การชวยกันปองกันการฆาตัวตาย

ผศ.นพ.พนม เกตุมาน
ภาควิชาจิตเวชศาสตร
Faculty of Medicine Siriraj Hospital
คณะแพทยศาสตรศิริราชพยาบาล

การฆาตัวตาย เกิดจากหลายสาเหตุ แตสาเหตุใหญทที่ าํ ใหคนฆาตัวตาย เกิดจากโรค

ซึมเศรา คนทีเ่ ปนโรคซึมเศรา จะมีความรูส ึกเบื่อรุนแรงแทบทุกอยางในชีวิต เบื่อที่จะมีชีวิตอยู
ตอไป ความเศราที่รุนแรงมากๆอาจทําใหคิดวาตนเองผิด ไรคา และคิดอยากตาย การตายจึง
เปนเหมือนทางออกของปญหาในระยะสัน้ ไมตองเผชิญปญหาตอไป ความคิดของคนจะฆาตัว
ตาย มักไมเห็นหนทางแกไขปญหา ชีวิตมืดมน และหมดหวัง ทั้งๆที่ความจริงไมไดเปนเชนนัน้
นาเสียดายทีค่ นฆาตัวตายคิดเชนนัน้ เพราะถาเขารักษาโรคซึมเศราอยางถูกตอง เขาจะกลับมา
คิดใหมได แกปญหาได บางคนหายแลวสงสัยวาตัวเองคิดมากถึงกับ

อยากตายตอนนั้นไดอยางไร
การฆาตัวตายมักเปนอาการหนึง่ ของโรคซึมเศรา เมื่อรักษาโรคซึมเศราหาย ก็ไมคิดอยาก
ตาย
การปองกันการฆาตัวตาย ทําได ถาเขาใจเรื่องโรคซึมเศรา และคนหาใหไดวา ใครเริ่มเปน
โรคนี้ อาการเริ่มตนของโรคซึมเศรา คือ
• อารมณไมสนุกสนาน ไมราเริงเหมือนเดิม ไมมีความสุข เบื่อ ทอแท เครียด หงุดหงิด และ
เศรา
• หมดความสนใจในสิง่ ตางๆ เบื่อสิ่งที่เคยทําแลวสนุก มีความสุข ไมอยากทําอะไร ไมอยากเจอ
ใคร
• เบื่ออาหาร น้ําหนักลดลงมาก (หรือบางคนกินมากเพือ่ ใหหายเครียด น้ําหนักเพิม่ ขึ้น)
• นอนไมหลับ หลับๆตื่นๆ หรือตื่นเร็วกวาเดิม 2-3 ชั่วโมงแลวนอนตอไปไมได (แตบางคนนอน
มากขึ้นเนื่องจากไมอยากทําอะไร นอนแตก็ไมหลับ)
• เหนื่อยหนาย ออนเพลีย ไมมีแรง ไมอยากทําอะไร
• ความคิดชา การเคลื่อนไหวชา
• สมาธิความจําเสีย ตั้งใจทํางานไมได ลังเลตัดสินใจลําบาก
• คิดวาตัวเองไรคา ทําผิด ทําไมดี คิดตอตัวเองไมดี
• อยากตายและฆาตัวตาย
 อาการของโรคมักเริ่มจากเปนนอยๆ มากขึ้นชาๆ หรือรวดเร็ว อาจมีหรือไมมีสาเหตุจากการ
สูญเสียหรือความเครียดทางจิตใจ ถามีสาเหตุทางจิตใจ มักเปนความเครียดในชีวิต เชน
ปญหาการเรียน การทํางาน หรือความสูญเสียในชีวิต( เชน สอบตก อกหัก คนรักเสียชีวิต หยา
ราง ตกงาน)
คนที่เปนโรคซึมเศรา มักไมรูตัววาเปน ไมมาพบแพทย บางคนกลัววาการมาพบจิตแพทย
แสดงวาเปนโรคจิตโรคประสาท ทําใหขาดการชวยเหลือ จากการสํารวจพบวา คนทีป่ วยเปนโรค
ซึมเศรา 100 คน มีเพียง 10 คนเทานั้นทีพ่ บแพทยและไดรับการรักษาดวยยาอยางถูกตอง
โรคซึมเศรารักษาไมยาก เนื่องจากโรคนี้เกิดจากการแปรปรวนของสารสื่อนําประสาท ที่
สามารถแกไขไดดวยยารักษาโรคซึมเศรา รอยละ 80 หายไดเมื่อไดรับยารวมกับการรักษาทาง
จิตใจ เวลาหายจะเปนปกติเหมือนคนเดิม โรคนี้มิใชโรคจิต โรคประสาท เปนโรคทางอารมณ ที่
รักษาหายไดเหมือนเดิม
โรคนี้พบไดบอยๆในสังคม อาจเกิดกับตัวเองหรือคนใกลชิดก็ได ถาพบวาใครมีอาการ
หลายๆขอของโรคซึมเศราขางตน นานหลายวันติดตอกัน หรืออาการมากขึ้น ควรปรึกษาจิตแพทย
ที่ใกลที่สุด
ถาสงสัยวาคนใกลชิดมีอาการคลายโรคซึมเศรา เชน ซึมเฉย เงียบ ไมพูดไมจา เฉื่อย
ชา ชา ทําอะไรผิดไปจากเดิมมากๆ การเรียนหรือการทํางานเสียไป การหวงใยสอบถามเขาถึง
อาการของโรคซึมเศรา จะเปนการชวยเหลือเบื้องตนที่ดี คนที่ซึมเศราจะรูสึกมีเพื่อน มีที่
พึ่ง อาการซึมเศราจะดีขึ้น และไมคอยฆาตัวตาย ถาเขามิไดเปนโรคซึมเศราจริง การแสดงความ
หวงใยถามถึงอาการเปนการประคับประคองจิตใจที่ดี ไมมีผลเสียใดๆนากลัว เมื่อพบวาใครเปน
โรคซึมเศรา ในตอนทายควรแนะนําใหเขามาปรึกษาจิตแพทยโดยเร็ว การรักษาอยางรวดเร็ว
ไดผลดีกวารักษาชา โดยเฉพาะผูท ี่มีความคิดอยากตาย หรือคิดฆาตัวตาย การแนะนําใหรกั ษา
จะเปนการชวยชีวิตเขาทีเดียว

คนที่กําลังคิดฆาตัวตายนั้น บางทีแสดงออกเปนพฤติกรรมใหรูได เชน

• บางคนเปรยๆใหคนใกลชิดฟง เชน “รูสึกเบื่อจัง ไมรูจะอยูไปทําไม”
• บางคนพูดเปนเชิงฝากฝง สั่งเสีย เชน “ฝากดูแลลูกดวยนะ”
• บางคนดําเนินการบางอยาง เชน ทําพินัยกรรม โอนทรัพยสมบัติใหลูกหลาน
ถาสงสัยวาคิดฆาตัวตายหรือไม ควรถาม
การถามเรื่องการฆาตัวตายนี้สาํ คัญมาก ทําได ควรทําอยางยิ่ง เพราะชวยรักษาชีวิตเขาไว
ได
การถามเรื่องฆาตัวตาย ทําไดโดยใชชุดคําถามขัน้ บันไดดังนี้
1. เมื่อพบวามีอารมณซึมเศรา ใหถามตอไปวา “ความเศรานั้นมากจนทําใหเบื่อชีวติ หรือไม”
2. ถาตอบรับ ใหถามตอไปวา “คิดอยากตาย หรือไม”
3. ถาตอบรับ ใหถามตอไปวา “คิดจะทําหรือไม”
4. ถาตอบรับ ใหถามตอไปวา “คิดจะทําอยางไร”
5. ถาตอบรับ ใหถามตอไปวา “เคยทําหรือไม”
6. ถาตอบรับ ใหถามตอไปวา “เคยทําอยางไร”
7. สุดทาย ใหถามตอไปวา “มีอะไรยับยั้งใจ จนทําใหไมไดทํา หรือหยุดความคิดนี้ได”
คําถามสุดทาย ไมวาตอบอยางไร จะเปนปจจัยปองกัน ชวยใหเขายั้งคิด ไมทําในครั้งตอไป
บางคนมีความเชื่อเกาที่ไมถูกตองวา การถามเรื่องการฆาตัวตาย จะไปกระตุนคนที่ยงั ไมคิดใหไป
คิดฆาตัวตาย หรือคนที่คิดอยากตายอยูแลวการถามเปนการกระตุนใหทาํ จริงๆ ความเชื่อเหลานี้
ไมเปนความจริง
ความจริงคือ การถามไมไดชักจูงหรือกระตุนใหคิด หรือทํา แตสําหรับคนที่คิดจะทําอยู
แลว จะรูสึกดีขึ้น จนไมทาํ

สรุป เราทุกคนมีสวนรวมในการปองกันการฆาตัวตาย ไดดังนี้

• สนใจ ใสใจ สังเกตตนเอง เพื่อนๆ และคนใกลชิด วามีอาการของโรคซึมเศราหรือไม ถามี ให
ถามวามีความคิดอยากฆาตัวตายหรือไม
• ถาตนเองเกิดโรคซึมเศรา ใหปรึกษาทีมสุขภาพจิตโดยเร็ว
• แนะนําผูทซี่ มึ เศรา มาพบทีมสุขภาพจิต