SPIS TREŚCI

s.
Bu dowa mstrumentu . . . . . . 4
Zarys wiadomości historycznych 5
Uwagi wstępne 5
Wskazówki dydaktyczno-metcdyczne 6
Prawidłowa postawa grającego .. . . 7
Układ lewej ręki . . . . . . . . . . 8
Układ prawej ręki, trzymanie i prowadzenie smyczka 11
Strojenie wiolonczeli . 14
Objaśnfanie znaków . . . . . . 14

Ćwiczenia na lewą rękę (1-23) . 15

P ierwsze ćwiczenia z użyciem smyczka (24-36) 18
'układ lewej ręki na strunie A i C (37-39) 20
Ćwiczenia całym smyczkiem (40-52) . . . . . . 21
Ćwiczenia smyczkowe na gamie (53-55) . . . . 23
Równomierny podział smyczka, rytmy mieszane (56-68) 23
Legato (69-75) . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . 26
Przechodzenie smyczka z jednej struny na drugą (76-92) . 28
Ćwiczenia w prowadzeniu smy~zka na dwóch strunach równocześnie (93-97) 30
Przechodzenie smyczka legato ze struny na strunę (98-111) 32
Portato (112-114). 33
Kwarty (115-119). . . . . . . . . . . 34
Kwinty (120-123). . . . . . . . . . 35
Nierównomierny smyczek (124-148) . 36
Sekst y (138-142) . . . . . . . . . . . 39
Ósemki. Krótki smyczek (149-171). . 41
Przechodzenie smyczka przez jedną strunę (172-181) . ·. 45
Oktawy (177-181) . . . . . . . . . . . . . .. . .. . 45
Przechodzenie smyczka ze struny n a strunę (182-190) . 46
Dwudźwięki (191-198) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Rytm punktowany. Smyczki nierównomierne. Przedtakt (199-212) . 49
Ćwiczenia na podział smyczka. Synkopy (213-225) 52
Podwójne dźwięki (226-231) . . . ..... . 55
Szeroki układ palców (232-261) . . 55
'l'riole (262-270) . . . . . . . . . . 63
Legato całym smyczkiem (274-280) 66
Synkopy (281-286) . . . . . . . . . 68
Arpeggio (287-292) . . . . . . . . . 69
Ćwic,-zenia palcowe i smyczkowe (293 -305). 72
Szesnastki {306-310) . . . . . . . . . 76
Rytm punktowany. Staccato (316-322). 79
Ćwiczenia w dwudźwiękach (323-326) . 80
Półpozycja (328-340) . . . . . . .
82
I pozycja p odwyższona (341-345).
 BUDOWA JNSTRUMENTO

------ślimak

główka

-------prożek

1 - - - - - - - - szyjka

---.f---- pudło rezonansowe

- - - - - - + - - strurmik

Smyczek

,<---koniec
,._ sm.-----r,...---- środek sm --~,+---- przy żabce ~
: : . 1
';;;;
I
I

=
I 1 J
_.... c
4 == =· ?!
1 J w

główka :
: •: : żabka
I
.... - - górna połowa -------+ 4----doh1a połowa-----~
!(-
I
I
·------------cały smyczd\-----------_,,,_
 ZARYS WIADOMOŚCI HISTORYCZNYCH

Wiolonczela (wł. violoncello, zdrobniała forma od violon =kontrabas) jest instrumentem smyczkowym o du-
żych rozmiarach, zbudowanym wedhtg wzmu skrzypiec. Ojczyzną wiolonczeli są Włochy. Tutaj na przełomie

wieków XVI i XVII mistrzowie sztuki lutniczej: Gasparo da Salo, A. Amati, Maggini i in., zaczęli wyrabiać in-
strumenty tego typu, różniące się wielkością a posiadające pięć lub sześć strun. Początkowo wiolonczela spełniała

rolę instrumentu basowego akompaniującego, z czasem dopiero, w ciągu wieków XVII i XVIII, zdobywa coraz
większe znaczenie, najpierw jako instrument orkiestrowy, później solowy, ubiegając się o pierwszeństvvo w orkie-
strze, które wówczas należało do pokrewnego instrumentu, viola da gamba.
Ostateczną konstrukcję i wielkość wiolonczeli ustalił A. Stradivań. Oprócz niego w historii doskonalenia in-
strumentu zapisali się tacy mistrzowie, jak : N. Amati, A. i G. Guameńus, C. Bergonzi, F. i V. Rugieri (\Vlochy),
J. Stainer (Niemcy), J. B. Vuillaume (Francja), M. Groblicz, B. Dankwart (Polska) i wielu innych.
W drugiej połowie XVIII w. wiolonczela staje się jedynym przedstawicielem tenoru i basu pośród instrumen-
tów smyczkowych. W zwycięstwie nad violą da gamba zadecydowała łatwość osiągnięcia na niej dokładnej i czy-
stej intonacji, nie krępowanej - jak na gambie - progami, ponadto bardziej zaokrąglony kształt podstawka
pozwalał na swobodną i pełną dźwiękowo grę, usuwał niebezpieczeństwo mimowolnego potrącenia sąsiednich

strun.
Do końca XIX w. grano na wiolonczeli stawiając ją wprost na ziemi lub na niskim stołku i obejmując kola-
nami, przez co postawa grającego była skrępowana. Zastosowanie nóżki, na której teraz opiera się instrument, po-
zwoliło na większą swobodę prawej i lewej ręki , a tym samym stworzyło większe możliwości techniczne, oraz
poprawiło warunki rezonansowe.
W Polsce spotykamy się z wiolonczelą na początku XVIII w. Z długiego szeregu nazwisk polskich wiolon-
czelistów, którzy przyczynili się do wzbogacenia literatury wiolonczelowej i weszli do historii rozwoju gry na tym
instrumencie, wymienię parę tylko nazwisk: Mikołaj Zygmuntowski (ur. 1775), Antoni Radziwiłł (ur. 1775),
Adam Hennan (ur. 1835), lgnacy Komorowski (ur. 1824), Bolesław Moniuszko (ur. 1845, syn Stanisław.a), Józef
Szabliński (ur. 1809), Stanisław Szczepanowski (ur. 1814), Józef Adamowski (ur. 1862), Karol Skarżyński (ur.
1873), Ely Kochański (zm. 1938).

UWAGI WSTĘPNE

Wiolonczela była w Polsce' do niedawna mało popularna, zwłaszcza jako instrument solowy. Rzadko stano-
wiła przedmiot zainteresowania wśród rozpoczynających naukę muzyki. Klasy wiolonczelowe w szkołach muzycz-
nych, o ile w ogóle istniały, miały bardzo nielicznych uczniów.
Nic więc dziwnego, że literatura pedagogiczna w tym zakresie niemal u nas nie istnieje. Ostatnio wobec im-
ponującego rozwoju szkolnictwa muzycznego oraz szerokiej popularyzacji nauki gry m. różnego rodzaju instru-

mentach, wobec powstawania licznych zespołów muzycznych, zawodowych i amatorskich pojawienie się na rynku
księgarskim podręczników do nauki gry, zwłaszcza podręczników typu elementarnego, stało się naglącą potrzebą.
Mając ten stan rzeczy na uwadze, postanowiłem opracować niniejszą szkołę gry na wiolonczeli; przygotowując ją,
kierowałem się własnym długoletnim doświadczeniem pedagogicznym jak i również korzystałem z zagranicznej li-
teratury w tej dziedzinie. Szczególnie dotyczy to metody nauczania przedstawionej w pracy radzieckiego pedagoga
R. Sapożnikowa Nauka gry na wiolonczeli, Muzgiz, Moskwa 1951.
Jednym z założeń pracy nad niniejszym podręcznikiem było oparcie się przy doborze materiału ćwiczeniowe­
go na melodyce ludowej, a możliwie maksymalna eliminacja materiału jałowego, zbyt mechanicznego, nie zawie-
rającego żadnej treści muzycznej, nużącego i często zniechęcającego młodego ucznia do dalszef gry.
Dobór takiego materiału miał na celu nie tylko wzbudzenie u uczniów już od pierwszej chwili zainteresowa-
nia stroną muzyczną utworu oraz dostarczenie najmłodszym z nich repertuaru, który by ich cieszył i wzruszał, był
6

clla nieb jak najbardziej zrozumiały i przez to zach<;car ich do dalszej nauki; chodziło tu równ ież o wyrobieme
u uczniów poczucia wartości artystycznych tkwiących w naszej pieśn i ludowej.
W myśl podstawowej zasady dydaktycznej zachowalem progresywny układ materiału pod względem stopnia
trudności oraz systematycznie wprowadzałem coraz to nowe zagadnienia teoretyczne.

WSKAZÓWKJ DYDAKTYCZNO-METODYCZNE

Jedną z podstaw współczesnej metodyki gry na instrumentach smyczkowych j est znajomość praw fizjologii
Uzgodnienie wymogów czysto technicznych z podstawowymi prawami anatomii i fizjologii oznacza zerwanie
z wszelką sztucznością i skrępowaniem postawy i ruchów grającego , 0211acza zachowanie naturalności i swobody
Ruchy sksępowane wykonywane są z trudnością, wymagają bowiem wiele niepotrzebnego wys iłku, wywołującego

u grającego szybkie zmęczenie. Ruchy nat1.1ralne natomiast łączą się z uczuciem swobody i łatwości .

Stałe kontrolowanie przez pedagoga postawy ucznia, w łaściwego trzymania instrumentu, właściwego układu

i ruchu rąk, palców, trzymania smyczka itp. jest niesłychan ie waine, zwłaszcza w pierwszym ohesie nauki, kiedy
ruchy te charakteryzuje zbytnia sztywność i kurczowość.

Nie znaczy to wcale1 że punkt ciężkości współczesnego nauczania przesunięty zostaje na stronę wyłączni e

techniczną kosztem zagadnień czysto muzycznych. Wiadomo jednak, że wiele usterek efektów dźwiękowych jes1
spowodowanych właśnie wadliwym wykonaniem ruchowym. Przewodnia rola sruchu muzycznego w nauce gry n8
instn.nnentach nie ulega żadnym wątpliwości om. Należy jednak stwierdzić, że dotychczas zasada ta nie była

w praktyce należycie realizowana albo ją wręcz zaniedbywano.

Mechaniczne granie z nut, bez uzmysłowienia sobie odpowiadającego im brzmienia, nie rozwija tak niezbęd­
nego współdziałania słuchu muzycznego i aparatu gry ucznia i nie wyrabia um iej ętn o śc i interpretacyjnych. Dlatego
ksztatcenie muzycznej wyobraźni ucznia (m. in. nauka solfeżu) powinno być otoczone szczególną troską pedago-
ga. Należy również jak najwcześniej przyzwyczajać ucznia do samodzielnej kontroli jakoś ci wydobywanych z in-
strumentu dź,więków (intonacji, pełn i brzmienia, śpi ewności).

Jedną z innowacji współczesnych metod nauczania g1y na instrumentach jest możliwie oddzielne podawanie
i przyswajanie uczniowi w początkach gry poszczególnych problemów, względnie przy j ednoczesnoś ci kilku kon-
centrowanie uwagi na jednym z nieb oraz drugoplanowe traktowanie innych.
W niniejszej szkole wprowadzam praktykowaną z powodzeniem przez radzieckiego pedagoga R. Sapożniko"

wa metodę rozpoczynania nauki od gry lewą ręką bez użycia smyczka, z zastosowaniem gry pizzicato prawą ręką
~fa to na celu umożl i wienie początkującemu większego skoncentrowania się na problemach lewej rękl przy wyko-
naniu choćby prostej treści melodycznej, a uniknięcie przez j aki ś czas rozproszenia uwagi ucznia pomiędzy tak
bardzo różne problemy techniczne obu rąk.

Materiał powinien być podawany uczniowi w takiej kolejności , w jakiej został przedstawiony w niniejszym
podręczniku. Stosowany ewentualnie materiał dodatkowy powinien być starannie dobrany tak pod względem _1 eg0
wartości muzycznej, j<1k i odpowiedniego stopnia trudnoś ci technicznych.
Przerabianie materiału elementarnego powinno odbywać się bardzo wolno, choćby nawet ucze!l był bardzo
zdolny i z łatwością pokonywał pierwsze trudności.

Pamiętać również trzeba, że w gronie uczniów będą tacy, którzy w okresie zmian psychofizycznych (okres
dojrzewania) nie będą robili postępów w nauce i często trzeba będzi e cofnąć się , aby nadrobić niedostrzeżone

w porę luki Należy więc ucznia dobrze obserwować i ori entować s ię w jego dyspozycjach psychofizycznych.
Bardzo ważnym a zarazem niełatwym zagadnieniem gry na wiolonczeli jest intonacja. Nie od razu osia,ga się
tutaj wyniki, to też należy stale 1 konsekwentnie udoskonalać z trudem osiągane rezultaty.
Korekta fałszywie zagranego dźwięku przez porównanie go z dźwiękiem dobrze zagranym, a nas tępnie kilka-
krotne bezbłędne przegranie jakiegoś fragmentu znanej melodii, w której występuj e dany dźwięk lub interwał .

przyczynia s ię do ćwiczenia pamięci słuchowej i wyrobienia poczucia intonacji.

 .. -.· .:·

Wprowadzona w niniejszym podręczniku gra na dwóch strunach równocześnie ma na celu wysubtelnie.nie

słuchu i wrażliwości na interwały (początkowo kwinty na pustych strnnacl~, a następnie w szczupłym zakresie ter-
cje, kwarty, seksty, septymy i oktawy). Powinna ona odbywać się przez dłuiszy czas w obecności nauczyciela,
o ile uczeń nie ma fachowej pomocy w domu. Musimy s ię liczyć z faktem, że instrument w domu będzie niedo-
strojony, i powinniśmy ograniczyć w początkach grę domową do ćwiczeń melodycznych jec)nogłosowych, ale do-
brze przygotowanych na lekcji przez nauczyciela.
Należy zawsze pamiętać, że jakkolwiek podręcznik pod względem metodycznym wyczerpuje w pewnym sto-
pniu poszczególne zagadnienia, a program nauczania szkolnego również wyznacza pewne określone ramy i wy-
magania, to w żadnym wypadku nauczyciel nie może rezygnować ze swej własnej inicjatywy i inwencji
pedagogicznej. Nie można bowiem z.apominac, że każdy uczeń posiada swoją własną struktmę psychofizyczną,

własną indywidualność i w zal eżności od niej nauczyciel powinien stosować właściwe metody, odpowiedn.ie
w stosunku do danego ucznia. Należy również pamiętać, że zakres oddziaływania na ucznia powinien być o wiele
szerszy, aniżeli jest to w stanie ująć jakikolwiek podręcznik. Wyrobienie siły woli, tak potrzebnej uczniowi do po-
konywania rozlicznych trudności, piętrzących się przed n.im przy opanowywaniu instrumentu, wyrabianie jego
wrażliwości estetycznej, umiejętności spostrzegania i odczuwania piękna zawartego w granych przez niego utwo-
rach - to przykłady licznych zadań stojących przed dobrym pedagogiem
Chcę jeszcze podkreślić w kilku słowach znaczenie, jakie posiada dobór odpowiedniego instrumentu dla ucz-
nia. Nauczyciel powinien, o ile możności, p1'Z)jść tu uczniowi z pomocą. Będzie w tym wypadku chodziło zarów-
no o jakość, jak i odpowiednią wielkość wiolonczeli. Również i smyczek powinien posiadać odpowiednią długość

1 ciężar, stosownie do fizycznych warunków ucznia. Należy także zwrócić uwagę na prawidłową wysokość prożka.

podstawka, na odpowiednie funkcjonowan ie kołków itp. Struny położone za wysoko nad chwytnią stawiają za
duży opór palcom ucznia i są przyczyną nadmiernych naprężeń i skurczów lewej ręki .

PRAWIDŁOWA POSTAWA GRAJĄCEGO

Na wioionczeli gra się w pozycji siedzącej, zajmując

przednią część krzesła, a więc nie doLykając oparcia plecami.

Wysokość krzesła winna być dostosowana do wzrostu gra-
j ącego; przy nieodpowiedniej wysokości krzesła uczeń może

ewentualnie regulować swobodnie ustawienie nóg, podkła­

dając pod stopy odpowiedniej grubo ści deseczki.

Instrument oparty nóżką o ziemię obejmuje się kolana.-
mi, jednak bez większego nacisku. Nogi, rozstawione odpo-
wiednio do szerokości instrumentu, opierają się swobodni e
o podłogę całymi stopami, rozchylonymi nieco na zewnątrz.

Lekkie, naturalne pochylenie gómej części tułowia wraz

l ramionami ku przodowi cechuje zazwyczaj swobodną po-
~tawę instrumentalisry. Należy zwracać jednak uwagę, żeby

nie było ono przesadne, tj . żeby klatka piersiowa nie była za-
punkly 01>uoa.
padnięta, a plecy zbyt zgięte (zgarbione). Kręgosłup i głowa

winny tworzyć bezwzględnie lini ę prostą, bez skręcenia czy

przechylenia w którąko lwiek s tronę .

Wysokość insuumemu reguluje się nóżką tak, aby

k ołek struny C znajdował się na linii oczu (względnie uszu)
Szyjka instrumentu jest odchylona lekko w lewo od ucha
(zdarza si ę dość często . że uczeń nie kontrolowany przez pe- rys. 1
8

dagoga przytyka główkę wiolonczeli do kosc1 jarzmowej za lewym uchem, co 1.vskutek stałego działania drgań in-
strnmentu powoduje przytępienie słuchu).

Instrument nachylony jest pod kątem ostrym do podłogi, przy czym prawidłowe nachylenie powirmo się wa-
h ać w granicach 60°-70°. Prócz tego instrument powinien być lekko skręcony w stronę prawej ręki tak, żeby
brzeg górnej plyty (wierzchu) dotykal kolana prawego, a brzeg jego dolnej płyty (spodu) dotykał lewego kolana.
Bardzo ważne jest dla ucznia utrwalenie sobie stałych punktów oparcia instrumentu, co pozwoli na utrzymy-
wanie go zawsze w jcdnakow)~n położeniu. Tymi punktami oparcia wiolonczeli są wymienione już poprzednio
nóżka instmmenn1 - opierająca się o podłogę, brzeg płyty dolnej - opierający się o wewnętrzą stronę lewego
kolana (prawe kolano dotyka brzegu górnej płyty) oraz trzeci punkt, tj . górny brzeg spodu instrumentu po prawej
stronie szyjki -- opierający się w okolicy <lotka piersiowego.
Podczas ćwiczenia smyczkiem na pustych strunach lewą rękę należy oprzeć na pudle instrumentu z lewej
strony szyjki (rys. l }. Zdarza s ię, że w czasie gry smyczkiem na pustych strunach uczniowie nie kontrolowani
przez nauczyciela układają niedbale rękę na szyjce instrumentu (oczywiście bez układania palców na strunach),
skutkiem czego powstaje u nich niepożądany nawyk w układzie lewej ręki .

Prawidłową postawę grającego powinna cechować naturalność i swoboda (oczywiście zdyscyplinowana). Za-
chowanie przy grze wlaści wej postawy jest nie tylko n iezbędne do osiągnięcia odpowiedni.eh rezultatów technicz-
nych, lecz również czyni zadość wymaganiom estetycznym.

UKŁAD LEWEJ RĘKI

Pierwsze trudności ucznia w opanowaniu prawidłowego układu i ruchów lewej ręki mają swe źródło w zbyt-
niej sztywności i nadmiernym naprieża.n iu mięśni.

Szczególne trudności nastręcza kciuk i palec trzeci: zwłaszcza ten ostatni, anatomicznie związany dużą zależ­

nością z palcem środkowym i małym, wymaga dluższego ćwiczenia dla wyrobienia jego samoqzielności i swobo-
dy mchów. Również i palec czwarty nie zdrad.za początkowo zhy1 dużej aktywności . Dlatego szczególnie
w początkowej fazie nauki niezbędne jest stale kontrolowanie ucznia, aby nie dopuścić do gry ręką usztywnioną.
Ulożenie ręki w pozycji pierwszej w układzie wąskim wygląda następująco: kciuk przylega do szyjki swym
członem końcowym, bez nacisku, swobodnie, lekko zgięty (tys. 2 i 3). Palce umiejscawiamy na chwytni na stnmie
D. Odległości pomiędzy poszczególnymi. palcami odpowi adaj ą interwałom póltonowym, natomiast pomi ędzy pier-
wszym a czwartym - i nterwałowi małej

tercji. Palce powinny być zaokrąglone,

przy czym człony paznokciowe nie mogą

być przesadnie podgięte w stronę cH:oni

(a jedynie lekko pochylone w stronę pro-
żka - tys. 4, 5). Z drugiej strony zbyt
pochyłe położeni e palców może utrudnia{:
w przyszłości rozciągliwość ręki, przecho-
dzenie do wyższych pozycj i i stwarzać

trudności w opanowaniu wibracji.

l
Kciuk powinien przez cały czas znaj-
dować się na swoim stałym miejscu, tj.
/. .ł
naprzeciw palca 2. Stanowi on niejako I
Jl
„punkt orientacyjny" dla pozostałych pal-
I
/
ców. Cała ręka powinna być

elastyczna. Palce powinny padać na strunę

swobodna i
I
energicznie, pewnie i dokładnie, na.ciska- rys. 2 rys. 3
 9

rys. 4 tys. 5

Jąc ją opuszką dostatecznie silnie (należy jednak unikać nadmiernego nacisku jak również, przesadnie wysokiego
unoszenia palców). Dloó winna stanowić z przedramieniem niemal linię prostą, z nieznacznym uwypukleniem
przegubu na zewnątrz. Przy układaniu lewej ręki, jak również w dalszym przebiegu pracy, należy zwrócić uwagę

na położenie łokcia Zbyt wysokie położenie szybko męczy rękę, a niskie położenie (zwisaj ące) utrudnia swobodę

ruchów.
Odległość pierwszego palca od prożka pow1men uczeń przyswoić sobie od pi erwszych lekcji wzrokowo
1 słuchowo. Kontrolą słuchową należytego mniejscowienia palców będzie porównanie dźwięku wydobytego pal-
cem 4. z dźw iękiem pustej struny ni ż5zej, który powinien brzmieć o oktawę niżej.

Celem uzyskania pewności chwytu i zautomatyzowania ruchu, który potrzebny jest do umiejscowienia ręki

w pierwszej pozycji, zaleca się zdejmowanie ręki z chwytni i opuszczanie jej w położenie zwisające, a następnie
energiczne umi eszczanie znów na chwytni, przy równoczesnym kontrolowaniu jej prawidłowego umiejscowienia.
Szczególnie ważnym ćwiczeniem we wstępnym okresie nauczania jest równi eż wyrabianie aktywności i nie-
za leżności palców podczas jednoczesnego opadania na strunę dwóch, trzech· i czterech palców. Stosować można

ćwiczenia, które ilustrują następujące przykłady:

1- - - - - -- - - - - -- -- 1- - - - - - - - - - - - - - • - - - 4 11~~~~~~~

2.:'
I ... ... ------ ---·- 4.1 2J -„ - .- - - - 1 Z.l---

.
]. -
l. )
3. : ' J 5. I 3

'r Er EN1r=-- r
l J : I I

f r
I .

tr F f I
•
I li
k

F
[!
I F li • • "r F F F li F ~I #a
i kreski poziome oznaczają zatrzymanie palca na strunie)

6. 1- - z - „ ~ - ~-----{ 1 -- !- - 7 l - -4- - - -
2- -
.i
2- -, __ __2--·
:=fJ= „
I
F I 1r r---r r 1i'r i r r ·Fd f F
Ćwiczenia te należy wykonywać na wszystkich stnmach.
Początkowo wykonuje uczeń wszelkie ćwiczenia za pomocą pizzicata prawej ręki, zwracając wyłącz.nie
uwagę na układ i działanie palców lewej ręki. Skoro opanuje w tym czasie przy pomocy oddzielnych ćwiczeó pro-
10

wadzen ie smyczka po pustych strunach, będ zie mógł powoli wprawiać się w ćwiczenia wymagaj ące koordynacji
rucbów obu rąk . W wąskim ukła dzie pierwszej pozycj i pozostaje on przez kilka miesięcy . W tym czasie powinien
uczeń nabyć pewnej biegłości, wyrobić odp owiednią s ilę i n iezależność palców.
Nas tępnie przechodzi się do układu szerokiego. Rozróżniamy tu dwa sposoby. Pierwszy sposób polega na
odsuni ęciu I. palca od pozostałych o półton w dół w stronę prożka (rys. 6), przy czym palec ten wycia.ga się do ść
znacznie (przy małej ręce nawet się wyprostowuje). Reszta palców pozostaje na dawnych miejscach. Pomiędzy

palcem J _a 2. powstaje w ten sposób inte1wał wielkiej sekundy, natomiast interwał pomiędzy palcem 1. a 4. zwi ę­
ksza się do tercji wielkiej. Kciuk pozostaje równid : na dawnym miejscu z minimalnym ewentualnie odchyleniem
w kierunku palca l. (najodpowiedniejszy układ dla tonacji bemolowych) .
Przy drugim sposobie p17ejścia do układu szerokiego palec I. pozostaje na miejscu, a wszystkie poz.ostałe
odsuwaj ą się o półton w stronę podstawka. Powstaje tu również zw iększona rozpiętość pomiędzy palcem 1. i 2.,
odpowiadająca odległości całego tonu (najodpowiedniejszy układ dla tonacji krzyżykowych).

Przy układzi e szerokim należy łokieć oraz dłoń wys unąć nieco do przodu, aby . uniknąć odchylenia jej
w lewo; w ten sposób zmniejsza si ę naprężenie m ięśni. Kciuk przesuwa się w tym wypadku trochę dalej w ślad za
palcami 2., 3. i 4., pozostając naprzeciw palca 2.
Położeni e łokcia i grzbietu dłoni w układzie wąsk im i szerokim uzależnione jest od struny, na której ustawia-
my palce (rys. 2, 3, 7).

rys. 6 rys. 7
 11
UKŁAD PRAWEJ RĘKI, TRZYMANIE I PROW ADZENIB SMYCZKA

Pierwsze uj ęcie smyczka przez ucznia jest przeważnie sztywne i kurczowe. To nadmierne napr~żanie rni ~śni
połączone jest z dużym wysiłkiem i utrudnia znacznie swobodę ruchów. Dlatego jeszcze przed rozpocąciem na-
uki prawidłowego posługiwania się smyczkiem wskazane jest zastosowanie przez ucznia szeregu ćwiczei1,

mających na celu rozluźnienie mięśni prawej kończyny górnej. Ćwiczeniem takim może być np. wykonywanie
miękkich, elastycznych ruchów kołowych, wywoływanych przez opadanie i unoszenie ręki w prżegubie, z równo-
czesnym ruchem przedramienia. Ruchy te można by porównać z ruchem ręki pociągającej p ędzlem po płaszczyź­

nie w kienmku pionowym w dół i w górę.

Nauczyciel może kontrolować swobodę ręki ucznia, podnosząc jego przedramię niespodzi ewanie do góry
i następnie równie niespodziewanie je opuszczając. Zadowalający efekt tych ćwiczeń mo żna by określić jako
osiągnięcie odczucia „elastycznego bezwładu ręki ".

Po tych wstępnych ćwiczeniach przystępuj e się dopiero do zawajomienia ucznia z prawidłowym uj ęciem

smyczka. Rękę o naturalnie, lekko zaokrąglonych palcach (przy czym kciuk również zgodnie z naturalnym
układem ręki znajduje się naprzeciw palca środkowego) wyciągamy do przodu, zwracając wewnętrzną stronę dłoni

ku p odłodze, i do tak przygotowanej . ręki wkładamy smyczek. Palec środkowy opiera się swym środkowym
członem o pręt, opuszką zaś dotyka częściowo skuwki żabki, a częściowo włosia, wystając minimalnie poz.a dolny
brzeg żabki. Kciuk, lekko zaokrąglony, opiera się częścią czubka o pręt, częścią o występ żabki. Zaolaąglenie

kciuka wptywa na elastyczność ręki i minimalny stopień napięcia w pozostałych palcach. Środkowy człon palca
środkowego znajdujący si ę naprzeciw kciuka tworzy razem z nim tzw. oś gry (rys. 8, 9). Przy zmianie kierunku
prowadzeDia smyczka palce tworzące oś gry nie ulegają takim przestawieniom polożenia, jak to ma miejsce
w położeniu dłoni i reszty ·palców, lecz zmiany te są nieznacz-
ne. Palec wskazujący, którego rola polega na przenoszeniu siły

mięśni ramienia, jest leld<O zgięiy ·i nieznacznie odsunięty w le-

wo od reszty palców i spoczywa na pręcie w zgięciu między

członem paznokciowym i środkowym, nieznacznie obejmuj ąc

pręt. Palec serdeczny (pierścieniowy), nadający smyczkowi

kierunek, opiera się na pręcie swym środkowym członem,

a k011cem dotyka żabki powyżej dolnej krawędzi. Mały palec,

spoczywaj ący na pr~cie członem paznokciowym, sięga mniej
więcej do miejsca zetknięcia żabki z prętem . Spełnia on rolę

przeciwwagi, wywierając zwłaszcza nacisk w czasie gry przy

żabce.
iys. 8
Nieznaczne odchylenia od takiego ustawienia paków mo-
gą mieć miejsce jedynie wtedy, jeżeli będą mi ały swoje i:1za-
sadnienie w indywidualnych wamnkacb anatomicznych dłoni

i palców grającego.

Wodzenie smyczkiem po sirunach powinno się odbywać

w stałej odległości od podstawka, wyn oszącej około 3-5 cm.

Naukę prawidtowego prowadzenia smyczka należy roz-
począć na strunie D (najwygodniejsze położenie prawej ręki -
iys. 10). Rozpoczynamy od ustawienia smyczka na strunie rys. 9

w jego środkowej części. W tym położeniu dłoń wrnz z pal-

cami swobodnie zaokrąglonymi opuszczona jest ku dołowi, bez odchyleń bocznych w przegubie. Ramię nato-
miast jest lekko odchylone od tułowia i wysunięte nieco do przodu (rys. 11). Pierwsze ruchy smyczkiem
wykonuje uczeń za pomocą swobodnych mchów przedramienia, wodząc po strunie środkowym odcinkiem smy-
czka (ok. 20 cm).
12

rys. IO rys. 11

Przed przystapieniem do pocią,,,"Dięć smyczkiem po strunach praktyczną korzyść może dać, zwłaszcza ucznio-
wi skłonnemu do usztywniania ręki, następujące ćwiczenie: uczet1 stawia na strunie D prawidłowo ujęty smyczek
w jego środkowej części, a palcami lewej ręki przytrzymuje pręt poniżej główki . Trzymanie smyczka w prawej
ręce ogranicza się do lekko zaokrąglonego kciuka i palca środkowego. Palce wskazujący i pierścieniowy opierają

się lekko, a palec mały zwisa luźno bez oparcia. Ćwiczenie polega na tym, że uczeń na przemian naciska smyczek
palcem wskazującym i zwalnia ten nacisk. Smyczek stoi w miejscu, nie przesuwa się po strunach. Nacisk palca
wskazującego powinien być na tyle mocny, aby był słyszalny szmer spowodowany intensywniejszym zetknięciem

się włosia ze struną. Należy uważać, ażeby smyczek nie wychylał się ze swego położen ia, przegub nie wyginał się
zbyt głęboko, a łokieć nie podnosił się przez aktywność niewłaściwych grup mięśniowych ramienia. Powrót dłoni

do pozycji wyjściowej, tj. w kierunku palca małego, odbywa się przez zmniejszenie nacisku palca wskazującego

na pręt Czynność tę zaleca się powtarzać przez szereg lekcji, bez uszczerbku dla ćwiczeń w prowadzeniu smy··
czka po strunach.
%fł1:
f.
)(
:li
ręka nacisk powrót
nieruchoma (pronacja) (supinacja)

Przesunięcie smyczka od środka w kierunku jego końca, czyli „w dół" (i"'\), odbywa się ruchem przedramie-
nia aż do wyprostowania się w łokciu i utworzenia prostej linii z ramieniem. Równocześnie przegub stopniowo
wyrówm~e s ię , następnie dłoń podnosi się i odchyla w przeciwnym kierunku do ruchu smyczka (w lewo), a palce
nieznacznie zmieni ają położenie na żabce i p ręcie, przy czym palec wskazujący trochę głębiej obejmuje pręt. Pręt

nachyla się podczas tego ruchu w stronę chwytni, a włosie pod koniec smyczka dotyka sn·un niecałą swoją szero-
kością (rys. 12).
Przy ruchu smyczka w odwron1ym kierunku, tj. od końca do środka, czyli „w górę" (V), przegub uwypukla
się, a dłoń opada. Przesuwanie smyczka od.bywa się teraz głównie przedramieniem przy biernym współudziale pal-
ców i przegubu.
Natomiast prowadzenie smyczl<a od środka do żabki wykonuje się całym ramieniem, równi eż przy współ­

udziale palców i przegubu. W położeniu smyczka „przy żabce" dłoń jest opuszczona, z małym uwypukleniem
przegubu w lewo. Przedramię znajduje się blisko krawędzi wierzchu, a ramię zbli żone jest do tułowia (rys. 13).
 13

----\
/
/ \

iys. 12 rys. 13

Prowadząc smyczek od żabki do Środka, wykonujemy mch w stawie barkowym przy jednoczesnych ruchach
przegubu i dłoni oraz nieznacznym przestawieniu palców, dochodząc do wyjściowego punktu, w którym zaczęli­

śmy opis.
Położenie łokcia, przegubu i dłoni uzależnione jest od struny, po której przesuwa się smyczek. Przy przesu-
waniu smyczka na stnmie D i G łokieć pozostaje w położeniu „zasadniczym" (położeni e średnie). Na strunie A
łokieć jest znacznie wyżej, natomiast na strunie C jest niżej niż w położeniu zasadniczym. Prowadzenie smyczka
powinno się odbywać całą szerokością włosia.

Uczeń powinien poświ ęcić dużo czasu na opanowanie powyższych elementów prawidfowego prowadzenia
smyczka, ćwi cząc na pustych strunach, zanim nastąpi skoordynowanie smyczkowania z czynnościami lewej ręki.

Warunkiem wydobycia pełnowartościowego dźw i ęku jest prowadzenie smyczka prostopadle do struny,
a równolegle do podstawka. Jeżeli nachylenie w pewnych pozycjach ręki jest niezbędne, to powinno ono być nie-
wielkie (by można było grać możliwie najszerszym wło si em) . Przesadne pochylenie smyczka w kienmku chwytni
może spowodować tarcie pręta o stnmy, a przez to wywolywać brzęczenie i zgrzyty. Celem uzyskania wyrówna-
nego brzmienia dźwięku na całej długości smyczka należy wzmóc nacisk, grając jego górną częścią, natomiast
zmniejszyć, grając przy żabce.

Należy również zwracać uwagę na równomierne prowadzenie smyczka podczas gry legato całą jego długo­

ścią. Często bowiem uczniowie przyśp i eszaj ą ruch ręki, wskutek czego nie mo gą wykonać oznaczonej ilości

dźwięków przeznaczonych na jedno pociągnięcie smyczka.

Osobnym problemem smyczkowania jesr Jh'ynne przechodzenie smyczka ze s.truny na stnmę. Wskazane jest
tutaj stosowanie ćwiczeń wstępnych, polegających na wykonywaniu takich ruchów ręką, które tunożliwią popro-
wadzenie smyczka możliwie najbliżej stnmy, na którą ma się przejść. Przechodzenie smyczka ze struny na strunę

realizuje się różnymi mchami, w zależności od tego, czy w danym wypadku openije się całym smyczkiem, czy
krótkimi odcinkami smyczka. Przy dh1gich smyczkach ruch wykonuje się całym ramieniem, za pomocą ruchu
w stawie barkowym, przy nieznacznym udziale przegubu i palców. Przy grze krótkimi odcinkami smyczka ruch
w stawie biil'lrnwym zmniejsza się, a zwiększa się nieco ruch w przegubie. Należy zwrócić szczególną uwagę na
stopniowanie trudności przy przejściach smyczkiem ze struny na stnmę . Dogodność ruchów uzależn iona będzie od
ki erunków prowadzenia smyczka. Kieiując się tą zasadą, rozpoczniemy przechodzenie na .sąsiednią strunę niższą
ruchem smyczka w dół (M) i powrót na poprzednią strunę w górę (V), a n astępnie odwrotnie. Stosując drugi spo-
<>ób, należy zachować umiar i ostro:żność, szczególnie w początkach nauki
14

W podręczniku niniejszym znajduj ą zastosowame dwa zasadnicze rodzaje smyczkowania, a mianowicie

detacl ie i Iegato.
D e t a c h e. Główną cechą tego rodzaju smyczkowania jest plyrma, jak najmniej słyszalna zmiana lcierunJcu
prowadzenia smyczka. Powinny temu to warzyszyć miękkość i równomi erność nasilenia dźwięku oraz swobodne
i nieprzerywane prowadzenie smyczka przy stałym i jednostajnym nacisku na niego. Dużo uwagi nal eży poświęcić
tu ptynności prowadzenia smyczka przy przechodzenm ze struny na strunę. Detache wykonuje się całą długości ą

smyczka lub 3ego do wo lną częścią.

W pierwszym roku nauki zaznajamia się uczma z detache wykonywanym najpierw za pomocą ruchów przed-
ramienia krótkimi odcinkami smyczka w jego środkowej i górnej części, a następnie dolną częścią smyczka za
pomocą ramienia i przegubu, stosując ten sposób artykulacji przy wartościach ćwi erćnutowych. ósemkowych i sze-
snastkowych. Przy detache całym smyczkiem stosuje si ę ruchy całego ramienia z uwzględnieniem aktywności

przegubu przy zmianie kierunku smyczka w górę i w dół.

L e g a t o. Legato oznacza wykonywanie szeregu kolejnych dźwięków w sposób ciągły, nieprzerwany, bez
oddzielania jednego od drugiego, jednym pociągnięciem smyczka. Ten rodzaj smyczkowania powinien się równi eż

odznaczać pełni ą dźwięku oraz równomiernością jego nasilenia. W notacji oznacza się ten rodzaj artykulacji słow­

nie lub przez wiązanie nut łukiem.

Wspomnimy tu jeszcze o dwóch innych rodzajach smyczkowania :

P o r t a t o. Smyczkiem prowadzonym w jednym kierunku mi~kko oddziela się jeden dźwięk od drugiego,
nie przerywaj ąc jednak stałego kontaktu ze strnną. Przy zakończeniu pojedynczego dźwięku nie odtywa się smy-
czka od struny, lecz zmniejsza ly lko kontakt do minimum. Portato wykonywać można dowoln ą części ą smyczka

lub całym smyczkiem. W pisowni oznacza się : {]]]

A r p e g g i o powslaje przez rozloż.enie poszczególnych dźwięków wchodzących w skład akordu na kolej -
ne struny i za.granie ich w jednym kierunku smyczka i z pO\vrotem. Bardzo ważna jest tutaj umiejętność sprawne-
go prowadzenia smyczka ze strnny na strnnę. Akcent rytmiczny pada zawsze na pierwszą nutę (która leży

naj częściej na mocnej części taktu). Arpeggio można wykonywać legato lub odrywanym smyczkiem. Wykonuje
się je ruchem całego ramienia przy małym stosunkowo udziale przegubu i dłoni.

STROJENlE WIOLONCZELI

Wiolonczelę stroimy kwintami czystymi. StrOJeme instrumentu zaczynamy od strojenia struny A, a następmc

stroimy dalsze struny. Każda niższa struna jest o kwintę niżej strojona od poprzedniej
o o kwinta czysta o
:EZ li ci] I9]o kwinta czysta
A {la) D (re) G (sol) :e:
C(do)

Objaśnienie znaków

l"I =na dół smyczkiem Uaknnkolwick odcinkiem smyczka posuwając w kierunku od żabki ku główce·!
V = w górę smyczkiem Uakimkolwiek odcinkiem smyczka posuwając od główki w stronę żabki)
c. =całym smyczkiem (od żabki do główki i odwrotnie)
g p. = górną połową smyczka (od żabki do środka i odwrotnie)
k. = końcem smyczka ( 1 lub f długości smyczka przy główce)
śr. = środkiem smyczka ( -j lub ± długości smyczka w środku)

Ż. = przy żabce ( 3lub f długości smyczka przy żabce)

= zatrzy mać palec na strunie
 15

Ćwiczenia na lewą rękę

Umieszczone pri!J nutach określenie pizzicato . oznacza zastosornanie następującej artpku-

lacjt dźwięków: kciuk prawej ręki należy o przeć o prawą krawędź chwytni poniżej m iejsca
przyczepu szyjki do pudła; strunę szarpać p alcem mskazująqJm lub środkowym, zacho-
wując okrągłe i sw obodne uło·l;enie ręki nad strunami. Nalei9 wgstnegać się usztywnie-
nia prawej ręki i palców, które bardzo często mystępuje przy tej czynności.

NA STRUNIE D
Grać piz7.icato
i- 3 z 1

1 :>: 1 rt rs 1F ~ ri 1Mt s r' 1ar 1ri 1qr i r11 r~ r~ 1rrr 1 1r~ 1i4
LiCZ1JD18:1, 2 3 lt
l l

1 . l 2 2 3 3 „

~ ~ 3 2 i

1 1 2 3 ~

4 :x 4 JJ JJ IJJJ~ I JJJ JI Jj Jl I~J JJJl~J JJ~ I JJJJEJ .JJl :il

4 2 1 2 13) 4

6~ r i r H±r rrr 1-r--kfffftfr 1rl r *1rrrr Ir f r:JJrr rr:~

Przy wykonywaniu powpższ!Jch ćwiczeń zw.racać uwa{;lę n a dokładne ustawianie palców.
16

NA STRUNIE G
r
4 s a t (2) a i czi a J

4 2 2 1 2 (3) 4

i---- i--- ,
43 1 0 10 31 0134- 4.l

42lQ 10 21 0
r--
1 24 0
i
1

PÓŁNUTY

o
r 1r: r=ttt=A r e :~
4 3 2 1

13 -=~x t r ~f44F ąr W?tdt-r-1 r

Lic7'9m1r 1, 2 , 3, ft:

4 3 2 1 o

4 o 3 2 1

P\VM - 6113 Grać ró wnieź na siru.nie C.

rt;:

17

Mel. ludowa
~ o * *
17:x t rrrr.1r r Ir rrrIr r rrr rrf8 rrrrl r tf3
2 2

1 1

Mel. ludowa

Grać również o kwintę niżej na stru11ie G.

r--
rrr r Ir r IFrr FIę E Ir Er FI1'F EEIr rrr ~
1
3 o 4 1 3 o r-- ! .

19 :H 6
[~~] Grać również na slrunie G.

o 1 3

Mel. ludowa
4 1 2

ETIUDA

rmtE1 r r Ft rrr r r 1r rrr.1r r IrrFr1r -

I; 2 1 2

23 :t4 1 11
[śf:]

" Gra jąc smyczkiem , zamiast 2 ćwi e rćnu t grać pól'nut9

18

Pierwsze ćrniczenia. z użyciem srnyczka

arco
g V ri V l"'l V n V n V r; V ri

26 :x t r - 1r - 1r r 1r r 1r -·- -l::r
d:p.
- l r r 1r - 11

g.p. V Śr. V V Śr.

li M i1 i1 f"1 li rl

21 ~x t r r r r 'rrrr rrrr r - r - rrrr rt -

d.p.
1
:i.
1 1 1 1
i.
1 11

n V . n V l"'I V l"I V ri
2 stLJJ r r r r 1 t=•tr=r=r r ~
ś r.
1 1 t 1 r rr r r r r i r r ~
1 1 l i dł
c. c. c. \I d.p. V
n V n V li n 1"'1 .

29 :>' 4 r· Ir· r r r r r r r·
d:p.
g-.p.
1
i.
Śl'.
1 1
d.p.
g-:p.
1 r 1 r 1 r Ir 1 i
' _ż.
Sł'.
11

V n V n V n V n V n V 11

i d '
ri ri'v A

Od początku nauki zwracać uwagę na dokładny podział smyczka. Po opanowaniu pierw-

szych ćwiczeń na prawą rękę można w ćwiczeniach I - 23 zastosować grę smJJczkiem,
realizując poznane. w ćwiczeniach 24- 3 2 sposoby smyczkowania.
 19

a:rco Mel. ludo wa

V V V
Uczeń
J

I
..
- ri..-;---o - - --

-.
.I
-
i1
•
& -
~
il
-
~ - - -
~ ~

I
~

l
,
& -
r-
I
i1

---
.-
I
' r i ~·
,_
V
,...
,.....
I I I I I I I I J I I
'
d:p. d:p.
33 ' I
I
h
'-,"'""' ..-· ....-n
'Tl
'I
A

I
-
r-

- I
V
--
i
I

I I
1
- - „
·- r-
--·
I
I
- ,--
,-
I
I
I
-
,-
I
• - ~

-
-1--==

V V
,..
.... „.
n n
-- •... - -
,_ !""'
•„
·• - - ,...- -
r-
I I
r
I
- „
r-
I
- ...-
r-
I
I I I I I I I I I I

\
L

,
"'- •
• • ""!'
iilt
ł
--
I
~.
,...
- '- - ,-....

I
I
'
....-
I
I
-• -
I
I
I
I

,_
I
I
..... -
I „
I

- r-
I
I
-·

Mel. ludowa

u.

34

i
I
,..
'-' •
-
,_ ,_ - - ... - - - ,.,- ,..- ....-
,_ r- ,_ ,_.
I
,_ ......
,_ - -- - ·--·-......·- .--
,_ r-
,..
~

-- ~ - ,..- ·-- ,
~

.. -· - - ·-- -
- - ... - - - - ...- - -
I
I
L

I
1. 1 •

- -
-
- - ,... ,...
I
r~

r.J
I I
,.... ,... I
I
r-

.l
~

,...
I
I
- I -·
r-

I
,
~

Mel. ludowa
pi'L'L . ...--- - -- - - -- -- -- --

F F r Ir r IF r Ij' Ir F r Irf E IF F I~
4 2

35 ~: ą

IF F F ~ r f r Ir E F Ir· I
ETIUDA
p i'l.Z.-aPCO 3

36

pi7.'Z.-a.rco
20

Układ lewej ręki n a. strunie A i C

. r---- -
~3 2 2 ~3 ~3 4

Mr r#rffrrt rrrc rrrr rrrr rrrrgrcrc ,

pi-z,.,, 4 3 2 1 1 2 3 -i- 4. ' 3 .2 1 1 2

37 ~, 2 1 1 1 1 1 11

431 1 12 :1 4 łt 3 32 21 1 2 23 3-i

%4 JJJJ IJJ@J IJJJJ l:iµJJ lwJJJ IJwJJ\];;;tJJ IJJJ J :li

,-
4 3 10 0 1 13 34: 42 12

GAMA G-DUR
pi'Ło.-arco
o 1 ;) 4 o 1 3 4

3s WJ J J J J r r r: r
1 1-r r r r .I j J J J :~
Tercje r-
"Hi J J J IJ IJ IJ fJ J Id. IJ IJ J J IJ Ir· W I
;H J ~ J It IJ IJ J J IJ. IJ IJ J J IJ IJ =li J. li
Trójdźwięki . . - - - - - - - - - -
~ ~

2' ' : J J rr rr 1 J J J J 1 r r Jr r J a 11

!-'WM -61Z3
 Mel l udowa

39 'I g~ J j J IJ ~ J IJ J J I;j. IJ J J I~ J J IJ r r If"' I

r--
~H J J j IR IJ rf4f Ir t F I~ J ruj J I~. li
Transponować o kwintę W{iiej.

Cwiczenia całgm smgczkiem

V ri V n V ri

. 40 :J 4 li

o
c.
Io I r·c. l Io Io I r· 1 I o. I r· Ld
l"1 V ri V l"1 V I„ V ri l"1

41 =:J: t F r IF - Ir r Ir - IF - Ir - Ir F IF - Il
c.
ri ri V V ri ri V ri V
42 ;>: 4 r r I o IF r I o c.
Ir r Io Ir r Io li
c.
ri V ri V M V ri V

C.

GAMA D-DUR

Trójdźruię1.d
pl'L7•.-arco
. - - - - - --

t
'.H~~ r ł Ir j f 1f r Eil r F Ir Eę Ię ę f 1f ę ę Ię ę f3
c.
Pl'2'/Z...-lll"CO 4

~:~ t r f IT t 1f Lę r 1r Eę f If r E r I
c
TERCJE

45 :i: ~Pt rr IE FIr rIFę Ij r Ię I= ę It EIę EIEr Ię r- IEB

pn z.-a1·c o

46 :;:•dFf r1rmrtc 1rrr 1Err1rrr1rrr1Err 1rrwrnrcrwrr1

PWM-6123
 22

49 :>= 41 rrrIgrr IrrrIrr r;l rrrIr rr rrrIrrrIrrt Ir r r I 1

pizz.ca.reo Mel. ludowa

so :H 1 drr Ir Frr @!tff rr cIrrr r1rrrr1FrrMr r ri I

Mel. ludowa
arco ...
u '··-·· „"
.... ...
-

l'I
A
n

-·
r-
I
llli
I
...- ...
3

I
I

I
....
I
-
- -
~ All a -fł-
I
""'
- r- - ... - ... ...
l
-1
- ...
l'"" - ,...-
I
,_.-
I

51. d.fY I c.
...
'

N ' ,'· " "

„
.!i •Mił 1!
"' ....
--
,...-
...- -
r
I
••
_,.. ...._
"'
-
I
~
- -·
,_
·=·
...
-
~

\ ' ....
Jl ~

I ""
p I l

.•..„ ....-
~
~

""'
....
-- lll

I
.;.;.
,_
-
...
I
""' -
I
....
l
...- ... T
-
~

·- ...
- ....
„
"" ...
~
--
Transponować o kwintę niżej.
.. ..., - ....- ...- „
--
.Iii
·.:.:
,•. „. "" "" -~

-·
~

I
LI
„ LJ·
I I ....
·1
F'
„~
I I
' '
I I -1
' I

ETIUDA ·

PWM - ó t 23
 23

Cw iczenia smyczkowe na gamie

l"'I l"I

s3 31: • 4 J J :J JI I J J J J I " I J J J J Io I • 0
c.
I o/itd.li
S'·P·
d.p.

c. g.-p. c.

ETIUDA
n 1
13
ul
3 o -·
.....-
-· o. 4
-·
L

,
··-·.,.
li. • • '
Tl ,,.
..., ,_
r:#• r-
,...

c. '
55
-
- -- - -- - - ·- - - -
I I I

N. I
•. „.
„...,. --
,_..
I
~

• „
_,
-
- . r-

I'
,-
_,
-
...- _,
- ,-
.... _, I

„ ...
p' I I

,.,
„ ··-
{." .~ r,.
~·
-·
r- ,.....
,_ ,_,,. .- -·
r- -·
I ~

I I

I I I
-- -- - - --- --
L ł.•„

,, . i.11n -·-1·
' ' ....
-
I
_, 'I I I
....-
\ - I
• _,- .... -,/
I
• - •
_,
-
_,
-
- „ „ .,,

Rómnomie rng podział smyczka - Rytmy mieszane

Przy sm~ czkach równo miernnch stosujem9 detache i legato . Bar dzo ważne jest, abg
długość sm11czka podzielić prawidłowo i dokładnie, stosując wi ększą część smyczk a dla
dźwię ków o wi ększej warto ści - oddzielnych czy też o mniejszej wartości - p ołączonych
łukiem, a mniejszą dla dźmięków krótSZ!JCh.

ri V ri V n V n V iJ V n
56 ;t: ~
F
d.p.
F I c. 0
Ir g·.p
r e
c.
I 0
c.
IF F jec. iec. li
S'·P·
c. g:p. c. d:p. d.p. c.
nVn V riV n Vn !r·P· c.
s1-M;i r r rdr rrIr: rr Ir - Ir r r 1r r r Ir r r Ir - 1
d.p. Śr•. d.p. i . i. o:p. ·śr. d.p. .

,., V ri

PWM- 6123
 C·,w1czyc
' ' na gamach.

59 ~~ r rrtrr lf a Im
c. g-. µ.
IEEftN 1Eff 1f H~
i :z. powrotem

6of.Hd r~ r IH'fjr U Ir r flE U I ~ r=f 1rtF 1H f $1

d. p. c. Grać równi ei o kwintę niżej .

6Jffij
M

F n IFHIF re IL'
c. S"P·
V
I
M

IL rr IF Er IE rr Ir· §I
' FI V li

ETIUDA

ETIUDA

64

PWM·M Z3
 25

Góralska mel. ludowa

••n V il n •V „ - (ls tebM)
,- ,-....
-
- - n I"') rJ
I L ... . „ A r- fJ ,.,
u •„
~

• • I/Ił ..,.
A
r- •• r-
"+ I
d:p. c. g-.p. c.
65
-- -- - - --- -- - - - -
(

N'\
i::--l'
, -:---. ~ A
·A
r
-
~
„_
., - _,
.., „ -:;J
- -
r

-
r-
r.
I J ..... _r

I
I
I ~ - I
)
I I I
I
I
r '
--'

I
L „.
•. „
„
#li
n
-- - ~
- .;..
~
-
.-
- - --r- - ·-- -
,... ••
I I
D
I -
r
.... o
r I r~
-
,..- ••
I I I
r
a.p. d :p.

..•. -„ ' I I I J r I
... _„_ - ..
r r, r.J

' - - I
„ -- -'
...
"'
r
I
I
- - ----
I
.....
-
.J

I I I
I
I
I
,..
--
Cwierćnu tł} grać ł smyczka, a półnuty ! sm!:Jczka.

ALLEGRETTO

p mf

POJEDZIEMY NA Ł"óW ~
Sląska mel. ludowa
Wesoło opr . S. W.
6 n n

d.p. · !fP· c.
f'1

rrrr I r~ - Ir r rrIr r rJ Ir rrr Ir rr Ir r rr I r~ - 11

JABŁONECZKA* śląska mel. ludowa
Spokoinie s w
4 J In 2 opr. . .

68 SH1i: I I IrFr r iIr r ir- ! Ir rrr Ir r r IL f If. a I

p d.p. c. c. ~d.p.
.------

'H rt f f 1t r r E [f E lf 1 Ir fr r IU F I"IE' i ł
pg-.p.
~ Utwory oznaczone gwiazdką należy &rać z akompaoiameEltem fortepiaou, którg zamieszczony jest
ID dolączon9m do niniejszej szk oły Dodatku.
'2b

Legato
Płym1ość i miękk ośćlegata uzależnione są od skoordynowania ruchów palców lewej ręki
z prowadzeniem smyczka. Należ9 zwracać uwagę, abg w chwili. padania palca na strunę
prawa ręka nie przyśpieszafa prowadzenia smyczka.

c.

nfłłT mna,n ar 1•n 111rr ft '" rr :1

'ir 2 2 .1 1 o ~ 3 3 i ~· t o .

69~fl g.p .
d~
1

~: c Ft rr 1fur
~p

d.p.
mr lf1tr,111Rrr 1fltt 1•fl' ~ .
. - - - -- - - -

g.p.
d.p.

~ f
c.
~@@=
f4:rę
.
1t 1e r :111:f3f
~ ~
1r~
~~
irg 1r r :11
~: c fil? tffl IffEł IffEł :illli@r If@ lfQ!tfinl
c

10 :H~ Fffiffif lr'irt#FJ@1rnrirrr if& lr'lr·lrlllffilffd

c.

CWICZENfA PRZYGOTOWA 'i\7CZE DO ETIUD NR 72, 73, 74, 75

~n tj+f§Flf 7f
~
IR Io Ir=r ItJ I (j li .

m(Jp!Wijlffl 1@$4 IJ;ijll@ Ilf?- !ITT lff~ IOY

n
d.p . d:p.
[. p. g'r->
 27

ETIUDA

ETIUDA

. .. ' .
... ~;i:;~}~ii-ł;,110.~f'.
P WM - &12!
 28

ETIUDA

F'l1/:--.....
. fA ~~
...._.... . i'i~ ·fł!-
....-·
-/fjfo- n -ę-
-
.... .!lro
....
- -
~

, r-.
,
, A .... I
...... lill I I I I

mjo. I ł

-
I

n
.. -
-
I I

- .... ...
-.........___ _,_,_,,, -
B•
' ,.... . , J•

... - ... I'

..,..___/-
I A

-I' u,
r
' '----' I
~ I
... ~

...J #

I '

I L.\.•

I
„
n----...
....-
I
-- -
I
,...
I
/
-
' ...
I
-~-
,_ r-
r • -
,..
I
_,..--....._

--
I
,_
...-
I
/
'
- u
'
,.....
- r„ ,
' I ' I
I ' 2v."--- _,...)
p
,..
„
~
\

-d:
l
- •
_, I
„ I
.,,,. • "'
I I ~·

?:i:
I
-
.-!
„I „ I
o~
I -i f'J•
.

Mel. ludowa

..•. -„ r'i~ ~-
„ p· /--.......- ,,,...---.._ ~ ..,..
-·
- - -
!")

uI - - ....-
,
- I
,_ I
l"J ,_
I
.... .... • r-
I
I I

:if
I
' /

c.
75
. ·-
Fi

... - -
I
------
.-
I
,,__..--......._
- -·
-
c_,..."'

--
I ,;
_, _, ,_
N ,.. „
....• ' ~
.... „
-
~

/
-
..;

I -- ·
I
I
....
' "'---- "'!"
_..I
-
/
I

,.,
-,„.. ..,„
-fi:
• I I
Mt fJ. ... ,...-- • „
- 1111.

I
~

r-
-
-·....- - ,....- - --
/
_,,.-----..,_
,,.„
„ ( .:.------..._
h
....- LJ .
',)

r-
I
I
I I
d.p. c.
V M V n I
- ..... ...- .
I I I
„. „
. -·
,_,..-
,. rJ
.J
- ,,.,
... „
~ "
r- .J• - „_
I I I I - -! l l _,,
' I
' 1l /

~·
J Il'
~

Przechodzenie sn1yczka z jednej struny na drugą

(z wyższej na niższą)

rrri ~1 JJ* 1ri Jt 1rt J~ 1r==- 1w! r=: ~ r! l+::EJ

M V n V ri V ri V n~ n V
76 ~:J: c 1

d.p. c. g:p, c.
ri V n V V M

77 !J: c r J Ir j I I J=r I J F I Ir j IF J :li o o

d.p. c. g-:p. c. d:p.
,., V n V V V
78 si: i r r r r r r F r r r r r r r r r r r i l
.
19

1 1 1 1 1 1 1 :li
d.p. c. d.p. .
g'.p. g. p c.
d:p. f"lV MV V
 ri V · ii V

t): ~ g51 W FF 1= EF Id il J 13 gdId ę L Ft EI <J ~ :li_ li

i.::___ -0-·
c.
CWICZENlE NA TRóJDŻWIĘKACH

86 ~:.Jj3; IJJJbJJIJJJ IJJ J IJJ rIJJr 1Jrr 1rrr Ir rr1rrt1rrt 1

d.p.

~: rrr 1frr 1rr rIrr r Ir rJIr rJIr hllliFP JJIJJJ IJJJIJ1JI

ń I EE
30

Przechodzenie smgczka z jednej strun1J na dru gą

(z niższej na rugiszą)

i"1 V M V MV Fi V 11 V
87 ~J: t J -
d.p.
1 r- 1J r: 1o
c.
1r .-
g.p.
1 J - Ir J 1° c.
11 ·

g.p.\1
V
h '2 3 4.

1.
2
g.p.V ri I"\ · ' '3 •

śr. l"1 V
92:~Xc g.p.
Jt# 1J1rtjf1r1 1r *r11J 1ri 1J1r 11; ~Q1IJ1J1 =I
d.p.
~ .

Cwiczenie w prowadzeniu smyczka

na dwóch ·strunach równ~cześnie
Należ!} zwrócić uwagę na dokła.dne przyleganie smyczka do dwóch strun i swobodne)
lekkie prowadzenie ręki.

fi V
94 ~:~ ~ I~ I~ I~ Ie I0 I~ I~ :li
c.
-9 -&

n V
9s:n FF lf Fiffff ifffFf ff lfff IHF iff Flf -11
c. . d.p. c. g.p. c. .p.

mf. ~ 1Jłf f dhtd1i3s13aJY3i ~ 1~ r =tH

 31

ETIUDA

ETIUDA

-
-- -
.. ....- • • • .......- -
u „
, ,,, .......• ....
L '-.

~
A

' ' '

l I
-
-,,.. I
I
I
"'
.... -...
T
T
...
....
._
.... - - ,...-
I

I
·1 I I
- .... -

I
-.
r-
......
,_
I
!

97 ef'ct.p. c.

- ,.,.- ....-
I
...... • -„. „
-,..
--
-
L.-..• ••'"' A _,T
N. \ ,
.,, L..f-

.....' ,
,c:;:
p
„
~ .... „ - .........
A

-
W'
. .....
-
-'
- .,...
l
..,.- ~
- •
I I
I
I

„ ....- „ -
---- - - -- --
,
-
,..
-- -- ---- - ...-- -- - ----
i/ł
L '9. •

- - ,_
-- „-
-
I T l I I
-- --
•
I I I I J T

"''''"'
, "' .. ,
I

..... - „_ ,., - -
~
....- ...
•
,,.
-„ .-::ir ~

'1:
-
~ ~·-+·
I
I
-·
-
""
_,
....
-
.I
~

I
~

I
I

„- •-
I ,
•. „
c_ .... »
- -- - -...
-- -
,
-
._
-- ---- -""-- --
7 „
- - ....-
.... - -
-,;ii'

...,-
...'--
....
l
-- -
.....
~
• -- J
I I
I
I
I

...•. -„ - ·- I
- ,
--
„„
-d-
r:J

?)-
-
.-1 ,..
I
I
~-

I
~
- -
-1

- ---'
.....
-
-
-'
·?f
,..,I ....,
d ... • -
-„ -Il „
--- - - -- - - -- -
.. „ - I
--
,......
,..-
I
:....
r-

-- -
,....
,_
I
--
T
-
I I I I I r

- -
I
.. „ I
- ,.. , ,
...- - „ -
I I

PWM-6U3
'"'' -
....
.....-
-
"""_,
"" - .,...
I
r-

- - ,
... I
r-
I

•
I
-(j.
.....
...., ,,., -~
32,

.Przechodzenie s1n9czka legato ze struny na str un ę

GAMA G-DUR W ROZŁOZONYCH TERCJACH

106 :>:•t@udiJJJ~!frfflfFrF1rr I rą1rrtr1rrrr1r DI~~~

sr.
1 2
g:p. fi 1 3 /:--; /:-:.; ~ f~
107 ~J DJ I@ Ildf I~ rf lffr- I@ IOOt-f r1r rfjfr 1rrh~ll
3 -

. d .p.
c. .
~-

~ 3 1 3 . ~ ~'2 x:;;:f'- -fM-~

ws~:@: JW1ąS1JffliJ'ftfffR!@finu::1rrrt1rrIT1EE~r~11
c. 1t .4. _ _ _ _-

PWM·ól23
 GAMA C-DUR Vv ROZŁOŻOl\rYCH TERCJACH
33
'
r
;

ETIUDA

ETIUDA

-- -
.- - -
.,.~
.. n~
·- ,...- ~
- ...- .--
~ ...~
--
u.
I L '\ •

~
ł•
•
'-ł-

c.
I I
r-
I
I
I
J•

-- -
I
'
~

,..
r
I
1
-- ..- .--
'
u•

Ul
.. „ -- - --
.... ' ,,.,.---...
1\1. \
,
'-t-
[..J •
... -·
I
I
r-
I
I
-- -
~-
I
_,I [..;! •

V •
I

--· - I I

Portato

PWM·61ZB
::\4

CHCIAŁO SIĘ ZOSl JAGÓDEK

114 ?Etą=t
C.
tJ F r Ir r 14 4 I rr
=
d .p.
I
C.
Ig E' R'' I

us:x ac ~ J- id J hft Id r Ir F IBL IL F IF IL = I

g.p.
d.p.

~ r-r- ~ i---

ETIUDA

łJ.7

PWM · 6 1i3
 3!)

GAMA G-DUR

Trójdźwięk

@ ~ ~ ~
;:J: ~
c.
J g
g-.p.
13
r Ir •F r F I J J
o
:~ ff li
d.µ

ĆWICZENIE NA TRÓJDŻWIĘKACH .
'
sr:

119 :.n4 JJ JIJ J r 1J r r 1J r r 1r rr 1r r t 1r r r 1r r r1

W.'P· .
d:p.

_:H k r 1i r r 1rr r 1r r r 1r r J Ir r J Ir J J tżm

-~ aa J 1w r r Ir r r 1r rr 1r r r 1r r r Wf® Jw B

Kwinty
Z uwagi na ·niedostateczne wyrobienie palców i na konieczność utrzymania prawidłowego
ułożenia ręki i palców nie należy prz9 ciskać równocześnie dwóch strun jedn!Jm palcem.

122 ~, ~ „J J J IJ J J IJ ~ ' J IJ J J Ia- ~ J I~ FJ I~.

śr.

PWM ·6123
36

ET.i UDA

Nierównomierny smyczek
(wzór I)
Przy smyczkach nierównomiernych występują mieszane połączenia dźwięków (detache.
legato), przy stosujemlJ nierównom ierną szybkość prowadzenia smyczka. W tym
CZ)Jm
IDl:Jpadku nierówne co do wartości mity należy grać tą samą długością smyczka. Dźwięki
krótkie b~dziemy realizować szybszym pociągnięciem sm.!:Jczka, zmniejszając nacisk jego na
strunę, aby uniknąć silnee;o wgbrzmienia dźwięku, zwłaszcza kied!J prz);lpada na słabej
części taktu.
c.
n c. c. c.
124;:f14
r
c.
r Ir r l:J J· I:J J Ir r IJ j Ir· IJ
g.p. S'P c.
li
d .p. g:p.
c c.
ri
,~ .
125 ~~: ~
r ~-~·
I
IE E I ~. E I E E I r r Ir· li
c. c c. c

g.p. c. c.
d.p

ZASTOSOWANIE NIERÓWNOM IERNEGO SMYCZKA W GAMACH

c. c.

„
V V
l"1

i 271# g J J J J J J J J 1 J J J J J J J J1 1
I I I ,J 11 I I I
g:p. g:p .
cl.p. d.p.
c.
V
1 ~ ~ c. ·~
g·.p.
Ir ttilJ J J IJj] ll±?r l ~f! tł
-.__./ I

s~P·
dp d.p
 37

MENUET
Andantrno co11 moto J. B. Luli~

128?l2 fr
mjc.
IF f
g. r.
1hwrosrr--r Ir J Ir t Ig f I
c d. p -:::::==--mf c. g. p.
('Zx-p. g. P)
~
r r F=r r r
n .
~ 1
C·
1
d p
· ·
1 J :Ili:
Fine p
r r r r r r ~r r r
B·P·
1 1 1
~ śr.
1

51: ft r IF nE t r Ię· 1t r r IFf Ir F Id t:ll

. q.p. C. f . =====-

ETIUDA

129

i •
38

MAZUR KAJDANIARSKI

Nierównomierny smyczek.
(wzór 11)
n V n V · V M
0

c. c.
ZASTOSOWANI.E NIERÓWNOMIERNEGO SMYCZKA W GAMACH

~ ~ ~ V .

c. c.

137fl1t JJJ 1J1r 1B Fir 1

2=r 1r r r lfr ~
c. c.
d.p d.p. .
 39
Seksty
Grać wolno
. g:p. r- I-:- r- r- r- ,---

138 :>' ~ ti~ f J IJ r E J Irrf r Irt rr Irr EJ IJ U J 11 „d

d.p.
c.
~ ~ ~

r
r-----

139 5:' l J F-
C.
Ij r Ij E I;J r Ir F IE r I f
4

SP f ł 1r F IF F IL d IF J. IF J :I 0
li
Śr. r-1 r-1 r-

14011' ! JJ~5JJJ IJ rrUEJ Irr&i f &If EJ I~ rEJ IJ rrJ l}fj:ll:e: I

g': p.
d.p.

ETIUDA

142

„ '-?·
- 1,.,.-_ -
.. - I
... ,- I I

-- - --
--
.....
) t...'\. •
„ „
-· .J • V

.--
,rJ
,.,
/
„}
I I I ,.... .... ~
~

,.... l ~

I I I I I
l \ I I

I
'- ~·

„ ... u _, l
... ,, -_, _, .
--
/
I I ..... ~.
- „ .... I I ...i 1 .... I I I I I

~·_/
~
--J
~

"*-7-.ł__) ~- ..,;. .... -=ł- - tt•

• (Jl
l.tO

Nierównomierny smyczek
(ruzór HI)

143 !J 4
.
r ·
c. c
1 r r· 1o
c
1w ;. 1 J J±d-e 1 r r· r· r
1 :11 ~ 11

V n
n V

ETIUDA
 41

Osemki - Krótki smyczek

sr.

. , ,

149 I
j
'
I
' ,
..
(

','
/

• •
.
•,;

'.

sr.

150Jj u * u I Ire re EEF FIEl t El ! Icrr rr Eu I

k.
i.

:r EJ t .·er t rr r rr r r r JJ ~
I I f:J t I JJJ w J J w J 11

151 '>: ~ t
k
fn JJJ 3J IJJJ JJJ 33 If f t t If
i.
f If f / li

śr. ETIUDA
V
rerr 1rrrr 1tfrr 1Ut:f 1rcf r1rru 1cH~ 1 r r
ri

iss ·H 4 1
l;i.
z.

·x~ CFg1EfC:t1ucr1CfrJ1fEft1UtJ1cr5r1r 1
POSŁAŁA MNIE MATKA
kanon

154 tYI IpE,E H Ir r I[ Ecf Ir r lire H VFE! If r EF Ir r li

sr. .

a.µ. s'l'.

155'.,rlJJc. DJ f31J DJ Air

k.
g;p. k.
.
ur EJIL ur U! l
 42

i. . ' .
n d:p. St'. 2„ ~

c. k. V

158 :Hf i .SJJJOJlOOcrJEEf Ffff-f crtH!f-iICbbt/I

d.p. sr.
g:p. k .
POSZŁA KASIA NA JAGODY
Umiarkowanie
M Mel. ludowa

d.p. s~.

NIEDALEKO JEZIORA

u(
L.. -..~

,
•. „ ~
Umi&.kowan1e
'I
f ,
- „ ...
......•
„ - ...-
-
... - r
- - ... - ..

·1
... „
~
-
Mel. ludowa

c c. g.p.
160 Pa.p. ----===---
- -·

N. \
L '- •

~
ł• „"
fil'

-
/
A
...
=-- - - - ~

- -
-
I - - - -
_,'
• - -·
- -
....J
_,
-.I
T
I
,..
I
---
I
~

„ „
--
~ a - ,,,, -
... -

I
,
•. „ '
L. lL • lf"f

c.
-
g-.p.
,.,
I
.„
T
I
- ,....
~
i-
I I -
,-

I
,_-
11111"""
~
- r-
.,...
'
'"' "'
l ..

-- - -
mj
- ·-
- - -- -_, -- ..
.--"!
' =,.. ,..
„. „ -·
--
1

--
L.'l• fil!'
.

"\
~
t·
. _, ...- _, _, _,
I
_,
-
Oli
„
.._... ?} -,J •
PWM - ó12S
 43

ZlELONY MOSTECZEI{
byt S'Lyhko
Niei ...... Sląsk a mel. l udowa

u. ' . 1'
• ~
,.... · l "A
- ...- „-
-
,...- ...
-
„ - „- - - - ~
- „-
- -
~
ł'- - - „
„

- ' '
I ...... ~
I I

Ti 9~ T I I I

161
:r·d.p.
i;;;.r I
c. g.p. c.
I I

'• - .... „
- - - ,...- ...-
-- ...- --'-= -
- -,...
- -
_I
I
-
• • .LA I
7 .,., A
N
~

,., I I
I T I I ~
I

I{ĄROUNRA*
· Rubasznie Sląska mel. lud<>illa
. 2 n - V ·
163 :n ltQJlr r IHtr Ir Il[C cf 1
r r I H 1~
1

i . .. . '" -I
m 'Z .
dp 7,, c -.. . . !5-'P· "k.

"J' r 1t r r; 1r LJr r c r 1r r 1e a r w :11 1

2
1 1
f
. c.
d.p. sł'. d.p. i.

164'1] JJJJJIJQJJWJJJJ1J1mtf cruircw1rrrrmcrrr;11

g p. h. g:p. sr.
ż. Śr.

16s ;l' i~ Jaaii1bus~p1JJJJJ 1SJ1m.rr IEEErr 1rrrrmrcr;1

śr. g-.p. k.
1 g.p.

r
TANIEC Z OPOCZNA*
-opr. T. Sygiet!Jński
Alle!fl'<'Lto non troppo lnieililJLS"lJhl!-0) > !A > ,-__ .>- ~. >

166-;>''d r 1r 1r r r 1r c r Hruf 1·r r f t r 1r E r l

J c. c. d:p. sr. cip.

:n#f 0010f1f cIDP f 1r Ef61r1r1tELłft1tr i il

PWM-&1 23
44

~n i iJ n1" n1n n 1n n~ rE! Ir rEf 1urr 1rr Eftl

d.p . ~­
ffp. Sl:

Wesofo Mel. ludowa

168

Grać również o lt wintę i sekundę ni.że}.

POD BOREM*
Kurpiowska mel. ludowa
Allegretto (ruchliwie) opr. s. w.
3 riV ~ Y'łf! ~fj v~v ri

ANDANTE

PWM - Gl 23
 45

SŁONECZKO"

:t • r r 1ur t11 er r r ~ rr1ctt§: 11<ir 1 1 l

c. d.p.
Poleca się grać etiudę nr I ze zbioru K. Wiłkomirskiego 12 etiud (PWM}

Przechodz·e nie smyczka przez jedną · strunę ·

r-- I
1
.

i72 :1' ~ j FEJiFJ 1/f Jl;(fJ 1;ffJ1J ff; IJęę<J ULEJ :li
c.

174 :r j JJF IJJr IJJ bttt I JJ I j J

d.p. c. g.p. c.
Ij J I Jj r .:11 o Il

~ ' t
175#!J j f j Ij fj j
c. g~p. c. d.p.
rj I Fa Ij =a I:tb Ij rJIj rJ:li
EJ o . li

d:p. C. g:p. C.

Ok ta wg
. n ~ /JO ~ I~ 2 ~ f10 . I3 i . I~ -~E
m :q itJJlj rFJ I; FFJ lg FE J1J FFjLl EFJ IJ FFJlrJ d ; I
c.

t?s~X# g~ FLJIJ FL.dIJFf;:J lr,LfJIJ FLJIJ FEg/ł

c. '

179?] JJJ1r41tj;WtJJtrrr 1t JJ 1Jrr 1~ if JJ IGJ rr ir JJ/11

g".P· .
46

ETIUDA

ETIUDA

Przechodzenie smyczka ze strung na strunę

SI'
i.
k. r- r- .

PWM·6H3
 47

BO URR EE
wyj ąt ek z 111 Suitg na wio l o n czelę solo
Allegro comodo (szybko, spo kojnie) J. s. Bach

189 ?Je ~ r ;oJ t 1r cit er 1CDttffrtt Jn 1rrtr~ ff:EJ

mf

~l illtefEP It Cqt-++lf J cl$ i fflil t Ir Efr ~ IF ll J n

p

:>: nu J tr 1rrft'r f& IcffraH 1t Er r~ Ir r j Eli

PWM - 6113
 4:8
MENUET

.,...,.. „ -
,
,
.„u.-- . 1
I' .

Ti
- -- -
~

--
-
""'
I
G
,_
·-- _,I
/L ~ „ -- -
...
--

-
ł
-
.- ,...-- .-- - - ....
r-
-
I
'
...,-
I
•
l
i

„ ... I I
. -... I I I

.
- „, ,„ „
- „ - - .,,.
_, ~

-
__, I • '
......
\
....
'
•• .wo '

"
I
•...
""
- --
~

- ....
- -
.,; -lł

D mudźrn ięki

Przy grai1iu dwudźwięków należtJ smyczek prowadzić równomiernie na dwóch strunach,

grając p oczątkowo h a.rdzo lekko, bez nacisku. Staranne układan ie paków i kontrola słu­
choma poszczególny ch dźwięków współbrzmiących dają duże korzyści w kształceniu do-
kła dności intonacyjnej.

19l@j n A 1n=r1 1!1 !,-r IA A h

c.
li

192~:1 d~r tsft@•~r ir1Wr1 tf-dr Iffi-r ~ rl ~r•~r 1Wh-i

c. 1 ~
3
----

193 ~ rtr 1tdtrfffli rtr ~ d@

'A cl ir fr 1 ~P ·
c.
ktr lr: ~r I 1 11
 4-ll

ETIUDA
4

198 5'i t ;~ ~~
o
c. c
®r ±=Bf ~r ±~-~~
11
.
2 4
1

~x; ffi+r ~ 1Ar +--r Ir F ir~ ~~ 18 Lr-a

. ~' 1# r~ ;~ 1f-@r i~r lf ;~ ,;~ ir itr pI~ ~ li
Grać równie :ż: o kwinl ę niżej.

Rytm punktowany

199

200 E1'
1t4}JJJYlpffF115F IUfPlfPFl@NJIUll
dp.
g-:p. .
c.
d :p.

201

c. ITT>·
 50

ETIUDA

u ~~~~::j=::j::;~t:J=~~=rtt~~=i:e~±=±::t.3-~3.E::ltt~~EEJ

203'
N. l1~-:t-_,_u~;1-t-t-9~--;;;1--t-hll.ł--ł-T..r+...,__-1-,J++.l..-ł--+--1-Hlf-l-+---i..~--1--~-fll!-ł-M--+-~

ETIUDA

u t-f~-l"-t-t-t---łtff"-~----fl*!--j-LJ-:;;\-a~~~~-~--+---l-+--l--lł'--flLh.J.--+---1----4+1

204
N. !±!~FE~~t:;t=E===t=n~~n==:iB=ti=i=iP

O'A~ ·--·-·~ · -, O - ~-•,• • -•••• · --,-- -- - - -~--·-

 51
W PHAWKA

PIOSENKA

fd .p. , ppsr.

207 !J: gt .j. . Ji t?} ·J1-,-ł---

g:.-p. .
w. --f'
J~).- J4 r V. r µ E' V ~- µ /
I li

Sr.

V V
Ir V E I~-
il ri

Et Ir- Er Ir pE tli

Przedtakt
V il V M V

PIESŃ PRACY
Tempo ma1·sz,a
V

211
N. ,

c. c. c.

l'WM - &123
 „_
::?

l\1ARSZ
Mel. popuiarna

Cwiczenia na podział smgczka

213::n Cr Ir g-1 r uIr r Ir P1lNJ 1Jltti-il J l i

.
'/.,,
c. .
'li .
'L. c. k. c.

SABAŁO\VA
Góralska mel. ludowa
V
U.I
7i d.p.
- ·:
214
U.li

d:p

... „ ,.....
,'„· ...
'
......-i"'I

-
_,
- -
/
111111

I
~
„_
"'!f-
.....I
-
-----~,... I
.

-
- ~-
~ „_ I

... ...
-
I

.....
'

..
~ .

: .. :
T

- -i
. - - ...J

.... -- -- _, ...J

...
.!:
4
"";

~ „- .::!.
~ „-=i.
 53

g:p.

vV CIEMNYM LASKU PTASZEK SPIEWA*

Synkopy
c.
V n V c. V M

21s:x ~ a r I t r p
g;p. g.-p.
Śl~ śr.
d.p. d.p.
!fP·
n g.p.

C.
, n V n Vn V .
220:xn1 n JIJd J In JIJd J Ir r r Ir r rIn r I~ r bill
sr.
g.p.
d.p.

22E~H ! 'J j J IJ F r IFF EIr r r Ir F ~ ILE rIr r JIJd J li

s~ .
$'P
d.p.
 m EF id r 1fEr 1tF r!Uf' !FF r 1rr ft1rrę d d.p.

P
r
ff4 r r Ir E r I1 rFt I ~ ! Crf 1t Fr 1r
o.µ. a.-p.
R1fttfl
V V r:.

n V l"'l

;H u r Il f r 1E f FIr F r ,r t FI f r 1tfu IE' ! I j

ETIUDA

... „..,. ....

~-
.... ,_- ~-
.... -„ V I I il
,..~.... :..
- .
I I

- - - --
·-n „_,,.r-- ·;

·--
!""
/ L' •
I• ' ,-, ~
-
I I
' -
I
...
...J
_, Ili ~ ~ U • ~

I I I

V
..
"' ' - ...-· ...
I

, --, ,,,- ' •• -

li
•
~
I I -- -···-- .....J,
-
....J
-
~
- ...
-'

11111
'-"'
-
_,
„ -:iJ. ... '

Mel. ludowa

225
 55

Podwójne dźwięki
o o o o

226~
:11m~1eurrf 1•rrr r1;'° 113
tt"~ F~-m r 1f~ r r 1 ° ą
r
1 l 3 3 4 "'
c.
227 :x a ~~f f ~rr~, -B--f-,--!!;;>-
1 r;;>--...611-8-r~,
,p
E)'--r-.: r ,-Ą-
1 r'-------t9-r---'9--
11..&--/.r9------,61;>--,-G 1 ~~f~, g~:1·1
c.

228 :1 4 ! F I~r 1 11 ~r Ir ~
c.
:Ili:~ F Ir1 IT r IFF :li g I
o o

Szeroki układ palców

(mzór I)
Ćwiczenia nr 232 , 235 oraz 254, 255 należy stosować z umiarem, :zachowując dużą ostroż­
ność w dawko waniu. W początkach w prowadzania układu szerokiego ćwiczenia te mają
słuŻ!:J Ć jako pomoc p oglądowa przy prawidłolUl:Jm układaniu lewej ręki. W dalszym etapie
pracy, po utrwaleniu rozpiętości ręki i wzmocnieniu palców, pow9ższe ćwiczenia można
stosować w większym stopniu. Ponieważ są trudn e i męczące, należy uwzględniać UJ ich
toku częste przer w!:! dla wypoczJ.Jnku.

r r r&r 1r •r 1•r r r r Iię r r-

2. 12. 1 2 3 3 J 3 1 3 4 4 14 l

233 =w]
12
Ir r r j,r I 11
c.
::'..':'.:.'.": ':~·~·7.·'.'.'.·~;::::::·":·:'.:·'.'.·".'. :-~:·:.::·:·:~·:-::'.·'.:·::·1:'-'.".·~·::'·!?.':: · "·:;·.:·.:·:: ·-~:~.:::;;;.,;.~::•:::: :.-.: ·':;·~ :~-~~-~' ~.::.'.'.~··'.?·~·7·'.".: -:?~·,7 :7,~:-.':· :':': .'."'.".''.'.:':::;·;·~:·'.'·:'.:::~~·'..'~·:·: ~.':'.'.::.-:.;·.'}'.'!.:~ :' '. ·":'··::~·::.' ::·\··.'..''·:· :·::·. ':'i ·:·::,: ·.. : ~·.~ : .-·,"~„~ :::::::;;:;;:.~:.;::~·:·7:"·:-~:.;:::·: >.::.::=.:::·:,·;:·;:.:·::::::~:-~::~:;;•;::·;.~:.:::::::'.:_'.:;-:7::::,::::::::c:??::'.'·:'.°~7.:'.:: ·:-'.'.',:".: i::;'·:/'.:·:'.·::::::::~::-;:.~;~R'°:·:~~.; ': '/,,;·:· ':i',c,j"ji:[,;;;;<;:,\i:(:;-<· i·C'.' ;..:,.;.;0•:::·0'::::::.·::•

~
56

GAMA B·DUR

Poleca się grać etiudę nr 8 ze zbioru K. Wiłkomirskiego 12 etiud (z. t.uyl-ączeniem spo
sobów smticzkornania' nr 6, 7, 8, 9).
 57

Mel. ludowa
~

dp
242 p

Poleca się grać etiudy nr 3, 6, 7, 16, 24, 34, 39 ze zbioru S. Lee 40 ła.lWJJCh etiud (PWM)

GAMA F-DUR
i-- I- r- J2
~ o E~
z43 'h t J ;; Ig ;nJ:: IFE IF LiF I ę IFF ILF Ir '1fiJ ;JJjjl
40

c
12

Trój dźwięki r--

;}: j ~ j J J Ir Ff If FEIj J J l J QJ IEr r If r FIr J J :il

g.p.
Śr.

~yjg 15u ~ i=:s-@e:11 u 1

19
dp.
~p
ś~ .

CWICZENIE USPRAWNIAJĄCE PALCE .

Grać ró wnież n a strunie A.

PWM. · &U3
58

ETIUDA.

245

ALLEGRO* +
Allecno A. Caporale

246:n, c
mf
i1r•err r1rerf 1ttrterr1ir rr 1rcJf ~ Ll®
F

~h1i Lrr.!rrrtr1łf qtqE E!ttrlif i!1r&r?plfiffE!ed

dim. p

· :>:p1z grffErerr1&ErccrrRfwrtrr1drreti:qr1 rFrrW EI@

+opr . L. N . Ma nderau;skiego .
 59

GAIK*
Andantino (spok ojnie ) Mel. fudow11
g:i;,; k. ~ ,,....--:;~ ,...-......
z4s ~ ~ ti U f L IEJ O' F J I@ttc a-·-i-ł"'+CJ-----8--(?~r--,J71
rr{ d.p. sr. .

m rr crr·
WPRAWKAd
vcHtr J ru rr-
1 1 P1 cr r; J 1 11

249ffl
rip.

D J
sr.
g:µ.
a tti" p FU F c
I
1 ,r---.~

.
r I f'.
•

L F
• ~.

.
I

n tir O 1tr r: v 1u rQ 19 r Ji 1J. 11

Wolno MAZUR*° Mel. ludowo

250 ~h4 ~w r IUr §,.n Ft) [cJtłr lt;;r ~ I

I
2

m sr.
a
tĘ-:§L B 1P r Olct §! r 1LJ'f tg ,ur f 1EI r r I
~h EJf V IEJ r Q Id! [r 1P F O la Ur !tibi
WPRAWI\A b tt
2s1 :n FF-$5JJ 1rr Fr;JJ 1tPrr,wJ1rcrc~JJ 1
c.
GAMA ES-DUR

252ffi j j Ij j IJd lf=Ftr F IF EIę r t!J Id J IJ J li

c.
Trójdiwięki _
r-- I .a

c. .
r-- ,----- r-

n aJ.; J IJ j r IJ r nur 1F r FIF H Ir JJIJ JJllJ. B

!rP·
d .p.
 60

ETIUDA
Moderat.o

u .
,_,,
.. ,, '
d:p. V ~

... lfllj
/'")
I
~
i<i I"'- .
- „r-:11l-:. ,...- ,,., ... ~
"I,.. - ..., ~ ... -
,,.---.

....
„
""
- "'
~ ~ ~ (
,_
V
' .....
A

-
~

- I I

'
-
I
i I
I I ""'
- ._../
- I

'
i: 253' p !r·P·
f' ~
i.: N.
L

I
„
>•
~

V
" R
IJ '""I'
I - ... ,..,.., _
I I
-
I
• „_
I
""
I
....
-
I -.... - --
I

..
I

---
.-I
I

_, „ ....- •
- -• ... „- I
I •
• „•
...!
~

,"· „l i
- J.
I

- „
.,
... -... -1-1-
-
Ili I - n
I
-
h~
~,...

I
•1'°k-
I
„.-
,...,
-
I
·~~ ~..- ~
,.... ("'.}
- - ...
r-
~

I
-
I"" __,,

I
j
..J - I I I
" I!
~ - '
p Cl• I

-·- - -
- - ... -- , - -.„_ -„ ---... - - „
I
'. ,.. „ ,... _,
I
...,oiłlf_
I

, ... rJ ~ •I I -I"" I I
_,I I I I
"" ...
-~

V
I I 1 ,;.,

!
'
I I I I I -_, ..... I
I
I
-
.-I -
• I

Poleca się grać etiudę nr 2 ze zbioru K. Wiłkomirskiego 12 etiud (bez sposobów smycz-
kowania).

Szeroki układ palców

(wzór II)

2s1 :>: t Mr ~=-r 1~t>rc.2 2 2 3 3

Lr J
1~r drr 1~@
3 't 4 3 "
„

~:x ~%_.__'
[=i_ ~ --+-~ z[ ---+-I+--=r,4_,__~
.,i+--!

4 4
_______
4 3 3
-+--"fup
"'-+--,F
3
--ł-11-1--'
5 ~'3~_,.-j-·-=:1-::=~==. . ~~
2
=- ·1-----
r
2 z 3

~~ . ~~ 1~
255 ~: ~
;~ _J:)

C.
~2
1

ĆWICZENJE
~ r
I
31

ZMIANY UKŁADU WĄSIUEGO NA SZEROKI

~
r=-· I~ t lg
ttJ ...
Ił

f
r r r r uę
1· 2. 3

c.
1 1

P WM - 61?3
 61

11& F I F d I J d li
Trójdźwięk
~-

-:; l JJf Irr f IFJJ:Ili: JJ FIJFr IFLf If EFIErJIF~ ~ :li ;J

dp.
li
g:p
KOŁYSANKA

Mel. ludowa

u.~~~~~~~~E~~~~~~
258 p śr.
N. ~'--*--l-----+.lll'--#i-..J---+-+.-~__..-+-e~1_..----:t---t--.r-...---lr---F---fl#---j
(U) L____u__ _ _ __J____ _--=------Y---+--_..1,__----=-__i_-~__,i.....-t----+-~

I
'. .. -
,.,- ..... „~
,_ ,1~
li-

I
Joł~
-- ,.-....,_
...- „ ~
-
,., •• ..
V
-
"" ...- .- "
-·
r-
.
-
-
J
-,- \

(_ ..
,
-
I

-
~
- -
~

- --- -- -- -
~
,_ -
I

-
~
„
---
-
~
..
I I
1181 I I I I
......
I I

ETIUDA

PWM-6123
62

Mo dera.to Mel. ludowa

n
u
260 7f d:p.

MATULU MOJA* Mel. ludowa z Mazowsza

Andante (spokojnie) opr. S.W.

u'
r;
2 V V
rrrr
F'1

261 :x c f 11:
p d.p.
lec Ir!fP 9
sr
I F'
c
~
f'antabile ( śpi~wnie)

112. t':'t

mf. d r. g.p. dim

~ :!I" iv· ! li
J :p.eresc
P WM · 61Z3
 63

T rio le
J eieli dw udzielną wartość, np. ćwiartkę, podzielimy na trz.!:J częsc i, o lrzymuJ t llltJ trójd ziel11ą
jednostkę ry tmiczną, tzw. triolę . Przy takiej grupie n ut pisze się Cl:Jfrę _3, co oznacza, że
ćwiartkę podzieliliśmy na trzy równe części.
Jeżeli triolę gramy oddzielnymi smycz.kami, należv pierwszy dźwięk trioli lekko zaakcen-
tować i starać się, aby wsz~stkie trz!:J dźwięki b!:Jł!J równe pod względem długości trwania ..

262

C"WICZENIE TRIOLI NA GAMIE A-MOLL

WZORY CWICZENIA
l 2. 3. 4.
264 ='): 4wr J
&r / lir &r LU 111 uaJua:r111C!Jua:rfr=tł
;i:

266 !' i w w m w 1@ rn mm :1r

J
;
PWM - 6t 23
64
ETIUDA

u.
267

WPRAWHA

268 ~j tJ=rF 121rr 1@r @1&r @llr 1 1 1

g:p. Ćwicz.~}Ć również o kwintę w,yiej.
cl.p

269

PWM·G \ 23
 65
GAMA A-DUR
~

.'ji 1 i~~ 1. 2 to )

1
€1-~1
~
?J=dft
· J~
·g FJ @§#
1 3 ·1 3 O I •,,---.

1 2~!
?
~
Q1j
3

~o
1

=I
3

3
Allegretto
2 n /Crr PRĘDZEJ, KONIKU~

~~"~
Mel. ludowa
 66
Legato całym srngczkiern

SIAŁAM RUTJ~
Wolno Mel. ludow a
,.,,.,---
Ul
I

,
,,
.. .....
....
-- „ --.........
-
~ ' ... /
„ ----........
-'
~
I
...-
- - r-
-----..._
-' ...
_,...
„ -
~

r- r-
J
- -
A

- -· - - - '
r r r r r I r I r
275
U.Il \
„ •.
/
.. .
A
Pe.
- -
I I
1
-
,....
I
_. J
,...-
- -
I
I
I
_,
-
-- - I -- - .-
~
„
I I
,)

-
1
c. d.p. c. S'·P c.

I
'- '\; • -
•
- ----- " -- •,,..- -----.._
:: ' \ --- -
,.....
-
- ' ...
..---

---
......
''
I

i- i-
r r-

r i
-
I r
....
r r r ,-- -
r I
I

\
I.
,I ·
' •
-
I
"" ,_
I
-
- - - -
'
_,
-
-- - -
I
-
.- ,...- rJ
I

I
-
I

Poleca się grać etiud9 nr 11 i Hl ze zbioru S. Lee 40 tal.WJJ<.:.h etiud.

GAMA D-DUH

~ 4~ p E
276 ~:•n ł j 2 4

J Id J Id ; & F IF E IF
1 2

r IF = I
c.
~ :f P-- . . 4::1 2 1 . 4 2 1

"2:'" Irl If' r IF F IJ J IJ J I J "61 Iu li

Trójdźwięki, ·r- r- 4
 67
TERCJE

z77~ij t J
- . 1

w ·1JJ J J IpgJ JJ r r r 1r r r r 1r r rr 1
~ 2 1
4
. 2

mtt r r r r 1r r r r Ir r r r 1r J J J @JJ J1J J a~ 1J 'j ~ 1

Alleg-.retto JASIU MOJ
n

278

2ao?n 2ur 1ur 1= car r 1rcfFFr:itrfrr;1rrFrrr 1

1nf d.p. d.p.-=====

~ t=----..._ ~

SH r Ir r IcrFrtanfU r IrEFrr r IE
cresc.
~~I
~ - ~

P\\IM · 6123
68

ĆL!-li CZ);JĆ sz~bko

sr.
ri V i1 V

sr.1-·-_____,. k .
2.---------<. k..
i..' - - - - sr.
Sposób wykonania:

Mel. ludowa

Z. d:p.
283

Mel. ludowa

u.
I „ ~·
•. „"'
; „
....
...
11
"
-
ł
...-
I/
...
....- -
„
' ""' ...
-

.,_,
.... ....
-
.... ... -
I
r,j'sr I '
284
~. „
„ ...-
~
....
l
.... „ _,
I
..,
I
.... _,
...,
l
„.
~

., ...- ...,
I
.....
I

..."
--
- ...
-
I• ,ł:iłl l ...J ~. ...J
N '\ ~
„ -"" .,.,
""" ... „ I -
... ....
„ ...

~ ~ ..,

1. 12.
V >
I '-
-
~„ 4'ł'

„
B • ./#
. - '
""
I "" ,.,.- ,...- ....
>
... ... ...
--
,..
„ .

...
r
I'"!
I
f I I I'
'
I r I
I
I
11111!
.. ....,
_..]

-
....J

I
\
~ " - -
; :;:

- „

-
-
'
I
_J
--
~
-
--
. - Iii' I
...-' llłl
I
_. -W
. _,
~
~
~ ~
-
~ ~ -111 ~
 69

LEC, GŁOSIE, PO ROSIE*

Umiarkowanie Mel. ludowa z !\rakowskiego
· 2 . opr. Z. Nóskowski

cresc. J dzrn. P
Arpeggio

287 :;r ~ j2Ef IF" Iff?j Ig•. Ij33r W IQlli-Ed21 . -:e,.

c. c.

NA STRlJNACH G D A

2ss ~ri~ IJ J 11 p 1p 'F I' ~ lf' 1p ~ Hrfd

F

N;:srr~H Cl~ ; 1j j 11 j 1i g 1; j 1) i 11 ; li
0

WZORY CWIC.ZENlA .
1. S'rf· V ri V 2.n V 3.ri V „ . 4. „

c.
Poleca się grać etiudę nr ·20 ze zbioru S. Lee 40 łatw~ch etiud.
 70
EJ, PRZELECIAŁ PTASZEK Mel. iudowa z Ma:z.cwsza
opr. T. SpgiCl)jński

289 1~---r-l""--',,__,,_-f""--+-+-+--!""---\--+---ł""----'---łf--+--ll~'---l""-'~~,.----r--~

'!

PlESN MAJOWA
Allegretto W . A. Mozart

v = (ł~· ~ f'~

:;;:frą ar tO I@ IE'
p
1[l1tU 1rrtr in
~v ~~~/;~
:>:•tt L a J lfł IL
==- J .
=1= r IF r Ir r r If?f l(= !f li
PWM - G1?l
p

71

ETIUDA

rn uEen 1ó!ltnJTJ mi
Andante V

291 :>:• ~ ~ff FO u2

9:M Jf[ q) i/ff Pf) IJ@@Jlflf fQ I@~ I
·~~ ~ n ~~

:H .F1. W IUJ.fQ IJfr;rTJ i(!J a@ I'" 1

Arpeggio na czterech strunach .
~ -e- n.
292 :r ł~ -e-
li l!
-& ~
I~-e- I~-e- . Io
-&
I ~ J]
WZORY ĆWI CZENIA

±J:ljJJ~c:r= 1c unniJ]JJJJ af=<1==:wJJJ4gf

d.p.
~~ .
E l: 13.~~ ~~ ~ 15.!:~ ~
LJ ff
12. lft. ""

'): t )
~
lf=j tj 11µ .
f=J lf j I
Poleca się grać etiudę nr 4 ze zbioru K. Wiłkomirskiego 12 etiud.
 72

ćVV!CZENIA ftlALCO\VE I SMYCZI{OWE

WZORY SMYCZKOWANIA

GAMA D-MOLL

. i

c.

:):&e fłJ) fJ~ F tU lk Cq Q§f k1tH„ I

d.p.
g.µ.

d.p.
g:p.
 73

BANDOSRA*
Wolno . Mel. Ludowa od Radzymina
5 opr. T. Sggietyńsk i

m 'h a' 111 i J 11,F

Pd.p. c.
J 1F r 1fJf:
c.
r Ir r 1r r Ifl
f i · IE FIF r Ir . IJ lttJ FF Ir r 1(1-#A
11. V I z.

:h r
pp
r 1r r 1r w 1r r r 1rr inr 1 J:11 ror 1 1 i
. . . CZARNA KURA PIEJE* Mel. ludowa
Nierzbyt z.9wo

ri t ff t
opr. Z. Noskowski

296-):~11
2
I Ot
I C;r
~
I
f ~
~ ~
~ ~
1
#§ 7
I ~
• Ed
mf 'L. d:p. p

CWICZENIA NA USPRAWNIENIE BIEGŁOSCI PALCÓW

d.p. r---
297 're ffiJJJ]J lj}ffl~J) li5JJJJ}J liJJ540j I
~~ ~~ ~~ ~t.:_/
g.vp
C. I-:: I ....-------....

'>' 3]]3]91~ @Qill@ l@]J~ll

~"~~~~~~~

:> Qgf HfJ! 1§QFFbfATTtEEI 1Qff rtg; 11

29s:rl In:r@_y; lt@@JI J@i 142@9 li@@) IFfffit 11
! ~~~~~
5,, rrrrrrirrrcrr 1rrrccr 1rrrrrr 1rrrrcr 1g 11
1
Następnie ćwiczyć zaczynając od C.
PWK·6U3
74

GAMA G-MOLL

~ Kurpiowska mel. ludowa

.il

c. c.
 75

Vmiar•kowa.nie Sl ąska mel. lu rlowa

4

f?·P· śr.
76

CYRANECZKA*
Kurpiowska 111eJ. ludow<J
V ~pr. T . S)Jgle rvrtskt

I Pr
d .p.
r 1c.r- .
rwg.p.

n • ~

Szesnastki

.„
.,
j ,' ,'

306 :

I
I

I I
,

,
'
,'

30 7 :J 4 r r r r g:p.
I er er EJ er Irrrrcrrrrrrrr; crr :I
Ś r'. śr.

F1 V ri V n V
3 os-sr t r EJ r r Ir rrrrr r IJ JJ J JJJJIr EJ f62l
~P· k. g:p. śr.

ĆWICZENIE SZESNASTEK NA CAMJE G~DUR

WZORY CWICZENIA

309m 1~ J
sr.
n ttH3 n n J JJ J fe u n n u t r-1
z .
a.p.
rl
śr.
V ri V n V 3.
ąa J Jj j J J sr.J J J J li ) J j ] J JJW-9J/i
k. sr.

P W"M · b123
 77

Modeł:' a to ETIUDA
ś1~ n V
sl"lnnVst:
śn V V g.p. •
6

~" f:J J 1u uu1@r 1u c11rccro J

~): •tt u L1 iLEre o ILJ r I I u FF EJ I LJ E; I

·xn~ urrU Ir O 1urru 1r fr 1crrrtr;q

~n" ccuffl 1a 9 1rrrro 10 O 1lr Htr 1

~H~ Q J lg UU IG' L 1f:tmr IQ J ILJ E} IJ=ł

GAMA C~MOLL
melodyczna
1 3

Trójdźwięki

c.
 ETRUDA

ZACHODZ[ SŁONECZKO*

V · ~

sn\ D~ PJSHltf' 6' 1V 1 F~1 p,, i l~,q 1Dr i 1

'•.
±J~, r #q1r b1r &M!JJ 1 I - IJ@Blr
""5 p
r J 1r@
f.
r.
t·
i
=>= ~, 1łV++a%W 1r p 1r @+; t; 1r U1~aw 11
I
 79
HULANKA"'"
Allewretto 3 ~ P. Chopin

314.. . ,. . . r
.- =~= - 11, 1
":/ rJµ.
1fu-J ~ 1u r
p
P1tr r. r JtftTid
p
c@
y-1 c. g:p
V .

~: ttr -1
~ u
I EH F I
~~
c.
ur F ~fl! = IsJ ~ IJ. I [ ttl
n~
d.p. .
~ J

p
ri 9

315

V
316-;n 1 f"i
cl~.
fo-p Ią r . P ! li f d~
g-;p. g.p.
Staccato

14 a;JJo~ 1 y p i p, 1 ur crs ~ 1 i ~ i P, /- 1
/"'_
....., ... ..:..
. _,... .
_,.....:..

318~
-
„

Ul -,·· ~- : ::: ,_ ~
.,
/śr.
U.11 J I:: „ ·;
\ V -.

.
-. .
·- - -•.
.. - -
I
. .- . r-
IJ I
V
• "
,._ ... „
...
,"· „ „ „ „
. J
•
li

' I •
p
PWM · 6UJ
 80
Fi

'
i:

319 FI

~P·
d:p.
d C g-:p
·JJ· V. V ~E

n
WPRAWKA
,., V n. V. ~E . V. ,., „ "- V ~ ~

WYSZŁA NA W.I.EZĘ* Mel. ludowa z pow. oleskiego

Andante
4
322 :J:§ł I

CuJiczenia w dwudźwiękach

323%
WPRAW~! ' ~ tl ~~~ '~ I
31s 1J1 2M~ 1ą= 1 + r i= --w+ 1rrra
I ' I i~ r.
~ 1 3 ~ I

~: #t J> IX(! d rJ11 1rr ~ dr~ IJi ~ IJ%r d lflt ~ li

;i: Sł ~ l~J? łWJ dIU ~ 11~w1 ~ ltł ~ Irt ~ 1~~? ~ I
~ I~~
f1 r lf1 F 1•0 r 1fr'f 1fr ~ 11fTF 1rGf i~tf tH
r;:- I

5:
 81
Andante ETIUDA

324ftb:J r 1f r 1r ~ 1~ r 1~ j 1g J1mF1f r 1E#F@łw

-:H Hdd::d~ 1J>J 1r [Jf]1r ~ 11r ~ 1fJ I&~~~
;n 1r~~E W lf- lf J ~ 1Pf lf f IF r IE 11

WZORY ĆWICZENIA
I 0·1'.!· 2 3

:J'tfffr Iff @ l Ilf) fł 1[) @ I Iff rltttF ~ /I

g:p.

~: 4~
s r r I~5 V~ I 5~iz F r Iff E E/Ir t.F~r Ir =
r. ~~. 6 Je

?: t c rf E r r r It eFf ~ Er E ;t- brr rr r ~ 5~

7

3
d. . sr. J

g~ ~f f ,,.----~
0 ~
f@
9
')= rrr cr r rrr ?1 1r rg r·
,,.,---
~ 1 ~ 141

5''
Poleca
tr b 1irrtr~ 1t b itw~tsID
się grać etiudę nr 7 ze zbioru K. vViłkoroirskiego 12 etiud.
„::·:.;·.::::::·:::::·.„:::::::..:;:,~,•.:•.„::,„,,.~,,,,:·•;,:;::. ·.;.·,::·.:·:·:•.·,·::··:'.:·:.:·.>:.:;::•:·:·:·.:•":::·,,'ir":""-"""·"""':o:.::c„:" 0"·"'·'7::„;·:::·7~:·:„,•:·:•:·:·:::•::·:„.·,„.,„, ,;,c:-:/i';:,:·c::.:;,:-:„:·;c„;".:·::::·7'::.".'7·'·:•::::·: :::·::: :·.•:::„:·:'::;::::·::·:·::.::„;,„,„.,;,:.;:;:.:„;:·:;:::<•„„...„.„.:•...,.··:::.::;·„,„,.·„::„'.''ti'·:Oc•:::t•1:c;c··:.::•:c' :::c:'.T·:>::::·::.•:::::„·,.,,.,,,,,.,„„,.„,:.•·:::.:
'
82

CWlCZENrE Bl.EGŁOSCl PALCÓW

327;:J4 @~Q ! @Gł}=IE§ IQ IE;f!@:ll

g.p.
d.p.

~: 1 •tr 0 I~@@) :11: 10 Q 16 @ :li

Ćwicz.~ć na wsz~sthżch strunach.

Półpozycja

Wprowadzając półpozblcję ustawiamv rękę w pierwszej poz!Jcji rozszerzonej, z pienuszyrn

palcem obniżon9m
(b, c , cis, d), która jest równocześnie pół-pozycją rozszerzoną. Następnie
obniżam!:J palce 2., 3. i 4. w kierunku pierwszego palca i otrzymujem}.J pólpozp cję w ukła­
dzie wąskim. H ównocześoie z przesunięciem górnych palców przesuwamv w tgm sam!Jm
kierunku kciuk, którg stale leż!:J naprzeciw palca drugiegó.
Przechodzenie z pólpoz9cji do poziJcji [ realizuj errąi w ten sposób, że przesuwam!:! rękę
o półton w gór ę, z równoczesnym przesuni~ciem kciuka.

2 3

--<-<:- palec zatrz11many

~ <. : :.„~~; :- - -
palće'.{t~~-;~:2. przesuwają się o półton w kierunku palca pierws:z.ego

1 2 3#4 3i,;.
t 'r r ";' .1't. r~r r Ir rT •r lf r~r ~~ ·f ~ ~~ $d
4tl3ą2 l ~4 l
1
328 ?): c 1
I-po7...u kł.szerolu poł'poz . 2nnana. ·t,mia11a enharm.
e11ha,1"1Yl.
1 2 3 lt- ~ 3 2 1 1 2 3 lJ. 4 3 z l

PWM ól 2 ~
 8'.1

Przesunięcie ręki z półpozycji do poz9cji I

i z powro tem p ółp oz. rozszerzona
· 1 2 ~J\ ~ .3 4 4 3 l -...1 4 2 1 1 2 4 1 3 4 4 ,3 L 4 z. l

330 ;r ~ •rrtl r~ r Irf r·lt r•r =llf t r i: l•r r r 1r~P&r rńr 1

półpo-z, . I-po'L.
1
półpo 'L.
1 0
Cwicz))ć na WSZJ)Stkich strunach.

GAMA E-MOLL
melodyczna harmoniczna
2~12

331 :>: •c:tJiJJ !'HR' IN["1@tv JJlą%1J~lf? I

''0 '

~
c.
2043 1042

"'----'
2401 ,. "

rt#tDJJi
. . ~

2 • o , , • 1 , , .,-:---r
o 1 1
r~·
o
,,, ·~ o • ,

GAMA H-MOLL

333 :J:ij gr FR l[ft ® ltt8J np 1=c

d:p.
U:: F

T' 1. o ił
·n~
3 ' ·, 3 4

fft r=r r 1tffr@ I@ {U 12 r · 1

P WM · ól l 3
 ETIUDA

'>' % r ~ =g !=° P' aI~ l r Ir· r Ifil !f IQ d

p Przepisać i grać o kwintę niiej (w e-moll).

Alle~p·o moderato
g-.p.M 4 4 Mel. ludowa
1t

il 3
335 nef sr.

Grać n.a slntnach G i C.

ĆWICZENIE ZMIANY POZYCJf

1 L 1.- 1 L 4 .~ 3 ,..---....._

y~ t .....--:.1 '~' 1- l • 2 ~ t f:' ~

µołpo z. .
Grać również o kwintę niżej.
 I
S5

WPRAWKA
rż... śr.

sngnn IJJJJJJI!fl 1JJJJJó /lin n1n31 n:a m1:1

•i. . d.p. a.p. i. d:p. cl.r.

337
'.:?- > > > ::;;> :::- ::;:,,.. >
~ ~

Alleg-ro .
ri · ri
1
Met ludowa
1
~ 12 ~ 1'
339ffeM@
m+'d.p .
P liCtr I;•~
·
'L .
lf;J I~ V l~tr lbfl~
3 ~
IJld24

~ 0.p. 'L. .

l"'I 1 - . 1
4 2 1 1 2 -- 2 42 1 z~ 1 2

:YM c:Jf l~tr li•.g 1Jia ltff t;;fO l;nv I~ r li

.p d .p. - Sl'
. d:p.
'b .

ZYCZENIP
Allegro m a non trerpp o - p_ Chopin

34o;H~111 m/11LJr 1r pg:rr1fr! 1rl1iMlr

8

P
1
tErc
Śr.
1

I pozycja podwyższona

Jeżeli przy szerokim układzie ręki (palce 2., 3. i 4. odsunię te od 1. w górę) dosuniemy
palec 1. do pozostałych, otrz9mam9 I pozgcję podwyższoną. -

~~ ~~~ 1 2~4 1 2 ' ,-

w. tercja m.tercja.
8&

WPRAWKA

2 1 4 o •
1 2 ii
~a E~~
1
~ 2 ~ µ,
1
g~ 3
1
n E~
2 1
o 4 1 2

Trójdźwięki 'Ł 3

~~ tf' ~'
tB uofii FS i=@ o =li
~ ~ ,
3

;;: ~ §
, •
g =h[B [Ll=
i

c.

mJ51
2
~i Jj §§f~
344~ I ~· Iµ J ~
2 1 2 t, .· • li:

p
f3
d:p.
J E ItF 3 J I
d.p.
1
3

#u r r M Er o I~·
2 o
3
2 1~~ V ~ 1· 4

±>.=;#
c. c.
IFlfł1;trQ ~
nti'd.µ.
E l
d• .p. ;J I

Sł.ON CE I POGODA"
Umiarkowanie
 .. ·..
~--·.-,;~ .„·

87
KONCERT*