_¢ na_ VËd ñdê$n na_ ~«÷ gX²Jwé H$m ñ_aU H$aVm hÿ§& na_~«÷ JwéXod H$s ñVw{V

H$aVm hÿ§, Z_Z H$aVm hÿ§& Omo na~«÷ H$m A{^Þ ñdê$n h¡&
VËd H$s ^m¡{VH$ d¡km{ZH$ ì`m»`m h_mam `h _mZd eara
VËd H$m AW© h¡ EH$ hr àH$ma Ho$ na_mUw go ~ZZo dmbm _mZd eara N>h VËdm| go ~Zm h¡ Omo BgHo$ Ðì`_mZ H$m
nXmW©& àË`oH$ VËd nXmW© H$m dh _yb ê$n go {Ogo {H$gr bJ^J 99% ~ZmVo h¡ - AmŠgrOZ, H$m~©Z, hmBS´>moOZ,
^r agm`{ZH$ {H«$`m Ûmam AÝ` ^mJm| _| {d^m{OV Zht {H$`m ZmBQ´>moOZ, H¡$pëí`_ Am¡a \$mñ\$moag& Ho$db bJ^J .85%
Om gH$Vm& VËdm| H$mo VrZ ^mJm| _| ~m§Q>m J`m h¡ - YmVw, eof nm§M VËdm| go ~Zm h¡ - nmoQ>¡{e`_, J§YH$, gmo{S>`_,
AYmVw Am¡a Cn YmVw& ŠbmoarZ Am¡a _¡¾re`_, Or{dV Am¡a ñdñW ahZo Ho$ {b`o
YmVw dh VËd h¡ Omo {dÚwV Am¡a Cî_m Ho$ gwMmbH$ hmoVo `o g^r 11 VËd Mm{h`o&
h¡ Am¡a àm`… R>mog hmoVo h¡& AYmVw do VËd hmoVo h¡ Omo {dÚwV AmÜ`mpË_H$ ^maVr` Xe©Z _| VËd
Am¡a D$î_m Ho$ Hw$MmbH$ hmoVo h¡& AmÜ`mpË_H$ ^mfm _| ^r {d{eï> VËdm| H$m {ddoMZ
CnYmVw dh h¡ {Og_| YmVw Am¡a AYmVw XmoZm| Ho$ JwU nm`o Am`m h¡, {Oggo `h OrdZ g§Mm{bV hmoVm h¡& `o VËd h¡
OmVo h¡& - àH¥${V, ~w{Õ, _hV, AmË_ MoVZm (Ah§H$ma), AmH$me,
gma^yV _| VËd dh h¡ {Og_| EH$ hr àH$ma Ho$ na_mUw dm`w, A{¾, Ob, n¥Ïdr, lw{V, ñne©, Ñ{ï>, ñdmX, JÝY,
hmoVo h¡& BZH$m {Z_m©U Zht {H$`m Om gH$Vm, Ho$db BZ nm§M H$_}pÝÐ`m§ - dmH²$, YmaUm, J{V, CËgO©Z, Ed§ àOZZ,
na {bnQ>r Yyb, {_Å>r AÝ` H$U hQ>mH$a {dewÕ én àH$Q> _pñVîH$, nwéf, BË`m{X h¡&
{H$`m Om gH$Vm h¡ _Zwî` eara ^r BÝht g~ VËdm| go {_bH$a ~Zm h¡
{dkmZ Ho$ AZwgma `o g^r àH$Q> VËd àH¥${VOÝ` h¡, bo{H$Z _yb àíZ Vmo ah hr J`m& dh H$m¡Zgr e{º$ h¡ Omo
àH¥${V go hr àH$Q> hmoVo h¡, àH¥${V hr BZ g~ VËdm| H$s BZ gmao VËdm| H$m _Zwî` H$s Xoh _| g§`mo{OV H$aVr h¡?
OZH$ h¡& à`moJembm _| àH¥${VOÝ` BZ VËdm| H$m {Z_m©U CÝh| C{MV AZwnmV _| aIVr h¡? {Oggo CgH$m OrdZ loð>
Zht hmo gH$m h¡& ê$n go J{Verb hmo gHo$&
12 {Z{Ib _§Ì {dkmZ "OyZ' 2023
AmYma h¡ B©ídar` e{º$
dh e{º$ h¡ B©ídar` e{º$& CgHo$ Abmdm H$moB© Am¡a
e{º$ BZ gmao VËdm| H$m g_m`moOZ Zht H$a gH$Vr h¡&
Bgr{b`o {dkmZ A^r VH$ amo~moQ> ~ZmZo _| g_W© hþAm h¡&
dh _Zwî` eara H$s Vmo aMZm Zht H$a gH$Vm h¡&
`h eara {ZaÝVa MbVm aho, Bgr{b`o B©ídar` e{º$
H$s na_ Amdí`H$Vm ha ì`{º$ H$mo ahVr h¡? A~ Bg
B©ídar` e{º$ H$m Cn`moJ _Zwî` AnZo eara _| {H$g
àH$ma go H$aVm h¡, BgH$m {ZU©` Cgo ñd`§ boZm n‹S>Vm h¡&
B©ída Zo e{º$ àXmZ H$a Xr Am¡a Cg e{º$ H$m Cn`moJ
Zht hþAm Vmo {\$a e{º$ ì`W© hmo OmVr h¡, g_má hmo OmVr
h¡&
gX²Jwé h¡ - B©ídar` e{º$ H$m ñdê$n
Z Jwamoa{YH§$ VËd§ Z Jwamoa{YH§$ Vn…&
VËd§ kmZmV² na§ ZmpñV Vñ_¡ lrJwado Z_…&&
Jwé ê$n _| hr B©ídar` e{º$ Bg g§gma _| àH$Q> hmoVr
h¡& Jwé hr e{º$ Ho$ OmJ«V ñdê$n h¡, e{º$ Ho$ Bg ñdê$n
H$mo "Jwé VËd' H$hm J`m h¡, "Jwé kmZ' H$hm J`m h¡, "Jwé
MoVZm' H$hm J`m h¡&
Jwé VËd _Zwî` H$mo OrdZ _| g^r VËdm| H$m C{MV
g_m`moOZ H$aZo H$m kmZ àXmZ H$aVo h¡& Bgr{b`o g§gma
_| g~go XrK© VËd h¡ Jwé VËd& g~go _hËdnyU© VËd
h¡ Jwé VËd, g~go Amdí`H$ VËd h¡ Jwé VËd& {OgHo$
OrdZ _| Jwé VËd Zht h¡ CgH$m OrdZ _Zwî` OrdZ hmo
hr Zht gH$Vm h¡&
Ho$db newdV ì`dhma h¡& Omo B©ída Ûmam Xr JB© gm_mÝ`
MoVZm, Amdí`H$ MoVZm Ho$ AmYma na AnZm OrdZ OrVo h¡
Am¡a g_má hmo OmVo h¡&
O~ Jwé MoVZm, Jwé VËd H$m Bg Xoh _| M¡VÝ` hmoVm
h¡ V~ Cg _Zwî` H$s MoVZm H$m {dñVma hmoVm h¡& CgH$s
H$_}pÝÐ`m| Am¡a kmZopÝÐ`m| H$m Agr{_V {dñVma hmoZo bJVm
h¡ Am¡a dh AnZo OrdZ H$mo nyU©Vm Ho$ ^md go OrVm h¡&
nyU©_X… nyU©{_X§ nyUm©V² nyU©_wXÀ`Vo
nyU©ñ` nyUm©_mXm` nyU© _odmd {eî`Vo&&
_Zwî` nyU© h¡, bo{H$Z Cg_| nyU©Vm H$s MoVZm, nyU©Vm H$m
^md àXmZ H$aZo dmbo ì`{º$Ëd H$mo, kmZ H$mo Jwé H$hm J`m
h¡, gX²Jwé H$hm J`m h¡&
Jwé JrVm _| dMZ h¡ -
Z Jwamoa{YH§$ Z Jwamoa{YH§$ Z Jwamoa{YH§$ Z
Jwamoa{YH$_²&
{edemgZV… {edemgZV… {edgmgZV…
{edemgZV…
ho nmd©Vr! Bg g§gma _| Jwé VËd go A{YH$ Hw$N> Zht
h¡ Am¡a {OgZo AnZo ^rVa Jwé VËd H$mo ñWm{nV H$a {X`m
CgH$m B©ídar` MoVZm go, _oar MoVZm go grYm gånH©$ hmo
OmVm h¡& {\$a Cgo g§gma Ho$ Vmn-g§Vmn {dM{bV Zht
H$aVo h¡& dh {ed MoVZm go, Jwé MoVZm go, B©ídar` MoVZm
go OJV _| AnZo {H«$`m H$bmn H$aVm h¡ Am¡a CgH$m nyam
OrdZ gw_Ywa ahVm h¡ Am¡a dh nyU©Ëd àmá H$a _wP_| hr
{dbrZ hmo OmVm h¡&

B©ída Zo AmnH$mo nm§M e{º$`m§ Iwbo hmW go àXmZ H$s h¡

- _Z, ~w{Õ, {dMma, {H«$`m Am¡a BÀN>m&
A~ {ZU©` AmnH$mo boZm h¡ {H$ Amn BZ nm§M e{º$`m| H$m
g§`moOZ {H$g àH$ma H$aVo hmo&
EH$ gmW Omo‹S> XmoJo Vmo _Z _| AmZÝX J§Jm H$m
àdmh hmo Om`oJm...
Am¡a AmnH$s H$m_ZmE§ Adí` nyU© hmo Om`oJr&
- gX²JwéXod ZÝX {H$emoa Or lr_mbr&
"OyZ' 2023 {Z{Ib _§Ì {dkmZ 13
 lrH¥$îU H$hVo h¡ -
Amny`©_mU_Mbà{Vð>§ g_wÐ_mn… à{depÝV `ÛV²&
VÛËH$m_m `§ à{dempÝV gd} g empÝV_màmo{V Z H$m_H$m_r&
{Og àH$ma gmar Z{X`m§ _wPgo hr {ZH$b H$a _wP _| hr
{dbrZ hmo OmVr h¡ Cgr àH$ma Omo ì`{º$ Jwé VËd H$mo OmZ ñWm{nV H$a boVm h¡ dh ñd`§ Jwé_` hmo OmVm h¡&
boVm h¡, g_P boVm h¡, AnZo ^rVa AmË_gmV² H$a boVm h¡
dh {dewÕ nyU©Ëd go ^am OrdZ OrVm h¡&
Jwé VËd h¡ - {dewÕ ^md VËd
{Og àH$ma àH¥${V go àmá VËd {dewÕ hr hmoVm h¡& Cgr
àH$ma Jwé VËd ^r nyU© {dewÕ VËd h¡& Cg {dewÕ VËd _|
Z Vmo Hw$N> {_bm`m Om gH$Vm h¡ Am¡a Z hr BgH$m {dIÊS>Z
{H$`m Om gH$Vm h¡& Bgr{b`o Jwé JrVm _| ñnï> {bIm h¡
{H$ - Jwé hr na~«÷ H$m g¥{ï> _| ñdê$n h¡& ~«÷ Am¡a Jwé
_| H$moB© ^oX Zht h¡, {Og àH$ma ~«÷ {ZamH$ma nyU© {dewÕ
h¡, Cgr àH$ma Jwé ê$n _| gmH$ma hmoVo h¡ Am¡a ~«÷ H$m
ñdê$n hmoVo h¡&
Jwé VËd Am¡a {ed VËd EH$ hr h¡
Jwé Am¡a {ed _| Ho$db gmå`Vm hr Zht h¡ A{nVw Jwé
Bg g§gma OJV _| {ed H$m hr ñdê$n h¡ Am¡a {ed H$m
AW© h¡ - gË`, {ed H$m AW© h¡ - {ed ê$n _| gË` Am¡a
gwÝXa& Omo {dewÕ VËd h¡ dmo gX¡d gËd h¡ Am¡a gË` H$mo
{H$g ^r àH$ma H$s àe§gm H$s Amdí`H$Vm Zht ahVr h¡&
gË` gX¡d H$mbO`r hmoVm h¡, emídV² hmoVm h¡& Bgr àH$ma
gX²Jwé _| pñWV Jwé VËd gX¡d {MaÝVZ gË` Ho$ ê$n _|
àH$m{eV hmoVm ahVm h¡&
Omo {eî` gX²JwéXod Ho$ gX²{MÎm ñdê$n H$mo AnZo ^rVa
{ZË`§ ~«÷ {ZamH$ma§ {ZJw©U§ ~moY`oV² na_²&
gdª ~«÷ {Zam^mg§ Xrnmo XrnmÝVa§ `Wm&&
{Og àH$ma EH$ XrnH$ Ho$ nmg Xygam XrnH$ aIZo go
dh AnZo Amn àÁÁd{bV hmo OmVm h¡, àH$me gy`© H$s ^m§{V
h¡, {OgH$s {H$aU| {eî` Ho$ öX` _| pñWV ~«÷ H$mo OmJ«V
H$a XoVr h¡ Am¡a dh AnZo gË` ñdê$n H$mo OmZ boVm h¡&
AZw^y{V H$aVm h¡ Am¡a gX¡d {MXmZÝX àXmZ H$aZo dmbo
Jwé Ho$ Jwé VËd ^md H$mo J«hU H$a ñd`§ {MXmZÝX ñdê$n
hmo OmVm h¡&
Jwé VËd Am¡a lram_ VËd _| gmå`Vm
`{X gab eãXm| _| lram_ H$s ì`m»`m H$aZr hmo Vmo `hr
ì`m»`m hmoJr -
am_ am_o{V am_o{V a_o am_o _Zmoa_o
ghòZm_ V Vwë`§ am_ Zm_ damZZo
am_ am_ ew^ Zm_ a{Q> g~ŠIZ AmZ§X Ym_
ghò Zm_Ho$ Vwë` h¡ am_ Zm_ ew^ Zm_

JwéËd Am¡a lram_ H$mo AnZo öX` _| nyU© ^mdm| go ñWm{nV H$aZm h¡, nyU© ^mdm|
Ho$ gmW Š`m|{H$ Ohm§ lram_ Am¡a Jwé H$m gm`wÁ` h¡ dhm§ gmYH$ ñd`§ nwéfmoÎm_ ~Z
OmVm h¡&
Yra, J§^ra, _`m©XmdmZ, g§Kf©erb CƒH$mo{Q> H$m gmYH$ ì`{º$Ëd ~Z OmVm h¡&
Jwé VËd go EH$mH$ma hmoZm ñd`§ H$m ZdrZ {Z_m©U H$aZm h¡ Ohm§ nyd© OÝ_m| Ho$ gmao Xmof
^ñ_r ^yV hmo OmVo h¡ Am¡a àH$Q> hmoVr h¡ {eî` _| ñdV§Ì MoVZm e{º$&
gmYH$ Ho$ öX` _| {dewÕ Jwé MoVZm Am¡a lram_ ^md H$m g_mJ_ hoVw, Jwé ny{U©_m Ho$
ew^ Adga h¡&
Jwé ny{U©_m h¡, {eî` Ho$ OrdZ H$s ny{U©_m& {eî` Jwé go AmË_dV ~Z H$a JwéVËd go
EH$mH$ma hmo OmVo h¡&
14 {Z{Ib _§Ì {dkmZ "OyZ' 2023
 am_ eãX H$m CƒmaU Jwé VËd H$s _{h_m -
dh _hm_§Ì h¡ Omo gmo`o hþE Jwé VËd _{h_m go am_ Zo am_ amÁ` H$s ñWmnZm H$s
AkmZ H$s Jhar ZtX _| Cgr àH$ma àË`oH$ {eî` AnZo OrdZ _| lram_ amÁ` H$s
gmo`o hþE _¥Verb àmUr H$mo ñWmnZm H$a gH$Vm h¡&
^r OJmH$a Cgo am_ Jwamo… H¥$nmàgmXoZ AmË_mam_§ {Zarj`oV²&
~Zm bo V o h¡ AWm© V ² AZoZ Jwé_mJ}U ñdmË_kmZ§ àdV©Vo&
_am H$mo am_ ~Zm
JwéXod H$s H¥$nm go àgmX go hr gmYH$ AnZr AmË_m
bo V o h¡ , `h h¡
_| {N>no AmZÝX Ho$ Cëbmg H$m gmjmËH$ma H$a gH$Vm h¡&
am_ eãX H$m
Jwé Ho$ Ûmam àX{e©V _mJ© H$m ghmam boZo na hr dh AnZo
grYm-gmXm
ñdê$n H$mo OmZ nmVm h¡&
AW©&
Jwé VËd hr gmYH$ _| Hw$ÊS>{bZr VËd H$mo OmJ«V H$aVm
am_ VËd,
h¡ Am¡a dh AnZo OrdZ _| ~§YZ _wº$ hmo OmVm h¡ `h h¡ Jwé
{dewÕ ê$n _| Jwé VËd hr h¡, Omo CÝhm|Zo AnZo AdVaU
VËd H$s _{h_m&
na g§gma _| àH$m{eV {H$`m& ~më`H$mb go boH$a b§H$m
{dO` VH$ lram_ Jwé H$s Amkm Ho$ AZwgma hr Mbo& am_ {nÊS>o _wº$m nXo _wº$m ê$no _wº$m damZZo&
Ho$ {b`o Jwé Amkm hr gdm}n{a Wr& Bgr{b`o lram_ Bg ê$nmVrVo M `o _wº$mñVo _wº$m ZmÌ g§e`…&&
OJV _| g~go A{YH$ àH$m{eV X¡Xrß`_mZ² MoVZm H$m ho JwéXod! Amn Jwé VËd go {d^y{fV h¡& AmnH$s Xoh
g§Mma H$aZo dmbo lr ^JdmZ H$m ñdê$n h¡ Am¡a lram_ Zo {eî` Ho$ {b`o VrW© h¡& Amn_| hr kmZ g_m{hV h¡& Amn
AnZo Jwé d{eð>, {dídm{_Ì go kmZ AmË_gmV² {H$`m Am¡a hr _wPo AnZm VËd àXmZ H$a ~§YZ _wº$ H$a gH$Vo h¡&
_`m©Xm nwéfmoÎm_ ~Zo& gX¡d AnZo Bï> {ed H$mo AnZo gmW Amn hr _oao ^rVa Ho$ {ÌXmof H$m {ZdmaU H$a {ÌJwU gËd,
aIm& V_ Am¡a aO, gmpËdH$ ^md, amOg ^md Am¡a em¡`© ^md
éÐmdVma lr hZw_mZ OrdZ ^a lram_ Ho$ gmW aho `h ñWm{nV H$a gH$Vo h¡&
am_ Am¡a {ed H$m gm`wÁ` Wm {OgZo Am`m©dÎm© _| am_ amÁ` CnXoeñVWm Xo{d Jwé_mJ}U _w{º$X…&
H$mo ñWm{nV {H$`m Am¡a Cg ñWmnZm _| hOmam| g§Kf© {H$`o& Jwé^{º$ñVWm Ü`mZ§ gH$b§ Vd H$s{V©V_²&&
am_ _| {ed - {ed _| am_ Jwé H$m kmZ, Jwé H$s
am_ Zo `h _hmZ² e{º$ YmaU H$s AnZo Bï> {ed Ho$ e{º$ {eî` gmYH$m| Ho$
_mÜ`_ go& Š`m|{H$ Ohm§ {ed ê$nr Jwé VËd h¡, {ed ê$nr {b`o hr h¡& Jwé AnZm
Jwé h¡ dhm§ ì`{º$ {ZpíMV ê$n go A{ÛVr` ~Z OmVm h¡& gd©ñd àXmZ H$a AnZo
Bgr{b`o Am»`mZ ê$n _| AmVm h¡ {H$ - b§H$m `wÕ go {eî`m| - gmYH$m| H$mo
nhbo am_ Zo ñd`§ am_oída_² _| {ed{b§J ñWm{nV H$s Am¡a ñdV§ÌVm Ho $ _mJ© na
b§H$m {dO` Ho$ níMmV² nwZ… AnZr e{º$ ñdê$nm grVm Ho$ AmJo ~‹T>mVo h¡& Jwé H$m
gmW A{^foH$ {H$`m Š`m|{H$ grVmOr `h OmZZm MmhVr Wr Ü`mZ, Jwé H$s ^{º$, Jwé
{H$ AmnZo H$hm§ {ed H$m ñWmnZ H$a A{^foH$ {H$`m, Cgr H$m JwUJmZ hr _Zwî`
{ed H$m _¡§ AmnHo$ gmW A{^foH$ H$ê§$Jr& Cg nma_o{ï> Jwé H$mo ñdV§ Ì {dMma,
H$mo Z_Z H$aZm MmhVr h¡ {OgHo$ H$maU ê$ÐmdVma hZw_mZ ñdV§Ì MoVZm Am¡a
ñdê$n gX¡d AmnHo$ gmW aho Am¡a AmnZo Bg _hm`wÕ _| ñdV§Ì {MÝVZ
{dO` àmá H$s& àXmZ H$aVm h¡&
"OyZ' 2023 {Z{Ib _§Ì {dkmZ 15