Slide Noisuy

Đa thức nội suy (Phần 1)
Khoa Toán - Tin

Trường ĐHSP Hà Nội
Thứ 4 ngày 04/05/2022
Khoa Toán - Tin Trường ĐHSP Hà Nội NỘI SUY ĐA THỨC THỨ 4 NGÀY 04/05/2022 1 / 53
1 Mở đầu
2 Nhắc lại
3 Bài toán nội suy đa thức
4 Đa thức nội suy Lagrange

Đa thức Lagrange
Công thức nội suy Lagrange
5 Đa thức nội suy Newton

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
Công thức nội suy Newton
6 Sai số của phép nội suy đa thức
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
Ứng dụng trong công cụ tiện ích
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
Định nghĩa
Cho đoạn [a, b] khác rỗng và bị chặn trong R. Với mỗi hàm f xác định trên đoạn [a, b]
và nhận giá trị thực, ta gọi
kf k∞ = max |f (x)|
x∈[a,b]
là chuẩn của f trên [a, b].
Định lí (Weierstrass)
Cho đoạn [a, b] khác rỗng và bị chặn trong R. Giả sử f là hàm số liên tục và nhận giá trị
thực trên đoạn [a, b]. Khi đó, với mọi > 0, tồn tại một đa thức p sao cho
kf − pk∞ < .
Định nghĩa
Ta gọi Pn là lớp các đa thức một biến có bậc nhỏ hơn hoặc bằng n.
Định nghĩa
Cho đoạn [a, b] khác rỗng và bị chặn trong R. Giả sử f là hàm số liên tục và nhận giá
trị thực trên đoạn [a, b]. Ta gọi đa thức bậc n xấp xỉ đều tốt nhất hàm f trên [a, b] là đa
thức pn∗ thoả mãn
kf − pn∗ k∞ = min kf − qk∞ .
q∈Pn
Định lí
Cho đoạn [a, b] khác rỗng và bị chặn trong R. Với mọi hàm số f liên tục và nhận giá trị
thực trên đoạn [a, b], với mọi n ∈ N, tồn tại duy nhất một đa thức bậc n là xấp xỉ đều tốt
nhất của hàm f trên [a, b].
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
Định nghĩa (Điểm mốc nội suy và mốc nội suy)
Giả sử n ∈ N và {(xi , yi ) | i = 0, 1, · · · , n} là tập hợp n + 1 điểm cho trước trong mặt
phẳng Euclide. Nếu xi 6= xj với mọi i 6= j thì ta gọi tập hợp {xi | i = 0, 1, · · · , n} là n + 1
mốc nội suy và tập các điểm {(xi , yi ) | i = 0, 1, · · · , n} được gọi là n + 1 điểm mốc
nội suy.
Nhận xét
Tập n + 1 điểm mốc nội suy {(xi , yi ) | i = 0, 1, · · · , n} trong mặt phẳng xác định một
hàm số f nhận giá trị rời rạc yi tại các mốc nội suy xi tương ứng:
f : {x0 , x1 , · · · , xn } −→ {y0 , y1 , · · · , yn }
với
f (xi ) = yi , ∀i = 0, 1, · · · , n.
Hàm f như trên được gọi là một hàm số nhận giá trị rời rạc xác định trên tập hợp n + 1
mốc nội suy.
Định nghĩa (Bài toán nội suy)
Với n ∈ N, cho f là một hàm số nhận giá trị rời rạc xác định trên tập hợp n + 1 mốc nội
suy {xi | i = 0, 1, · · · , n}. Bài toán tìm một đa thức Pn ∈ Pn sao cho
Pn (xi ) = f (xi ), ∀i = 0, 1, 2, · · · , n
được gọi là bài toán nội suy đa thức. Đa thức Pn được gọi là đa thức nội suy của f .
Định lí
Với n ∈ N, cho f là một hàm số nhận giá trị rời rạc xác định trên tập hợp n + 1 mốc nội
suy {xi | i = 0, 1, · · · , n}. Khi đó, tồn tại duy nhất một đa thức Pn ∈ Pn , được gọi là đa
thức nội suy Lagrange của f , thoả mãn
Pn (xi ) = f (xi ), ∀i = 0, 1, 2, · · · , n.
Chứng minh.
Vì đa thức cần tìm Pn có bậc deg Pn (x) ≤ n, nên có dạng sau đây:
n
X
Pn (x) = aj x j
j=0
với các aj , j = 0, 1, 2 · · · , n là các hệ số cần xác định. Vì

Pn (xi ) = f (xi ), ∀i = 0, 1, 2, · · · , n, thay vào ta được hệ phương trình đại số tuyến tính
sau đây:
 a0 + a1 x0 + a2 x02 + · · · + an x0n = f (x0 )


 a0 + a1 x1 + a2 x12 + · · · + an x1n = f (x1 )


.. .. .. .



 . . .
a0 + a1 xn + a2 xn2 + · · · + an xnn = f (xn )

Chứng minh.
Gọi A là ma trận các hệ số của hệ phương trình trên, khi đó
1 x0 x02 · · · x0n

 
1 x
1 x12 · · · x1n Y n−1
Y Y n
det A = . .. .. .. = (xj − xi ) =  (xj − xi ) 6= 0.
.. . . . 0≤i<j≤n i=0 j=i+1

1 xn xn2 · · · xnn
Do đó, hệ phương trình trên có duy nhất nghiệm (a0 , a1 , · · · , an ) hay đa thức Pn tồn tại
suy nhất.
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
Định nghĩa
Với n ∈ N∗ , ta gọi các đa thức Lagrange gắn với n + 1 mốc nội suy {xi | i = 0, 1, · · · , n}
là các đa thức φj ∈ Pn cho bởi
n
Y x − xk
φj (x) = , ∀x ∈ R, j = 0, 1, 2 · · · , n. (1)
xj − xk
k=0,k6=j
Mệnh đề
Với n ∈ N∗ , các đa thức Lagrange φj xác định bởi (1) có bậc bằng n và thoả mãn tính
chất (
0 nếu j 6= i
φj (xi ) =
1 nếu j = i
và hệ {φj | j = 0, 1, 2, · · · , n} tạo thành một cơ sở của Pn .
Chứng minh.
Từ Định nghĩa 4.1 của các đa thức Lagrange, ta có ngay deg φj (x) = n với mọi
j = 0, 1, 2, · · · , n. Hơn nữa, từ công thức
n
Y xi − xk
φj (xi ) = , j = 0, 1, 2, · · · , n
xj − xk
k=0,k6=j
ta suy ra, nếu i = j thì hiển nhiên φj (xi ) = 1. Ngược lại, nếu i 6= j thì tồn tại k = i để
xi − xk = 0 nên φj (xi ) = 0.
Mặt khác, để chứng minh {φj | j = 0, 1, 2, · · · , n} là một cơ sở của Pn , ta xét tổ hợp sau
đây:
Xn
λj φj (x) = 0, ∀x ∈ R, λj ∈ R, j = 0, 1, · · · , n.
j=0
Khi đó, với mọi i = 0, 1, 2, · · · , n, thay x = xi , ta được:

n
X
λi = λj φj (xi ) = 0.
j=0
Từ đó suy ra, {φj | j = 0, 1, 2, · · · , n} là một cơ sở của Pn .
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
Định lí (Công thức nội suy Lagrange)
Với n là một số tự nhiên khác không, cho n + 1 điểm mốc nội suy
{(xi , yi ) | i = 0, 1, · · · , n}. Đa thức nội suy Lagrange Pn ∈ Pn sao cho
Pn (xi ) = yi = f (xi ) với mọi i = 0, 1, 2, · · · , n được xác định bởi công thức sau đây:
n
X
Pn (x) = f (xj )φj (x). (2)
j=0
Chứng minh.
Theo Mệnh đề 4.1, {φj | j = 0, 1, 2, · · · , n} là một cơ sở của Pn nên tồn tại một bộ số
(λ0 , λ1 , · · · , λn ) ∈ Rn sao cho
n
X
Pn (x) = λj φj (x).
j=0
Vì Pn (xi ) = yi với mọi i = 0, 1, 2, · · · , n, nên:

n
X
yi = Pn (xi ) = λj φj (xi ) = λi .
j=0
Từ đó suy ra công thức nội suy Lagrange (2).

Ví dụ
Cho hàm số f xác định bởi bảng dưới đây
xi 0 1 2
f (xi ) 1 2 4
Hãy tìm đa thức nội suy Lagrange của f .
Lời giải
Từ giả thiết, ta có x0 = 0, x1 = 1, x2 = 2 và n = 2. Do đó, ta có 3 đa thức Lagrange sau
đây
(x − x1 )(x − x2 ) (x − 1)(x − 2) 1 3
φ0 (x) = = = x 2 − x + 1,
(x0 − x1 )(x0 − x2 ) 2 2 2
(x − x0 )(x − x2 ) x(x − 2) 2
φ1 (x) = = = −x + 2x,
(x1 − x0 )(x1 − x2 ) −1
(x − x0 )(x − x1 ) x(x − 1) 1 1
φ2 (x) = = = x 2 − x.
(x2 − x0 )(x2 − x1 ) 2 2 2
Ví dụ
xi 0 1 2
f (xi ) 1 2 4
Hãy tìm đa thức nội suy Lagrange của f .
Lời giải
Vì vậy, đa thức nội suy Lagrange của f là
P2 (x) = f (x0 )φ0 (x) + f (x1 )φ1 (x) + f (x2 )φ2 (x)
! !
1 2 3 1 2 1 1 1
= 1. x − x + 1 + 2. −x 2 + 2x + 4. x − x = x 2 + x + 1.
2 2 2 2 2 2
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
Định nghĩa
Với mỗi n là một số tự nhiên khác không, cho n + 1 mốc nội suy {xi | i = 0, 1, · · · , n}.
Ta gọi các đa thức Newton gắn với n + 1 mốc nội suy trên là các đa thức sau đây:
k
Y
ω0 (x) = 1, ωk+1 (x) = (x − xi ), k = 0, 1, · · · , n. (3)
i=0
Mệnh đề
Họ các đa thức {ωj | j = 0, 1, · · · , n − 1} lập thành một cơ sở của Pn .
Chứng minh.
Thật vậy, với mọi bộ (λ0 , λ1 , · · · , λn ) sao cho
n
X
λj ωj (x) = 0, ∀x ∈ R
j=0
thì
n
P
0= λj ωj (x0 ) = ω0 (x0 )λ0 ,
j=0
Pn
0= λj ωj (x1 ) = ω0 (x1 )λ0 + ω1 (x1 )λ1 ,
j=0
Pn
0= λj ωj (x2 ) = ω0 (x2 )λ0 + ω0 (x2 )λ1 + ω1 (x2 )λ2 ,
j=0
..
.
n
P
0= λj ωj (xn ) = ω0 (xn )λ0 + ω0 (xn )λ1 + · · · + ωn (xn )λn .
j=0
Chứng minh.
Từ Định nghĩa 5.1, ta có:
k−1
Y
ω0 (x0 ) = 1, ωk (xj ) = (xj − xi ) 6= 0, ∀k ≤ j = 1, 2, · · · , n.
i=0
Vì vậy, ta suy ra λj = 0 với mọi j = 0, 1, · · · , n. Do đó, hệ {ωj | j = 0, 1, · · · , n − 1} lập

thành một cơ sở của Pn .
Nhận xét
Lấy đạo hàm cấp 1 của ωk+1 , ta có
k
X k
Y
0
∀k ∈ N, ωk+1 (x) = (x − xi ),
j=0 (i=0,i6=j)
nên
k
Y
0
ωk+1 (xj ) = (xj − xi ) 6= 0, ∀k, j = 0, 1, · · · , n.
(i=0,i6=j)
Từ đó, ta có thể biểu diễn mối quan hệ giữa các đa thức Lagrange (1) và các đa thức
Newton (3) như sau:
ωn+1 (x)
φj (x) = 0
, ∀j = 0, 1, · · · , n.
ωn+1 (xj )(x − xj )
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
Định nghĩa
Với n ∈ N∗ , cho n + 1 mốc nội suy {xi | i = 0, 1, · · · , n} và f là một hàm số nhận giá trị
rời rạc xác định trên các mốc nội suy. Ta gọi:
Tỷ sai phân cấp 1 của f tại xj và xj+1 , kí hiệu là f [xj ; xj+1 ], là đại lượng sau đây:
f (xj ) − f (xj+1 )
f [xj ; xj+1 ] = , ∀j = 0, 1 · · · , n − 1.
xj − xj+1
Tỷ sai phân cấp k > 1 của f tại xj , xj+1 , · · · , xj+k , kí hiệu là f [xj ; · · · ; xj+k ], là đại
lượng sau đây:
f [xj ; · · · ; xj+k−1 ] − f [xj+1 ; · · · ; xj+k ]

f [xj ; · · · ; xj+k ] = .
xj − xj+k
Ta quy ước gọi Tỷ sai phân cấp 0 của f tại xj là
f [xj ] = f (xj ).
Tính chất
k
X f (xi )
f [x0 ; · · · ; xk ] = 0
. (4)
ωk+1 (xi )
i=0
Chứng minh.
Theo Định nghĩa 5.2, với k = 1, ta có:
f (x0 ) − f (x1 ) f (x0 ) f (x1 ) f (x0 ) f (x1 )

f [x0 ; x1 ] = = + = 0 + .
x0 − x1 x0 − x1 x1 − x0 ω2 (x0 ) ω20 (x1 )
Giả sử (4) đúng với k ≤ n − 1, ta sẽ chứng minh (4) đúng với k + 1. Thật vậy, ta có
f [x0 ; · · · ; xk ] − f [x1 ; · · · ; xk+1 ]

f [x0 ; · · · ; xk+1 ] =
x0 − xk+1
" k k+1
#
1 X f (xi ) X f (xi )
= 0
− 0
(5)
(x0 − xk+1 ) ωk+1 (xi ) ω
ek+1 (xi )
i=0 i=1
Chứng minh.
ở đó
k+1
ωk+2 (x) Y ωk+2 (x)
ωk+1 (x) = , ω
ek+1 (x) = (x − xi ) = .
(x − xk+1 ) (x − x0 )
i=1
Suy ra
0 0
0
ωk+2 (xi )(xi − xk+1 ) − ωk+2 (xi ) ωk+2 (xi )
ωk+1 (xi ) = 2
= , ∀i = 0, 1, · · · , k
(xi − xk+1 ) (xi − xk+1 )
và
0 0
0
ωk+2 (xi )(xi − x0 ) − ωk+2 (xi ) ωk+2 (xi )
ω
ek+1 (xi ) = = , ∀i = 1, 2, · · · , k + 1.
(xi − x0 )2 (xi − x0 )
Thế hai kết quả trên vào (5), ta có
Chứng minh.
"
1 f (x0 )(x0 − xk+1 )
f [x0 ; · · · ; xk+1 ] = 0
+
(x0 − xk+1 ) ωk+2 (x0 )
k
! #
X f (xi ) f (xk+1 )(xk+1 − x0 )
0
[(xi − xk+1 ) − (xi − x0 )] − 0
ωk+2 (xi ) ωk+2 (xk+1 )
i=1
k k+1
f (x0 ) X f (xi ) f (xk+1 ) X f (xi )
= 0
+ 0
+ 0
= 0
.
ωk+2 (x0 ) ωk+2 (xi ) ωk+2 (xk+1 ) ωk+2 (xi )
i=1 i=0
Như vậy, ta suy ra (4) đúng với k + 1 (ĐPCM).
Tính chất
Tỷ sai phân f [x0 ; · · · ; xk+1 ] là một hàm đối xứng.
Chứng minh.
Ta gọi {σ(0), σ(1), · · · , σ(k)} là một hoán vị của {0, 1, · · · , n}. Áp dụng kết quả của
Tính chất 5.1, ta có
k k
X f (xσ(i) ) X f (xi )
f [xσ(0) ; · · · ; xσ(k) ] = 0
= 0
= f [x0 ; · · · ; xk ].
ωk+1 (xσ(i) ) ωk+1 (xi )
i=0 i=0
Tính chất
Tỷ sai phân cấp n + 1 của một đa thức bậc n đồng nhất bằng không.
Chứng minh.
Giả sử {x0 , x1 , · · · , xn } là n + 1 mốc nội suy và pn là một đa thức bậc n có dạng
pn (x) = a0 + a1 x + · · · + an x n .
Khi đó, với mọi x ∈ R và x 6= xi , ta có thể phân tích
pn (x) − pn (x0 ) = (x − x0 )pn−1 (x), pn−1 ∈ Pn−1 .
Như vậy, ta có:

pn (x) − pn (x0 )
pn [x; x0 ] = = pn−1 (x)
x − x0
là một đa thức bậc n − 1.
Tính chất
Tỷ sai phân cấp n + 1 của một đa thức bậc n đồng nhất bằng không.
Chứng minh.
Lập luận tương tự cho đa thức pn−1 ta có
pn [x; x0 ] − pn [x0 ; x1 ] pn−1 (x) − pn−1 (x1 )

pn [x; x0 ; x1 ] = = = pn−2 (x)
x − x1 x − x1
là một đa thức bậc n − 2. Bằng phương pháp quy nạp, ta có

pn [x; x0 ; x1 ; · · · , xn−1 ] = p0 (x) là đa thức bậc 0, tức là p0 (x) là một hằng số. Vì vậy, ta
suy ra
pn [x; x0 ; x1 ; · · · , xn ] = 0.
Nhận xét
Từ định nghĩa tỷ sai phân, ta có thể lập bảng để thuận tiện cho việc tính toán như sau
x TSP0 TSP1 TSP2 ··· TSPn

x0 f [x0 ]
x1 f [x1 ] f [x0 ; x1 ]
x2 f [x2 ] f [x1 ; x2 ] f [x0 ; x1 ; x2 ] (4)
.. .. .. .. ..
. . . . .
xn f [xn ] f [xn−1 ; xn ] f [xn−2 ; xn−1 ; xn ] ··· f [x0 ; · · · ; xn ]
ở đó các cột TSP0, · · · , TSPn tương ứng là các tỷ sai phân cấp 0 đến tỷ sai phân cấp n.
Ví dụ
Cho 5 mốc nội suy 1, 2, 3, 4, 5 và hàm f nhận giá trị tương ứng tại các mốc lần lượt là
1, 0, −1, 2, 3. Lập bảng tính tỷ sai phân của hàm f .
Ta lập bảng tỷ sai phân của hàm f theo cách bố trí ghi tại (4) như sau:
x TSP0 TSP1 TSP2 TSP3 TSP4

1 1
2 0 −1
3 −1 −1 0
4 2 3 2 2/3
5 3 1 −1 −1 −5/12
Mệnh đề
Với n là một số tự nhiên khác không, cho n + 1 mốc nội suy {xi | i = 0, 1, · · · , n} và f là
hàm số rời rạc nhận giá trị tại các mốc nội suy. Giả sử Pn là đa thức nội suy Lagrange
của f . Khi đó, ta có
1 Với mọi k, j ∈ N sao cho j, j + 1, · · · , j + k ∈ {0, 1, · · · , n} thì
Pn [xj ; · · · , xj+k ] = f [xj ; · · · , xj+k ].
2 Với mọi k ∈ N và k ≤ n,
k
X
Pn (x) = f [x0 ; · · · ; xj ]ωj (x) + Pn [x; x0 ; · · · , xk ]ωk+1 (x). (5)
j=0
Chứng minh.
1. Từ giả thiết, với mọi j = 0, 1, · · · , n − 1, theo định nghĩa tỷ sai phân và định nghĩa đa
thức nội suy Lagrange, ta có
Pn (xj ) − Pn (xj+1 ) f (xj ) − f (xj+1 )

Pn [xj ; xj+1 ] = = = f [xj ; xj+1 ].
xj − xj+1 xj − xj+1
Bằng phương pháp quy nạp, ta suy ra ngay điều phải chứng minh.
Chứng minh.
2. Trước hết, tỷ sai phân cấp 1 của Pn tại x và x0 cho bởi
Pn (x) − Pn (x0 )
Pn [x; x0 ] = .
x − x0
Suy ra,
Pn (x) = Pn (x0 ) + Pn [x; x0 ](x − x0 ) = f [x0 ] + Pn [x; x0 ]ω1 (x).
Như vậy, công thức (5) đúng với k = 0. Bây giờ, ta giả sử (5) đúng với k ≤ n − 1, ta
chứng minh đúng với k + 1. Thật vậy, từ định nghĩa
Pn [x; x0 ; · · · , xk ] − Pn [x0 ; · · · , xk+1 ]

Pn [x; x0 ; · · · , xk+1 ] = .
x − xk+1
Theo chứng minh ở trên
Pn [x0 ; · · · , xk+1 ] = f [x0 ; · · · , xk+1 ],
nên ta suy ra
Pn [x; x0 ; · · · , xk ] = f [x0 ; · · · , xk+1 ] + Pn [x; x0 ; · · · , xk+1 ](x − xk+1 ).
Chứng minh.
Thế vào (5), ta được:
k
X
Pn (x) = f [x0 ; · · · ; xj ]ωj (x) + f [x0 ; · · · , xk ]ωk+1 (x)
j=0
+ Pn [x; x0 ; · · · , xk+1 ]ωk+1 (x)(x − xk+1 )

k+1
X
= f [x0 ; · · · ; xj ]ωj (x) + Pn [x; x0 ; · · · , xk+1 ]ωk+2 (x).
j=0
Điều đó chứng tỏ rằng (5) đúng với k + 1 (ĐPCM).
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
Định lí (Công thức nội suy Newton)
Với n là một số tự nhiên khác không, cho n + 1 điểm mốc nội suy
{(xi , yi ) | i = 0, 1, · · · , n}. Khi đó, tồn tại một đa thức Pn ∈ Pn thoả mãn
Pn (xi ) = yi = f (xi ) với mọi i = 0, 1, 2, · · · , n, được gọi là đa thức nội suy Newton, xác
định bởi công thức sau đây:
n
X
Pn (x) = f [x0 ; · · · ; xj ]ωj (x). (6)
j=0
Chứng minh.
Theo Mệnh đề 5.2, với k = n ta có
n
X
Pn (x) = f [x0 ; · · · ; xj ]ωj (x) + Pn [x; x0 ; · · · , xn ]ωn+1 (x). (7)
j=0
Áp dụng Tính chất 5.2, ta có

Pn [x; x0 ; · · · , xn ] = 0.
Từ đó suy ra công thức (6) (ĐPCM).
Ví dụ
xi 0 1 2
f (xi ) 1 2 4
Hãy tìm đa thức nội suy Newton của f .
Lời giải
Trước hết, ta lập bảng tính tỷ sai phân của f như sau
x TSP0 TSP1 TSP2

0 1
1 2 1
2 4 2 1/2
ở đó, các giá trị được đóng khung vuông trong bảng trên tương ứng là các tỷ sai phân
f [x0 ], f [x0 ; x1 ] và f [x0 ; x1 ; x2 ]. Từ đó, ta suy ra đa thức nội suy Newton của f là
P2 (x) = f [x0 ]ω0 (x) + f [x0 ; x1 ]ω1 (x) + f [x0 ; x1 ; x2 ]ω2 (x)
1 1 1
= 1 + x + x(x − 1) = x 2 + x + 1.
2 2 2
1 Mở đầu
2 Nhắc lại

Đa thức Lagrange

Đa thức Newton
Tỷ sai phân
Định nghĩa
Cho hàm số f xác định trên [a, b] và n + 1 mốc nội suy x0 , x1 , · · · , xn thuộc [a, b]. Ta gọi
đa thức nội suy Lagrange Pn , có bậc lớn nhất bằng n, của hàm số f là đa thức nội suy
Lagrange ứng với các điểm mốc nội suy (xi , f (xi )) với i = 0, 1, · · · , n.
Định lí
Cho n là một số tự nhiên khác không, đoạn [a, b] khác rỗng thuộc R, f là một hàm số
thuộc lớp C n+1 trên đoạn [a, b] và n + 1 mốc nội suy xi với i = 0, 1, · · · , n thuộc đoạn
[a, b]. Khi đó, với mọi x ∈ [a, b], tồn tại ξ thuộc đoạn bé nhất chứa các xi sao cho sai số
của phép nội suy tại x cho bởi
f (n+1) (ξ)
f (x) − Pn (x) = ωn+1 (x)
(n + 1)!
ở đó ωn+1 (x) là đa thức Newton bậc n + 1 tương ứng với các mốc nội suy {xi }i=0,1,··· ,n .
Chứng minh.
Với mọi i = 0, 1, · · · , n, nếu x trùng với các xi thì ta có ngay hai vế của đẳng thức trên
bằng nhau và bằng 0. Vì vậy, ta xét x 6= xi , với mọi i = 0, 1, · · · , n. Ta đặt
f (x) − Pn (x)
F (t) = f (t) − Pn (t) − ωn+1 (t), ∀x ∈ I = [ min xi , max xi ].
ωn+1 (x) i=0,1,··· ,n i=0,1,··· ,n
Từ giả thiết, ta có F là hàm thuộc lớp C n+1 và F có n + 2 nghiệm phân biệt vì
F (x) = F (x0 ) = F (x1 ) = · · · = F (xn ) = 0.
Áp dụng định lí Rolle, ta suy ra F 0 có n + 1 nghiệm phân biệt trong I. Bằng lập luận quy
nạp, ta suy ra F (n+1) có nghiệm thuộc I, tức là tồn tại ξ ∈ I sao cho F (n+1) (ξ) = 0. Mà
f (x) − Pn (x)
F (n+1) (t) = f (n+1) (t) − (n + 1)!
ωn+1 (x)
nên thay t = ξ vào ta được
f (n+1) (ξ)
f (x) − Pn (x) = ωn+1 (x).
(n + 1)!
Định lí
Cho n là một số tự nhiên khác không, đoạn [a, b] khác rỗng thuộc R, f là một hàm số
thuộc lớp C n+1 trên đoạn [a, b] và n + 1 mốc nội suy xi với i = 0, 1, · · · , n thuộc đoạn
[a, b]. Khi đó, ta có
f (n) (ξ)
f [x0 ; x1 ; · · · ; xn ] =
n!
với min{x0 , x1 , · · · , n} < ξ < max{x0 , x1 , · · · , n}.
Bài tập
Chứng minh Định lí 6.2.

Slide Noisuy

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Slide Noisuy

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Đa thức nội suy (Phần 1)

Khoa Toán - Tin

Thứ 4 ngày 04/05/2022

3 Bài toán nội suy đa thức

4 Đa thức nội suy Lagrange

5 Đa thức nội suy Newton

6 Sai số của phép nội suy đa thức

3 Bài toán nội suy đa thức

4 Đa thức nội suy Lagrange

5 Đa thức nội suy Newton

6 Sai số của phép nội suy đa thức

3 Bài toán nội suy đa thức

4 Đa thức nội suy Lagrange

5 Đa thức nội suy Newton

6 Sai số của phép nội suy đa thức

là chuẩn của f trên [a, b].

3 Bài toán nội suy đa thức

4 Đa thức nội suy Lagrange

5 Đa thức nội suy Newton

6 Sai số của phép nội suy đa thức

với các aj , j = 0, 1, 2 · · · , n là các hệ số cần xác định. Vì

3 Bài toán nội suy đa thức

4 Đa thức nội suy Lagrange

5 Đa thức nội suy Newton

6 Sai số của phép nội suy đa thức

3 Bài toán nội suy đa thức

4 Đa thức nội suy Lagrange

5 Đa thức nội suy Newton

6 Sai số của phép nội suy đa thức

và hệ {φj | j = 0, 1, 2, · · · , n} tạo thành một cơ sở của Pn .

Khi đó, với mọi i = 0, 1, 2, · · · , n, thay x = xi , ta được:

Từ đó suy ra, {φj | j = 0, 1, 2, · · · , n} là một cơ sở của Pn .

3 Bài toán nội suy đa thức

4 Đa thức nội suy Lagrange

5 Đa thức nội suy Newton

6 Sai số của phép nội suy đa thức

Vì Pn (xi ) = yi với mọi i = 0, 1, 2, · · · , n, nên:

Từ đó suy ra công thức nội suy Lagrange (2).

Hãy tìm đa thức nội suy Lagrange của f .

Hãy tìm đa thức nội suy Lagrange của f .

3 Bài toán nội suy đa thức

4 Đa thức nội suy Lagrange

5 Đa thức nội suy Newton

6 Sai số của phép nội suy đa thức

3 Bài toán nội suy đa thức

4 Đa thức nội suy Lagrange

5 Đa thức nội suy Newton

6 Sai số của phép nội suy đa thức

Họ các đa thức {ωj | j = 0, 1, · · · , n − 1} lập thành một cơ sở của Pn .

Vì vậy, ta suy ra λj = 0 với mọi j = 0, 1, · · · , n. Do đó, hệ {ωj | j = 0, 1, · · · , n − 1} lập

3 Bài toán nội suy đa thức

4 Đa thức nội suy Lagrange

5 Đa thức nội suy Newton

6 Sai số của phép nội suy đa thức

f [xj ; · · · ; xj+k−1 ] − f [xj+1 ; · · · ; xj+k ]

Ta quy ước gọi Tỷ sai phân cấp 0 của f tại xj là

f (x0 ) − f (x1 ) f (x0 ) f (x1 ) f (x0 ) f (x1 )

f [x0 ; · · · ; xk ] − f [x1 ; · · · ; xk+1 ]

Như vậy, ta suy ra (4) đúng với k + 1 (ĐPCM).

Tỷ sai phân f [x0 ; · · · ; xk+1 ] là một hàm đối xứng.

Khi đó, với mọi x ∈ R và x 6= xi , ta có thể phân tích

pn (x) − pn (x0 ) = (x − x0 )pn−1 (x), pn−1 ∈ Pn−1 .

Như vậy, ta có:

pn [x; x0 ] − pn [x0 ; x1 ] pn−1 (x) − pn−1 (x1 )