SET 3 vwo 5

2015
Maandag 19 januari 8.55-9.45 uur scheikunde

Bij deze SET mag een toetsbinas en een niet-grafische rekenmachine gebruikt
worden.

Deze SET bestaat uit 11 vragen.

Voor deze SET zijn maximaal 28 punten te behalen.
Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald
kunnen worden.
Als bij een vraag een verklaring, uitleg, berekening of afleiding gevraagd wordt,
worden aan het antwoord meestal geen punten toegekend als deze verklaring,
uitleg, berekening of afleiding ontbreekt.
Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd.
Chloorwaterbatterij

Om een batterij met chloorwater te maken is onder andere natriumsulfiet

nodig. Dat kan gemaakt worden door zwaveldioxide met natronloog te laten
reageren. De reactievergelijking is:

2 OH (aq) + SO2 (g)  H2O (l) + SO32 (aq) (reactie I)

Als je aan de zo verkregen oplossing rechtstreeks chloorwater toevoegt,

verloopt een reactie volgens de vergelijking:

SO32 (aq) + Cl2 (aq) + H2O (l)  SO42 (aq) + 2 H+ (aq) + 2 Cl (aq) (reactie II)

Om een elektrochemische cel te maken moeten de reagerende stoffen van

elkaar gescheiden worden zodat er elektronen door een metaaldraad gaan
lopen.

Dit wordt als volgt gedaan:

In een bak die met een poreuze wand wordt links (deel A) de oplossing van
natriumsulfiet. In de andere helft (deel B) wordt chloorwater gedaan. In beide
helften van de bak zetten we een elektrode van platina.

Pt (s) Pt (s)

Na+ (aq) SO32- (aq) Cl2 (aq)

A B

Als we nu met een draad beide elektroden via een lampje met elkaar
verbinden, dan gaat het lampje branden.
Er loopt dus een stroom van elektronen van de ene elektrode naar de andere
via het lampje. Het is dus gelukt om een chloorwaterbatterij te maken.

2p 1 Geef de vergelijking van de (half)reactie die verloopt in A.

1p 2 Geef ook de halfreactie voor het proces in B.

1p 3 Leg uit in welke richting de elektronenstroom door de draad gaat.

2p 4 De poreuze wand is doorlaatbaar voor kleine ionen zoals H + (aq). Leg uit of de
H+ (aq) ionen bij deze proef door de wand getransporteerd worden en als ze
getransporteerd worden leg dan uit of ze van A naar B gaan of andersom.
Zilver

Bij de winning van zilver wordt het gesteente met argentiet (Ag 2S) fijngemalen
en gemengd met de natriumcyanide-oplossing. Er ontstaat een suspensie.
Door deze suspensie wordt lucht geleid. Hierbij treedt de volgende reactie op:

2 Ag2S + 8 CN + O2 + 2 H2O → 4 Ag(CN)2 + 2 S + 4 OH (reactie 1)

De suspensie wordt gefiltreerd. Het filtraat wordt met overmaat zinkpoeder

geroerd. De volgende reactie treedt op:

2 Ag(CN)2+ Zn → 2 Ag + Zn(CN)42 (reactie 2)

Aangenomen mag worden dat zowel in het deeltje Ag(CN) 2 als in het deeltje
Zn(CN)42 cyanide-ionen voorkomen.

4p 5 Leg, mede aan de hand van formules van deeltjes in de vergelijkingen van
reactie 1 en reactie 2, uit of het om redoxreacties gaat of niet.
Noteer je antwoord door in elk van onderstaande zinnen een keuze voor “wel”
of “niet” te maken en de zinnen af te maken.
Reactie 1 is wel/niet een redoxreactie want …
Reactie 2 is wel/niet een redoxreactie want …

Tijdens het hierboven uitgevoerde proces heeft de kleine overmaat aan

zinkpoeder samen met het ontstane zilver een legering gevormd. De ontstane
legering wordt door filtratie afgescheiden. Het residu is de legering van zilver
en zink. In verband met een verminderde glans en een verminderde stevigheid
wil men het zink verwijderen.

3p 6 Leg op microniveau uit waarom het van belang is dat het zink verwijderd wordt
als je een meer glanzende en hardere stof wilt.

Hieruit wordt het zink verwijderd door een oplossing van een zuur toe te
voegen waarmee zink wel reageert en zilver niet. Verdund salpeterzuur is
daarvoor niet geschikt.

2p 7 Leg met behulp van gegevens uit Binas-tabel 48 uit dat verdund salpeterzuur
niet geschikt is om zink uit een mengsel van zilver en zink te verwijderen.

Zoutzuur is wel geschikt om zink uit een mengsel van zilver en zink te
verwijderen. Wanneer zoutzuur aan een mengsel van zilver en zink wordt
toegevoegd, treedt een reactie op waarbij onder andere waterstof ontstaat.

3p 8 Geef de vergelijking van deze reactie.

 Het zilver dat door filtratie wordt afgescheiden, is niet zuiver. Het kan door
elektrolyse worden gezuiverd. Het onzuivere zilver wordt verbonden met de
positieve pool van een stroombron. Een zilvernitraat-oplossing wordt als
elektrolyt gebruikt. Wanneer elektrische stroom door de cel gaat, treden de
volgende reacties op:

Aan de positieve elektrode: Ag → Ag+ + e

Aan de negatieve elektrode: Ag+ + e → Ag

Op de negatieve elektrode slaat zuiver zilver neer. Verontreinigingen komen

op de bodem van het elektrolysevat terecht.

3p 9 Bereken hoeveel uur het duurt om op deze manier 100 kg zuiver zilver te
bereiden met een stroomsterkte van 500 A (A betekent ampère; 1 A = 1 C s 1).
Ga ervan uit dat alle elektriciteit wordt gebruikt om zilver te vormen. Maak bij
de beantwoording gebruik van tabel 7A van Binas.

Alcoholintolerantie

Wanneer alcohol in het menselijk lichaam wordt afgebroken, gebeurt dat in

een aantal stappen.
In de eerste stap reageert alcohol met nicotineamide-adenine-dinucleotide
(meestal weergegeven met NAD+ ) onder invloed van het enzym alcohol
dehydrogenase. Het reactieproduct is ethanal. De niet-systematische
naam van ethanal is aceetaldehyde.
Vervolgens reageert de aceetaldehyde door met NAD+ onder invloed van het
enzym aceetaldehyde dehydrogenase.
Deze eerste twee stappen van het afbraakproces van alcohol worden vaak
schematisch als volgt weergegeven:

Met behulp van dit schema kunnen van bovenstaande omzettingen de reactie-
vergelijkingen worden afgeleid. Zo kan de omzetting van ethanol tot ethanal
als volgt in een reactievergelijking worden weergegeven:

C2H5OH + NAD+ → CH3CHO + NADH + H+

2p 10 Leg uit of bij deze omzetting NAD+ als oxidator of als reductor reageert.
Natriumtetrahydroboraat

Natriumtetrahydroboraat (NaBH4) is een zout dat in oplossing in Na+ en BH4

geïoniseerd is.
Oplossingen van natriumtetrahydroboraat worden onder andere gebruikt bij
het terugwinnen van zilver uit oplossingen die ontstaan bij het ontwikkelen van
fotografische films.
Hierbij wordt Ag+ eerst neergeslagen als AgCl. Daarna wordt een basisch
gemaakte oplossing van natriumtetrahydroboraat toegevoegd. Er treedt
daarbij een redoxreactie op tussen het zilverchloride en de basische oplossing
van natriumtetrahydroboraat, waarbij vast zilver wordt gevormd; de BH 4 ionen
worden omgezet in BO2 ionen.

5p 11 Geef van deze reactie de vergelijkingen van beide halfreacties en leid daaruit
de vergelijking van de totaalreactie af.