Nota Ringkas
BAB 1 Langkah Keselamatan di dalam Makmal
Safety Measures in the Laboratory
1 Peralatan perlindungan diri ialah peralatan
keselamatan yang wajib dipakai semasa
melakukan kerja berbahaya dan berisiko
untuk menjaga keselamatan pekerja itu
sendiri dan individu di sekelilingnya. chemical substance spillage are as follows:
Personal protective equipment is a compulsory
safety equipment used when carrying out
dangerous and risk work to ensure the safety of
the worker himself and the people around him.
2 Contoh peralatan perlindungan diri
ialah sarung tangan, baju makmal, kasut
keselamatan, pembilas mata, topeng
muka, kebuk wasap, kabinet aliran
laminar, penyiram kecemasan dan
sebagainya. sempadan.
Examples of personal protective equipments are
gloves, lab coat, safety shoes, eyewash station,
face mask, fume chamber, laminar flow cabinet,
safety shower and so on.
3 Bahan sisa yang boleh dibuang ke dalam
singki adalah seperti berikut:
The waste substances that can be disposed of
into the sinks are as follows:
– Bahan yang mempunyai nilai pH antara 4
hingga 10
The substances with pH value between 4 and 10
– Cecair atau larutan dengan kepekatan
rendah dan tidak berbahaya
Liquids or solutions with low concentration and
are non-hazardous
4 Contoh bahan yang tidak boleh dibuang ke
dalam singki adalah seperti sisa pepejal,
bahan yang mempunyai nilai pH yang kurang
daripada 5 dan lebih daripada 9, sebatian
pelarut organik, bahan kimia (asid, gris,
minyak, cat minyak, hidrogen peroksida),
bahan toksik, logam berat, bahan sisa
organik (mikrob, bangkai), bahan buangan
radioaktif, bahan meruap dan bahan reaktif.
Examples of substances that cannot be disposed
of into the sinks are solid waste, substances
with pH value lower than 5 and more than 9,
organic solvent compounds, chemical substances
(acid, grease, oil, oil paint, hydrogen peroxide),
toxic substances, heavy metals, organic waste
substances (microbes, carcasses), radioactive
waste, volatile substances and reactive substances.
1
5 Langkah-langkah menguruskan
kemalangan yang melibatkan tumpahan
bahan kimia adalah seperti berikut:
The steps in handling the accidents involving
(a)
Segera memberitahu guru atau
pembantu makmal.
Inform the teacher or the laboratory
assistant immediately.
(b) Jadikan kawasan tumpahan sebagai
kawasan larangan.
Make the spillage area as a restricted zone.
(c) Sekat tumpahan daripada merebak
menggunakan pasir untuk membentuk
Stop the spillage from spreading by using
sand to form a boundary.
(d) Kaut tumpahan bahan kimia.
Scoop the chemical spillage.
(e) Buang dengan selamat.
Dispose of it safely.
6 Langkah-langkah menguruskan
kemalangan yang melibatkan tumpahan
merkuri adalah seperti berikut:
The steps in handling the accidents involving
mercury spillage are as follows:
(a)
Segera memberitahu guru atau
pembantu makmal.
Inform the teacher or the laboratory
assistant immediately.
(b) Jadikan kawasan tumpahan sebagai
kawasan larangan.
Make the spillage area as a restricted zone.
(c) Tabur serbuk sulfur untuk menutupi
tumpahan.
Sprinkle sulphur powder onto the spillage.
(d) Hubungi Jabatan Bomba.
Call the Fire Department.
7 Jenis pemadam kebakaran:
Types of fire extinguishers:
(a) Air (Warna label: Merah):
Water (Label colour: Red):
Memadamkan kebakaran melibatkan
bahan pepejal seperti kain, kertas dan
kayu.
Extinguishes flammable solids such as
cloth, paper and wood.
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
(b) Buih (Warna label: Krim):
Foam (Label colour: Cream):
Memadamkan kebakaran melibatkan
bahan pepejal seperti kayu dan kertas
serta jenis cecair atau gas yang mudah
terbakar seperti minyak, cat dan gas asli.
Extinguishes flammable solids such as wood
and paper as well as types of liquid or gas
that are flammable such as oil, paint and
natural gas. (b) Pasir – Memadam kebakaran awal
(c) Karbon dioksida (Warna label: Hitam):
Carbon dioxide (Label colour: Black):
Memadamkan kebakaran yang
melibatkan peralatan elektrik, gas dan
wap.
Extinguishes fire that involves electrical
appliances, gas and vapour.
(d) Serbuk kering (Warna label: Biru):
Dry powder (Label colour: Blue):
Memadamkan semua jenis kebakaran.
Extinguishes all types of fires.
8 Alat pemadam kebakaran yang lain
termasuklah:
Other fire extinguishers include:
BAB 2 Bantuan Kecemasan
Emergency Help
1 Resusitasi kardiopulmonari
(Cardiopulmonary resuscitation, CPR)
ialah bantuan kecemasan yang melibatkan
gabungan teknik tekanan di bahagian dada
dan hembusan ke dalam mulut mangsa
untuk mengembalikan degupan jantung dan
pernafasannya.
Cardiopulmonary resuscitation, CPR is an
emergency aid that involves a combination of
chest compressions and breathing into the mouth
of the victim to restore their heartbeat and
breathing.
2 CPR dilakukan jika seseorang tidak memberi
respons terhadap rangsangan, tidak bernafas,
tiada degupan jantung atau nadi.
CPR is performed if an individual does not respond
to stimulus, does not breathe and has no heartbeat
or pulse.
3 Situasi ini mungkin berlaku disebabkan oleh
beberapa faktor seperti berikut:
This situation may occur due to some factors as
follows:
2
(a)
Jenis pemadam api ABC – Boleh
digunakan untuk semua jenis
kebakaran kecuali kebakaran yang
berpunca daripada logam dan gas yang
tidak memungkinkan ledakan.
ABC fire extinguisher – Can be used for
all types of fires except fire that results
from metals and gases that will not allow
explosion.
Sand – Extinguishes early stage fire
(c) Air – Memadam kebakaran kecuali
berpunca daripada minyak
Water – Extinguishes fire except fire resulting
from oil
9 Selimut kebakaran diperbuat daripada
dua lapisan gentian kaca. Fungsi selimut
kebakaran adalah untuk memadamkan
kebakaran kecil atau sederhana dengan
membalut mangsa.
The fire blanket is made of two layers of glass
fibres. The function of fire blanket is to extinguish
small or moderate fires by wrapping around the
victim.
• Serangan jantung/ Heart attack
• Lemas/ Drowning
• Renjatan elektrik/ Electric shock
• Panahan petir/ Lightning strike
4 Terdapat lima langkah semasa melakukan
CPR, iaitu:
There are five steps when performing CPR, which
are:
(a) Periksa respons mangsa
Check the victim’s responses
Periksa keadaan mangsa dan pastikan
keadaan sekelilingnya selamat. Tepuk
bahu mangsa dan tanya “Adakah
anda OK?”. Jika tiada gerak balas atau
pernafasan telah terhenti, hubungi
talian kecemasan 999 dengan segera.
Check the condition of the victim and
make sure his surrounding area is safe.
Tap his shoulder and ask “Are you OK?”. If
there is no response or breathing motion
has stopped, contact the 999 emergency
helpline immediately.

(b) Buka saluran pernafasan
Open the airway
Dongakkan kepala mangsa ke belakang
dan angkat dagunya ke atas. Periksa
pernafasan mangsa dengan mendengar
bunyi hembusan nafas dan melihat
pergerakan dadanya.
Tilt the head of the victim back and lift his
chin upwards. Check the victim’s breathing
by listening for his breathing sound and
observe his chest movement.
(c) Tekanan dada
Chest compressions
– Jika tiada pernafasan, mulakan CPR
ke atas mangsa. Letakkan sebelah
tapak tangan anda di bahagian tengah
dada mangsa. Dengan memastikan
tangan dalam keadaan lurus, tekup
tangan tadi dan selang-selikan jari.
If there is no breath detected, begin the
CPR on the victim. Place the heel of one
hand on the centre of the victim’s chest.
Keep your arms straight, cover the first
hand with the other hand and interlock
your fingers.
– Tekan dada mangsa ke bawah
dengan kuat lebih kurang 5 cm (2 inci)
dan tidak melebihi 6 cm (2.4 inci) bagi
setiap tekanan. Tekanan dada
dilakukan pada kadar 100 – 120
tekanan seminit.
Press down the victim’s chest for at least
5 cm (2 inches) and not more than 6 cm
(2.4 inches) for each compression. The
chest compressions should be performed
at a rate of 100 – 120 compressions per
minute.
(d) Bantuan pernafasan
Mouth-to-mouth resuscitation
Picit hidung mangsa dan hembuskan
nafas ke dalam mulutnya sehingga anda
melihat dadanya bergerak. Berikan
dua hembusan nafas, setiap hembusan
adalah 1 saat.
Pinch the victim’s nose and blow the air
slowly into his mouth until you see his chest
rises. Give two breaths, each breath should
take 1 second.
(e) Teruskan melakukan tekanan dada
sebanyak 30 kali diikuti dengan dua
kali hembusan mulut ke mulut sehingga
ambulans tiba atau mangsa sedar.
3
Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
Continue with 30 chest compressions and
two breaths until the ambulance arrives or
the victim regains consciousness.
5 Heimlich Manoeuvre ialah bantuan
kecemasan yang dilakukan untuk
menyelamatkan seseorang individu daripada
tercekik.
Heimlich Manoeuvre is an emergency procedure
that is carried out to save an individual who is
choking.
6 Heimlich Manoeuvre dilakukan jika mangsa
menunjukkan tanda-tanda berikut:
The Heimlich Manoeuvre is carried out if the
victim shows the following signs:
• Memegang leher dengan kedua-dua tangan
Holding the neck with both hands
• Tidak boleh bercakap atau batuk
Unable to speak or cough
• Kulit, bibir dan kuku kelihatan kebiruan
dan kehitaman
Skin, lips and nails appear bluish or blackish
• Sukar bernafas
Difficulty in breathing
7 Berikut adalah langkah-langkah semasa
melakukan Heimlich Manoeuvre:
The following are the steps when performing
Heimlich Manoeuvre:
• Berdiri di belakang mangsa dan
bongkokkan badan mangsa sedikit ke
hadapan.
Stand behind the victim and bend his body
slightly forward.
• Kelilingkan tangan dari belakang mangsa
dan genggamkan tangan kanan.
Put your arms around the victim from behind
and clench a fist with your right hand.
• Letakkan genggaman tangan kanan di
antara pusat dengan bawah rusuk mangsa.
Letakkan tangan kiri di atas tangan kanan
yang digenggam.
Place your right fist between the navel and
below the ribs of the victim. Place your left
hand on top of your right fist.
• Tekan dan sentak ke atas dengan kuat dan
cepat.
Press and jerk upwards with quick force.
• Ulangi sentakan sehingga objek tersebut
dikeluarkan dan mangsa boleh bernafas
dengan sendiri atau batuk.
Repeat the thrust until the object is expelled
and the victim can breathe or cough on his
own.
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas

BAB 3 Teknik Mengukur Parameter Kesihatan Badan

Techniques of Measuring the Parameters of Body Health

1 Termometer digunakan untuk mengukur 6 Denyutan nadi boleh dirasai di beberapa

suhu badan. tempat pada badan manusia seperti berikut:
A thermometer is used to measure the body The pulse can be felt at a few points on the
temperature. human body such as follow:
2 Terdapat empat jenis termometer iaitu: • Apikal/ Apical
There are four types of thermometer, which are: • Brankial/ Brachial
• Radial/ Radial
Jenis termometer Kegunaan • Femoral/ Femoral
Type of thermometer Use
• Popliteal/ Popliteal
Menyukat suhu badan • Tibialis posterior/ Posterior tibial
Termometer klinik
Measures body • Pedis dorsal/ Dorsalis pedis
Clinical thermometer
temperature • Temporal/ Temporal
Termometer makmal Menyukat suhu cecair • Karotid/ Carotid
Laboratory Measures the 7 Bayi dan kanak-kanak mempunyai kadar
thermometer temperature of liquids denyutan nadi yang lebih tinggi berbanding
Menyukat suhu badan dewasa.
melalui dubur Infants and children have a higher pulse rate than
Termometer rektal adults.
Measures body
Rectal thermometer
temperature through the 8 Individu yang tidak sihat mempunyai kadar
rectum denyutan nadi yang lebih rendah atau lebih
Menyukat suhu badan tinggi berbanding individu yang sihat.
tanpa bersentuhan Unhealthy individuals have lower or higher pulse
Termometer rate than healthy individuals.
dengan badan
inframerah Measures body 9 Atlet mempunyai kadar denyutan nadi yang
Infrared thermometer temperature without lebih rendah disebabkan oleh otot kardiak
having any contact with mereka yang lebih kuat.
the body Athletes have lower pulse rate due to their
stronger cardiac muscles.
3 Suhu badan manusia yang normal ialah 0 Sfigmomanometer
1 digunakan untuk
36.9oC. mengukur tekanan darah.
The normal human body temperature is 36.9°C. Sphygmomanometer is used to measure blood
4 Suhu badan manusia boleh melebihi normal pressure.
disebabkan oleh beberapa faktor seperti 11 Unit untuk mengukur tekanan darah ialah
berikut: milimeter merkuri dan simbolnya ialah
The human body temperature can be above mmHg.
normal reading due to some factors such as The unit for measuring blood pressure is
follow: millimetres of mercury and its symbol is mmHg.
– Jangkitan bakteria dan virus 2 Bacaan tekanan darah yang normal ialah
1
Bacterial and viral infection 120/80 mmHg.
– Terdedah kepada keadaan panas yang The normal blood pressure reading is
melampau seperti strok haba dan selaran 120/80 mmHg.
matahari yang melampau 13 Bacaan 120 mmHg menunjukkan tekanan
Exposed to extreme heat such as heat stroke darah ketika otot jantung mengecut (tekanan
and extreme sunburn sistolik).
– Senaman berat/ Vigorous exercise The 120 mmHg reading represents the blood
5 Suhu badan boleh berada di bawah normal pressure when the heart muscles contract
apabila terdedah kepada keadaan sejuk yang (systolic pressure).
melampau. 14 Bacaan 80 mmHg menunjukkan tekanan
The body temperature can be below the normal darah ketika otot jantung berehat (tekanan
reading when exposed to extreme cold. diastolik).

4

The 80 mmHg reading represents the blood
pressure when the heart muscle is resting
(diastolic pressure).
15 Bacaan tekanan darah yang tinggi dan
berlarutan boleh menyebabkan penyakit
tekanan darah tinggi atau hipertensi.
The higher and prolong blood pressure reading
can cause high blood pressure or hypertension.
16 Bacaan tekanan darah yang rendah dan
berlarutan boleh menyebabkan penyakit
tekanan darah rendah.
The lower and prolong blood pressure reading
can cause low blood pressure.
BAB 4 Teknologi Hijau dalam Melestarikan Alam
Green Technology for Environmental Sustainability
1 Teknologi Hijau (TH) didefinisikan sebagai
pembangunan dan aplikasi produk, peralatan
serta sistem untuk memelihara alam sekitar
dan alam semula jadi serta meminimumkan
atau mengurangkan kesan negatif daripada
aktiviti manusia.
Green Technology (GT) is defined as the
development and application of products,
equipment and systems used to conserve the
environment and nature, as well as minimising
and reducing the negative effects of human
activities.
2 Kepentingan Teknologi Hijau:
Importance of Green Technology:
• Mengatasi masalah kemusnahan alam
sekitar
Overcoming the destruction of the environment
• Mengurangkan pengeluaran karbon
Reducing carbon emission
• Meningkatkan tahap kesihatan dan
kehidupan manusia
Improving human health and lifestyle
• Menjimatkan penggunaan sumber asli
negara dengan menggunakan sumber
tenaga boleh baharu
Conserving the country’s natural resources by
applying renewable energy sources
3 Terdapat empat tonggak utama yang
menguatkan Dasar Teknologi Hijau
Kebangsaan, iaitu:
There are four main pillars that strengthen the
National Green Technology Policy, which are:
• Tenaga – Mempromosikan kecekapan
tenaga dan mencari ketidakbergantungan
5
Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
17 Indeks jisim badan (BMI) ialah ukuran jisim
badan berbanding dengan ketinggian.
Body mass index (BMI) is the measurement of
body mass against height.
18 BMI boleh dihitung dengan menggunakan
rumus berikut:
BMI can be calculated using the following
formula:
Jisim badan/ Body mass (kg)
BMI =
(Ketinggian/ Height)2 (m2)
tenaga.
Energy – Promoting energy efficiency and
seeking energy independence.
• Alam sekitar – Meminimumkan kesan
negatif dan memulihara alam sekitar.
Environment – Minimising negative effects
and conserving the environment.
• Ekonomi – Meningkatkan pembangunan
ekonomi negara melalui penggunaan
teknologi.
Economy – Enhancing the country’s economy
through the use of technology.
• Sosial – Meningkatkan kualiti hidup untuk
semua.
Social – Improving the quality of life for all.
4 Teknologi Hijau terbahagi kepada beberapa
sektor seperti sektor tenaga, sektor
pengurusan sisa dan air sisa, sektor pertanian
dan perhutanan, sektor pengangkutan,
sektor bangunan, sektor perindustrian dan
pembuatan serta sektor teknologi maklumat
dan komunikasi (TMK).
The Green Technology is divided into a few
sectors such as energy sector, waste and
wastewater management sector, agriculture
and forestry sector, transportation sector,
building sector, industrial and manufacturing
sector, and information and communications
technology (ICT) sector.
5 Pengurusan sisa dan air sisa di kawasan
pelupusan sampah menggunakan konsep
berikut:
Waste and wastewater management in waste
disposal areas uses the following concepts:
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
(a) Pencegahan dan pengurangan
Prevention and reduction
– Mengelakkan pembaziran makanan
dan meminimumkan penggunaan
kertas dengan mengguna semula
kertas-kertas terpakai.
Prevents food wastage and minimizes the
use of papers by reusing the recycled
papers.
(b) Pengasingan dan kitar semula
Sorting and recycling
– Pengasingan sisa rumah dan kitar
semula sisa
Sorting the household waste and recycling
the waste
(c) Rawatan dan pemprosesan (proses
biologi)
Treatment and processing (biological
process)
– Proses rawatan biologi dapat
mengubah sisa pepejal menjadi baja
organik
The biological treatment process can
convert the solid waste into organic
fertilisers
– Pemprosesan sisa pepejal dapat
menghasilkan tenaga boleh baharu,
iaitu biojisim
The processing of solid waste can produce
renewable energy, which is biomass
(d) Tolak, kurangkan, guna semula, kitar
semula dan pemulihan (5R)
Refuse, reduce, reuse, recycle and recovery
(5R)
– Konsep 5R dapat meminimumkan sisa
The 5R concept can minimise waste
BAB 5 Genetik
Genetics
1 Asid deoksiribonukleik (DNA) terdiri
daripada unit-unit asas yang dipanggil
nukleotida.
Deoxyribonucleic acid (DNA) is made up of basic
units known as nucleotides.
2 Setiap unit nukleotida terdiri daripada tiga
komponen, iaitu gula deoksiribosa, bes
bernitrogen dan kumpulan fosfat.
Each unit of nucleotide consists of three
components which are deoxyribose sugar, a
nitrogenous base and a phosphate group.
6
6 Antara langkah yang diperkenalkan untuk
memulihkan semula hutan dan menjaga
hasil pertanian adalah seperti berikut:
Among the steps introduced to conserve the
forests and protects the agricultural yields are as
follows:
• Merawat dan memproses kembali sisa
pertanian untuk dijadikan baja kompos
Treating and processing agricultural waste into
compost
• Penanaman semula pokok untuk
mengekalkan spesies yang sedia ada
Replanting trees to maintain the existing species
• Mengawal aktiviti pembalakan untuk
memelihara sumber hutan
Control logging activities in order to conserve
forest resources
7 Berikut adalah langkah dan usaha dalam
menangani isu sosiosaintifik sektor
pengangkutan:
The following are the steps and efforts to
overcome the socio-scientific issues in
transportation sector:
• Pengangkutan hijau seperti berjalan kaki,
berbasikal dan menggunakan kenderaan
hijau.
Green transportation such as walking, cycling
and using green vehicles.
• Penciptaan kenderaan gas asli yang
menggunakan gas asli cecair (LNG) atau gas
asli mampat (CNG).
Invention of natural gas vehicles that use either
liquefied natural gas (LNG) or compressed
natural gas (CNG).
• Penggunaan bahan api bio sebagai
pengganti petroleum.
Use of biofuel as an alternative for petroleum.
3 Molekul DNA terletak di dalam struktur
bebenang halus yang disebut kromosom.
The DNA molecules are located in fine thread-like
structures called chromosomes.
4 Kromosom ialah struktur bebenang halus
yang terdiri daripada asid nukleik dan
protein, panjang dan berlingkar.
Chromosomes are fine thread-like structures
which consist of nucleic acids and protein. They
are long and spiral structures.

5 Kromosom terletak di dalam nukleus sel
haiwan dan sel tumbuhan.
Chromosomes are located in the nucleus of
animal cells and plant cells.
6
Kromosom terbina daripada DNA dan
protein serta wujud secara berpasangan.
Chromosomes are made up of DNA and
protein, and exist in pairs.
7 Rajah berikut menunjukkan struktur
kromosom dan heliks ganda dua DNA.
The following diagram shows the structure of
chromosome and DNA double helix.
Kromosom
Nukleus Chromosome
Nucleus
Sentromer
Centromere
Sel
Cell Kromatid
Chromatid
Heliks ganda dua DNA
DNA double helix
8 Gen ialah unit asas pewarisan
menentukan ciri-ciri individu.
A gene is a basic hereditary unit that determines
an individual’s characteristics.
9 Gen membawa maklumat keturunan
daripada satu generasi kepada generasi
seterusnya. Gen wujud secara berpasangan
yang menentukan ciri-ciri seperti ketinggian,
warna rambut, cap jari dan paras rupa.
Genes carry information from one generation
to the next generations. Genes exist in pairs
that determine characteristics such as height,
hair colour, fingerprint and appearance.
10 Gen terdapat di dalam molekul panjang yang
disebut DNA. Terdapat beribu-ribu gen
dalam satu molekul DNA. Setiap gen
mengawal sintesis protein dan ia penting
kepada kehidupan organisma.
Genes are located in long molecules called DNA.
There are thousands of genes in a single DNA
molecule. Each gene controls the synthesis of a
protein and this is important to the life of the
organisms.
Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
11 Di dalam sel manusia, kromosom dibahagikan
kepada dua, iaitu autosom dan kromosom
seks.
In the human cells, chromosomes are divided into
two, autosomes and sex chromosomes.
12 Autosom membawa gen yang mengawal
sifat seperti warna mata, kebolehan
menggulung lidah dan jenis rambut.
Autosomes carry genes that control characteristics
such as the eye colour, ability to roll the tongue
and hair type.
13 Kromosom seks membawa gen yang
menentukan jantina sama ada lelaki atau
perempuan.
Sex chromosomes carry genes that determine
gender, whether male or female.
14 Mitosis ialah proses pembahagian sel yang
membentuk dua sel anak yang seiras, dengan
setiap satu mengandungi bilangan kromosom
dan kandungan bahan genetik yang sama
dengan induk.
Mitosis is a cell division process that forms two
identical daughter cells, each having the same
number of chromosomes and genetic content as
the parent cell.
15 Mitosis berlaku dalam sel soma (di dalam
badan manusia dan haiwan) dan tisu
meristem (hujung akar dan pucuk
tumbuhan).
Mitosis occurs in the somatic cells (in the human
yang and animal bodies) and meristematic tissue (tip of
the roots and shoots of the plants).
16 Mitosis penting dalam proses tumbesaran,
menggantikan sel-sel yang rosak dan mati
serta untuk tujuan pembiakan aseks.
Mitosis is important in the growth process,
replacing damaged or dead cells and for asexual
reproduction purposes.
17 Meiosis ialah proses apabila sel membahagi
menjadi empat sel anak yang tidak seiras
dengan setiap satunya mengandungi
separuh daripada bilangan kromosom sel
induk.
Meiosis is a process where the cell divides into four
non-identical daughter cells, each containing half
the number of chromosomes in the parent cell.
18 Meiosis berlaku dalam testis dan ovari
manusia serta dalam anter dan ovari
tumbuhan.
Meiosis occurs in the male’s testes and the female’s
ovary, and also in the anther and the ovary of
plants.
7
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas

19 Meiosis penting dalam proses penghasilan Induk/ Parent:

Ayah Ibu
Father Mother
gamet. Genotip induk: 44 + XY 44 + XX
Meiosis is important in the process of producing Parental genotypes:

gametes. Gamet/ Gamete: 22 + X 22 + Y 22 + X 22 + X

20 Rajah berikut menunjukkan proses mitosis
dan meiosis.
Genotip anak:
The following diagram shows the mitosis and Offspring genotypes: 44 + XX 44 + XX 44 + XY 44 + XY
meiosis processes. Fenotip anak: Perempuan Perempuan Lelaki Lelaki
6-01 Offspring phenotypes: Girl Girl Boy Boy

Mitosis Meiosis Nisbah fenotip: 1 Perempuan : 1 Lelaki

Ratio of phenotypes: 1 Girl : 1 Boy
Mitosis Meiosis

Sel induk Sel induk
Parental cell Parental cell
Replikasi DNA Replikasi DNA
DNA replication DNA replication
2 sel anak 2 sel anak
2 daughter cells 2 daughter cells
4 sel anak/ 4 daughter cells
21 Alel adalah varian dari gen yang menentukan
karakter seseorang.
Alleles are variants of genes that determine a
person's character.
22 Alel dominan akan mempamerkan ciri yang
dikawalnya dan menutupi kesan alel resesif.
The dominant alleles will show their controlled
characteristics and cover the effects of recessive
alleles.
23 Alel resesif adalah alel yang akan
menunjukkan ciri yang dikawal apabila alel
dominan tidak hadir.
Recessive alleles are alleles that will show its
controlled characteristics when the dominant
alleles are absent.
24 Alel dominan diwakili oleh huruf
manakala alel resesif diwakili oleh
kecil. Misalnya, “T” digunakan
mewakili tinggi dan “t” digunakan
mewakili rendah.
The dominant allele is represented by capital
letters whereas the recessive allele is represented
by small letters. For example, “T” is used to
represent tall and “t” is used to represent short.
25 Rajah berikut menunjukkan rajah skema
pewarisan menggunakan Hukum Mendel
dalam penentuan jantina.
The following diagram shows the schematic
diagram of the inheritance using Mendel's Law in
determining gender.
26 Mutasi berlaku apabila struktur gen atau
kromosom berubah secara spontan.
Mutation occurs when the structure of a gene or
chromosome changes spontaneously.
27 Mutasi gen berlaku apabila bahan kimia DNA
berubah. Perubahan ini akan menyebabkan
ciri organisma berubah.
The gene mutation occurs when the DNA
chemical changes. These changes will cause the
characteristics of the organism to change.
28 Contoh mutasi gen adalah buta warna,
anemia sel sabit, talasemia dan hemofilia.
Examples of gene mutations are colour blindness,
sickle cell anaemia, thalassemia and haemophilia.
29 Mutasi kromosom pula berlaku apabila
terdapat perubahan pada bilangan atau
struktur kromosom.
Chromosome mutations occur when there are
changes in the number or structure of the
chromosome.
30 Contoh mutasi kromosom adalah sindrom
Down, sindrom Turner dan sindrom
Klinefelter.
Examples of chromosome mutations are Down
syndrome, Turner syndrome and Klinefelter
syndrome.
31 Penyakit gangguan gen boleh dikesan
dengan menggunakan kaedah kariotip dan
besar amniosentesis.
huruf Gene disorders can be detected by using
untuk karyotyping and amniocentesis methods.
untuk 32 Sains forensik ialah salah satu bidang
sains dan teknologi yang menjalankan
kajian tentang penyiasatan jenayah dengan
mengenal pasti dan mengesahkan kronologi
sesuatu kejadian berdasarkan bukti saintifik.
Forensic science is one of the science and
technological fields that carries out the study on
crime investigation by identifying and confirming
the chronology of an incident based on the
scientific evidence obtained.

8

33 Terapi gen ialah satu teknik yang bertujuan
untuk membaiki gen-gen mutan yang
menyebabkan penyakit seperti sistik fibrosis,
hemofilia dan anemia sel sabit.
Gene therapy is a technique that aims at repairing
the mutated genes that cause diseases such as
cystic fibrosis, haemophilia and sickle cell
anaemia.
34 Genealogi genetik ialah kajian pengumpulan
genetik untuk menentukan salasilah atau
susur galur tentang keluarga, keturunan dan
sejarahnya.
Genetic genealogy is a genetic accumulation study
to determine the family pedigree or hierarchy,
ancestry and its history.
35 Teknologi DNA rekombinan melibatkan
penghasilan insulin manusia melalui bakteria
untuk membantu pesakit diabetes melitus.
Recombinant DNA technology involves the
production of human insulin using bacteria to
treat patients who suffer from diabetes mellitus.
BAB 6 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan
Support, Movement and Growth
1 Terdapat tiga jenis sokongan pada haiwan,
iaitu rangka luar, rangka dalam dan rangka
hidrostatik.
There are three types of support in animals,
which are the exoskeleton, endoskeleton and
hydrostatic skeleton.
2 Rangka dalam terbina daripada tulang atau
rawan.
Endoskeleton is made up of internal bones and
cartilage.
3 Rangka luar terdiri daripada lapisan keras
kitin berlilin atau cangkerang.
Exoskeleton consists of an outer layer of waxy chitin
or shell.
4 Rangka hidrostatik ditemui pada invertebrata
berbadan lembut. Rangka hidrostatik
diperbuat daripada rongga badan yang
dipenuhi dengan bendalir dan dikawal oleh
otot.
The hydrostatic skeleton is found in the soft
body of invertebrates. The hydrostatic skeleton
is made up of body cavities filled with fluid and
controlled by muscles.
5 Lengkung pertumbuhan haiwan dengan
rangka luar seperti lipas dan belalang adalah
berperingkat.
9
Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
36 Variasi selanjar ialah variasi yang
menunjukkan perbezaan yang tidak ketara
atau tidak jelas antara individu dalam
populasi yang sama. Contohnya ialah
ketinggian, berat badan, warna kulit dan
kecerdasan.
Continuous variation is the variation that shows
differences that are not distinct or not clear
between individuals in the same population. For
example, height, body weight, skin colour and
intelligence.
37 Variasi tak selanjar pula menunjukkan
perbezaan yang sangat ketara atau sangat
jelas antara individu dalam populasi yang
sama. Contohnya kebolehan menggulung
lidah, jenis rambut, jantina dan kumpulan
darah.
Discontinuous variation is the variation that shows
differences that are distinct or very clear between
individuals of the same population. For example,
ability to roll the tongue, hair type, gender
and blood group.
The growth curve of the animals with exoskeleton
such as the cockroach and grasshopper can be
seen in stages.
6 Metamorfosis ialah proses biologi yang
menandakan perkembangan haiwan, iaitu
suatu proses yang melibatkan perubahan
rupa fizikal dan struktur organ setelah
kelahiran atau fasa penetasan. Perubahan
yang diperhatikan pada proses metamorfosis
haiwan adalah disebabkan oleh
pertumbuhan sel.
Metamorphosis is a biological process that marks
the development of animals in which a process
involves changes in physical appearance and organ
structure after the birth or hatching phase. The
changes observed in an animal metamorphosis
process are due to the growth of cells.
7 Rangka hidrostatik terdiri daripada bendalir
di dalam rongga badan yang dikelilingi oleh
dinding berotot. Pengecutan dinding berotot
ini menghasilkan tekanan bendalir yang
memaksa bendalir bergerak ke sebarang
arah.
Hydrostatic skeleton is made up of fluid in the
body cavity surrounded by a muscular wall. The
contraction of the muscular wall produces fluid
pressure that forces the fluid in any direction
that causes the movement.
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas

8 Pergerakan cacing tanah adalah seperti 12 Struktur tulang burung diadaptasi untuk
berikut: terbang. Misalnya, tulang sternum burung
The movement of earthworm is as follows: yang pipih dan luas berfungsi sebagai tempat
• Pergerakan cacing tanah dikawal oleh perlekatan otot untuk penerbangan. Tulang
sepasang otot berantagonis. burung juga berongga dan ringan.
The movement of earthworm is controlled by a The bone structures of a bird are adapted for
pair of antagonistic muscles. flying. For example, the flat and wide sternum
• Apabila otot lingkar mengecut, otot bone of the bird functions as a place for the
membujur akan mengendur. Hal ini attachment of muscles for flight. The bones of the
menyebabkan badan cacing tanah menipis bird are also hollow and light.
dan memanjang. 13 Rangka manusia terdiri daripada 206 tulang
When the circular muscles contract, the yang pelbagai saiz dan bentuk.
longitudinal muscles relax. This causes the The human skeleton is made up of 206 bones of
earthworm body to become thin and long. various sizes and shapes.
• Apabila otot membujur mengecut, otot 14 Rangka manusia dibahagikan kepada dua
lingkar akan mengendur. Segmen pada bahagian, iaitu rangka paksi dan rangka
bahagian badan cacing tanah akan apendaj.
menebal dan memendek. The human skeleton is divided into two parts,
When the longitudinal muscles contract, the which are axial skeleton and appendicular
circular muscles relax. The segments on the skeleton.
earthworm body will become thicker and 15 Rangka paksi terdiri daripada tengkorak,
shorter. turus vertebra, sternum dan tulang rusuk.
• Keta pada segmen ini akan mencengkam The axial skeleton consists of skull, vertebral
tanah. column, sternum and ribs.
The chaetae at this segment will anchor the 16 Rangka apendaj terdiri daripada lengkungan
ground. pektoral, tulang tangan, lengkungan pelvis
• Gelombang peristalsis berlaku secara dan tulang kaki.
berulang bermula di bahagian anterior The appendicular skeleton consists of pectoral
badan dan bergerak ke posterior badan. girdle, upper limb, pelvic girdle and lower limb.
Repeated peristalsis waves begin at the anterior 17 Rajah berikut menunjukkan sistem rangka
part of the body and move to the posterior of manusia.
the body. The following diagram shows the human skeletal
9 Haiwan vertebrata darat mempunyai rangka system.
yang kuat, besar dan tegar untuk menyokong
badannya. Berat badan vertebrata darat Tengkorak
disokong oleh lengkungan pektoral dan Klavikel Skull
Clavicle
lengkungan pelvis.
Terrestrial vertebrates have strong, big and firm Skapula
Scapula Sternum
skeleton to support their bodies. Their body Sternum
weight is supported by pectoral girdles and pelvic Humerus
Humerus Lengkungan
girdles. pelvis
Ulna/ Ulna
10 Haiwan vertebrata akuatik mempunyai Pelvic girdle
Radius/ Radius
rangka dalam yang lebih kecil berbanding Sakrum
Karpus/ Carpus
dengan badannya. Lengkungan pektoral dan Sacrum
lengkungan pelvis haiwan akuatik adalah Metakarpus
Metacarpus Femur
kecil dan lemah. Falanks Femur
Aquatic vertebrates have smaller endoskeleton Phalanges
Patela/ Patella
compared to their body. The pectoral girdles
and pelvic girdles of aquatic vertebrates are small Tarsus/ Tarsus Tibia/ Tibia
and weak. Metatarsus Fibula/ Fibula
11 Berat badan haiwan akuatik disokong oleh Metatarsus

daya apungan air. Falanks/ Phalanges

The body weight of aquatic animals is supported
by water buoyancy.

10
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas

18 Tulang berongga mempunyai beberapa Tendon is a connective tissue that connects

kelebihan: muscles to the bone. The tendon consists of
The hollow bones have a few advantages: combination of fibres that are strong and inelastic.
• Ringan dan kuat/ Light and strong 26 Fungsi ligamen adalah untuk
• Membenarkan vertebrata bergerak lebih menghubungkan tulang dengan tulang.
cepat Ligamen memberikan kestabilan pada
Allows vertebrates to move more quickly sendi dengan mengelakkan terlalu banyak
• Memerlukan kalsium dan fosforus yang pergerakan.
kurang The function of ligament is to connect the bone
Requires less calcium and phosphorus to the bone. Ligaments provide stability to joints
19 Faktor yang mempengaruhi kestabilan by preventing too much movement.
haiwan adalah kedudukan pusat graviti dan 27 Fungsi cecair sinovial adalah:
keluasan tapak, misalnya: The functions of synovial fluid are:
Factors affecting the stability of animals are the • Sebagai medium pengangkutan untuk
centre of gravity and the base area, for example: nutrien seperti glukosa.
• Zirafah mengangkangkan kaki ketika As a medium of transport for nutrients such as
minum air untuk merendahkan pusat glucose.
graviti. • Bertindak sebagai pelincir di dalam sendi.
A giraffe spreads its legs while drinking water Acts as a lubricant in the joint.
to lower the centre of gravity. 28 Contoh masalah berkaitan sendi dan otot
• Kanggaru menongkat badan dengan dalam kehidupan harian ialah kecederaan
menggunakan ekor untuk menambahkan pada sendi dan otot disebabkan oleh aktiviti
keluasan tapak. fizikal dan sakit lutut dalam kalangan warga
A kangaroo lifts the body by using its tail to tua.
increase the base area. Examples of problems related to joints and
20 Sendi ialah tempat pertemuan antara dua muscles in daily life are injuries to the joints and
atau lebih tulang. muscles due to physical activities and knee pain
62-02
among the elderly.
A joint is the meeting place between two or more
bones. 29 Lengkung pertumbuhan manusia
21 Sendi berfungsi untuk menyediakan tempat Human growth curve
untuk perlekatan otot-otot rangka serta Bayi Kanak-kanak Remaja Dewasa Tua
sebagai tuas untuk pergerakan badan. Infancy Childhood Adolescence Adulthood Old age
Ketinggian (cm)/ Height (cm)

The joint functions to provide a place for the Pertumbuhan negatif

Negative growth
skeletal muscles to function as well as a lever for Pertumbuhan minimum
body movement. Minimal growth
Pertumbuhan pesat
22 Otot di dalam badan manusia berfungsi untuk Rapid growth
Pertumbuhan perlahan
mengekalkan postur badan, menghasilkan Slow growth
Pertumbuhan pesat
haba melalui aktiviti sel di dalam otot, Rapid growth

menstabilkan sendi serta mengartikulasikan 00 34 13

antara otot dengan tulang.
The muscles in the human body function to
maintain posture, generate heat through the
activity of cells in the muscles, stabilise joints and
articulate between the muscles and bones.
23 Contoh otot berantagonis dalam pergerakan
ialah otot biseps dan otot triseps.
Examples of antagonistic muscles in movement
are the biceps and triceps muscles.
24 Rawan berfungsi untuk mengurangkan
geseran.
The cartilage functions to reduce friction.
25 Tendon ialah tisu penghubung yang
menyambungkan otot kepada tulang.
Tendon terdiri daripada gabungan gentian
yang bersifat kuat dan tidak kenyal.
12 20
18 65
65 Umur (tahun)
Age (year)
30 Jenis sistem sokongan bagi tumbuhan darat
ialah tumbuhan berkayu dan tumbuhan
tidak berkayu (tumbuhan herba).
The types of support systems for terrestrial plants
are woody and non-woody plants (herbaceous
plants).
31 Sokongan tambahan pada tumbuhan darat
ialah sulur paut, akar sokong, akar cengkam,
akar banir dan akar jangkang manakala
sistem sokongan pada tumbuhan akuatik
adalah ruang udara dan daya apungan air.
The additional supports for terrestrial plants are
tendrils, prop roots, clasping roots, buttress roots
and stilt roots while the support systems in
aquatic plants are air spaces and water buoyancy
force.

11
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas

BAB 7 Koordinasi Badan

Body Coordination

1 Sistem endokrin adalah salah satu sistem di Mengawal ciri-ciri seks

dalam badan yang mengkoordinasikan fungsi sekunder perempuan dan
badan yang melibatkan bahan kimia. menyediakan uterus untuk
Endocrine system is one of the systems in the Estrogen penempelan embrio.
body that coordinates body functions involving Oestrogen Controls the secondary sexual
chemical substances. characteristics in females and
2 Kelenjar endokrin ialah kelenjar tanpa duktus prepares the uterus for
yang mengkoordinasikan aktiviti badan implantation of embryos.
dengan bergerak balas terhadap rangsangan
daripada persekitaran. Mengawal ciri-ciri seks
Endocrine gland is a ductless gland that coordinates sekunder lelaki dan
the activities of the body by responding to the merangsang penghasilan
stimulus from the environment. Testosteron sperma.
3 Kelenjar endokrin utama terdiri daripada Testosterone Controls the secondary sexual
kelenjar pituitari, kelenjar tiroid, kelenjar characteristics in males and
stimulates the production of
adrenal, pankreas, ovari dan testis.
sperms.
The main endocrine glands consist of pituitary
gland, thyroid gland, adrenal gland, pancreas,
ovary and testis.
5 Jadual di bawah menunjukkan punca dan
4 Jadual berikut menunjukkan fungsi hormon kesan ketidakseimbangan hormon ke atas
di dalam badan. kesihatan.
The following table shows the causes and effects
The following table shows the functions of
of hormonal imbalance on our health.
hormones in the body.
Hormon Fungsi Hormon Punca Kesan
Hormone Function Hormone Cause Effect

Hormon Ginjal gagal

Mengawal kuantiti air yang Hormon Menyebabkan
antidiuresis bertindak ke
diserap semula oleh ginjal. antidiuresis diabetes
(ADH) atas ADH.
Controls the quantity of (ADH) insipidus.
Antidiuretic Kidneys fail to
water reabsorbed by the kidneys. Antidiuretic Results in
hormone (ADH) respond to
hormone (ADH) diabetes insipidus.
ADH.
Merangsang pertumbuhan di
Pertumbuhan
Growth
peringkat kanak-kanak. Menyebabkan
Stimulates growth in children. Kekurangan
diabetes
Insulin insulin.
Menyediakan badan untuk Insulin Deficiency of
militus.
Adrenalina bertindak semasa kecemasan. Results in
insulin.
Adrenaline Prepares body to act in an diabetes mellitus.
emergency situation.
Menyebabkan
Mengawal aras glukosa dalam akromegali
darah dengan menukarkan dalam kalangan
glukosa berlebihan kepada Hormon dewasa dan
Insulin glikogen untuk disimpan di Hormon pertumbuhan kegergasian
Insulin dalam hati. pertumbuhan berlebihan. dalam kalangan
Controls the blood glucose level Growth Excessive kanak-kanak.
in the blood by converting excess hormone growth Results in
glucose into glycogen to be stored hormone. acromegaly in
in the liver. adults and
Mengawal kadar metabolisme gigantism in
Tiroksina children.
Thyroxine
badan.
Controls metabolic rate of the body.

12

6 Jenis dadah dan contohnya:
Types of drugs and their examples:
(a) Perangsang – Amfetamina dan kokaina
Stimulant – Amphetamine and cocaine
(b) Penenang – Barbiturat dan tranquilizer
Depressant – Barbiturates and tranquillizers
(c) Halusinogen – LSD dan ketamin
Hallucinogen – LSD and ketamine
(d) Inhalan – Petrol dan eter
Inhalant – Petrol and ether
7 Penyalahgunaan dadah dan alkohol ke
atas koordinasi badan boleh menyebabkan
ketidakseimbangan hormon, pertuturan
tidak jelas, tindakan refleks menjadi lambat
dan hilang keseimbangan.
BAB 8 Unsur dan Bahan
Elements and Substances
1 Terdapat tiga jenis zarah yang membina jirim,
iaitu atom, molekul dan ion.
There are three types of particles that form a
matter, which are atom, molecule and ion.
2 Bahan atom mengandungi zarah atom sahaja.
Contohnya, semua unsur logam dan gas nadir
terdiri daripada atom.
Atomic substances contain only atoms. For
example, all metals and inert gases are made up
of atoms.
3 Bahan molekul mengandungi zarah molekul
yang merupakan gabungan dua atau lebih
atom secara kimia, sama ada atom yang sama
atau berbeza. Contoh bahan molekul ialah
hidrogen dan air.
Molecular substances are made up of two or
more atoms that combined chemically. The atoms
can either be the same or different. Examples of
molecular substances are hydrogen and water.
4 Bahan ion terbentuk daripada tindak balas
antara unsur logam dengan unsur bukan
logam.
Ionic substances are formed by the reaction
between the metal elements and non-metal
elements.
5 Bahan ion mengandungi ion positif dan ion
negatif. Contoh bahan ion ialah kalsium
klorida.
The ionic substances contain positive ions and
negative ions. An example of ionic substance is
calcium chloride.
6 Turus menegak dalam Jadual Berkala Unsur
Moden disebut kumpulan.
Columns of the Modern Periodic Table of Elements
are called groups.
13
Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
The abuse of drug and alcohol on body
coordination may cause hormonal imbalance,
unclear speech, slow reflex action and loss of
balance.
8 Kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol
ke atas kesihatan fizikal dan mental adalah
seperti berikut:
The effects of drug and alcohol abuse on physical
and mental health are as follows:
• Sirosis hati/ Liver cirrhosis
• Ulser perut/ Stomach ulcer
• Perlakuan ganas/ Violent behaviour
• Halusinasi/ Hallucination
7 Kala merujuk kepada unsur-unsur yang
disusun dalam baris mengufuk.
Periods refer to the elements which are arranged
in the horizontal rows.
8 Dalam Jadual Berkala Unsur Moden, unsur-
unsur disusun mengikut tertib menaik
nombor proton dari kiri ke kanan dan dari
atas ke bawah.
In the Modern Periodic Table of Elements, the
elements are arranged in the increasing order of
proton numbers from left to right and from top to
bottom.
9 Nombor proton ialah bilangan proton yang
terdapat di dalam nukleus suatu atom.
Proton number is the number of protons
contained in the nucleus of an atom.
10 Bagi atom yang neutral, bilangan proton
adalah sama dengan bilangan elektron.
For a neutral atom, the number of protons is
equal to the number of electrons.
11 Elektron disusun mengelilingi nukleus dalam
petala elektron. Elektron akan memenuhi
petala terdekat dengan nukleus terlebih
dahulu.
The electrons are arranged in shells around the
nucleus. The electrons will occupy the shells
closest to the nucleus first.
12 Atom neutral akan membentuk ion melalui
pendermaan elektron pada petala terluarnya
kepada atom lain atau menerima elektron
pada petala terluar daripada atom lain. Hal
ini bagi mencapai susunan elektron duplet
atau oktet yang stabil.
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas

A neutral atom will form an ion by donating 17 Radioisotop digunakan dalam pelbagai
the outermost electrons to other atoms or by bidang seperti perubatan, pertanian,
accepting the outermost electrons of the other perindustrian, penjanaan tenaga elektrik
atoms. This is to achieve a stable duplet or octet dan penyelidikan.
electron arrangement. Radioisotopes are used in various fields such as
13 Ion positif terbentuk apabila atom unsur medicine, agriculture, industry, generation of
logam menderma elektron. electricity and research.
Positive ions are formed when the atoms of metal • Sinar gama daripada kobalt-60 digunakan
elements donate electrons. untuk membunuh sel kanser.
14 Ion negatif terbentuk apabila atom unsur Gamma ray from cobalt-60 is used to kill cancer
bukan logam menerima elektron. cells.
Negative ions are formed when the atoms of
• Fosforus-32 disuntik ke dalam akar
non-metallic elements accept electrons.
tumbuhan untuk mengkaji kadar
15 Isotop ialah atom bagi unsur yang sama yang
penyerapan baja fosforus dalam
mengandungi bilangan proton yang sama
tetapi bilangan neutron yang berbeza. tumbuhan.
Phosphorus-32 is injected to the roots of
Isotopes are atoms of the same elements which
plants to study the absorption rate of
contains the same number of protons but
different number of neutrons. phosphorus fertilisers in plants.
16 Radioisotop ialah isotop tidak stabil yang • Amerisium-241 digunakan untuk
memancarkan sinaran radioaktif. mengukur ketebalan kerajang dan kertas
Radioisotopes are unstable isotopes that emit dalam industri kertas.
radioactive radiation. Americium-241 is used to measure the
thickness of foil and paper in paper industry.

BAB 9 Kimia Industri

Chemicals in Industry

1 Aloi merupakan campuran beberapa jenis

logam atau campuran logam dan bukan Aloi/ Alloy Komposisi/ Composition
logam mengikut peratusan tertentu. Keluli Besi/ Iron (99%)
An alloy is a mixture of several types of metal or Steel Karbon/ Carbon (1%)
a mixture of metal and non-metal by a certain Aluminium/ Aluminium (95%)
percentage.
Duralumin Kuprum/ Copper (3%)
2 Pengaloian adalah proses menambah atom Duralumin Magnesium/ Magnesium (1%)
asing ke dalam logam tulen. Aloi yang
Mangan/ Manganese (1%)
dihasilkan akan mempunyai sifat yang
berbeza berbanding dengan logam tulen. Loyang Kuprum/ Copper (75%)
Alloying is a process of adding atoms of foreign Brass Zink/ Zinc (25%)
elements into pure metal. The alloy produced will Gangsa Kuprum/ Copper (88%)
have different properties compared to the pure Bronze Timah/ Tin (12%)
metal.
3 Jadual berikut menunjukkan beberapa 4 Aloi mempunyai permukaan yang berkilat,
contoh aloi berserta komposisinya. lebih keras, lebih kuat dan tahan kakisan
The following table shows some examples of alloy berbanding logam tulennya.
with their compositions. Alloy has shiny surface, is harder, stronger and
resistance to corrosion compared to its pure metal.

14

5 Kegunaan aloi dalam kehidupan harian:
The uses of alloy in daily life:
(a) Keluli/ Steel
Digunakan untuk membina bangunan
dan jambatan
Used to make buildings and bridges 12 Polimer sintetik ialah polimer buatan
(b) Gangsa/ Bronze
Digunakan untuk membuat duit syiling,
pingat, tugu dan sebagainya
Used to make coins, medals, monuments and
so on
(c) Loyang/ Brass
Digunakan untuk membuat kunci, alatan
muzik, tombol pintu dan sebagainya
Used to make keys, musical instruments, door
knobs and so on
6 Komponen utama kaca ialah silika. Terdapat
empat jenis kaca yang dibuat dalam industri
kaca, iaitu:
The main component of glass is silica. There are
four types of glass made in the glass industry,
which are:
• Kaca silika terlakur/ Fused silica glass
• Kaca soda kapur/ Soda-lime glass
• Kaca borosilikat/ Borosilicate glass
• Kaca plumbum/ Lead crystal glass
7 Seramik diperbuat daripada tanah liat yang
telah dipanaskan pada suhu yang sangat
tinggi. Komponen utama dalam tanah liat
ialah aluminium silikat.
Ceramic is made from clay that is heated to a very
high temperature. The main component in clay is
aluminium silicate.
8 Kaca digunakan untuk menghasilkan kanta,
botol, cermin mata, cermin, radas makmal
dan sebagainya.
Glass is used to make lenses, bottles, spectacles,
mirrors, laboratory apparatus and so on.
9 Seramik digunakan untuk membuat mikrocip
komputer, gigi palsu, pasu bunga, mangkuk,
piring dan sebagainya.
Ceramic is used to make computer microchips,
dentures, flower pots, bowls, plates and so on.
10 Polimer ialah molekul besar berbentuk rantai
yang terdiri daripada gabungan unit molekul
kecil yang dinamakan monomer.
A polymer is a large molecule formed by chains of
smaller molecular units called monomers.
15
Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
11 Polimer semula jadi ialah polimer yang
diperoleh daripada hidupan seperti haiwan
dan tumbuhan.
Natural polymers are polymers derived from living
organisms such as animals and plants.
manusia yang dihasilkan daripada sebatian
kimia melalui pempolimeran.
Synthetic polymers are man-made polymers
produced from chemical compounds through
polymerisation.
13 Pempolimeran ialah proses percantuman
monomer melalui pembentukan ikatan
kimia untuk menghasilkan polimer yang
bermolekul besar berbentuk rantai.
Polymerisation is the process of joining the
monomers through the formation of chemical
bonds to form a long-chain of polymer.
14 Penyahpolimeran ialah proses pemisahan
molekul polimer berbentuk rantai kepada
monomer-monomernya.
Depolymerisation is the process of splitting a long-
chain polymer into its monomer.
15 Pempolimeran penambahan ialah tindak
balas pemecahan ikatan ganda dua monomer
menjadi ikatan tunggal.
Addition polymerisation is the breaking of a
double bond monomer into a single bond.
16 Ciri-ciri getah asli adalah seperti berikut:
The characteristics of natural rubber are as follows:
• Lembut/ Soft
• Kenyal/ Elastic
• Penebat elektrik yang baik
Good electrical insulator
• Tidak telap udara
Is not permeable to air
17 Penambahan asid ke dalam lateks
menyebabkan penggumpalan lateks.
The addition of acid into latex causes coagulation
of latex.
18 Penambahan alkali ke dalam lateks boleh
menghalang penggumpalan lateks.
The addition of alkali into latex prevents
coagulation of latex.
19 Pemvulkanan ialah proses pemanasan
getah bersama sulfur untuk meningkatkan
kekuatan, kekenyalan dan ketahanan haba.
Vulcanisation is a process of heating rubber with
sulphur to increase its hardness, elasticity and
heat resistance.
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
BAB 10 Kimia dalam Perubatan dan Kesihatan
Chemicals in Medicine and Health
1 Perubatan tradisional ialah kaedah
perubatan yang menggunakan tumbuh-
tumbuhan, haiwan dan bahan semula jadi
yang diaplikasikan secara khusus mahupun
gabungan bagi diagnosis dan merawat
penyakit.
Traditional medicine is a medical treatment that
uses plants, animals and natural substances that
are specifically applied or combined for diagnosis
and treatment of diseases.
2 Ciri-ciri perubatan tradisional adalah seperti
berikut:
The characteristics of traditional medicine are as
follows:
• Rawatan menggunakan bahan semula jadi
daripada tumbuhan dan haiwan
Treatment using natural substances from plants
and animals
• Keberkesanan rawatannya lebih perlahan
dan memakan masa
Effectiveness of the treatment is slow and takes
time
• Diwarisi dan diamalkan turun-temurun
Inherited and practised from generation to
generation
• Kos rawatan yang rendah
Low treatment cost
• Pembuktian keberkesanan secara
pengalaman
Effectiveness proven with experience
3 Perubatan moden merujuk kepada campuran
seni merawat dengan pelbagai bidang ilmu
sains yang mempunyai hubungan langsung
dengan sains kesihatan dan bioperubatan
melibatkan bidang-bidang seperti perubatan
klinikal, penyelidikan perubatan dan
pembedahan dalam mengubati penyakit dan
merawat kecederaan.
Modern medicine refers to the combination of the
art of medicine in various fields of sciences that
relate to health science and biomedical such as
clinical medicine, medical research and surgery in
the treatment of ailments.
4 Ciri-ciri perubatan moden adalah seperti
berikut:
The characteristics of modern medicine are as
follows:
• Rawatan menggunakan ubat-ubatan
sintetik
Treatment uses synthetic medicine
• Kos rawatan yang mahal
High treatment cost
16
• Pembuktian keberkesanan secara klinikal
Clinically tested
• Rawatan lebih berkesan dan lebih cepat
Treatment is more effective and fast
• Menggunakan kaedah moden seperti
pembedahan, rawatan laser dan
radioterapi
Using modern methods such as surgery, laser
treatment and radiotherapy
5 Perubatan komplementari adalah
kepelbagaian kaedah dalam penjagaan
kesihatan yang berasal daripada pelbagai
bentuk budaya sejak zaman-berzaman.
Kaedah ini dibahagikan kepada produk
semula jadi, senaman badan dan minda.
Kaedah ini boleh digunakan bersama
rawatan moden.
Complementary medicine is the various methods
of health care that originates from many cultural
backgrounds. This method is divided into natural
product and mind and body practices. This
method can be used with modern treatments.
6 Ciri-ciri perubatan komplementari adalah
seperti berikut:
The characteristics of complementary medicine
are as follows:
• Tidak melibatkan pembedahan dan jahitan
terhadap badan
Does not involve surgery and stitches on the
body
• Tidak menggunakan ubat-ubatan
teraputik, dadah dan bahan sintetik kimia
Does not use therapeutic medicine, drug and
synthetic chemical substances
• Mengambil kira pandangan pengamal
perubatan moden dan tradisional
Considers the views of modern and traditional
medical practitioners
7 Ubat ialah dadah atau bahan yang diambil
untuk mengawal kesihatan, merawat atau
mencegah penyakit.
Medicines are drugs or substances taken to
control health, treat or prevent diseases.
8 Contoh ubat-ubatan yang digunakan dalam
perubatan tradisional ialah lidah buaya,
ginseng, halia dan kuinina.
Examples of medicines used in traditional medicine
are aloe vera, ginseng, ginger and quinine.
9 Ubat moden dikelaskan kepada tiga jenis,
iaitu analgesik, antibiotik dan psikoteraputik.

Modern medicine is classified into three
types, which are analgesics, antibiotics and
psychotherapeutic.
• Analgesik adalah ubat yang digunakan
untuk melegakan kesakitan.
Analgesics are medicines used to relieve pain.
• Antibiotik adalah ubat yang membunuh
atau melambatkan pertumbuhan bakteria
berjangkit.
Antibiotics are medicines that kill or inhibit the
growth of infectious bacteria.
• Psikoteraputik adalah ubat yang
digunakan untuk merawat pesakit
psikiatrik.
Psychotherapeutic is the medicine used to treat
psychiatric patients.
10 Amalan perubatan komplementari terdiri
daripada akupunktur, kiropraktik, urutan
tradisional, homeopati dan terapi herba.
Complementary medical practices consist of
acupuncture, chiropractic, traditional massage,
homeopathy and herbal therapy.
11 Berikut adalah contoh-contoh
penyalahgunaan ubat:
The following are the examples of drug abuse:
• Menggunakan ubat yang dipreskripsi
untuk orang lain
Use drugs that are prescribed for others
• Mengambil dos yang lebih tinggi
berbanding yang diarahkan
Take higher doses than instructed
• Mengambil ubat dengan cara yang berbeza
daripada arahan. Sebagai contoh, dengan
menghancurkan tablet dan diambil melalui
hidung atau suntikan
Take medicine in different ways from the
instructions. For example, by crushing the
and taking it through the nose or injection
• Mengambil ubat bagi tujuan lain iaitu tidak
mengikut indikasi yang ditetapkan atau
diperlukan seperti untuk menimbulkan
rasa ghairah
Take medication for other purposes that do not
follow the prescribed or required indication,
such as to induce anxiety
12 Kesan-kesan penyalahgunaan ubat-ubatan
adalah seperti berikut:
The effects of misuse of medicine are as follows:
• Menyebabkan kematian
Causes death
• Menyebabkan ubat kurang berkesan untuk
melawan penyakit
Causes the medication to be less effective
against diseases
17
Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
• Menyebabkan kesan sampingan yang teruk
Causes severe side effects
• Menyebabkan ketagihan jika ubat diambil
secara berlebihan
Causes addiction if the medicine is taken
excessively
• Mengantuk, sembelit dan menurunkan
kadar pernafasan
Sleepiness, constipation and decreased
respiratory rate
• Menurunkan kadar pernafasan yang boleh
menyebabkan kematian apabila diambil
bersama alkohol
Reduces the respiratory rate which can lead to
death when taken with alcohol
• Meningkatkan kadar denyutan jantung
dan tekanan darah, mengurangkan jisim
badan dan menyebabkan serangan jantung
dan strok
Increases heart rate and blood pressure,
reduces body mass and causes heart attack and
stroke
13 Radikal bebas ialah atom atau molekul yang
kekurangan satu elektron yang menjadikan
atom atau molekul tersebut tidak stabil,
reaktif dan cenderung untuk menyerang
atom atau molekul lain.
Free radicals are atoms or molecules that lack
one electron that makes the atoms or molecules
unstable, reactive and tend to attack other atoms
or molecules.
14 Dalam sistem biologi badan manusia, radikal
bebas yang paling banyak ditemui ialah
radikal bebas oksigen, secara umumnya
dikenali sebagai oksigen aktif. Radikal bebas
oksigen aktif ini mempunyai fungsi tertentu,
contohnya mengekalkan sistem imunisasi
badan dan proses penghantaran isyarat.
Namun, radikal bebas oksigen aktif yang
berlebihan akan merosakkan sel dan tisu
badan manusia serta menyebabkan pelbagai
penyakit seperti penyakit jantung, penyakit
Parkinson dan tumor.
In the biological system of the human body, the
most commonly found free radicals are oxygen
free radicals, generally known as active oxygen.
These oxygen-free radicals have certain functions,
for example maintaining the immune system and
the signal transmission process. However, excess
oxygen-free radicals damage the cells and tissues
of the human body, resulting in various diseases,
such as heart disease, Parkinson’s disease and
tumors.
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
15 Kesan radikal bebas adalah seperti berikut:
The effects of free radicals are as follows:
• Menyebabkan penyakit kardiovaskular
dan ketidaksuburan
Causes cardiovascular disease and infertility
• Merosakkan buah pinggang, hati dan
peparu
Damage the kidneys, liver and lungs
• Menyebabkan penuaan awal seperti kulit
berkedut dan rambut beruban
Causes premature aging conditions such as
wrinkles and grey hair
16 Bahan antioksidan ialah sebatian kimia
yang diperlukan oleh badan kita untuk
melambatkan atau menghentikan proses
pengoksidaan.
Antioxidants are chemical substances that are
needed by our body to slow down or to stop the
oxidation process.
17 Contoh bahan antioksidan dalam makanan
ialah beta karotena, lutein, likopena, vitamin
C dan vitamin E.
Examples of antioxidant substances in food are
beta carotene, lutein, lycopene, vitamin C and
vitamin E.
18 Bahan antioksidan adalah bahan yang
dikenal pasti dapat menghapuskan
atau melemahkan radikal bebas dengan
BAB 11 Daya dan Gerakan
Force and Motion
1 Jarak ialah jumlah panjang lintasan bagi
gerakan suatu objek.
Distance is the total path length travelled by an
object.
2 Sesaran ialah jarak lintasan terpendek yang
menyambungkan dua lokasi dalam satu arah
tertentu.
Displacement is the distance of the shortest
path that connects two locations in a specified
direction.
3 Unit S.I. bagi jarak dan sesaran ialah meter
(m).
The S.I. unit for distance and displacement is
metre (m).
4 Laju ditakrifkan sebagai kadar perubahan
jarak. Unit S.I. bagi laju ialah meter per saat
(m s–1).
Speed is defined as the rate of change of distance.
The S.I. unit for speed is metre per second (m s–1).
Jarak/ Distance
Laju/ Speed =
Masa/ Time
Laju purata Jumlah jarak/ Total distance
=
Average speed Jumlah masa/ Total time
18
‘mendermakan’ elektron kepada radikal
bebas. Dengan cara ini, bahan antioksidan
dapat menstabilkan radikal bebas, sekali
gus melindungi sel badan.
Antioxidants are substances that are known to
remove or weaken free radicals by ‘donating’
electrons to free radicals. This is how antioxidants
act to stabilise free radicals, thus protecting the
body cells.
19 Bahan aktif ialah komponen tertentu dalam
sesuatu produk yang mempunyai kesan
terhadap penyembuhan atau pencegahan
penyakit.
Active ingredients are specific components
of a product that have effects on the cure or
prevention of diseases.
20 Contoh-contoh bahan aktif ialah vitamin,
mineral, herba, enzim, probiotik, prebiotik,
asid amino, peptida, asid lemak, kolagen, biji
chia, astaxanthin, lutein dan bahan-bahan
lain yang tidak digunakan secara tradisional
sebagai makanan.
Examples of active ingredients are vitamins,
minerals, herbs, enzymes, probiotics, prebiotics,
amino acids, peptides, fatty acids, collagen, chia
seed, astaxanthin, lutein and other ingredients
that are not traditionally consumed as food.
5 Halaju ditakrifkan sebagai kadar perubahan
sesaran. Unit S.I. bagi halaju ialah meter per
saat (m s–1).
Velocity is defined as the rate of change of
displacement. The S.I. unit for velocity is metre per
second (m s–1).
Sesaran/ Displacement
Halaju/ Velocity = Masa/ Time
6 Pecutan ditakrifkan sebagai kadar perubahan
halaju. Unit S.I. bagi pecutan ialah meter per
saat per saat (m s–2).
Acceleration is defined as the rate of change of
velocity. The S.I. unit for acceleration is metre per
second per second (m s–2).
v–u
Pecutan/ Acceleration, a =
t
di mana/ where: a = Pecutan/ Acceleration
v = Halaju akhir/ Final velocity
u = Halaju awal/ Initial velocity
t = Masa/ Time

7 Semua objek di Bumi mengalami daya graviti
bumi.
All objects on Earth experience the Earth’s
gravitational force.
8 Objek yang jatuh akibat daya graviti Bumi
akan mengalami pecutan graviti, g.
An object that falls due to Earth’s gravitational
force will experience gravitational acceleration, g.
9 Jatuh bebas ialah gerakan suatu objek yang
hanya dipengaruhi oleh daya tarikan graviti.
Free fall is the movement of an object which is
influenced by the gravitational force only.
10 Bukan jatuh bebas ialah gerakan suatu objek
yang dipengaruhi oleh daya graviti dan daya
lain seperti rintangan udara.
Non-free fall is the movement of an object which
is influenced by gravitational force and other
forces such as air resistance.
11 Jisim ialah kuantiti jirim yang terkandung
di dalam suatu objek dan unit S.I. bagi jirim
ialah kilogram (kg).
Mass is the quantity of matter contained in an
object and its S.I. unit is kilogram (kg).
BAB 12 Tenaga Nuklear
Nuclear Energy
1 Tenaga nuklear ialah tenaga alternatif yang
yang boleh menjanakan tenaga elektrik
bagi menggantikan atau mengurangkan
penggunaan petroleum dan arang batu.
Nuclear energy is an alternative energy that can
be used to generate electricity in order to replace
or reduce the use of petroleum and coal.
2 Manfaat tenaga nuklear adalah seperti
berikut:
The benefits of nuclear energy are as follows:
• Menghasilkan tenaga yang lebih besar dan
efisien berbanding dengan sumber tenaga
lain.
This energy is produced in greater quantity and
more efficient compared to other energy
sources.
• Menghasilkan sinaran mengion yang
digunakan dalam pelbagai bidang.
Produces ionising radiation that is used in various
fields.
• Meningkatkan tahap kesihatan dan taraf
hidup manusia.
Improves the standard of health and living of
man.
19
Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
12 Inersia ialah sifat semula jadi sesuatu objek
yang cenderung menentang sebarang
perubahan keadaan asal objek dalam keadaan
pegun atau sedang bergerak.
Inertia is the natural tendency of an object to resist
any change in its original state, whether at rest or
in motion.
Contoh/ Example:
Apabila kadbod disentap dengan laju, duit
syiling akan terjatuh ke dalam gelas. Inersia
duit syiling itu mengekalkan keadaan asal
duit syiling, iaitu keadaan pegun. Duit syiling
tidak bergerak bersama kadbod sebaliknya
jatuh ke dalam gelas akibat daya graviti.
When the cardboard is pulled quickly, the coin
will fall into the glass. The inertia of the coin will
maintain the original state of the coin, that is being
at rest. The coin will not move together with the
cardboard instead it will fall into the glass due to
gravitational force.
13 Inersia bukan kuantiti fizik, maka inersia
tidak boleh diukur, tiada nilai dan tiada unit.
Inertia is not a physical quantity, therefore it cannot
be measured, has no value and no unit.
• Membebaskan jumlah gas rumah hijau
yang sedikit berbanding dengan tenaga
lain.
Releases less greenhouse gases compared to
other energy sources.
3 Kesan buruk tenaga nuklear adalah seperti
berikut:
The adverse effects of nuclear energy are as
follows:
• Sisa radioaktif yang dihasilkan boleh
menjejaskan kesihatan dan mengancam
nyawa semua hidupan.
The radioactive waste produced can affect the
health and threaten lives of all living things.
• Menyebabkan kesan yang buruk kepada
manusia jika tenaga besar yang dihasilkan
disalahgunakan.
Causes severe harm to mankind if huge amount
of energy produced is misused.
4 Tenaga nuklear dihasilkan melalui
pembelahan nukleus dan pelakuran nukleus.
Nuclear energy is produced through nuclear
fission and nuclear fusion.
 Sains Tingkatan 4 Nota Ringkas
5 Pembelahan nukleus ialah proses pemecahan
satu nukleus radioaktif yang berat kepada
dua atau lebih nukleus yang lebih ringan
dan lebih stabil disertai dengan pembebasan
tenaga.
Nuclear fission is the process of splitting a heavy
radioactive nucleus into two or more nuclei,
which are lighter and more stable together with
the release of energy.
6 Pelakuran nukleus ialah proses percantuman
atau penggabungan dua nukleus radioaktif
yang ringan membentuk satu nukleus yang
lebih berat disertai dengan pembebasan
tenaga.
Nuclear fusion is the process of fusing or
combining two light radioactive nuclei to form a
heavier nucleus with the release of energy.
7 Penjanaan tenaga elektrik daripada tenaga
nuklear dilakukan di dalam stesen jana
kuasa tenaga nuklear yang terdiri daripada
reaktor nuklear dan penjana.
Generating electricity from nuclear energy is
carried out in the nuclear power station consisting
of a nuclear reactor and a generator.
8 Tenaga nuklear dipilih sebagai sumber
tenaga di sesetengah negara disebabkan oleh
faktor berikut:
The nuclear energy is chosen as the energy source
for some countries due to the following factors:
• Kurang sumber tenaga lain
Lack of other energy sources
• Keluasan negara yang besar serta
kepadatan penduduk yang tinggi
Vast country and high population density
• Sumber pendapatan negara
Source of national income
• Teknologi yang canggih
Sophisticated technology
20
9 Ujian nuklear dilakukan untuk memastikan
sama ada senjata nuklear berfungsi atau
tidak.
Nuclear tests are carried out to determine
whether nuclear weapons can function.
10 Penyebaran radiasi daripada ujian nuklear
menyebabkan kesan berikut:
The radiation spread from nuclear tests causes
the following effects:
• Kesan somatik seperti keletihan, loya,
katarak, leukemia dan keguguran rambut.
Somatic effects such as tiredness, nausea,
cataract, leukaemia and hair loss.
• Kesan genetik seperti kecacatan pada
bayi, mutasi sel dan kanser.
Genetic effects such as deformation in babies,
cell mutation and cancer.
11 Berikut adalah faktor-faktor yang perlu
diambil kira bagi membina stesen jana
kuasa nuklear:
The following are the factors that need to be
considered in operating a nuclear power station:
• Bahan api fosil akan habis dan kosnya
semakin meningkat.
The fossil fuels will deplete and the costs are
rising.
• Kesan pencemaran oleh tenaga nuklear
lebih rendah berbanding dengan sumber
bahan api fosil.
The effects of pollution due to nuclear energy is
less compared to fossil fuels.
• Kawasan yang strategik – berhampiran
dengan sumber air bagi memudahkan
proses penyejukan berlaku.
Strategic area – near water sources to facilitate
the cooling process.
• Kadar tenaga yang dikeluarkan lebih
besar daripada sumber bahan api fosil.
The rate of energy production is much greater
than the fossil fuels.