.
–3اٸٍ٥ڇ :ٚڄڇ اٌرځّاٰڃ ٤ٿ ٜهيٯ األڀ( ٫يٍر )ٛ٥چڄما ألټهاٖ اٸعڅاو
اٸرځ٭ٍي ٤اټح ٴاٸهتڇ چڀىالخ اٸثهق چاٸرڅاب اٸٹڇو (اٸ٥منج) چاٸرڅاب اٸؽٹٯ
چاٸثٹ٥ڇٺ چٸٹٍ٥اٶ چاٸؽٽډ چاٸٍٷ.
–4اٸٝالء (اٸكڄاپ) :چيؽڇٶ اٸٱٍ ٛاٸڅځكڊ ٸٹكڄاپ ٴااذي:
ذٱٝددد٤ ٣يدددكاپ اٸٱٍددد ٛاٸثؽدددهڊ ٰٝدددٔ ٣ددد٩يهج شدددٻ ذڇ٘ددد٬ ٣دددي ويدددد ويردددڇپ
ٸٽددددكج ( )15يڇټددددا شددددٻ يٕ٥دددده الٌددددرفهاض اٸىيددددد اٸددددمڊ ٌدددديٵڇپ ټؽٽددددال
تفالٔدددح ټؽرڇياذدددڃ چ٬ڇائدددكڂ ؼردددډ اٸىيدددد اٸدددمڊ ڀٱددد٬ ٣يدددڃ ال يفٹدددڇ أيٙدددا
ټددددٿ ٬ڇائددددك اٸٱٍدددد ٛاٸڅځددددكڊ چيددددرٻ قڄدددداپ اٸٽٵدددداپ اٸٽٕدددداب تددددڃ ٴأټدددداٴٿ
اٸهچټددددددداذيىٺ چ الٺ اٸ١څددددددده چاٸٽ٭أدددددددٷ چٸٹص٥ٹثدددددددح چا ٴىيٽدددددددا چٌدددددددائه
األټهاٖ اٸعٹكيح.
-6اٸرٵٽيدددك :چڄدددڇ ٜؽځدددڃ چـٹدددٰ ٛدددكن ټځدددڃ ټدددٰ ٣ٹيدددٷ ټدددٿ اٸٍ٥دددٷ أچ تكچڀدددڃ
شددٻ چ٘دد٥ڃ ٤ٹددډ أټدداٴٿ اٸعددهچغ چاٸثصددڇن چاٸددكټاټٷ چلٸددٳ ٴٵٽدداق چيڇ٘دد٣
أيٙا ٤ٹډ أټاٴٿ اٸٵٹ ٫ټ ٣اٸٍ٥ٷ.
(ٍ ) 1إاٍ لٍِٔ ٠بؽخ اُش٤ـ لجل اُمي٣ي ثٖ ثدبى ـ ٣وؽٔد ٚاهلل ـ رمدبُ ٠كدٓ ٢ؾبظدوح ثم٘دٞإ
اُوهدد ٠أُشددوٝق ٜٓ٘ددب ٝأُٔ٘ددٞق "اُشددو٣ػ ٓددٖ ئصددلاهاد رَددغ٤الد اُمصددو اإلٍددالٓ٤خ
اُو٣بض .ههْ اُشو٣ػ ( ")7164اُلز ٟٞرغلٛب ك ٢اُشو٣ػ اُضبٗ ٢اُٞع ٚاُضبٗ.٢
اَُإاٍ ٗصبً ثمط اُوواء ٣صل ٕٞأك٣ٝخ رجبق ل٘ل اُمؽبه ٖ٣رٞظك لِ ٠اُغٔو صْ ٣زجقو
ث ٚأُو٣ط ٣ٝجقو ث ٚغوف اُج٤ذ ًبُشت ٗٝؾ ٙٞكٔب اُؾٌْ ك ٢مُي؟.
اُغٞاة ٗصبً ئما ٗلك ال ثأً ،كأًضو اُؽت ثبُزغبهة ،ئما ٝعلد أش٤بء ر٘لك اُ٘دبً ثبُزغدبهة
ثقٞهًا أ ٝكًٗٞٛب أٗ ٝشٞهًب أ ٝغ٤و مُي ئما عوثدذ ٗٝلمدذ ال ثدأً .اُؽدت ٓدب ٛد ٞردٞه٤ل ٢أًضدو
اُؽت ثبُزغبهة ،ثشدوغ إٔ ال ٌ٣دٗ ٕٞغَدبً ،ثشدوغ إٔ ال ٌ٣دٓ ٕٞؾوٓدًب ٓدٖ اُشدوق ،ئما ًدبٕ
ش٤ئًب ٓجبؽًب َ٣دزمَٔ ٗٝلدك ٓدٖ اُؾجدٞة أُجبؽدخ كدال ثدأً أٓ ٝدٖ اُضٔدبه أُجبؽدخ أٓ ٝدٖ أٝهام
ٝأشجب ٙمُي اُن ٌ٤ُ ١كٓ ٚ٤ؾفٞه شولبً.
والطب النبوي 50
ڄځدداٲ ٰائٽددح أټددهاٖ ٤كيددكج ٬ددي اٸٝددة اٸؽددكيس يٱدداٶ ٤ځڅددا :ڀڅددا أټددهاٖ
ٸددديً ٸڅدددا ٤دددالض (ټٍرٕ٥ددديح) چأٔدددثػ ڄدددما األټددده ټّدددا٤ا تددديٿ اٸٽٽرڅځددديٿ
اٸٝددة چاٸٽڅرٽدديٿ تدددڃ چ٨يددهڄٻ چأٔدددثؽځا ڀٍددٽ ٣چڀدددهڈ اٸٽاليدديٿ يٽڇذدددڇپ
تا يدددددكو چاٸٽالنيدددددا چأټدددددهاٖ اٸٵثدددددك چ٨يهڄدددددا ټدددددٿ األټدددددهاٖ اٸٵصيدددددهج
اٸٽٍرٕ٥ددديح ٤ٹدددډ اٸٝدددة اٸؽدددكيس چٸٵځځدددا لا ڀ١هڀدددا چذدددكتهڀا ٬دددي ؼدددكيس
نٌڇٶ اهلل[ :ټا أڀىٶ اهلل قاء ال چأڀىٶ ٸڃ ِ٭اء (.)2
( )1صؾ٤ؼ اُجقبهٝ )2165 /5( ١صؾ٤ؼ َِْٓ ( )151 /4لٖ أثٛ ٢و٣وح .
( )2صؾ٤ؼ اُجقبه.)5354( )2151 /5( ١
53 القسط اهلندي
ڀعددك أڀ٭ٍددځا أټدداٺ ٤ٱيددكج يعددة أپ ڀدد ټٿ تڅددا چڀددكنٲ ټددٿ ـددال ٸڅددا أپ ڄددمڂ
األټدددهاٖ ټڅٽدددا ٴددداپ أټهڄدددا التدددك چأپ ٸڅدددا قچاء چِددد٭اء چٸٵدددٿ أيدددٿ ڄدددما
اٸدددكچاء (ڄدددما ڄدددڇ اٸٍد د اٶ) .چ ل تځدددا ڀٱددد ٫ټدددهج أـدددهڈ أټددداٺ ٤دددكج أٰدددڇاٶ
ٔددددؽيؽح تددددٷ ٬ددددي ٰٽددددح اٸٕددددؽيػ اٸٽددددهچڊ ٤ددددٿ نٌددددڇٶ اهلل ټځڅددددا:
(.)1
[ پ أټصٷ ټا ذكاچيرٻ تڃ اٸؽعاټح چاٸٱٍ ٛاٸثؽهڊ
()2
چٰڇٸڃ أيٙا[ :اٸؽثح اٸٍڇقاء ِ٭اء ټٿ ٴٷ قاء .
٬ر٥ددداٸڇا ڀردددكته ڄدددمڂ األؼاقيدددس چ٨يهڄدددا ټدددٿ أؼاقيدددس اٸٝدددة اٸځثدددڇڊ ٬څدددمڂ
اٸٽصاٸيددددح ٬ددددي اٸددددكچاء اٸددددمڊ چٔدددد٭ڃ نٌددددڇٶ اهلل ټدددد ٣أٌددددٹڇب اٸؽٕدددده
ٌدددرٵڇپ تاٸ٭٥دددٷ ٤الظدددا ٸڅدددمڂ األټدددهاٖ اٸٽدددمٴڇنج اٸردددي ٤عدددى ٤ځڅدددا اٸٝدددة
اٸؽدددكيس .ڄدددمڂ ؼٱيٱدددح يعدددة أپ ڀد د ټٿ تڅدددا ٬هٌدددڇٶ اهلل ټدددا يځٝدددٯ ٤دددٿ
اٸڅدددڇڈ چاألټددده التدددك أپ يٵدددڇپ چاٰ٥دددا ٤ٽٹيدددا تؽيددداج اٸځددداي چيځ٥ٽدددڇا تدددڃ
چ ال ٬ٽدددا اٸ٭ائدددك ج ٬األؼاقيدددس ذرؽدددكز ٤دددٿ أټددده ټعدددىچٺ تدددڃ چٸدددڃ چاٰددد٬ ٣دددي
ؼيدداج اٸٽٍددٹٽيٿ چٸدديً ټددٿ األټددڇن اٸ٩يثيددح اٸرددي يځرڅددي ا يٽدداپ تڅددا ٤ځددك
ټعدددهق اال٤رٱددداق ٬ٱددد ٛالٌددديٽا ټددد ٣ڄدددمڂ اٸٽ٥اڀددداج اٸردددي ي٥يّدددڅا اٸٽٍدددٹٽڇپ
ااپ ٬ي اٸڇاٰ ٣األٸيٻ.
ٚرْييي١و ٚفيييوح األٍيييّبء فييي٢٦ِ ٟيييُ اٌٍغيييبد چاٌم١ِٛيييبد ٸدددډ أپ ٘ييينا اٌْ٦يييت
ِزفيييك ٍ٥يييِٕ ٝف٦زيييٗ اٌ٦بٌّ١يييخ ٌيييل٘ ٜييينٖ االِيييُ ٔٚالؽيييٕ٘ ٠يييب أپ اٸرٍدددٽيح
اٸ٥هتيدددح ٸٹٱٍددد ٛاٸڅځدددكڊ ٬دددي ٴردددة اٸٝدددة ٬يڅدددا “ اٌمَييي ٜاٌجؾيييوِّ ” ٞيييب
ْ٠يييي١و رٌيييي ٝهعيييي٘ ٣ٛيييينٖ اٌزَييييّ١خ ٌييييٕفٌ اٌْ٦ييييجخ اٌزيييي٦ٔ ٟوفٙييييب ثبٌمَييييٜ
إٌٙيييل ٞچاٸٽ٥دددهچ ٪أڀد دڃ ڄځددداٲ ٸدددكيڅٻ ـٽٍدددح أڀدددڇا ٢أـدددهڈ ټدددٿ اٸځثاذددداخ
اٸٝثيددح ٬ددي ٴّددٽيه ذّددثڃ اٸٱٍددِ ٛددٵال چٸٵځڅددا أٰددٷ ٥٬اٸيددح چتيٙدداء اٸٹددڇپ
چيٍٽڇڀڅا ڄٻ ټؽٹيا تـ “ اٸٱٍ ٛاٸؽٹڇ”.
ٚف ٟاٌٍغخ إٌََىو٠ز١خ رَّ ٝعنٚه اٌمَ " :ٜوّٛزب" ..چٌىٓ االٍُ
اٌزغبه " :ٞوٛد" أ " ٚاٌىٛد اٌّو"٘ٚ ،نا االٍُ ِ٦وٚف فّ ٟجٗ اٌمبهح
إٌٙل٠خ.
ٕ ٘ٚيييييبن ٥يييييلك ِيييييٓ اٌغييييينٚه اٌلهٔ١يييييخ اٌٞ٦و٠يييييخ اٌَّيييييؾٛثخ فيييييِ ٟقزٍيييييف
إٌجبرييييييبد رْييييييزجٗ ٍ٥يييييي ٝإٌييييييبً ِضييييييً اإلٕ٠ييييييٛال چاأل٠ييييييوٚ ٌ٠اٌ٠ٛزبٔ١ييييييب
( األِدددڇا ظاڀدددكا ) فبٕيييٍٞؼ ٍ٥ييي ٝرَيييّ١زٙب ثيي " اٌمَييي ٜاٌؾٍيييٍٙ٦ٌٚ – "ٛيييب
٘يي ٟاٌزييَ٠ ٟييّٙ١ب وض١ييو ِييٓ اٌٞ٦ييبه ٓ٠ثبٌمَيي ٜاٌجؾييو - ٞرّ١١يييا ٌٙييب ٥ييٓ
اٌمَ ٜاٌّو.
ٚفييي ٟاإلٛ٠هف١يييلا ٕ٘يييبن لَيييٚ ٜاؽيييل ٘ييي ٛاٌمَييي ٜإٌٙيييلٌٚ ٞيييُ ٠ييينوو ثٙييينا
االٍُ ْ٥ Kusthaت آفو غ١وٖ.
ٚثبٌَٕيييجخ ٌالٍيييزقلاِبد اٌٞج١يييخ فييياْ اٌمَييي ٜاٌّيييو فمييي٘ ٜييي ٛاٌّٙيييُ ٘ٚيييٛ
اٌن ٗ١ٍ٥ ٜوزبثٕب ٘نا.
) Utapala
) Kasmira
) Vapya
) Gada
) Agada
) Ama
) Amaya
والطب النبوي 58
) Kapalam
) Kouberam
) Japyam
) Tvakdosa
) Divya
) Durnama
) Padmaka
) Paribhadraka
) Manusanjnaka
) Raman
) Ruk
) Rogahva
اٌزبه٠ـ:
ٌميييل اٍيييزقلِذ ٘ييينٖ اٌفٖيييٍ١خ إٌجبر١يييخ ٍ٥يييِ ٝيييل ٜاألع١يييبي ٌ٦يييالط أِيييواٗ
٥ل٠ييييلح ٘ ٚيييي ٟرؽييييل ٜاألْ٥ييييبة اٌّيييينوٛهح فيييي ٟوييييً اٌّقٝٛٞييييبد اٌملّ٠ييييخ
ٌٍٞيييت إٌٙيييل ..ٞچليييل مووريييٗ ٘ييينٖ اٌّقٝٛٞيييبد ث ٍي يّبء ٥ل٠يييلح ٍ -يييجك
موو٘ب -وّب موود ِٓ فٛائل اٌغنٚه فٛائل ٥ل٠لح ِٕٙب أٔٙب:
ٌِٛ -لح ٌٍٞبلخ..
ٞ٦ِ -وح..
ِ -يٍ٠خ ٌٍوٚائؼ اٌىوٙ٠خ..
-رَب٥ل ٍٝ٥االٔزٖبة اٌغَٕ..ٟ
ِْٕٞ -خ..
ِ -لهح ٌٍ٦وق..
ِ -لهح ٌٍؾٍ١ت..
ِ -لهح ٌٍجٛي..
ِٙٞ -وح..
ٝ -بهكح ٌٍجٍغُ..
-فبفٚخ ٌٍؾواهح ؽبي اٌؾّ..ٝ
ِ -م٠ٛخ ِ ،غلكح ٌٍْجبة.
ِملِخ:
ليييل أصجزيييذ األكٌيييخ اٌّلٔٚيييخ أْ اٌمَييي ٜإٌٙيييل ٞويييبْ ِ٦وٚفيييب ٌٍٕٙيييٛك ټځدددم
اٌٖ٦و اٌف١ل ..ٞؽ١ش ٕٚف ٖٛثَّّ١بد صالصخ ٘:ٟ
Nadyamara , Nadyarisa & Nadyayaچأوييلٚا أٔييٗ ٘ييٛ
Kusthaؽ١يييش ٦٠يييبٌظ اٌمَييي ٜأِواٙيييب ِز٦يييلكح ،چٌيييٗ فيييٛآ رْيييبثٗ اٌي ي
والطب النبوي 62
ٚليييل مويييو "ويييٛثوا" أْ اٌمَييي ٜچاٌييين٦٠ ٞيييوف أٚ٠يييب ثي ي " وٍٛيييزبً" فيييٟ
اٌزغيييبهح ٌيييٌ ٌ١يييٗ أ٠يييخ ٥الليييخ ثبٌزَيييّ١خ إٌجبر١يييخ اٌزٖيييٕ١ف١خ " وٍٛيييزبً".
چ٘ييييٕ٠ ٛجييييذ هثبٔ١ييييب ك ْٚاٍييييزيها،٣فميييي ٜفيييي ٟعييييبِ ٛچوْييييّ١و فييييٚ ٟاكٞ
"وْ١ييييٕ١غبٔغب" ،چِورف٦ييييبد ٚاكّ ٞييييٕ١بة ،چلييييل ٕ٠جييييذ ِزفولييييب ثىّ١ييييبد
غ١ييو رغبه٠ييخ ؽييٛي وْييّ١وٚ .لييل أمييوٗ إٌجييبد ِييٓ أِييبوٓ وض١ييوح ثَييجت
ٍييييٛء االٍييييزغالي .چ ؽ١ييييش ٌييييُ ر٦ييييل وّ١ييييبد اٌمَيييي ٜاٌٞج٦١يييي ٟوبف١ييييخ ٌٍٞييييت
اٌَييٛق فمييل ثييلأ اٍييزيها ٗ٥فيي ٟاٌ٦مييل اٌضييبٔٚ ٟاٌضبٌييش ِييٓ ٘يينا اٌمييوْ فييٟ
ِٕبٝمييييٗ األٕييييٍ١خ ،فيييي ٟوْييييّ١و چال٘ييييٛي ( ّ٘١ييييب وييييبي ثييييواكٚ ) ِ٠لييييل
اٍيييييزيه ٣ثٕغيييييبػ فييييي١ ٟيييييوٚف ّيييييجٗ ٝج١٦١يييييخ فييييي ٟوْيييييّ١و ٚعيييييبهٚاي
وّؾٖٛي ِٕزٚ ، ُ٢ثبٌو ٞاٌّزم ٤ٞف ٟال٘ٛي.
والطب النبوي 60
ا ٌضّييوحٕ :يييغ١وح عبفييخ ٕيييٍجخ غ١ييو ِٕفٍميييخٌٙٛٝ ،ييب ؽزيييِ 1 ٝييُِٕٚ ،يييغٞخ
چِٕؾٕ١خ..
63 القسط اهلندي
اٌزٛى ٤٠اٌغغواف:ٟ
ِزييي ٓٝٛثٙٛيييٛػ فيييٚ ٟاك ٞوْيييّ١و ٍ٥ييي ٝاهرفيييب ٣ثيييَ0222- 0022 ٓ١
٥يييٓ ٍيييٞؼ اٌجؾيييو ،ؽ١يييش رٕجيييذ ٍ٥ييي ٝإٌّؾٕ١يييبد اٌوٝجيييخ وّيييب رٛعيييل فيييٟ
أعييييياء ِييييٓ أؽييييٛاٗ ّييييٕ١بة چعيييي١الَ٘ٚ ..ييييِٛ ٟعييييٛكح فييييّ١٘ ٟبوييييبي
ثيييواك ِ٠ثّٕيييبٝك وٕ١يييٛه ٚال٘يييٛي ٍيييج١زِٕٞ ،ٟميييخ عيييبهٚاي فييي ٟأٚربهأىيييبي
ٚثَيييجت ى٠يييبكح اٌٍٞيييت ٙ١ٍ٥يييب ٍٚيييٛء االٍيييزقلاَ اٌٞج٦١ييي ،ٟفميييل ّيييىً ٘ييينا
رٙل٠ييييلا ٌٕيييي ٣ٛإٌجييييبد ٚوييييبك أْ ٕ٠مييييوٗ ٚؽ١ييييش ٌييييُ ر٦ييييل وّ١يي يبد اٌمَييييٜ
اٌٞج٦١يييي ٟوبف١ييييخ ٌٍٞييييت اٌَييييٛق فمييييل ثييييلأ اٍييييزيها ٗ٥فيييي ٟاٌ٦مييييل اٌضييييبٟٔ
ٚاٌضبٌييش ِييٓ ٘يينا اٌمييوْ فييِٕ ٟبٝمييٗ األٕييٍ١خ فيي ٟآٍيي١ب اٌّ٦زلٌييخ اٌؾييواهح
فم.ٜ
اٌقٛآ ف ٟاإلٛ٠هف١لا:
فف١ف ،عبف ،ؽبك ،ؽبه ،ُِٚٙ ،المِ ،ِْٜٕ ،٣له ٌٍجٛي.
اٸفڇاْ اٸٽڇن٬ڇٸڇظيح:
٠زييواٚػ اٌٍيييِ ْٛيييٓ اٌوِييبك ٞرٌييي ٝاٌجٕييي ٟاٌييلاوٓ ،غٍيييِ ، ٠١زيييِ ،ٓ١قوٝٚيييٟ
اٌْيييىً رٌيييي ٝاالٍييييٛٞأٝ ،ٟييييٛي اٌغيييينه ِييييٓ ٍ 80-7ييييُ ،چلٞييييوٖ ِييييٓ -8
ٍ 0.0ييييُ ،اٌغيييينٚه ٍيييييّ١ىخ ،فبهغييييخ اٌّوويييييي ،لييييل ٠ىيييييٌٙ ْٛييييب ؽيييييٛاف
چرغب١٥ييييل ١ٌٛٝييييخ ِٚزالل١ييييخٔ ،ييييبكها ِييييب ٠ىييييٌٙ ْٛييييب عيييين٠وادٚ ،اٌّمٞيييي٤
اٌ٦وٙييييي ٟثييي ي ٗ َِيييييبؽزبْ :لْيييييوح فبهع١يييييخ هل١ميييييخٚ ،إٌّٞميييييخ اٌلافٍ١يييييخ
اٌقْيييج١خ اٌَّيييبِ١خ چاٌزييي ٟرىييي ْٛأفيييزؼ فييي ٟاٌٍييي ،ْٛچثٙيييب فٞييي ٛٛلٞو٠يييخ
كل١ميييخ چغبٌجيييب ِيييب رىييي ْٛإٌّٞميييخ اٌّووي٠يييخ ْ٘يييخ ِٕٙيييبهح .چٌيييٗ هائؾيييخ
ٞ٥و٠خ ل٠ٛخ ِّ١يح ،چِو٠وح اٌّناق ٔ٥ٛب ِب..
اٸفڇاْ اٸٽيٵهچٌٵڇتيح:
ٙ٢٠ييييو اٌّمٞيييي ٤اٌ٦وٙييييٌٍ ٟغيييينٚه :لْييييوح هل١مييييخ فبهع١ييييخ ،صييييُ ِٕٞمييييخ
٥وٚ٠ييييخ ِييييٓ اٌٍؾييييبءِٕٞ ٚ ،مييييخ أ٥ييييوٗ ِييييٓ أ١٥ٚييييخ اٌقْييييت٠ ،مٙ٦ٞييييب
ّيييييي٦بٔ ٣قييييييب٥ ٟ٥ييييييوٚ ،٘٠فيييييي ٟاٌمْييييييوح ٕ 0-0ييييييفٛف ِييييييٓ اٌقال٠ييييييب
ٚاٌٍؾييبء اٌضييبٔ٠ ٞٛزىييِ ْٛييٓ ٔقييب ٣رقيٕ٠يي ٟفيي ٟأغٍجييٗ ٚلٍ١ييً ِييٓ األٔبث١ييت
اٌغوثبٌ١يييخ ٚاٌقال٠ييييب اٌّٖيييبؽجخٚ ،أٌ١ييييبف ٌؾبئ١ييييخٚ ،أٌ١يييبف ٌؾبئ١ييييخ ٍييييّ١ىخ
اٌغييييلاه ِ ،غٍ٢ييييخ ثٞييييٛي ؽزيييي١ِ 002 ٝىييييوِ ،ْٚيييي ٤اٌىض١ييييو ِييييٓ إٌمييييو
اٌجَييييٞ١خ چاألٌ١ييييبف ،چاٌمٕ١ييييبد ٚاٌٍؾييييبء .أ١٥ٚييييخ اٌقْييييت رىيييي ْٛإٔييييغو
ِٚغٛفيييخ َِيييؾٛثخ فييي ٟآفو٘يييبِٕٞ .ميييخ اٌٍؾيييبء ّييي٦ب١٥خ ٥ل٠يييلح اٌٞجميييبد
٥وٚ٠يييييييخ ٚ ،رٙ٢يييييييو اٌمٕيييييييٛاد اٌٖيييييييّغ١خ فالٌيييييييٗ وزغيييييييب٠ٚف وج١يييييييوح..
ث٦يي٘ اٌغييينٚه ٌٙيييب لٕيييبح ِووي٠يييخ ِغٍ٢يييخ ٕيييٍجخ ،ثّٕ١يييب ٛ٠عيييل فييي ٟاألفيييوٜ
ِووييييي ٔقييييبِ ٟ٥ييييٕ٥ ٤بٕييييو فْييييج١خ ِزفولييييخٕ٥ٚ .ييييلِب رىيييي ْٛاٌغيييينٚه
ِّ٦يييوح أوضيييو ٕٙ٠يييبه إٌقيييب ٠ٚ ٣فييين ّيييىال رٍيييفٕغ١ب ٚرؾزييي ٞٛاٌغييينٚه ٍ٥يييٝ
ِبكح اإلٔ..ٓ١ٌٛ١
65 القسط اهلندي
اٸٽٵڇڀاخ اٸ٭يىيائيح:
ِٛاك غو٠جخ :ال ري٠ل .%0 ٍٝ٥ -
رعّبٌ ٟاٌْٛائت :ال ٠ي٠ل .%4 ٍٝ٥ -
ّٛائت ال رنٚة ف ٟاألؽّبٗ :ال ري٠ل .%0 ٓ٥ -
َِزقٍٔ ٠نٚة ف ٟاٌىؾٛي :ال ٠مً .%80 ٓ٥ -
َِزقٍٔ ٠نٚة ف ٟاٌّبء :ال ٠مً .%02 ٓ٥ -
اٌَّ١خ:
اٌغو٥ييييبد اٌىج١ييييوح ِييييٓ اٌَّييييزقٍٔ رَييييجت اٌلٚفييييخ ،اٌٖييييلا ،٣اٌييييلٚاه..
ٚوضيييوح اٍزْٕيييبق كفيييبْ َِيييؾٛق اٌغييينٚه ٠ييياك ٞرٌييي ٝرؽجيييب ٛثيييبٌ ٌٍغٙيييبى
اٌٖ٦ج ٟاٌّووي.ٞ
اٌزم ُ١١اٌ٦الع:ٟ
-ريييُ رٞ٥يييبء ِقٍييي٥ ٛٛالعيييْ٥ ٟيييجِ ٟىيييِ ْٛيييٓ :اٌمَييي ٜإٌٙيييلٞ
ِييييييي ٤فَّيييييييخ ِىٔٛيييييييبد أفيييييييوْ٦ٌ ٜيييييييوِ ٓ٠يييييييو ٘٠ثبٌييييييين٘بْ
( ّيييييي١يٚفو١ٕ٠ب ) ٚثّمبهٔييييييخ اٌلهاٍييييييخ اٌّيكٚعييييييخ اٌّ٦ييييييِ ٝيييييي٤
والطب النبوي 66
ٚلييل أٞ٥يي ٟفٍييْ٥ ٜ١ييجِ ٟييٓ ٥ييلح ٔجبرييبد ّييبٍِخ اٌمَيي ٜإٌٙييل ٞألهث٦ييٓ١
ِوٚ٠يييب ثّيييوٗ اهرفيييبٙ ٣يييغ ٜاٌيييلَ ،ريييُ رمَييي ُّٙ١رٌيييِ ٝغّ٥ٛيييخ كهاٍيييخ
ِ ٚغّ٥ٛيييييخ ٍيييييٞ١وح رؾزييييي ٞٛويييييً ِٕٙييييب ٍ٥يييييْ٥ ٝيييييوِ ٓ٠وٚ٠يييييبٚ .ليييييل
ٌٛ٥غيييييييذ ِغّ٥ٛيييييييخ اٌلهاٍيييييييخ ثيييييي لوآ ِ 022غيييييييُ ِيييييييور١ِٛ٠ ٓ١يييييييب
( ِييييٓ اٌقٍيييي ٜ١اٌْ٦ييييج ) ٟثّٕ١ييييب ٌٛ٥غييييذ ِغّ٥ٛييييخ اٌَييييٞ١وح ثيييي لوآ
أرٌٕٛ١يييٛي ِ 02غيييُ ِيييور١ِٛ٠ ٓ١يييب ٚليييل ويييبْ اٌزي ي ص١و اإلعّيييبٌ ٟإٌيييبرظ ٥يييٓ
اٌزؾٚييي١وح اٌْ٦يييج١خ ٘ييي %02 ٛرؾَيييٕب ِزٍٛيييٞب ،چ %00رؾَيييٕب ٝف١فيييب،
%80ثييييييييل ْٚرؾَييييييييٓ ٚلييييييييل أٙ١ييييييييو اٌزؾٍ١ييييييييً أْ اٌ٦مييييييييبه اٌْ٦ييييييييجٟ
( اٌّؾز ٍٝ٥ ٞٛاٌمَ ٜإٌٙلِ ٛ٘ ) ٞاصو ثْىً ف٦بي.
ٚلييل أٞ٥ييِ ٟقٍييِ ٛٛىييِ ْٛييٓ اٌٖييّ چعيينٚه اٌمَيي ٜإٌٙييل ٞثغو٥ييخ 0
عيييواَ ِ 0يييواد ١ِٛ٠يييب ٌّيييلح ِٛ٠ 92يييب ٌّوٙييي ٝاٌزٙيييبة اٌّفبٕيييً اٌّ٢٦يييٟ
ٚلييييل ٌييييٛؽ ٠اٌزؾَييييٓ اإلوٍ١ٕ١ىيي ي ٟفيييي ٟرٖييييٍت اٌّفٖييييً ٚاألٌييييُ ٚاالٔزفييييبؿ
ٚاٌٛع ٤فالي أٚي 0-0أٍبث ِٓ ٤١اٌ٦الط.
62 القسط اهلندي
ٚلييل إٔييجؾذ ؽووييخ اٌّفبٕييً ألييً أٌّييب ِيي ٤أقفييبٗ ٍِؾيي ٟٛفييِ ٟزٍٛييٜ
ٚىْ اٌغَييييُ ث٦ييييل ّييييٙوِ ٓ٠ييييٓ اٌ٦ييييالط ٚلييييل ّييييف١ذ ِ %82ييييٓ اٌؾييييبالد
ّييييفبء ربِييييب چ % 80.4رؾَييييٕذ ثْييييىً ٍِؾيييي ٟٛچ %02ثْييييىً ِزٍٛييييٜ
چ %02رؾَييييٕب ٝف١فييييب ٚفييييِ %9.7 ٟييييٓ اٌؾييييبالد ٌييييُ ٠ىييييٓ ٕ٘ييييبن أٞ
رؾَٓ.
اٌَّييؾٛق اٌقييبَ ٌٍمَيي ٜإٌٙييل ٞفيي ٟرمٍ١ييً رىييواه ٔٛثييبد لٖييٛه اٌْييو٠بْ
اٌزبع.ٟ
اٌلهاٍبد اٌى١ّ١بئ١خ:
٠ؾزييييييي ٜٛاٌغييييييينه ٍ٥ييييييي %0-0 ٝىٛ٠ريييييييب أٍبٍييييييي١خٖٔ ،يييييييف ِ %يييييييبكح
اٌَيييييييٛىٚه ( ٓ٠أٌىبٌ٠ٛيييييييل ) چِ %81يييييييبكح اإلٔ١ييييييي ،ٓ١ٌٛچ %9هارٕغيييييييبد
چٔزواد اٌجٛرَ َٛ١چؽّ٘ اٌفبٌ١و٠ه.
اٌغِ چاإلؽالي:
لييييل َ٠ييييزجلي اٌغيييينه أؽ١بٔييييب ثبٌيييي “ روييييبٍ ٕٛ٠ييييالر ٟف١ٌٛييييب” فيييي ٟهٍٚيييي١ب
( ثبرٛهٚفب چآفو.) َ8612 ْٚ
ِم٥ ٍٛبَ:
رْ ٌيييٗ رييي ص١وا ع١يييلا ٍ٥ييي ٝاٌغٙيييبى اٌٖ٦يييج ٟاٌّووييييّ٠ٚ ٞىيييٓ ٌ٦يييك فٍيييٜ١
اٌّٞؾيييي ْٛإٌييييبٌ ُ٥غيييينٚه اٌمَيييي ٜإٌٙييييلِ ٞيييي ٤اٌَييييّٓ ٚاٌَ٦ييييً ِييييورٓ١
١ِٛ٠يييب ( فٍييي ٜ١هاٍيييب٠بٔب )٠ .ؾّيييِ ٟيييٓ عّ١ييي ٤أٔيييٛا ٣اٌ٦يييل٦٠ٚ ٜٚزميييلْٚ
أٗ ٘ىنا ّ٥ ً١ٞ٠و ِٓ ٠زٕب.ٌٗٚ
٥الط اٌموػ:
فيييي ٟأِييييواٗ اٌغٍيييل ٠قٍييييِٞ ٜؾيييي ْٛاٌغيييينٚه ِيييي ٤اٌّييييوُ٘ ٙٛ٠ٚييييٍ٥ ٤ييييٝ
اٌموػ.
والطب النبوي 20
األثؾبس اٌ١ٍّ٦خ:
٠ -1زّزييي ٤اٌي٠يييذ األٍبٍيييٌ ٟغييينٚه اٌمَييي ٜإٌٙيييل ٞثقبٕييي١خ ل٠ٛيييخ
ِٚييييييبكح ٌٍجىز١و٠ييييييب ٦ِ ٚمّييييييخ فبٕييييييخ ٙييييييل اٌجىز١و٠ييييييب اٌَييييييجؾ١خ
چاٌٖ٦ييي٠ٛخ ( االٍيييزبف ) .وّيييب أْ ٌيييٗ ري ي ص١وا ل٠ٛيييب ٝيييبهكا ٌٍغيييبىاد
وّيييب ٙ٠يييل اٌؾوويييخ اٌلٚك٠يييخ ٌهِ٦يييبء چ٠ييياكٌ ٞالٍيييزوفبء ٚرما ريييُ
ؽمييٓ اٌي٠ييذ األٍبٍيي ٟفيي ٟاٌغَييُ فأييٗ ٠يياكٌٍ ٞزٍٛيي ٤فيي ٟاٌييلٚهح
اٌلِ٠ٛييييخ ٌهِ٦ييييبء ٠ ٚفييييوى فٙ١ييييب ،وّييييب ّ٠ييييزٔ ٌ١فييييوى عيئ١ييييب فييييٟ
اٌيييوئزِ ،ٓ١ؾيييلصب ري ي ص١وا ٝيييبهكا ٌٍيييجٍغُ صيييُ ٠قيييوط عيئ١يييب ثيييبٌىٍ١زٓ١
َِججب ر ص١وا ِلها ٌٍجٛيّٛ “ ( .ثوا” .) َ8601
-2اٌي٠يييذ إٌّيييي ٣ٚاٌالوزيييٚ ،ْٛث٦ييي٘ ِىٔٛيييبد اٌالوزيييٌٍ ْٛي٠يييذ
ٌٙيييب رييي ص١و ِقفييي٘ ٌٍٚيييغِٚ ، ٜيييبك ٌٍزمٍٖيييبد ٍِٛٚيييٌٍْ ٤ييي٦ت
اٌٛٙائ١خ ( “ ّٛثوا” “ ،َ8601كٚرزب” .)َ8692
-3رّييييذ كهاٍييييخ ريي ي ص١و اٌّىٔٛييييبد اٌّقزٍفييييخ ثبٌؾييييل األكٔييييِ ٝييييٓ
اٌغو٥يييييبد ،أِ 8 ٞغيييييُ ( ِيييييِ ٤ييييين٠ت اإلص١يييييو أ ٚاٌىٍٛهٚفيييييٛهَ )
چِ 8غييييُ ( ِييييِ ٤يييين٠ت اٌّييييبء َِٚييييزقٍٔ اٌىؾييييٛي ) ٍ٥يييي ٝلٍييييت
اٌٚيييفل٥خ فييي ٟاٌّقزجيييو ٌٚيييُ ٠ىيييٓ ٕ٘يييبن اٍيييزغبثخ ٍِؾ١ٛيييخ ٍ٥يييٝ
ِ٦يييلي إٌيييج٘ ٚليييٛح االٔمجيييبٗ ؽزييي ٝعو٥يييخ ِ 0غيييُ .رّيييذ ى٠يييبكح
اٌغو٥ييييخ رييييله٠غ١ب ؽزييييِ 0 ٝغييييُ ( ِيييين٠ت اإلص١ييييو چاٌىٍٛهٚفييييٛهَ )
چِ 822غييُ ( ِيييِ ٤يين٠ت اٌّيييبء چَِييزقٍٔ اٌىؾيييٛي ) ٕ٥ٚييل مٌيييه
ؽٖيييٍذ اٍيييزغبثخ أفٚيييً رّضٍيييذ فييي ٟرٕيييبلٔ ِ٦يييلي إٌيييج٘ ٚليييٛح
االٔمجييييبٗ ٚاٌزييييٛرو اٌٚ٦ييييٍِٚ ٟييييٓ ٘يييينٖ اٌّالؽ٢ييييبد ٠زٚيييييؼ أْ
اٌ٦ميييبه ٌل٠يييٗ ري ي ص١واد ٍ٥ييي ٝفيييٛآ اٌمٍيييت ٚثّمبهٔيييخ ري ي ص١وٖ ٍ٥يييٝ
اٌ٦مييييبل١و اٌّ١٦به٠ييييخ ٚعييييل أْ ٌييييٗ ريييي ص١وا ِضجٞييييب ٌقييييٛآ اٌمٍييييت
ِجبّييوح ؽ١ييش ال ّ٠ىييٓ ر٠مييبف ريي ص١وٖ ثييبألروٚثٚ ٓ١لييل ٠ىيي٘ ْٛىييينا
ِاصوا ِٓ فالي َِزمجالد اٌَّىبه “ (ٓ٠أٚثبكا.)َ8619 ”ٞ
-4ريييُ اٌزؾميييك ِيييٓ اٌزييي ص١و اٌٞيييبهك ٌٍل٠يييلاْ ثٛاٍيييٞخ “وٛو١ييييذ”
.َ8619
-5رّيييذ كهاٍيييخ رييي ص١وٖ ٍ٥ييي ٝأِيييواٗ اٌمٍيييت ٚاأل١٥ٚيييخ اٌلِ٠ٛيييخ
ثٛاٍٞخ “ك٠ٚف١ل ”ٞچآفو.َ8617 ْٚ
23 القسط اهلندي
اٸٽدددهيٗ تّدددٵٷ ټٹؽدددڇ ٞت٥دددك ِدددڅهيٿ ټدددٿ اٸ٥دددالض .چ ظٽددداال ٬ٱدددك
ِددد٭يد %10ټدددٿ اٸؽددداالخ ذٽاټدددا تيځٽدددا ؼٕدددٷ ذؽٍدددٿ ٴثيددده ظدددكا
٬ددددددي % 13.4ټددددددٿ اٸؽدددددداالخ %50ذؽٍددددددٿ ټرڇٌدددددد%6.7 ٛ
ټدددٿ اٸؽددداالخ ٸدددٻ ذرؽٍدددٿ تراذددداٌ“ ( .ددداڀك” ب پ “ٴڇټدددانڊ” ٲ
1994ٺ).
-16ٸ ٱدددك أ٠څددده اٸٱٍددد ٛذدددأشيها چا٘دددؽا ٬دددي اـردددىاٶ ټٍدددرڇڈ ٌدددٵه
اٸدددكٺ ٸددددكڈ ټه٘ددددډ اٸٍددددٵهڊ اٸددددميٿ ي٥دددداڀڇپ اٸٍددددٽځح ( “أچتاقيددددا”
1996ٺ ).
-17ذثددديٿ أپ اٸٱٍددد ٛيؽردددڇڊ ٤ٹدددډ اشځددديٿ ټدددٿ اٸٽٵڇڀددداخ اٸ٭٥اٸدددح
( اٸٵڇٌدددددريڇڀڇاليك چ اٸڅيدددددكنچ ٴڇٌدددددراي الٴردددددڇپ ) ٸڅدددددٻ ذدددددأشيه
ټصددددثٰ ٛددددڇڊ ٤ٹددددډ ڀردددداض اٸثددددهچذيٿ اٸٍددددٝؽي ٸالٸرڅدددداب اٸٵثددددكڊ
“ب” (٬ )HBsAgـدددددـي اٸــفــاليــــدددددـا اٸثّدددددهيح ٸٍدددددهٜاپ اٸٵثدددددك
B cellsتيځٽددا ٸڅددا ذددأشيه ٰٹيددٷ ظددكا ٤ٹددډ ؼيڇيددح Hep
اٸفاليدددددا چٴددددداپ اٸردددددأشيه ٸٵدددددال اٸٽٵدددددڇڀيٿ ټ٥رٽدددددكا ٤ٹدددددډ اٸعه٤دددددح.
( “ِيٿ “ چ ـهچپ 1995ٺ).
اٸددددك ٰيٯ ټددددٿ ٨هتدددداٶ شددددٻ يفٹدددد ٛتاٸىيددددد چيڇ٘دددد٤ ٣ٹددددډ ٬ددددهچج اٸددددهأي
٬ي٥اٸط اٸؽٵح چاٸٕكيك چا ٬هاواخ چاٸهائؽح اٸٍيلح ٬ي ٬هچج اٸهأي.
-يٕدددځ ٣ټځدددڃ ٴدددهيٻ ٸرٱڇيدددح ظٹدددك اٸڇظدددڃ ؼيدددس يځٱددد ٣ټٍدددؽڇٮ اٸٱٍددد ٛٸٽدددكج
أٌدددثڇ٬ ٢ددددي ٕ٤ددديه اٸددددـ “ تيعددددڇنا” ( شٽدددهج ټصددددٷ اٸٹيٽدددڇپ ) شددددٻ يفٹددددٛ
تاٸٍ٥ٷ چيٝٹډ تڃ ظٹك اٸڇظڃ.
ٍِقٔ اٌجؾش:
ٌ ميييل أعو٠يييذ ٘ييينٖ اٌلهاٍيييخ ٌزيييٛف١و األٍيييبً اٌٍّ٦يييٌ ٟالٍيييزقلاَ اٌزمٍ١يييلٞ
ٌٍمَيييييي ٜإٌٙييييييل ، ٞفيييييي٥ ٟييييييالط اإلَِييييييبن ٚاٌّغيييييئٚ .لييييييل اٍييييييزقلِذ
رؾٚيييي١واد األَٔييييغخ اٌّ٦يٌٚييييخ ٌّ٦وفييييخ ِييييب رما وييييبْ اٌَّييييزقٍٔ اٌّييييبئٟ
اٌّ١ضييييييبٌٔ ٌٟٛغيييييينٚه اٌمَيييييي ٜإٌٙييييييل ،ٞاٌيييييي "ٍييييييٍ١فىو") Slficr ( ..
٠ؾزيييٍ٥ ٞٛيييِ ٝىٔٛيييبد رْٕييي١ٞ١خ ِٚضجٞيييخ ٌهِ٦يييبءٚ .فييي ٟرؾٚييي١وح ٘بكئيييخ
ِييييٓ ٕ١٥ييييخ ِ٦يٌٚييييخ ِييييٓ أِ٦ييييبء فٕييييبى٠و غ١ٕ١ييييب ،رَييييجت rciflSثزوو١ييييي
(ٍِ 0،2-2،0ييييي ِ /يييييً ) فييييي ٟرييييي ص١و رْيييييٕغ٦ِ ٟزّيييييل ٍ٥ييييي ٝاٌزوو١يييييي
( أ ٞأمجييييبٗ األِ٦ييييبء چ٥ييييالط اإلَِييييبن ) ِيييي ٤أوجييييو لييييله ِييييٓ اٌزيي ي ص١و
ٌٖ١ييييً رٌييييِ ٪ 68 ٝييييٓ اٌؾييييل األلٖييييٌ ٝهٍييييز ً١اٌىييييٚ ٓ١ٌٛرَييييججذ ى٠ييييبكح
اٌزوو١ييي فيي ٟرواعيي ٤اٌزيي ص١و اٌزْييٕغِْ ٟيي١وا رٌييٚ ٝعييٛك ِىٔٛييبد ِٚييبكح
ٌٍزْيييٕظ /اٌزمٍٖيييبد اٌّ٠ٛ٦يييخ فيييَِ ٟيييزقٍٔ عييينٚه اٌمَييي ٜچويييبْ اٌزي ي ص١و
أوضيييو ٙٚييييٛؽب فييي ٟاألِ٦ييييبء اٌلل١ميييخ ٌههٔييييت اٌنار١يييخ االٔمجييييبٗ اٌّ٦بٌغييييخ
ٍييٍفب ثييبألروٚث ٓ١چ لييل ؽٖيييً اٌزيي ص١و اٌّٚييبك ٌٍزْيييٕظ ِييٓ فيييالي ؽبٕيييواد
لٕيييٛاد اٌىبٌَييي ) CCC ( َٛ١وّي يب ٠زٚيييؼ ِيييٓ فيييالي اٌزي ي ص١و اٌىيييبثؼ ٙيييل
اٌزْييييٕغبد إٌبّييييئخ ِييييٓ اهرفييييب ٣أ٠يييي ْٛاٌجٛربٍييييٍِ 12 ( َٛ١ييييُ) چرىاؽييييخ
ِٕؾٕ١يييبد االٍيييزغبثخ ٌزوو١يييي اٌىبٌَييي َٛ١رٌييي ٝاٌّ١يييٚ .ٓ١رْييي١و ٘ييينٖ اٌج١بٔيييبد
رٌيييي ٝأْ ٠ rciflSؾزييييٍ٥ ٞٛييييِ ٝىٔٛييييبد ِْٕييييٞخ ٌهِ٦ييييبء "و١ٕ١ٌٛييييخ"
ٕ٘ ِٓٚب ؽًٖ رٛف١و األٍبً اٌ ٍّٟ٦الٍزقلاِٙب ف ٟاإلَِبن.
رْ ٚعيييٛك ِىٔٛيييبد ٙيييل اٌزْيييٕظ ( ٌ٦يييالط اٌّغييئ ) فيييَِ ٟيييزقٍٔ عييينٚه
اٌمَيييييِ ٜيييييٓ ٔيييييِ ٣ٛضجٞيييييبد لٕيييييٛاد اٌىبٌَيييييٚ َٛ١األوضيييييو ٙٚيييييٛؽب فيييييٟ
اٌزؾٚييي١واد اٌنار١يييخ االٔمجيييبٗ ٌٍمٕيييبح اٌٚٙيييّ١خ ليييل ٠فَي يو اٍيييزقلاِٗ فيييٟ
٥الط اٌزمٍٖبد/اٌّغٔ اٌّ.ٞٛ٦
)Copyright (C ؽمٛق اٌٞجJohn Wiley & Sons, Inc. : ٤
21 القسط اهلندي
ٕٛ٥اْ اٌّمبي:
ريي ص١و اٌزوو١يييياد رؾيييذ -اٌّؾجٞيييخ ِيييٓ ى٠يييذ اٌمَييي ٜإٌٙيييلٍ٥ ٞييي ٝاٌ٦بِيييً
اٌّّييييوٗ ٌجىز١و٠ييييب اٌيييي ٍييييزبف أٚه٠يييي ( ًٛاٌَّييييججخ ٌٍقييييواط چاٌزَييييُّ
اٌغنائ ٟچغ١و٘ب ِٓ األِواٗ )..
اٌولُ اٌزٍٍََ:ٟ
والطب النبوي 82
ٍِقٔ اٌجؾش:
اٌٙلف:
رم١ييي ُ١إٌْيييب ٛاٌّٚيييبك ٌٍغيييواصٌ ُ١ي٠يييذ عييينٚه اٌمَييي ٜإٌٙيييلٍٍٛ ( ٞيييٛه٠ب
الثييب ) ٙييل ثىز١و٠ييب اٌيي " ٍييزبف أٚه٠يي "ًٛچرم١يي ُ١ريي ص١و اٌزوو١ييياد رؾييذ
اٌّؾجٞييييخ ٌٙيييينا اٌي٠يي ي ذ ٍ٥يييي ٝرٔزييييبط " اإلوَييييٛثوٚر "ٓ١اٌّزٍ٦ييييك ثبٌمييييلهح
اٌّّوٙخ ٌجىز١و٠ب " ٍزبف أٚه."ًٛ٠
اٌٞوق چإٌزبئظ:
ريييُ رم١ييي ُ١اٌزوو١يييياد اٌّييياصوح اٌٖيييغوٌ ٜي٠يييذ اٌمَييي )MICs( ٜثبٍيييزقلاَ
ٝو٠مييييخ ثييييوٚس ٌٍزقف١ييييف چ لييييل رواٚؽييييذ اٌزوو١ييييياد اٌّيييياصوح ٍ٥يييي00 ٝ
. to ٍٍَييٍخ ِييٓ ثىز١و٠ييب اٌيي ٍييزبف ِييٓ [mu]l ml-
MIC and MIC were and چوبٔييذ اٌيي
ٍ٥ [mu]l ml-ييي ٝاٌزيييٛاٌٚ ٟليييل ريييُ اٍيييزقلاَ ٝيييوق Western
blot, haemolytic, tumour necrosis factor
(TNF) release and real-time RT-PCR assays
ٌزم١ييي ُ١اٌزوو١يييياد اٌّييياصوح اٌٖيييغوٌ ٜي٠يييذ اٌمَيييٍ٥ )MICs( ٜييي ٝاٌ٦بِيييً
اٌَّييييجت ٌٍّييييوٗ فيييي٘ ٟيييينٖ اٌجىز١و٠ييييب .چلييييل أٙ١ييييود إٌزييييبئظ أْ ى٠ييييذ
اٌمَيييي ٜإٌٙييييل٦ِ ٞزّييييلا ٍ٥يييي ٝعو٥زييييٗ لييييل لٍييييً رٔزييييبط اٌٛ٦اِييييً اٌَّييييججخ
ٌٍّييوٗ syndrome of [alpha]-toxin, toxic shock :
toxin (TSST- ) and enterotoxins A and B in
both methicillin-sensitive Staph. aureus
methicillin-resistant Staph. )(MSSA and
.aureus (MRSA).
اٌقالٕييييييخ :رْ ى٠ييييييذ اٌمَيييييي ٜإٌٙييييييلّ٠ ٞزٍييييييه ريييييي ص١وا ل٠ٛييييييب ِٚييييييبكا
ٌٍّ١ىوٚثيييبد ال ٍيييّ١ب ثىز١و٠يييب اٌيي ٍيييزبف أٚه٠ييي٠ٚ ًٛمٍيييً رٔزبعٙيييب ٌٍٛ٦اِيييً
اٌّّوٙييخ alpha]-toxin, TSST- and enterotoxins :
.A and B
81 القسط اهلندي
اٌّزًٍََ: اٌوِي
ٍِقٔ اٌجؾش:
رْ اٌّ ٓٝٛاألٌٍٕ ٟغنٚه اٌمَ ٜإٌٙل ٛ٘ ٞف ٟاٸڅځك چتاٴٍراپٌٞٚ .بٌّب
اٍزقلَ اٸعمن اٸٽع٭ ٫و٦الط ّ٦ج ٟٸرف٭ي ٫األٸٻ ٬ي اڀر٭اؾ اٸثٝٿ چاٌزٟٕ٦
(اٌّغٔ ) چٍ٤ه اٸڅٙٻ ټ٬ ٣ٱكاپ اٸّڅيح اٸىؼان ( اٌلٍٕٚزبه٠ب )
چاٸ٩صياپ اٸرٱي ٚ.اٌَبٔزب ِبه ٓ٠ڄڇ ٍَ١ى ٟروث ٓ١الوزَِ ْٛزقٍٔ ټٿ
اٌٍَٛٛه٠ب الثب ( عنٚه اٌمَ.)ٜ
٬ٚډ اٌلهاٍخ اٌؾبٌ١خ لبَ اٌَبٔزبِبه ٓ٠ثزضج ٜ١ثوٚر ٓ١رٔي ُ٠ثٕبء أوَ١ل
إٌ١زو٠ه ) ( iNOSچثبٌزبٌ ٟاڀف٭اٖ أٴٍيكاد اٸځيرهيٳ iNOSاٸٽّرٱح
چونٌه رؽجب ٛثوٚر COX - ٓ١چونٌه رمٍ ً١اٌجوٍٚزبعالٔل ٓ٠اٌّْزك ِٕٗ
RAWاٌّؾفي ث ٤كيك اٸٍٵانيك اٸّؽٽي ( LPS ( ٬ ) PGEي
) ف ٟفال٠ب اٌفئواْ چوواد اٌلَ اٌجٚ١بء اٌٍّزّٙخ ف ٟاٌجو٠زٌ ْٛلٙ٠ب.
ٚثبٌّضً فمل لبَ اٌَبٔزبِبه ٓ٠ثزمٍ٥ ً١بًِ رؾٍ ً١األٚهاَ ]TNF-[alpha
ٚرٔزبط اإلٔزوٌٛ١و.(IL- [beta]) ٓ١
ٚثبإلٙبفخ رٌ ٝمٌه فمل لبَ اٌَبٔزبِبه ٓ٠ثاؽجب١ٍّ٥ ٛخ اٌفَفوح چاٌزىَ١و ٌ
p ] I[kappa]B-[alphaچونٌه رؽجب ٛر٥بكح اٌزّ ٤ٙٛإٌٌ ٞٚٛ
. RAW اٍزغبثخ ٌ ٤كيك اٸٍٵانيك اٸّؽٽي ) ( LPSف ٟفال٠ب
ٚاألوضو ِٓ مٌه أْ اٌَبٔزبِبه ٓ٠لبَ ثزؾف١ي رٔي ُ٠اٌ ُ١ٙأٚوَ١غ١ٕ١ي ٌزىٓ٠ٛ
ػ .ه .ْ .اٌوٍٛي ٚاٌجوٚرٚ ٓ١اٌن٦ٍ٠ ٞت كٚها ٌؾّب٠خ اٌقال٠ب ٙل االٌزٙبة..
83 القسط اهلندي
رٚ٠بؽبد ٚرٙبءاد:
ٕ٘ -بن ر ص١و ِٚبك ٌالٌزٙبة ٌلِ ٜبكح اٌَبٔزبِبه ٓ٠اٌَّزقٍٖخ ِٓ
عنٚه اٌمَ ٜإٌٙل ٍٝ٥ ٞوواد اٌلَ اٌجٚ١بء ( اٌّبووٚف١ظ)
-اٌَبٔزبِبه٠ ٓ٠ؾج ٜاإلٔيّ٠بد اٌّاك٠خ ٌالٌزٙبة.
-اٌَبٔزبِبه٠ ٓ٠ؾج ٜرى ٓ٠ٛاٌَ١زٛوٕ١بد..
-اٌَبٔزبِبه٠ ٓ٠ؾج ٜاالٍزغبثخ ٌ١ٍّ٦بد االٌزٙبة ٝ ٓ٥و٠ك رٔيُ٠
اٌ ُ١ٙأٚوَ١غ١ٕ١ي – .8
٘ٚ -ىنا فّٓ اٌّاول أٔٗ ٛ٠عل ٌل ٜاٌَبٔزبِبه ٓ٠ر ص١و ٥الع ٟلٞٛ
ِ ٍٝ٥قزٍف األِواٗ االٌزٙبث١خ..
إٌبّو ّ :ووخ رٌي٠فَ0280 ٗ١١
إٌٛ٦اْ:
اٌزي ي ص١و اٌَيييبَ ٌّيييبكح اٌَيييٕ١بهٚث١ىوٍ٥ ٓ٠يييٌ ٝىيييواد اٌيييلَ اٌجٚ١يييبء
اٌَوٝبٔ١خ..
اٌْفوح اٌزٍٍََ١خ:
ٍِقٔ اٌجؾش:
رْ اٌَييييٕ١بهٚث١ىو٘ ٓ٠ييييَ١ٍ ٛييييى١ز١وث ٓ١الوزييييَِ ْٛييييزقٍٔ ِييييٓ اٌمَييييٜ
إٌٙييييلٚ ٞلييييل صجييييذ أٔييييٗ ٠زّزيييي ٤ثزييي ص١واد اٌز٦ييييل ً٠إٌّييييبٍ٥ ٟ٥يييي ٝأج٦ييييبس
اٌَ١زٛوٚ ٓ١رٔزبط أوَ١ل إٌ١زو٠ه چاٌز ص١واد اٌّؾجٞخ ٌٍّٕب٥خ..
ٚفيي٘ ٟيينٖ اٌلهاٍييخ لييل افزجؤييب ريي ص١و اٌَيي١بٔوٚث١ىو ٓ٠اٌَييبَ ٌٍقال٠ييب ٍ٥ييٝ
اٌ٦ل٠ييييل ِييييٓ فٞيييي ٛٛاٌقال٠ييييب إٌّب١٥ييييخ ِضييييً اٌّييييبووٚف١ظٚ ،اإلٛ٠ىٕٛ٠ف١ييييً
ٚاٌٍف١جوٚثالٍذ ٚاٌٍّ١فٍٛب٠ذ.
ٚلل لبَ اٌَ١بٔوٚث١ىو ٓ٠ف١ٍ٦ب ثاؽجب ٛأمَبَ فال٠ب اٌلَ اٌجٚ١بء اٌَوٝبٔ١خ
Uف ٟؽ ٌُ ٓ١رؾج ٜوض١و ِٓ ِضً , Eol- and Jurkat T cells
اٌقال٠ب األفو ٜثلهعخ وج١وح ِضً ٍٍٍَخ فال٠ب رْبٔظ اٌىجل٠خ ٍٍٍَٚخ
اٌف١جوٚثالٍذٚ .لل وبْ ر ص١و إٌَ١بهٚث١ىو ٓ٠اٌَبَ ٌٍقال٠ب ٔز١غخ ٌم١بِٗ ثمزً
٘نٖ اٌقال٠ب ك ْٚرٙواه إٌَ١ظ اٌّؾ ٜ١ثٙب ٚر٠مبف ٍٍٍَخ االٔمَبَ اٌقٍٞٛ
ٌٙب فِ ٟوؽٍخ اٌ G /Sؽَت اٌزمٕ١بد :
flow-cytometric, DNA fragmentation and morphological
analyses using U cells
85 القسط اهلندي
اٸرأشيهاخ چاالٌرٝثاتاخ:
يؽدددددهٲ اٸٝاٰددددد ح اٸهاٴدددددكج ٬دددددي ټٍدددددان ٜاٰدددددح اٸٝؽددددداٶ چاٸٽ٥دددددكج چاٸٵثدددددك
چاٸٽدددددهانج :يٍدددددرفكٺ ٸ٥دددددالض ٬ٱدددددكاپ اٸّدددددڅيح چٍ٤ددددده اٸڅٙدددددٻ چاٸ٩صيددددداپ
چاالڀر٭اؾ چ الٺ اٸثٝٿ.
يؽدددددهٲ اٸٝاٰدددددح اٸهاٴددد د كج ٬دددددي األټ٥ددددداء٬ :ي٥ددددداٸط ا ٌدددددڅاٶ چاٸكچٌدددددځرانيا
چاٸر٥ځيح چذٱٹٕاخ األټ٥اء.
يٱدددڇڊ اٸٝؽددداٶ چيٽځددد ٣نٴدددڇق اٸٝاٰدددح تدددڃ٬ :يٍدددرفكٺ ٸرځّدددي ٛاٸٙددد٬ ٫٥دددي
چ٠ددداي ٫اٸٝؽددداٶ چيٽځددد ٣اٸرفٽدددح چااشدددان اٸعاڀثيدددح اٸځاذعدددح ٤دددٿ اٌدددر٥ٽاٶ
اٸٽٱڇياخ چاٸ٭يراټيځاخ.
يىيددددددٷ اٸهٜڇتددددددح -اٸؽددددددهانج٬ :يٍددددددرفكٺ ٸ٥ددددددالض اٸيهٰدددددداپ ( اٸٕدددددد٭هاء )
چټدددهانج اٸ٭دددٻ چاٴرٍددداء اٸٹٍددداپ تددداٸٹڇپ األٔددد٭ه چاٸدددمڊ يځدددرط ٤دددٿ ٤دددكٺ
ذځا٨ٻ ٜاٰح اٸٵثك چاٸٝؽاٶ ٬يؽٕٷ ذعٽ ٣ٸٹؽهانج چاٸهٜڇتح.
والطب النبوي 86
ټثاق اٸ٥الض:
-يؽهٲ نٴڇق اٶ ٴي ٬ي اٸعياچ األچٌ.ٛ
-يؽهٲ نٴڇق اٸٵي ٬ي ٰځاج األټ٥اء.
-يٱڇڊ اٸٝؽاٶ.
-يٽځ ٣نٴڇق اٸٝاٰح.
-يىيٷ اٸهٜڇتح چاٸؽهانج.
ټڇاڀ ٣االٌر٥ٽاٶ :ڀٱٓ ٜاٰح اٸـ “ يٿ “ چڀٱٓ ٌڇائٷ اٸعٍٻ.
اٸعه٤ح:
1,5ٸدددډ 9ظدددهاٺ ټٍدددرفٹٓ تددداٸ٩ٹي ٬دددي اٸٽددداء أچ ٤ٹدددډ ِدددٵٷ
أٰددددددهاْ أچ ټٍددددددؽڇٮ يٍددددددرفكٺ ٴفدددددداٺ ٸ٥ددددددالض نٴددددددڇق اٸٝاٰددددددح.
چيٍرفكٺ ټؽٽٕا ٸ٥الض ا ٌڅاٶ چاٸر٥ځيح.
ټٍاناخ اٸٝاٰح:
JC PS rS rL rG :Sgu PemLoC CguueL mST
82 القسط اهلندي
اٸفــــــــــــــــاذٽح
چڄٵدددما ڀ٭څدددٻ ټٽدددا ٌدددثٯ أڀدددڃ ٰدددك اذ٭ٱدددد أ١٤دددٻ اٸؽٙددداناخ چٴدددمٸٳ األتؽددداز
اٸٽ٥أدددددهج ٤ٹدددددډ أپ األقچيدددددح اٸردددددي أچٔدددددډ تڅدددددا نٌدددددڇٶ اهلل ټځددد دحٌ
چذؽردداض ٸددډ چاٰدد٤ ٣ٽٹ دډ چتؽصددډ .چڄددما ټددا ٰٽځددا تددڃ ٬ددي ذعهترځددا ڄددمڂ چهلل
اٸؽٽددك چٸ٥ددٷ اٸڇٰدددد پ ااپ ٸځ٭يددٯ ټدددٿ ڄددما اٸٍددثاخ چڀځعدددڇ تأڀ٭ٍددځا ٬ٱدددك
اذٙددػ ٸځدددا أپ ټددا أِدددان ٸيددڃ نٌدددڇٶ اهلل ٔددٹډ اهلل ٤ٹيدددڃ چٌددٹٻ ٬دددي ؼدددكيس
أٺ ٰددديً ټدددٿ أپ ٬يدددڃ ٌدددث٥ح أِددد٭يح ڄدددڇ ټٕدددكٮ ٤ٹٽيدددا چټ يدددك تاٸدددكٸيٷ ٬دددي
ذ٭ٕدددديٹڃ چ ظٽاٸددددڃ چ ٴددددمٸٳ ِددددهغ اتددددٿ اٸٱدددديٻ نؼٽددددڃ اهلل ٸٹؽددددكيس چټدددد٣
ٴصددددهج اٸٽځددددا ٣٬ٴٽددددا ٌددددثٯ چذفٝيڅددددا اٸٍددددث٥ح أِدددد٭يح يٽٵددددٿ أپ ڀ٭څددددٻ أپ
ِددانذڃ ٔددٹډ اهلل ٤ٹيدددڃ چٌددٹٻ ٸدددډ لٸددٳ ڀٽدددا ٴاڀددد ٸ٭١دددح “ٌددث٥ح” ٬يڅدددا
ٴځايدددح ٤دددٿ ٴصدددهج اٸ٥دددكق چٸيٍدددد ذؽكيدددكا ٸٹ٥دددكق ٍ٬دددثؽاپ ټدددٿ نوٮ اٸځثدددي
ٔددٹډ اهلل ٤ٹيددڃ چٌدددٹٻ ڄددما اٸ٥ٹددٻ اٸرٝثيٱدددي اٸٝثددي چأچٌدد ٣اٸٝ٥ددداء ٸددڃ ٬دددي
اٸثال٨دددح ٬أؼدددا ٚچأظٽدددٷ ٴدددٷ ټدددا ٌدددثٯ ٬دددي ٴٹٽددداخ ټ٥دددكچقج شدددٻ اټدددرٿ ټدددٿ
ت٥ددددكڂ ٤ٹددددډ األټددددح ا ٌددددالټيح تٽ٥دددديٿ ٬يدددداٖ ټددددٿ اٸ٭ڇائددددك ٬ددددي اٸٱٍددددٛ
اٸڅځددكڊ چ اٸددمڈ اليفٹددڇ چظددڇقڂ ټددٿ أڊ قچٸددح ٬ددي اٸ٥دداٸٻ ٌددڇاء ٬ددي ټهاٴددى
األّ٤ددداب چاٸٝ٥دددانج أچ اٸٕددديكٸياخ .چ٬هيدددٯ اٸ٥ٽدددٷ ٬دددي ڄدددما اٸٵرددداب يدددك٤ڇ
اٸځددداتڅيٿ ټدددٿ األٜثددداء چاٸثددداؼصيٿ ٸٽڇأدددٹح اٸٽٍددديهج چٌدددثه أ٨دددڇان ڄدددما
اٸٵځددى اٸځثددڇڊ ٬ددي اٸٱٍدد ٛاٸڅځددكڊ چ٨يددهڂ ٴٽددا ڀٍددأٶ اهلل ذ٥دداٸډ ٬ددي لٸددٳ
ٸٹعٽي ٣اٸڅكڈ چاٸٽصڇتح چاٸٍكاق چؼٍٿ اٸ٥ڇاٰة.
اٸٽ ٸ٭ڇپ
Abu_hamza @yahoo.com
03شوال 6301هـ
61أغسطس 5361م
والطب النبوي 88
اٸٽٕاقن چاٸٽهاظ٣
-اٸٱه پ اٸٵهيٻ.
ٔ -دددؽيػ اٸثفدددانڊ :قان اتدددٿ ٴصيددده اٸيٽاټدددح ـ تيدددهچخ اٸٝث٥دددح اٸصاٸصدددح
( ) 1917 – 1407ذؽٱيدددددٯ :ق .ټٕدددددٝ٭ډ قيدددددة اٸث٩دددددا أٌدددددرال اٸؽدددددكيس
چ٤ٹڇټڃ ٬ي ٴٹيح اٸّهي٥ح ـ ظاټ٥ح قټّٯ.
ٔ -دددؽيػ ټٍدددٹٻ :قان ؼيددداء اٸردددهاز اٸ٥هتدددي ـ تيدددهچخ ذؽٱيدددٯ :ټؽٽدددك
٬اق ٤ثك اٸثاٰي.
ٔ -ددددؽيػ اتددددٿ ؼثدددداپ :ټؽٽددددك تددددٿ ؼثدددداپ تددددٿ أؼٽددددك أتددددڇ ؼدددداذٻ اٸرٽيٽددددي
اٸثٍدددري اٸځاِددده :ټ ٌٍدددح اٸهٌددداٸح ـ تيدددهچخ اٸٝث٥دددح اٸصاڀيدددح (– 1414
)1993ذؽٱيٯ٥ِ :ية األنڀ چ.ٚ
ٌ -ددددځٿ أتددددي قاچقٌ :ددددٹيٽاپ تددددٿ األِدددد٥س أتددددڇ قاچق اٸٍعٍددددراڀي األوقڊ
اٸځاِه :قان اٸ٭ٵه ذؽٱيٯ :ټؽٽك ټؽيي اٸكيٿ ٤ثك اٸؽٽيك.
ٌ -دددځٿ اٸځٍدددائي :أؼٽدددك تدددٿ ِددد٥ية أتدددڇ ٤ثدددك اٸدددهؼٽٿ اٸځٍدددائي اٸځاِددده:
ـ ؼٹدددددة اٸٝث٥دددددح اٸصاڀيدددددح (– 1406 ټٵردددددة اٸٽٝثڇ٤ددددداخ ا ٌدددددالټيح
)1916ذؽٱيٯ٤ :ثكاٸ٭راغ أتڇ ٨كج.
ٌ -دددددځٿ اٸرهټدددددمڊ :ټؽٽدددددك تدددددٿ ٤يٍدددددډ أتدددددڇ ٤يٍدددددډ اٸرهټدددددمڊ اٸٍدددددٹٽي
اٸځاِدده :قان ؼيدداء اٸرددهاز اٸ٥هتددي ـ تيددهچخ ذؽٱيددٯ :أؼٽددك ټؽٽددك ِدداٴه
چ ـددهچپ ٌددځٿ اتددٿ ټاظددڃ قان اٸ٭ٵدده ـ تيددهچخ .ذؽٱيددٯ :ټؽٽددك ٬دد اق ٤ثددك
اٸثاٰي.
-ټٍدددركنٲ اٸؽددداٴٻ :ټؽٽدددك تدددٿ ٤ثدددك اهلل أتدددڇ ٤ثدددك اهلل اٸؽددداٴٻ اٸځيٍددداتڇنڊ
ـ تيددد دهچخ اٸٝث٥دددددح األچٸدددددډ (– 1411 اٸځاِددددده :قان اٸٵردددددة اٸ٥ٹٽيدددددح
)1990ذؽٱيٯ :ټٕٝ٭ډ ٤ثك اٸٱاقن ٝ٤ا.
-اٸٝثٱدددداخ اٸٵثددددهڈ :ټؽٽددددك تددددٿ ٌدددد٥ك تددددٿ ټځيدددد ٣أتددددڇ ٤ثددددك اهلل اٸثٕددددهڊ
اٸىڄهڊ اٸځاِه :قان ٔاقن ـ تيهچخ.
-ټٍددځك أؼٽدددك تددٿ ؼځثدددٷ :أؼٽدددك تددٿ ؼځثدددٷ أتدددڇ ٤ثددك اهلل اٸّددديثاڀي اٸځاِددده:
ټ ٌٍح ٰهٜثح ـ اٸٱاڄهج.
-ټٍدددځك ٤ثدددك تدددٿ ؼٽ يدددك تدددٿ ڀٕددده :أتدددڇ ټؽٽدددك اٸٵّدددي ټٵرثدددح اٸٍدددځح ـ
اٸٱدددداڄهج اٸٝث٥ددددح األچٸددددډ ( )1911 – 1401ذؽٱيددددٯٔ :ددددثؽي اٸثددددكنڊ
اٸٍدددداټهائي ټؽٽددددڇق ټؽٽددددك ـٹيددددٷ اٸٕدددد٥يك تٽٍددددځك اٸّددددا٥٬ي .ټؽٽددددك تددددٿ
قنيً أتڇ ٤ثك اهلل اٸّا٥٬ي اٸځاِه :قان اٸٵرة اٸ٥ٹٽيح ـ تيهچخ.
81 القسط اهلندي
-ټٍددددځك أتددددي ي٥ٹددددډ :أؼٽددددك تددددٿ ٤ٹددددي تددددٿ اٸٽصځددددډ أتددددڇ ي٥ٹددددډ اٸٽڇٔددددٹي
اٸرٽيٽددي اٸځاِدده :قان اٸٽدددأټڇپ ٸٹرددهاز ـ قټّدددٯ اٸٝث٥ددح األچٸدددډ (1404
– )1914ذؽٱيٯ :ؼٍيٿ ٌٹيٻ أٌك.
-ټٍدددځك اٌدددؽاٮ تدددٿ ناڄڇيدددڃٌ :دددؽاٮ تدددٿ تدددهاڄيٻ تدددٿ ټفٹدددك تدددٿ ناڄڇيدددڃ
اٸؽځ١ٹددددي اٸځاِدددده :ټٵرثددددح ا يٽدددداپ ـ اٸٽكيځددددح اٸٽځددددڇنج اٸٝث٥ددددح األچٸددددډ
( )1991 – 1412ذؽٱيٯ :ق٤ .ثك اٸ٩٭ڇن تٿ ٤ثك اٸؽٯ اٸثٹڇِي.
-ټٕدددځ ٫اتدددٿ أتدددي ِددديثح :أتدددڇ تٵددده ٤ثدددك اهلل تدددٿ ټؽٽدددك تدددٿ أتدددي ِددديثح
اٸٵددددڇ٬ي اٸځاِدددده :ټٵرثددددح اٸهِددددك ـ اٸهيدددداٖ اٸٝث٥ددددح األچٸددددډ ()1409
ذؽٱيٯ :ٴٽاٶ يڇٌ ٫اٸؽڇخ.
-ټٕددددځ٤ ٫ثددددك اٸددددهواٮ :أتددددڇ تٵدددده ٤ثددددك اٸددددهواٮ تددددٿ ڄٽدددداٺ اٸٕددددځ٥اڀي
اٸځاِددده :اٸٽٵردددة ا ٌدددالټي ـ تيدددهچخ اٸٝث٥دددح اٸصاڀيدددح ( )1403ذؽٱيدددٯ:
ؼثية اٸهؼٽٿ األ١٤ٽي.
-اٸٽ٥عددددٻ اٸٵثيددددهٌ :ددددٹيٽاپ تددددٿ أؼٽددددك تددددٿ أيددددڇب أتددددڇ اٸٱاٌددددٻ اٸٝثهاڀددددي
اٸځاِددددده :ټٵرثدددددح اٸ٥ٹدددددڇٺ چاٸؽٵدددددٻ اٸٽڇٔدددددٷ اٸٝث٥دددددح اٸصاڀيدددددح (– 1404
)1913ذؽٱيٯ :ؼٽكڊ تٿ ٤ثكاٸٽعيك اٸٍٹ٭ي.
-چاٸٽ٥عددددددٻ األچٌدددددد ٛٸددددددڃ قان اٸؽددددددهټيٿ :اٸٱدددددداڄهج ( )1415ذؽٱيددددددٯ:
ٜانٮ تٿ ٤ڇٖ اهلل تٿ ټؽٽك ٤ثك اٸٽؽٍٿ تٿ تهاڄيٻ اٸؽٍيځي.
-چټٍددددځك اٸّدددداټييٿ ٸٹٝثهاڀددددي اٸځاِدددده :ټ ٌٍددددح اٸهٌدددداٸح ـ تيددددهچخ
اٸٝث٥ددددح األچٸددددډ ( )1914 – 1405ذؽٱيددددٯ :ؼٽددددكڊ تددددٿ ٤ثددددك اٸٽعيددددك
اٸٍٹ٭ي.
-ټؽٽدددك تدددٿ أتدددي تٵددده أيدددڇب اٸىن٤دددي :أتدددڇ ٤ثدددك اهلل ټ ٌٍدددح اٸهٌددداٸح
ټٵرثددددح اٸٽځددددان ا ٌددددالټيح ـ تيددددهچخ اٸٵڇيددددد اٸٝث٥ددددح اٸهات٥ددددح ّ٤دددده
( )1407ذؽٱيٯ٥ِ :ية األنڀا چ٤ .ٚثك اٸٱاقن ألنڀا چ.ٚ
-اٸٍددددځٿ اٸٵثددددهڈ :أؼٽددددك تددددٿ اٸؽٍدددديٿ تددددٿ ٤ٹددددي تددددٿ ټڇٌددددډ أتددددڇ تٵدددده
اٸثيڅٱدددي اٸځاِددده :ټٵرثدددح قان اٸثددداو ـ ټٵدددح اٸٽٵهټدددح ()1994 – 1414
ذؽٱيٯ :ټؽٽك ٤ثك اٸٱاقن ٝ٤ا.
-اٸرٽڅيدددك ٸٽدددا ٬دددي اٸٽڇٜدددأ ټدددٿ اٸٽ٥ددداڀي چاألٌددداڀيك :أتدددڇ ٤ٽددده يڇٌددد ٫تدددٿ
٤ثك اهلل تٿ ٤ثك اٸثه اٸځٽهڊ.
والطب النبوي 12
٤ -ٽددددددكج اٸٝثيددددددة :ألتددددددي اٸفيدددددده ا ِددددددثيٹي .قان اٸ٩ددددددهب ا ٌددددددالټي ٚ
األچٸډ ذؽٱيٯ :ټؽٽك اٸفٝاتي.
اٸّاټٷ ٬ي اٸٕځا٤ح اٸٝثيح :التٿ اٸځ٭يً .اٸٽعٽ ٣اٸصٱا٬ي ـ أتڇ٠ثي.
٬ -ددرػ اٸثددان ڊ :أؼٽددك تددٿ ٤ٹددي تددٿ ؼعدده أتددڇ اٸ٭ٙددٷ اٸٍ٥ددٱالڀي اٸّددا٥٬ي
اٸځاِددده :قان اٸٽ٥ه٬دددح ـ تيدددهچخ ( )1379ذؽٱيدددٯ :أؼٽدددك تدددٿ ٤ٹدددي تدددٿ
ؼعه أتڇ اٸ٭ٙٷ اٸٍ٥ٱالڀي اٸّا٥٬ي.
ِ -دددهغ ټٍدددٹٻ :أتدددڇ وٴهيدددا يؽيدددډ تدددٿ ِددده ٪تدددٿ ټدددهڊ اٸځدددڇچڊ اٸځاِددده:
قان ؼياء اٸرهاز اٸ٥هتي ـ تيهچخ اٸٝث٥ح اٸٝث٥ح اٸصاڀيح (.)1392
ِ -ددددهغ اٸځٍددددائي٤ :ثددددكاٸهؼٽٿ اتددددٿ أتددددي تٵدددده أتددددڇ اٸ٭ٙددددٷ اٸٍدددديڇٜي
اٸځاِددده :ټٵردددة اٸٽٝثڇ٤ددداخ ا ٌدددالټيح ـ ؼٹدددة اٸٝث٥دددح اٸصاڀيدددح (1406
– )1916ذؽٱيٯ٤ :ثكاٸ٭راغ أتڇ ٨كج.
٤ -ٽكج اٸٱانڊ ِهغ ٔؽيػ اٸثفانڊ :ٸٹ٥الټح تكن اٸكيٿ اٸ٥يځي.
-ذؽ٭ددددح األؼددددڇلڊ :ټؽٽددددك ٤ثددددك اٸددددهؼٽٿ تددددٿ ٤ثددددك اٸددددهؼيٻ اٸٽثددددانٴ٭ڇنڊ
أتڇاٸ٥ال اٸځاِه :قان اٸٵرة اٸ٥ٹٽيح ـ تيهچخ.
٤ -دددڇپ اٸٽ٥ثدددڇق ټؽٽدددك ِدددٽً اٸؽدددٯ اٸ١٥ددديٻ تددداقڊ أتدددڇ اٸٝيدددة اٸځاِددده:
قان اٸٵرة اٸ٥ٹٽيح ـ تيهچخ اٸٝث٥ح اٸصاڀيح (.)1415
٬ -ددددديٗ اٸٱدددددكيه٤ :ثدددددك اٸددددده چ ٪اٸٽځددددداچڊ اٸځاِددددده :اٸٽٵرثدددددح اٸرعانيدددددح
اٸٵثهڈ ـ ټٕه اٸٝث٥ح األچٸډ (.)1356
-اٸځڅايدددح ٬دددي ٨هيدددة اٸؽدددكيس:أتڇ اٸٍددد٥اقاخ اٸٽثدددانٲ تدددٿ ټؽٽدددك اٸعدددىنڊ
اٸځاِددددده :اٸٽٵرثدددددح اٸ٥ٹٽيدددددح -تيدددددهچخ (1399ڄدددددـ 1979 -ٺ) ذؽٱيدددددٯ:
ٜاڄه أؼٽك اٸىاچڈ .ټؽٽڇق ټؽٽك اٸٝځاؼي.
٨ -هيددددة اٸؽددددكيس :ؼٽددددك تددددٿ ټؽٽددددك تددددٿ تددددهاڄيٻ اٸفٝدددداتي اٸثٍددددري أتددددڇ
ٌددددٹيٽاپ اٸځاِدددده :ظاټ٥ددددح أٺ اٸٱددددهڈ -ټٵددددح اٸٽٵهټددددح ( )1402ذؽٱيددددٯ:
٤ثك اٸٵهيٻ تهاڄيٻ اٸ٥ىتاچڊ.
٨ -هيددددة اٸؽددددكيس :تددددهاڄيٻ تددددٿ ٌددددؽاٮ اٸؽهتددددي أتددددڇ ٌددددؽاٮ اٸځاِدددده:
ظاټ٥دددح أٺ اٸٱدددهڈ -ټٵدددح اٸٽٵهټدددح اٸٝث٥دددح األچٸدددډ ( )1405ذؽٱيدددٯ :ق.
ٌٹيٽاپ تهاڄيٻ ټؽٽك اٸ٥ايك.
-ٸٍدداپ اٸ٥دددهب :ټؽٽددك تدددٿ ټٵددهٺ تدددٿ ټځ١ددڇن األ٬هيٱدددي اٸٽٕددهڊ اٸځاِددده:
قان ٔاقن ـ تيهچخ اٸٝث٥ح األچٸډ.
والطب النبوي 10
-اٸ٥دددديٿ :أتددددڇ ٤ثددددك اٸددددهؼٽٿ اٸفٹيددددٷ تددددٿ أؼٽددددك اٸ٭هاڄيددددكڊ اٸځاِدددده :قان
چټٵرثح اٸڅالٶ -ذؽٱيٯ :ق.ټڅكڊ اٸٽفىچټي چق .تهاڄيٻ اٸٍاټهائي.
-ټ٥عدددٻ اٸثٹدددكاپ :يددداٰڇخ تدددٿ ٤ثدددك اهلل اٸؽٽدددڇڊ أتدددڇ ٤ثدددك اهلل اٸځاِددده :قان
اٸ٭ٵه ـ تيهچخ.
-اٸٽ٩دددهب ٬دددي ذهذ يدددة اٸٽ٥دددهب :أتدددڇ اٸ٭دددرػ ڀأددده اٸدددكيٿ تدددٿ ٤ثدددك اٸٍددديك
اتدددٿ ٤ٹدددي تدددٿ اٸٽٝدددهو اٸځاِددده :ټٵرثدددح أٌددداټح تدددٿ ويدددك ـ ؼٹدددة اٸٝث٥دددح
األچٸډ ( )1979ذؽٱيٯ :ټؽٽڇق ٬اـڇنڊ چ٤ثكاٸؽٽيك ټفران.
-اٸٱٍ ٛـيه ٤الض :ٸٽؽٽك اٸعيالڀي (ټٝڇيح).
-ټ٥عٻ األّ٤اب چاٸځثاذاخ اٸٝثيح ٸٱثيٍي .قان اٸٵرة اٸ٥ٹٽيح
seieSeLle , Books: