Bölüm Şekil Operatörü Ve Eğrilikleri

8.
BÖLÜM
ŞEKİL OPERATÖRÜ VE EĞRİLİKLER
8.0. Giriş
Bu bölüm beş kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda ℝ𝑛 deki yüzeylerin temel formları
ele alınmıştır. İkinci kısımda Gauss ve Weingarten denklemleri ile ilgili temel eşitlikler
incelenmiştir. Üçüncü kısımda yüzeylerin Gauss ve ortalama eğrilikleri ile ilgili iki farklı
hesaplama yöntemi ele alınmıştır. İlk olarak, ikinci temel form katsayıları yardımıyla
oluşturulan Weingarten formları ile elde edilen şekil oparetörü matrislerinin
determinantları ve izleri kullanılarak Gauss ve ortalama eğrilik hesabı ele alınmıştır.
İkinci olarak, Gauss denkleminin normal bileşenini oluşturan ikinci temel form vektörleri
yardımıyla Gauss ve ortalama eğrilikleri hesaplama yöntemi verilmiştir. Dördüncü
kısımda asli eğrilikler ile ilgili temel tanım ve sonuçlar verilmiştir. Son kısımda ise ℝ𝑛 ,
𝑛 > 3 deki yüzeylerin normal ortalama ve normal Gauss eğrilikleri ile ilgili işlemler
yapılmış ve bazı örnekler verilmiştir.
8.1. Temel Formlar
𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) kordinat yamasıyla verilsin. 𝑀 nin 𝑝 = 𝑥(𝑢, 𝑣)

noktasındaki 𝑥𝑢 ve 𝑥𝑣 teğet vektörleri yardımıyla oluşturulan 1.inci temel form katsayıları
(metrik katsayıları) Tanım 7.1.1 de tanımlanmıştı. Basitliğin hatırına bu katsayıları
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉, 𝑔12 = 𝑔21 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉, 𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 (8.1.1)

şeklinde yeniden ifade edelim. Buradan 𝑀 nin 1.inci temel form matrisi
𝑔11 𝑔12
𝐼(𝑥) = (𝑔𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (𝑔 ) (8.1.2)
21 𝑔22
ve 1.inci temel formu (Riemann metriği veya metrik tensörü)
𝐼 = 𝑔11 𝑑𝑢2 + 2𝑔12 𝑑𝑢𝑑𝑣 + 𝑔22 𝑑𝑣 2 (8.1.3)

şeklinde tanımlanır.
Tanım 8.1.1 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyinin 1.inci temel form matrisinin tersi
1 𝑔22 −𝑔12
𝐼 −1 (𝑥) = (𝑔𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = ( 𝑔11 ) (8.1.4)
𝑔 −𝑔21
şeklinde hesaplanır. Burada 𝑔 = 𝑑𝑒𝑡(𝑔𝑖𝑗 ) olup
1
2
∑ 𝑔𝑖𝑗 𝑔 𝑗𝑘 = 𝛿𝑖𝑘 (8.1.5)

𝑗=1
Kronecker delta sembolü iyi tanımlıdır.
Tanım 8.1.2 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. 𝑀 nin
𝑝 = 𝑥(𝑢, 𝑣) noktasındaki 𝑇𝑝⊥ 𝑀 normal uzayı {𝑁1 , 𝑁2 , … , 𝑁𝑛−2 } ortonormal birim normal
vektörleri tarafından gerilsin. Buradan, 𝑀 nin 𝑁𝛼 , 1 ≤ 𝛼 ≤ 𝑛 − 2 birim normal vektör
alanına karşılık gelen 2.nci temel form katsayıları
𝛼 𝛼 𝛼 𝛼
𝑐11 = 〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑁𝛼 〉, 𝑐12 = 𝑐21 = 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑁𝛼 〉, 𝑐22 = 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑁𝛼 〉 (8.1.6)
biçiminde tanımlanır. Burada 𝑥𝑢𝑢 , 𝑥𝑣𝑣 , 𝑥𝑢𝑣 = 𝑥𝑣𝑢 vektörleri 𝑥 koordinat yamasının 2.
mertebeden kısmi türevleridir. Böylece 𝑀 nin 𝑁𝛼 ya karşılık gelen 2.nci temel form
matrisi ve 2.nci temel formu sırasıyla
𝑐 𝛼 𝑐12
𝛼
𝛼
𝐼𝐼𝛼 (𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 ) = ( 11
𝛼 𝛼 ) (8.1.7)
𝑖,𝑗=1,2 𝑐21 𝑐22
ve
𝛼 𝛼 𝛼
𝐼𝐼𝛼 = 𝑐11 𝑑𝑢2 + 2𝑐12 𝑑𝑢𝑑𝑣 + 𝑐22 𝑑𝑣 2 (8.1.8)
şeklinde tanımlanır (Fröhlich, 2012).
Basit bir hesaplama ile
〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑁𝛼 〉 = −〈𝑥𝑢 , (𝑁𝛼 )𝑢 〉, 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑁𝛼 〉 = −〈𝑥𝑢 , (𝑁𝛼 )𝑣 〉, 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑁𝛼 〉 = −〈𝑥𝑣 , (𝑁𝛼 )𝑣 〉
eşitliklerinin sağlandığı gösterilebilir. Burada (𝑁𝛼 )𝑢 ve (𝑁𝛼 )𝑣 kısmi türevleri belirtir.
Aşağıdaki örnekler verilebilir.
Örnek 8.1.3 ℝ3 de
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑓2 (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣) (8.1.9)
koordinat yamasıyla verilen dönel yüzeyin 1.inci ve 2.nci temel form matrislerini
bulunuz.
Çözüm. Bu yüzeyin 1.inci temel form katsayıları
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 𝜂2 (𝑢),

𝑔12 = 𝑔21 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉 = 0, (8.1.10)
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 𝑓22 (𝑢)
olarak hesaplanır. Burada

𝜂(𝑢) = √(𝑓1′ (𝑢))2 + (𝑓2′ (𝑢))2 (8.1.11)
2
türevlenebilir fonksiyondur. Böylece bu yüzeyin 1.inci temel form matrisi
𝑔11 𝑔12 𝜂2 (𝑢) 0

𝐼(𝑥) = (𝑔𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (𝑔 𝑔22 ) = ( 2 )
21 0 𝑓2 (𝑢)
ve 1.inci temel formu

𝐼 = 𝑑𝑠 2 = 𝜂2 (𝑢)𝑑𝑢2 + 𝑓22 (𝑢)𝑑𝑣 2
şeklinde hesaplanır. Bununla birlikte
𝑖⃗ 𝑗⃗ ⃗⃗
𝑘
𝑥𝑢 × 𝑥𝑣 = |𝑓1′ (𝑢) 𝑓2′ (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣 𝑓2′ (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣 |
0 −𝑓2 (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣 𝑓2 (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣
= (𝑓2 (𝑢)𝑓2′ (𝑢), −𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, −𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣)
yardımıyla bu yüzeyin birim normali
𝑥𝑢 × 𝑥𝑣 1
𝑁= = (𝑓 ′ (𝑢), −𝑓1′ (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, −𝑓1′ (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣) (8.1.11)∗
‖𝑥𝑢 × 𝑥𝑣 ‖ 𝜂(𝑢) 2
olarak bulunur. Benzer şekilde 𝑥 koordinat yamasının 2.nci mertebeden kısmi türevleri
𝑥𝑢𝑢 = (𝑓1′′ (𝑢), 𝑓2′′ (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑓2′′ (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣),

𝑥𝑢𝑣 = (0, −𝑓2′ (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑓2′ (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣),
𝑥𝑣𝑣 = (0, −𝑓2 (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, −𝑓2 (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣)
yardımıyla 2.nci temel form katsayıları

𝜅(𝑢)
𝑐11 = 〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑁〉 = − ,
𝜂(𝑢)
𝑐12 = 𝑐21 = 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑁〉 = 0, (8.1.12)
𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)
𝑐22 = 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑁〉 =
𝜂(𝑢)
dir. Burada
𝜅(𝑢) = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2′′ (𝑢) − 𝑓1′′ (𝑢)𝑓2′ (𝑢), (8.1.13)
eğrilik fonksiyonudur. Böylece yüzeyin 2.nci temel form matrisi
𝜅(𝑢)
− 0
𝜂(𝑢)
𝐼𝐼(𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (8.1.14)
𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)
0
( 𝜂(𝑢) )
3
ve 2.nci temel formu
1
𝐼𝐼 = (−𝜅𝑑𝑢2 + 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)𝑑𝑣 2 ) (8.1.15)
𝜂(𝑢)
olarak hesaplanır. Özel olarak 𝛾(𝑢) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢)) meridyen eğrisi birim hızlı
parametrizasyonu alınırsa dönel yüzeyin 2.nci temel formu
𝐼𝐼 = −𝜅𝑑𝑢2 + 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)𝑑𝑣 2

dir. 
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑏𝑣); 𝑏 > 0 (8.1.16)
koordinat yamasıyla verilen helikoid yüzeyinin 1.inci ve 2.nci temel form katsayılarını
hesaplayınız.
Çözüm. 𝑥 koordinat yamasının 1.inci mertebeden kısmi türevleri

𝑥𝑢 = (𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑠𝑖𝑛𝑣, 0),
𝑥𝑣 = (−𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑏)
yardımıyla yüzeyin 1.inci temel form katsayıları

𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 1,
𝑔12 = 𝑔21 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉 = 0, (8.1.17)
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 𝑢2 + 𝑏 2
dir. Böylece 1.inci temel form matrisi

𝑔11 𝑔12 1 0
𝐼(𝑥) = (𝑔𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (𝑔 𝑔22 ) = (0 )
21 𝑢2 + 𝑏2
𝐼 = 𝑑𝑠 2 = 𝑑𝑢2 + (𝑢2 + 𝑏 2 )𝑑𝑣 2
şeklinde hesaplanır. Bununla birlikte
𝑖⃗ 𝑗⃗ ⃗⃗
𝑘
𝑥𝑢 × 𝑥𝑣 = | 𝑐𝑜𝑠𝑣 𝑠𝑖𝑛𝑣 0|
−𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣 𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣 𝑏
= (𝑏𝑠𝑖𝑛𝑣, −𝑏𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑢)
yardımıyla yüzeyin birim normali
𝑥𝑢 × 𝑥𝑣 1
𝑁= = (𝑏𝑠𝑖𝑛𝑣, −𝑏𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑢)
‖𝑥𝑢 × 𝑥𝑣 ‖ √𝑢2 + 𝑏 2
4
olarak hesaplanır. Benzer şekilde 𝑥 koordinat yamasının 2.nci mertebeden kısmi türevleri
𝑥𝑢𝑢 = (0,0,0),
𝑥𝑢𝑣 = (−𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑐𝑜𝑠𝑣, 0),
𝑥𝑣𝑣 = (−𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, −𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣, 0)
yardımıyla 2.nci temel form katsayıları

𝑐11 = 〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑁〉 = 0,
−𝑏
𝑐12 = 𝑐21 = 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑁〉 = , (8.1.18)
√𝑢2 + 𝑏 2
𝑐22 = 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑁〉 = 0
dir. Böylece 2.nci temel form matrisi
−𝑏
0
𝐼𝐼(𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = √𝑢2 + 𝑏 2 (8.1.19)
−𝑏
0
2 2
(√𝑢 + 𝑏 )
−2𝑏
𝐼𝐼 = 𝑑𝑢𝑑𝑣 (8.1.20)
√𝑢2 + 𝑏 2
olarak hesaplanır. 
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑣, ℎ(𝑢, 𝑣))
Monge yamasıyla verilen graf yüzeyinin 1.inci ve 2.nci temel form matrislerini bulunuz.
Çözüm. Bu yüzeyin teğet uzayı

𝑥𝑢 = (1,0, ℎ𝑢 (𝑢, 𝑣)),
𝑥𝑣 = (0,1, ℎ𝑣 (𝑢, 𝑣))
vektörleri tarafından gerilir. Buradan yüzeyin 1.inci temel form katsayıları
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 1 + ℎ𝑢2 ,

𝑔12 = ℎ𝑢 ℎ𝑣 , (8.1.21)
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 1 + ℎ𝑣2
olarak hesaplanır. Böylece 1.inci temel form matrisi
𝑔11 𝑔12 1 + ℎ𝑢2 ℎ𝑢 ℎ𝑣

𝐼(𝑥) = (𝑔𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (𝑔 𝑔22 ) = ( )
21 ℎ𝑢 ℎ𝑣 1 + ℎ𝑣2
5
𝐼 = (1 + ℎ𝑢2 )𝑑𝑢2 + 2ℎ𝑢 ℎ𝑣 𝑑𝑢𝑑𝑣 + (1 + ℎ𝑣2 )𝑑𝑣 2
dir. Bu yüzeyin birim normali

𝑥𝑢  𝑥𝑣 1
𝑁= = (−ℎ𝑢 , −ℎ𝑣 , 1)
‖𝑥𝑢  𝑥𝑣 ‖ √𝑔
2
olup burada √𝑔 = √𝑔11 𝑔22 − 𝑔12 = √1 + (ℎ𝑢 )2 + (ℎ𝑣 )2 yüzey üzerindeki alan
elemanıdır. Bununla birlikte x in 2.nci mertebeden kısmi türevler yardımıyla 2.nci temel
form katsayıları
ℎ𝑢𝑢
𝑐11 = 〈 𝑥𝑢𝑢 , 𝑁 〉 = ,
√𝑔
ℎ𝑢𝑣
𝑐12 = 〈 𝑥𝑢𝑣 , 𝑁 〉 = , (8.1.22)
√𝑔
ℎ𝑣𝑣
𝑐22 = 〈 𝑥𝑣𝑣 , 𝑁 〉 =
√𝑔
şeklinde hesaplanır. Böylece yüzeyin 2.nci temel form matrisi
1 ℎ𝑢𝑢 ℎ𝑢𝑣
𝐼𝐼(𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = ( ) (8.1.23)
√𝑔 ℎ𝑣𝑢 ℎ𝑣𝑣

ℎ𝑢𝑢 ℎ𝑢𝑣 ℎ𝑣𝑣
𝐼𝐼 = 𝑑𝑢2 + +2 𝑑𝑢𝑑𝑣 + 𝑑𝑣 2 (8.1.24)
√𝑔 √𝑔 √𝑔
olarak bulunur. 
Tanım 8.1.6 𝑀ℝ3 regüler, yönlendirilebilir yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 koordinat
yamasıyla verilsin. 𝑀 nin 𝑝 = 𝑥(𝑢, 𝑣) noktasındaki birim normal vektörü 𝑁 ye karşılık
gelen 2.nci temel form matrisi
𝑐11 𝑐12
𝐼𝐼(𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (𝑐 𝑐22 )
21
olmak üzere 𝑝 ∈ 𝑀 noktasında
 det (𝑐𝑖𝑗 ) > 0 ise 𝑝 ye eliptik nokta;

 det (𝑐𝑖𝑗 ) < 0 ise 𝑝 ye hiperbolik nokta;
 det (𝑐𝑖𝑗 ) = 0 fakat en az bir 𝑐𝑖𝑗 ≠ 0 ise 𝑝 ye parabolik nokta;
 Her 𝑐𝑖𝑗 = 0 ise 𝑝 ye düzlemsel nokta denir.
𝑥(𝑢, 𝑣) = ((2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑐𝑜𝑠𝑢, (2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑠𝑖𝑛𝑢, 𝑠𝑖𝑛𝑣)
koordinat yamasıyla verilen tor yüzeyinin üzerindeki noktaların cinsini belirleyiniz.
6
Çözüm. Bu yüzeyin birim normali
𝑥𝑢 (𝑢, 𝑣) = (−(2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑠𝑖𝑛𝑢, (2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑐𝑜𝑠𝑢, 0),
𝑥𝑣 (𝑢, 𝑣) = (−𝑠𝑖𝑛𝑣𝑐𝑜𝑠𝑢, −𝑠𝑖𝑛𝑣𝑠𝑖𝑛𝑢, 𝑐𝑜𝑠𝑣)
teğet vektör alanlarrı yardımıyla

𝑥𝑢 × 𝑥𝑣
𝑁= = (𝑐𝑜𝑠𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑠𝑖𝑛𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑠𝑖𝑛𝑣)
‖𝑥𝑢 × 𝑥𝑣 ‖
olarak bulunur. Buradan 𝑥 koordinat yamasının 2.nci mertebeden kısmi türevleri
𝑥𝑢𝑢 = (−(2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑐𝑜𝑠𝑢, −(2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑠𝑖𝑛𝑢, 0),

𝑥𝑢𝑣 = (𝑠𝑖𝑛𝑣𝑠𝑖𝑛𝑢, −𝑠𝑖𝑛𝑣𝑐𝑜𝑠𝑢, 0),
𝑥𝑣𝑣 = (−𝑐𝑜𝑠𝑣𝑐𝑜𝑠𝑢, −𝑐𝑜𝑠𝑣𝑠𝑖𝑛𝑢, −𝑠𝑖𝑛𝑣)
yardımıyla tor yüzeyin 2.nci temel form katsayıları

𝑐11 = 〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑁〉 = −(2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑐𝑜𝑠𝑣,
𝑐12 = 𝑐21 = 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑁〉 = 0, (8.1.25)
𝑐22 = 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑁〉 = −1
şeklinde hesaplanır. Böylece tor yüzeyin 2.nci temel form matrisi
𝐼𝐼(𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (−(2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑐𝑜𝑠𝑣 0) (8.1.26)

0 −1
olup 𝑑𝑒𝑡(𝑐𝑖𝑗 ) = (2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑐𝑜𝑠𝑣 dir. Bununla birlikte −1 ≤ 𝑐𝑜𝑠𝑣 ≤ 1 olduğundan
(2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑐𝑜𝑠𝑣 ≥ 1 dir. Bu nedenle 𝑑𝑒𝑡(𝑐𝑖𝑗 ) nin işareti 𝑐𝑜𝑠𝑣 nin işaretine bağlıdır.
Böylece aşağıdaki durumlar söz konusudur (Şekil 8.1.1);
𝜋
 𝑣 = ± 2 değerleri için 𝑑𝑒𝑡(𝑐𝑖𝑗 ) = 0 olup böylece tor yüzeyinin parabolik
noktaları elde edilir.
𝜋 𝜋
 − 2 < 𝑣 < 2 değerleri için 𝑑𝑒𝑡(𝑐𝑖𝑗 ) > 0 olup böylece tor yüzeyi eliptik noktalara
sahiptir.
𝜋 3𝜋
 < 𝑣 < değerleri için 𝑑𝑒𝑡(𝑐𝑖𝑗 ) < 0 olup böylece tor yüzeyi hiperbolik
2 2
noktalara sahiptir.
Şekil 8.1.1 Tor yüzeyi üzerindeki noktaların sınıflandırılması
7
8.1.1 ℝ𝟒 deki Bazı Yüzeylerin Temel Formlarının Hesaplanması
Bu kısımda ℝ4 deki genel rotasyonel yüzeyleri ile açık (eksplisit) formda verilen
yüzeylerin 1.nci ve 2.nci temel formları hesaplanmıştır.
Genel Rotasyonel Yüzeyler
Dönel yüzeylerin ℝ4 uzayına genellemesi ilk defa 1890 yılında (Cole,1890) çalışmasında
ele alınmıştır. Daha sonra 1916 yılında D. Moore ℝ4 deki genel rotasyonel yüzeyleri
parametrik olarak
𝑥̃1 (𝑢, 𝑣) = 𝑥1 (𝑢) cos 𝑐𝑣 − 𝑥2 (𝑢) sin 𝑐𝑣,

𝑥̃2 (𝑢, 𝑣) = 𝑥1 (𝑢) sin 𝑐𝑣 + 𝑥2 (𝑢) cos 𝑐𝑣,
𝑥̃3 (𝑢, 𝑣) = 𝑥3 (𝑢) cos 𝑑𝑣 − 𝑥4 (𝑢) sin 𝑑𝑣, (8.1.27)
𝑥̃4 (𝑢, 𝑣) = 𝑥3 (𝑢) sin 𝑑𝑣 + 𝑥4 (𝑢) cos 𝑑𝑣
biçiminde tanımlanmıştır. Burada 𝑐, 𝑑 ∈ ℝ ve
𝛾(𝑢) = (𝑥1 (𝑢), 𝑥2 (𝑢), 𝑥3 (𝑢), 𝑥4 (𝑢))
rotasyonel yüzeyinin meridyen (döngü) eğrisidir. Eğer 𝑐 ya da 𝑑 sıfıra eşit olursa (8.1.27)
parametrizasyonu ile verilen yüzey (basit) rotasyonel yüzey biçimini alır.
Rotasyonel yüzeylerini aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür:
I) ℝ𝟒 de rotasyonel yüzeyler
(8.1.27) parametrizasyonunda meridyen eğrisi
𝛾(𝑢) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢), 𝑓3 (𝑢), 0)
ve 𝑐 = 0, 𝑑 = 1 alındığında genel rotasyonel yüzeyi
𝑀1 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢), 𝑓3 (𝑢) 𝑐𝑜𝑠 𝑣 , 𝑓3 (𝑢) 𝑠𝑖𝑛 𝑣) (8.1.28)
koordinat yamasıyla tanımlanır. Burada 𝑢 ∈ ℝ, 0 < 𝑣 ≤ 2𝜋 dır.
Özel olarak meridyen eğrileri
𝐚) 𝛾(𝑢) = (𝑒 𝑢 , 3𝑒 𝑢 + 5, 𝑐𝑜𝑠𝑢),
𝐛) 𝛾(𝑢) = (𝑠𝑖𝑛𝑢, 3𝑠𝑖𝑛𝑢 + 5, 3𝑢 + 5),
𝐜) 𝛾(𝑢) = (3𝑠𝑖𝑛𝑢, 𝑢 + 5, 3𝑢 + 5)
şeklinde seçilirse elde edilen genel rotasyonel yüzeylerinin ℝ3 deki izdüşümlerinin
grafikleri sırasıyla Şekil 8.1.2 de verilmiştir.
8
a) b) c)
Şekil 8.1.2 Bazı rotasyonel yüzeylerinin ℝ3 deki izdüşümleri
Meridyen eğrisi 𝛾(𝑢) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢), 𝑠𝑖𝑛𝑢) şeklinde alınırsa elde edilen rotasyonel
yüzey Otsuiki yüzeyi olarak adlandırılır. Bu yüzeyler ilk defa T. Otsuiki tarafından 1966
yılında (Otsuiki 1966) da tanımlamıştır. Özel olarak
4 𝑢 4 𝑢
𝒅) 𝑓1 (𝑢) = 𝑐𝑜𝑠 3 ( ) , 𝑓2 (𝑢) = 𝑠𝑖𝑛3 ( ),
3 2 3 2
1 1
𝐞) 𝑓1 (𝑢) = 𝑠𝑖𝑛2 𝑢 𝑐𝑜𝑠(2𝑢), 𝑓2 (𝑢) = 𝑠𝑖𝑛2 𝑢 𝑠𝑖𝑛(2𝑢)
2 2
parametrelendirmeleri Otsuiki yüzeyleri için ilginç örnekler oluşturur. Birinci yüzey sabit
Gauss eğrilikli olup Otsuiki küresi olarak adlandırılır. Bu yüzeylerin ℝ3 deki
izdüşümlerinin grafikleri sırasıyla Şekil 8.1.3 de verilmiştir.
d) e)
Şekil 8.1.3. Otsuiki küresinin ℝ3 deki izdüşümleri
Şimdi, 𝛾 = 𝛾(𝑢) meridyen eğrisini birim hızlı alarak (8.1.28) koordinat yamasıyla
verilen rotasyonel yüzeyin 1. ve 2. temel form matrislerini bulalım. 𝑀1 ⊂ ℝ4 rotasyonel
yüzeyinin 𝑇𝑝 𝑀1 tanjant uzayı 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝑝 noktasında
𝑥𝑢 (𝑢, 𝑣) = (𝑓1′ (𝑢), 𝑓2′ (𝑢), 𝑓3′ (𝑢) 𝑐𝑜𝑠 𝑣 , 𝑓3′ (𝑢) 𝑠𝑖𝑛 𝑣 ),
𝑥𝑣 (𝑢, 𝑣) = ( 0,0, − 𝑓3 (𝑢) 𝑠𝑖𝑛 𝑣 , 𝑓3 (𝑢) 𝑐𝑜𝑠 𝑣)
teğet vektörleri ile gerilir. Böylece, ℝ4 de ki standart iç çarpım yardımıyla 𝑀1 in 1.inci

temel form katsayıları;
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 1 ,
𝑔12 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉 = 0, (8.1.28)1
2
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 𝑓3 (𝑢)
9
olarak bulunur. Meridyen eğrisi birim hızlı olarak seçildiğinden
(𝑓1′ (𝑢))2 + (𝑓2′ (𝑢))2 + (𝑓3′ (𝑢))2 = 1
dır. Böylece 𝑀1 yüzeyin 1.inci temel form matrisi
𝑔11 𝑔12 1 0
𝐼(𝑥) = (𝑔𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (𝑔 𝑔22 ) = (0 )
21 𝑓3 2 (𝑢)
ve 1. temel formu
𝑑𝑠 2 = 𝑑𝑢2 + 𝑓3 2 (𝑢)𝑑𝑣 2
şeklinde hesaplanır. Benzer şekilde 𝑥(𝑢, 𝑣) koordinat yamasının 2.nci mertebeden kısmi
türevleri,
𝑥𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣) = ( 𝑓1 ′′ (𝑢), 𝑓2 ′′ (𝑢), 𝑓3 ′′ (𝑢)𝑐𝑜𝑠 𝑣 , 𝑓3 ′′ (𝑢) 𝑠𝑖𝑛 𝑣 ),
𝑥𝑢𝑣 (𝑢, 𝑣) = ( 0,0, −𝑓3 ′(𝑢) 𝑠𝑖𝑛 𝑣 , 𝑓3 ′(𝑢) 𝑐𝑜𝑠 𝑣),
𝑥𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣) = (0, 0, −𝑓3 (𝑢) 𝑐𝑜𝑠 𝑣 , −𝑓3 (𝑢) 𝑠𝑖𝑛 𝑣 )
dir. Bununla birlikte 𝑀1 yüzeyinin 𝑇𝑝⊥ 𝑀1 normal uzayı
1
𝑁1 = ( 𝑓1 ′′ (𝑢), 𝑓2 ′′ (𝑢), 𝑓3 ′′ (𝑢)𝑐𝑜𝑠 𝑣 , 𝑓3 ′′ (𝑢) 𝑠𝑖𝑛 𝑣 ),
𝜅𝛾
1
𝑁2 = (𝑝23 , −𝑝13 , 𝑝12 𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑝12 𝑠𝑖𝑛𝑣)
𝜅𝛾
birim normal vektör alanları tarafından gerilir. Burada
𝜅𝛾 = √( 𝑓1 ′′ )2 + ( 𝑓2 ′′ )2 + ( 𝑓3 ′′ )2 (8.1.29)
γ eğrisinin eğriliği ve
𝑝𝑖𝑗 = 𝑓𝑖 ′ (𝑢) 𝑓𝑗 ′′ (𝑢) − 𝑓𝑖 ′′ (𝑢)𝑓𝑗′ (𝑢), 𝑖 < 𝑗, 1 ≤ 𝑖, 𝑗 ≤ 3
türevlenebilir fonksiyonlardır.
Böylece 𝑀1 yüzeyin 2.nci temel form katsayıları

1
𝑐11 = 〈 𝑥𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣), 𝑁1 (𝑢, 𝑣) 〉 = 𝜅𝛾 (𝑢),
1
𝑐12 = 〈 𝑥𝑢𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑁1 (𝑢, 𝑣) 〉 = 0,
1
𝑓3 ′′ (𝑢)𝑓3 (𝑢)
𝑐22 = 〈 𝑥𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑁1 (𝑢, 𝑣) 〉 = −
𝜅𝛾 (𝑢)
2
𝑐11 = 〈 𝑥𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣), 𝑁2 (𝑢, 𝑣) 〉 = 0, (8.1.30)
2
𝑐12 = 〈 𝑥𝑢𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑁2 (𝑢, 𝑣) 〉 = 0,
2
𝑓3 (𝑢) 𝜅1 (𝑢)
𝑐22 = 〈 𝑥𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑁2 (𝑢, 𝑣) 〉 = −
𝜅𝛾 (𝑢)
10
olarak bulunur. Burada,
𝜅1 (𝑢) = 𝑝12 = 𝑓1 ′ (𝑢) 𝑓2′′ (𝑢) − 𝑓1 ′′ (𝑢) 𝑓2′ (𝑢) (8.1.31)
γ eğrisinin 𝑂𝑒1 𝑒2 düzlemine izdüşüm eğrisinin eğrilik fonksiyonudur. Böylece 𝑀1 in 𝑁1

ve 𝑁2 vektörlerine karşılık gelen 2.nci temel form matrisleri sırasıyla
𝜅𝛾 0
𝑐1 1
𝑐12
1
𝐼𝐼1 (𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 ) = ( 11
1 1 )=(
𝑓3 𝑓3 ′′ ),
𝑖,𝑗=1,2 𝑐21 𝑐22 0 −
𝜅𝛾
0 0
𝑐2 2
𝑐12 𝜅 ′′
𝐼𝐼2 (𝑥) = 2
(𝑐𝑖𝑗 ) = ( 11 1 𝑓3 )
2 2 ) = (0 −
𝑖,𝑗=1,2 𝑐21 𝑐22 𝜅𝛾
ve 2.nci temel formları
𝑓3 𝑓3 ′′ 2 𝜅1 𝑓3 ′′ 2
𝐼𝐼1 = 𝜅𝛾 𝑑𝑢2 − 𝑑𝑣 , 𝐼𝐼2 = − 𝑑𝑣
𝜅𝛾 𝜅𝛾
olarak bulunur. 
II) ℝ𝟒 de meridyen yüzeyleri
𝛾: 𝛪 ⊂ ℝ ⟶ ℝ3 , 𝛾(𝑢) =(𝑓1 (𝑢), 0, 𝑓2 (𝑢)) birim hızlı regüler bir eğri olsun. Bu takdirde
𝛾 eğrisinin 𝜌(𝑣) birim küresel eğrinin etrafında döndürülmesiyle elde edilen rotasyonel
yüzey
𝑀2 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝑓1 (𝑢)𝑒⃗⃗1 + 𝑓2 (𝑢)𝜌(𝑣) (8.1.32)
yamasına sahip olup bu yüzeye ℝ4 de meridyen yüzeyi adı verilir (Ganchev ve
Mileusheva 2015), (Arsan ve ark. 2014), (Bulca ve Arslan 2015), (Arslan ve ark. 2017).
Burada 𝑒⃗1 = (1,0,0,0) birim vektör ve 𝜌 = 𝜌(𝑣) birim hızlı eğri olup 𝑆 2 (1) birim küresi
üzerinde yatar. Diğer bir deyişle ‖𝜌(𝑣)‖ = 1, ‖𝜌′(𝑣)‖ = 1 özellikleri sağlanır. Bu
eğrinin Frenet denklemleri
𝜌′ (𝑣) = 𝑇(𝑣),
𝑇 ′ (𝑣) = 𝜅𝜌 𝑁(𝑣) − 𝜌(𝑣), (8.1.33)
𝑁 ′ (𝑣) = −𝜅𝜌 𝑇(𝑣)
şeklinde tanımlanır. Burada 𝜅𝜌 = ‖𝜌′′ (𝑣)‖ fonksiyonu 𝜌 eğrisinin geodezik eğriliğidir.
Örneğin 𝜌 küresel eğrisi
𝜌(𝑣) = (√1 − 𝑡𝑎𝑛ℎ2 (𝑣 + 3), 𝑐𝑜𝑠𝑣 𝑡𝑎𝑛ℎ(𝑣 + 3), 𝑠𝑖𝑛𝑣 𝑡𝑎𝑛ℎ(𝑣 + 3))
yardımıyla elde edilen meridyen yüzeyinin ℝ3 deki izdüşümü Şekil 8.1.4 deki gibidir.
11
Şekil 8.1.4 Meridyen yüzeyinin izdüşüm yüzeyi
Şimdi, (8.1.32) koordinat yamasıyla verilen meridyen yüzeylerinin 1. ve 2. temel form

matrislerini bulalım:
𝑀2 ⊂ ℝ4 yüzeyinin 𝑇𝑝 𝑀2 tanjant uzayı 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝑝 noktasında
𝑥𝑢 = 𝑓1 ′(𝑢)𝑒⃗1 + 𝑓2 ′(𝑢)𝜌(𝑣),
𝑥𝑣 = 𝑓2 (𝑢)𝜌′(𝑣)
vektörleri tarafından gerilir. Böylece, 𝑀2 yüzeyinin 1.inci temel form katsayıları
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 1,
𝑔12 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉 = 0, (8.1.34)
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 𝑓2 2 (𝑢)
şeklinde hesaplanır. Buradan 𝑀2 yüzeyin 1.inci temel form matrisi
𝑔11 𝑔12 1 0
𝐼(𝑥) = (𝑔𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (𝑔 𝑔22 ) = (0 2 )
21 𝑓2 (𝑢)

𝑑𝑠 2 = 𝑑𝑢2 + 𝑓2 2 (𝑢)𝑑𝑣 2 (8.1.35)
dir. 𝑥 koordinat yamasının ikinci mertebeden kısmi türevleri
𝑥𝑢𝑢 = 𝑓1 ′′(𝑢)𝑒⃗1 + 𝑓2 ′′(𝑢)𝜌(𝑣),

𝑥𝑢𝑣 = 𝑓2 ′(𝑢)𝜌′(𝑣),
𝑥𝑣𝑣 = 𝑓2 (𝑢)𝜌′′(𝑣)
olarak bulunur. Bununla birlikte yüzeyin 𝑝 ∈ 𝑀3 noktasındaki 𝑇𝑝⊥ 𝑀2 normal uzayı
𝑁1 = 𝑁(𝑣)
(8.1.35)1
𝑁2 = 𝑓2 ′(𝑢)𝑒⃗1 − 𝑓1 ′(𝑢)𝜌(𝑣)
birim vektörleri tarafından gerilir. Burada 𝑁(𝑣), 𝜌 küresel eğrisinin birim normal
vektörüdür.
Buradan 𝑀2 yüzeyinin 2.nci temel form katsayıları,
12
1
𝑐11 = 〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑁1 〉 = 0,
1
𝑐12 = 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑁1 〉 = 0,
1
𝑐22 = 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑁1 〉 = 𝜅𝜌 (𝑣)𝑓2 (𝑢), (8.1.36)
2
𝑐11 = 〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑁2 〉 = −𝜅𝛾 (𝑢),
2
𝑐12 = 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑁2 〉 = 0
𝑐22 = 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑁2 〉 = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)
2
olarak bulunur. Burada

𝜅𝜌 (𝑣) = √𝑔1′′ (𝑣)2 + 𝑔2′′ (𝑣)2 + 𝑔3′′ (𝑣)2 (8.1.37)
𝜌 küresel eğrisinin eğriliği,

𝜅𝛾 (𝑢) = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 ′′(𝑢) − 𝑓1′′ (𝑢)𝑓2 ′(𝑢) (8.1.38)
𝛾 eğrisinin eğriliğidir. Buradan 𝑀2 yüzeyinin 𝑁1 ve 𝑁2 vektörlerine karşılık gelen 2.nci

temel form matrisleri sırasıyla
𝑐 1 𝑐12
1 0 0
𝐼𝐼1 (𝑥) = ( 11
1 1 ) = (0 𝜅𝜌 (𝑣)𝑓2 (𝑢)), (8.1.39)
𝑐21 𝑐22
𝑐2 2
𝑐12 −𝜅𝛾 (𝑢) 0
𝐼𝐼2 (𝑥) = ( 11
2 2 )=( ′ ) (8.1.40)
𝑐21 𝑐22 0 𝑓1 (𝑢)𝑓2 (𝑢)
𝐼𝐼1 = 𝜅𝜌 (𝑣)𝑓2 (𝑢)𝑑𝑣 2 , (8.1.41)
𝐼𝐼2 = −𝜅𝛾 (𝑢)𝑑𝑢2 + 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)𝑑𝑣 2 (8.1.42)
şeklinde hesaplanır. 
III) ℝ𝟒 de genel rotasyonel yüzeyleri
(8.1.27) parametrizasyonunda meridyen eğrisi 𝛾(𝑢) = (𝑓1 (𝑢), 0, 𝑓2 (𝑢), 0) olarak

alındığında genel rotasyonel yüzeyi
𝑀3 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑓1 (𝑢)cos𝑐𝑣, 𝑓1 (𝑢)sin𝑐𝑣, 𝑓2 (𝑢)cos𝑑𝑣, 𝑓2 (𝑢)sin𝑑𝑣) (8.1.43)
parametizasyonu ile ifade edilir (Ganchev ve Milousheva, 2008; Arslan ve ark., 2012;
Arslan ve ark., 2017).
Aşağıda ℝ4 de bazı genel rotasyonel yüzey örnekleri verilmiştir:

𝐚) 𝑓1 (𝑢) = 𝑟cos𝑢 + 𝑎, 𝑓2 (𝑢) = 𝑟sin𝑢, 𝑐 = 1, 𝑑 = 1/2, 𝑎 ∈ ℝ
parametrelendirmesi ile verilen yüzey ℝ4 de Klein şişesi olarak bilinir. Burada 𝑎 = 0
olması durumunda yüzey düz Klein şişesi olarak adlandırılır (Tompkins, 1941). Bu
yüzeyin ℝ3 deki izdüşümü için bakınız Şekil 8.1.6-(a).
13
1 1
𝐛) 𝑓1 (𝑢) = sin(𝜅𝑢), 𝑓2 (𝑢) = cos(𝜅𝑢), 𝑐 = 1, 𝑑 = 2,
𝜅 𝜅
parametrelendirmesi ile verilen yüzey Blaschke yüzeyi olarak adlandırılır (Kim ve Lee,
1993) . Burada 𝜅 yüzeyin geodezik eğriliğidir. Bununla birlikte Y.H. Kim her 𝑝 ∈ 𝑀3
noktasında yüzey üzerindeki geodeziğin ℝ4 de bir 𝑤-eğrisi olduğunu ispatlamıştır. Bu
yüzeyin ℝ3 deki izdüşümleri Şekil 8.1.5 de verilmiştir.
a) b) c)
Şekil 8.1.5 a) 𝜅 = 2, b) 𝜅 = 1/e2𝑢 , c) 𝜅 = 1/sin2𝑢 için Blashke yüzeyinin izdüşümleri
𝐜) 𝑓1 (𝑢) = cos 2 u, 𝑓2 (𝑢) = sin(2𝑢), 𝑐 = 2, 𝑑 = 1,

parametrelendirmesi ile verilen yüzey Banchoff yüzeyi olarak bilinir (Banchoff, 1978).
Bu yüzeyin ℝ3 deki izdüşümü için bakınız Şekil 8.1.6-(b).
𝐝) 𝑓1 (𝑢) = u, 𝑓2 (𝑢) = 1, 𝑐 = 1, 𝑑 ∈ ℝ
parametrelendirme ile verilen yüzey basit döngü yüzeyi olarak adlandırılır (Geysens ve
ark. 1983). Bu yüzeyin ℝ3 deki izdüşümü için bakınız Şekil 8.1.6-(c).
𝐞) 𝑓1 (𝑢) = 𝑎cosu, 𝑓2 (𝑢) = 𝑏sin(𝑢), 𝑐 = 1, 𝑑 = 1, 𝑎, 𝑏 ∈ ℝ
parametrelendirmesi ile verilen yüzey Aminov döngü yüzeyi olarak olarak adlandırılır
(Aminov 1994).
a) b) c)
Şekil 8.1.6 a) Düz Klein şişesi, b) Banchoff yüzeyi, c) Döngü yüzeyinin izdüşümleri
𝐟) 𝑓1 (𝑢) = cosu, 𝑓2 (𝑢) = sin(𝑢), 𝑐 ∈ ℝ, 𝑑 = 1,
parametrelendirmesi ile verilen yüzey Lawson yüzeyi olarak olarak bilinir (Lawson,
1970). Bu yüzeyin ℝ3 deki izdüşümleri Şekil 8.1.7 de verilmiştir.
14
sin𝑢
𝐠) 𝑓1 (𝑢) = , 𝑓 (𝑢) = 𝑓1 (𝑢)cosu, 𝑐 = 1, 𝑑 = 1,
1 + 𝑐𝑜𝑠 2 𝑢 2
parametrelendirmesi ile verilen yüzey Whitney küresi olarak bilinir (Borrelli ve ark.,
1995).
a) b)
Şekil 8.1.7 Lawson yüzeyinin izdüşümleri; a) c  1 , b) c  1 / 2
𝐡) 𝑓1 (𝑢) = 1 − 𝑢, 𝑓2 (𝑢) = 𝑢, 𝑐 = 1, 𝑑 = 1, parametrelendirmesi ile verilen yüzey

Whitney invaryant yüzeyi olarak bilinir (Aminov, 2001).
𝐢) 𝑓1 (𝑢) = 𝑟(𝑢)sin𝑢, 𝑓2 (𝑢) = 𝑟(𝑢)cos𝑢, 𝑐 = 1, 𝑑 = 1, parametrelendirmesi ile verilen

yüzey Vranceanu yüzeyi olarak bilinir (Vranceanu, 1977). Bu yüzeyin ℝ3 deki
izdüşümleri Şekil 8.1.8 de verilmiştir.
a) b) c)
Şekil 8.1.8 a) 𝑟(𝑢) = 1, b) 𝑟(𝑢) = √𝑢, c) 𝑟(𝑢) = e𝑢 için Vranceanu yüzeyinin izdüşümleri
Şimdi, (8.1.43) koordinat yamasıyla verilen rotasyonel yüzeylerinin 1. ve 2. temel form

matrislerini bulalım:
𝑀3 ⊂ ℝ4 genel rotasyonel yüzeyinin tanjant uzayı 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝑝 noktasında
𝑥𝑢 = (𝑓1 ′(𝑢)cos𝑐𝑣, 𝑓1 ′(𝑢)sin𝑐𝑣, 𝑓2 ′(𝑢)cos𝑑𝑣, 𝑓2 ′(𝑢)sin𝑑𝑣),

𝑥𝑣 = (−𝑐𝑓1 (𝑢)sin𝑐𝑣, 𝑐𝑓1 (𝑢)cos𝑐𝑣, −𝑑𝑓2 (𝑢)sin𝑑𝑣, 𝑑𝑓2 (𝑢)cos𝑑𝑣)
teğet vektörleri ile gerilir. Böylece, ℝ4 de ki standart iç çarpım yardımıyla 𝑀3 yüzeyinin
1.inci temel form katsayıları;
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 𝜂2 (𝑢),

𝑔12 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉 = 0, (8.1.44)
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 𝜙 2 (𝑢)
15
şeklinde hesaplanır. Burada,
2 2
𝜂(𝑢) = √(𝑓1 ′(𝑢)) + (𝑓2 ′(𝑢)) (8.1.45)
𝜙(𝑢) = √𝑐 2 𝑓12 (𝑢) + 𝑑 2 𝑓22 (𝑢) (8.1.46)
türevlenebilir fonksiyonlardır. Buradan 𝑀3 yüzeyin 1.inci temel form matrisi
𝑔11 𝑔12 𝜂2 (𝑢) 0

𝐼(𝑥) = (𝑔𝑖𝑗 ) = (𝑔 𝑔22 ) = ( 2 )
𝑖,𝑗=1,2 21 0 𝜙 (𝑢)

𝑑𝑠 2 = 𝜂2 (𝑢)𝑑𝑢2 + 𝜙 2 (𝑢)𝑑𝑣 2
şeklinde hesaplanır. 𝑥 koordinat yamasının 2.nci mertebeden kısmi türevleri
𝑥𝑢𝑢 = (𝑓1 ′′(𝑢)cos𝑐𝑣, 𝑓1 ′′(𝑢)sin𝑐𝑣, 𝑓2 ′′(𝑢)cos𝑑𝑣, 𝑓2 ′′(𝑢)sin𝑑𝑣),

𝑥𝑢𝑣 = (−𝑐𝑓1 ′(𝑢)sin𝑐𝑣, 𝑐𝑓1 ′(𝑢)cos𝑐𝑣, −𝑑𝑓2 ′(𝑢)sin𝑑𝑣, 𝑑𝑓2 ′(𝑢)cos𝑑𝑣),
𝑥𝑣𝑣 = −(𝑐 2 𝑓1 (𝑢)cos𝑐𝑣, 𝑐 2 𝑓1 (𝑢)sin𝑐𝑣, 𝑑 2 𝑓2 (𝑢)cos𝑑𝑣, 𝑑 2 𝑓2 (𝑢)sin𝑑𝑣)
olarak bulunur. Bununla birlikte yüzeyin 𝑝 ∈ 𝑀3 noktasındaki 𝑇𝑝⊥ 𝑀3 normal uzayı
1
𝑁1 = (𝑓 ′(𝑢) cos 𝑐𝑣 , 𝑓2 ′(𝑢) sin 𝑐𝑣 , −𝑓1 ′(𝑢) cos 𝑑𝑣, −𝑓1 ′(𝑢) sin 𝑑𝑣),
𝜂 2
(8.1.47)
1
𝑁2 = (−𝑑𝑓2 (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑐𝑣, 𝑑𝑓2 (𝑢) cos 𝑐𝑣 , 𝑐𝑓1 (𝑢) sin 𝑑𝑣 , −𝑐𝑓1 (𝑢) cos 𝑑𝑣)
𝜙
vektörleri tarafından gerilir. Buradan 𝑀3 yüzeyinin 2.nci temel form katsayıları
1
𝜅𝛾
𝑐11 = 〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑁1 〉 = − ,
𝜂
1
𝑐12 = 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑁1 〉 = 0,
1
𝜇
𝑐22 = 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑁1 〉 = − , (8.1.48)
𝜂
2 〈𝑥 〉
𝑐11 = 𝑢𝑢 , 𝑁2 = 0,
2
𝛿
𝑐12 = 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑁2 〉 = − ,
𝜙
2
𝑐22 = 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑁2 〉 = 0
şeklinde hesaplanır. Burada,

𝜇 = 𝑐 2 𝑓1 (𝑢)𝑓2′ (𝑢) − 𝑑2 𝑓2 (𝑢)𝑓1′ , (8.1.49)
𝛿 = 𝑐𝑑(𝑓1 (𝑢)𝑓2′ (𝑢) − 𝑓2 (𝑢)𝑓1 ′(𝑢)) (8.1.50)
16
olup;
𝜅𝛾 (𝑢) = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 ′′(𝑢) − 𝑓1′′ (𝑢)𝑓2 ′(𝑢) (8.1.51)
𝛾 meridyen eğrisinin eğriliğidir. Buradan 𝑀3 yüzeyinin 𝑁1 ve 𝑁2 vektörlerine karşılık

gelen 2.nci temel form matrisleri sırasıyla
𝜅𝛾
− 0
1 𝜂
𝐼𝐼1 (𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 ) =( 𝜇) (8.1.52)
𝑖,𝑗=1,2
0 −
𝜂
𝛿
0 −
2 𝜙
𝐼𝐼2 (𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 ) = (8.1.53)
𝑖,𝑗=1,2 𝛿
− 0
( 𝜙 )
𝜅𝛾 2 𝜇
𝐼𝐼1 = − 𝑑𝑢 − 𝑑𝑣 2 , (8.1.54)
𝜂 𝜂
𝛿
𝐼𝐼2 = −2 𝑑𝑢𝑑𝑣 (8.1.55)
𝜙
olarak bulunur. 
ℝ𝟒 de Açık Formda Verilen Yüzeyler
ℝ3 de Monge yamasıyla verilen graf yüzeylerinin ℝ4 e genellemesi
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑣, 𝑓(𝑢, 𝑣), 𝑔(𝑢, 𝑣)) (8.1.56)
biçiminde açık (eksplisit) formda tanımlanır. Burada 𝑓 ve 𝑔 reel değerli türevlenebilir

fonksiyonlardır. Bu yüzeyin tanjant uzayı 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝑝 noktasında
𝑥𝑢 = (1,0, 𝑓𝑢 (𝑢, 𝑣), 𝑔𝑢 (𝑢, 𝑣)),

𝑥𝑣 = (0,1, 𝑓𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑔𝑣 (𝑢, 𝑣))
vektörleri tarafından gerilir. Buradan yüzeyin 1.inci temel form katsayıları
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 1 + 𝑓𝑢2 + 𝑔𝑢2 ,

𝑔12 = 𝑔21 = 𝑓𝑢 𝑓𝑣 + 𝑔𝑢 𝑔𝑣 , (8.1.57)
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 1 + 𝑓𝑣2 + 𝑔𝑣2
dir. Böylece bu yüzeyin 1.inci temel form matrisi
1 + 𝑓𝑢2 + 𝑔𝑢2 𝑓𝑢 𝑓𝑣 + 𝑔𝑢 𝑔𝑣
𝐼(𝑥) = ( )
𝑓𝑢 𝑓𝑣 + 𝑔𝑢 𝑔𝑣 1 + 𝑓𝑣2 + 𝑔𝑣2
17
𝑑𝑠 2 = (1 + 𝑓𝑢2 + 𝑔𝑢2 )𝑑𝑢2 + 2(𝑓𝑢 𝑓𝑣 + 𝑔𝑢 𝑔𝑣 )𝑑𝑢𝑑𝑣 + (1 + 𝑓𝑣2 + 𝑔𝑣2 )𝑑𝑣 2
şeklinde hesaplanır. Benzer şekilde 𝑥 in 2.nci mertebeden kısmi türevleri
𝑥𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣) = (0,0, 𝑓𝑢𝑢 , 𝑔𝑢𝑢 ),

𝑥𝑢𝑣 (𝑢, 𝑣) = ( 0,0, 𝑓𝑢𝑣 , 𝑔𝑢𝑣 ),
𝑥𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣) = (0, 0, 𝑓𝑣𝑣 , 𝑔𝑣𝑣 )
olarak bulunur. Bununla birlikte bu yüzeyin normal uzayı
1
𝑁1 = (−𝑓𝑢 , −𝑓𝑣 , 1, 0),
√𝐴
1
𝑁2 = (𝐵𝑓𝑢 −𝐴𝑔𝑢 , 𝐵𝑓𝑣 −𝐴𝑔𝑣 , −𝐵, 𝐴)
√𝑔√𝐴
birim normal vektör alanları tarafından gerilir. Burada
𝐴 = 1 + 𝑓𝑢2 + 𝑓𝑣2
𝐵 = 𝑓𝑢 𝑔𝑢 + 𝑓𝑣 𝑔𝑣 (8.1.58)
𝐶 = 1 + 𝑔𝑢2 + 𝑔𝑣2
2
olup √𝐴𝐶 − 𝐵 2 = √𝑔11 𝑔22 − 𝑔12 = √𝑔 dir. Böylece bu yüzeyin 2.nci temel form
katsayıları
1
𝑓𝑢𝑢
𝑐11 = 〈 𝑥𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣), 𝑁1 (𝑢, 𝑣) 〉 = ,
√𝐴
1
𝑓𝑢𝑣
𝑐12 = 〈 𝑥𝑢𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑁1 (𝑢, 𝑣) 〉 =
√𝐴
1
𝑓𝑣𝑣
𝑐22 = 〈 𝑥𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑁1 (𝑢, 𝑣) 〉 = , (8.1.59)
√𝐴
2
𝐴𝑔𝑢𝑢 − 𝐵𝑓𝑢𝑢
𝑐11 = 〈 𝑥𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣), 𝑁2 (𝑢, 𝑣) 〉 = ,
√𝑔√𝐴
2
𝐴𝑔𝑢𝑣 − 𝐵𝑓𝑢𝑣
𝑐12 = 〈 𝑥𝑢𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑁2 (𝑢, 𝑣) 〉 =
√𝑔√𝐴
2
𝐴𝑔𝑣𝑣 − 𝐵𝑓𝑣𝑣
𝑐22 = 〈 𝑥𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑁2 (𝑢, 𝑣) 〉 =
√𝑔√𝐴
dır. Buradan 𝑁1 ve 𝑁2 vektörlerine karşılık gelen 2.nci temel form matrisleri sırasıyla
𝑐 1 𝑐12
1 1 𝑓𝑢𝑢 𝑓𝑢𝑣
1
𝐼𝐼1 (𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 ) = ( 11
1 1 )= ( ),
𝑖,𝑗=1,2 𝑐21 𝑐22 √𝐴 𝑓𝑢𝑣 𝑓𝑣𝑣
𝑐2 2
𝑐12 1 𝐴𝑔 − 𝐵𝑓𝑢𝑢 𝐴𝑔𝑢𝑣 − 𝐵𝑓𝑢𝑣
2
𝐼𝐼2 (𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 ) = ( 11
2 2 )= ( 𝑢𝑢 )
𝑖,𝑗=1,2 𝑐21 𝑐22 √𝑔√𝐴 𝐴𝑔𝑢𝑣 − 𝐵𝑓𝑢𝑣 𝐴𝑔𝑣𝑣 − 𝐵𝑓𝑣𝑣
olarak hesaplanır.
18
8.2. Gauss ve Weingarten Denklemleri
Yüzeylerin teğet ve normal vektörlerinin herhangi bir teğet vektörü yönünde türevleri
Gauss ve Weingarten denklemleri olarak bilinir. Gauss denklemini teğet bileşeni
Christoffel sembolleri yardımıyla, normal bileşeni ise ikinci temel form katsayıları ile
tanımlanır. Bununla birlikte Weingarten denkleminin teğet bileşeni şekil operatörü
yardımıyla, normal bileşeni ise torsiyon katsayıları yardımıyla ifade edilir.
Tanım 8.2.1 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 regüler yamasıyla verilsin. 𝑀
nin 𝑔𝑖𝑗 metrik katsayılarına bağlı olarak Christoffel sembolleri
2
1 𝜕𝑔𝑗𝑙 𝜕𝑔𝑗𝑖 𝜕𝑔𝑖𝑗
Γ𝑖𝑗𝑘 = ∑ 𝑔𝑘𝑙 ( + − ) , 1 ≤ 𝑖, 𝑗, 𝑘 ≤ 2 (8.2.1)
2 𝜕𝑢𝑖 𝜕𝑢𝑗 𝜕𝑢𝑙
𝑙=1
Bu tanım yardımıyla aşağıdaki sonuç elde edilir:
Teorem 8.2.2 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 regüler yamasıyla verilsin.
Bu takdirde 𝑀 nin 𝑔𝑖𝑗 metrik katsayılarına göre Christoffel sembolleri
𝜕𝑔11 𝜕𝑔 𝜕𝑔 𝜕𝑔 𝜕𝑔 𝜕𝑔
𝑔22 − 2𝑔12 12 + 𝑔12 11 𝑔11 11 − 2𝑔11 12 + 𝑔12 11
1
Γ11= 𝜕𝑢 𝜕𝑢 𝜕𝑣 2
, Γ11 = − 𝜕𝑣 𝜕𝑢 𝜕𝑢
2𝑔 2𝑔
𝜕𝑔 𝜕𝑔 𝜕𝑔 𝜕𝑔
𝑔22 11 − 𝑔12 22 𝑔11 22 − 𝑔12 11
1
Γ12 = 𝜕𝑣 𝜕𝑢 , 2
Γ12 = 𝜕𝑢 𝜕𝑣
2𝑔 2𝑔
𝜕𝑔 𝜕𝑔 𝜕𝑔 𝜕𝑔 𝜕𝑔 𝜕𝑔
𝑔22 22 − 2𝑔12 12 + 𝑔12 22 𝑔11 22 − 2𝑔11 12 + 𝑔12 22
1
Γ22 =− 𝜕𝑢 𝜕𝑣 𝜕𝑣 , Γ 2 = 𝜕𝑣 𝜕𝑣 𝜕𝑢
22
2𝑔 2𝑔
dir.
İspat. (8.1.4) eşitliğinden

𝑔22 12 𝑔21 22 𝑔11
𝑔11 = ,𝑔 = − ,𝑔 = (8.2.2)
𝑔 𝑔 𝑔
bulunur. Böylece (8.2.1) ve (8.2.2) eşitlikleri birlikte kullanılarak istenilen sonuç

elde edilir ■
Sonuç 8.2.3 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. Bu takdirde
1 2
Γ11 + Γ12 = (ln√𝑔)
𝑢
ve
1 2
Γ12 + Γ22 = (ln√𝑔)
𝑣
dir.
19
İspat. Teorem 8.2.2 deki eşitlikler yardımıyla
1 2)
𝜕𝑔11 𝜕𝑔12 𝜕𝑔22 2 )
2𝑔(Γ11 + Γ12 = 𝑔22 − 2𝑔12 + 𝑔11 = (𝑔11 𝑔22 − 𝑔12 𝑢
𝜕𝑢 𝜕𝑢 𝜕𝑢
ve
1 2 )
𝜕𝑔11 𝜕𝑔12 𝜕𝑔22 2 )
2𝑔(Γ12 + Γ22 = 𝑔22 − 2𝑔12 + 𝑔11 = (𝑔11 𝑔22 − 𝑔12 𝑣
𝜕𝑣 𝜕𝑣 𝜕𝑣
2
bulunur. Burada 𝑔 = 𝑑𝑒𝑡(𝑔𝑖𝑗 ) = 𝑔11 𝑔22 − 𝑔12 dir. Böylece
2 )
(𝑔11 𝑔22 − 𝑔12
1 2 𝑢
Γ11 + Γ12 = = (ln√𝑔)
2𝑔 𝑢
ve
2 )
(𝑔11 𝑔22 − 𝑔12
1 2 𝑣
Γ12 + Γ22 = = (ln√𝑔)
2𝑔 𝑣
olduğundan istenilen sonuç elde edilir. ■
Sonuç 8.2.4 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler, ortogonal yamasıyla (𝑔12 = 0)
verilsin. Bu takdirde M nin Christoffel sembolleri
𝜕𝑔11 𝜕𝑔11 𝜕𝑔11

1
Γ11 = 𝜕𝑢 , Γ = − 𝜕𝑣 ,
2 1
Γ12 = 𝜕𝑣 ,
2𝑔11 11 2𝑔22 2𝑔11
(8.2.3)
𝜕𝑔22 𝜕𝑔22 𝜕𝑔22
2
Γ21 = 𝜕𝑢 1
, Γ22 = − 𝜕𝑢 , 2
Γ22 = 𝜕𝑣
2𝑔22 2𝑔11 2𝑔22
eşitlikleri ile hesaplanır.
Sonuç 8.2.5 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler, izotermal yamasıyla verilsin. Bu
takdirde M nin Christoffel sembolleri
1
𝜆𝑢 2 𝜆𝑣 1
𝜆𝑣
Γ11 = , Γ11 = − , Γ12 =
𝜆 𝜆 𝜆 (8.2.4)
2
𝜆𝑢 1 𝜆𝑢 2
𝜆𝑣
Γ12 = , Γ22 = − , Γ22 =
𝜆 𝜆 𝜆
olup;
1 1 2 2
Γ11 + Γ22 = 0, Γ11 + Γ22 =0 (8.2.5 )
eşitlikleri sağlanır, burada 𝜆 ölçek fonksiyonudur.
İspat. (7.4.1) deki eşitliklerle verilen izotermal yama tanımından 𝑀 yüzeyinin 1.inci
temel form katsayıları
𝑔11 = 𝑔22 = 𝜆2 (𝑢, 𝑣) ve 𝑔12 = 0 (8.2.6)
şartını sağlar. Böylece (8.2.6) deki eşitlikler (8.2.3) de yerine yazılırsa ispat
tamamlanır ■
20
Sonuç 8.2.6 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler, Tchebycheff ağıyla
(koordinatlarıyla) verilsin. Bu takdirde M nin Christoffel sembolleri
𝜕𝑔12 𝜕𝑔
𝑔12 𝑔12 12
1
Γ11 =− 𝜕𝑢 , Γ1 = 0, Γ1 = 𝜕𝑣 ,
12 22
𝑔 𝑔
𝜕𝑔 𝜕𝑔
𝑔11 12 𝑔11 12
2
Γ11 = 𝜕𝑢 2
, Γ12 2
= 0, Γ22 =− 𝜕𝑣
𝑔 𝑔
olup;
1 2 2 1
Γ11 + Γ11 𝑐𝑜𝑠𝜃 = 0, Γ22 + Γ22 𝑐𝑜𝑠𝜃 = 0
1 2 2 1
Γ12 + Γ12 𝑐𝑜𝑠𝜃 = 0, Γ12 + Γ12 𝑐𝑜𝑠𝜃 = 0
ve
1 2 2 1
Γ22 + Γ22 𝑐𝑜𝑠𝜃 = −𝜃𝑣 𝑠𝑖𝑛𝜃, Γ11 + Γ11 𝑐𝑜𝑠𝜃 = −𝜃𝑢 𝑠𝑖𝑛𝜃
eşitlikleri sağlanır.
İspat. Tanım 7.4.12 de verilen Tchebycheff yama tanımından 𝑀 yüzeyinin 1.inci temel
form katsayıları 𝑔11 = 𝑔22 = 1 ve 𝑔12 = 𝑐𝑜𝑠𝜃 şartını sağlar. Böylece bu eşitlikler
(8.2.3) de yerine yazılırsa istenilen sonuç elde edilir. ■
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑓2 (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣)
koordinat yamasıyla verilen dönel yüzeyin Christoffel sembollerini bulunuz.
Çözüm. Bu yüzeyin 1.inci temel form katsayıları Örnek 8.1.3 de
𝑔11 = 𝜂2 (𝑢), 𝑔12 = 𝑔21 = 0, 𝑔22 = 𝑓22 (𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Burada 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉 = 0 olduğundan 𝑥 yaması ortogonaldir. Böylece

(8.2.3) deki eşitlikler kullanılarak
𝜕𝑔11 𝜕𝑔11 𝜕𝑔11

𝜕𝑢 𝜂′ (𝑢) 𝜕𝑣
1
Γ11 = = 2
, Γ11 = − = 0, Γ12 = 𝜕𝑣 = 0
1
2𝑔11 𝜂(𝑢) 2𝑔22 2𝑔11
𝜕𝑔22 𝜕𝑔22
2 𝜕𝑢 𝑓2′ (𝑢) 1 𝜕𝑢 𝑓2′ (𝑢)𝑓2 (𝑢) 2
Γ12 = = , Γ22 = − =− 2
, Γ22 =0
2𝑔22 𝑓2 (𝑢) 2𝑔11 𝜂 (𝑢)
elde edilir. Buradaki 𝜂(𝑢) fonksiyonu (8.1.10) da tanımlanmıştır. 
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢), 𝑓3 (𝑢) 𝑐𝑜𝑠 𝑣 , 𝑓3 (𝑢) 𝑠𝑖𝑛 𝑣)
koordinat yamasıyla verilen rotasyonel yüzeyin Christoffel sembollerini bulunuz.
Çözüm. Bu yüzeyin 1.inci temel form katsayıları (8.1.28)1 deki eşitliklerde
21
𝑔11 = 1, 𝑔12 = 0, 𝑔22 = 𝑓3 2 (𝑢) ,
olarak hesaplanmıştı. Burada 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉 = 0 olduğundan 𝑥 yaması ortogonaldir. Böylece

(8.2.3) deki eşitlikler kullanılarak
𝜕𝑔11 𝜕𝑔11 𝜕𝑔11

1
Γ11 = 𝜕𝑢 = 0, 2
Γ11 =− 𝜕𝑣 = 0, 1
Γ12 = 𝜕𝑣 = 0
2𝑔11 2𝑔22 2𝑔11
𝜕𝑔22 𝜕𝑔22 𝜕𝑔22
2 𝜕𝑢 𝑓3′ (𝑢) 1 𝜕𝑢 ′ 2 𝜕𝑣
Γ12 = = , Γ =− = 𝑓3 (𝑢)𝑓3 (𝑢), Γ22 = =0
2𝑔22 𝑓3 (𝑢) 22 2𝑔11 2𝑔22
elde edilir. 
Teorem 8.2.9 (Gauss Denklemi) 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 regüler
yamasıyla verilsin. 𝑀 nin 𝑝 = 𝑥(𝑢, 𝑣) noktasındaki 𝑇𝑝⊥ 𝑀 normal uzayı {𝑁1 , 𝑁2 , … , 𝑁𝑛−2 }
ortonormal vektörleri ile gerilsin. Bu takdirde 𝑥 yamasının 2.nci mertebeden kısmi
türevleri
2 𝑛−2
𝑥𝑢𝑖 𝑢𝑗 = 𝐷𝑥𝑢 𝑥𝑢𝑗 = ∑ Γ𝑖𝑗𝑘 𝑥𝑢𝑘 + ∑ c𝑖𝑗

𝛼
𝑁𝛼 (8.2.7)
𝑖
𝑘=1 𝛼=1
şeklinde elde edilir (Fröhlich, 2012). Burada

𝛼
𝑐𝑖𝑗 = 〈𝑥𝑢𝑖 𝑢𝑗 , 𝑁𝛼 〉 (8.2.8)
2.nci temel form katsayıları olup (8.2.7) eşitliği Gauss denklemi olarak bilinir.
İspat. (8.2.7) denkleminde tanımlanan 𝑥𝑢𝑖 𝑢𝑗 vektörünün teğet ve normal bileşenler

cinsinden ayrışımı
2 𝑛−2
𝑘 𝛼
𝑥𝑢𝑖 𝑢𝑗 = ∑ 𝑎𝑖𝑗 𝑥𝑢𝑘 + ∑ 𝑏𝑖𝑗 𝑁𝛼 (8.2.9)
𝑘=1 𝛼=1
𝛼 𝛼 𝑘
şeklinde tanımlansın (Fröhlich, 2012). Bu durumda 𝑏𝑖𝑗 = c𝑖𝑗 ve 𝑎𝑖𝑗 = Γ𝑖𝑗𝑘 olduğunu
gösterilmelidir. İlk olarak (8.2.7) eşitliğinin her iki tarafının 𝑁𝛽 birim normal vektörü ile
iç çarpımı alınırsa
𝑛−2
𝛽 𝛼 𝛽
c𝑖𝑗 = − 〈𝑥𝑢𝑖 , (𝑁𝛽 ) 〉 = 〈𝑥𝑢𝑖 𝑢𝑗 , 𝑁𝛽 〉 = ∑ 𝑏𝑖𝑗 〈𝑁𝛼 , 𝑁𝛽 〉 = 𝑏𝑖𝑗
𝑢𝑗
𝛼=1
elde edilir. Benzer şekilde (8.2.9) eşitliğinin her iki tarafı 𝑥𝑢𝑙 teğet vektörü ile iç çarpımı
alınırsa
2 2
𝑘 𝑘
〈𝑥𝑢𝑖 𝑢𝑗 , 𝑥𝑢𝑙 〉 = ∑ 𝑎𝑖𝑗 〈𝑥𝑢𝑘 , 𝑥𝑢𝑙 〉 = ∑ 𝑎𝑖𝑗 𝑔𝑘𝑙 =: 𝑎𝑖𝑙𝑗 (8.2.10)
𝑘=1 𝑘=1
bulunur (Fröhlich, 2012). Bununla birlikte 𝑥𝑢𝑖 𝑢𝑗 = 𝑥𝑢𝑗 𝑢𝑖 olduğundan 𝑎𝑖𝑙𝑗 = 𝑎𝑗𝑙𝑖 dır.
22
Böylece
𝑎𝑖𝑙𝑗 = 〈𝑥𝑢𝑖 , 𝑥𝑢𝑙 〉𝑢𝑗 − 〈𝑥𝑢𝑖 , 𝑥𝑢𝑙𝑢𝑗 〉 = (𝑔𝑖𝑙 )𝑢𝑗 − 𝑎𝑙𝑖𝑗
eşitliğinden (𝑔𝑖𝑙 )𝑢𝑗 = 𝑎𝑖𝑙𝑗 + 𝑎𝑙𝑖𝑗 olduğu görülür. Son eşitlik yardımıyla
(𝑔𝑗𝑙 )𝑢 + (𝑔𝑙𝑖 )𝑢𝑗 − (𝑔𝑖𝑗 )𝑙 = 𝑎𝑗𝑙𝑖 + 𝑎𝑙𝑗𝑖 + 𝑎𝑙𝑖𝑗 + 𝑎𝑖𝑙𝑗 − 𝑎𝑖𝑗𝑙 − 𝑎𝑗𝑖𝑙 = 2𝑎𝑖𝑙𝑗
𝑖
elde edilir. Böylece (8.2.10) dan faydanalınarak

2
𝑘 1
∑ 𝑎𝑖𝑗 𝑔𝑘𝑙 = {(𝑔𝑗𝑙 )𝑢 + (𝑔𝑙𝑖 )𝑢𝑗 − (𝑔𝑖𝑗 )𝑙 }
2 𝑖
𝑘=1
bulunur. Son eşitlik yeniden düzenlenirse

2
1
a𝑘𝑖𝑗 = ∑ 𝑔𝑘𝑙 ((𝑔𝑗𝑙 )𝑢 + (𝑔𝑙𝑖 )𝑢𝑗 − (𝑔𝑖𝑗 )𝑢 ) , 1 ≤ 𝑖, 𝑗, 𝑘 ≤ 2 = Γ𝑖𝑗𝑘
2 𝑖 𝑙
𝑙=1
sonucuna varılır ■.
Açıklama 8.2.10 Basitliğin hatırına 𝑥𝑢𝑖 = 𝑋𝑖 , 𝑥𝑢𝑗 = 𝑋𝑗 teğet vektörleri yardımıyla

2
∇𝑋𝑖 𝑋𝑗 = ∑ Γ𝑖𝑗𝑘 𝑥𝑢𝑘 , (8.2.11)

𝑘=1
𝐷𝑋𝑖 𝑋𝑗 = 𝑥𝑢𝑖 𝑢𝑗 (8.2.12)

ve
𝑛−2
𝛼
ℎ(𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ) = ∑ c𝑖𝑗 𝑁𝛼 (8.2.13)
𝛼=1
gösterim değişikliğine gidilirse (8.2.7) Gauss denklemi
𝐷𝑋𝑖 𝑋𝑗 = ∇𝑋𝑖 𝑋𝑗 + ℎ(𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ) (8.2.14)
biçimine dönüşür. Burada D ve ∇ sırasıyla ℝ𝑛 ve 𝑇𝑝 𝑀 üzerindeki kovaryant türevleri

(Riemann koneksiyonları) dir. Bununla birlikte,
ℎ: 𝑇𝑝 𝑀 × 𝑇𝑝 𝑀 → 𝑇𝑝⊥ 𝑀; (𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ) → ℎ(𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ) ∈ 𝑇𝑝⊥ 𝑀 (8.2.15)
dönüşümü 2-lineer ve değişmeli olup 2.nci temel form dönüşümü olarak bilinir.
Burada (8.2.13) eşitliğinden

𝛼
c𝑖𝑗 = 〈ℎ(𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ), 𝑁𝛼 〉 (8.2.16)
23
olduğu görülür. Burada ℎ(𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ) lere 2.nci temel form vektörleri adı verilir.
koordinat yamasıyla verilen dönel yüzeyin 2.nci temel form vektörlerini bulunuz.
Çözüm. Örnek 8.1.3 de bu yüzeyin 2.nci temel form katsayıları
𝜅(𝑢) 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)

𝑐11 =− , 𝑐 = 𝑐21 = 0, 𝑐22 =
𝜂(𝑢) 12 𝜂(𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Buradan (8.2.13) eşitliği yardımıyla 2.nci temel form vektörleri
𝜅(𝑢)
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) = 𝑐11 𝑁 = − 𝑁,
𝜂(𝑢)
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) = 𝑐12 𝑁 = 0, (8.2.17)
𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)
)
ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 = 𝑐22 𝑁 = 𝑁
𝜂(𝑢)
olarak bulunur. Burada 𝜂(𝑢) fonksiyonu (8.1.11) de tanımlandığı gibidir. 
𝑀1 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢), 𝑓3 (𝑢) 𝑐𝑜𝑠 𝑣 , 𝑓3 (𝑢) 𝑠𝑖𝑛 𝑣)
koordinat yamasıyla verilen rotasyonel yüzeyin 2.nci temel form vektörlerini bulunuz.
Çözüm. Bu yüzeyin 2.nci temel form katsayıları (8.1.30) deki eşitliklerde
1 1 1
𝑓3 ′′ (𝑢)𝑓3 (𝑢)
𝑐11 = 𝜅𝛾 (𝑢), 𝑐12 = 0, 𝑐22 =− ,
𝜅𝛾 (𝑢)
2 2 2
𝑓3 (𝑢) 𝜅1 (𝑢)
𝑐11 = 0, 𝑐12 = 0, 𝑐22 =−
𝜅𝛾 (𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Buradan (8.2.13) yardımıyla bu yüzeyin 2.nci temel form
vektörleri
1 2
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) = c11 𝑁1 + c11 𝑁2 = 𝜅𝛾 (𝑢)𝑁1
1
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) = c12 2
𝑁1 + c12 𝑁2 = ⃗0⃗ (8.2.18)
′′
1 2
𝑓3 (𝑢)𝑓3 (𝑢) 𝑓3 (𝑢) 𝜅1 (𝑢)
ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) = c22 𝑁1 + c22 𝑁2 = − 𝑁1 − 𝑁2
𝜅𝛾 (𝑢) 𝜅𝛾 (𝑢)
olarak bulunur .
24
Tanım 8.2.13 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. 𝑀 nin
𝑝 = 𝑥(𝑢, 𝑣) noktasındaki 𝑇𝑝⊥ 𝑀 normal uzayı {𝑁1 , 𝑁2 , … , 𝑁𝑛−2 } ortonormal vektörleri ile
gerilsin. Bu takdirde 𝑀 nin 𝑇𝑝⊥ 𝑀 normal uzayının burulma (torsiyon) katsayıları
𝛼𝛽 𝛼𝛽 𝛽𝛼
𝑇𝑖 = 〈(𝑁𝛼 )𝑢𝑖 , 𝑁𝛽 〉, T𝑖 = −T𝑖 (8.2.19)
biçiminde tanımlanır. Burada 1 ≤ 𝑖 ≤ 2 ve 1 ≤ 𝛼, 𝛽 ≤ 𝑛 − 2 dir (Fröhlich, 2012).
Teorem 8.2.14 (Weingarten denklemi) 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler

yamasıyla verilsin. 𝑀 nin 𝑝 = 𝑥(𝑢, 𝑣) noktasındaki 𝑇𝑝⊥ 𝑀 normal uzayı {𝑁1 , 𝑁2 , … , 𝑁𝑛−2 }
ortonormal vektörleri ile gerilsin. Bu takdirde 𝑁𝛼 nın 𝑢𝑖 parametresine göre
1.inci mertebeden kısmi türevi
2 𝑛−2
𝛼 𝑗𝑘 𝛼𝛽
(𝑁𝛼 )𝑢𝑖 = − ∑ c𝑖𝑗 𝑔 𝑥𝑢𝑘 + ∑ T𝑖 𝑁𝛽 , 1 ≤ 𝑖 ≤ 2 (8.2.20)
𝑗,𝑘=1 𝛽=1
dir.
İspat. (8.2.20) denklemindeki (𝑁𝛼 )𝑢𝑖 vektörünün teğet ve normal bileşenler cinsinden
ayrışımı
2 𝑛−2
𝛼 𝛼𝛽
(𝑁𝛼 )𝑢𝑖 = ∑ 𝑎𝑖𝑘 𝑥𝑢𝑘 + ∑ 𝑏𝑖 𝑁𝛽 (8.2.21)
𝑘=1 𝛽=1
şeklinde tanımlansın (Fröhlich, 2012). Bu durumda

2
𝛼 𝛼𝛽 𝛼𝛽
𝑎𝑖𝑘 = − ∑ 𝑐𝑖𝑙𝛼 𝑔𝑙𝑘 ve 𝑏𝑖 = T𝑖
𝑙=1
eşitlikleri gösterilmelidir. İlk olarak (8.2.21) eşitliğinin her iki tarafının 𝑥𝑢𝑙 teğet vektörü
ile iç çarpımı alınırsa
2 2
−c𝑖𝑙𝛼 = − 〈(𝑁𝛼 )𝑢𝑗 , 𝑥𝑢𝑙 〉 = 𝛼

∑ 𝑎𝑖𝑘 𝛼
〈𝑥𝑢𝑘 , 𝑥𝑢𝑙 〉 = ∑ 𝑎𝑖𝑘 𝑔𝑘𝑙
𝑘=1 𝑘=1
elde edilir. Son eşitlik yeniden düzenlenirse

2
𝛼
𝑎𝑖𝑚 = − ∑ 𝑐𝑖𝑙𝛼 𝑔𝑙𝑚
𝑙=1
olduğu görülür.
İkinci olarak (8.2.21) eşitliğinin her iki tarafının 𝑁𝜎 birim normal vektörü ile iç çarpımı
alınırsa
25
𝑛−2 𝑛−2
𝛼𝛽
T𝑖𝛼𝜎 = 〈(𝑁𝛼 )𝑢𝑖 , 𝑁𝜎 〉 = ∑ 𝑏𝑖 〈𝑁𝛽 , 𝑁𝜎 〉 = ∑ 𝑏𝑖𝛼𝛽 𝛿𝛽𝜎 = 𝑏𝑖𝛼𝜎
𝛽=1 𝛽=1
elde edilir. Buradan ispat tamamlanır ■.
Örnek. 8.2.15 ℝ4 de
𝑀3 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑓1 (𝑢)cos𝑐𝑣, 𝑓1 (𝑢)sin𝑐𝑣, 𝑓2 (𝑢)cos𝑑𝑣, 𝑓2 (𝑢)sin𝑑𝑣)
parametizasyonu ile verilen genel rotasyonel yüzeyinin torsiyon katsayılarını bulunuz.

Burada meridyen eğrisi 𝛾(𝑢) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓1 (𝑢)) birim hızlı olarak alınacaktır.
Çözüm. Bu yüzeyin birim normal vektör alanları (8.1.47) deki eşitliklerde
𝑁1 = (𝑓2 ′(𝑢) cos 𝑐𝑣 , 𝑓2 ′(𝑢) sin 𝑐𝑣 , −𝑓1 ′(𝑢) cos 𝑑𝑣, −𝑓1 ′(𝑢) sin 𝑑𝑣),
1
𝑁2 = (−𝑑𝑓2 (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑐𝑣, 𝑑𝑓2 (𝑢) cos 𝑐𝑣 , 𝑐𝑓1 (𝑢) sin 𝑑𝑣 , −𝑐𝑓1 (𝑢) cos 𝑑𝑣)
𝜙
olarak hesaplanmıştı. Burada 𝜙(𝑢) = √𝑐 2 𝑓12 (𝑢) + 𝑑 2 𝑓22 (𝑢) dır. Böylece 𝑁1 vektörünün
𝑢 ve 𝑣 parametrelerine göre kısmi türevleri
(𝑁1 )𝑢 = (𝑓2 ′′(𝑢) cos 𝑐𝑣 , 𝑓2 ′′(𝑢) sin 𝑐𝑣 , −𝑓1 ′′(𝑢) cos 𝑑𝑣, −𝑓1 ′′(𝑢) sin 𝑑𝑣),
ve
(𝑁1 )𝑣 = (−𝑐𝑓2 ′(𝑢) sin 𝑐𝑣 , 𝑐𝑓2 ′(𝑢) cos 𝑐𝑣 , 𝑑𝑓1 ′(𝑢) sin 𝑑𝑣, −𝑑𝑓1 ′(𝑢) cos 𝑑𝑣)
yardımıyla bu yüzeyin normal uzayının burulma katsayıları
𝑇112 = 〈(𝑁1 )𝑢 , 𝑁2 〉 = 0
𝑐𝑑(𝑓1 𝑓1′ + 𝑓2 𝑓2′ )

𝑇212 = 〈(𝑁1 )𝑣 , 𝑁2 〉 =
𝜙
olarak bulunur. 
Tanım 8.2.16 𝑀ℝ𝑛 , 𝑛 > 3 lokal yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 regüler yamasıyla
verilsin. 𝑀 nin 𝑇 ⊥ 𝑀 normal uzayı {𝑁1 , 𝑁2 , … , 𝑁𝑛−2 } ortonormal normal vektör alanları
ile gerilsin. Bu takdirde 𝑇 ⊥ 𝑀 uzayının burulması (torsiyonu)
2 𝑛−2
1 𝛼𝛽 𝛼𝛽
𝑇 = ∑ ∑ 𝑔𝑖𝑗 T1 T2 (8.2.22)
2
𝑖,𝑗=1 𝛼,𝛽=1
toplam burulması ise
26
𝒯 = ∬ 𝑇√𝑔𝑑𝑢𝑑𝑣 (8.2.23)
𝑈
2
biçiminde tanımlanır. Burada √𝑔 = √𝑔11 𝑔22 − 𝑔12 dir (Fröhlich, 2012).
Bir önceki örnekte 𝑀3 genel rotasyonel yüzeyinin burulma katsayılarını hesaplamıştık.

Dikkat edilirse bu yüzeyin normal uzayının burulması 𝑇 = 0 dır.
Açıklama 8.2.17 Basitliğin hatırına 𝑥𝑢𝑖 = 𝑋𝑖 ,

𝐷𝑋𝑖 𝑁𝛼 = (𝑁𝛼 )𝑢𝑖 , (8.2.24)
𝑛−2
𝛼𝛽
∇𝑋⊥𝑖 𝑁𝛼 = ∑ T𝑖 𝑁𝛽 (8.2.25)
𝛽=1
ve
2
𝛼 𝑗𝑘
𝐴𝑁𝛼 𝑋𝑖 = ∑ c𝑖𝑗 𝑔 𝑋𝑘 (8.2.26)
𝑗,𝑘=1
şeklinde notasyon değişikliğine gidilirse (8.2.20) Weingarten denklemi
𝐷𝑋𝑖 𝑁𝛼 = −𝐴𝑁𝛼 𝑋𝑖 + ∇𝑋⊥𝑖 𝑁𝛼 (8.2.27)
biçimine dönüşür. Burada 𝐷 ve ∇⊥ sırasıyla ℝ𝑛 ve 𝑇𝑝⊥ 𝑀 üzerinde kovaryant türevler

(diğer bir değişle Riemann ve normal koneksiyonları) ve
𝐴: 𝑇𝑝 𝑀 × 𝑇𝑝⊥ 𝑀 → 𝑇𝑝 𝑀; (𝑋𝑖 , 𝑁𝛼 ) → 𝐴(𝑋𝑖 , 𝑁𝛼 ) = 𝐴𝑁𝛼 𝑋𝑖 ∈ 𝑇𝑝 𝑀 (8.2.28)
dönüşümüde 𝑀 nin 𝑁𝛼 ya karşılık gelen 𝑋𝑖 yönündeki şekil operatörü olarak bilinir.
Önerme 8.2.18 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. 𝑀 nin
herhangi 𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ∈ 𝑇𝑝 𝑀 tanjant vektörleri ve 𝑁𝛼 ∈ 𝑇𝑝⊥ 𝑀 birim normal vektörü için
〈𝐴𝑁𝛼 𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 〉 = 〈ℎ(𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ), 𝑁𝛼 〉 (8.2.29)

eşitliği sağlanır.
İspat. Herhangi 𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ∈ 𝑇𝑝 𝑀 tanjant vektörleri ve 𝑁𝛼 ∈ 𝑇𝑝⊥ 𝑀 birim normal vektörü için

〈𝑋𝑖 , 𝑁𝛼 〉 = 0 dır. Eşitliğin her iki tarafının 𝑋𝑗 yönünde türevi alınıp Gauss ve Weingarten
eşitliklerinden faydanalınırsa
0 = 𝑋𝑗 [〈𝑋𝑖 , 𝑁𝛼 〉] = 〈𝐷𝑋𝑗 𝑋𝑖 , 𝑁𝛼 〉 + 〈𝑋𝑖 , 𝐷𝑋𝑗 𝑁𝛼 〉
= 〈∇𝑋𝑗 𝑋𝑖 , 𝑁𝛼 〉 + 〈ℎ(𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ), 𝑁𝛼 〉 − 〈𝐴𝑁𝛼 𝑋𝑗 , 𝑋𝑖 〉 + 〈𝑋𝑖 , ∇𝑋⊥𝑗 𝑁𝛼 〉
27
elde edilir. Bununla birlikte 〈∇𝑋𝑗 𝑋𝑖 , 𝑁𝛼 〉 = 0 ve 〈𝑋𝑖 , ∇𝑋⊥𝑖 𝑁𝛼 〉 = 0 olduğundan ispat
tamamlanır. ■
Sonuç 8.2.19 𝑀ℝ3 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. Bu takdirde
𝑀 yüzeyin Weingarten denklemi
2
−𝐴𝑁 𝑋𝑖 = 𝐷𝑋𝑖 𝑁 = − ∑ 𝑐𝑖𝑗 𝑔 𝑗𝑘 𝑋𝑘 , 1 ≤ 𝑖 ≤ 2 (8.2.30)

𝑗,𝑘=1
biçimine dönüşür.
İspat. 𝑀 nin 𝑁 ∈ 𝑇𝑝⊥ 𝑀 birim normal vektörü için 〈𝑁𝑢𝑖 , 𝑁〉 = 0, 1 ≤ 𝑖 ≤ 2, olduğundan

ℝ3 de yatan bir yüzeyin burulma katsayıları sıfıra eşittir. Bu nedenle (8.2.25) eşitliğinden
∇𝑋⊥𝑖 𝑁 = 0 olduğu görülür. Böylece (8.2.22) denkleminden istenilen sonuç elde edilir. ■
koordinat yamasıyla verilen dönel yüzeyin şekil operatörü vektörlerini hesaplayınız.
Çözüm. (8.2.24) ve (8.2.30) eşitliklerinden

𝑐11 𝑔22
− 𝐷𝑥𝑢 𝑁 = 𝐴𝑁 (𝑥𝑢 ) = 𝑐11 𝑔11 𝑥𝑢 = 𝑥𝑢
𝑔
𝑐22 𝑔11
− 𝐷𝑥𝑣 𝑁 = 𝐴𝑁 (𝑥𝑣 ) = 𝑐22 𝑔22 𝑥𝑣 = 𝑥𝑢
𝑔
elde edilir. Böylece Örnek 8.1.3 de hesaplanan 1.inci ve 2.nci temel form katsayıları
kullanılarak, bu yüzeyin şekil operatörü vektörleri
𝜅(𝑢)
− 𝐷𝑥𝑢 𝑁 = 𝐴𝑁 (𝑥𝑢 ) = − 𝑥
𝜂3 (𝑢) 𝑢
𝑓1′ (𝑢)
− 𝐷𝑥𝑣 𝑁 = 𝐴𝑁 (𝑥𝑣 ) = 𝑥
𝜂(𝑢)𝑓2 (𝑢) 𝑣
olarak bulunur. Burada 𝜂 ve 𝜅 fonksiyonları sırasıyla (8.1.11) ve (8.1.13) eşitlikleriyle
verilmişti. 
Kapalı (implisit) formda verilen bazı yüzeylerin şekil operatörü vektörlerinin

hesaplanması aşağıdaki örneklerde verilmiştir.
28
Örnek 8.2.21 ℝ3 de 𝑟-yarıçaplı 𝑆 2 (𝑟) = {(𝑥1 , 𝑥2 , 𝑥3 ) ∈ ℝ3 |𝑥12 + 𝑥22 + 𝑥32 = 𝑟 2 }
küresinin birim normali
3
1
𝑁 = ∑ 𝑥𝑖 𝑒⃗𝑖
𝑟
𝑖=1
dir. Böylece 𝑝 ∈ 𝑆 2 (𝑟) noktasındaki teğet vektör 𝑣𝑝 = (−𝑥3 , 0, 𝑥1 ) olarak alındığında
𝑥1 𝑥2 𝑥3 1
𝐷𝑣𝑝 𝑁 = (𝑣𝑝 [𝑛1 ], 𝑣𝑝 [𝑛2 ], 𝑣𝑝 [𝑛3 ])|𝑝 = (𝑣𝑝 [ ] , 𝑣𝑝 [ ] , 𝑣𝑝 [ ])| = 𝑣𝑝
𝑟 𝑟 𝑟 𝑝 𝑟
elde edilir. Böylece
1
𝐴𝑁 (𝑣𝑝 ) = −𝐷𝑣𝑝 𝑁 = − 𝑣𝑝
𝑟
olduğundan her 𝑣𝑝 ∈ 𝑇𝑝 𝑆 2 (𝑟) için bu eşitlik geçerlidir. 
Örnek 8.2.22 Π düzlemi 𝑎𝑥 + 𝑏𝑦 + 𝑐𝑧 + 𝑑 = 0 denklemi ile verilsin. Bu düzlemin birim

1
⃗⃗ = 2
normali 𝑁 (𝑎, 𝑏, 𝑐) sabit bir vektörüdür. Böylece her 𝑝 ∈ Π noktasında
√𝑎 +𝑏2 +𝑐 2
𝑆(𝑣𝑝 ) = −𝐷𝑣𝑝 𝑁 = ⃗0⃗

elde edilir.
Örnek 8.2.23 ℝ3 deki

𝐶 2 (𝑟) = {(𝑥1 , 𝑥2 , 𝑥3 ) ∈ ℝ3 |𝑥12 + 𝑥22 = 𝑟 2 } (8.2.31)
1
dik dairesel silindir yüzeyinin birim normali 𝑁 = 𝑟 (𝑥1 , 𝑥2 , 0) dir. Böylece 𝑝 ∈ 𝐶 2 (𝑟)
noktasındaki teğet vektör 𝑣𝑝 = (−𝑥2 , 𝑥1 , 0) olarak alındığında

𝑥1 𝑥2 1
𝐷𝑣𝑝 𝑁 = (𝑣𝑝 [𝑛1 ], 𝑣𝑝 [𝑛2 ], 𝑣𝑝 [𝑛3 ])|𝑝 = (𝑣𝑝 [ ] , 𝑣𝑝 [ ] , 𝑣𝑝 [0])| = 𝑣𝑝
𝑟 𝑟 𝑝 𝑟
elde edilir. Buradan
1
𝐴𝑁 (𝑣𝑝 ) = −𝐷𝑣𝑝 𝑁 = − 𝑣𝑝 (8.2.32)
𝑟
bulunur. Bununla birlikte 𝑝 ∈ 𝐶 2 (𝑟) noktasındaki başka bir teğet vektörü

𝑤𝑝 = (0,0, 𝜆𝑥3 ) olarak alındığında
𝐷𝑤𝑝 𝑁 = (𝑤𝑝 [𝑛1 ], 𝑤𝑝 [𝑛2 ], 𝑤𝑝 [𝑛3 ])|𝑝 = ⃗0⃗

elde edilir. 
29
Y. Teorem 8.2.24 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. 𝑀 nin
şekil operatörü 𝐴𝑁𝛼 : 𝑇𝑝 𝑀 → 𝑇𝑝 𝑀 bir lineer dönüşümdür.
İspat. 𝑎, 𝑏 ∈ ℝ ve 𝑣𝑝 , 𝑤𝑝 ∈ 𝑇𝑝 𝑀 için
𝐷𝑎𝑣𝑝 +𝑏𝑤𝑝 𝑁𝛼 = 𝑎𝐷𝑣𝑝 𝑁𝛼 + 𝑏𝐷𝑤𝑝 𝑁𝛼

ve
∇⊥ ⊥ ⊥
𝑎𝑣𝑝 +𝑏𝑤𝑝 𝑁𝛼 = 𝑎∇𝑣𝑝 𝑁𝛼 + 𝑏∇𝑤𝑝 𝑁𝛼
olduğundan
𝐴𝑁𝛼 (𝑎𝑣𝑝 + 𝑏𝑤𝑝 ) = 𝑎𝐴𝑁𝛼 (𝑣𝑝 ) + 𝑏𝐴𝑁𝛼 (𝑤𝑝 )

dir. ■
ℝ𝑛 deki bir yüzeyin şekil operatörü ile bu yüzey üzerinde yatan bir eğrinin ivme vektörü
arasında ilişki aşağıdaki sonuçta verilebilir:
Y.Teorem 8.2.25 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. 𝑀 nin
üzerinde yatan bir 𝛾 eğrisi için
〈𝛾 ′′ (𝑡), 𝑁𝛼 〉 = 〈𝐴𝑁𝛼 𝛾 ′ (𝑡), 𝛾 ′ (𝑡)〉 (8.2.33)
dir. Burada 𝑁𝛼 ∈ 𝑇𝑝⊥ 𝑀, 1 ≤ 𝛼 ≤ 𝑛 − 2, birim normal vektörüdür.
İspat. 𝛾(𝑡) = 𝑥(𝑢(𝑡), 𝑣(𝑡)) her 𝑡 ∈ 𝐼 için 𝑀 yüzey üzerinde yatan bir eğri olsun. Böylece
𝛾 nın 𝑡 parametresine göre birinci ve ikinci mertebeden türevlerleri
𝛾 ′ (𝑡) = 𝑥𝑢 (𝑢(𝑡), 𝑣(𝑡))𝑢′ (𝑡) + 𝑥𝑣 (𝑢(𝑡), 𝑣(𝑡))𝑣 ′ (𝑡)
𝛾 ′′ (𝑡) = 𝑥𝑢𝑢 (𝑢′ )2 + 𝑥𝑣𝑣 (𝑣 ′ )2 + 2𝑥𝑢𝑣 𝑢′ 𝑣 ′ + 𝑥𝑢 𝑢′′ + 𝑥𝑣 𝑣 ′′
ve Gauss denklemi kullanılarak
〈𝛾 ′′ (𝑡), 𝑁𝛼 〉 = 〈𝑥𝑢𝑢 (𝑢′ )2 + 2𝑥𝑢𝑣 𝑢′ 𝑣 ′ + 𝑥𝑣𝑣 (𝑣 ′ )2 , 𝑁𝛼 〉
= 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), 𝑁𝛼 〉(𝑢′ )2 + 2〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ), 𝑁𝛼 〉𝑢′ 𝑣 ′ + 〈ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ), 𝑁𝛼 〉(𝑣 ′ )2
elde edilir. Bununla birlikte şekil operatörün lineerlik özelliği kullanılarak
〈𝐴𝑁𝛼 𝛾 ′ (𝑡), 𝛾 ′ (𝑡)〉 = 〈𝐴𝑁𝛼 (𝑥𝑢 𝑢′ + 𝑥𝑣 𝑣 ′ ), 𝑥𝑢 𝑢′ + 𝑥𝑣 𝑣 ′ 〉

= 〈𝐴𝑁𝛼 𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉(𝑢′ )2 + 2〈𝐴𝑁𝛼 𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉𝑢′ 𝑣 ′ + 〈𝐴𝑁𝛼 𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉(𝑣 ′ )2
sonucuna varılır. Böylece (8.2.29) eşitliğinden yararlanılarak son iki eşitlik

karşılaştırılırsa istenilen sonuç elde edilir. ■
30
Tanım 8.2.26 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 regüler yamasıyla verilsin.
𝑀 nin 𝑝 = 𝑥(𝑢, 𝑣) noktasındaki normal uzayı {𝑁1 , 𝑁2 , … , 𝑁𝑛−2 } ortonormal normal
vektörleri tarafından gerilsin. Buradan, 𝑀 nin 𝑁𝛼 , 1 ≤ 𝛼 ≤ 𝑛 − 2 birim normal vektörüne
göre 3.üncü temel form katsayıları
𝛼
𝑒11 = 〈(𝑁𝛼 )𝑢 , (𝑁𝛼 )𝑢 〉,
𝛼
𝑒12 = 〈(𝑁𝛼 )𝑢 , (𝑁𝛼 )𝑣 〉 (8.2.34)
𝛼
𝑒22 = 〈(𝑁𝛼 )𝑣 , (𝑁𝛼 )𝑣 〉
𝛼 𝛼
biçiminde tanımlanır. Burada 𝑒12 = 𝑒21 olduğu kolayca görülür.
Bununla birlikte 𝑀 nin 𝑁𝛼 ya karşılık gelen 3.üncü temel form matrisi ve 3.üncü temel
formu sırasıyla
𝑒 𝛼 𝑒12
𝛼
𝛼
𝐼𝐼𝐼𝛼 (𝑥) = (𝑒𝑖𝑗 ) = ( 11
𝛼 𝛼 ) (8.2.35)
𝑖,𝑗=1,2 𝑒21 𝑒22
𝛼 𝛼 𝛼
𝐼𝐼𝐼𝛼 = 𝑒11 𝑑𝑢2 + 2𝑒12 𝑑𝑢𝑑𝑣 + 𝑒22 𝑑𝑣 2 (8.2.36)
Örnek 8.2.27 ℝ3 de 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑓2 (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣) koordinat yamasıyla

verilen dönel yüzeyin 3.üncü temel form katsayılarını ve 3.üncü temel form matrisini
bulunuz.
Çözüm. Örnek. 8.2.20 de

𝜅(𝑢)
𝑁𝑢 = 𝐷𝑥𝑢 𝑁 = 𝑥
𝜂3 (𝑢) 𝑢
𝑓1′ (𝑢)
𝑁𝑣 = 𝐷𝑥𝑣 𝑁 = − 𝑥
𝜂(𝑢)𝑓2 (𝑢) 𝑣
olarak hesaplanmıştı. Buradan 3.üncü temel form katsayıları
𝜅 𝜅 𝜅2
𝑒11 = 〈𝑁𝑢 , 𝑁𝑢 〉 = 〈 𝑥 , 𝑥 〉 = ,
𝜂3 𝑢 𝜂3 𝑢 𝜂4
𝑒12 = 𝑒21 = 〈𝑁𝑢 , 𝑁𝑣 〉 = 0
2
𝑓1′ 𝑓1′ 𝑓1′
𝑒22 = 〈𝑁𝑣 , 𝑁𝑣 〉 = 〈− 𝑥𝑣 , − 𝑥𝑣 〉 = ( )
𝜂𝑓2 𝜂𝑓2 𝜂
yardımıyla yüzeyin 3.üncü temel form matrisi
𝜅2
0
𝑒11 𝑒12 𝜂4
𝐼𝐼𝐼(𝑥) = (𝑒𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (𝑒 𝑒22 ) = 2
21 𝑓1′
0 ( )
( 𝜂 )
31
Tanım 8.2.28 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. Bu takdirde 𝑀
nin 𝑁𝛼 ya göre Weingarten formları
2
𝛼 𝛼 𝑘𝑗
w𝑖𝑗 = ∑ c𝑖𝑘 𝑔 , 1 ≤ 𝑖, 𝑗 ≤ 2 (8.2.37)
𝑘=1
biçiminde tanımlanır (Fröhlich, 2012).
Önerme 8.2.29 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. Bu takdirde
𝑀 nin 𝑁𝛼 ya göre Weingarten formları
𝛼 𝛼 𝛼 𝛼
𝛼
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 𝛼
c22 𝑔11 − c12 𝑔12
w11 = , w22 =
𝑔 𝑔
𝛼 𝛼 𝛼 𝛼 (8.2.38)
𝛼
c12 𝑔11 − c11 𝑔12 𝛼
c12 𝑔22 − c22 𝑔12
w12 = , w21 =
𝑔 𝑔
dir.
İspat. (8.2.2) ve (8.2.37) eşitliklerinden istenilen sonuç elde edilir.■
nin 𝑁𝛼 ya göre şekil operatörü matrisi
𝛼 𝛼 𝛼 𝛼
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 c12 𝑔11 − c11 𝑔12
𝛼 𝛼
w11 w12 𝑔 𝑔
𝐴𝑁𝛼 = [ 𝛼 𝛼 ]= 𝛼 𝛼 𝛼 𝛼 (8.2.39)
w21 w22 c12 𝑔22 − c22 𝑔12 c22 𝑔11 − c12 𝑔12
[ 𝑔 𝑔 ]
biçiminde tanımlanır.
Tanım 8.2.28 yardımıyla aşağıdaki sonuç elde edilir.
Teorem 8.2.31 (Weingarten Denklemleri)
𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. 𝑀 nin {𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 } bazı cinsinden
𝑁𝛼 ya göre şekil operatörü vektörleri
𝛼 𝛼 𝛼 𝛼
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 c12 𝑔11 − c11 𝑔12
𝐴𝑁𝛼 (𝑥𝑢 ) = 𝑥𝑢 + 𝑥𝑣
𝑔 𝑔
𝛼 𝛼 𝛼 𝛼 (8.2.40)
c12 𝑔22 − c22 𝑔12 c22 𝑔11 − c12 𝑔12
𝐴𝑁𝛼 (𝑥𝑣 ) = 𝑥𝑢 + 𝑥𝑣
𝑔 𝑔
dir.
koordinat yamasıyla verilen dönel yüzeyin Weingarten formlarını ve şekil operatörü

matrisini bulunuz.
32
Çözüm. Örnek 8.1.3 de bu yüzeyin 1.inci ve 2.nci temel form katsayıları sırasıyla
𝑔11 = 𝜂2 (𝑢), 𝑔12 = 𝑔21 = 0, 𝑔22 = 𝑓22 (𝑢),
ve
𝜅(𝑢) 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)
𝑐11 = − , 𝑐12 = 𝑐21 = 0, 𝑐22 =
𝜂(𝑢) 𝜂(𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Buradan, Weingarten formları
𝑐11 𝑔22 − 𝑐12 𝑔12 𝜅(𝑢) 𝑐12 𝑔11 − 𝑔12 𝑐11

𝑤11 = =− 3 , 𝑤12 = =0
𝑔 𝜂 (𝑢) 𝑔
𝑐12 𝑔22 − 𝑐22 𝑔12 𝑐22 𝑔11 −𝑐12 𝑔12 𝑓1′ (𝑢)
𝑤21 = = 0, 𝑤22 = =
𝑔 𝑔 𝜂(𝑢)𝑓2 (𝑢)
dır. Böylece yüzeyin şekil operatörü matrisi

𝜅(𝑢)
− 0
𝑤11 𝑤12 𝜂3 (𝑢)
𝐴𝑁 = [𝑤 𝑤22 ] = (8.2.41
21 𝑓1′ (𝑢)
0
[ 𝜂(𝑢)𝑓2 (𝑢)]
olarak hesaplanır .
parametrizasyonu ile verilen 𝑀1 rotasyonel yüzeyinin Weingarten formları ve şekil

operatörü matrislerini bulunuz.
Çözüm. (8.1.28)1 ve (8.1.30) eşitlikleri ile bu yüzeyin 1.inci ve 2.nci temel form
katsayıları sırasıyla
𝑔11 = 1, 𝑔12 = 0, 𝑔22 = 𝑓3 2 (𝑢),
ve
1 1 1
𝑓3 ′′ (𝑢)𝑓3 (𝑢)
𝑐11 = 𝜅𝛾 (𝑢), 𝑐12 = 0, 𝑐22 = −
𝜅𝛾 (𝑢)
2 2 2
𝑓3 (𝑢) 𝜅1 (𝑢)
𝑐11 = 0, 𝑐12 = 0, 𝑐22 =−
𝜅𝛾 (𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Bu yüzeyin 𝑁1 vektörüne karşılık gelen Weingarten formları

1 1 1 1
1
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 1
c12 𝑔11 − c11 𝑔12
w11 = = 𝜅𝛾 (𝑢), w12 = =0
𝑔 𝑔
1
1
c12 1
𝑔22 − c22 𝑔12 1
1
c22 1
𝑔11 − c12 𝑔12 𝑓3 ′′ (𝑢)
w21 = = 0, w22 = =−
𝑔 𝑔 𝜅𝛾 (𝑢)𝑓3 (𝑢)
33
ve böylece 𝑁1 vektörüne karşılık gelen şekil operatörü matrisi
𝜅𝛾 (𝑢) 0
1 1
w11 w12
𝐴𝑁1 =[ 1 1 ]=[
𝑓3 ′′ (𝑢) ] (8.2.42)
w21 w22 0 −
𝜅𝛾 (𝑢)𝑓3 (𝑢)
olarak bulunur. Benzer şekilde 𝑁2 vektörüne karşılık gelen Weingarten formları

2 2 2 2
2
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 2
c12 𝑔11 − c11 𝑔12
w11 = = 0, w12 = =0
𝑔 𝑔
2 2 2 2
2
c12 𝑔22 − c22 𝑔12 2
c22 𝑔11 − c12 𝑔12 𝜅1 (𝑢)
w21 = = 0, w22 = =−
𝑔 𝑔 𝑓3 (𝑢)𝜅𝛾 (𝑢)
Ve 𝑁2 vektörüne karşılık gelen şekil operatörü matrisi

2 2 0 0
w11 w12 𝜅
𝐴𝑁2 = [ 2 1 (𝑢) ]
2 ] = [0 − (8.2.43)
w21 w22 𝑓 (𝑢)𝜅 (𝑢)
3 𝛾
biçiminde hesaplanır .
𝑀2 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝑓1 (𝑢)𝑒
⃗⃗1 + 𝑓2 (𝑢)𝜌(𝑣)
koordinat yamasıyla verilen meridyen yüzeyinin Weingarten formları ve şekil operatörü

matrislerini bulunuz.
Çözüm. (8.1.34) ve (8.1.36) eşitliklerinde 𝑀2 yüzeyin 1.nci ve 2.ci temel form katsayıları
𝑔11 = 1, 𝑔12 = 0, 𝑔22 = 𝑓2 2 (𝑢)

ve
1 1 1
𝑐11 = 0, 𝑐12 = 0, 𝑐22 = 𝜅𝜌 (𝑣)𝑓2 (𝑢),
2 2 2
𝑐11 = −𝜅𝛾 (𝑢), 𝑐12 = 0, 𝑐22 = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Burada, 𝜅𝛾 (𝑢) ve 𝜅𝜌 (𝑣) sırasıyla (8.1.37) ve (8.1.38) de verilmiştir.

Böylece 𝑁1 vektörüne karşılık gelen Weingarten formları
1 1 1 1
1
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 1
c12 𝑔11 − c11 𝑔12
w11 = = 0, w12 = =0
𝑔 𝑔
1 1 1 1
1
c12 𝑔22 − c22 𝑔12 1
c22 𝑔11 − c12 𝑔12 𝜅𝜌 (𝑣)
w21 = =0 , w22 = =
𝑔 𝑔 𝑓2 (𝑢)
ve 𝑁1 vektörüne karşılık gelen şekil operatörü matrisi

1 1 0 0
w11 w12 𝜅𝜌 (𝑣)]
𝐴𝑁1 =[ 1 1 ] = [0 (8.2.44)
w21 w22 𝑓2 (𝑢)
34
dir. Benzer şekilde 𝑁2 vektörüne karşılık gelen Weingarten formları
2 2 2 2
2
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 2
c12 𝑔11 − c11 𝑔12
w11 = = −𝜅𝛾 (𝑢), w12 = =0
𝑔 𝑔
2 2 2 2
2
c12 𝑔22 − c22 𝑔12 2
c22 𝑔11 − c12 𝑔12 𝑓1′ (𝑢)
w21 = = 0, w22 = =
𝑔 𝑔 𝑓2 (𝑢)
2 2
−𝜅𝛾 (𝑢) 0
w11 w12 ′
𝐴𝑁2 = [ 2 2 ]=[
𝑓1 (𝑢)] (8.2.45)
w21 w22 0
𝑓2 (𝑢)
biçiminde hesaplanır. 
parametizasyonu ile verilen genel rotasyonel yüzeyinin Weingarten formları ve şekil

operatörü matrislerini bulunuz.
Çözüm. (8.1.44) ve (8.1.48) eşitlikleri ile bu yüzeyin 1.inci ve 2.nci temel form
𝑔11 = 𝜂2 (𝑢), 𝑔12 = 0, 𝑔22 = 𝜙 2 (𝑢)
ve
1
𝜅𝛾 1 𝜇 2
𝛿
𝑐11 =− , 𝑐22 = − , 𝑐12 =−
𝜂 𝜂 𝜙
2 1 2
𝑐11 = 𝑐12 = 𝑐22 = 0,
olarak hesaplanmıştı. Burada, 𝜂, 𝜙, 𝛿, 𝜇 ve 𝜅𝛾 fonksiyonlar daha önceden tanımlandığı

gibidir. Böylece 𝑁1 vektörüne karşılık gelen Weingarten formları
1 1 𝜅𝛾 1 1
1
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 1
c12 𝑔11 − c11 𝑔12
w11 = = − 3, w12 = =0
𝑔 𝜂 𝑔
1 1 1 1
1
c12 𝑔22 − c22 𝑔12 1
c22 𝑔11 − c12 𝑔12 𝜇
w21 = =0 , w22 = =− 2
𝑔 𝑔 𝜂𝜙

𝜅𝛾
− 0
w1 1
w12 𝜂3
𝐴𝑁1 = [ 11
1 1 ] = [ 𝜇 ] (8.2.46)
w21 w22 0 −
𝜂𝜙 2
dir. Benzer şekilde 𝑁2 vektörüne karşılık gelen Weingarten formları
35
2 2 2 2
2
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 2
c12 𝑔11 − c11 𝑔12 𝛿
w11 = = 0, w12 = =− 3
𝑔 𝑔 𝜙
2 2 2 2
2
c12 𝑔22 − c22 𝑔12 𝛿 2
c22 𝑔11 − c12 𝑔12
w21 = = − 2 , w22 = =0
𝑔 𝜙𝜂 𝑔
𝛿
0 −
w2 2
w12 𝜙3
𝐴𝑁2 = [ 11
2 2 ] = (8.2.47)
w21 w22 𝛿
− 2 0
[ 𝜙𝜂 ]
biçiminde hesaplanır.
Alıştırmalar 8.2
Aşağıda koordinat yamalarıyla verilen yüzeylerin Christoffel sembollerini, Weingarten
formlarını ve şekil operatörü matrislerini bulunuz;
1. 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑣𝑐𝑜𝑠𝑢, 𝑣𝑠𝑖𝑛𝑢, 𝑎𝑢); 0 < 𝑢 < 2𝜋, 𝑣 ∈ ℝ.

𝑣
2. 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑣𝑐𝑜𝑠𝑢, 𝑣𝑠𝑖𝑛𝑢, 𝑎𝑐𝑜𝑠ℎ (𝑎)) , 𝑣 > 0, 0 < 𝑢 < 2𝜋, 𝑎 ∈ ℝ.
𝜋 𝜋
3. 𝑥(𝑢, 𝑣) = ((2 + 𝑐𝑜𝑠𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, (2 + 𝑐𝑜𝑠𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑠𝑖𝑛𝑢), − 2 < 𝑢 < 2 , 0 < 𝑣 < 2𝜋.
4. 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑙𝑛𝑢), 𝑢 ∈ (0, ∞), 𝑣 ∈ [0,2𝜋]

5. 𝑥(𝜃, 𝑡) = (𝑓(𝑡)𝑐𝑜𝑠𝜃, 𝑓(𝑡)𝑠𝑖𝑛𝜃, 𝑔(𝑡) + 𝑐𝜃); 𝑎 < 𝑡 < 𝑏, 0 < 𝜃 < 2𝜋,
8.3 Ortalama Eğrilik ve Gauss Eğriliği

Bir yüzeyin şekil operatörü matrisinin izi ve determinantı o yüzeyin ortalama eğriliği ve
Gauss eğriliğinin hesaplanmasında oldukça önem taşır.
nin 𝑁𝛼 ya göre 𝛼. ncı ortalama eğriliği
2 𝛼 𝛼 𝛼
1 𝛼 𝑔22 𝑐11 + 𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12
𝐻𝛼 = ∑ 𝑔𝑖𝑗 c𝑖𝑗 = , (8.3.1)
2 2𝑔
𝑖,𝑗=1
şeklinde tanımlanır. Bunun yardımıyla 𝑀 yüzeyinin ortalama eğrilik vektörü

2
⃗⃗ = ∑ 𝐻𝛼 𝑁𝛼 ,
𝐻 (8.3.2)
𝑖,𝑗=1
36
eşitliği ile tanımlanır (Fröhlich, 2012).
Buradan (8.3.1) eşitliği kullanılarak

2
𝑔 𝑐 𝛼 + 𝑔11 𝑐22
𝛼 𝛼
− 2𝑔12 𝑐12
⃗𝐻⃗ = ∑ ( 22 11 ) 𝑁𝛼 , (8.3.3)
2𝑔
𝑖,𝑗=1
olduğu görülür. Bununla birlikte 𝑀 yüzeyinin ortalama eğriliği
𝑛−2
⃗⃗ ‖ = √ ∑ 𝐻𝛼2
𝐻 = ‖𝐻 (8.3.4)
𝛼=1
dir. Ortalama eğriliği sıfıra eşit olan yüzeye minimal yüzey adı verilir.
Ortalama eğriliğin Weingarten formları cinsinden hesabı aşağıdaki sonuçla verilir.
Önerme 8.3.2 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler, koordinat yamasıyla verilsin. Bu
takdirde 𝑀 nin 𝛼.ıncı ortalama eğriliği
1 1 𝛼 𝛼 )
𝐻𝛼 = 𝑖𝑧(𝐴𝑁⃗⃗𝛼 ) = (w11 + w22 (8.3.5)
2 2
dır.
İspat. Tanım 8.2.28 de 𝑀 nin 𝑁𝛼 ya karşılık gelen şekil operatörü matrisi 𝐴𝑁𝛼
tanımlanmıştı. Bu tanım kullanılarak
𝛼 𝛼 𝛼 𝛼 𝛼 𝛼 𝛼
1 c11 𝑔22 − c12 𝑔12 c22 𝑔11 − c12 𝑔12 c11 𝑔22 + c22 𝑔11 − 2c12 𝑔12
𝑖𝑧(𝐴𝑁𝛼 ) = + = = 𝐻𝛼
2 2𝑔 2𝑔 2𝑔
elde edilir. ■
İzotermal yamalar için aşağıdaki sonuç verilebilir:
Önerme 8.3.3 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler izotermal yamasıyla verilsin. Bu
takdirde 𝑀 nin ortalama eğrilik vektörü
⃗⃗
𝑥𝑢𝑢 + 𝑥𝑣𝑣 = 2𝑔𝐻 (8.3.6)
eşitliği ile hesaplanır.
İspat. (8.2.4) Gauss denkleminden

𝑛
1
(Γ11 1 )𝑥 2
(Γ11 2 )𝑥 𝛼 𝛼 )
𝑥𝑢𝑢 + 𝑥𝑣𝑣 = + Γ22 𝑢 + + Γ22 𝑢 + ∑(c11 + c22 𝑁𝛼
𝛼=1
elde edilir. Bununla birlikte 𝑥 yaması izotermal olduğundan (8.2.5) deki eşitliklerden
1 1 2 2
Γ11 + Γ22 = 0, Γ11 + Γ22 =0
37
dir. Böylece (8.3.1) ve (8.3.2) yardımıyla
𝑛
⃗⃗ = ∑(c11
2𝑔𝐻 𝛼 𝛼 )
+ c22 𝑁𝛼
𝛼=1
⃗⃗ elde edilir.■
olduğundan 𝑥𝑢𝑢 + 𝑥𝑣𝑣 = 2𝑔𝐻
Örnek 8.3.4 (Minimal Yüzey)
(𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 olmak üzere 𝑧 = 𝑢 + 𝑖𝑣 kompleks değişkenli fonksiyonu için

𝜑 = 𝜑(𝑧) analitik fonksiyonu verilsin. Bu takdirde 𝑀ℝ4 yüzeyi eksplisit (Monge
yaması) olarak
𝑓(𝑢, 𝑣) = 𝑅𝑒𝜑(𝑧), 𝑔(𝑢, 𝑣) = İ𝑚𝜑(𝑧) (8.3.7)
biçiminde tanımlanır. Bu yüzeyin minimal olduğunu gösteriniz.
Çözüm. 𝑀ℝ4 yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑣, 𝑓(𝑢, 𝑣), 𝑔(𝑢, 𝑣)) koordinat yamasıyla
verildiğinden, 𝑀 nin tanjant uzayı
𝑥𝑢 (𝑢, 𝑣) = (1,0, 𝑓𝑢 (𝑢, 𝑣), 𝑔𝑢 (𝑢, 𝑣)),

𝑥𝑣 (𝑢, 𝑣) = (0,1, 𝑓𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑔𝑣 (𝑢, 𝑣))
vektörleri tarafından gerilir. Bununla birlikte 𝜑 = 𝜑(𝑧) analitik fonksiyon olduğundan
𝑓𝑢 (𝑢, 𝑣) = 𝑔𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑓𝑣 (𝑢, 𝑣) = −𝑔𝑢 (𝑢, 𝑣)
şartları sağlanır. Böylece 𝑀 yüzeyinin 1.inci temel form katsayıları
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 1 + 𝑓𝑢2 + 𝑔𝑢2 , 𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 1 + 𝑓𝑣2 + 𝑔𝑣2 , 𝑔12 = 0,
le hesaplanır. Böylece 𝑔11 = 𝑔22 ve 𝑔12 = 0, eşitlikleri sağlandığından 𝑥 yaması

izotermaldir. Ayrıca 𝑥 in 2.nci mertebeden kısmi türevleri
𝑥𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣) = (0,0, 𝑓𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣), 𝑔𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣))

𝑥𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣) = (0,0, 𝑓𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑔𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣))
⃗⃗
ve Önerme 8.3.3 yardımıyla yüzeyin ortalama eğrilik vektörü 𝐻
⃗⃗ = 𝑥𝑢𝑢 + 𝑥𝑣𝑣 =(0,0, 𝑓𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣) + 𝑓𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣), 𝑔𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣) + 𝑔𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣))
2𝑔𝐻
eşitliğini sağlar. Bununla birlikte 𝑓(𝑢, 𝑣), 𝑔(𝑢, 𝑣) harmonik fonksiyonlar olduklarından
𝑓𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣) + 𝑓𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣) = 0, 𝑔𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣) + 𝑔𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣) = 0
⃗⃗ = 0 sonucuna varılır. 
dır. Buradan 𝐻
38
Örnek 8.3.5 ℝ4 de Örnek 8.1.5 de verilen graf yüzeyinde 𝑓(𝑢, 𝑣) = 𝑢2 − 𝑣 2 ve
𝑔(𝑢, 𝑣) = 2𝑢𝑣 alındığında Monge yaması
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑣, 𝑢2 − 𝑣 2 , 2𝑢𝑣)
biçimine dönüşür. Bu koordinat yamasıyla verilen graf yüzeyin ortalama eğriliğini

bulunuz.
Çözüm. 𝑥 in 1.inci mertebeden kısmi türevleri
𝑥𝑢 = (1,0,2𝑢, 2𝑣)
ve
𝑥𝑣 = (0,1, −2𝑣, 2𝑢)
olarak bulunur. Buradan verilen yüzeyin 1.nci temel form katsayıları
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 1 + 4𝑢2 + 4𝑣 2 ,

𝑔12 = 𝑔21 = 0,
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 1 + 4𝑢2 + 4𝑣 2
dir. Böylece 𝑥 in izotermal yama olduğu görülür. Buradan 𝑥 in 2.nci mertebeden kısmi
türevleri
𝑥𝑢𝑢 (𝑢, 𝑣) = (0,0, 2, 0)
ve
𝑥𝑣𝑣 (𝑢, 𝑣) = (0, 0, −2, 0)
yardımıyla yüzeyin ortalama eğrilik vektörü
⃗⃗ = 𝑥𝑢𝑢 + 𝑥𝑣𝑣 = 0
2𝑔𝐻
olarak bulunur. Bu da bize yüzeyin minimal olduğunu gösterir.
Açıklama 8.3.6 Dikkat edilirse bir önceki örnekte verilen 𝑓(𝑢, 𝑣) = 𝑢2 − 𝑣 2 ve

𝑔(𝑢, 𝑣) = 2𝑢𝑣 fonksiyonları analitiktir.
Bu takdirde 𝑀 nin 𝛼.ncı Gauss eğriliği
𝛼 𝛼 𝛼 )2
𝑐11 𝑐22 − (𝑐12
𝐾𝛼 = (8.3.8)
𝑔
ve bunun yardımıyla 𝑀 nin Gauss eğriliği

𝑛−2
𝐾 = ∑ 𝐾𝛼 (8.3.9)
𝛼=1
Böylece (8.3.8) ve (8.3.9) eşiklikleri yardımıyla
39
𝑛−2 𝛼 𝛼 𝛼 )2
𝑐11 𝑐22 − (𝑐12
𝐾=∑ 2 (8.3.10)
𝑔11 𝑔22 − 𝑔12
𝛼=1
olduğu görülür. Gauss eğriliği 𝐾 = 0 olan yüzeye düz (flat) tır denir.
Weingarten formları cinsinden Gauss eğriliğin hesabı aşağıdaki sonuçla verilir:
Önerme 8.3.8 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 regüler yamasıyla verilsin.
Bu takdirde 𝑀 nin α.ncı Gauss eğriliği
𝛼 𝛼 𝛼 𝛼
𝐾𝛼 = 𝑑𝑒𝑡(𝐴𝑁⃗⃗𝛼 ) = w11 w22 − w12 w21 (8.3.11)
dir.
İspat. Tanım 8.2.28 de M nin 𝑁𝛼 ya karşılık gelen şekil operatörü matrisi 𝐴𝑁𝛼
tanımlanmıştı. Bu tanım kullanılarak
𝛼 𝛼 𝛼 𝛼
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 c12 𝑔11 − c11 𝑔12
𝛼 𝛼 𝛼 )2
𝑔 𝑔 𝑐11 𝑐22 − (𝑐12
𝑑𝑒𝑡(𝐴𝑁𝛼 ) = || 𝛼 | = = 𝐾𝛼
𝛼
c12 𝑔22 − c22 𝑔12 𝛼
c22 𝛼
𝑔11 − c12 𝑔12 | 𝑔
𝑔 𝑔
elde edilir ■
Teorem 8.3.9 (Gauss-Bonnet integral formülü) 𝑀ℝ𝑛 yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2
regüler yamasıyla verilsin. 𝑀 nin Gauss eğriliği 𝐾 olmak üzere
2𝜋
∬ 𝐾 √𝑔𝑑𝑢𝑑𝑣 = 2𝜋 − ∫ 𝑘𝑔 (𝑠) (8.3.12)

𝑈 0
eşitliği sağlanır. Burada 𝑘𝑔 (𝑠), 𝑠 ∈ 𝐼, yüzey üzerinde yatan 𝛾(𝑠) = 𝑥(𝑢(𝑠), 𝑣(𝑠))
eğrisinin geodezik eğriliği olup; bir sonraki bölümde tanımlanmıştır.
Teorem 8.3.10 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 regüler yamasıyla verilsin.
Buradan, 𝑀 nin 𝑁𝛼 , 1 ≤ 𝛼 ≤ 𝑛 − 2, birim normal vektörüne göre α.ncı Gauss eğriliği 𝐾𝛼
ve α.ncı ortalama eğriliği 𝐻𝛼 ile 1.inci, 2.nci ve 3.üncü temel form katsayıları arasında
𝑛−2
𝛼 𝛼 𝛼𝛽 𝛼𝛽
𝑒𝑖𝑗 − 2𝐻𝛼 𝑐𝑖𝑗 + 𝐾𝛼 𝑔𝑖𝑗 = ∑ T𝑖 T𝑗 (8.3.13)
𝛽=1
İspat. (8.2.14), (8.2.29),(8.2.34) ve (8.3.1) eşitlikleri kullanılarak istenilen sonuç elde

edilir.■
Bu teoremin bir sonucu aşağıda verilmiştir:
40
Sonuç 8.3.11 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 regüler, izotermal yamasıyla
verilsin. Buradan, 𝑀 nin 𝑁𝛼 , 1 ≤ 𝛼 ≤ 𝑛 − 2, birim normal vektörüne göre α.ncı Gauss
eğriliği 𝐾𝛼 ve α.ncı ortalama eğriliği 𝐻𝛼 olmak üzere
𝑛−2
2
𝛼 𝛼 𝛼𝛽
𝑒11 = 2𝐻𝛼 𝑐11 − 𝐾𝛼 √𝑔 + ∑(T1 ) , (8.3.14)
𝛽=1
𝑛−2
𝛼 𝛼 𝛼𝛽 𝛼𝛽
𝑒12 = 2𝐻𝛼 𝑐12 + ∑ T1 T2 (8.3.15)
𝛽=1
ve
𝑛−2
2
𝛼 𝛼 2 𝛼𝛽
𝑒22 = 2𝐻𝛼 𝑐22 − 𝐾𝛼 𝜆 + ∑(T2 ) (8.3.16)
𝛽=1
𝛼 𝛼
eşitlikleri sağlanır. Burada 𝑒12 = 𝑒21 dir.
Sonuç 8.3.12 ℝ3 deki yüzeyler için

𝑒𝑖𝑗 − 2𝐻𝑐𝑖𝑗 + 𝐾𝑔𝑖𝑗 = 0 (8.3.17)
eşitliği geçerlidir.
Sonuç 8.3.13 𝑀 ⊂ ℝ3 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. Bu takdirde

𝑀 nin 𝑝 ∈ 𝑀 noktasındaki Gauss ve ortalama eğrilikleri 𝐾 ve 𝐻 olmak üzere her 𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 ∈
𝑇𝑝 𝑀 teğet vektörleri için
〈𝐴𝑁 (𝑋𝑖 ), 𝐴𝑁 (𝑋𝑗 )〉 − 2𝐻〈𝐴𝑁 (𝑋𝑖 ), 𝑋𝑗 〉 + 𝐾〈𝑋𝑖 , 𝑋𝑗 〉 = 0, 𝑖, 𝑗 = 1,2
eşitliği sağlanır. Burada 𝑋1 = 𝑥𝑢 , 𝑋2 = 𝑥𝑣 dir.
İspat. (8.2.25), (8.2.29) ve (8.3.17) eşitliklerinden istenilen sonuç elde edilir
𝑀 nin Gauss eğriliği 𝐾 olmak üzere
𝒦 = ∬ 𝐾 √𝑔𝑑𝑢𝑑𝑣 (8.3.18)
𝑈
fonksiyoneline 𝑀 nin toplam (Gauss) eğriliği adı verilir (Frohlish, 2012).
8.3.1 ℝ𝟑 deki Bazı Yüzeylerin Gauss ve Ortalama Eğriliklerinin Hesaplanması
koordinat yamasıyla verilen dönel yüzeyin Gauss ve ortalama eğriliklerini hesaplayınız.
Çözüm. Örnek 8.2.32 de bu yüzeyin şekil operatörü matrisi
41
𝜅(𝑢)
− 0
𝑤11 𝑤12 𝜂3 (𝑢)
𝐴𝑁⃗⃗ = [𝑤 𝑤22 ] =
21 𝑓1′ (𝑢)
0
[ 𝜂(𝑢)𝑓2 (𝑢)]
olarak hesaplanmıştı. Böylece Önerme 8.3.2 yardımıyla ortalama eğrilik
1 1 𝑓1′ (𝑢) 𝜅(𝑢)

𝐻 = 𝑖𝑧(𝐴𝑁𝛼 ) = ( − 3 ) (8.3.19)
2 2 𝜂(𝑢)𝑓2 (𝑢) 𝜂 (𝑢)
olarak bulunur. Burada 𝜅 fonksiyonu (8.1.13) de tanımlanmıştır. Eğer 𝑓1′ (𝑢) = 0 ise
dönel yüzey bir düzlem belirtir, dolayısıyla düzlem minimaldir.
Bununla birlikte Önerme 8.3.8 yardımıyla Gauss eğriliği

𝜅(𝑢)𝑓1′ (𝑢)
𝐾 = 𝑑𝑒𝑡(𝐴𝑁⃗⃗𝛼 ) = − 4 (8.3.20)
𝜂 (𝑢)𝑓2 (𝑢)
olarak bulunur. 
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑟𝑠𝑖𝑛𝑢, 𝑟𝑐𝑜𝑠𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑟𝑐𝑜𝑠𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣) (8.3.21)
𝜋 𝜋
− 2 ≤ 𝑢 ≤ 2 , −𝜋 ≤ 𝑣 ≤ 𝜋, koordinat yamasıyla verilen küre yüzeyinin toplam Gauss
eğriliğini hesaplayınız.
Çözüm. 𝑓1 (𝑢) = 𝑟𝑠𝑖𝑛𝑢, 𝑓2 (𝑢) = 𝑟𝑐𝑜𝑠𝑢 olduğundan
𝜅(𝑢) = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2′′ (𝑢) − 𝑓1′′ (𝑢)𝑓2′ (𝑢) = 𝑟 2 ,

𝜂(𝑢) = √(𝑓1′ )2 + (𝑓2′ )2 = 𝑟
dır. Böylece bu değerler (8.3.10) eşitliğinde yerine yazılırsa, küre yüzeyin Gauss eğriliği
1
𝐾 = 𝑟 2 olarak bulunur. Bu yüzeyin 1.inci temel form katsayıları
𝑔11 = 𝑟 2 , 𝑔12 = 0, 𝑔22 = 𝑟 2 𝑐𝑜𝑠 2 𝑢
2
yardımıyla alan √𝑔 = √𝑔11 𝑔11 − 𝑔12 = 𝑟 2 𝑐𝑜𝑠𝑢 olarak hesaplanır. Buradan yüzeyin
toplam Gauss eğriliği
𝜋 𝜋/2
𝒦 = ∬ 𝐾√𝑔𝑑𝑢𝑑𝑣 = ∫ ∫ 𝑐𝑜𝑠𝑢𝑑𝑢𝑑𝑣 = 4𝜋
𝑈 −𝜋 −𝜋/2
bulunur. 
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑟𝑠𝑖𝑛𝑢, (𝑅 + 𝑟𝑐𝑜𝑠𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, (𝑅 + 𝑟𝑐𝑜𝑠𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣) , − 𝜋 ≤ 𝑢, 𝑣 ≤ 𝜋 (8.3.22)
42
koordinat yamasıyla verilen tor yüzeyinin toplam Gauss eğriliğini hesaplayınız.
Çözüm. 𝑓1 (𝑢) = 𝑟𝑠𝑖𝑛𝑢, 𝑓2 (𝑢) = 𝑅 + 𝑟𝑐𝑜𝑠𝑢 olduğundan
𝜅(𝑢) = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2′′ (𝑢) − 𝑓1′′ (𝑢)𝑓2′ (𝑢) = −𝑟 2 ,

𝜂(𝑢) = √(𝑓1′ )2 + (𝑓2′ )2 = 𝑟
dır. Böylece bu değerler (8.3.10) eşitliğinde yerine yazılırsa, tor yüzeyin Gauss eğriliği
𝑐𝑜𝑠𝑢
𝐾=
𝑟(𝑅 + 𝑟𝑐𝑜𝑠𝑢)
olarak bulunur. Bu yüzeyin 1.inci temel form katsayıları
𝑔11 = 𝑟 2 , 𝑔12 = 0, 𝑔22 = (𝑅 + 𝑟𝑐𝑜𝑠𝑢)2
2
yardımıyla alan elemanı √𝑔 = √𝑔11 𝑔22 − 𝑔12 = 𝑟(𝑅 + 𝑟𝑐𝑜𝑠𝑢) olarak hesaplanır.
Buradan yüzeyin toplam Gauss eğriliği
𝜋 𝜋
𝒦 = ∬ 𝐾 √𝑔𝑑𝑢𝑑𝑣 = ∫ ∫ 𝑐𝑜𝑠𝑢𝑑𝑢𝑑𝑣 = 0
𝑈 −𝜋 −𝜋
olarak bulunur. 
Önerme 8.3.18 (8.1.9) parametrizasyonu ile verilen dönel yüzeyin meridyen eğrisi birim
hızlı ise bu takdirde
𝑓2′′ (𝑢) + 𝐾𝑓2 (𝑢) = 0 (8.3.23)

İspat. 𝛼(𝑢) birim hızlı olduğundan (𝑓1 ′(𝑢))2 + (𝑓2 ′(𝑢))2 = 1 dir. Buradan
𝑓2 ′′(𝑢)
𝜅(𝑢) = (8.3.24)
√1 − (𝑓2 ′(𝑢))2
dir. Bu eşitlik (8.3.23) de yerine yazılırsa

𝑓2 ′′(𝑢)
𝐾=− (8.3.25)
𝑓2 (𝑢)
elde edilir. 
Düz, pozitif Gauss eğrilikli ve negatif Gauss eğrilikli dönel yüzeylerle ilgili
sınıflandırmalar (Velickovic, 2002) de aşağıdaki şekilde verilmiştir:
Sonuç 8.3.19 𝑀 ⊂ ℝ3 yüzeyi (8.1.9) parametrizasyonu ile verilen birim meridyen eğrili
dönel yüzey olsun. Bu taktirde 𝑀 yüzeyi düz ise aşağıdaki ifadeler geçerlidir;
i. 𝑀 nin meridyen eğrisi 𝛼(𝑢) = (±𝑢 + 𝑑1 , 𝑐2 ) biçiminde ise 𝑀 yüzeyi dairesel

silindirin bir parçasıdır.
43
ii. 𝑀 nin meridyen eğrisi 𝛼(𝑢) = (𝑑1 , ±𝑢 + 𝑐2 ) biçiminde ise 𝑀 yüzeyi düzlemin
bir parçasıdır.
iii. 𝑀 nin meridyen eğrisi 𝛼(𝑢) = (𝑐1 𝑢, 𝑑1 𝑢) biçiminde ise 𝑀 yüzeyi dairesel
koninin bir parçasıdır.
dönel yüzey olsun. Eğer 𝑀 yüzeyi bir 𝑐 > 0 sabit sayısı için
1
𝐾=
𝑐2
biçiminde pozitif Gauss eğriliğine sahip ise bu taktirde
𝑢 𝑢
𝑓2 (𝑢) = 𝑐1 𝑐𝑜𝑠 ( ) + 𝑐2 𝑠𝑖𝑛 ( ) , 𝑐1 , 𝑐2 ∈ ℝ (3.1.26)
𝑐 𝑐
eşitliği sağlanır. Bununla birlikte 𝑐2 = 0 için
i. Eğer 𝑐1 = 𝑐 ise bu durumda 𝑀 𝑐 yarıçaplı küre yüzey belirtir.

ii. Eğer 𝑐1 > 𝑐 ise bu durumda 𝑀 hiperbolik küresel yüzey belirtir (Şekil 8.3.1-a).
iii. Eğer 𝑐1 < 𝑐 ise bu durumda 𝑀 eliptik küresel yüzey belirtir (Şekil 8.3.1-b).
a) b)
3 3
Şekil 8.3.1. Küresel yüzeyler: a) 𝑐1 = 2 , 𝑐 = 1 hiperbolik, b) 𝑐1 = 5 , 𝑐 = 1 eliptik durum
(Velickovic, 2002).
1
dönel yüzey olsun. Eğer 𝑀 yüzeyi bir 𝑐 > 0 sabit sayısı için K = − c2 biçiminde negatif
Gauss eğriliğine sahip ise bu takdirde
𝑢 𝑢
𝑓2 (𝑢) = 𝑐1 𝑐𝑜𝑠ℎ ( ) + 𝑐2 𝑠𝑖𝑛ℎ ( ) , 𝑐1 , 𝑐2 ∈ ℝ (8.3.27)
𝑐 𝑐
eşitliği sağlanır. Bununla birlikte
i. Eğer 𝑐1 = −𝑐2 = 𝜆 ≠ 0 ise 𝑓2 (𝑢) = 𝜆𝑒 −𝑢⁄𝑐 dır. Bu durumda 𝑀 yüzeyi
parabolik pseudo-küresel yüzey belirtir (Şekil 8.3.2-a).
𝑢
ii. Eğer 𝑐2 = 0, 𝑐1 = 𝜆 ≠ 0 ise 𝑓2 (𝑢) = 𝜆 𝑐𝑜𝑠ℎ ( 𝑐 ) dir. Bu durumda 𝑀 hiperbolik
pseudo- küresel yüzey belirtir (Şekil 8.3.2-b).
𝑢
iii. Eğer 𝑐1 = 0, 𝑐2 = 𝜆 ≠ 0 ise 𝑓2 (𝑢) = 𝜆 𝑠𝑖𝑛ℎ ( ) dir. Bu durumda 𝑀 eliptik
𝑐
pseudo- küresel yüzey belirtir (Şekil 8.3.2-c).
44
a) b) c)
3 3
Şekil 8.3.2. Pseudo-küresel yüzeyler: a) 𝜆 = 2 , c = 1 parobolik, b) 𝜆 = 4 , c = 1
1
hiperbolik c) 𝜆 = 2 , c = 1 eliptik durum (Velickovic, 2002).
Örnek 8.3.22 (Beltrami yüzeyi) Dönel yüzeyin meridyen eğrisi,
𝜆2
𝛼(𝑢) = (∫ √1 − 𝑐 2 𝑒 −2𝑢⁄𝑐 𝑑𝑢, 𝜆𝑒 −𝑢⁄𝑐 ) (8.3.28)
traktriks eğrisi ise bu durumda dönel yüzey ℝ3 de Beltrami yüzeyi olarak adlandırılır. Bu
yüzeyin bir parametrelendirmesi,
𝜆2
𝑥(𝑢, 𝑣) = (∫ √1 − 𝑐 2 𝑒 −2𝑢⁄𝑐 𝑑𝑢 , 𝜆𝑒 −𝑢⁄𝑐 𝑐𝑜𝑠 𝑣 , 𝜆𝑒 −𝑢⁄𝑐 𝑠𝑖𝑛 𝑣) (8.3.29)
1
dir. Sonuç olarak Beltrami yüzeylerinin Gauss eğriliği 𝐾 = − 𝑐 2 dir. Bu nedenle
Beltrami yüzeyleri parabolik pseudo-küresel yüzeyler sınıfına girmektedir. Pseudo-küre,
1868 yılında Eugenio Beltrami tarafından çalışılmış olup hiperbolik geometri için bir
model teşkil eder (Beltrami, 1868). Bu çalışmalardan da bilindiği üzere pseudo-küre
negatif, sabit Gauss eğriliğine sahiptir.
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑓(𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑓(𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣); 𝑓(𝑢) > 0 (8.3.30)
koordinat yamasıyla verilen dönel yüzeyin ortalama eğriliğini hesaplayınız. Bu yüzeyin

minimal olması için 𝑓(𝑢) ne olmalıdır ?.
Çözüm. (8.3.19) eşitliğinde dönel yüzeyin ortalama eğriliği
1 𝑓1′ (𝑢) 𝜅(𝑢)

𝐻= ( − 3 )
2 𝜂(𝑢)𝑓2 (𝑢) 𝜂 (𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Böylece bu eşitlikte
45
𝑓1 (𝑢) = 𝑢, 𝑓2 (𝑢) = 𝑓(𝑢) ve 𝜅(𝑢) = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 ′′(𝑢) − 𝑓1′′ (𝑢)𝑓2 ′(𝑢)
alınarak
1 + (𝑓 ′ (𝑢))2 − 𝑓 ′′ (𝑢)𝑓(𝑢)
𝐻= (8.3.31)
2𝑓(𝑢)(1 + (𝑓 ′ (𝑢))2 )3/2
elde edilir. Sonuç olarak verilen yüzeyin minimal olması için gerek ve yeter koşul
1 + (𝑓 ′ (𝑢))2 − 𝑓 ′′ (𝑢)𝑓(𝑢) = 0
eşitliğinin sağlanmasıdır. Bu diferansiyel denklemin aşikar olmayan bir çözümü 𝑓(𝑢) =

𝑢
𝑎𝑐𝑜𝑠ℎ (𝑎 + 𝑏) dir. Buradan dönel yüzeyin meridyen eğrisi
𝑢
𝛼(𝑢) = (𝑢, 𝑎𝑐𝑜𝑠ℎ ( + 𝑏)) (8.3.32)
𝑎
katenar olup; dönel yüzey
𝑢 𝑢
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑎𝑐𝑜𝑠ℎ ( + 𝑏) 𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑎𝑐𝑜𝑠ℎ ( + 𝑏) 𝑠𝑖𝑛𝑣) (8.3.33)
𝑎 𝑎
koordinat yamasına sahip katenoid belirtir.
𝑢 𝑢
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑎𝑐𝑜𝑠ℎ ( + 𝑏) 𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑎𝑐𝑜𝑠ℎ ( + 𝑏) 𝑠𝑖𝑛𝑣) (8.3.34)
𝑎 𝑎
−𝑐 ≤ 𝑢 ≤ 𝑐, 0 ≤ 𝑣 ≤ 2𝜋 koordinat yamasıyla verilen katenoid yüzeyinin Gauss ve
toplam Gauss eğriliklerini hesaplayınız.
𝑢
Çözüm. (8.1.9) dönel yüzey yamasında 𝑓1 (𝑢) = 𝑢, 𝑓2 (𝑢) = 𝑎𝑐𝑜𝑠ℎ (𝑎 + 𝑏) olduğundan
1 𝑢
𝜅(𝑢) = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2′′ (𝑢) − 𝑓1′′ (𝑢)𝑓2′ (𝑢) = 𝑐𝑜𝑠ℎ ( + 𝑏),
𝑎 𝑎
𝑢
𝜂(𝑢) = √(𝑓1′ )2 + (𝑓2′ )2 = 𝑐𝑜𝑠ℎ ( + 𝑏)
𝑎
elde edilir. Böylece bu değerler (8.3.20) de yerine yazılırsa, tor yüzeyin Gauss eğriliği
𝜅(𝑢)𝑓1′ (𝑢) 1
𝐾=− 4
=− 𝑢
𝜂 (𝑢)𝑓2 (𝑢) 𝑎2 𝑐𝑜𝑠ℎ4 (𝑎 + 𝑏)
olarak bulunur. Toplam Gauss eğriliğini hesaplamak için

𝑢 𝑢
𝑔11 = 𝑐𝑜𝑠ℎ2 ( + 𝑏) , 𝑔12 = 0, 𝑔22 = 𝑎2 𝑐𝑜𝑠ℎ2 ( + 𝑏)
𝑎 𝑎
46
1.inci temel form katsayılarına ve dolayısıyla
2
𝑢
√𝑔 = √𝑔11 𝑔22 − 𝑔12 = 𝑎𝑐𝑜𝑠ℎ2 ( + 𝑏)
𝑎
alan elamanına ihtiyaç duyulur. Bunlar yardımıyla bu yüzeyin toplam Gauss eğriliği
𝑐 2𝜋
1 𝑐
𝒦 = ∬ 𝐾 √𝑔𝑑𝑢𝑑𝑣 = ∫ ∫ 𝑢 𝑑𝑢𝑑𝑣 = −4𝜋𝑡𝑎𝑛ℎ ( + 𝑏)
𝑐𝑜𝑠ℎ2 (𝑎 + 𝑏) 𝑎
𝑈 −𝑐 0
olarak hesaplanır. Dikkat edilirse 𝑐 → ∞ için bu değer 𝒦 = −4𝜋 olacaktır. 
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑏𝑣); 𝑏 > 0 (8.3.35)
koordinat yamasıyla verilen helikoid yüzeyinin ortalama eğriliği ve Gauss eğriliğini

hesaplayınız.
Çözüm. Örnek 8.1.4 de helikoid yüzeyinin 1.inci ve 2.nci temel form katsayıları
katsayıları
𝑔11 = 1, 𝑔12 = 𝑔21 = 0, 𝑔22 = 𝑢2 + 𝑏 2
ve
−𝑏
𝑐11 = 0, 𝑐12 = 𝑐21 = , 𝑐22 = 0
√𝑢2 + 𝑏 2
olarak hesaplanmıştı. Böylece helikoid yüzeyinin ortalama eğriliği
𝑔22 𝑐11 + 𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12

𝐻= =0
2𝑔
olarak bulunur. Diğer bir deyişle helikoid yüzeyi minimaldir. Benzer şekilde helikoid
yüzeyinin Gauss eğriliği
𝑐11 𝑐22 − (𝑐12 )2 −𝑏 2

𝐾= = 2 (8.3.36)
𝑔 (𝑢 + 𝑏 2 )2
olarak bulunur. Diğer bir değişle helikoid yüzeyi negatif Gauss eğrilikli bir yüzeydir. 
Örnek 8.3.25 ℝ3 de 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑣, ℎ(𝑢, 𝑣)) Monge yamasıyla verilen graf yüzeyinin
Gauss ve ortalama eğriliğini bulunuz.
Çözüm. Örnek 8.1.9 da graf yüzeyin 1.inci temel form katsayıları
𝑔11 = 1 + ℎ𝑢2 , 𝑔12 = ℎ𝑢 ℎ𝑣 , 𝑔22 = 1 + ℎ𝑣2

ve 2.nci temel form katsayıları
47
ℎ𝑢𝑢 ℎ𝑢𝑣 ℎ𝑣𝑣
𝑐11 = , 𝑐12 = , 𝑐22 =
√𝑔 √𝑔 √𝑔
olarak hesaplanmıştı. Buradan graf yüzeyinin Gauss ve ortalama eğrilikleri sırasıyla

2 2
𝑐11 𝑐22 − 𝑐12 ℎ𝑢𝑢 ℎ𝑣𝑣 − ℎ𝑢𝑣
𝐾= =
𝑔 1 + ℎ𝑢2 + ℎ𝑣2
ve
𝑔22 𝑐11 + 𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12
𝐻=
2𝑔
ℎ𝑢𝑢 ℎ ℎ
(1 + ℎ𝑣2 ) + (1 + ℎ𝑢2 ) 𝑣𝑣 − 2ℎ𝑢 ℎ𝑣 𝑢𝑣
√𝑔 √𝑔 √𝑔
= (8.3.37)
2𝑔
(1 + ℎ𝑣2 )ℎ𝑢𝑢 + (1 + ℎ𝑢2 )ℎ𝑣𝑣 − 2ℎ𝑢 ℎ𝑣 ℎ𝑢𝑣

=
2(1 + (ℎ𝑢 )2 + (ℎ𝑣 )2 )3/2
Tanım 8.3.26 Monge yamasında

ℎ(𝑢, 𝑣) = 𝑓1 (𝑢) + 𝑓2 (𝑣) (8.3.38)
alındığında öteleme yüzeyi elde edilir.
(8.3.37) ve (8.3.38) eşitliklerinden öteleme yüzeyinin ortalama eğriliği
(1 + (𝑓2′ (𝑣))2 )𝑓1′′ (𝑢) + (1 + (𝑓1′ (𝑢))2 )𝑓2′′ (𝑣)

𝐻=
2(1 + (𝑓1′ (𝑢))2 + (𝑓2′ (𝑣))2 )3/2
olarak bulunur. Bu durumda öteleme yüzeyin minimal olması için gerek ve yeter koşul
(1 + (𝑓2′ (𝑣))2 )𝑓1′′ (𝑢) + (1 + (𝑓1′ (𝑢))2 )𝑓2′′ (𝑣) = 0
olmasıdır. Bu denklem sisteminin aşikar olmayan bir çözümü
𝑓1′′ (𝑢) 𝑓2′′ (𝑣)

= ,
1 + (𝑓1′ (𝑢))2 1 + (𝑓2′ (𝑣))2
dir. Buradan 𝑎 sabiti için
𝑓1′′ (𝑢) 𝑓2′′ (𝑣)

= 𝑎, =𝑎
1 + (𝑓1′ (𝑢))2 1 + (𝑓2′ (𝑣))2
olduğu görülür. Böylece
> ode := diff(f1(u),u,u)/a- diff(f1(u),u)^2= 1;
48
> dsolve(ode);
Maple komutu kullanılarak yukarıdaki diferensiyel denklemlerin çözümü

1
𝑓1 (𝑢) = − ln(𝑐1 sin(𝑎𝑢) + 𝑐2 cos(𝑎𝑢)
𝑎 (8.3.39)
1
𝑓2 (𝑣) = − ln(𝑐3 sin(𝑎𝑣) + 𝑐4 cos(𝑎𝑣))
𝑎
olarak hesaplanır. Bu koordinat yamasıyla verilen yüzeye Scherk yüzeyi adı verilir.
Basitliğin hatırına 𝑐1 = 𝑐3 = 0 ve 𝑎 = 𝑐2 = 𝑐4 = 1 alınırsa, Scherk yüzeyi
𝑐𝑜𝑠𝑢 𝜋 𝜋
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑣, 𝑙𝑛 | |) , − < 𝑢, 𝑣 < (8.3.40)
𝑐𝑜𝑠𝑣 2 2
koordinat yamasıyla temsil edilir.
8.3.2 ℝ𝟒 deki Bazı Yüzeylerin Gauss ve Ortalama Eğriliklerinin Hesaplanması
koordinat yamasıyla verilen yüzeyin Gauss ve ortalama eğriliklerini bulunuz.
Çözüm. Örnek 8.2.33 de 𝑀1 yüzeyinin 𝑁1 ve 𝑁2 vektörlerine karşılık gelen şekil

operatörü matrisleri sırasıyla
𝜅𝛾 (𝑢) 0
𝐴𝑁1 = [ 𝑓3 ′′ (𝑢) ]
0 −
ve
0 0
𝐴𝑁2 = [0 − 𝜅1 (𝑢) ]
𝑓3 (𝑢)𝜅𝛾 (𝑢)
olarak bulunmuştu. Bu matrisler yardımıyla yüzeyin 1. incı ve 2.nci Gauss eğrikleri
𝑓3 ′′ (𝑢)
𝐾1 = 𝑑𝑒𝑡(𝐴𝑁1 ) = −
𝑓3 (𝑢)
ve
𝐾2 = 𝑑𝑒𝑡(𝐴𝑁2 ) = 0
49
yardımıyla Gauss eğriliği
𝑛−2
𝑓3 ′′ (𝑢)
𝐾 = ∑ 𝐾𝛼 = − (8.3.41)
𝑓3 (𝑢)
𝛼=1
olarak hesaplanır. Benzer şekilde yüzeyin 1.incı ve 2.nci ortalama eğriklerinin sırasıyla
1 1 𝑓3 ′′ (𝑢)
𝐻1 = 𝑖𝑧(𝐴𝑁1 ) = (𝜅𝛾 (𝑢) − )
2 2 𝜅𝛾 (𝑢)𝑓3 (𝑢)
ve
1 𝜅1 (𝑢)
𝐻2 = 𝑖𝑧(𝐴𝑁2 ) = −
2 2𝑓3 (𝑢)𝜅𝛾 (𝑢)
olduğu görülür. Böylece 𝑀 nin ortalama eğrilik vektörü
1 𝑓3 ′′ (𝑢) 𝜅1 (𝑢)
⃗⃗ = 𝐻1 𝑁1 + 𝐻2 𝑁2 = (𝜅𝛾 (𝑢) −
𝐻 ) 𝑁1 − 𝑁 (8.3.42)
2 𝜅𝛾 (𝑢)𝑓3 (𝑢) 2𝑓3 (𝑢)𝜅𝛾 (𝑢) 2
ve böylece ortalama eğriliği
2 2
1 𝑓3 ′′ (𝑢) 𝜅1 (𝑢)
⃗⃗ ‖ = √𝐻12 +𝐻22 =
𝐻 = ‖𝐻 √(𝜅𝛾 (𝑢) − ) +( ) (8.3.43)
2 𝜅𝛾 (𝑢)𝑓3 (𝑢) 2𝑓3 (𝑢)𝜅𝛾 (𝑢)
şeklinde hesaplanır. Burada 𝜅𝛾 (𝑢) ve 𝜅1 (𝑢) fonksiyonları önceden tanımlanmıştı. 
𝑀2 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝑓1 (𝑢)𝑒
⃗⃗1 + 𝑓2 (𝑢)𝜌(𝑣)
koordinat yamasıyla verilen meridyen yüzeyinin Gauss ve ortalama eğriliklerini bulunuz.
Çözüm. Örnek 8.2.34 𝑀2 yüzeyinin 𝑁1 ve 𝑁2 vektörlerine karşılık gelen şekil operatörü

matrisleri sırasıyla
0 0 −𝜅𝛾 (𝑢) 0
𝐴𝑁1 = [ 𝜅𝜌 (𝑣)], 𝐴𝑁 = [ 𝑓1′ (𝑢)]
0 2
0
𝑓2 (𝑢) 𝑓2 (𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Bu matrisler yardımıyla yüzeyin 1. incı ve 2.nci Gauss eğrikleri
𝐾1 = 𝑑𝑒𝑡(𝐴𝑁1 ) = 0
ve
𝑓1′ (𝑢)𝜅𝛾 (𝑢)
𝐾2 = 𝑑𝑒𝑡(𝐴𝑁2 ) = −
𝑓2 (𝑢)
50
2
𝑓1′ (𝑢)𝜅𝛾 (𝑢)
𝐾 = ∑ 𝐾𝛼 = −
𝑓2 (𝑢)
𝛼=1
dir. Benzer şekilde yüzeyin 1. incı ve 2.nci ortalama eğriklerinin sırasıyla
1 𝜅𝜌 (𝑣)
𝐻1 = 𝑖𝑧(𝐴𝑁1 ) =
2 2𝑓2 (𝑢)
ve
1 1 𝑓1′ (𝑢)
𝐻2 = 𝑖𝑧(𝐴𝑁2 ) = ( − 𝜅𝛾 (𝑢))
2 2 𝑓2 (𝑢)
𝜅𝜌 (𝑣) 1 𝑓1′ (𝑢)

⃗⃗ = 𝐻1 𝑁1 + 𝐻2 𝑁2 =
𝐻 𝑁1 + ( − 𝜅𝛾 (𝑢)) 𝑁2
2𝑓2 (𝑢) 2 𝑓2 (𝑢)

2 2
1 𝜅 (𝑣) 𝑓1′ (𝑢)
⃗⃗ ‖ =
𝐻 = ‖𝐻 √( 𝜌 ) +( − 𝜅𝛾 (𝑢))
2 2𝑓2 (𝑢) 𝑓2 (𝑢)
koordinat yamasıyla verilen genel rotasyon yüzeyinin Gauss ve ortalama eğriliklerini

bulunuz.
Çözüm. Örnek 8.2.34 de 𝑀 nin 𝑁1 ve 𝑁2 vektörlerine karşılık gelen şekil operatörü

𝜅𝛾 𝛿
− 3 0 0 − 3
𝜂 𝜙
𝐴𝑁1 = [ 𝜇 ], 𝐴𝑁2 = 𝛿
0 − 2 − 0
𝜂𝜙 [ 𝜙𝜂2 ]
olarak hesaplanmıştı. Bu matrisler yardımıyla yüzeyin 1. incı ve 2.nci Gauss eğrikleri

𝜇𝜅𝛾
𝐾1 = 𝑑𝑒𝑡(𝐴𝑁⃗⃗1 ) =
𝜂4 𝜙 2
ve
𝛿2
𝐾2 = 𝑑𝑒𝑡(𝐴𝑁⃗⃗2 ) = −
𝜙 4 𝜂2
51
2
1 𝜇𝜅𝛾 𝛿 2
𝐾 = ∑ 𝐾𝛼 = ( − 2) (8.3.44)
𝜙 2 𝜂2 𝜂2 𝜙
𝛼=1
dir. Benzer şekilde yüzeyin 1. incı ve 2.nci ortalama eğrikleri sırasıyla

1 1 𝜙 2 𝜅𝛾 + 𝜂2 𝜇
𝐻1 = 𝑖𝑧(𝐴𝑁1 ) = − ( )
2 2 𝜂3 𝜙 2
ve
1
𝐻2 = 𝑖𝑧(𝐴𝑁2 ) = 0
2
1 𝜙 2 𝜅𝛾 + 𝜂2 𝜇
⃗⃗ = 𝐻1 𝑁1 + 𝐻2 𝑁2 = − (
𝐻 ) 𝑁1 (8.3.45)
2 𝜂3 𝜙 2

1 𝜙 2 𝜅𝛾 + 𝜂2 𝜇
⃗⃗ ‖ =
𝐻 = ‖𝐻 ( ) (8.3.46)
2 𝜂3 𝜙 2
Örnek 8.3.29 (Vranceanu yüzeyi)
Genel rotasyon yüzeyinde 𝑓1 (𝑢) = 𝑟(𝑢)sin𝑢, 𝑓2 (𝑢) = 𝑟(𝑢)cos𝑢, 𝑐 = 1, 𝑑 = 1

alındığında Vranceanu yüzeyi elde edileceğini 1.inci kısımda belirtmiştik. Bu durumda
2 2
𝜂 = √(𝑓1 ′(𝑢)) + (𝑓2 ′(𝑢)) = √(𝑟′)2 + 𝑟 2 , (8.3.47)
𝜙 = √𝑐 2 𝑓12 (𝑢) + 𝑑 2 𝑓22 (𝑢) = 𝑟 , (8.3.48)
𝜇 = 𝑐 2 𝑓1 (𝑢)𝑓2′ (𝑢) − 𝑑 2 𝑓2 (𝑢)𝑓1′(𝑢) = −𝑟 2 , (8.3.49)
𝛿 = 𝑐𝑑(𝑓1 (𝑢)𝑓2′ (𝑢) − 𝑓2 (𝑢)𝑓1 ′(𝑢)) = −𝑟 2 (8.3.50)

ve
𝜅𝛾 = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2′′ (𝑢) − 𝑓1′′ (𝑢)𝑓2′ (𝑢) = −2(𝑟 ′ )2 + 𝑟𝑟 ′′ − 𝑟 2 (8.3.51)
fonksiyonları (8.3.44) ve (8.3.46) da yerine yazılırsa Vranceanu yüzeyinin Gauss ve

ortalama eğrilikleri sırasıyla
1 𝜇𝜅𝛾 𝛿 2 (𝑟 ′ )2 − 𝑟𝑟 ′′
𝐾= ( − ) = (8.3.52)
𝜙 2 𝜂2 𝜂2 𝜙2 ((𝑟′)2 + 𝑟 2 )2
ve
52
𝑟𝑟 ′′ − 3(𝑟 ′ )2 − 2𝑟 2
𝐻= (8.3.53)
2((𝑟′)2 + 𝑟 2 )3/2
Böylece (8.3.38) eşitliğinden aşağıdaki sonuçlar elde edilir.
Önerme 8.3.30 Vranceanu yüzeyinin düz olması için gerek ve yeter şart
(𝑟 ′ )2 − 𝑟𝑟 ′′ = 0 (8.3.54)
olmasıdır.
Sonuç 8.3.31 Vranceanu yüzeyinin düz olması için gerek ve yeter şart
𝑟(𝑢) = 𝜆𝑒𝜇𝑢 , 𝜆, 𝜇 ∈ ℝ (8.3.55)

olmasıdır.
İspat. (8.3.54) diferensiyel denkleminin
> ode1:=diff(r(v),v,v)*r(v)-diff(r(v),v)^2=0;
> dsolve (ode1);
Maple komutu yardımıyla çözümünden istenilen sonuç elde edilir. ■
Açıklama 8.3.32 (8.3.55) eşitliğinde 𝜆 = 1 ve 𝜇 = 0 alınırsa 𝑟(𝑢) = 1 elde edilir. Bu

durumda Vranceanu yüzeyi Clifford tor yüzeyi olarak adlandırılır (Yoon 2003).
(8.3.53) eşitliğinden aşağıdaki sonuçlar elde edilir.
Önerme 8.3.33 Vranceanu yüzeyinin minimal olması için gerek ve yeter şart
2𝑟 2 + 3(𝑟 ′ )2 − 𝑟𝑟 ′′ = 0 (8.3.56)
eşitliğinin sağlanmasıdır.
Sonuç 8.3.34 Vranceanu yüzeyinin minimal olması için gerek ve yeter şart
1
𝑟(𝑢) = ± , 𝑎, 𝑏 ∈ ℝ (8.3.57)
√asin(2𝑢) − 𝑏𝑐𝑜𝑠(2𝑢)
olmasıdır (Arslan ve ark. 2011a).
İspat. (8.3.56) diferensiyel denkleminin
> ode2:=diff(r(u),u,u)*r(u)-3*diff(r(u),u)^2-2*r(u)^2=0;
> dsolve (ode2);
maple komutu yardımıyla çözümünden
53
1 1
𝑟(𝑢) = ve 𝑟(𝑢) = − ,
√asin(2𝑢) − 𝑏𝑐𝑜𝑠(2𝑢) √asin(2𝑢) − 𝑏𝑐𝑜𝑠(2𝑢)
elde edilir. Burada 𝑎 ve 𝑏 integral sabitleridir. ■
Açıklama 8.3.35 Sonuç 8.3.34 de ifade edilen minimal yüzeyler Eisenhart’ın

çalışmasında ele alınmış olup R-yüzeyleri olarak bilinir (Eisenhart 1912).
8.3.3 Eğriliklerin İkinci Temel Form Vektörleri Yardımıyla Hesaplanması
Önerme 8.3.36 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyi 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler yaması ile verilsin. Bu takdirde

𝑀 nin 𝑝 noktasındaki 𝑇𝑝 𝑀 tanjant uzayının {𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 } vektörlerine Gram-Schmidt
ortonormalleştirme yöntemi uygulanarak
𝑥𝑢
𝑒1 =
√𝑔11
(8.3.58)
√𝑔11 𝑔12
𝑒2 = (𝑥𝑣 − 𝑥 )
√𝑔 𝑔11 𝑢
ortonormal vektörleri elde edilir.
(8.3.58) deki vektörler yardımıyla aşağıdaki sonuç elde edilir.

𝑀 nin 𝑝 noktasındaki {𝑒1 , 𝑒2 } ortonormal teğet vektörlerine göre 2.nci temel form
vektörleri
1
ℎ(𝑒1 , 𝑒1 ) = ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 )
𝑔11
1 𝑔12
ℎ(𝑒1 , 𝑒2 ) = ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) − ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) (8.3.59)
√𝑔 𝑔11 √𝑔
2
𝑔11 𝑔12 𝑔12
ℎ(𝑒2 , 𝑒2 ) = ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) − 2 ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) + ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 )
𝑔 𝑔 𝑔𝑔11
dir.
Y. Teorem 8.3.38 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyi 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler yaması ile verilsin. Bu

takdirde 𝑀 nin 𝑝 noktasındaki {𝑒1 , 𝑒2 } ortonormal teğet vektörleri için M nin Gauss
eğriliği
𝐾 = 〈ℎ(𝑒1 , 𝑒1 ), ℎ(𝑒2 , 𝑒2 )〉 − 〈ℎ(𝑒1 , 𝑒2 ), ℎ(𝑒1 , 𝑒2 )〉 (8.3.60)
eşitliği ile hesaplanır (Chen 1973).
İspat. (8.3.59) daki eşitliklerden
54
1 𝑔12
〈ℎ(𝑒1 , 𝑒1 ), ℎ(𝑒2 , 𝑒2 )〉 = 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 )〉 − 2 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 )〉
𝑔 𝑔𝑔11
2
𝑔12
+ 2 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 )〉
𝑔𝑔11
ve benzer şekilde
1 𝑔12
〈ℎ(𝑒1 , 𝑒2 ), ℎ(𝑒1 , 𝑒2 )〉 = 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 )〉 − 2 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 )〉
𝑔 𝑔𝑔11
2
𝑔12
+ 2 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 )〉
𝑔𝑔11
elde edilir. Buradan, eşitlikler taraf tarafa birbirlerinden çıkarılırsa

〈ℎ(𝑒1 , 𝑒1 ), ℎ(𝑒2 , 𝑒2 )〉 − 〈ℎ(𝑒1 , 𝑒2 ), ℎ(𝑒1 , 𝑒2 )〉
1
= (〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 )〉 − 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 )〉) (8.3.61)
𝑔
elde edilir. Böylece (8.2.11) eşitliğinden
𝑛
𝛼
ℎ (𝑥𝑢𝑖 , 𝑥𝑢𝑗 ) = ∑ c𝑖𝑗 𝑁𝛼 , 1 ≤ 𝑖, 𝑗 ≤ 2 (8.3.62)
𝛼=1
elde edilir, burada 𝑢1 = 𝑢 ve 𝑢2 = 𝑣 alınmıştır. Son eşitlik yardımıyla

𝑛−2
1 1 𝛼 𝛼 𝛼 )2 )
(〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 )〉 − 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 )〉) = ∑(𝑐11 𝑐22 − (𝑐12 (8.3.63)
𝑔 𝑔
𝛼=1
bulunur. Sonuç olarak (8.3.63) denklemi (8.3.10) ile karşılaştırıldığında istenilen sonuç
elde edilir. 
(8.3.10) ve (8.3.63) eşitlikleri yardımıyla aşağıdaki sonuç elde edilir:
Teorem 8.3.39 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyi 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler yaması ile verilsin. Bu takdirde

𝑀 nin 𝑝 noktasındaki {𝑒1 , 𝑒2 } ortonormal teğet vektörleri için M nin Gauss eğriliği
1
𝐾= (〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 )〉 − 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 )〉) (8.3.64)
𝑔
Eşitliği ile hesaplanır. Burada 𝑔 = 𝑔11 𝑔22 − (𝑔12 )2 dir.
Gauss denklemleri kullanılarak aşağıdaki sonuç elde edilir.

M nin 𝐾 Gauss eğriliği için
55
1 𝜕 2 𝑔11 𝜕 2 𝑔12 𝜕 2 𝑔22
𝑔𝐾 = − ( − 2 + ) (8.3.65)
2 𝜕𝑣 2 𝜕𝑢𝜕𝑢 𝜕𝑢2
1 1 1 )2 )𝑔 2 2 2 2 2 1 1 2 1 2
−(Γ11 Γ22 − (Γ12 11 − (Γ11 Γ22 − (Γ12 ) )𝑔22 − (Γ11 Γ22 − 2Γ12 Γ12 + Γ11 Γ22 )𝑔12
Ortonormal koordinat yaması için aşağıdaki sonuç elde edilir:
Önerme 8.3.41 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyi 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler, ortogonal yaması ile verilsin.

Bu takdirde M nin Gauss eğriliği
1 (𝑔11 )𝑣 (𝑔22 )𝑢
𝐾=− {( ) +( ) } (8.3.66)
2√𝑔11 𝑔22 √𝑔11 𝑔22 √ 𝑔11 𝑔22
𝑣 𝑢
ile hesaplanır. Eğer 𝑥 yaması izotermal ise

1 𝜆𝑣 𝜆𝑢 1
𝐾=− {( ) + ( ) } = − Δ(𝑙𝑜𝑔𝜆) (8.3.66)1
𝜆2 𝜆 𝑣 𝜆 𝑢 𝜆2
dır. Burada
𝜕2 𝜕2
Δ= +
𝜕𝑢2 𝜕𝑣 2
Öklidyen Laplasını ifade eder.
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑣, 𝑟(𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑟(𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣) (8.3.67)
biçiminde açık formda tanımlanan yüzeye Aminov yüzeyi adı verilir. Burada 𝑟(𝑢) reel
değerli türevlenebilir bir fonksiyondur. Bu yüzeyin Gauss eğriliğini bulunuz.
Çözüm. Yukarıdaki hesaplamalardan yararlanarak bu yüzeyin 1.inci temel form

katsayıları
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 1 + (𝑟′(𝑢))2 ,
𝑔12 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 0, (8.3.68)
2
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 1 + 𝑟 (𝑢)
dir. Böylece (8.3.66) eşitliği yardımıyla bu yüzeyin Gauss eğriliği

′
1 𝑟𝑟′
𝐾=− {( )}
√(1 + (𝑟′)2 )(1 + 𝑟 2 ) √(1 + (𝑟′)2 )(1 + 𝑟 2 )
56
olarak hesaplanır. Özel olarak 𝑟(𝑢) = 𝑢 alınırsa Gauss eğrilik
1
𝐾=−
2(1 + 𝑟 2 )2
bulunur. 
Örnek 8.3.43 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler yaması ile verilen 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyinin 1.inci temel

formu
𝑑𝑠 2 = 𝑑𝑢2 + 2𝑐𝑜𝑠𝜃𝑑𝑢𝑑𝑣 + 𝑑𝑣 2 (8.3.69)
biçiminde Tchebycheff koordinatları ile verilsin. Bu yüzeyin Gauss eğriliğinin 𝐾 = −1

olması için
𝜃𝑢𝑣 = 𝑠𝑖𝑛𝜃 (8.3.70)
sine-Gordon denkleminin sağlanması gerektiğini gösteriniz.
Çözüm. Sonuç 8.2.6 yardımıyla M nin Christoffel sembolleri için

1 2 2 1
Γ11 + Γ11 𝑐𝑜𝑠𝜃 = 0, Γ22 + Γ22 𝑐𝑜𝑠𝜃 = 0,
1 2 2 1
Γ12 + Γ12 𝑐𝑜𝑠𝜃 = 0, Γ12 + Γ12 𝑐𝑜𝑠𝜃 = 0,
1 2 2 1
Γ22 + Γ22 𝑐𝑜𝑠𝜃 = −𝜃𝑣 𝑠𝑖𝑛𝜃, Γ11 + Γ11 𝑐𝑜𝑠𝜃 = −𝜃𝑢 𝑠𝑖𝑛𝜃
olarak bulunur. Böylece bu değerler (8.3.65) eşitliğinde yerine yazılıp Tchebycheff

koordinatları kullanılırsa
𝜕2 2
(1 − 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃)𝐾 = (𝑐𝑜𝑠𝜃) + Γ22 𝜃𝑢 𝑠𝑖𝑛𝜃
𝜕𝑢𝜕𝑣
2
elde edilir. Bununla birlikte yukarıdaki denklemlerden Γ22 𝑠𝑖𝑛𝜃 = 𝜃𝑣 𝑐𝑜𝑠𝜃 olduğundan
(1 − 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃)𝐾 = −𝜃𝑢𝑣 𝑠𝑖𝑛𝜃
−𝜃𝑢𝑣
bulunur. Buradan 𝐾 = sonucuna varılır. Böylece, 𝐾 = −1 olması durumunda
𝑠𝑖𝑛𝜃
(8.3.70) denklemi elde edilir. İkinci dereceden lineer olmayan bu kısmi diferansiyel
denklem soliton teorinin temel dalga denklemlerinden önemli birini oluşturur. 
Örnek 8.3.44 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler yaması ile verilen 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyinin 1.inci temel

formu
𝑑𝑠 2 = 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃𝑑𝑢2 + 𝑠𝑖𝑛2 𝜃𝑑𝑣 2 (8.3.71)
biçiminde verilsin. Bu yüzeyin Gauss eğriliğiniin 𝐾 = −1 olması için
𝜃𝑢𝑢 + 𝜃𝑣𝑣 = 𝑐𝑜𝑠𝜃𝑠𝑖𝑛𝜃 (8.3.72)

denkleminin sağlanması gerektiğini gösteriniz.
Çözüm. (8.3.71) metriği ile verilen yüzeyin 1.inci temel form katsayıları
57
𝑔11 = 𝑐𝑜𝑠 2 𝜃, 𝑔11 = 0, 𝑔11 = 𝑠𝑖𝑛2 𝜃
dır. Bu fonksiyonların 𝑢 ve 𝑣 ye göre kısmı türevleri alınıp (8.3.66) da yerine yazılırsa

−𝑐𝑜𝑠𝜃𝑠𝑖𝑛𝜃𝐾 = 𝜃𝑢𝑢 + 𝜃𝑣𝑣
elde edilir. Böylece, 𝐾 = −1 olması durumunda (8.3.72) denklemi elde edilir. 
Teorem 8.3.45 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyi 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler yaması ile verilsin. Bu takdirde

𝑀 nin 𝑝 noktasındaki {𝑒1 , 𝑒2 } ortonormal teğet vektörleri için M nin ortalama eğrilik
vektörü
1
𝐻⃗⃗ = (ℎ(𝑒1 , 𝑒1 ) + ℎ(𝑒2 , 𝑒2 )) (8.3.73)
2
eşitliği ile hesaplanır (Chen 1973)
İspat. (8.3.59) daki eşitlikler kullanılarak

𝑔11 𝑔12 𝑔22
ℎ(𝑒1 , 𝑒1 ) + ℎ(𝑒2 , 𝑒2 ) = ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) − 2 ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) + ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) (8.3.74)
𝑔 𝑔 𝑔
elde edilir. Ayrıca (8.3.62) eşitliği yardımıyla bu denklem

𝑛−2
1 𝛼 𝛼 𝛼 )𝑁
ℎ(𝑒1 , 𝑒1 ) + ℎ(𝑒2 , 𝑒2 ) = ∑(𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12 +𝑔22𝑐11 𝛼
𝑔
𝛼=1
biçimine dönüşür. Böylece son eşitlik (8.3.3) ile karşılaştırıldığında istenilen sonuç elde
edilir. 
Buradan(8.3.73) ve (8.3.74) yardımıyla aşağıdaki sonuç elde edilir.
Sonuç 8.3.46 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyi 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler yaması ile verilsin. Bu takdirde

𝑀 nin ortalama eğrilik vektörü
1
⃗⃗ =
𝐻 (𝑔 ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) − 2𝑔12 ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) + 𝑔22 ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 )) (8.3.75)
2𝑔 11
eşitliği ile hesaplanır. Burada 𝑔 = 𝑔11 𝑔22 − (𝑔12 )2 dir.
Açıklama 8.3.47 1) (8.2.4) Gauss denklemi kullanılarak 2.nci temel form vektörleri
1 2
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) = 𝑥𝑢𝑢 − (Γ11 𝑥𝑢 + Γ11 𝑥𝑣 ),
1 2
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) = 𝑥𝑢𝑣 − (Γ12 𝑥𝑢 + Γ12 𝑥𝑣 ), (8.3.76)
1 2
ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) = 𝑥𝑣𝑣 − (Γ22 𝑥𝑢 + Γ22 𝑥𝑣 )
olarak bulunur.
58
2) 𝑔12 = 0 olduğunda (8.1.1), (8.2.3) ve (8.3.76) eşitlikleri yardımıyla
1 1
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) = 𝑥𝑢𝑢 − 〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑥𝑢 〉𝑥𝑢 + 〈𝑥 , 𝑥 〉𝑥
𝑔11 𝑔22 𝑢𝑣 𝑢 𝑣
1 1
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) = 𝑥𝑢𝑣 − 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑥𝑢 〉𝑥𝑢 − 〈𝑥 , 𝑥 〉𝑥 (8.3.77)
𝑔11 𝑔22 𝑢𝑣 𝑣 𝑣
1 1
ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) = 𝑥𝑣𝑣 + 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑥𝑣 〉𝑥𝑢 − 〈𝑥 , 𝑥 〉𝑥
𝑔11 𝑔22 𝑣𝑣 𝑣 𝑣
elde edilir.
Sonuç 8.3.48 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyi 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler yaması ile verilsin. Bu takdirde

𝑀 nin 𝐻 ortalama eğriliği
1 1 )2 2 2 )2 1 1 )(Γ 2 2
4𝑔2 𝐻 2 = ‖𝑥𝑢𝑢 + 𝑥𝑣𝑣 ‖2 − (Γ11 +Γ22 𝑔11 − (Γ11 +Γ22 𝑔22 − 2(Γ11 +Γ22 11 +Γ22 )
eşitliği ile hesaplanır. Burada 𝑔 = 𝑔11 𝑔22 − (𝑔12 )2 dir.
Dikkat edilirse bu hesaplama yönteminde yüzeyin normal vektörlerine, dolayısıyla 2.nci

temel form katsayılarına ihtiyaç duyulmamıştır.
Örnek 8.3.49 ℝ3
koordinat yamasıyla verilen dönel yüzeyin Gauss eğriliğini ve ortalama eğrilik vektörünü
bulunuz.
Çözüm. Bu yüzeyin 2.nci temel form vektörleri (8.2.17) de

𝜅(𝑢)
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) = 𝑐11 𝑁 = − 𝑁,
𝜂(𝑢)
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) = 𝑐12 𝑁 = 0
ve
𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)
ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) = 𝑐22 𝑁 = 𝑁
𝜂(𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Böylece dönel yüzeyin Gauss eğriliği ve ortalama eğrilik vektörü
sırasıyla
1 𝜅(𝑢)𝑓1′ (𝑢)
𝐾 = (〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 )〉 − 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 )〉) = − 4
𝑔 𝜂 (𝑢)𝑓2 (𝑢)
ve
1
⃗⃗ =
𝐻 (𝑔 ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) − 2𝑔12 ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) + 𝑔22 ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ))
2𝑔 11
1 𝑓1′ (𝑢) 𝜅(𝑢)

= ( − 3 )𝑁
2 𝜂(𝑢)𝑓2 (𝑢) 𝜂 (𝑢)
59
koordinat yamasıyla verilen rotasyonel yüzeyin ikinci temel form vektörlerini bulunuz.
Çözüm. Bu yüzeyin 2.nci temel form vektörleri (8.2.18) de
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) = 𝜅𝛾 (𝑢)𝑁1 ,
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) = 0
ve
𝑓3 ′′ (𝑢)𝑓3 (𝑢) 𝑓3 ′′ (𝑢) 𝜅1(𝑢)
ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) = − 𝑁1 − 𝑁2
𝜅𝛾 (𝑢) 𝜅𝛾 (𝑢)
olarak olarak hesaplanmıştı. Böylece 𝑀1 yüzeyinin Gauss eğriliği ve ortalama eğrilik

vektörü sırasıyla
1
𝐾 = (〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 )〉 − 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 )〉)
𝑔
𝑓3 ′′ (𝑢)𝑓3 (𝑢)
=−
𝑔
ve
1
⃗⃗ =
2𝑔 11
1 𝑓3 ′′ (𝑢)𝑓3 (𝑢) 𝑓3 ′′ (𝑢) 𝜅1 (𝑢)
= {(𝜅𝛾 (𝑢) − )𝑁⃗⃗1 − ⃗⃗2 }
𝑁
2𝑔 𝜅𝛾 (𝑢) 𝜅𝛾 (𝑢)
olarak hesaplanır. Burada 𝑔 = 𝑔11 𝑔22 − (𝑔12 )2 dir.
Bu hesaplamalar ile (8.3.26) ve (8.3.27) eşitliklerinde elde edilen sonuçların aynı olduğu
görülür. 
Tanım 8.3.51 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyi 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler yaması ile verilsin. Bu takdirde

𝑀 nin 𝑝 noktasındaki 𝑇𝑝 𝑀 teğet uzayının {𝑒1 , 𝑒2 } ortonormal bazına bağlı 2.nci temel
form katsayıları
𝛼
ℎ𝑖𝑗 = 〈ℎ(𝑒𝑖 , 𝑒𝑗 ), 𝑁𝛼 〉 (8.3.78)
şeklinde tanımlanır (Chen 1973).
𝑀 nin 𝑝 noktasındaki 𝑇𝑝 𝑀 teğet uzayının {𝑒1 , 𝑒2 } ortonormal bazına bağlı 2.nci temel
form katsayıları
𝛼
𝛼
𝑐11
ℎ11 = 〈ℎ(𝑒1 , 𝑒1 ), 𝑁𝛼 〉 =
𝑔11
𝛼 𝛼
1 𝛼
𝑔12 𝛼
ℎ12 = ℎ21 = 〈ℎ(𝑒1 , 𝑒2 ), 𝑁𝛼 〉 = (𝑐12 − 𝑐 ) (8.3.79)
√𝑔 𝑔11 11
60
2
𝛼
1 𝛼 𝛼
𝑔12
ℎ22 = 〈ℎ(𝑒2 , 𝑒2 ), 𝑁𝛼 〉 = (𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12 + 𝑐𝛼 )
𝑔 𝑔11 11
dır.
İspat. (8.2.13), (8.3.58), (8.3.59) ve (8.3.78) denklemlerinden (8.3.79) elde edilir. ■
Tanım 8.3.53 𝑀 ⊂ ℝ𝑛 yüzeyi 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ𝑛 regüler yaması ile verilsin. Bu takdirde

𝑀 nin 𝑝 noktasındaki 𝑇𝑝 𝑀 teğet uzayının {𝑒1 , 𝑒2 } ortonormal bazına bağlı ve 𝑁𝛼 ya
karşılık gelen şekil operatörü matrisi
𝛼 𝛼
ℎ ℎ12
𝐴̃𝑁𝛼 = ( 11
𝛼 𝛼 ) (8.3.80)
ℎ21 ℎ22
ile hesaplanır. Burada
𝛼
ℎ𝑖𝑗 = 〈ℎ(𝑒𝑖 , 𝑒𝑗 ), 𝑁𝛼 〉
dır.

takdirde 𝑀 nin 𝑝 noktasındaki 𝑇𝑝 𝑀 teğet uzayının {𝑒1 , 𝑒2 } ortonormal bazına bağlı ve 𝑁𝛼
ya karşılık gelen şekil operatörü matrisi
𝛼
𝑐11 1 𝛼
𝑔12 𝛼
(𝑐12 − 𝑐 )
𝑔11 √𝑔 𝑔11 11
𝐴̃𝑁𝛼 = 2 (8.3.81)
1 𝛼
𝑔12 𝛼 1 𝛼 𝛼
𝑔12
(𝑐12 − 𝑐11 ) (𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12 + 𝑐𝛼 )
(√𝑔 𝑔11 𝑔 𝑔11 11 )
dir.
İspat. (8.3.45) deki eşitliklerden istenilen sonuç elde edilir. ■

⃗⃗ sırasıyla
takdirde 𝑀 nin Gauss eğriliği 𝐾 ve ortalama eğrilik vektörü 𝐻
𝑛−2
𝐾 = ∑ 𝑑𝑒𝑡(𝐴̃𝑁𝛼 ) (8.3.82)
𝛼=1
ve
𝑛−1
1
⃗⃗ = ∑ 𝑖𝑧(𝐴̃𝑁 )𝑁𝛼
𝐻 (8.3.83)
𝛼
2
𝛼=1
ile hesaplanır.
İspat. (8.3.81) de tanımlı 𝐴̃𝑁𝛼 matrisi için

𝑛−2
1 𝛼 𝛼
𝑑𝑒𝑡(𝐴̃𝑁𝛼 ) = (𝑐11 𝛼 )2 )
𝑐22 − (𝑐12 = 𝐾𝛼 ; 𝐾 = ∑ 𝐾𝛼 ,
𝑔
𝛼=1
61
𝑛−2
1 1
𝑖𝑧(𝐴̃𝑁𝛼 ) = (𝑔 𝑐 𝛼 − 2𝑔12 𝑐12
𝛼 𝛼 )
+𝑔22 𝑐11 ⃗⃗ = ∑ 𝐻𝛼 𝑁𝛼
= 𝐻𝛼 ; 𝐻
2 2𝑔 11 22
𝛼=1
olduğundan ispat tamamlanır. ■
Dikkat edilirse (8.2.39) ve (8.3.81) eşitliklerinde tanımlanan şekil operatörü matrisleri

birbirinden farklı olmasına rağmen determinantları ve izleri aynıdır.
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢, 𝑣, 𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣) (8.3.84)
açık formda verilen Aminov yüzeyinin Gauss ve ortalama eğriliklerini 2.nci temel form
vektörleri yardımıyla bulunuz.
Çözüm. 𝑥 in 1.inci ve 2.nci mertebeden kısmi türevleri sırasıyla
𝑥𝑢 = (1,0, 𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑠𝑖𝑛𝑣)

𝑥𝑣 = (0,1, −𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣)
ve
𝑥𝑢𝑢 = (0,0,0,0),
𝑥𝑢𝑣 = ( 0,0, −𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑐𝑜𝑠𝑣),
𝑥𝑣𝑣 = (0, 0, −𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, −𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣)
olarak bulunur. Buradan verilen Aminov yüzeyinin 1.inci temel form katsayıları
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 2 ,
𝑔12 = 𝑔21 = 0,
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 1 + 𝑢2
dir. Böylece graf yüzeyinin Christoffel sembolleri
𝜕𝑔11 𝜕𝑔11 𝜕𝑔11

1
Γ11 = 𝜕𝑢 2
= 0, Γ11 = − 𝜕𝑣 = 0, Γ12 = 𝜕𝑣 = 0,
1
2𝑔11 2𝑔22 2𝑔11
𝜕𝑔22 𝜕𝑔22
2 𝜕𝑢 𝑢 1 𝜕𝑢 = − 𝑢 , Γ 2 = 0
Γ12 = = , Γ22 = −
2𝑔22 1 + 𝑢2 2𝑔11 2 22
olarak hesaplanır. Buradan
1 2
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) = 𝑥𝑢𝑢 − Γ11 𝑥𝑢 − Γ11 𝑥𝑣 = (0,0,0,0)
1 2
1
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) = 𝑥𝑢𝑣 − Γ12 𝑥𝑢 − Γ12 𝑥𝑣 = (0, −𝑢, −𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑐𝑜𝑠𝑣)
1 + 𝑢2
62
1 2
𝑢
ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) = 𝑥𝑣𝑣 − Γ22 𝑥𝑢 − Γ22 𝑥𝑣 = (1,0, −𝑐𝑜𝑠𝑣, −𝑠𝑖𝑛𝑣)
2
elde edilir. Böylece yukarıda elde edilen 2.nci temel form vektörleri yardımıyla Aminov
yüzeyinin Gauss ve ortalama eğrilik vektörü sırasıyla
1
𝐾= (〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 )〉 − 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 )〉)
𝑔
1
=− ,
2(1 + 𝑢2 )2
ve
1
⃗⃗ =
2𝑔 11
𝑢
= (1,0, −𝑐𝑜𝑠𝑣, −𝑠𝑖𝑛𝑣)
2𝑔
olarak hesaplanır. Buradan graf yüzeyinin ortalama eğriliği

𝑢
⃗⃗ ‖ =
𝐻 = ‖𝐻 2√2(1+𝑢2 )
dir. 
Tanım 8.3.57 (ℝ4 de Regle Yüzeyleri)
4-boyutlu Öklit uzayı ℝ4 de bir 𝛾 eğrisi ve bir 𝛽 vektörü verilsin. 𝛽 vektörünün 𝛾 eğrisi
boyunca hareket ettirilmesi ile ℝ4 de bir 𝑀 yüzeyi oluşur. Bu yüzeye ℝ4 ün regle yüzeyi
adı verilir. Regle yüzeyi parametrik olarak
𝑀: 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝛾(𝑢) + 𝑣𝛽(𝑢) (8.3.85)
biçiminde tanımlanır. Burada 𝛽(𝑢) birim vektör alındığında, yüzeyin 𝑣 parametresi 𝛽(𝑢)
pozitif yönü boyunca 𝑝 ∈ 𝑀 noktasının 𝛾(𝑢) eğrisine olan uzaklığına eşit olur. Bu şekilde
tanımlanan 𝛾(𝑢) eğrisine yüzeyin üreteç eğrisi ve 𝛽(𝑢) vektörüne de yüzeyin döngüleri
denir (Plass 1939). Burada (8.3.85) regle yaması olarak adlandırılır.
Eğer tüm 𝛽(𝑢) vektörleri aynı noktada kesişirlerse birim hiperküreyi orijinde kesen bir
koni oluşturur. Bu koniye yüzeyin üreteç konisi denir. Bundan sonra 𝛾(𝑢) bir birim hızlı
eğri ve 〈𝛾 ′ (𝑢), 𝛽(𝑢)〉 = 0 olarak kabul edilecektir.
Böylece aşağıdaki sonuçlar elde edilir.
Önerme 8.3.58 𝑀 ⊂ ℝ4 yüzeyi (8.3.85) regle yamasıyla verilsin. Bu takdirde 𝑀 nin 𝑝

noktasındaki Gauss eğriliği
1 1
𝐾=− {〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑥𝑢𝑣 〉 − 〈𝑥 , 𝑥 〉2 }
𝑔11 𝑔11 𝑢𝑣 𝑢
dir (Bayram ve ark. 2009).
İspat: M yüzeyinin 𝑝 = 𝑥(𝑢, 𝑣) noktasında teğet uzayı
𝑥𝑢 = 𝛾 ′ (𝑢) + 𝑣𝛽 ′ (𝑢),
63
𝑥𝑣 = 𝛽(𝑢)
vektörleri tarafından gerilir. Böylece bu yüzeyin 1. temel form katsayıları
𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 1 + 2𝑣〈𝛾 ′ (𝑢), 𝛽 ′ (𝑢)〉 + 𝑣 2 〈𝛽 ′ (𝑢), 𝛽 ′ (𝑢)〉,

𝑔12 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉 = 〈𝛾 ′ (𝑢), 𝛽(𝑢)〉 + 𝑣〈𝛽 ′ (𝑢), 𝛽(𝑢)〉 = 0 (8.3.86)
𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 〈𝛽(𝑢), 𝛽(𝑢)〉 = 1
dir. Bununla birlikte 𝑥 in ikinci mertebeden kısmi türevleri
𝑥𝑢𝑢 = 𝛾 ′′ (𝑢) + 𝑣𝛽 ′′ (𝑢),

𝑥𝑢𝑣 = 𝛽 ′ (𝑢) (8.3.87)
𝑥𝑣𝑣 = 0
olarak bulunur. Böylece 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 0, 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑥𝑣 〉 = 0 olup; (8.3.77) eşitliklerinden
1 1
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) = 𝑥𝑢𝑢 − 〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑥𝑢 〉𝑥𝑢 + 〈𝑥 , 𝑥 〉𝑥
𝑔11 𝑔22 𝑢𝑣 𝑢 𝑣
1
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) = 𝑥𝑢𝑣 − 〈𝑥 , 𝑥 〉𝑥 (8.3.88)
𝑔11 𝑢𝑣 𝑢 𝑢
ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) = 0
elde edilir. Böylece (8.3.64) ve (8.3.88) eşitliklerinden 𝑀 ⊂ ℝ4 regle yüzeyinin Gauss

eğriliği
1
𝐾=− 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 )〉 (8.3.89)
𝑔11
dir. Buradan (8.3.88) ve (8.3.89) yardımıyla istenilen sonuç elde edilir. 
Dikkat edilirse (8.3.85) regle yamasıyla verilen yüzeyler negatif Gauss eğriliklidir.
Önerme 8.3.58 yardımıyla aşağıdaki sonuç elde edilir.
Sonuç 8.3.59 𝑀 ⊂ ℝ4 yüzeyi (8.3.85) regle yamasıyla verilsin. Bu takdirde M yüzeyinin

Gauss eğriliği
〈𝛽 ′ (𝑢), 𝛽 ′ (𝑢)〉 − 〈𝛾 ′ (𝑢), 𝛽 ′ (𝑢)〉

𝐾=− (8.3.90)
1 + 2𝑣〈𝛾 ′ (𝑢), 𝛽 ′ (𝑢)〉 + 𝑣 2 〈𝛽 ′ (𝑢), 𝛽 ′ (𝑢)〉
Açıklama 8.3.60 ℝ4 de bir regle yüzeyin Gauss eğriliği 𝐾 = 0 ise bu yüzey bir açılabilir
yüzeydir. Açılabilir yüzeyler burulmuş eğrilerin teğetsel yüzeyleridir. Bununla birlikte
𝐾 = 0 Gauss eğriliğine sahip ℝ4 deki tüm yüzeyler açılabilir regle yüzeyler olmak
zorunda değildir (bkz. Plass 1939, syf. 9).
64
Örnek 8.3.61 𝛾(𝑢) üreteç eğrisi ℝ4 de birim hızlı bir eğri olsun. Bu eğrinin Frenet
vektörleri 𝑉𝑖 , 1 ≤ 𝑖 ≤ 4 olmak üzere
𝑀𝑖 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝛾(𝑢) + 𝑣𝑉𝑖 (𝑢) (8.3.91)
yamasıyla verilen regle yüzeylerinin Gauss eğrilikleri Tablo 8.3.1 de verilmiştir (Bayram
ve ark. 2009):
Tablo 8.3.1 Regle Yüzeyleri
Yüzey Gauss Eğriliği (𝑲)

𝑀1 0
𝑀2 𝑘22
−
((1 − 𝑣𝑘1 )2 + 𝑣 2 𝑘22 )2
𝑀3 𝑘22 + 𝑘32
−
(1 + 𝑣 2 𝑘22 + 𝑣 2 𝑘32 )2
𝑀4 𝑘32
−
(1 + 𝑣 2 𝑘32 )2
Önerme 8.3.62 𝑀 ⊂ ℝ4 yüzeyi (8.3.85) regle yamasıyla verilsin. Bu takdirde 𝑀 nin

ortalama eğrilik vektörü
1
⃗⃗ = −
𝐻 ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) (8.3.92)
2𝑔11
İspat. (8.3.85) regle yaması ile verilen M yüzeyi için 𝑔12 = 0 ve ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) = 0
olduğundan (8.3.75) denklemi yardımıyla istenilen sonuç elde edilir. ■
Sonuç 8.3.63 𝑀 ⊂ ℝ4 yüzeyi (8.3.85) regle yamasıyla verilsin. Bu takdirde 𝑀 nin 𝑝

noktasındaki 𝐻 ortalama eğriliği için
2 1
⃗⃗ ‖ = −
‖𝐻 〈ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ), ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 )〉 (8.3.93)
2
4𝑔11
eşitliği geçerlidir.
𝑥(𝑢, 𝑣) = (0,0, 𝑏𝑢, 0) + 𝑣(𝑐𝑜𝑠𝑢, 𝑠𝑖𝑛𝑢, 0,0)
regle yaması ile verilen yüzey ℝ3 de yatan bir helikoid yüzeyi belirtir. Bu yüzey için
〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉 = 0, 〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 0 ve 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑥𝑢 〉 = 𝑣
dir. Bu eşitlikler (8.3.88) denkleminde yerine yazılırsa
65
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 ) = 0
𝑣
ℎ(𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 ) = 𝑥𝑢𝑣 − 𝑥 , (8.3.94)
𝑔11 𝑢
ℎ(𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 ) = 0
bulunur. Buradan (8.3.94), (8.3.89) ve (8.3.93) yardımıyla
𝑏2
𝐾=− 2 ve 𝐻 = 0
𝑏 + 𝑣2
elde edilir. 
Sonuç 8.3.65 ℝ4 de minimal olan tek yüzey ℝ3 de yatan minimal bir regle yüzey olan
helikoid dir (Plass 1939).
Tanım 8.3.66 (8.3.85) regle yamasının 𝛽(𝑢) döngüleri

4
𝛽(𝑢) = ∑ 𝛽𝑖 𝑉𝑖
𝑖=2
biçiminde birim vektörü için alındığında
4
𝑀: 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝛾(𝑢) + 𝑣 ∑ 𝛽𝑖 𝑉𝑖 (8.3.95)

𝑖=2
regle yaması elde edilir. Bu yamayla tanımlanan yüzey genelleştirilmiş standart regle
yüzeyi olarak bilinir (Goncharova 2006a). Burada 𝑉𝑖 ler birim hızlı 𝛾(𝑢) eğrisinin Frenet
vektörleridir. Ayrıca, 𝛽(𝑢) eğrisinin hız vektörü
4
′ (𝑢)
𝛽 = ∑ 𝑎𝑖 𝑉𝑖 (8.3.96)
𝑖=2
olup, burada
𝑎1 = −𝑘1 𝛽2 ,
𝑎2 = 𝛽2′ − 𝑘2 𝛽3 ,
𝑎3 = 𝛽3′ + 𝑘2 𝛽2 − 𝑘3 𝛽4 , (8.3.97)
𝑎4 = 𝛽4′ + 𝑘3 𝛽3
türevlenebilir fonksiyonlardır.
Böylece aşağıdaki sonuç elde edilir:
Önerme 8.3.67 (8.3.95) yamasıyla verilen genelleştirilmiş standart regle yüzeyin Gauss
eğriliği
𝑎22 + 𝑎32 + 𝑎42
𝐾=− 2 (8.3.98)
𝑔11
66
dir (Goncharova 2006b).
İspat: (8.3.90), (8.3.96) ve (8.3.97) eşitliklerinden istenilen sonuç elde edilir. 
Alıştırmalar 8.3
1. Aşağıda koordinat yamalarıyla verilen ℝ3 deki yüzeylerin şekil operatörü matrislerini,

bu matrisler yardımıyla Gauss ve ortalama eğriliklerini bulunuz:
a) 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑙𝑛𝑢), 𝑢 ∈ (0, ∞), 𝑣 ∈ [0,2𝜋].

b) 𝑥(𝜃, 𝑡) = (𝑓(𝑡)𝑐𝑜𝑠𝜃, 𝑓(𝑡)𝑠𝑖𝑛𝜃, 𝑔(𝑡) + 𝑐𝜃); 𝑎 < 𝑡 < 𝑏, 0 < 𝜃 < 2𝜋.
𝜋 𝜋
c) 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑙𝑛(𝑐𝑜𝑠𝑣) + 𝑢) , − 2 < 𝑣 < 2 , 𝑢 ∈ ℝ.
2. 𝕋2 ⊂ ℝ4 tor yüzeyi 𝑥1 2 + 𝑥2 2 = 𝑟1 2, 𝑥3 2 + 𝑥4 2 = 𝑟2 2 𝑟1 , 𝑟1 ∈ ℝ eşitlikleri ile

tanımlanır. Bu yüzeyin bir parametrizasyonu
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑟1 𝑐𝑜𝑠𝑢, 𝑟1 𝑠𝑖𝑛𝑢, 𝑟2 𝑐𝑜𝑠 𝑣 , 𝑟2 𝑠𝑖𝑛 𝑣), −𝜋 < 𝑢, 𝑣 < 𝜋 (8.3.98)
dir. Diğer bir deyişle 𝕋2 = 𝑆 1 (𝑟1 ) × 𝑆 1 (𝑟2 ) Riemann çarpımı olarak ifade edilir. Tor
yüzeyin Gauss ve ortalama eğriliklerini bulunuz.
8.4 Asli Eğrilikler

Tanım 8.4. 1 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. 𝑀 nin 𝑁𝛼 ya
karşılık gelen 𝜅1𝛼 , 𝜅2𝛼 asli eğrilikleri, 1 ≤ 𝛼 ≤ 𝑛 − 1
𝑗
𝑑𝑒𝑡(𝑤𝑖𝑗𝛼 − 𝜆𝛼 𝛿𝑖 )𝑖,𝑗=1,2 = 0 (8.4.1)
kuadratik denkleminin kökleridir. Bununla birlikte √𝐻𝛼2 − 𝐾𝛼 olduğundan 𝜅1𝛼 , 𝜅2𝛼 asli
eğrilikleri
𝜅1𝛼 = 𝐻𝛼 − √𝐻𝛼2 − 𝐾𝛼 (8.4.2)
𝜅2𝛼 = 𝐻𝛼 + √𝐻𝛼2 − 𝐾𝛼 (8.4.3)

dir.
ℝ𝑛 deki yüzeylerin Gauss ve ortalama eğrilikleri asli eğrilikler cinsinden aşağıdaki

sonuçla ifade edilmiştir:
Önerme. 8.4.2. 𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. 𝑀 nin 𝑁𝛼 ya
karşılık gelen 𝛼. ıncı Gauss ve ortalama eğrilikleri sırasıyla
𝜅1𝛼 + 𝜅2𝛼
𝐻𝛼 = (8.4.4)
2
𝐾𝛼 = 𝜅1𝛼 𝜅2𝛼 (8.4.5)
dir.
67
İspat. (8.4.2) ve (8.4.3) eşitliklerinden ispat aşikardır.
koordinat yamasıyla verilen dönel yüzeyin asli eğriklerini bulunuz.
Çözüm. Örnek 8.2.32 de bu yüzeyin şekil operatörü matrisi
𝜅(𝑢)
− 0
𝑤11 𝑤12 𝜂3 (𝑢)
𝐴𝑁 = [𝑤 𝑤22 ] = (8.4.6)
21 𝑓1′ (𝑢)
0
[ 𝜂(𝑢)𝑓2 (𝑢)]
olarak bulunmuştu. Böylece Önerme. 8.4.2 den dönel yüzeyin asli eğrilikleri
𝜅(𝑢) 𝑓1′ (𝑢)

𝜅1 = − , 𝜅 = (8.4.7)
𝜂3 (𝑢) 2 𝜂(𝑢)𝑓2 (𝑢)
olarak bulunur. Burada 𝜂(𝑢) = √(𝑓1 ′(𝑢))2 + (𝑓2 ′(𝑢))2 ve 𝜅(𝑢) = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2′′ (𝑢) −
𝑓1′′ (𝑢)𝑓2′ (𝑢) dır. 
𝑠
𝛼(𝑠) = (∫ √1 − 𝑐 2 𝑠𝑖𝑛2 𝑡𝑑𝑡 , 0, 𝑐𝑠𝑖𝑛𝑠) , 𝑐 > 1

0
parametrizasyonu ile verilen düzlemsel eğri 𝑥-ekseni etrafında döndürüldüğünde elde

edilen dönel yüzeyin asli eğriliklerini ve Gauss eğriliğini bulunuz.
Çözüm. Bu dönel yüzeyin meridyen eğrisi
𝑠
𝑓1 (𝑢) = ∫0 √1 − 𝑐 2 𝑠𝑖𝑛2 𝑡𝑑𝑡, 𝑓2 (𝑢) = 𝑐𝑠𝑖𝑛𝑠
olduğundan
𝜂(𝑢) = √(𝑓1 ′(𝑢))2 + (𝑓2 ′(𝑢))2 = 1
ve
𝑐𝑐𝑜𝑠𝑠
𝜅(𝑢) = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2′′ (𝑢) − 𝑓1′′ (𝑢)𝑓2′ (𝑢) = −
√1 − 𝑐 2 𝑠𝑖𝑛2 𝑠
olarak bulunur. Bu değerler (8.4.7) de yerine yazılırsa bu yüzeyin asli eğrilikleri
𝜅1 =
√1 − 𝑐 2 𝑠𝑖𝑛2 𝑠
√1 − 𝑐 2 𝑠𝑖𝑛2 𝑠
𝜅2 =
68
olarak bulunur. Böylece dönel yüzeyin Gauss eğriliği 𝐾 = 𝜅1 𝜅2 = 1 dir.
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑏𝑐𝑜𝑠𝑢, (𝑎 + 𝑏𝑠𝑖𝑛𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, (𝑎 + 𝑏𝑠𝑖𝑛𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣); 𝑎 > 𝑏 > 0 ,
koordinat yamasıyla verilen dairesel tor yüzeyinin asli eğriliklerini hesaplayınız.
Çözüm. Bu yüzey 𝑓1 (𝑢) = 𝑏𝑐𝑜𝑠𝑢, 𝑓2 (𝑢) = 𝑎 + 𝑏𝑠𝑖𝑛𝑢 meridyen eğrili dönel yüzeydir.
Bu durumda
𝜂(𝑢) = √(𝑓1 ′(𝑢))2 + (𝑓2 ′(𝑢))2 = 𝑏
𝜅(𝑢) = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2′′ (𝑢) − 𝑓1′′ (𝑢)𝑓2′ (𝑢) = 𝑏 2
olarak bulunur. Bu değerler (8.4.7) de yerine yazılırsa dairesel tor yüzeyinin asli
eğrilikleri
1
𝜅1 = − ,
𝑏
−𝑠𝑖𝑛𝑢
𝜅2 =
𝑎 + 𝑏𝑠𝑖𝑛𝑢
olarak bulunur. Eğer 𝑎 = 0, 𝑏 = 𝑟 alınırsa tor yüzeyi 𝑟 -yarıçaplı küreye dönüşür.
Tanım 8.4.6 𝑀ℝ3 lokal yüzeyi 𝑥(𝑢, 𝑣): (𝑢, 𝑣) ∈ 𝑈 ⊂ ℝ2 regüler yamasıyla verilsin. 𝑀
nin 𝑝 noktasındaki asli eğrilikleri 𝜅1 = 𝜅2 ise 𝑝 ∈ 𝑀 noktasına umbilik nokta adı verilir.
Önerme 8.4.7 𝑀ℝ3 bağlantılı yüzeyin tüm noktaları umbilik ise bu takdirde 𝑀 yüzeyi
ya kürenin ya da düzlemin bir parçasıdır.
İspat (Do Carmo, 2016, pp. 149)
koordinat yamasıyla verilen yüzeyin asli eğriliklerini bulunuz.
Çözüm. Örnek 8.2.33 de 𝑀1 in 𝑁1 ve 𝑁2 vektörlerine karşılık gelen şekil operatörü

𝜅𝛾 (𝑢) 0
1 1
w11 w12
𝐴𝑁1 = [ 1 1 ]= [
𝑓3 ′′ (𝑢) ]
w21 w22 0 −
ve
69
2 2 0 0
w11 w12 𝜅1 (𝑢) ]
𝐴𝑁2 =[ 2 2 ] = [0 −
w21 w22 𝑓3 (𝑢)𝜅𝛾 (𝑢)
olarak bulunmuştu. Böylece Önerme. 8.4.2 den 𝑀1 yüzeyin asli eğrilikleri
𝑓3 ′′ (𝑢)
𝜅11 = 𝜅𝛾 (𝑢), 𝜅21 = −
𝜅1 (𝑢)
𝜅12 = 0, 𝜅22 = −
𝑓3 (𝑢)𝜅𝛾 (𝑢)
dir. 
𝑀2 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝑓1 (𝑢)𝐸1 + 𝑓2 (𝑢)𝜌(𝑣)
koordinat yamasıyla verilen meridyen yüzeyinin asli eğriliklerini bulunuz.
Çözüm. Örnek 8.2.34 𝑀2 yüzeyinin 𝑁1 ve 𝑁2 vektörlerine karşılık gelen şekil operatörü

0 0 −𝜅𝛾 (𝑢) 0
𝐴𝑁1 = [ 𝜅𝜌 (𝑣) ], 𝐴𝑁2 = [ ′
𝑓1 (𝑢)]
0 0
𝑓2 (𝑢) 𝑓2 (𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Böylece Önerme. 8.4.2 den 𝑀2 yüzeyin asli eğrilikleri
𝜅𝜌 (𝑣)
𝜅11 = 0, 𝜅21 =
𝑓2 (𝑢)
ve
𝑓1′ (𝑢)
𝜅12 = −𝜅𝛾 (𝑢), 𝜅22 =
𝑓2 (𝑢)
dir. 
koordinat yamasıyla verilen genel rotasyon yüzeyinin asli eğriliklerini bulunuz.
Çözüm. Örnek 8.3.34 de 𝑀3 ün 𝑁1 ve 𝑁2 vektörlerine karşılık gelen şekil operatörü

𝜅𝛾 𝛿
− 3 0 0 − 3
𝜂 𝜙
𝐴𝑁1 = [ 𝜇 ] , 𝐴𝑁2 = 𝛿
0 − 2 − 0
𝜂𝜙 [ 𝜙𝜂2 ]
şeklinde hesasplanmıştı. Böylece Önerme. 8.4.2 den 𝑀3 yüzeyin asli eğrilikleri
70
𝜅𝛾 𝜇
𝜅11 = − 3
, 𝜅21 = − 2
𝜂 𝜂𝜙
ve
𝛿 𝛿
𝜅12 = − 2
, 𝜅22 = 2
𝜙 𝜂 𝜙 𝜂
dir. 
Alıştırmalar 8.4
1. ℝ3 de
𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑢𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑢𝑠𝑖𝑛𝑣, 𝑏𝑢), 𝑢 ∈ (0, ∞), 𝑣 ∈ [0,2𝜋]
kordinat yamasıyla verilen tor yüzeyinin asli eğriliklerini bulunuz.
2. Bir önceki kısımda (8.3.96) kordinat yamasıyla verilen ℝ4 deki tor yüzeyin asli
eğriliklerini bulunuz.
8.5. Normal Ortalama ve Normal Gauss Eğrilikleri
Tanım 8.5.1 𝑀ℝ𝑛 , 𝑛 > 3 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. 𝑀 nin
𝛼
1. ve 2. temel form katsayıları sırasıyla 𝑔𝑖𝑗 ve 𝑐𝑖𝑗 olmak üzere
𝛼 𝛼 𝛼 𝛼 𝛼 𝛼
𝛼𝛽 2 𝑐11 𝑐12 𝛼𝛽 𝑐11
1 𝑐22 𝛼𝛽 2 𝑐12 𝑐22
𝑐11 = | 𝛽 𝛽 |, 𝑐12 = 𝑔| 𝛽 𝛽 |, 𝑐22 = | 𝛽 𝛽 | (8.5.1)
√𝑔 𝑐11 𝑐12 √ 𝑐
11 𝑐22 √𝑔 𝑐12 𝑐22
determinantları, diğer bir deyişle türevlenebilir fonksiyonları tanımlansın. Bu takdirde 𝑀

yüzeyinin {𝑁𝛼 , 𝑁𝛽 } ya göre normal Gauss eğriliği
2
𝛼𝛽 𝛼𝛽 𝛼𝛽
𝑐11 𝑐22 − (𝑐12 )
𝐾𝛼𝛽 = (8.5.2)
𝑔
ve normal Gauss eğrilik matrisi
𝑲: = (𝐾𝛼𝛽 ) (8.5.3)
𝛼,𝛽=1,2,…,𝑛−2
Benzer şekilde 𝑀 nin {𝑁𝛼 , 𝑁𝜎 } ya göre normal ortalama eğriliği

2 𝛼𝛽 𝛼𝛽 𝛼𝛽
1 𝛼𝛽 𝑔22 𝑐11 + 𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12
𝐻𝛼𝛽 = ∑ 𝑔𝑖𝑗 c𝑖𝑗 = , (8.5.4)
2 2𝑔
𝑖,𝑗=1
ve normal ortalama eğrilik matrisi
71
𝑯: = (𝐻𝛼𝛽 ) (8.5.5)
𝛼,𝛽=1,2,…,𝑛−2
nin {𝑁𝛼 , 𝑁𝛽 } çiftine göre Weingarten benzeri formları
2
𝛼𝛽 𝛼𝛽
w𝑖𝑗 = ∑ c𝑖𝑘 𝑔𝑘𝑗 , 1 ≤ 𝑖, 𝑗 ≤ 2 (8.5.6)
𝑘=1
𝑀 nin {𝑁𝛼 , 𝑁𝛽 } çiftine göre Weingarten benzeri formları
𝛼𝛽 𝛼𝛽 𝛼𝛽 𝛼𝛽
𝛼𝛽 c 𝑔22 − c12 𝑔12 𝛼𝛽 c 𝑔11 − c12 𝑔12
w11 = 11 , w22 = 22
𝑔 𝑔
(8.5.7)
𝛼𝛽 c 𝑔11 − c11 𝑔12 𝛼𝛽 c 𝑔22 − c22 𝑔12
w12 = 12 , w21 = 12
𝑔 𝑔
dir.
İspat. (8.1.4) ve (8.2.2) eşitliklerinden istenilen sonuç elde edilir.■
nin {𝑁𝛼 , 𝑁𝛽 } çiftine göre şekil opreatörü benzeri matrisi
c11 𝑔22 − c12 𝑔12 c12 𝑔11 − c11 𝑔12
𝛼𝛽 𝛼𝛽
w11 w12 𝑔 𝑔
𝐴𝛼𝛽 = [ 𝛼𝛽 𝛼𝛽
]= 𝛼𝛽 𝛼𝛽 𝛼𝛽 𝛼𝛽
(8.5.8)
w21 w22 c12 𝑔22 − c22 𝑔12 c22 𝑔11 − c12 𝑔12
[ 𝑔 𝑔 ]
𝑀 nin {𝑁𝛼 , 𝑁𝛽 } normal vektör çiftine göre normal Gauss eğriliği
𝐾𝛼𝛽 = 𝑑𝑒𝑡(𝐴𝛼𝛽 ) (8.5.9)

ve normal ortalama eğriliği
1
𝐻𝛼𝛽 = 𝑖𝑧(𝐴𝛼𝛽 ) (8.5.10)
2
şeklinde hesaplanır.
8.5.2 ℝ𝟒 deki Yüzeylerin Normal Gauss ve Normal Ortalama Eğrilikleri
ℝ4 deki yüzeyler için Tanım 8.5.1 aşağıdaki şekilde verilebilir;
72
Tanım 8.5.6 𝑀 ⊂ ℝ4 , lokal yüzeyi 𝑥: 𝑈 ⊆ ℝ2 → ℝ4 regüler yaması ile verilsin. 𝑀 nin
𝛼
1.inci ve 2.nci temel form katsayıları sırasıyla 𝑔𝑖𝑗 ve 𝑐𝑖𝑗 olmak üzere
1 1 1 1 1 1
12 2 𝑐11 𝑐12 12 1 𝑐11 𝑐22 12 2 𝑐12 𝑐22
𝑐11 = | 2 2 | , 𝑐12 = | 2 2 | , 𝑐22 = | 2 2 | (8.5.11)
√ 𝑔 𝑐11 𝑐12 √𝑔 𝑐11 𝑐22 √𝑔 𝑐12 𝑐22
determinantları için 𝑀 nin {𝑁1 , 𝑁2 } ya göre normal Gauss eğriliği

12 12 12 )2
𝑐11 𝑐22 − (𝑐12
𝐾12 = (8.5.12)
𝑔
ve normal (ortalama) eğriliği
2 12 12 12
1 12
𝑔22 𝑐11 + 𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12
𝐻12 = ∑ 𝑔𝑖𝑗 c𝑖𝑗 = , (8.5.13)
2 2𝑔
𝑖,𝑗=1
şeklinde tanımlanır. Bu fonksiyonlar sırasıyla M yüzeyinin 1.inci ve 2.nci değişmezleri

(invaryantları) olarak da ifade edilir (Ganchev ve Milousheva 2008b). İkinci değişmez τ
yüzeyin Gauss torsiyonu olarak da tanımlanır (Aminov 2001).
Normal eğriliği 𝐻12 = 0 olan yüzeye düz (flat) normal koneksiyonludur denir.
Önerme 8.5.7 𝑀ℝ4 yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler yamasıyla verilsin. Bu takdirde 𝑀

yüzeyinin {𝑁1 , 𝑁2 } ye karşılık gelen normal ortalama eğriliği
1 2 2 1 ) 1 2 2 1 ) 1 2 2 1 )
𝑔11 (c12 c22 − c12 c22 − 𝑔12 (c11 c22 − c11 c22 + 𝑔22 (c11 c12 − c11 c12
𝐻12 = (8.5.14)
𝑔3/2
dir.
İspat. (8.5.11) eşitliği (8.4.13) de yerine yazılırsa istenilen sonuç elde edilir. ■
Teorem 8.5.8 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) regüler, ortogonal yamasıyla verilsin. Bu takdirde 𝑀

yüzeyinin minimal olması için gerek ve yeter şart
2
𝐻12 − 𝐾12 = 0 (8.5.15)
olmasıdır (Ganchev ve Milousheva 2008b).
İspat (⇒): 𝑀ℝ4 yüzeyinin 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) koordinat yaması ortogonal ortagonal

⃗⃗ = 0 dır.
olduğundan 𝑔12 = 0 dır. Bununla birlikte 𝑀 yüzeyi minimal olduğundan 𝐻
Böylece (8.3.3) denkleminden
1 1
𝑔22 𝑐11 + 𝑔11 𝑐22 =0
2 2
𝑔22 𝑐11 + 𝑔11 𝑐22 =0
elde edilir. Buradan
73
1 1 2 2
𝑔22
𝑐22 = 𝜌𝑐11 , 𝑐22 = 𝜌𝑐11 ;𝜌 = −
𝑔11
eşitlikleri kullanılarak
12 12 12
𝑐22 = −𝜌𝑐11 , 𝑐12 =0
2
bulunur. Bu değerler (8.5.12) ve (8.5.13) eşitliklerinde yerine yazılırsa 𝐻12 − 𝐾12 = 0
elde edilir.
(⇐): Benzer şekilde ispat verilebilir. ■
𝐾12 ve 𝐻12 nın işaretlerine göre 𝑀 nin noktaları aşağıdaki sonuçta sınıflandırılmıştır:
Önerme 8.5.9 𝑀ℝ4 yüzeyinin değişmezleri olan 𝐾12 ve 𝐻12 nın işaretlerine göre 𝑀 nin
noktaları aşağıdaki gibi dört farklı tipte incelenebilir (Ganchev ve Milousheva 2008b):
Herhangi verilen bir 𝑝 ∈ 𝑀 noktası için;
i) 𝐾12 = 𝐻12 = 0 ise 𝑝 noktası düzlemseldir,
ii) 𝐾12 < 0 ise 𝑝 noktası eliptiktir,
iii) 𝐾12 = 0 ve 𝐻12 ≠ 0 ise 𝑝 noktası paraboliktir,
iv) 𝐾12 > 0 ise 𝑝 noktası hiperboliktir.
𝑢 ∈ ℝ, 0 < 𝑣 ≤ 2𝜋, koordinat yamasıyla verilen rotasyonel yüzeyinin invaryantlarını

hesaplayınız.
Çözüm. (8.1.28)1 ve (8.1.30) daki eşitliklerde 𝑀1 yüzeyin 1.inci ve 2.nci temel form
𝑔11 = 1, 𝑔12 = 0, 𝑔22 = 𝑓3 2 (𝑢)
ve
1 1 1
𝑓3 ′′ (𝑢)𝑓3 (𝑢)
𝑐11 = 𝜅𝛾 (𝑢), 𝑐12
= 0, 𝑐22
=− ,
𝜅𝛾 (𝑢)
2 2 2
𝑓3 (𝑢) 𝜅1 (𝑢)
𝑐11 = 0, 𝑐12 = 0, 𝑐22 =−
𝜅𝛾 (𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Burada, 𝜅𝛾 ve 𝜅1 sırasıyla (8.1.28) ve (8.1.31) de tanımlanmıştır.

12 12 12
Böylece Tanım 8.5.6 dan 𝑐11 = 𝑐22 = 0, 𝑐12 = − 𝜅1 elde edilir. Buradan (8.5.12) ve
(8.5.13) yardımıyla 𝑀 nin {𝑁1 , 𝑁2 } vektör alanlarına göre normal Gauss eğriliği ve
normal ortalama eğriliği sırasıyla
12 12 12 )2
𝑐11 𝑐22 − (𝑐12 𝜅12
𝐾12 = = − 2, (8.5.16)
𝑔 𝑔
74
ve
12 12 12
𝑔22 𝑐11 + 𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12
𝐻12 = =0 (8.5.17)
2𝑔
dir. Böylece 𝐻12 = 0 olduğundan 𝑀1 yüzeyi düz normal koneksiyonludur. Bununla

birlikte 𝐾12 < 0 olduğundan Önerme 8.5.9 gereği her 𝑝 ∈ 𝑀1 noktası eliptiktir. 
𝑀2 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = 𝑓1 (𝑢)𝐸1 + 𝑓2 (𝑢)𝜌(𝑣)
koordinat yamasıyla verilen meridyen yüzeyinin invaryantlarını hesaplayınız.
Çözüm. Bu bölümün ilk kısımda 𝑀2 yüzeyin 1.inci ve 2.nci temel form katsayıları
𝑔11 = 1, 𝑔12 = 0, 𝑔22 = 𝑓2 2 (𝑢)

ve
1 1 1
𝑐11 = 0, 𝑐12 = 0, 𝑐22 = 𝜅𝜌 (𝑣)𝑓2 (𝑢),
2 2 2
𝑐11 = −𝜅𝛾 (𝑢), 𝑐12 = 0, 𝑐22 = 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)
olarak hesaplanmıştı. Burada, 𝜅𝛾 (𝑢) ve 𝜅𝜌 (𝑣) sırasıyla (8.1.37) ve (8.1.38) de verilmiştir.

12 12 12
Böylece Tanım 8.5.6 dan 𝑐11 = 𝑐22 = 0, 𝑐12 = 𝜅𝛾 (𝑢)𝜅𝜌 (𝑣) elde edilir. Buradan
(8.5.12) ve (8.5.13) yardımıyla 𝑀 nin {𝑁1 , 𝑁2 } ya göre normal Gauss eğriliği ve normal
ortalama eğriliği sırasıyla
12 12
𝑐11 12 )2
𝑐22 − (𝑐12 𝜅𝛾2 𝜅𝜌2
𝐾12 = =− 2 (8.5.18)
𝑔 𝑓2
ve
12 12 12
𝑔22 𝑐11 + 𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12
𝐻12 = =0 (8.5.19)
2𝑔
elde edilir. Böylece 𝜏 = 0 olduğundan 𝑀2 yüzeyi düz normal koneksiyonludur. Bununla

birlikte 𝜅 < 0 olduğundan Önerme 8.5.9 gereği 𝑀2 yüzeyinin her 𝑝 noktası eliptiktir. 
parametizasyonu ile verilen genel rotasyonel yüzeyinin invaryantlarını hesaplayınız.
Çözüm. (8.1.44) ve (8.1.48) eşitlikleri ile bu yüzeyin 1.inci ve 2.nci temel form
𝑔11 = 𝜂2 (𝑢), 𝑔12 = 0, 𝑔22 = 𝜙 2 (𝑢)
ve
75
1
𝜅𝛾 1 𝜇 2
𝛿
𝑐11 = , 𝑐22 = − , 𝑐12 =−
𝜂 𝜂 𝜙
2 2 1
𝑐11 = 𝑐22 = 𝑐12 = 0,
olarak hesaplanmıştı. Burada, 𝜂, 𝜙, 𝛿, 𝜇 ve 𝜅𝛾 fonksiyonlar daha önceden tanımlandığı

gibidir. Böylece Tanım 8.5.6 dan
12
2𝛿𝜅𝛾 12 12
2𝛿𝜇
𝑐11 = 2 2
, 𝑐22 = 0, 𝑐12 =− 2 2
𝜂 𝜙 𝜂 𝜙
elde edilir. Buradan (8.5.12) ve (8.5.13) yardımıyla 𝑀3 ün {𝑁1 , 𝑁2 } ya göre normal

Gauss eğriliği ve normal ortalama eğriliği sırasıyla
12 12
𝑐11 12 )2
𝑐22 − (𝑐12 4𝛿 2 𝜇𝜅𝛾
𝐾12 = =− 6 6 (8.5.20)
𝑔 𝜂 𝜙
ve
12 12 12 𝜅𝛾
𝑔22 𝑐11 + 𝑔11 𝑐22 − 2𝑔12 𝑐12 𝛿 𝜇
𝐻12 = = 2 2 ( 2 − 2) (8.5.21)
2𝑔 𝜂 𝜙 𝜂 𝜙
Önerme 8.5.13 Vranceanu yüzeyinin normal (ortalama) eğriliği Gauss eğriliğine eşittir.
İspat (8.3.47) − (8.3.51) deki eşitlikler (8.5.21) de yerine yazılırsa
(𝑟 ′ )2 − 𝑟𝑟 ′′
𝐻12 = (8.5.22)
((𝑟′)2 + 𝑟 2 )2
elde edilir. Böylece Örnek 8.3.29 yardımıyla 𝐻12 = 𝐾 sonucuna varılır. ■
Sonuç 8.5.14 Vranceanu yüzeyinin normal Gauss eğriliğinin sıfıra eşit olması için gerek
ve yeter koşul
1
𝑟(𝑢) = , 𝜆, 𝜇 ∈ ℝ (8.5.23)
𝜆𝑐𝑜𝑠𝑢 − 𝜇𝑠𝑖𝑛𝑢
olmasıdır.
İspat. (8.3.47) − (8.3.51) eşitlikleri (8.5.20) de yerine yazılırsa
4(2(𝑟 ′ )2 − 𝑟𝑟 ′′ + 𝑟 2 )
𝐾12 = − (8.5.24)
𝑟 3 ((𝑟 ′ )2 + 𝑟 2 )3
elde edilir. Böylece 𝐾12 = 0 olması için 2(𝑟 ′ )2 − 𝑟𝑟 ′′ + 𝑟 2 = 0 olmalıdır. Bu

diferensiyel denkleminin çözümünden (8.3.23) elde edilir. ■
76
77

Bölüm Şekil Operatörü Ve Eğrilikleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bölüm Şekil Operatörü Ve Eğrilikleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

8.

ŞEKİL OPERATÖRÜ VE EĞRİLİKLER

8.1. Temel Formlar

𝑀ℝ𝑛 lokal yüzeyi 𝑥 = 𝑥(𝑢, 𝑣) kordinat yamasıyla verilsin. 𝑀 nin 𝑝 = 𝑥(𝑢, 𝑣)

𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉, 𝑔12 = 𝑔21 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑣 〉, 𝑔22 = 〈𝑥𝑣 , 𝑥𝑣 〉 (8.1.1)

ve 1.inci temel formu (Riemann metriği veya metrik tensörü)

𝐼 = 𝑔11 𝑑𝑢2 + 2𝑔12 𝑑𝑢𝑑𝑣 + 𝑔22 𝑑𝑣 2 (8.1.3)

şeklinde hesaplanır. Burada 𝑔 = 𝑑𝑒𝑡(𝑔𝑖𝑗 ) olup

∑ 𝑔𝑖𝑗 𝑔 𝑗𝑘 = 𝛿𝑖𝑘 (8.1.5)

Kronecker delta sembolü iyi tanımlıdır.

şeklinde tanımlanır (Fröhlich, 2012).

Basit bir hesaplama ile

〈𝑥𝑢𝑢 , 𝑁𝛼 〉 = −〈𝑥𝑢 , (𝑁𝛼 )𝑢 〉, 〈𝑥𝑢𝑣 , 𝑁𝛼 〉 = −〈𝑥𝑢 , (𝑁𝛼 )𝑣 〉, 〈𝑥𝑣𝑣 , 𝑁𝛼 〉 = −〈𝑥𝑣 , (𝑁𝛼 )𝑣 〉

eşitliklerinin sağlandığı gösterilebilir. Burada (𝑁𝛼 )𝑢 ve (𝑁𝛼 )𝑣 kısmi türevleri belirtir.

Aşağıdaki örnekler verilebilir.

Çözüm. Bu yüzeyin 1.inci temel form katsayıları

𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 𝜂2 (𝑢),

olarak hesaplanır. Burada

𝑔11 𝑔12 𝜂2 (𝑢) 0

ve 1.inci temel formu

şeklinde hesaplanır. Bununla birlikte

= (𝑓2 (𝑢)𝑓2′ (𝑢), −𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, −𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣)

yardımıyla bu yüzeyin birim normali

𝑥𝑢𝑢 = (𝑓1′′ (𝑢), 𝑓2′′ (𝑢)𝑐𝑜𝑠𝑣, 𝑓2′′ (𝑢)𝑠𝑖𝑛𝑣),

yardımıyla 2.nci temel form katsayıları

eğrilik fonksiyonudur. Böylece yüzeyin 2.nci temel form matrisi

𝐼𝐼 = −𝜅𝑑𝑢2 + 𝑓1′ (𝑢)𝑓2 (𝑢)𝑑𝑣 2

Çözüm. 𝑥 koordinat yamasının 1.inci mertebeden kısmi türevleri

yardımıyla yüzeyin 1.inci temel form katsayıları

dir. Böylece 1.inci temel form matrisi

şeklinde hesaplanır. Bununla birlikte

yardımıyla 2.nci temel form katsayıları

Çözüm. Bu yüzeyin teğet uzayı

vektörleri tarafından gerilir. Buradan yüzeyin 1.inci temel form katsayıları

𝑔11 = 〈𝑥𝑢 , 𝑥𝑢 〉 = 1 + ℎ𝑢2 ,

olarak hesaplanır. Böylece 1.inci temel form matrisi

𝑔11 𝑔12 1 + ℎ𝑢2 ℎ𝑢 ℎ𝑣

dir. Bu yüzeyin birim normali

şeklinde hesaplanır. Böylece yüzeyin 2.nci temel form matrisi

ve 2.nci temel formu

olmak üzere 𝑝 ∈ 𝑀 noktasında

 det (𝑐𝑖𝑗 ) > 0 ise 𝑝 ye eliptik nokta;

teğet vektör alanlarrı yardımıyla

olarak bulunur. Buradan 𝑥 koordinat yamasının 2.nci mertebeden kısmi türevleri

𝑥𝑢𝑢 = (−(2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑐𝑜𝑠𝑢, −(2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑠𝑖𝑛𝑢, 0),

yardımıyla tor yüzeyin 2.nci temel form katsayıları

𝐼𝐼(𝑥) = (𝑐𝑖𝑗 )𝑖,𝑗=1,2 = (−(2 + 𝑐𝑜𝑠𝑣)𝑐𝑜𝑠𝑣 0) (8.1.26)

Şekil 8.1.1 Tor yüzeyi üzerindeki noktaların sınıflandırılması

Genel Rotasyonel Yüzeyler

𝑥̃1 (𝑢, 𝑣) = 𝑥1 (𝑢) cos 𝑐𝑣 − 𝑥2 (𝑢) sin 𝑐𝑣,

biçiminde tanımlanmıştır. Burada 𝑐, 𝑑 ∈ ℝ ve

𝛾(𝑢) = (𝑥1 (𝑢), 𝑥2 (𝑢), 𝑥3 (𝑢), 𝑥4 (𝑢))

Rotasyonel yüzeylerini aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür:

(8.1.27) parametrizasyonunda meridyen eğrisi

𝛾(𝑢) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢), 𝑓3 (𝑢), 0)

ve 𝑐 = 0, 𝑑 = 1 alındığında genel rotasyonel yüzeyi

𝑀1 : 𝑥(𝑢, 𝑣) = (𝑓1 (𝑢), 𝑓2 (𝑢), 𝑓3 (𝑢) 𝑐𝑜𝑠 𝑣 , 𝑓3 (𝑢) 𝑠𝑖𝑛 𝑣) (8.1.28)

koordinat yamasıyla tanımlanır. Burada 𝑢 ∈ ℝ, 0 < 𝑣 ≤ 2𝜋 dır.

Özel olarak meridyen eğrileri

Şekil 8.1.3. Otsuiki küresinin ℝ3 deki izdüşümleri

teğet vektörleri ile gerilir. Böylece, ℝ4 de ki standart iç çarpım yardımıyla 𝑀1 in 1.inci

(𝑓1′ (𝑢))2 + (𝑓2′ (𝑢))2 + (𝑓3′ (𝑢))2 = 1

dır. Böylece 𝑀1 yüzeyin 1.inci temel form matrisi