Πίνακας περιεχομένων

``Εισαγωγή......................................................................................................1
Ιστορία του φεντεραλισμού......................................................................................2
Αμερικανικός φεντεραλισμός...................................................................................2
Ευρωπαϊκός φεντεραλισμός................................................................................4
Συμπεράσματα....................................................................................................6
Βιβλιογραφία......................................................................................................11

Εισαγωγή
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει αλλά και παράλληλα να
διεξάγει μία σύγκριση μεταξύ του ευρωπαϊκού και του αμερικανικού συστήματος
ομοσπονδιακής διακυβέρνησης. Μέσω αυτής της συγκριτικής μελέτης, θα
επιχειρήσουμε να αποδώσουμε τόσο τους ορισμούς όσο και τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του κάθε συστήματος τονίζοντας τυχόν μειονεκτήματα και
πλεονεκτήματα που μπορεί να έχει.

Είναι πολύ σημαντικό καταρχάς να καθορίσουμε την έννοια του φεντεραλισμού

παραθέτοντας κάποια στοιχεία σχετικά με αυτή. Ως φεντεραλισμός θεωρείται το
σύστημα διακυβέρνησης εντός του οποίου υπάρχει καταμερισμός της εξουσίας
ανάμεσα στην κεντρική κυβέρνηση και τις πολιτείες/περιφέρειες. (Sampson,2017).
Το χαρακτηριστικό που διακρίνει μία φεντεραλιστική κυβέρνηση είναι ότι η εξουσία
δεν είναι ενιαία αλλά αποτελείται από δύο τμήματα, τη λεγόμενη εθνική κυβέρνηση
και τις άλλες κυβερνητικές μονάδες. Σημαντικό στοιχείο που διακρίνουμε στο
φεντεραλισμό είναι ότι κανένα επίπεδο εξουσίας δεν λειτουργεί εις βάρος του άλλου
ενώ δεν είναι σε θέση να καταργήσει ή να υπονομεύσει η λειτουργία του.
Παρουσιάζοντας το σχηματικά θα λέγαμε ότι σε ένα τέτοιου τύπου ομοσπονδιακό
κράτος συναντούμε πολλαπλά επίπεδα διακυβέρνησης τα οποία μπορεί να
εφάπτονται όμως δεν επικαλύπτονται αναιρώντας το ένα την εξουσία του άλλου.

[1]
Ιστορία του φεντεραλισμού
Αναφερόμενοι στο φεντεραλισμό είναι σημαντικό να τον προσδιορίσουμε με βάση
την ιστορία που αυτός κουβαλάει και τις ρίζες στις οποίες στηρίζεται. Προκειμένου
να επιτευχθεί αυτό είναι σημαντικό να αναφερθούμε στην ιστορία του φεντεραλισμού
αλλά και σε αυτά παραδείγματα τα οποία έχουν προκύψει από την πρακτική
εφαρμογή του σαν σύστημα διακυβέρνησης όπως παραδείγματος χάρη στις Ηνωμένες
Πολιτείες της Αμερικής.

Ιδρυτές του φεντεραλισμού θεωρούνται οι James Madison, George Washington,

Alexander Hamilton ενώ είναι και οι θεμελιωτές του αμερικανικού συντάγματος το
οποίο είχε ως απώτερο σκοπό να επιφέρει μία ισορροπία μεταξύ της τάξης και της
ελευθερίας του ατόμου, να εξαλείψει κάθε μορφή τυραννίας καθώς και να
ενθαρρύνει τους πολίτες να μετέχουν ενεργά στα κοινά δίνοντας κίνητρα να
καταθέτουν τις ιδέες τους. Η μοντελοποίηση του τρόπου διακυβέρνησης κατά τρόπο
φεντεραλιστικό, είχε ως γνώμονα και στόχο την καλύτερη λειτουργία του κράτους
σε όλους τους τομείς, την απρόσκοπτη ύπαρξη ελευθερίας, καθώς και μία αρμονική
συνεργασία μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και των συστήματος διακυβέρνησης
των επιμέρους πολιτειών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα και ταυτόχρονα πολύ
επιτυχημένο ενός τέτοιου συστήματος διακυβέρνησης αποτελούν Ηνωμένες
Πολιτείες της Αμερικής .

Αμερικανικός φεντεραλισμός
Όπως έχουμε ήδη προαναφέρει, στις Ηνωμένες Πολιτείες το σύστημα του
φεντεραλισμού δημιουργήθηκε από το Σύνταγμα της χώρας το οποίο διαχωρίζει τη
δύναμη ανάμεσα στην Εθνική Κυβέρνηση και τις επιμέρους Κρατικές Κυβερνήσεις.
Παρά το γεγονός ότι πλέον σήμερα αυτός ο τρόπος διακυβέρνησης είναι πλέον
καθημερινότητα, η ένταξη του στο Σύνταγμα και εφαρμογή του δεν ήταν αναίμακτες.
Ξεκίνησε στις 25 Μαΐου του 1887 με τη συγκέντρωση 55 συνεταίρων οι οποίοι
αποτέλεσαν τους εκπροσώπους για 12 από τα 13 κράτη τα οποία αρχικά αποτελούσαν
αυτό που ονομάζουμε σήμερα Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Στην όλη

[2]
διαδικασία το New Jersey δεν επέλεξε να συμμετέχει καθώς αποτέλεσε το μοναδικό
κράτος που δεν εκπροσωπήθηκε στη Συνταγματική συνέλευση ( Bellamy, 2001).

Σκοπός της σύγκλιση αυτής της συνέλευσης ήταν η αναθεώρηση άρθρων της
συνομοσπονδίας τα οποία εγκρίθηκαν μετά το τέλος του επαναστατικού πολέμου.
Ένα ρηξικέλευθο και παράλληλα αμφισβητήσιμο στοιχείο του Συντάγματος ήταν ο
ορισμός του ομοσπονδιακού καθεστώτος. Σύμφωνα με το Σύνταγμα που θεσπίστηκε
το 1787, θεωρήθηκε ότι ο ομοσπονδιακός τρόπος διακυβέρνησης έρχεται σε πλήρη
ρήξη με αυτόν που μέχρι τότε γνώριζε η Μεγάλη Βρετανία. Εν τέλει στις 17
Σεπτεμβρίου του 1887 το προτεινόμενο σύνταγμα το οποίο εμπεριείχε την πολύ
καινοτόμο για την εποχή πρόταση περί φεντεραλισμού τελικά ενεκρίθη από τους 39
σε ένα σύνολο 55 αντιπροσώπων στη Συνταγματική συνέλευση. Στη Συνέχεια
ακολούθησε ένας αγώνας για επικύρωση του εν λόγω συντάγματος από τα κράτη με
αποτέλεσμα εν τέλει το σύνταγμα να επικυρωθεί στις 29 Μαΐου 1970 όταν τελικά το
Road island ήταν το τελευταίο κράτος που το αποδέχτηκε.

Στα χρόνια που ακολούθησαν προέκυψαν έντονες συγκρούσεις γύρω από το κατά
πόσο μέσω του συγκεκριμένου συντάγματος προστατεύονται τα βασικά δικαιώματα
των πολιτών. Πληθώρα κρατών θεώρησαν ότι το νέο Σύνταγμα δεν μπορεί να
προστατεύσει ικανοποιητικά τα βασικά δικαιώματα, τις ελευθερίες Αμερικανών
πολιτών όπως η ελευθερία του λόγου, η ανεξιθρησκεία, η ελευθερία των
συναθροίσεων, αναφοράς και τύπου. Για το σκοπό αυτό, oι υποστηρικτές του λόγω
Συντάγματος προχώρησαν στη δημιουργία 12 τροπολογιών οι οποίες
συμπεριλαμβάνονται σε αυτό.

Προκειμένου να καμφθούν οι αντιστάσεις των αντιεξουσιαστών οι οποίοι θεωρούσαν

ότι η κεντρική κυβέρνηση θα είχε τον απόλυτο έλεγχο έναντι στα επιμέρους κράτη,
δημιουργήθηκε εντός του συντάγματος η 10η τροποποίηση σύμφωνα με την οποία
αυτή η θεώρηση των πολέμιων του φεντεραλισμού αποδυναμώθηκε. Εντός του
Συντάγματος έγινε ξεκάθαρο ότι οι εξουσίες της χώρας δεν θα ασκούνται ως μορφή
απολυταρχικής εξουσίας από την κεντρική κυβέρνηση στις επιμέρους αλλά θα
προορίζονται για την δίκαιη και σύννομη διακυβέρνηση των πολιτών.

Στη σύγχρονη εποχή βλέπουμε ότι οι Αμερικανοί προωθούν ολοένα και πιο έντονα
σαν πρότυπο το δικό τους τρόπο ζωής και αντίστοιχα πολιτικής διακυβέρνησης
θεωρώντας τον ως ένα υγιές πρότυπο.

[3]
Ως πολυεθνική και πολυπολιτισμική κοινωνία οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν
δημιουργηθεί από ανθρώπους που προέρχονται από ποικίλες εθνικότητες, οι οποίοι
κουβαλούν τα δικά τους ήθη και έθιμα και οι οποίοι στην ουσία εκτόπισαν τους
αυτόχθονες οι οποίοι ήδη κατοικούσαν σε αυτά τα εδάφη. Οι Αμερικανοί μιλούν για
Έθνος εννοώντας στην ουσία κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που λαμβάνουν οι
ευρωπαίοι αντίστοιχα ως τέτοιο(Bellamy,2001). Για τους Αμερικανούς ο
συνταγματικός πατριωτισμός είναι ο θεμέλιος λίθος πάνω στον οποίο ουσιαστικά
οικοδομείται το Αμερικανικό Έθνος αποκλείοντας σχεδόν άλλα στοιχεία πέρα από
αυτόν. Παρά ταύτα, έχει αποδειχθεί ότι ιστορικά κατά καιρούς οι Αμερικανοί παρότι
σηκώνουν το λάβαρο και είναι ένθερμοι υποστηρικτές της πολυπολιτισμικότητας
εντούτοις αναφέρονται σε εθνικούς αλυτρωτισμούς τους προκειμένου να
δικαιολογήσουν τις ιμπεριαλιστικές τους τάσεις με αντίστοιχες στρατιωτικές
επιχειρήσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς εκ μέρους τους σε διάφορες χώρες.

Ευρωπαϊκός φεντεραλισμός

Παρατηρώντας τα δύο συστήματα διακυβέρνησης αυτό της Ευρώπης και της

Αμερικής αντίστοιχα διαπιστώνουμε ότι η έννοια του φεντεραλισμού υπό την σκέπη
της Ευρώπης αποκτά πολύ διαφορετικό νόημα και σημασία. Παρά το γεγονός ότι
φαίνεται να υπάρχει επιθυμία για την πραγματοποίηση μιας Ευρωπαϊκής ενοποίησης
αντίστοιχης αυτής που παρουσιάζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής,
διαπιστώνουμε ότι δυστυχώς η Ευρώπη ταλανίζεται από κλυδωνισμούς που απειλούν
αυτή την ένωση της.

Μέσω των πρόσφατων γεγονότων που έχουν λάβει χώρα και αναφερόμαστε στην
αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, από την Ευρωπαϊκή ένωση ( Brexit).
Δυστυχώς μετά από αυτές τις κινήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου είναι η πρώτη φορά
κατά την οποία εφαρμόζεται το άρθρο 50 της ΣΛΕΕ, σύμφωνα με το οποίο
καθορίζονται όλες οι διαδικασίες αποχωρήσεις τις οποίες θα πρέπει να ακολουθήσει
μία χώρα προκειμένου να εξέλθει από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Seidler,2018;
Taylor,2017).

Tο παράδειγμα αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί μόνο μία επιμέρους

περίπτωση η οποία αντικατοπτρίζεται στην έξοδο μιας χώρας μέλους από την
ενοποιημένη Ευρώπη. Εκείνο που είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε είναι ότι

[4]
δυστυχώς φαίνεται πως οι διαδικασίες αποχώρησης μιας χώρας μέλους από την
Ευρωπαϊκή Ένωση είναι απλά μία συνέπεια ενός πιο βαθιά ριζωμένου προβλήματος
το οποίο εδράζεται σε ένα βαθύ χάσμα ανάμεσα στις χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά
και του ευρωπαϊκού Νότου αντίστοιχα ( Hooghe et.,al ; Krastev,2017 ; Lavdas,2001) ,
Τα δυσανάλογα μεγέθη οικονομιών των πόλων της Ευρώπης δυστυχώς έχουν
συντελέσει αρνητικά στο να επιτευχθεί όσο το δυνατόν πιο αρμονικά και συνεκτικά η
σύζευξη όλων των κρατών της Ευρωπαϊκής ηπείρου. Όπως διαπιστώνεται από
οικονομικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί κατά καιρούς η ψαλίδα ανάμεσα στο Βορρά
και το νότο της Ευρώπης έχει διαπλατυνθεί ενώ διαπιστώνουν ταυτόχρονα ότι οι
χώρες του βορρά ενισχύουν την οικονομία τους όλο και πιο πολύ σε βάθος χρόνου σε
αντίθεση με τις χώρες του νότου οι οποίες βλέπουν μία καταβαράθρωση του βιοτικού
επιπέδου τους και του ΑΕΠ τους.

Πέρα από την οικονομία που αποτελεί έναν σαφώς ισχυρό παράγοντα είτε συνεκτικά
είτε αποσυνθετικά όσον αφορά το όραμα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση υπάρχουν και
άλλα εμπόδια που δεν ευνοούν τη δημιουργία μιας ενωμένης Ευρώπης. Ένα από τα
εμπόδια αυτά είναι η συνεχώς αυξανόμενη άνοδος ακροδεξιών κομμάτων ή ακόμα
και ναζιστικών μορφωμάτων στα σκαλιά της εξουσίας αρκετών χωρών της Ευρώπης,
γεγονός που συνδέεται άρρηκτα με την αθρόα εισβολή προσφύγων κυρίως
μουσουλμάνων στην Ευρωπαϊκή ήπειρο.

Παρά τα όσα εμπόδια διαφαίνονται να υπάρχουν στο δρόμο της απρόσκοπτης και
ισχυρής ένωσης των ευρωπαϊκών χωρών, οι ένθερμοι υποστηρικτές του Ευρωπαϊκού
φεντεραλισμού πιστεύουν ότι όλες οι δυσκολίες μπορούν να αντιμετωπιστούν εάν
ιδρυθεί μία ομοσπονδιακή Ευρώπη (Thomas,2017). Στο πλαίσιο λειτουργίας αυτής
της ομοσπονδιακής Ευρώπης θα λειτουργεί ένα νομοθετικό σώμα αποτελούμενο από
το ευρωπαϊκό συμβούλιο και το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Στόχος είναι το εν λόγω
σύστημα να προσομοιάζει σε αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών με την μετατροπή του
ευρωπαϊκού συμβουλίου σε βουλή των αντιπροσώπων και του Ευρωπαϊκού
κοινοβουλίου σε Γερουσία.

Είναι όμως όλα αυτά απλά μία ιδέα ή υπάρχουν οι βάσεις πάνω στις οποίες μπορούν
να οικοδομηθούν;

[5]
Προκειμένου να δώσουμε απάντηση στο παραπάνω ερώτημα θα πρέπει να δούμε τη
βούληση των ευρωπαίων πολιτών οι οποίοι σύμφωνα με έρευνες που έχουν διεξαχθεί
δείχνουν να πιστεύουν σε ποσοστό 47% ότι το να εξακολουθούν να διατηρούν την
Ευρωπαϊκή τους ταυτότητα είναι ένα θετικό γεγονός για τους ίδιους, την ίδια στιγμή
που ένα ποσοστό της τάξης του 51% θεωρεί ότι το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης
προβλέπεται ευοίωνο (Dorling,2018).Ωστόσο και οι ίδιοι οι υποστηρικτές της
Ευρωπαϊκής Ένωσης που βλέπουν με τόσο θετική μάτια τη διατήρηση και την
ενίσχυση της, πιστεύουν ότι μόνο μέσω της εγγύτερης συνεργασίας και αλληλεγγύης
ανάμεσα στις χώρες κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μπορέσει να επιτευχθεί
αυτό το όραμα τους υπό το πρίσμα μιας σύμπνοιας στον τομέα της εξωτερικής
πολιτικής από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες (Chryssohoou ,2002).

Παρόλα αυτά, γεγονός αποτελεί ότι στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή που
βρίσκεται η Ευρώπη η ομοσπονδοποίηση της είναι μάλλον περισσότερο μία ιδέα και
όχι μία επιτεύξιμη πραγματικότητα (Λάβδας et.,al,2005). Δυστυχώς ,η οικονομική
κρίση που βιώνουν ιδιαιτέρως οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου σε συνδυασμό με την
αύξηση της εγκληματικότητας και της λαθρομετανάστευσης οδηγεί σε αποδυνάμωση
των ευρωπαϊκών αξιών που αποτέλεσαν τον πυρήνα της συνένωσης των χωρών της
Ευρώπης (Κυρκιλής,2009). Χαρακτηριστικό παράδειγμα όλων των ανώτερων
αποτελούν τα λόγια Ευρωπαίων ηγετών, οι οποίοι εκφράζουν την άποψη ότι
προκειμένου η Ευρώπη να γίνει Ηνωμένες Πολιτείες όσον αφορά στη διακυβέρνηση
της θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να αλλάξει εκ βάθρων.

Συμπεράσματα

Μέσα από μία σύγκριση του ευρωπαϊκού και του αμερικανικού φεντεραλισμού
διαπιστώνουμε ότι μέσω της ανάλυσης του συγκεκριμένου τρόπου διακυβέρνησης
αναδύονται ερωτήματα τα οποία είναι επίκαιρα και ταυτόχρονα ουσιώδη.

Συνάδει τελικά ο φεντεραλισμός με τη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης ή θα

ήταν πιο εύκολο να επιτευχθεί σε Ευρωπαϊκό επίπεδο εάν ενισχυόταν ο εθνικισμός ;

Όπως αναδείξαμε με την παράθεση της βιβλιογραφίας μέχρι τώρα στο κείμενο
διαπιστώσαμε ότι το εν λόγω σύστημα διακυβέρνησης θεσπίστηκε προκειμένου να

[6]
προστατεύσει τα θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα των ανθρώπων, προσαρμοσμένο
στις ανάγκες της εποχής, για ένα πιο δίκαιο σύστημα διακυβέρνησης που συνέπεσε με
την κατάρρευση της δουλείας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρατηρούμε μέσα από τη
σύγκριση που πραγματοποιήσαμε ανάμεσα στον Ευρωπαϊκό και αμερικανικό
φεντεραλισμό ότι παρόλο που στην Αμερική το εν λόγω σύστημα λειτουργεί εδώ και
πολλές δεκαετίες, εντούτοις η εγκαθίδρυση του εντός ευρωπαϊκού εδάφους δεν
φαίνεται να είναι και τόσο εύκολη υπόθεση. Σε αντίθεση με την Αμερική, η Ευρώπη
έκανε προσπάθεια για συνεννόηση και συνεργασία των ευρωπαϊκών χωρών μεταξύ
τους η οποία όμως δυστυχώς φαίνεται να μην μπορεί να ευδοκιμήσει. Οι αιτίες πίσω
από αυτό είναι ποικίλες και ταυτόχρονα σημαντικές. Καταρχάς, στην περίπτωση της
Ευρώπης σε σχέση με την Αμερική είχαμε χώρες ήδη διαμορφωμένες με δική τους
ξεχωριστή πολιτισμική και πολιτιστική ταυτότητα καθώς η ιστορία διότι μιλάμε για
την γηραιά Ήπειρο. Διαφαίνεται λοιπόν ότι ήταν πολύ πιο δύσκολο να συνενωθούν
σε μία βάση ισονομίας και ισοτιμίας όλες οι χώρες της Ευρώπης οι οποίες ενώθηκαν
για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι διαφορετικοί ρυθμοί ανάπτυξης
ανάμεσα στο βόρειο και νότιο τμήμα της Ευρώπης αντίστοιχα, δείχνουν να μην
βοηθούν να μία εφαρμοστεί μία ενιαία οικονομική πολιτική . Επιπλέον το όραμα για
μία κοινή εξωτερική πολιτική ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται να
καταβαραθρώνεται καθώς μέσα από τα παραδείγματα της σύγχρονης ζωής το
μεταναστευτικό πρόβλημα αντιμετωπίζουν τελείως διαφορετικά από κάθε κράτος.
Στην περίπτωση της Ουγγαρίας τα σύνορα παραμένουν κλειστά εμποδίζοντας την
διέλευση και παραμονή μεταναστών από χώρες όπως η Συρία ή το Αφγανιστάν, σε
αντίθεση με χώρες όπως η Μάλτα η Ελλάδα και η Ιταλία που δυστυχώς δέχονταν
τεράστιο και δυσανάλογα τον πληθυσμό τους κύμα προσφύγων και μεταναστών.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι στην Ευρώπη δεν υπάρχουν κοινές ταχύτητες, οπτικές σε
καίρια ζητήματα όπως η οικονομία η εξωτερική πολιτική και διαχείριση του
μεταναστευτικού.

Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες της

Αμερικής η Ευρωπαϊκή Ένωση στη μορφή που τη γνωρίζουμε σήμερα έχει συντεθεί
από την συνένωση διαφόρων εθνικών κρατών τα ότι σε κάποιες περιπτώσεις
ενδεχομένως να έχουν συγγενική κουλτούρα ( πχ. Αυστρία και Γερμανία), όμως
στην πλειονότητα αφορά σε κράτη που εκφράζουν πολύ διαφορετικές κουλτούρες. Η
ταυτότητα της εθνικής συνείδησης του ευρωπαίου Πολίτη έχει να κάνει πρώτα με την

[7]
χώρα του και όχι με τον Ευρωπαϊκή Ένωση σε αντίθεση με την Αμερική που ο
μηχανικός πατριωτισμός είναι ο συνδετικός κρίκος για όλους τους Αμερικανούς
πολίτες που απαντούν το Αμερικανικό Έθνος. Η Ευρώπη είναι μία πολύ πιο ιστορική
Ήπειρος και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι μέσα σε όλους αυτούς τους
αιώνες τα κράτη που έχουν συνενωθεί δημιουργούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση
διατηρούν το καθένα η δική του ιστορική αλήθεια, εθνική συνείδηση και οντότητα.
Κρίνοντας από το τελευταίο θα μπορούσαμε να πούμε ότι στην Ευρώπη είναι μάλλον
αταίριαστο το σύστημα του φεντεραλισμού. Αυτή η ενοποίηση, που θα ήταν
επιθυμητό να συμβεί μέσω της εφαρμογής αυτού του συγκεκριμένου τρόπου
διακυβέρνησης όσον αφορά την Ευρώπη, θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβεί υπό
την προϋπόθεση ότι θα λαμβάνονταν υπόψη κατά την ενοποίηση οι ευαισθησίες και
ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας που θα συμμετέχει σε αυτό το εγχείρημα. Παρά το
γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται μέσα στα χρόνια να έχει τρωθεί και
αποδυναμωθεί σημαντικά εν τούτοις δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι δημιουργήθηκε
χάρη στην πολιτική βούληση των επιμέρους Ευρωπαϊκών κρατών που αρχικά
συνενώθηκαν προκειμένου να αντιμετωπίσουν από κοινού τις αρνητικές συνέπειες
του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό ενδεχομένως να την καθιστά και πιο
ισχυρή σαν μορφή Ομοσπονδίας σε σχέση με το αμερικάνικο σύστημα
διακυβέρνησης το οποίο προέκυψε από τη συνένωση πολιτών και όχι κρατών. Όπως
είναι ευνόητο είναι πολύ πιο δύσκολο και χρονοβόρο να μπορέσουν ξεχωριστά
αναπτυγμένα για αιώνες κράτη να ενωθούν υπό την σκέπη μιας ενιαίας διοίκησης
επιδεικνύοντας ταυτόχρονα κοινή πολιτική σε όλους τους σημαντικούς τομείς
(εξωτερική πολιτική, οικονομία, μεταναστευτικό, δικαιοσύνη). Στην πράξη η λήψη
των αποφάσεων στους προαναφερόμενους τομείς από μία υπέροχη κυβέρνηση
ευρωπαϊκού χαρακτήρα δεν θα ήταν εύκολα αποδεκτή από στις Ευρωπαϊκές
κοινωνίες σε πλαίσιο πολιτών ακόμα και αν οι επιμέρους Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις
συμφωνούσαν με αυτές. Στην περίπτωση της Ευρώπης θα ήταν θεμιτό αυτή η ίδια
κυβερνητική δομή να μην είναι υπέρ συγκεντρωτική αλλά να συνεργάζεται άμεσα με
κοινοτικούς θεσμούς έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο ευέλικτη. Σε αυτή την
κατεύθυνση κινείται άλλωστε και η Συνθήκη της Λισαβόνας η οποία έχει αναδείξει
την αξία της ειδικής πλειοψηφίας έναντι της αρχής της ομοφωνίας. Παράλληλα δεν
θα πρέπει να ξεχνάμε και το εμπόδιο που αφορά το κοινό νόμισμα της Ευρώπης
καθώς ειδικά τα τελευταία χρόνια δέχθηκε ισχυρό πλήγμα. Δυστυχώς εντός των
ευρωπαϊκών κόλπων διαπιστώσαμε ότι υπήρξε μία πολύ έντονη αντίθεση που από τη

[8]
μία μεριά έφερνε τους λαούς να χρησιμοποιούν το ευρώ κι από την άλλη η κάθε χώρα
έπρεπε να εφαρμόσει τους δικούς της δημοσιονομικούς κανόνες. Αυτό έχει σαν
αποτέλεσμα όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση η οποία έπληξε ιδιαίτερα έντονα και
τη χώρα μας, να αναβληθούν στην επιφάνεια οι όποιες διαφορές δημοσιονομικές
πολιτικές υπήρχαν ανάμεσα στα κράτη έως τότε. Στην προκειμένη λοιπόν περίπτωση
δεν μιλούμε για μία κοινή αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης άλλα για μία
αντιμετώπιση προσαρμοσμένη στις δημοσιονομικές ανάγκες της κάθε χώρας κυρίως
προς όφελος και ιδιοτέλεια των πιο αναπτυγμένων χωρών οι οποίοι επέβαλαν τους
κανόνες τους προς τις οικονομικά ασθενέστερες. Παρατηρούμε λοιπόν ότι ο
φεντεραλισμός μπορεί να επιβιώσει σαφώς πιο εύκολα στις ΗΠΑ διότι εκεί δεν
μιλούμε για ξεχωριστές οικονομικές οντότητες Όσον αφορά στις επιμέρους
κυβερνήσεις του συστήματος άλλα με ενιαίο νόμισμα και μία οικονομική πολιτική
που υπακούει στους ίδιους κεντρικούς κανόνες, συγκρίνοντας την Αμερική με την
Ευρώπη στο κομμάτι το συγκεκριμένο διαπιστώνουμε ότι παρόλο που αρχικά η κοινή
χρήση του ευρώ έδειχνε ως πολύ θετική ενέργεια ως προς την υλοποίηση της
ενωμένης Ευρώπης, εν τούτοις οδήγησε σε μία ανισορροπία μακροπρόθεσμα,
ταλανίζοντας τις σχέσεις των Ευρωπαϊκών κρατών που συμμετείχαν στην Ευρωπαϊκή
Ένωση τόσο μεταξύ τους αλλά και μεταξύ των πολιτών τους. Παρατηρούμε λοιπόν
μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα τα οποία παρατέθηκαν ότι η πολιτική
ενοποίηση συμβαδίζει και με την ενοποίηση πολιτισμών αλλά και την οικονομική
Ένωση. Αυτές οι τρεις συνισταμένες που είναι τόσο σημαντικές για την επιβίωση
κάθε συστήματος διακυβέρνησης είναι πολύ δύσκολο να συντονιστούν, να
ισορροπήσουν μεταξύ τους και να εφαρμοσθούν σε έναν ενιαίο λαό, Πόσο μάλλον
σε πολλούς διαφορετικούς λαούς οι οποίοι ενώνονται υπό τη σκέπη της ευρωπαϊκής
ενώσεως.

Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι αν η Ευρώπη δεν παραμερίσει διαφορές μεταξύ των
κρατών και δεν κάνει ουσιαστικά βήματα προς την υλοποίηση μιας υγιούς πολιτικής
Ένωσης, η νομισματική ένωση θα καταβαραθρωθεί με οδυνηρές συνέπειες για όλους
τους συμμετέχοντες. Ως εκ τούτου, βλέπουμε ότι τόσο η πολιτική όσο και η
νομισματική Ένωση είναι αλληλένδετες και εξίσου σημαντικές προκειμένου να
υλοποιηθεί το όραμα της ίδρυσης του Ευρωπαϊκού φεντεραλισμού. Αυτό που θα
μπορούσε να συμβάλλει στο να υλοποιηθεί το συγκεκριμένο όραμα το οποίο αυτή τη
στιγμή φαντάζει μακρινό είναι ενδεχομένως η εμφάνιση ενός καινούργιου

[9]
πλανητικού παίκτη όποιος θα ανακατατάξει το υπάρχον παγκόσμιο οικονομικό και
πολιτικό σύστημα, εξαναγκάζοντάς ίσως σε ένα βαθμό την Ευρώπη να προχωρήσει
πολύ πιο γρήγορα προς την κατεύθυνση του φεντεραλισμού.

Καταλήγοντας, διαπιστώνουμε ότι παρά το γεγονός ότι στην Ευρωπαϊκή ήπειρο

δείχνει να είναι πολύ πιο δύσκολη έως και ανέφικτη για κάποιους απαισιόδοξους η
υλοποίηση ενός κεντρικού συστήματος διακυβέρνησης κάτω από τη σκέπη του
οποίου θα βρίσκονται όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες αξίζει να επισημάνουμε τα εξής: Η
ένωση των ευρωπαϊκών χωρών από την στιγμή που ξεκίνησε με την ίδρυση της
Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πολύ πιο ουσιαστική παρά τους κλυδωνισμούς που έχει
υποστεί όλα αυτά τα χρόνια σε σχέση με τον Αμερικανικό φεντεραλισμό ο οποίος
παρότι φαίνεται πιο σταθερός εν τούτοις ήταν πολύ πιο απλό να δημιουργηθεί διότι
απευθυνόταν σε έναν ενιαίο λαό. Αυτή η παρατήρηση μας οδηγεί στο συμπέρασμα
ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αν ξανακοιτάξει προς τον πυρήνα της και θυμηθεί τους
λόγους για τους οποίους αρχικά δημιουργήθηκε είναι πολύ πιθανόν να βρει τα
πατήματα της και για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού φεντεραλισμού ο οποίος βέβαια θα
πρέπει να λειτουργεί μόνο το προς όφελος των ευρωπαίων πολιτών. Οι ευρωπαϊκοί
λαοί και κυβερνήσεις αντίστοιχα, θα πρέπει να θυμηθούν ότι τους ενώνουν πιο πολλά
από όσα τους χωρίζουν και να κινηθούν προς την ανάλογη κατεύθυνση.

[10]
 Βιβλιογραφία

Κυρκιλής, Δ. (2009). Παγκοσμιοποίηση, Μύθος και Πραγματικότητα. Στο

Παγκοσμιοποίηση, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ελλάδα. Πολιτικές και

Οικονομικές Όψεις, επιμέλεια Σιούσουρας Π. και Κ. Χαζάκη Αθήνα:

Εκδόσεις Ποιότητα.

Λάβδας, K.A., Χρυσοχόου, Δ.Ν., (2005), «Το Μέλλον της Ευρωπαϊκής

Δημοκρατίας: Ευρωπαϊκή Πολιτική και Πρότυπα Δημοκρατίας», Πολιτική

Επιστήμη, 1, σελ. 137- 153.

Bellamy, R., (2001), “The Right to Have Rights”: Citizenship Practice and the

Political Constitution of the European Union: The Republican Alternative

to Liberalism”, στο Z.

Chryssochoou, D.N., (2002) Europe's Republican Moment, Journal of European

Integration, 24:4, 341-356

Dorling, D. (2018), Peak Inequality: Britain’s ticking time bomb. Policy Press,

University of Bristol, Bristol.

Hooghe, L.& Marks,G. (2005). Calculations, Community and Cues: Public

Opinion on European Integration. In: European Union Politics 6(44), 419–

443.

Krastev, I. (2017), After Europe, University of Pennsylvania Press, Philadelphia.

Lavdas, K.A., (2001), “Republican Europe and Multicultural Citizenship”, Politics,

21(1)

[11]
Sampson, T. (2017). Brexit: The Economics of International Disintegration.

Journal of Economic Perspectives, 31(4), pp.163-184.

Seidler, V. (2018), Making Sense of Brexit, Policy Press, University of Bristol,

Bristol.

Taylor, G. (2017). Understanding Brexit: Why Britain Voted To Leave The

European Union. 1st ed. Bingley: Emerald Publishing Limited

Thomas, G. ( 2017).Why Believe in European Federalism?, Διαθέσιμο

σε: https://www.thenewfederalist.eu/why-believe-in-european-federalism

[12]