‫‪ 

‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺣﻮادث ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮي ‪ ‬‬

‫ﺣﺴﻴﻦ ﺣﻖﭘﺮﺳﺖ*‪ ،‬ﺣﺎﻣﺪ ﺑﻘﺎﻳﻲ ﺧﻮاه‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ رﺿﺎ ﺗﻘﺪﻳﺮﻳﺎن‬

‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﻳﺰد‪ ،‬ﻳﺰد ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﻲ ‪89165-365‬‬

‫ﭘﺴﺖ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ‪hhaghparast@yahoo.com‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه ‪ :‬ﺣﻮادث ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮي دﻣﻴﻦ ﺑﺮاي ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ ﺳـﺮ و ﻛـﺎر دارﻧـﺪ ﻧﻈﻴـﺮ ﺻـﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔـﺖ و‬
‫ﭘﺘﺮوﺷﻴﻤﻲ و ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎ اﻏﻠﺐ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻛﺜﺮ اﻳﻦ ﺣﻮادث در اﺛﺮ ﻋﺪم ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺎﻓﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺧﻄﺮات ﺑـﺎﻟﻘﻮه‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺴﺎرات ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﺣﻮادﺛﻲ ﺑـﺮاي ﻣﺨـﺎزن ذﺧﻴـﺮه اﺗﻤﺴـﻔﺮي آب‬
‫دﻣﻴﻦ ﺗﻌﺪادي از ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي ﻛﺸﻮر ﺑﺮ آن ﺷﺪﻳﻢ ﺗﺎ ﺿﻤﻦ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﻌﺪادي از ﺣﻮادث اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي از ﺑﺮوز‬
‫ﺣﻮادث ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎ و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﻃﻼع رﺳﺎﻧﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺑﺘﺪا ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ راﺟﻊ ﺑـﻪ ﻃﺮاﺣـﻲ ﻣﺨـﺎزن ذﺧﻴـﺮه‬
‫اﺗﻤﺴﻔﺮي و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي وﻧﺖ ﻣﺨﺰن ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﮔـﺮدد و در اداﻣـﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣـﻮردي دو ﺣﺎدﺛـﻪ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎده ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎي ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻳﺰد و ﻛﺮﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻋﻠﻞ ﺣﻮادث ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻲ ﮔـﺮدد و در اﻧﺘﻬـﺎ ﺗﻌـﺪادي ﺣـﻮادث‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺮور ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺣﻮادث ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ و اﻃﻼع رﺳﺎﻧﻲ اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ از ﺗﻜﺮار ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻮادﺛﻲ و ﺑﺮوز ﺧﺴﺎرت ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ‪.‬‬

‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺗﺤﺖ ﺧﻼء‪ ،‬ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮي‪ ،‬ﺧﻼء‪ ،‬ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﺨﺎزن‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺣﻮادث ﻣﺸﺘﺮك در ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮي‪ ،‬ﺗﺎﻧﻜﺮﻫﺎي ﺣﻤﻞ ﻣﺎﻳﻌﺎت و ﺳﺎﻳﺮ ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ ﻛﻪ در ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻛﻢ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ در اﺛﺮ ﺧﻼء ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ ﻣﺨﺮب اﺳﺖ و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺎﻃﺮهآﻣﻴـﺰ ﻧﻴـﺰ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬دﻻﻳـﻞ ﺑـﺮوز‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻮادﺛﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً از دو ﺟﺎ ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﻄﺮ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻃﺮاﺣـﻲ ﻧـﺎﻗﺺ‬
‫ﺑﻮده و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي رﻫﺎﺳﺎزي ﺧﻼء ﺗﺪارك دﻳﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻓﺸﺎر داﺧﻠﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺧﻼء ﻣﺠﺎز ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺪود ﺳﻪ دﻫﻪ ﻗﺒﻞ دﻛﺘﺮ ‪ Treveor Kletz‬ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ در آن آﻳﻨﺪه ﻧﺰدﻳﻚ را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻧﻤﻮد او ﺑـﻪ ﺳـﺎدﮔﻲ‬
‫اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮي ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﺧﻼء روﻳﺪادي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻜﺮراً ﺑﺎ آن روﺑـﺮو ﺑـﻮده اﺳـﺖ و‬
‫در ﺳﺎﻟﻬﺎي آﻳﻨﺪه ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻮادث ﺑﺴﻴﺎري در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻣﺨﺎزن و آﺳﻴﺐ ﺗﺠﻬﻴﺰات در اﺛﺮ‬

‫‪ ١‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬

‫ﺧﻼء در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺗﻠﻔﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ در اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط ﮔﺰارش ﻧﺸﺪه اﺳـﺖ وﻟـﻲ ﭼﻨـﻴﻦ ﺣـﻮادﺛﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﻧﻴﺰ ﻣﺨﺎﻃﺮه آﻣﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﻌﺪادي از ﺣﻮادث ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻣﺨﺎزن ﺻﻨﺎﻳﻊ داﺧﻠﻲ در اﺛﺮ ﺧـﻼء ﮔـﺰارش‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ روي ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮي آب دﻣﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳـﺎﺧﺘﺎر وﻧـﺖ‬
‫ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه آب دﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر وﻧﺖ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮي اﻧﺪﻛﻲ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻣﻄـﺮح ﻧﻤـﻮدن ﺣـﻮادث‬
‫دﻻﻳﻞ رﺧﺪاد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ از ﺣﻮادث ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﺗﺠﺮﺑﻪاي ﺑﺪﺳﺖ آﻳـﺪ ﺗـﺎ دﻳﮕـﺮ‬
‫ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮوز ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻮادﺛﻲ در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮق داﺧﻞ ﻛﺸﻮر ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮي‬

‫ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪ NFPA‬ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮي ﻣﺨﺰﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺗﺎ در ﻓﺸﺎري ﺑﻴﻦ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴـﻔﺮي و‬
‫‪ 6/9‬ﻛﻴﻠﻮ ﭘﺎﺳﻜﺎل ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺷﻮد )ﻛﻪ در ﺑﺎﻻي ﺗﺎﻧﻚ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد( اﻳﻦ ﺗﺎﻧﻜﻬﺎ در دو ﻃﺮاﺣﻲ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻘﻒ ﺛﺎﺑﺖ و ﺳﻘﻔﻬﺎي ﻣﺘﺤﺮك )ﻛﻪ ﺳﻘﻒ ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ ﺷﻨﺎور ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ و ﭘﺎﻳﻴﻦ آﻣﺪن آن ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﻳﻴﻦ‬
‫ﻣﻲ رود( ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻃﺮﺣﻬﺎي ﺳﻘﻒ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﭘﻮﺳﺘﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﻘﻒ ﺑﻪ آن ﺟـﻮش داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﺳـﻘﻒ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺮوﻃﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻄﺢ و ﻳﺎ ﮔﻨﺒﺪي ﺷﻜﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻃﺮﺣﻬﺎي ﺳﻘﻔﻬﺎي ﻣﺘﺤﺮك ﺳﻘﻒ ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﻣـﺎﻳﻊ ﺷـﻨﺎور اﺳـﺖ و ﺑـﺎ‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺎﻧﻜﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺳﻘﻒ ﺛﺎﺑﺖ ﺳﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﮔﺮدد ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ و ﺧﺎﻟﺺ‪ .‬در ﺗﺎﻧﻜﻬﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺳﻘﻒ ﺛﺎﺑﺖ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﻳﺪ وﻧﺖ ﺑﻪ اﺗﻤﺴﻔﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ از اﻳﺠﺎد ﻓﺸﺎر اﺿﺎﻓﻲ در زﻣﺎن ﭘﺮ ﺷﺪن ﻣﺨﺰن و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬
‫ﺧﻼء در زﻣﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪ .‬دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻮﺟﻮد در اﺗﻤﺴﻔﺮ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﮔﺎزﻫـﺎي ﺣﺎﺻـﻞ از اﺣﺘـﺮاق در‬
‫آب ﺣﻞ ﺷﺪه و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛﺮﺑﻮﻧﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ‪ pH‬آب دﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻫﻮاي اﺗﻤﺴﻔﺮ‬
‫ﻣﺠﺎور آﻟﻮده ﺑﻪ ‪ SO2‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸﻜﻴﻞ اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرو ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرت آﻟﻮدﮔﻲ آب ﺑﻪ اﻛﺴﻴﮋن اﺗﻤﺴﻔﺮ در درون دي ارﻳﺘـﻮر‬
‫اﻛﺴﻴﮋن ﺣﺬف ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮ از ﺗﻤﺎس اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺎ آب ذﺧﻴﺮه ﺷﺪه ﺳﻪ روش در ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮق اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﮔﺮدد‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺳﻘﻔﻬﺎي ﺷﻨﺎور‬
‫‪ -2‬دﻳﺎﻓﺮاﮔﻤﻬﺎي ﺳﻨﺘﺰي‬
‫‪ -3‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻼﻧﻜﺖ ﻧﻴﺘﺮوژن‬

‫ﺗﺎﻧﻜﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ در ﺣﺪ ‪ 1600‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ دارﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪ 1‬ﻳﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺎﻧﻜﻬﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ارﺗﻔﺎع ﺑـﻪ ‪ 12-15‬ﻣﺤـﺪود ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ )ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻛﻮرس ﻛﻒ(‪ .‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﻫﺎ در ﻃﺮاﺣﻴﻬﺎي ‪ API‬ﻧﺒﺎﻳﺪ از ‪ 38mm‬ﺗﺠﺎوز ﻛﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻃﺒﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪ AWWA‬ﺗﺎ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 50mm‬را ﻣﺠﺎز ﻣﻲ داﻧﺪ‪ .‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ زﻳﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاي‬
‫ﻛﻒ و ﺳﻘﻒ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 5‬و ‪ 6‬ﻣﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪  .‬‬

‫‪Ts=2.6HDG/SE‬‬
‫‪ Ts‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺗﺎﻧﻚ‬
‫‪ H‬ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ارﺗﻔﺎع ﻣﺎﻳﻊ‬
‫‪ D‬ﻗﻄﺮ ﺗﺎﻧﻚ‬

‫‪ ٢‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬

‫‪ G‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺳﻴﺎل‬

‫‪ S‬اﺳﺘﺮس ﻃﺮاﺣﻲ )‪ psi‬ﻳﺎ ‪(kpa‬‬
‫‪ E‬ﻛﺎراﻳﻲ اﺗﺼﺎل‬

‫ﺟﺪول ‪ – 1‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻣﺨﺎزن رو زﻣﻴﻨﻲ‬

‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪  mm‬‬ ‫ﻗﻄﺮ ﺗﺎﻧﻚ ‪  m‬‬

‫‪4/76‬‬ ‫‪15/2‬‬
‫‪6/35‬‬ ‫‪15/2-36/6‬‬
‫‪7/94‬‬ ‫‪36/3-61‬‬
‫‪9/53‬‬ ‫‪61-200‬‬

‫آب ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً آب دﻣﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺘﻴﻞ ﺧﻮرﻧﺪه ﺑﻮده و اﻧﺤﻼل ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﻮردﮔﻲ در آب دﻣﻴﻦ ﻫﻢ ﻣﺨﺮب اﺳـﺖ و ﻫـﻢ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ آﻟﻮدﮔﻲ آب دﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در اﻛﺜﺮ ﻣﻮارد از ﭘﻮﺷﺶ ﻻﻳﻨـﺮ اﭘﻮﻛﺴـﻲ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﻲ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺣﺪ اﻗﻞ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎﻳﺪ ‪ 200‬ﺗﺎ ‪ 300‬ﻣﻴﻜﺮون ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫از وﻧﺘﻬﺎي ﻣﺨﺎزن و وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر دوره اي و ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺎزﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺻﺤﻴﺢ ﻛﺎر ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﺑـﻪ‬
‫وﻳﮋه در ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻳﺦ زدﮔﻲ وﺟﻮد دارد اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد‪ .‬ﻣﻮاردي ﻛﻪ در آن ﻣﺨـﺎزن ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻳـﺦ زدﮔـﻲ در‬
‫ﻣﺤﻞ وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻴﺪه اﻧﺪ ﮔﺰارش ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎزرﺳﻲ از ﺗﺎﻧﻜﻬﺎ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﻴﺸﮕﻴﺮاﻧﻪ ﺑﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از آﺳـﻴﺐ‬
‫ﺑﻪ ﻻﻳﻨﺮ ﻣﺨﺰن ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪه ﺷﻮد‪ .‬دوره ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎزدﻳﺪ از ﻣﺨﺎزن ﻫﺮ ‪ 2‬ﺳﺎل ﻳﻜﺒﺎر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳـﻘﻔﻬﺎي ﺷـﻨﺎور ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻣﺮاﻗﺒـﺖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻘﻔﻬﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي آب دﻣﻴﻦ‬

‫ﻣﺨﺎزن ذﺧﻴﺮه آب دﻣﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ داراي ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻴﺎز واﺣﺪ را ﺗﺤﺖ ﻫﺮ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺑﺮآورده ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﺮاي‬
‫ﻣﺴﻴﺮﻫﺎي ﺳﺮرﻳﺰ و وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ ﻃﺮاﺣﻴﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺗﺎﻧﻚ در اﺛﺮ ﺳﺮرﻳﺰ ﺷﺪن ﻳﺎ ﺗﺤﺖ ﺧﻼء در ﺷﺮاﻳﻂ اﻓﺖ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺳﻄﺢ آﺳﻴﺐ ﻧﺒﻴﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻬﺎ ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮه آب دﻣﻴﻦ و ﻣﺨﺰن ﻛﻨﺪاﻧﺲ ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑـﺮاي ﭼﻨـﻴﻦ‬
‫ﻣﻮاردي ﺣﺪاﻗﻞ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎﻳﺪ ‪ 1/89‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻣﮕﺎ وات ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ واﺣـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﻣـﺮﺟﺢ ﺑـﻴﻦ‬
‫‪ 2/84‬ﺗﺎ ‪ 3/79‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻣﮕﺎ وات ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ واﺣﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ذﺧﻴﺮه ﻣﻨﺎﺳـﺐ آب دﻣـﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ اي در ﻛﻴﻔﻴﺖ آن روي ﻧﻤﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺧﻠﻮص آﺑﻲ ﻛﻪ درون ﺑﻮﻳﻠﺮﻫﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴـﺖ آب ﺧﺮوﺟـﻲ از ﺑﺴـﺘﺮ‬
‫ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻳﻜﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﺎﻧﻜﻬﺎي ذﺧﻴﺮه ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻛﻪ داراي وﻧﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﺎ اﺗﻤﺴﻔﺮ در ﺗﻤﺎس ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﻜﺎن آﻟﻮدﮔﻲ آب‬

‫‪ ٣‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬

‫دﻣﻴﻦ ﺑﺎ دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ و اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﻮا و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﺤﺼـﻮﻻت اﺣﺘـﺮاق وﺟـﻮد داﺷـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮي از‬
‫آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺨﺎزن دﻣﻴﻦ از ﺟﺎذﺑﻬﺎي ‪ CO2‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪CO2 ‬ﺟﺎذب‬ ‫وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ‬

‫‪ ‬ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮه آب دﻣﻴﻦ‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪1‬ـ ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮه اﺗﻤﺴﻔﺮي آب دﻣﻴﻦ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺟﺎذب ‪ CO2‬و ﺷﻴﺮ ﺧﻼء ﺷﻜﻦ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻟﺘﺮﻳﻦ ﺟﺎذب دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻨﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﺳﻮدا ﻻﻳﻢ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣﺮﻛـﺐ از ﻛﻠﺴـﻴﻢ ﻫﻴﺪروﻛﺴـﻴﺪ و ﺳـﻮد )و ‪ /‬ﻳـﺎ‬
‫ﭘﺘﺎس( ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﻛﻨﺶ آن ﺑﺎ دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﻣﺼﺮف آن ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ‪ 10‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻫﻮا ‪ 8‬ﮔﺮم ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 + H2O‬‬

‫ﺧﻄﺮ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ در اﺛﺮ ﺧﻼء‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻣﺨﺎزن در اﺛﺮ ﺧﻼء اﺻﻞ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺎده اي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار ﻛﺎﻓﻲ ﮔﺎز )ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﻮا ﻳﺎ ﻳـﻚ ﮔـﺎز‬
‫ﺑﻲ اﺛﺮ ( ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺳﻴﺎﻟﻲ ﻛﻪ از ﻣﺨﺰن ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺨﺎري ﻛﻪ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﺸﺎر درون ﺗﺠﻬﻴـﺰ در‬
‫ﻣﺤﺪوده ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺣﻔﻆ ﮔﺮدد‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺸﺘﺮﻛﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﺧﻼء درون ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ذﺧﻴـﺮه اﺗﻤﺴـﻔﺮي ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ﺷـﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻮارد زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ -1 :‬ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﻴﺎل درون ﻣﺨﺰن در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ وﻧﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎز ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪ -2‬ﺗﺮاﻛﻢ ﺑﺨـﺎر ﺳـﻴﺎل درون ﻣﺨـﺰن‬
‫)زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺎر آب ﻣﺎﻳﻊ ﮔﺮدد ﺣﺠﻢ آن ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ‪ -3‬ﺧﻨﻚ ﺷﺪن ﻣﺤﻴﻄﻲ ﮔﺎز در ﻓﻀﺎي ﺑﺎﻻي ﺳﻴﺎل ﻣﺨﺰن ‪-4‬‬
‫اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺧﻼء ﻳﺎ ﺳﺎﻛﺸﻦ ‪ -5‬اﺗﻤﺎم اﻛﺴﻴﮋن ﻫﻮا در اﺛﺮ ﺳﻮﺧﺘﻦ ‪ -6‬ﺗﻮﻗﻒ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣـﺎﻳﻊ در ﺣـﺎل ﺣﺮﻛـﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺧﻼء ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻧﻈﻴـﺮ‬
‫ﺑﻠﻮورﻫﺎ و ﻓﻦ ﻫﺎ‪ .‬ﺣﻮادﺛﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﺘﻢ ﺷـﻤﺎره ﻳـﻚ ﻳﻌﻨـﻲ ﺗﺨﻠﻴـﻪ ﺳـﻴﺎل درون ﻣﺨـﺰن در‬
‫ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ وﻧﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎز ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮارد ‪ 1‬و ‪ 3‬در اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪) API 2000‬اﻧﺴﺘﻴﺘﻮ ﻧﻔﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ( ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻮرد ‪ 2‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﺎده اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎر ﻣﻮﺟﻮد در درون ﻳﻚ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در اﺛﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﺳﭙﺮي آب‪ ،‬ﺧﻨﻚ و ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ ٤‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﻧﺖ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻫﻮاي ﺟﺒﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ آب درون ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻤﭗ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎده ﻣﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺑﺘـﺪا ﺑﺎﻳـﺪ ﻧـﺮخ ﺣﺠﻤـﻲ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ m3/sec‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدد و ﺑﺮ اﺳﺎس آن وﻧﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻌﺒﻴـﻪ ﮔـﺮدد‪ .‬ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل ﺑـﺮاي ﻣﺨﺰﻧـﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻧﺮخ ﺑﺮداﺷﺖ آب از آن ‪ 150‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ داراي ﺟﺎذب ‪ co2‬ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ ﻇﺮﻓﻴـﺖ آن ﻣﻌـﺎدل‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﺪار اﺳﺖ اﻟﺒﺘﻪ وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻤﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ داراي ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ ﺑﺸﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﻞ ﻧﺮﻣﺎل وﻧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪ اﻗﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺳﻴﺎل )ورود و ﻳﺎ ﺧﺮوج ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ( و اﺛﺮات دﻣـﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وﻧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﺎل ﺑﻪ ﻣﺨﺎزن ﻣﺠﺎور در اﺛﺮ ﮔﺮاوﻳﺘﻪ ﻧﻴﺰ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﺎل در اﺛﺮ ﮔﺮاوﻳﺘـﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺨﺎزن ﻣﺠﺎور از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪Rate of flow = speed × area‬‬

‫‪ :V‬ﺳﺮﻋﺖ ﺧﺮوﺟﻲ ﺳﻴﺎل در اﺛﺮ ﮔﺮاوﻳﺘﻪ‬

‫‪ :g‬ﺷﺘﺎب ﺟﺎذﺑﻪ ‪9/8 m/s2‬‬

‫‪ :h‬ارﺗﻔﺎع‬

‫ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﺨﺰن دﻣﻴﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻳﺰد‬

‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻳﺰد داراي ‪ 2‬ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮه دﻣﻴﻦ ﻓﻠﺰي ﺑﻮد ﻛﻪ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ‪ 1000 m3‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬
‫ﻣﻮازي در ﺳﺮوﻳﺲ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺳﻪ ﻋﺪد ﭘﻤﭗ اﻧﺘﻘﺎل آب دﻣﻴﻦ را ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺖ ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ دﻟﻴﻠـﻲ‬
‫ﻣﺨﺰن ﺷﻤﺎره ‪ 1‬از ﺳﺮوﻳﺲ ﺧﺎرج ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺷﻴﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺨﺰن ﺑﻪ ﺳﺎﻛﺸﻦ ﭘﻤﭙﻬﺎي اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و آب آن ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣـﻲ‪-‬‬
‫ﺷﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺨﺰن ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از رﻓﻊ ﻋﻴﺐ از ﻣﺨﺰن ﺷﻤﺎره ‪ 1‬در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻣﺨﺰن ﺷﻤﺎره ‪ 2‬ﭘـﺮ‬
‫از آب ﺑﻮده اﺳﺖ )‪ 11‬ﻣﺘﺮ ﺳﻄﺢ آب ﻣﺨﺰن ‪ (2‬ﺷﻴﺮ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺨﺰن ‪ 1‬ﺗﻮﺳﻂ اﭘﺮاﺗﻮر ﺑﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺗـﺎ ﻫـﻢ ﻣﺨـﺰن ‪ 1‬در ﺳـﺮوﻳﺲ‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﻫﻢ ﻫﺮ دو ﻣﺨﺰن ﻫﻢ ﺳﻄﺢ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﻮﻟﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻣﺨﺎزن ‪ 8‬اﻳﻨﭻ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬دﻗـﺎﻳﻘﻲ ﺑﻌـﺪ از ﺑـﺎز‬
‫ﺷﺪن ﺷﻴﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﭘﺮاﺗﻮر ﺻﺪاﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪي از ﺑﺎﻻي ﻣﺨﺰن ﺷﻨﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد و اﭘﺮاﺗﻮر ﺑﺮاي ﺑﺎزدﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﻣﺨﺰن ﻣﻲرود و ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺳﻘﻒ ﻣﺨﺰن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺷﻴﺮ ﺑﺎز ﺷﺪه را ﻣﻲ ﺑﻨﺪد‪ .‬در ﻣﺪت زﻣﺎن ‪ 9‬دﻗﻴﻘﻪ ﻛﻪ ﺷـﻴﺮ ﺑـﺎز ﺑـﻮده ‪ 80‬ﺳـﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘـﺮ‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺰن ‪ 2‬ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و وارد ﻣﺨﺰن ‪ 2‬ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻗﺪام زود ﻫﻨﮕﺎم اﭘﺮاﺗﻮر ﻓﻘﻂ ﺳﻘﻒ ﻣﺨـﺰن آﺳـﻴﺐ‬
‫ﺟﺪي دﻳﺪ و ﺑﻪ ﺑﺪﻧﻪ آﺳﻴﺒﻲ وارد ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻋﺪم اﻗﺪام اﭘﺮاﺗﻮر در ﺑﺴﺘﻦ ﺷﻴﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ زﻳﺎد آب ﻣﺨﺰن ‪ 2‬اﺣﺘﻤـﺎل‬
‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺨﺰن اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ ٥‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ -2‬آﺳﻴﺐ دﻳﺪﮔﻲ ﺳﻘﻒ ﻣﺨﺰن ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻳﺰد‬

‫ﺑﻌﺪ از ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪاي ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﻋﻠﺖ ﺣﺎدﺛﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻣﺸـﺨﺺ ﮔـﺮدد ﻋﻤﻠﻴـﺎت اﻧﺠـﺎم‬
‫ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﭘﺮاﺗﻮر اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮده ﻳﺎ ﻣﺸﻜﻞ دﻳﮕﺮي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اوﻟﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزدﻳﺪ از وﻧﺖ ﻣﺨﺰن ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪ‬
‫ﻛﻪ ﻃﺮاﺣﻲ و ﻧﺼﺐ ﺟﺎذب ‪ co2‬و وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ ﻛﺎﻣﻼً اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻫﺮ دو ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﺳـﺮي و وﻛﻴـﻮم ﺑﺮﻳﻜـﺮ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺟﺎذب ‪ co2‬ﻗﺮار دارد‪ .‬اﻳﻦ دو ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازي و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺼﺐ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ در ﻳﻚ ﻓﺸﺎر ﻣﺸﺨﺼـﻲ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﺟﺎذب ‪ co2‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻫﻮا را وارد ﻣﺨﺰن و ﻳﺎ از آن ﺧﺎرج ﻣـﻲﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬در ﺷـﻜﻞ ﺷـﻤﺎره ‪ 1‬ﻧﺼـﺐ‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﺟﺎذب ‪ co2‬و وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ ﺑﺮ روي ﻣﺨﺰن دﻣﻴﻦ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺼﺐ ﺟﺎذب ‪ co2‬و وﻛﻴﻮم‬
‫ﺑﺮﻳﻜﺮ در ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﭘﻴﺮو اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺮر ﮔﺮدﻳﺪ در اﺳﺮع وﻗﺖ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي وﻧﺖ ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺨـﺎزن‬
‫در ﻧﻴﺮوﮔﺎه اﺻﻼح ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ اﻇﻬﺎر اﭘﺮاﺗﻮر در ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﻘﺪاري از ﺳﻮداﻻﻳﻢ ﻣﻨﺎﻓﺬ ﺟﺎذب ‪ CO2‬را ﻣﺴﺪود ﻧﻤﻮده ﺑﻮد ﻛﻪ دﻟﻴـﻞ آن ﻋـﺪم اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫ﻛﺎرﺗﺮﻳﺞ در ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺟﺎذب ‪ CO2‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ﻣﺸﻬﻮد از ﺳﻮداﻻﻳﻢ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ داﺧـﻞ ﻣﺤﻔﻈـﻪ ‪CO2‬‬
‫رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎذﺑﻬﺎي ‪ CO2‬ﻣﻌﻤﻮﻻً داراي ﻳﻚ ﻛﻼﻫﻚ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎران ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻇﺮﻓﻴـﺖ‬
‫ﺟﺎذب ‪ CO2‬ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﺘﺮ از ﻇﺮﻓﻴﺖ اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﻣﺪارك ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺨﺰن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﺪه اﺻﻠﻲ و اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻧﺒﻮده و ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺨﺰن ﺑﺎ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ‪ 1000m3‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺤﺎﺳﺎﺑﺖ وﻧﺖ ﺑﺮاي ﺟﺮﻳﺎن آب ﺑﻪ ﺗﺎﻧﻚ ﻣﺠﺎور ﺗﺤﺚ اﺛﺮ ﮔﺮاوﻳﺘﻪ )‪ (gravity flow to other tank‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ وﻧﺖ ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪن ﺷﺎﻣﻞ ﺟﺎذب ‪ co2‬و وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ ﻇﺮﻓﻴـﺖ ﻻزم ﺑـﺮاي اﻧﺠـﺎم ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ ﺣﺎدﺛـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﻧﻤﻮدن ﺷﻴﺮ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺨﺰن در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﭘﺮ و دﻳﮕﺮي ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ را ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ ٦‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ -3‬ﻧﺼﺐ اﺷﺘﺒﺎه ﺟﺎذب ‪ co2‬و وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ )ﭼﭗ( و ﻧﻘﺸﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺼﺐ آن )راﺳﺖ(‬

‫ﺣﺎدﺛﻪ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻛﺮﻣﺎن‬

‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﺮﻣﺎن داراي ‪ 2‬ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮه دﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ‪ 1000 m3‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣـﻮازي از آﻧﻬـﺎ ﺑﻬـﺮه‪-‬‬
‫ﺑﺮداري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دو ﻋﺪد ﭘﻤﭗ ﺗﺮاﻧﺴﻔﺮ ﺑﺎ دﺑﻲ ‪ 85 m3‬آب را از ﻣﺨﺰن ﺗﺨﻠﻴﻪ و ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﺼـﺮف ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﻣـﻲﺳـﺎزﻧﺪ‪ .‬در زﻣـﺎن‬
‫ﻛﺎﻣﻴﺸﻨﻴﻨﮓ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ و ﺟﺎذب ‪ co2‬ﺑﺮ روي ﻣﺨﺰن ﻧﺼﺐ ﻧﺸﺪه ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻬﺮهﺑـﺮداري از ﻣﺨـﺰن ﻧﺎﮔﻬـﺎن‬
‫ﺻﺪاي ﻣﻬﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲرﺳﺪ و ﻣﺨﺰن ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ اﺳﺖ در ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎي ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪه از‬
‫ﻣﺨﺰن ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ آب ﻣﺨﺰن ﺗﻮﺳﻂ ‪ co2‬آﻟﻮده ﻧﮕﺮدد اﭘﺮاﺗﻮر ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر ﻧﺼﺐ در ﻣﺤﻞ ﻧﺼﺐ ﺟﺎذب ‪ co2‬و‬
‫وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ درﭘﻮش ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﺎﻋﺚ آﺳﻴﺐ ﺟﺪي ﺑﻪ ﻣﺨﺰن ﮔﺮدﻳﺪ و ﺗﺎ ‪ %75‬آن ﻣﺠﺪداً ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻜﺎر‬
‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺴﺎرت ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ 4‬ـ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮه آب دﻣﻴﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻛﺮﻣﺎن در اﺛﺮ ﺧﻼء‬

‫‪ ٧‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬

‫ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮادث‬

‫در ﻳﻚ ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﺨﺰﻧﻲ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ 30‬ﻣﺘﺮ و ارﺗﻔﺎع ‪ 12‬ﻣﺘﺮ در اﺛﺮ ﭘﺮ ﺷﺪن ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺷﻜﺎﻓﺘﮕﻲ در ﺳﻘﻒ و رﻳﻨﮓ ﺑﺎﻻي‬
‫ﻣﺨﺰن ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺎﻧﻚ ﺑﺮاي ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻓﺸﺎر آب ‪ 3‬اﻳﻨﭻ آب ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺨﺰن آﺳـﻴﺐ دﻳـﺪه در ﺷـﻜﻞ ﻧﺸـﺎن داده ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎدﺛﻪ دﻳﮕﺮي ﺗﺎﻧﻜﺮي ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ 24000‬ﻟﻴﺘﺮ در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺳﻴﺎل دﭼﺎر ﺣﺎدﺛﻪ ﻓﺎﺟﻌﻪآوري ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﻋﺪم ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻮدن ﺑﻮدن ﺗﺮﻳﻠﺮ ﺑﻪ وﻛﻴﻮم ﺑﺮﻳﻜﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﺷﻤﺎره ‪ – 5‬ﺗﺎﻧﻜﺮي ﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺨﻠﻴﻪ دﭼﺎر ﺣﺎدﺛﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ)راﺳﺖ( و ﻣﺨﺰﻧﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﭘﺮ ﺷﺪن ﺑﻴﺶ از‬
‫ﺣﺪ آﺳﻴﺐ دﻳﺪه اﺳﺖ)ﭼﭗ(‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻳﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻃﺮﻳﻖ از ﺣﻮادث ﭘﻴﺸﮕﻴﺮي ﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﺗﻔﻜﺮ و ﺗﻌﻘﻞ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺳﻬﻞ ﺗﺮﻳﻦ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﻠﺦ ﺗﺮﻳﻦ روش اﺳﺖ‬

‫ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺗﺸﻜﺮ‪ :‬از آﻗﺎي ﻣﻬﻨﺪس ﻓﺮوﻣﻨﺪ ﻣﺪﻳﺮ ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻴﻤﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻛﺮﻣﺎن ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻫﻤﻜﺎري و در اﺧﺘﻴﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﻋﻜﺴـﻬﺎي‬
‫ﻣﺨﺰن ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻛﺮﻣﺎن ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺬاري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از آﻗﺎي ﻣﻬﻨﺪس روﺣﺎﻧﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺘﻦ ﻛﺎﻣـﻞ ﻣﺮاﺟـﻊ ‪3-5‬‬
‫ﺗﺸﻜﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ ٨‬‬
‫‪ ‬‬
 

:‫ﻣﺮاﺟﻊ‬

Roy E. Sanders, Chemical Process Safety Learning from Case Histories, 3rd edition, -1
2005, Elsevier
American Petroleum Institute (1998). RP 2000, Venting Atmospheric and Low- -2
Pressure Storage Tanks, Non-refrigerated and Refrigerated (5th ed.)
Sanders, R. E., Deflated-victims of vacuum, Journal of Hazardous Materials -3
142(2007)760-764
Michael L. Griffin, Protecting atmospheric storage tanks against vacuum collapse, -4
Journal of Loss Prevention in the Process Industries 13 (2000) 83-89
Noel de Nevers, Vacuum Collapse of Vented Tanks, Process Safety Progress, Vol.15, -5
No2, 1996
Revised Guideline for Makeup Water Treatment, EPRI, Palo Alto, CA, 1999, TR- -6
113692
 

 ٩