‫‪53‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،7‬ﺑﻬﺎر ‪1389‬‬

‫آﺛﺎر و ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻃﻲ دوره ‪1365-1385‬‬

‫∗‬
‫اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﻬﻨﻴﺎﻓﺮ‬
‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﻣﺸﻬﺪ‬
‫ﻣﺠﻴﺪ ﺣﺒﻴﺒﻲ ﻧﻮﺧﻨﺪان‬
‫اﺳﺘﺎدﻳﺎر‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ‬
‫رﺿﺎ دوﻟﺘﻲ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﻣﺸﻬﺪ‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻮﻗﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻮاﺣﻲ ﺟﻬﺎن ﻇﻬﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳـﺮﻋﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﺑﺪه در ﻧﻮاﺣﻲ ﺧﺸﻚ و ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺸـﻚ ﺷـﺪت ﺑﻴﺸـﺘﺮي دارد‪.‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮه در ﻣﻴﺰان ﺑﺎرش ﻧﺮﻣﺎل‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺪاوم ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫آﺑﻲ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزي و اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺛﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ رواﻧـﺎب‪ ،‬اﻓـﺖ ﺳـﻄﺢ آب‬
‫ﺳﻔﺮه ﻫﺎي زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ و ﻛﺎﻫﺶ دﺑﻲ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﺮوز ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬از آن ﺟﺎ ﻛـﻪ‬
‫رودﻫﺎي داﺋﻤﻲ در ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آب آن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﻨﺎت ﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪﻫـﺎ و ﭼـﺎه ﻫـﺎي‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش اﺛﺮ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ در ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي‬
‫ﮔﻨﺎﺑﺎد )از زﻳﺮ ﺣﻮﺿﻪ ﻫﺎي دﺷﺖ ﻟﻮت( وآﺛﺎر آن ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﺸﻜﺴـﺎﻟﻲ و‬
‫ﺷﺪت آن ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي زﻳﺎدي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو ﺷﺎﺧﺺ درﺻـﺪ از‬
‫ﻧﺮﻣﺎل و اﻧﺤﺮاف از اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﺮوز ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و ﺗﺪاوم آن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻧﻘـﺶ‬
‫ﺑﺎران ﻫﺎي ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺘﻪ در ﺗﺸﺪﻳﺪ اﺛﺮ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﭼﻬـﺎر ﺷـﺎﺧﺺ اﻓـﺖ‬
‫ﺳﻄﺢ آب ﺳﻔﺮه ﻫﺎي زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ در ﻃﻮل دوره ‪ 20‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ دﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲ در ﭼﺎه ﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ و‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻌﺪاد ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬اﺛﺮات ﺧﺸﻜﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺪاوم ﺧﺸﻜﺴـﺎﻟﻲ در اﻳـﻦ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﻛﻪ از ﺳﺎل ‪ 1378‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1381‬ﺷﺪت ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ و ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ آن اﺛـﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و ﺑﺎﻋـﺚ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﻴﺪرو ﻟﻮژﻳﻜﻲ در ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ آﺷﻜﺎر ﺳﺎﺧﺖ ﻃﻲ اﻳﻦ دوره ﺧﺸﻜﺴـﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ آب دﻫﻲ در ﻗﻨﺎت ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 48‬درﺻﺪ در ﭼﺎه ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ 40‬درﺻﺪ و در ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻘﺪار‪ 31‬درﺻﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫واژﮔﺎن ﻛﻠﻴﺪي ‪ :‬ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‪ ،‬درﺻﺪ از ﻧﺮﻣﺎل ﺑﺎرش‪ ،SPI ،‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻮﺿـﻪ ﻣﺮﻛـﺰي‬
‫ﮔﻨﺎﺑﺎد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫از آن ﺟﺎ ﻛﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻳﻚ ﺣﺎدﺛﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺮﻗﺒﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ و در ﻧﻮاﺣﻲ ﺧﺸﻚ و ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺸﻚ اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن‬
‫رﺿﻮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻨﺎﺑﺎد اﺛﺮات ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ آن در ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ‬

‫‪E-mail: a.behniafar@ yahoo.com‬‬ ‫∗ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل ‪09153176124 :‬‬

‫آﺛﺎر و ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻃﻲ دوره ‪ /1365-1385‬ﺑﻬﻨﻴﺎﻓﺮ و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫‪54‬‬

‫ﭼﻪ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت آﻫﺴﺘﻪ در زﻧﺪﮔﻲ و اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻲ اﻫﻤﻴﺖ ﺷﻤﺮده‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد)اﺳﺘﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻛﺮﻳﺴﺘﻴﻦ‪ (40 ،2001 ،‬ﻃﺒﻖ ﮔﺰارش اﺧﻴﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻓﺮاواﻧﻲ وﻗﻮع ﺳﻴﻞ و‬
‫دﻳﮕﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺪي اﻗﻠﻴﻤﻲ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 150‬ﻣﻴﻠﻴﻮن دﻻر ﺧﺴﺎرات آن ﻫﺎ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬آب و ﻛﺸﺎورزي از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺣﻮادث ﺟﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ)رﺣﻴﻢ زاده‪،‬‬
‫‪ .(4 ،1384‬ﻫﻴﻤﻦ و ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ )‪ ،(1991‬ﻣﺨﺎﻃﺮات ﺟﻬﺎﻧﻲ را در ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ ،1989 -1964‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻌﺪاد‬
‫وﻗﺎﻳﻊ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن از ﻟﺤﺎظ ﺗﻌﺪاد ﻛﺸﺘﻪ ﻫﺎ و ﺧﺴﺎرت دﻳﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺮات آب و ﻫﻮاﻳﻲ ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺧﻄﺮﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﺮگ و ﻣﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ زد و ﺧﻮردﻫﺎ و درﮔﻴﺮي ﻫﺎي داﺧﻠﻲ اﺧﺘﺼﺎص دارد؛ اﻣﺎ ﻧﻴﻤﻲ از ﻣﺮگ و ﻣﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎً‬
‫اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺳﻮم دارد‪ ،‬و ﺑﺮ اﺛﺮ ﻛﻤﺒﻮد ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد)ﻣﻘﻴﻤﻲ و‬
‫ﮔﻮدرزي ﻧﮋاد‪ .(14-16 .1382 ،‬ﮔﺮدش ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻮ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻋﺮض ﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً‪30‬‬
‫درﺟﻪ ﻫﻮا داﺋﻤﺎً ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮوﻧﺸﻴﻨﻲ دارد و ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﺮ ﻓﺸﺎر را در اﻳﻦ ﻋﺮض ﻫﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ‬
‫ﺳﻮﺑﺴﻴﺪاﻧﺲ ﻫﻮا اﻣﻜﺎن ﺻﻌﻮد و ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﻴﺪه و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺧﺸﻚ و ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ در‬
‫ﻋﺮض ﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ)زﻣﺮدﻳﺎن‪ .(22 ،1381 ،‬ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد در اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي‬
‫واﻗﻊ ﺷﺪه و داراي ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﻲ ﺧﺸﻚ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎرش ‪ 143‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻃﻲ دوره ‪ 65-85‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮد ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب روﺑﺮو ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮد ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ و وﻗﻮع ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ آﺛﺎر زﻳﺎن ﺑﺎر آن ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻇﻬﻮر ﻛﺮد‪ ،‬و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺪاوم اﻳﻦ روﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ زﻳﺎدي ﺑﺮ روي ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ در آﻳﻨﺪه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮان ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺣﻮﺿﻪ را ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮد‪ ،‬و ﻫﻢ ارﺗﺒﺎط ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ را ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺣﻮﺿﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬از اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋه اي ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در دﻧﻴﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺮ روي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺻﻮرت ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ)ﮔﻴﺒﺲ و ﻣﺎﻫﺮ‪ .(48 ،1967 ،‬ﮔﻴﺒﺲ و ﻣﺎﻫﺮ در اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺ دﻫﻚ ﻫﺎ و ﻣﺮﺗﺐ ﻛﺮدن‬
‫داده ﻫﺎي ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﮔﺎم ﻣﻬﻤﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﻧﺪ)ﮔﻴﺒﺲ و ﻫﻤﻜﺎران‪.(48 ،1967 ،‬‬
‫ﻟﻤﺐ)‪ (46-47 ،1982‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺ اﻧﺤﺮاف از اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﺟﻨﻮب ﺻﺤﺮا ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫دﻫﻪ ‪ 1940‬ﺑﺎ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده و ﺗﺎ دﻫﻪ ‪ 1970‬اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1993‬ﻣﺤﻘﻘﺎن داﻧﺸﮕﺎه‬
‫اﻳﺎﻟﺖ ﻛﻠﺮادو ﻧﻤﺎﻳﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺟﺪﻳﺪي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﻤﺎﻳﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه ﺑﺎرش )‪ (SPI‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ)ﻣﻚﻛﻲ و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران‪ (374-379 ،1993 ،‬ﺗﺎ وﺿﻌﻴﺖ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﭘﺎﻳﺶ ﺗﺄﻣﻴﻦ آب در اﻳﺎﻟﺖ ﻛﻠﺮادو را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻪ ‪ SPI‬ﺑﺮاي اﻳﺎﻟﺖ ﻛﻠﺮادو ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه‪ ،‬وﻟﻲ داراي وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎ و ﻣﺰاﻳﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﻣﻠﻲ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ)‪ ،(NDMC‬از ﻓﻮرﻳﻪ ‪ 1996‬ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﻠﻲ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﻪ ‪ SPI‬در ﺳﻄﺢ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻘﻄﺔ ﻗﻮ‪‬ت اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﻘﻴﺎس ﻫﺎي زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻳﻚ ﻣﺎه ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ دوره زﻣﺎﻧﻲ ﺧﺎص ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻮده و ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫‪55‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،7‬ﺑﻬﺎر ‪1389‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻮع ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻴﺪورﻟﻮژﻳﻜﻲ)ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ( دارد‪ .‬در اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺶ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ از‬
‫اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺮﻳﻦ واﺣﺪﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲ آﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﺳﺘﻘﻼل و ﻫﻮﻳﺖ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اي دارد)راﻣﺸﺖ‪ .(19 ،1385 ،‬از آن ﺟﺎ ﻛﻪ اﺛﺮات ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ در ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻜﺎن‬
‫دﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎوت ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺛﺮات آﺑﻲ آن در ﺣﻮﺿﻪ آﺑﺮﻳﺰ ﻣﻠﻤﻮس ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﺧﺺ‬
‫‪ 36 SPI‬ﻣﺎﻫﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻄﺎﺑﻖ را ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮات ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺶ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﻠﻤﺮو ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻗﻊ رﻳﺎﺿﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺪار ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 3‬دﻗﻴﻘﻪ ﺷﻤﺎﻟﻲ و ‪ 34‬درﺟﻪ و ‪ 34‬دﻗﻴﻘﻪ‬
‫ﺷﻤﺎﻟﻲ و ﺑﻴﻦ ﻧﺼﻒ اﻟﻨﻬﺎر ﻫﺎي ‪ 58‬درﺟﻪ و ‪ 17‬دﻗﻴﻘﻪ ﺷﺮﻗﻲ و ‪ 59‬درﺟﻪ و ‪ 11‬دﻗﻴﻘﻪ ﺷﺮﻗﻲ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻟﺤﺎظ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﺴﺒﻲ اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي و در ‪ 300‬ﻛﻴﻠﻮ ﻣﺘﺮي ﺟﻨﻮب ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻴﻦ دﺷﺖ ﻫﺎي ﺑﺠﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫ﮔﻴﺴﻮر‪ ،‬ﺧﻀﺮي و ﻓﺮدوس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ ‪ 1872/104‬ﻛﻴﻠﻮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ارﺗﻔﺎﻋﻲ آن ‪ 2857‬ﻣﺘﺮ و ﭘﺴﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ارﺗﻔﺎﻋﻲ ‪ 1000‬ﻣﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﻮﺿﻪ ‪ 1982‬ﻣﺘﺮ‬
‫از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ : 1‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي‬
‫آﺛﺎر و ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻃﻲ دوره ‪ /1365-1385‬ﺑﻬﻨﻴﺎﻓﺮ و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫‪56‬‬

‫روش ﺷﻨﺎﺳﻲ ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ در ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﺪ ﺷﺎﺧﺺ ‪) SPI‬اﻧﺤﺮاف از اﺳﺘﺎﻧﺪارد(‪ ،‬درﺻﺪ از ﻧﺮﻣﺎل‪ ،‬ﺧﺸﻜﺴـﺎﻟﻲ در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و اﺑﺰارﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ -1‬آﻣﺎرﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ ﭘﺮدازش ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮاي دوره آﻣﺎري و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي اﻓﺖ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎرش ﻃﻲ دوره ‪-1385‬‬
‫‪1365‬؛‬
‫‪ -2‬آﻣﺎرﻫﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻃﻲ دوره ‪) 65-85‬ﻗﻨﺎت ﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺎه ﻫﺎ و ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎ( و ﺗﻄﺒﻴﻖ ﭘﺬﻳﺮي آن ﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﺑﺎرش ﺣﻮﺿﻪ؛‬
‫‪ -3‬ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭘﺎﻳﺶ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ؛‬

‫ﺟﺪول ‪ : 1‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﺣﻮﺿﻪ‬ ‫ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‬

‫ﺗﻌﺪاد ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ‬ ‫درﺻﺪي از ﻧﺮﻣﺎل‬

‫دﺑﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬ ‫‪) SPI‬اﻧﺤﺮاف از اﺳﺘﺎﻧﺪارد(‬

‫ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲ در ﭼﺎه ﻫﺎ‬ ‫ﺑﺎرش ﻫﺎي ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺘﻪ‬

‫اﻓﺖ ﺳﻄﺢ آب زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ‬

‫اﻟﻒ‪ -‬ﻣﻴﺰان ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ درﺻﺪي از ﻧﺮﻣﺎل ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎرش دوره ‪ 33‬ﺳﺎﻟﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎي‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻓﺮﻣﻮل ‪:‬‬

‫‪ - p/n‬ﻣﻴﺰان اﻧﺤﺮاف از ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﻪ درﺻﺪ؛‬
‫‪ - p‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ؛‬
‫‪−‬‬
‫‪ - P‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎرش دوره آﻣﺎري‪.‬‬

‫‪P/N‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ : 2‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ‬

‫‪p/n‬‬ ‫ﻣﻘﺪار‬ ‫ﻧﻮع ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‬
‫‪ 80-70‬درﺻﺪ‬ ‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺧﻔﻴﻒ‬
‫‪ 70-55‬درﺻﺪ‬ ‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪ 55-40‬درﺻﺪ‬ ‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺷﺪﻳﺪ‬
‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 40‬درﺻﺪ‬ ‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﺟﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﺪاﻗﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴﻚ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‪1384،‬‬
‫‪57‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،7‬ﺑﻬﺎر ‪1389‬‬

‫ب‪ -‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﺸﻜﺴﺎي ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﻪ ‪ SPI‬در ﻣﻘﻴﺎس ﻫﺎي ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻪ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ =N‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺎه ﻫﺎي ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺗﺠﻤﻌﻲ؛‬

‫‪ =Tpo‬ﻣﻘﺪار ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎه ﻓﻌﻠﻲ؛‬
‫‪ =Tp-i‬ﻣﻘﺪار ﻧﺮﻣﺎل ﺷﺪه ﻣﺎه ﻗﺒﻞ؛‬
‫‪ = µ n‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻲ ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺗﺠﻤﻌﻲ در دوره آﻣﺎري)‪ n‬ﻣﺎه(؛‬
‫‪ = δ n‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﻴﺎر ﺑﺮاي ﻣﺎه ﻫﺎ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪول ‪:‬‬

‫‪SPI‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ : 3‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي دوره ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و ﺗﺮ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ‬

‫‪SPI‬‬ ‫ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫‪+2‬‬ ‫ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﻣﺮﻃﻮب‬
‫‪ 5/99‬ﺗﺎ ‪1/5‬‬ ‫ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺮﻃﻮب‬
‫‪ 1/49‬ﺗﺎ ‪1‬‬ ‫ﻣﺮﻃﻮب ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪ 0/99‬ﺗﺎ ‪-0/99‬‬ ‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺎل‬
‫‪ -1/49‬ﺗﺎ ‪-1‬‬ ‫ﺧﺸﻚ ﻣﻼﻳﻢ‬
‫‪ -1/99‬ﺗﺎ ‪-1/5‬‬ ‫ﺧﺸﻚ ﺷﺪﻳﺪ‬
‫‪ -2‬و ﻛﻤﺘﺮ‬ ‫ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺧﺸﻚ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﺟﻤﺎل‪ ،‬ﺑﺪاق و ﻫﻤﻜﺎران‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴﻚ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‪1384 ،‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ SPI‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ از ﻧﺮم اﻓﺰار ‪ SPI-LX-6‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﻫﺎي ﻧﺮم اﻓﺰاري ﻣﺸﺎﺑﻪ دارد‪.‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي آﺛﺎر ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﻌﻴﺎر اﻓﺖ ﻣﺨﺎزن آب‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ دﺑﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻒ‬
‫ﺷﻜﻨﻲ در ﭼﺎه ﻫﺎ و ﺗﻌﺪاد ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ در ﻃﻮل دوره ‪ 65-85‬در ﻣﺤﻴﻂ ‪.Arc View‬‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪت ﭘﺎﻳﺶ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ در ﻃﻮل دوره آﻣﺎري ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎرﻧـﺪﮔﻲ ‪ 16‬اﻳﺴـﺘﮕﺎه ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳـﻲ در‬
‫ﺷﺮق ﻛﺸﻮر ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎرش ﮔﻨﺎﺑﺎد )‪ 143‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘـﺮ(‪ ،‬ﻳﻌﻨـﻲ ‪ 16‬ﻣﻴﻠـﻲ ﻣﺘـﺮ ﻛﻤﺘـﺮ از‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎرش در اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﺷﺮق ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺸﻜﻲ در اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺷـﺪﻳﺪﺗﺮي ﺑـﺮ‬
‫آﺛﺎر و ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻃﻲ دوره ‪ /1365-1385‬ﺑﻬﻨﻴﺎﻓﺮ و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫‪58‬‬

‫ﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ‪ SPI‬درﺻﺪي از ﻧﺮﻣﺎل و ﻧﻴﺰ ﺑﺎرش ﻫـﺎي ‪ 48‬ﺳـﺎﻋﺘﻪ‬
‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﭘﺎﻳﺶ و ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺎرش ﻃﻲ اﻳﻦ دوره آﻣﺎري در ﺳﺎل ‪ 1376‬ﺑﺎ ‪ 266‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘـﺮ‬
‫و ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1378‬ﺑﺎ ‪ 47‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ)ﺟﺪول ‪.(4‬‬

‫ﺟﺪول ‪ : 4‬اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎرش ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻃﻲ دوره ‪1365-85‬‬

‫‪P/mm‬‬ ‫ﺳﺎل‬ ‫‪P/mm‬‬ ‫ﺳﺎل‬ ‫‪P/mm‬‬ ‫ﺳﺎل‬

‫‪88.5‬‬ ‫‪79-80‬‬ ‫‪85.4‬‬ ‫‪1372-3‬‬ ‫‪156‬‬ ‫‪1365-6‬‬
‫‪87.2‬‬ ‫‪1380-1‬‬ ‫‪176‬‬ ‫‪1373-4‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪1366-7‬‬
‫‪105‬‬ ‫‪1381-2‬‬ ‫‪132‬‬ ‫‪1374-5‬‬ ‫‪64.5‬‬ ‫‪1367-8‬‬
‫‪222‬‬ ‫‪1382-3‬‬ ‫‪67.9‬‬ ‫‪1375-6‬‬ ‫‪159‬‬ ‫‪1368-9‬‬
‫‪127‬‬ ‫‪1383-4‬‬ ‫‪266‬‬ ‫‪1376-7‬‬ ‫‪211.7‬‬ ‫‪69-70‬‬
‫‪101‬‬ ‫‪1384-5‬‬ ‫‪169‬‬ ‫‪1377-8‬‬ ‫‪176‬‬ ‫‪1370-1‬‬
‫‪173‬‬ ‫‪1385-6‬‬ ‫‪47.3‬‬ ‫‪1378-9‬‬ ‫‪228‬‬ ‫‪1371-2‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬اداره ﻫﻮا ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑﺎد‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻠﻲ اﻗﻠﻴﻢ ﺳﻨﺎﺳﻲ )آﻣﺎر ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎل زراﻋﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ(‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ‪ ،2‬آﺷﻜﺎر ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﺷﺮق ﻛﺸـﻮر‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ‪ SPI‬ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي دوره ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ زﻣـﺎﻧﻲ ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻳﻚ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت آﺷﻜﺎر ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ از ﺳﺎل ‪ 1365‬ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺧﺰﺷـﻲ آﻏـﺎز ﺷـﺪه و روﻧـﺪ‬
‫ﻓﺰاﻳﻨﺪه اي از ﺳﺎل ‪ 1370‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﻜﺮار و ﻫﻢ ﺷﺪت داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣ ﻴﺰان ﺑ ﺎرش ﺳ ﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺑﻴ ﻦ ﺳ ﺎل ه ﺎي ‪1385-1365‬‬

‫‪300‬‬
‫‪1376‬‬
‫‪250‬‬
‫‪1371‬‬ ‫‪1382‬‬
‫‪1369‬‬
‫‪200‬‬
‫‪1370‬‬ ‫‪1373‬‬ ‫‪1385‬‬
‫‪P/mm‬‬

‫‪1377‬‬
‫‪1366 1368‬‬
‫‪1365‬‬
‫‪150‬‬ ‫ﻣﻴﺰان ﺑﺎرش‬
‫‪1374‬‬ ‫‪1383‬‬
‫‪1381‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪1379‬‬
‫‪1384‬‬
‫‪1372‬‬ ‫‪1380‬‬
‫‪1367‬‬ ‫‪1375‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪1378‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1360‬‬ ‫‪1365‬‬ ‫‪1370‬‬ ‫‪1375‬‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1390‬‬
‫ﺳﺎل‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ : 2‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻴﺰان ﺑﺎرش ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﮔﻨﺎﺑﺎد از ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﺷﺮق ﻛﺸﻮر ﻃﻲ دوره ‪1365-85‬‬
‫‪59‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،7‬ﺑﻬﺎر ‪1389‬‬

‫‪2‬‬
‫‪1.5‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪0‬‬
‫‪-0.51360‬‬ ‫‪1365‬‬ ‫‪1370‬‬ ‫‪1375‬‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1390‬‬
‫‪-1‬‬
‫‪-1.5‬‬
‫‪-2‬‬
‫‪-2.5‬‬
‫‪-3‬‬
‫‪-3.5‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ : 3‬ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺ ‪ SPI‬ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻪ در دوره آﻣﺎري ‪1385 -1365‬‬

‫‪2‬‬

‫‪1.5‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1360‬‬ ‫‪1365‬‬ ‫‪1370‬‬ ‫‪1375‬‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1390‬‬
‫‪-0.5‬‬
‫‪-1‬‬
‫‪-1.5‬‬
‫‪-2‬‬

‫‪-2.5‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ : 4‬ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺ ‪ SPI‬ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ در دوره آﻣﺎري ‪1385-1365‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن‪ :‬ﻣﺮﻛﺰ ﻣﻠﻲ اﻗﻠﻴﻢ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬اداره ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑﺎد‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ‪ SPI‬ﻳﻚ و ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛـﻪ ﺷـﺪت ﺧﺸﻜﺴـﺎﻟﻲ در ﺳـﺎل‬
‫‪ ،1378‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺎﺧﺺ ‪ p/n‬را در ﻧﻈـﺮ ﺑﮕﻴـﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت‬
‫ﺑﺎرﺷﻲ در ﻃﻮل دوره آﻣﺎري ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﺷﺪه و داﻣﻨﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎرش اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺪت از ﺳﺎل ‪1370‬‬
‫ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺸﻢ ﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﻳﻚ روﻧﺪ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺪت ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ در ﻗﻠﻤﺮو ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻇﻬـﻮر ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻃﻮري ﻛﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ در دوره ﻣﺬﻛﻮر ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺖ ﺳﻄﺢ آب زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻓﻘﺪان ﺗﻐﺬﻳـﻪ آب و ﺑـﻪ‬
‫وﻳﮋه ﺧﺸﻚ ﺷﺪن‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﻗﻨﺎت ﻫﺎ و ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ SPI‬ﻳﻚ ﺳﺎﻟﻪ در ﺳﺎل ‪ 1376‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫‪ 1.24‬ﺑﻮده و اﻳﻦ ﻣﻘﺪار در ﺳﺎل ‪ 1378‬ﺑﻪ ‪ – 1.77‬رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ داﻣﻨﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﺳﻴﻌﻲ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ‬
‫و ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺑﺮوز ﺧﺸﻜﻲ ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻘﺪار ‪ SPI‬ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬از ﺳﺎل ‪ 1378‬ﻣﻌﺎدل ‪ 1‬ﺑـﻮده‪ ،‬وﻟـﻲ در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1381‬ﺑﻪ ‪ – 2.92‬رﺳﻴﺪه اﺳﺖ و ﻛﺎﻣﻼٌ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ دﺑﻲ ﻣﻨـﺎﺑﻊ آﺑـﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ﻣـﻲ ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺧـﻮد ﺑﻴـﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕـﺮ ﻛـﺎﻫﺶ ﺷـﺎﺧﺺ ‪ SPI‬در ﺳـﺎل ﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬
‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮوز ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬در ﻃﻲ ﻳﻚ دوره ﻃﻮﻻﻧﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺎ آﻣﺎر ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎ اﻓﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭼـﺎه ﻫـﺎ و‬
‫ﻗﻨﺎت ﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔﻲ زﻳﺎد‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﻛﺸـﺎورزي ﮔﺬاﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ در‬
‫آﺛﺎر و ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻃﻲ دوره ‪ /1365-1385‬ﺑﻬﻨﻴﺎﻓﺮ و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫‪60‬‬

‫وﺿﻌﻴﺖ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﺎرش ﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎرش ﻫﺎي ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﺶ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﺎرﻫﺎي ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﺳـﺎل ‪ 1378‬از‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ‪ 47.3‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﺎرش ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬و ﻣﻘﺪار ‪ 41‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎرش ﻫـﺎي ‪ 48‬ﺳـﺎﻋﺘﻪ ﻧـﺎزل ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎرش ﻫﺎي ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺘﻪ‪ ،‬در دوره ﻫﺎي ﺧﺸﻚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎرﻧـﺪﮔﻲ ﻫـﺎ از ﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻣﺘﺪاوم ﺑﻪ ﺻﻮرت رﮔﺒﺎري در آﻣﺪه اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺒﻴﻦ ﻇﻬﻮر ﺧﺸﻜﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا از وﻳﮋﮔـﻲ ﻫـﺎي ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬
‫ﺧﺸﻚ ﺑﺎرش ﻫﺎي رﮔﺒﺎري اﺳﺖ‪ .‬در ﺷﻜﻠﻬﺎي ‪ 5‬و ‪ ،6‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺰان اﻳﻦ ﺑﺎرش ﻫﺎ در ﺳﺎل ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و ﺗﺮ‬
‫ﺳﺎﻟﻲ ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪90‬‬
‫‪80‬‬
‫‪70‬‬
‫‪60‬‬
‫‪50‬‬
‫‪40‬‬
‫‪30‬‬
‫‪20‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0‬‬
‫ﻓﺮوردﻳﻦ‬

‫ﺷﻬﺮﻳﻮر‬

‫ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﻣﺮداد‬
‫ﺧﺮداد‬
‫ﺁﺑﺎن‬

‫ﺁذر‬

‫دي‬

‫اﺳﻔﻨﺪ‬
‫ﺑﻬﻤﻦ‬
‫ﻣﻬﺮ‬

‫ﺗﻴﺮ‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ : 5‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎرش ﻫﺎي ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺳﺎل ‪)1376‬ﺗﺮ ﺳﺎﻟﻲ( از ﻣﺠﻤﻮع ‪ 266.1‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﺎرش ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬

‫‪45‬‬
‫‪40‬‬
‫‪35‬‬
‫‪30‬‬
‫‪25‬‬
‫‪20‬‬
‫‪15‬‬
‫‪10‬‬
‫‪5‬‬
‫‪0‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮر‬
‫ﻣﺮداد‬
‫ﺧﺮداد‬
‫دي‬
‫ﺁﺑﺎن‬

‫ﻓﺮوردﻳﻦ‬
‫ﺁذر‬

‫ﺑﻬﻤﻦ‬

‫اﺳﻔﻨﺪ‬
‫ﻣﻬﺮ‬

‫ﺗﻴﺮ‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 6‬ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ ﺑﺎرش ﻫﺎي ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺳﺎل ‪) 1378‬ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ( از ﻣﺠﻤﻮع‪ 47.3‬ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﺎرش ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن‪ :‬اداره ﻫﻮا ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑﺎد‬
‫‪61‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،7‬ﺑﻬﺎر ‪1389‬‬

‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﭘﺎﻳﺶ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻛﺎﻣﻼً آﺷﻜﺎر ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ در ﺣﻮﺿﻪ‬
‫ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻇﻬﻮر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﭘﻲ آﻣﺪ ﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬

‫ﺑﺮاي آﺷﻜﺎرﺳﺎزي ﻧﻘﺶ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺗﻌﺪاد و دﺑﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ‪،‬‬
‫اﻓﺖ ﺳﻄﺢ اﻳﺴﺘﺎﻳﻲ و ﺗﻌﺪاد ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲ ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ : 5‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد در دوره ‪65-85‬‬

‫ﺗﺨﻠﻴﻪ‬ ‫دﺑﻲ‬ ‫ﺗﻌﺪاد‬ ‫دﺑﻲ‬ ‫ﺗﻌﺪاد‬ ‫دﺑﻲ‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﭼﺎه ﻋﻤﻴﻖ‬

‫ﺳﺎل‬
‫)ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ(‬ ‫ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬ ‫ﭼﺸﻤﻪ‬ ‫ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬ ‫ﻗﻨﺎت‬ ‫ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬ ‫و ﻧﻴﻤﻪ ﻋﻤﻴﻖ‬
‫‪69‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪52 .5‬‬ ‫‪272‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪153‬‬ ‫‪1364‬‬
‫‪67 .2‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪239‬‬ ‫‪32 .2‬‬ ‫‪245‬‬ ‫‪1370‬‬
‫‪92 .5‬‬ ‫‪8 .5‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪52 .5‬‬ ‫‪408‬‬ ‫‪31 .5‬‬ ‫‪246‬‬ ‫‪1374‬‬
‫‪98 .5‬‬ ‫‪5 .8‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪285‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪262‬‬ ‫‪1379‬‬
‫‪56‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪74‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪304‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪217‬‬ ‫‪1383‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬اداره آب ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑﺎد‪ ،‬واﺣﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‪ ،‬ﺳﺎل‪1386‬‬

‫‪120‬‬

‫‪100‬‬

‫‪80‬‬

‫‪60‬‬

‫‪40‬‬

‫‪20‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1360‬‬ ‫‪1365‬‬ ‫‪1370‬‬ ‫‪1375‬‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪1385‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ : 7‬ﺗﻐﻴﻴﺮات دﺑﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در دوره آﻣﺎري ‪ 1383 – 1364‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن‪ :‬اداره آب ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑﺎد‪ ،‬واﺣﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آب‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ از ﺳﺎل ‪ 1369‬در ﺣﻮﺿﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺣﻔﺮ ﭼﺎه ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻮارد ﺧﺎص ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮده اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات زﻳﺎدي در ﻣﻘﺎدﻳﺮ آب ﻗﻨﺎت ﻫﺎ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﻲ از ﺳﺎل ‪ 1375‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫ﺗﺪاوم ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ ﻛﺎﻫﺶ دﺑـﻲ ﺳـﺎﻟﻴﺎﻧﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1375‬از ‪ 92.5‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 56‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘـﺮ‬
‫آﺛﺎر و ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻃﻲ دوره ‪ /1365-1385‬ﺑﻬﻨﻴﺎﻓﺮ و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫‪62‬‬

‫ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎل ‪ 83‬ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺣﻮﺿﻪ ﺑﺮاي ﺣﻔﺮ ﭼﺎه از ﺳﺎل ‪ 70‬ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺗﻤﺎﻳﻞ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﺎي دﻫﻪ دوم‪ ،‬در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ روﻧﺪ ﻓﺰاﻳﻨﺪه ﻛﺎﻫﺶ دﺑـﻲ‬
‫را ﺑﻪ ﺟﻬﺖ اﻓﺖ ﻣﺨﺎزن آب‪ ،‬ﻛﻪ در اﺛﺮ ﻛﺎﻫﺶ ورودي ﺑﻪ ﺳﻔﺮه ﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺑﻮده را در ﭘﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ورودي در ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﺣﻮﺿﻪ ﺗﺎ ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺗﺪاوم دارد‪.‬‬

‫اﻓﺖ ﻣﺨﺎزن‬

‫‪0‬‬
‫‪1365‬‬ ‫‪1370‬‬ ‫‪1375‬‬ ‫‪1380‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1390‬‬
‫‪-0.05‬‬
‫ﻣﺰان اﻓﺖ ﺑﺮﺣﺴﺐ ) ‪( cm‬‬

‫‪-0.1‬‬

‫‪-0.15‬‬ ‫اﻓﺖ ﻣﺨﺎزن‬

‫‪-0.2‬‬

‫‪-0.25‬‬

‫‪-0.3‬‬
‫ﺳﺎل‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ : 8‬ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻓﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در ﺣﻮﺿﻪ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن‪ :‬اداره آب ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑﺎد‪ ،‬واﺣﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آب‬

‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ اﻓﺖ ﺳﻄﺢ اﻳﺴﺘﺎﻳﻲ آب در ﭼﺎه ﻫﺎي ﺣﻮﺿﻪ در ﻃﻮل دوره ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘـﺮ در ﺳـﺎل ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار در ﺳﺎل ‪ 1367‬ﺑﻪ ‪ 27‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ‪ ،‬و در ﺳﺎل ‪ 13 80‬ﺑﻪ ‪ 24‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺨﺎزن آﺑﻲ در اﺛﺮ ﺷﺪت ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻤﻨﻮﻋﻴﺖ ﺣﻔﺮ ﭼﺎه ﻫﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ اﻓﺖ ﺳﻄﺢ اﻳﺴﺘﺎﻳﻲ از ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ در اﺑﺘﺪاي دوره ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﻪ ‪ 24‬ﺳـﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘـﺮ در اواﺧـﺮ آن‬
‫رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻚ ﺷﺪن ‪ 51‬رﺷﺘﻪ از ﻗﻨـﺎت ﻫـﺎي ﺣﻮﺿـﻪ ﻧﻴـﺰ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻗﻨـﺎت ﻫـﺎي‬
‫ﭘﺎﻳﻜﻮﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﺎدر ﭼﺎه آن ﻫﺎ از ﻋﻤﻖ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺮﻳﻦ آﺳﻴﺐ را از ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ دﻳـﺪه اﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﺧﺸﻚ ﺷﺪن‪ 51 ،‬رﺷﺘﻪ ﻗﻨﺎت در ﻃﻲ اﻳﻦ دوره‪ ،‬در ﻳﻜﺼﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻲ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺪاوم ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﻔﻲ ﺷﺪن ﺷﺎﺧﺺ ‪ ،SPI‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷـﺪه اﺳـﺖ از ﻋﻮاﻣـﻞ اﺻـﻠﻲ ﺧﺸـﻜﻴﺪه ﺷـﺪن‬
‫ﻗﻨﺎتﻫﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻓﺰودن ﺑﻪ ﻋﻤـﻖ ﭼـﺎه ﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ زﻣﻴﻦ واﻗﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در اﺻﻄﻼح ﺑﻪ آن ﻛـﻒ‬
‫ﺷﻜﻨﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺖ ﺳﻄﺢ آب زﻳﺮ زﻣﻴﻨـﻲ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻛﺸﺎورزان ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲ در ﭼﺎه ﻫﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺎﺧﺺ ‪ SPI‬را ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ اﻓﺖ‬
‫ﻣﺨﺎزن ﻣﻮرد ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﻮدن ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎ اﻓﺖ ﻣﺨﺎزن ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ﻛﺎﻣـﻞ دارد و‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲ را ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪63‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،7‬ﺑﻬﺎر ‪1389‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎن ﭼﺎه ﻫﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺸﻚ ﺷﺪن آن ﻫﺎ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد ﻛـﻒ ﺷـﻜﻨﻲ ﻫـﺎ از دﻳﮕـﺮ آﺛـﺎر ﺧﺸﻜﺴـﺎﻟﻲ‬
‫ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﺎل ‪ 1370‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻛﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﺎ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑـﻪ ﺗﺒﻌﻴـﺖ از آن ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲ از ﺳﺎل ‪ 1365‬ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن دوره ﺳﺎل ‪ 1385‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﻳﻚ درﺻﺪ رﺷﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﺪول ‪ ،6‬ﻣﻴﺰان ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬ﻃـﻲ دوره ﺧﺸﻜﺴـﺎﻟﻲ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻣﻼﺣﻈـﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ آﺑﺪﻫﻲ ﻗﻨﺎت ﻫﺎ از ‪ 50‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬در اواﻳﻞ دوره ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 38‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬در‬
‫ﭘﺎﻳﺎن دوره و ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻣﺨﺎزن‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 1/64‬ﻣﺘﺮ در ﭘﺎﻳﺎن دوره ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫"‪8" 8‬‬

‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬
‫"‪8" 8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8" 8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8"8" 8‬‬ ‫"‪8"8‬‬
‫"‪8""8 8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8"8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫ﻗﻨﺎت‬ ‫"‪8" 8" 8‬‬
‫"‪8"8" 8" 8" 8‬‬ ‫"‪8" 8" 8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫""‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫" ‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫" ‪8" 8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫"‬ ‫‪8"88‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8" 88‬‬ ‫""‬
‫ﻗﻨﺎت ﺧﺸﻚ‬ ‫"‬
‫‪8" "88‬‬
‫"‪8" 8" 8‬‬
‫‪8‬‬
‫"‬‫"‬ ‫"‬
‫"‪8" 8 8"8 8"8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫‪8‬‬‫"‬ ‫‪8‬‬‫"‬
‫‪8" 8"8" 8‬‬
‫" "‪""8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬
‫"‪8"8" 8‬‬
‫"‪8"8"8" 8‬‬ ‫‪8" 8" 8" 88"8"8"8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫‪8"8"8‬‬‫""‪8‬‬

‫ﺷﺪه‬ ‫"‪8" 8‬‬

‫"‪8"8"8"8"" 8‬‬
‫"‪8"8‬‬
‫"‬
‫‪" 8"8 8"8" 8" 8 " 8" 8"8" 8""8"8‬‬
‫‪8‬‬
‫"‬
‫""‪"88‬‬
‫‪8‬‬
‫‪"8‬‬
‫"‪8‬‬

‫‪8"8‬‬
‫"‪8‬‬
‫" "‪8" "8‬‬
‫‪"888‬‬
‫‪8" 8‬‬
‫"‪8""8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫"‪8" 8" 8‬‬
‫"‪8" 8‬‬
‫"‪8‬‬
‫‪+‬‬
‫" "‪8‬‬
‫‪8‬‬
‫"‪8" 88" 8" 8‬‬ ‫‪8‬‬‫"‬ ‫"‪8‬‬
‫‪8" 8" 888" 8‬‬
‫"‪"" "8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫‪8"8‬‬ ‫"‪8" 8"8" 8" 8" 8" 8" 8"8" 8‬‬ ‫"‪8" " 8" 8"8‬‬ ‫"‪8‬‬
‫‪،۵٩+‬‬ ‫‪8‬‬ ‫"‪""8" 8‬‬
‫‪8" 8‬‬ ‫""‬
‫‪8‬‬
‫"‪8" 8"8‬‬ ‫‪8‬‬‫"‬
‫‪8" 8‬‬
‫‪8‬‬‫"‬
‫‪8‬‬‫"‬
‫"‬
‫"‪8‬‬
‫‪8‬‬
‫‪8‬‬‫"‬ ‫‪8‬‬‫"‬
‫‪8‬‬‫"‬‫"‪8" 8‬‬
‫"‬ ‫‪8‬‬
‫"‪"" 8" 8‬‬
‫‪88‬‬
‫"‪" 8" 8" 8" 8" 8" 8" 8" 8"88" 8‬‬
‫"‪8" 8" 8" 8‬‬
‫"‬
‫"‪8" 8 8‬‬
‫"‪8" 8‬‬
‫"‪8‬‬
‫‪8‬‬‫"‪" 8" 8‬‬
‫"‪8" " " 8" " "8" 8" 8‬‬
‫‪8 8 8 8‬‬
‫"‪8"8‬‬ ‫" "‪8‬‬
‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫"‪8" 8‬‬
‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫" "‪" 8"8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫‪8"8" 8" 8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫"‪8" 8‬‬
‫‪٣۴.١٠‬‬ ‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬
‫"‪8" 8" 8" 8‬‬
‫"‪8‬‬
‫‪8‬‬
‫"‪8" 8‬‬
‫"‪8‬‬
‫‪8‬‬
‫‪"8‬‬
‫"‪8‬‬ ‫"‪8‬‬ ‫"‪8"8‬‬

‫"‪8‬‬ ‫"‪8" 8‬‬ ‫"‪8‬‬

‫"‪8‬‬
‫"‪8‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ : 2‬ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻗﻨﺎت ﻫﺎي ﺧﺸﻚ ﺷﺪه ﺣﻮﺿﻪ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن ‪ :‬آب ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آب‪GIS ،‬‬

‫ﺗﻌﺪاد آﻒ ﺷﻜﻨﻲ‬

‫ﺗﻌﺪاد آﻒ( ‪Expon.‬‬

‫)ﺷﻜﻨﻲ‬
‫‪6‬‬

‫‪5‬‬

‫‪4‬‬

‫‪3‬‬

‫‪2‬‬

‫‪1‬‬

‫‪0‬‬
‫‪۶۶1 2 3 4 ٧١‬‬
‫‪5 6 7 8 9 10‬‬
‫‪٧۵ 11 12 13 14 15 16‬‬
‫‪٨١ 17 18 19 20‬‬
‫‪٨۵‬‬
‫ﺳﺎل‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 8‬ﺗﻌﺪاد ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲ در ﺣﻮﺿﻪ‬

‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن آب ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي‪ ،‬آب ﻫﺎي زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ‪1386،‬‬
‫آﺛﺎر و ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻃﻲ دوره ‪ /1365-1385‬ﺑﻬﻨﻴﺎﻓﺮ و ﻫﻤﻜﺎران‬ ‫‪64‬‬

‫ﺟﺪول ‪ : 6‬ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ دوره ‪1370-1383‬‬

‫ﭘﺎﻳﺎن دوره‬ ‫اﺑﺘﺪاي دوره‬ ‫ﻧﻮع ﻣﻨﺒﻊ‬

‫‪ 38‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎل‬ ‫‪ 50‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات آﺑﺪﻫﻲ ﻗﻨﺎت ﻫﺎ‬

‫‪ 14‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎل‬ ‫‪ 23‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات در دﺑﻲ ﭼﺎه ﻫﺎ‬
‫ﻳﻚ درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪ 1‬ﻣﺘﺮو ‪ 64‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻣﺨﺎزن‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن آب ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺧﺮاﺳﺎن رﺿﻮي‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آب‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ در اﻳﻦ ﺣﻮﺿﻪ‪ ،‬در ﺳﺎل ﻫﺎي ‪ 1366‬و ‪ 1374‬ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﺮوز ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ از اﻳﻦ دوره ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺷﺪﻳﺪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺳﺮاﺳﺮي در ﻛﺸﻮر آﻏﺎز ﺷﺪه‪،‬‬
‫و ﺑﺎ ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐ ﻧﺴﺒﻲ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1385‬اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺪاوم اﻳﻦ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮات آن ﻛﺎﻫﺶ دﺑﻲ ﻗﻨﺎت ﻫﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ‪ 51‬ﻗﻨﺎت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﺧﺸﻚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از آن ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﺎﻫﺶ دﺑﻲ ﺗﺎ ‪ %75‬ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺒﻮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺗﻌﺪاد ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲ در ﭼﺎه ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1381‬ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در اواﺧﺮ دوره ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ واﻗﻊ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻒ ﺷﻜﻨﻲ ﻫﺎ از ﺳﺎل ‪ 1374‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ روﻧﺪ ﺗﺪرﻳﺠﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ آﻣﺎرﻫﺎي ﺑﺎرش‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ‪ SPI‬و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ اﺛﺮات ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮ‬
‫روي ﻗﻨﺎت ﻫﺎ )ﻗﻨﺎت ﻫﺎ ﻫﻮا ﺑﻴﻦ( داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎﻫﺶ دﺑﻲ ﻗﻨﺎت ﻫﺎ از ‪ 70‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 38‬ﻣﻴﻠﻴﻮن‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ‪ %48‬ﻛﺎﻫﺶ دﺑﻲ‪ ،‬در اﻳﻦ دوره ﻛﻪ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ دوره ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﻮده‪ ،‬از آﺛﺎر ﻣﻨﻔﻲ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار در ﭼﺎه ﻫﺎ از ‪ 23‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 14‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻳﻌﻨﻲ ‪ %40‬ﻛﺎﻫﺶ‬
‫و ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎ از ‪ 5/8‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 4‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ %31‬ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻓﺖ ﻣﺨﺎزن در اﻳﻦ دوره ‪2‬ﻣﺘﺮو ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ آن ‪ 11‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ در ﺳﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺪاوم ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ از ﺳﺎل ‪ ،1378‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ اﻓﺖ ﻣﺨﺎزن ﺗﺎ ‪ 28‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ در ﺳﺎل ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭼﻨﺪاﻧﻲ در ﺗﻌﺪاد ﺣﻔﺮ ﭼﺎه وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﺛﺮ ﺧﺸﻜﻲ ﺑﺮ اﻓﺖ ﻣﺨﺎزن‬
‫ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ وﻗﻮع ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ در اﻳﻦ دوره‬
‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ اﺛﺮات ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ در ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺎﻳﻜﻮﻫﻲ ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﺣﻮﺿﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و اﺛﺮات آن ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﻔﺎع ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﮔﻨﺎﺑﺎد ﺟﺰء ﻧﻮاﺣﻲ ﺧﺸﻚ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﺎي ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺛﺮات ﺑﺴﻴﺎر آﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮي را ﺑﻪ ﺑﺎر آورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪65‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺳﺎل ﺳﻮم‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،7‬ﺑﻬﺎر ‪1389‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪ -1‬آﻫﻨﮕﺮ ﻃﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺷﺎدي‪ :(1382) ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ دﻛﺘﺮ ﻋﺰﻳﺰي‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ وﻗﻮع ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‬
‫در اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺮاي ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺳﺎزي اﻟﮕﻮي ﻛﺸﺖ ﺟﻬﺖ ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ آن‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻳﺮان ﻧﮋاد‪ ،‬ﻣﻬﺪي‪ :(1383) ،‬روش ﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻣﺪﻳﺮان‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﻬﻨﻴﺎﻓﺮ )ﻋﺸﻘﻲ(‪ ،‬ﻗﻨﺒﺮ زاده‪ ،‬ﻫﺎدي‪ :(1382) ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﻴﻜﺮو ﻛﻠﻴﻤﺎﺗﻮﻟﻮژي و آب و ﻫﻮاي ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﺴﺘﺮ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺗﺮاﺑﻲ ﭘﻠﺖ ﻛﻠﻪ ﺻﺪﻳﻘﻪ‪ :(1383) ،‬ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ دﻛﺘﺮي‪ ،‬ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ دﻛﺘﺮ ﺟﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و‬
‫اﺛﺮات آن در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻣﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‪ ،‬ﭘﻠﻲ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺗﻬﺮان داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ و ﻋﻤﺮان‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺗﻮﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ‪ :(1385) ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻃﺮح ﺗﻠﻔﻴﻖ آﺑﺨﻴﺰداري اداره ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﮔﻨﺎﺑﺎد‪.‬‬
‫‪ -6‬ﺟﻤﺎﻟﻲ ﺑﺪاق‪ ،‬آﺳﻴﺎﻳﻲ ﻣﻬﺪي‪ ،‬ﺻﻤﺪي ﻧﻘﺎب ﺳﻴﻨﺎ و ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﺳﻬﻴﻼ‪ :(1384) ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ رﻳﺴﻚ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ‪ .‬ﺳﺨﻦ‬
‫ﮔﺴﺘﺮ‪.‬‬
‫‪ -7‬راﻣﺸﺖ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ‪ (1384) ،‬ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي)ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻣﺠﺎزﻫﺎ(‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎ )ﺳﻤﺖ(‪.‬‬
‫‪ -8‬زﻣﺮدﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮ‪ :(1381) ،‬ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي اﻳﺮان – ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ و دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻫﺎي دروﻧﻲ‪ ،‬ﺟﻠﺪ او‪‬ل‪،‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ‪.‬‬
‫‪ -9‬زﻣﺮّدﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮ‪ :(1381) ،‬ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي اﻳﺮان‪ ،‬ﺟﻠﺪ دوم – ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ و دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ‪-‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺷﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬رﺿﺎ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ رﺿﺎ ﺷﻬﺮﻳﺎري‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮره ﻛﻮﻫﻲ‪ :(1382) ،‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﻜﺎﻧﻲ و زﻣﺎﻧﻲ ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر در‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن – ﺑﻮﻟﺘﻦ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه اﻗﻠﻴﻢ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫‪ -11‬ﻗﻨﺒﺮ زاده‪ ،‬ﻫﺎدي‪ ،‬ﺑﻬﻨﻴﺎﻓﺮ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ‪ :(1385) ،‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ -‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺸﻬﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﺴﺘﺮ‪.‬‬
‫‪ -12‬ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﻴﮋن‪ :(1381) .‬ﺑﺮﺳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ و اﺻﻼح ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ آن ﻫﺎ ﺑﺮاي اﻗﻠﻴﻢ‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن‪ .‬ﺳﺘﺎد ﺣﻮادث اﺳﺘﺎن‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ‪.‬‬
‫‪ -13‬ﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ‪ :(1385) ،‬آب و ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﺎرﺑﺮدي – داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان – ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻧﺘﺸﺎرات و ﭼﺎپ‪.‬‬
‫‪ -14‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﺎزﻣﺎن آب ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺧﺮاﺳﺎن‪ :(1374) ،‬ﻃﺮح اﺟﺮاي ﺳﺪﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﮔﻨﺎﺑﺎد‪ -‬ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ و‬
‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژي‪.‬‬
‫‪ -15‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﺎزﻣﺎن آب ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺧﺮاﺳﺎن‪ :(1374) ،‬ﻃﺮح اﺟﺮاي ﺳﺪﻫﺎي ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﮔﻨﺎﺑﺎد‪ -‬زﻣﻴﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫‪ -16‬ﻣﻄﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻳﻮن‪ :(1384) ،‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ‪ Arc View-GIS‬و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺟﻨﺒﻲ – داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺖ آب و ﺑﺮق )ﺷﻬﻴﺪ‬
‫ﻋﺒﺎﺳﭙﻮر(‪.‬‬
‫‪ -17‬ﻣﻘﻴﻤﻲ‪ ،‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ و ﻣﺤﻤﻮدي‪ ،‬ﻓﺮج اﻟﻪ‪ :(1383) ،‬روش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ – ﻧﺸﺮ ﻗﻮﻣﺲ‪.‬‬
‫‪ -18‬ﻣﻘﻴﻤﻲ اﺑﺮاﻫﻴﻢ و ﮔﻮدرزي ﻧﮋاد ﺷﺎﭘﻮر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ )‪ :(1382‬ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫‪ -19‬وﻻﻳﺘﻲ‪ ،‬ﺳﻌﺪ اﻟﻪ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي آب ﻫﺎ – اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‪.‬‬
‫‪ -20‬ﻧﺒﻮي‪ ،‬ﺑﻬﺮوز‪ :(1351) ،‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮروش ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ – اﻧﺘﺸﺎرات ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‪.‬‬

‫‪21- Assessment of The Region, (1999): Impact of Droughts in Europe, Technical Report.‬‬
‫ ﺑﻬﻨﻴﺎﻓﺮ و ﻫﻤﻜﺎران‬/1365-1385 ‫آﺛﺎر و ﭘﻴﺎﻣﺪ ﻫﺎي ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب ﺣﻮﺿﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻃﻲ دوره‬ 66

22- GibbsU, W. J. & Maher, J.V. (1976): Rain all Deciles as Drought Indicators; Bulletin no 48
Bureau of Meteorology, Australia.
23- Keristin Stahi, (2001): Hydrological Drought A Study Across Europ.
24- Lam b, P. (1982): Persistence of Sub Saharan Drought Climatology.
25- Mackee, T., B., N., J., Doesken, and J., Kleist, (1993), The Relationship of Drought
Frequency and Duration to Time Scales, Preprints, 8 Conference on Applied Climatology