ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ
ΣΧΕΣΕΙΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
(Έθνος, κράτος, εθνικισμός,

παγκοσμιοποίηση)
2. Έθνος, κράτος, εθνικισμός, παγκοσμιοποίηση
Βασική διαπίστωση: τόσο σε επίπεδο θεωρίας (Ρεαλισμός) όσο και σε επίπεδο

γενικής αντίληψης υπάρχει μια θεώρηση των διεθνών σχέσεων με επικεντρο το
‘κράτος’ (state centric)
- Στο σύγχρονο πλαίσιο, το κράτος θεωρείται ένας αυτοτελής παράγοντας των διεθνών
σχέσεων με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά:
● Είναι πολιτική οντότητα/ ενότητα με συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια
● Έχει ένα σταθερό θεσμικό πλαίσιο και μηχανισμό για τη λήψη μιας απόφασης και την
υλοποίησή της (κυβέρνηση και διοίκηση)
● Είναι από νομικής πλευράς κυρίαρχο, δηλαδή δεν αναγνωρίζει έναν εξωτερικό ανώτερο
παράγοντα ούτε έναν ισότιμο στο εσωτερικό.
● Υπάρχει μέσα σε μια κοινότητα αντίστοιχων κρατών


- Υπάρχουν δύο πολύ σημαντικά ορόσημα για την καθιέρωση του κράτους ως παράγοντα
των διεθνών σχέσεων με σταθερά χαρακτηριστικά.
1) Η Μεταρρύθμιση (Reformation). Η παγίωση αυτού του θρησκευτικού κινήματος από τον

16ο αι. και μετά, επιτάχυνε τον διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους.
● Η Μεταρρύθμιση επίσης προώθησε την αντίληψη και κυρίως την πρακτική ότι όλα τα
κράτη μπορούσαν να είναι ισότιμα στις μεταξύ τους σχέσεις, ότι δηλαδή μπορούσαν να
εκπροσωπούν τον εαυτό τους και όχι να εκπροσωπούνται ή να εξαρτώνται από ανώτερες
οντότητες όπως ο θρησκευτικός ηγέτης (Πάπας) ή μια Αυτοκρατορία.

2) Η Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648)
● Θεωρείται η πραγματική αρχή του σύγχρονου συστήματος κρατών στην Ευρώπη.

Τερμάτισε τον 30ετή πόλεμο. Πολλές φορές ο πόλεμος αυτός περιγράφεται ως
θρησκευτικός (Καθολικισμός εναντίον Προτεσταντισμού).
● Ήταν επίσης ένας διεθνής πόλεμος μεταξύ Αυτοκρατοριών (Αψβούργοι- Καθολικισμός)

που ήθελαν να επεμβαίνουν και να ορίζουν τις τύχες μικρότερων κρατιδίων (Γερμανικά
κρατίδια, Προτεστάντες). Είναι χαρακτηριστικό πως η Γαλλία, αν και καθολική,
συντάχθηκε με τους προτεστάντες (Σουηδία, Γερμανικά κρατίδια) εναντίον της καθολικής
Ισπανίας και Αυστρίας.

2) Η Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648)
● Η ειρήνη της Βεστφαλίας καθιέρωσε την αρχή του σεβασμού των συνόρων των κρατών
και γενικότερα την κυριαρχία τους (sovereignty) καθώς προβλεπόταν η μη ανάμειξη
μεγαλύτερων κρατών ή αυτοκρατοριών στα εσωτερικά τους ζητήματα.
● Έτσι, η Αυτοκρατορία των Αψβούργων δεν μπορούσε αυθαίρετα να απαιτεί φόρους και
στρατεύματα από τα γερμανικά κρατίδια. Τα 300 περίπου κρατίδια αυτά έγιναν σταδιακά
κράτη με τη σύγχρονη έννοια καθώς μπορούσαν να αυτο- κυβερνηθούν και να
συνάπτουν συμμαχίες μεταξύ τους και με άλλα κράτη ανάλογα με το συμφέρον τους.
● Και στο εσωτερικό τους, εμπεδώθηκε ο διαχωρισμός εκκλησίας και κράτους.

- Είναι δεδομένο πως μέχρι και τις μέρες μας το κράτος παραμένει ο βασικός παράγοντας,
η βασική μονάδα δράσης αλλά και ερμηνείας και ανάλυσης των διεθνών σχέσεων.
- Ωστόσο, το κράτος δεν είναι το μόνο δομικό τους στοιχείο. Είναι το κυρίαρχο. Είναι
χαρακτηριστικό, πως σε επίπεδο ταυτότητας το κράτος δεν εξαντλεί τις εκδοχές.
Κράτη Διεθνείς Υπηκοότητα/ Εθνοτικές Θρησκείες Γλώσσες

(ΟΗΕ) Οργανισμοί εθνικότητα ομάδες/
ταυτότητες
193 300 223 650 (περ.) 4.200 7.100

(περ.) (περ.)

- Τα ποσοτικά στοιχεία δείχνουν μια αναντιστοιχία στον αριθμό των κρατών και των αριθμό
των εθνών/ εθνοτήτων.
- Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η κρατική και εθνοτική υπόσταση δε συμπίπτουν. Στο
πεδίο της πολιτικής φάνηκε πως ήταν πολύ δύσκολο για κάθε εθνότητα να συγκροτηθεί
σε κράτος. Πολλές το κατάφεραν, πολλές δεν το κατάφεραν και πολλές δεν το επιδίωξαν.
- Ηδη, από την αρχαιότητα έχουμε αντίστοιχες τάσεις. Οι ελληνικές πόλεις κράτη ήταν ένα
πρώιμο παράδειγμα κρατικής υπόστασης, όπου κράτος και εθνοτική ταυτότητα
συνέπιπταν σε μεγάλο βαθμό. Αντίθετα, βασίλεια (Μεγάλου Αλέξανδρου) και
αυτοκρατορίες έδειχναν ότι η κρατική υπόσταση μπορεί να περικλείει πολλές εθνότητες.
- Ένα πρόσφατο και ισχυρό παράδειγμα που ανέτρεψε αυτό των αυτοκρατοριών και των
βασιλείων ήταν το Έθνος- Κράτος (Nation- State) από τον 19ο. και μετά.
2η Βασική διαπίστωση: Όπως στην περίπτωση των διεθνών σχέσεων υπάρχει μια
παραδοχή πως το κράτος αποτελεί τη βασική οντότητα/ μονάδα έτσι και στο επίπεδο
του κράτους ένα παράδειγμα το οποίο κυριάρχησε τους τελευταίους δύο αιώνες είναι
αυτό του Έθνους- Κράτους, με βάση την οποία το κράτος διοικείται στο όνομα μιας
συγκεκριμένης ομάδας/ κοινότητας που προσδιορίζεται ως έθνος (π.χ. ΗΠΑ- αμερικανικό
έθνος, Καναδάς- το έθνος του Καναδά, Ηνωμένο Βασίλειο- το έθνος του Ηνωμένου Βασιλείου,
Ελλάδα- ελληνικό έθνος…)
- Επομένως το Έθνος- Κράτος είναι:
● Μια γεωγραφικά καθορισμένη οντότητα (κράτος) που διοικείται στο όνομα μιας
κοινότητας πολιτών που αυτοπροσδιορίζονται ως έθνος.
● Η νομιμοποίηση της κυριαρχίας ενός έθνους κράτους σε έναν γεωγραφικό χώρο
προκύπτει από το αναγνωρισμένο δικαίωμα αυτής κοινότητας πολιτών να
αυτοκαθορίζονται (self- determination)
● Όπως και το κράτος, έτσι και το έθνος κράτος νομιμοποιήθηκε ως μοντέλο σταδιακά μετά
τη Συνθήκη της Βεστφαλίας.
αυτό του Έθνους- Κράτους.
- Πέρα από τη συνθήκη της Βεστφαλίας, μεγαλα ορόσημα για τη δημιουργία εθνών
κρατών αποτέλεσαν:
● Επαναστάσεις/ εξεγέρσεις όπως η αγγλική (1688), η αμερικανική (1765-1783) και η

γαλλική (1789), οι οποίες ενέπνευσαν και αποτέλεσαν πρότυπο για πολλές άλλες
εξεγέρσεις μικρότερων ή και μεγάλων εθνών και λαών απέναντι σε αυταρχικά καθεστώτα
(π.χ. βασίλεια και αυτοκρατορίες). Για παράδειγμα, στα Βαλκάνια, τα κινήματα
χειραφέτησης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία (Ελλάδα, Σερβία, Ρουμανία, Βουλγαρία,
Μαυροβούνιο) είχαν όλα βασιστεί σε ιδέες αυτών των επαναστάσεων.
● Ενα δεύτερο σημαντικό ορόσημο ήταν το τέλος του Α’ ΠΠ (1918, αρχή αυτοδιάθεσης των
λαών, 14 σημεία Προέδρου Wilson) και του Β’ΠΠ (1945, κορύφωση κινημάτων
ανεξαρτησίας στο πλαίσιο της αποαποικιοποίησης- decolonization)
- Το παράδειγμα των
14 σημείων του Wilson:
(Πηγή, Priscilla Roberts,

2010)
H διαδικασία της
αποαποικιοποίησης
μετά το 1945.
Με μπλε και κίτρινο

τα κράτη τα οποία
ήταν ήδη κυρίαρχα
πριν το 1945.
Με άλλα χρώματα
όσα ήταν υπό
την κυριαρχία
άλλων κρατών μέχρι το 1945. (Πηγή, wikimedia)
- Ένα από τα βασικότερα εργαλεία για την πραγμάτωση του έθνους κράτους είναι ο
εθνικισμός. Αποτελεί μια ιδεολογία η οποία επιδιώκει τη συμπερίληψη και ταύτιση μιας
εθνικής κοινότητας με συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια. Βασική του παραδοχή είναι πως
το έθνος, δηλαδή μια κοινότητα με κοινή καταγωγή, ιστορία, πολιτισμό και γλώσσα,
οφείλει να έχει ένα πολιτικό πρόγραμμα και σκοπό (συνήθως η ίδρυση και η κυριαρχία σε
ένα κράτος)
- Στην πράξη, αυτό ήταν πολύ δύσκολο να επιτευχθεί καθώς ένας γεωγραφικός χώρος για
λόγους ιστορικούς, πολιτισμικούς συνήθως περιλαμβάνει και άλλες εθνοτικές ομάδες.
Ακριβώς, για αυτό το λόγο η προσπάθεια συγκρότησης εθνών κρατών πραγματώθηκε σε
συνθήκες πολέμου και συγκρούσεων. (επιθετικοί πόλεμοι, αμυντικοί πόλεμοι, εμφύλιοι
πόλεμοι).
3η Βασική διαπίστωση: Μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη διαχείριση των
εθνών κρατών είναι ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζονται τη διαφορετικότητα και την
πολυπολιτισμικότητα (π.χ. ύπαρξη μειονοτήτων, μετανάστευση) και γενικότερα
διαδικασίες όπως η παγκοσμιοποίηση που συνδέονται με την αποδυνάμωση του
έθνους κράτους και την αλληλεξάρτηση στα πλαίσια υπερεθνικών σχημάτων.
- Διαχρονικά, εφαρμόστηκαν πολλά μοντέλα που αφορούν τη διαχείριση της

διαφορετικότητας (εθνοτική) στα πλαίσια του έθνους κράτους.
- Από αυτά εξαιρούνται, βεβαίως, δραματικές και τραγικές καταστάσεις όπως η

ανταλλαγή πληθυσμών (π.χ. Ελλάδα- Τουρκία, 1923) και η εθνοκάθαρση ή η
γενοκτονία (π.χ. Β ΠΠ- ολοκαύτωμα, πολεμος Βοσνίας 1992-1995, Ρουάντα- 1994).
- Για τη διαχείριση της διαφορετικότητας έχουν εφαρμοστεί πολιτικές όπως ο αποκλεισμός/

περιθωριοποίηση (exclusion/ alienation), η αφομοίωση (assimilation), η ενσωμάτωση
(integration) και ο διαπολιτισμός (multiculturalism)
3η Βασική διαπίστωση: Μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη διαχείριση των
εθνών κρατών είναι ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζονται τη διαφορετικότητα και την
πολυπολιτισμικότητα (π.χ. ύπαρξη μειονοτήτων, μετανάστευση) και γενικότερα
διαδικασίες όπως η παγκοσμιοποίηση που συνδέονται με την αποδυνάμωση του
έθνους κράτους και την αλληλεξάρτηση στα πλαίσια υπερεθνικών σχημάτων.
- Στα πλαίσια αυτού που ονομάζεται παγκοσμιοποιημένη κοινωνία (ή επίσης κοινωνία της
πληροφορίας, μετα-βιομηχανική και μεταμοντέρνα) υπάρχουν μεγάλες προκλήσεις προς
το έθνος κράτος.
● Η μετανάστευση (τοσο προς το εσωτερικό όσο και προς το εξωτερικό) και η οποία
ιδιαίτερα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης μπορεί να φέρει κοινωνικές εντάσεις,
ξενοφοβία και γενικότερα αναταραχή.
● Η απώλεια, λόγω της παγκοσμιοποίησης, της δυνατότητας των κρατών να ασκούν
προστατευτικές πολιτικές στο εμπόριο και την οικονομία.
● Η συμμετοχή σε υπερεθνικούς οργανισμούς (π.χ. Ε.Ε.) που συνδυάζεται με απώλεια/
μεταφορά της κυριαρχίας τους σε θεσμούς/ όργανα πέραν του κράτους
● Η ρευστότητα σε επίπεδο ταυτοτήτων λόγω της πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης
(Η θεωρία
του ρεαλισμού
3. Η θεωρία του ρεαλισμού
Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

Theory of realism
- Πολλοί τη θεωρούν ως τη βασική θεωρία, καθώς πολλές από τις υπόλοιπες
εμφανίστηκαν ως κριτική σε αυτήν ή ως μια προσπάθεια να επικαιροποιηθεί (π.χ.
φιλελευθερισμός, μαρξισμός, κονστρουκτιβισμός, δομικός ρεαλισμός…)
- Είναι σίγουρα η θεωρία που εμφανίζει μια συνέχεια σκέψης από την αρχαιότητα
μέχρι σήμερα. Π.χ. (Θουκυδίδης, Νικολό Μακιαβέλι)

Theory of realism
(Τόμας Χομπς)
(Καρλ φον Κλάουζεβιτς)

Theory of realism
(Χανς Μοργκεντάου) (Κένεθ Γουόλτζ)


Theory of realism
Βασικές θέσεις θεωρίας ρεαλισμού
- Το κράτος είναι ο βασικός παράγοντας στη διεθνή σκηνή
- Τα κράτη λειτουργούν ώστε να επιτύχουν δύο βασικούς στόχους, την εξουσία/

ισχύ και την ασφάλεια. Η σχέση ανάμεσα στα δύο είναι αμφίδρομη.
- Όσο αυξάνονται η εξουσία και η ισχύς εξασφαλίζεται και η ασφάλεια.

- Αντίστροφα, η ασφάλεια διευκολύνει την απόκτηση της και εμπέδωση της ισχύος.

Theory of realism
- ‘Ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα’΄(φον Κλάουζεβιτς)

- ‘Η πολιτική είναι ο αγώνας για την άσκηση της εξουσίας πάνω στους ανθρώπους’
(Χ. Μοργκεντάου)
- Σε αυτή την περίπτωση, ο πόλεμος δεν είναι απλά ένα ατύχημα ή ένα παιχνίδι.
Αποτελεί μέρος μια υπολογισμένης στρατηγικής που σκοπεύει στην επίτευξη
συγκεκριμένων στόχων. Μπορεί να είναι αμυντικός αλλά και επιθετικός πόλεμος.
- Στα πλαίσια του ρεαλισμού, η πολιτική δεν μπορεί να είναι ποτέ απλά διαχείριση.
Πάντοτε αποτελεί εργαλείο για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.

Theory of realism
- Τα κράτη υπάρχουν σε έναν κόσμο αναρχίας (έχει όμως μεγάλη σημασία να

ορίσουμε την αναρχία, π.χ. αναρχία= απουσία κυβερνητικής δομής και εξουσίας
υπεράνω των κρατών). Εδώ υπάρχει μια πλήρης αντίθεση με την εσωτερική
πολιτική όπου υπάρχει ξεκάθαρα μια ανώτατη εξουσία και ισχύς.
- Το κάθε κράτος επιδιώκει την ικανοποίηση των δικών του ιδιαίτερων

συμφερόντων.
- Τα κράτη λειτουργούν σε ένα περιβάλλον περιορισμένης και ατελούς

πληροφόρησης.
- Οι συμμαχίες και οι συμφωνίες διαρκούν όσο κρίνεται αναγκαίο και συμφέρον.

Theory of realism
- Κάθε πτυχή της πολιτικής ανάγεται στην έννοια του συμφέροντος και της
στρατηγικής. Είναι δύσκολο να αναφερόμαστε σε φιλίες και παραδοσιακές
συμμαχίες σε επίπεδο κρατών. Ακόμα και η αναφορά σε αξίες και ιδανικά ή και
άλλες γενικές έννοιες είναι καλό να εξετάζονται και με την οπτική της πολιτικής,
της στρατηγικής και του συμφέροντος.
- Ο πόλεμος είναι κατά βάση ανεπιθύμητος, ωστόσο μπορεί να γίνει ανεκτός

εφόσον εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο πολιτικής και στρατηγικής.

Theory of realism
Υπάρχουν 3 βασικές υπο- θεωρίες του ρεαλισμού (κλασικός ρεαλισμός, νεοκλασικός
ρεαλισμός και νεορεαλισμός)
1) Ο κλασικός ρεαλισμός:
- Έχει ως βασική αναφορά τους κλασικούς συγγραφείς (Θουκυδίδης, Μακιαβέλι,

Χομπς, Βέμπερ…). Προέκυψε μέσα στον 20ο αι. με βάση τις μελέτες του ιστορικού
E.H.Carr ο οποίος άσκησε κριτική στον ιδεαλισμό και τον φιλελευθερισμ, ιδιαίτερα
μετά το τέλος του Α΄ΠΠ και τη δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών.
- Αντίθετα, έδωσε έμφαση στον ρόλο της εξουσίας και της επιδίωξης της ισχύος ως
κινητήριες δυνάμεις της συμπεριφοράς των κρατών. Ακριβώς επειδή λειτουργούν σε
ένα περιβάλλον αναρχίας, τα κράτη βασίζονται στις δυνάμεις τους ώστε να
προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Βασική πτυχή αυτών των συμφερόντων είναι η
επιβίωση του λαού, του πολιτικού συστήματος και τς εδαφικής επικράτειας (επίσης
και ο πολιτισμός και η οικονομία)

Theory of realism
Το παράδειγμα του Θουκυδίδη:
- Υπάρχει μια φυσική τάξη πραγμάτων μεταξύ ισχυρών και ανίσχυρων κρατών
- Η κοινή λογική δεν πρέπει να βασίζεται στην εξατομικευμένη ηθική και τη

δικαιοσύνη
- Ο πόλεμος είναι μια κατάσταση της φύσης όμως δεν πρέπει να επιδιώκεται παρα
μόνο αν η νίκη είναι δεδομένη

Theory of realism
Το παράδειγμα του Μακιαβέλι:
- Οι ηγέτες πρέπει να είναι αδυσώπητοι, ραδιούργοι αλλά και δίκαιοι
- Τα προληπτικά χτυπήματα είναι μερικές φορές αναγκαία
- Δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε ποτέ υποτιθέμενους φίλους και συμμάχους
- Δεν υπάρχει η έννοια της ηθικής σε εξωτερικές υποθέσεις
- Η δικαιοσύνη και η ισχύς πρέπει να εφαρμόζονται ευλαβικά στο εσωτερικό

Theory of realism
Το παράδειγμα του Χομπς:
- O πόλεμος μπορεί να θεωρηθεί μια διαδικασία της φύσης
- Το κυρίαρχο κράτος προσφέρει ασφάλεια απέναντι στην αστάθεια της φύσης

(ειρήνη και τάξη)
- Ωστόσο, το κράτος δεν μπορεί να αποτρέψει τον πόλεμο και την αστάθεια.
Αντιμετωπίζει διαρκώς διλήμματα σχετικά με την ασφάλειά του.

Theory of realism
2) νεοκλασικός ρεαλισμός
- Στην περίπτωση του νεοκλασικού ρεαλισμού έχουμε τις ίδιες βασικές θέσεις με τη
διαφορά ότι η συμπεριφορά των κρατών στη διεθνή σκηνή ερμηνεύεται και σε
συνδυασμό με την εσωτερική πολιτική κατάσταση.
- Χαρακτηριστικά παραδείγματα που αναφέρει η θεωρία είναι η εργαλειοποίηση

θεμάτων της εξωτερικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων με απώτερο σκοπό τη
επίτευξη ενός σκοπού στην εσωτερική πολιτική.

Theory of realism
Το παράδειγμα του Carr:
- H επιβολή της ιδεολογίας ενός κράτους πάνω στο άλλο είναι επικίνδυνη και μάταιη
- Η κοινωνία των Εθνών (Μεσοπόλεμος) υπήρξε πολύ κυνική
- Οι Δυτικές δημοκρατίες είναι πολύ υποκριτικές
- Το διεθνές σύστημα δεν είναι τίποτα άλλο από τις εθνικές πολιτικές των ηγεμονικών
- κρατών (π.χ. Αυτό που είναι καλό για την Αμερική είναι καλό για όλο τον κόσμο)

Theory of realism
Το παράδειγμα του Μοργκεντάου:
- Η ελευθερία και οι προσωπικές ελευθερίες εξασφαλίζονται μόνο με ασφάλεια και

ισχύ
- Μόνο το ίδιο το κράτος μπορεί να διασφαλίσει τα συμφέροντά του
- Οι συμμαχίες λειτουργούν μόνο για ζητήματα στα οποία τα περιθώριο συμβιβασμού
είναι μεγάλο
- Η εξωτερική πολιτική είναι ένα αναγκαίο κακό (necessary evil)

Theory of realism
3) νεορεαλισμός
- Στην περίπτωση του νεορεαλισμού έχουμε την προσπάθεια να συνδυαστούν

μερικές από τις βασικές θέσεις της θεωρίας του κλασικού ρεαλισμού με μεθόδους
των κοινωνικών επιστημών. Βασικός εκπρόσωπος είναι ο Κένεθ Γουόλτζ ο οποίος
επανέφερε τη βασική παραδοχή πως οι ενέργειες των κρατών μπορούν να
εξηγηθούν μόνο στη βάση της αναρχικής δομής του διεθνούς συστήματος.
- Αυτή δεν ήταν μια πρωτότυπη θέση. Ωστόσο έγινε η προσπάθεια να αποδειχθεί στη
βάση εμπειρικών δεδομένων και ποσοτικών μεθόδων.

Theory of realism
3) νεορεαλισμός
Το παράδειγμα του Γουάλτζ (Kenneth Waltz)
- Προσφέρει μια επιστημονική εξήγηση για το διεθνές πολιτικό σύστημα
- Υπάρχουν τρία επίπεδα ανάλυσης
1) Το συστημικό (διεθνές)
2) το επίπεδο του κράτος
3) το επίπεδο του ατόμου
- Είναι η αναρχία του διεθνούς συστήματος που αναγκάζει τα κράτη να δρουν με ένα
συγκεκριμένο τρόπο
- Αντίστοιχα, οι δράσεις των κρατών αναγκάζουν και τους ηγέτες να δρουν ανάλογα
(Η θεωρία
του φιλελευθερισμού
4. Η θεωρία του φιλελευθερισμού
Η θεωρία του φιλελευθερισμού στις διεθνείς σχέσεις

Theory of liberalism
O W. Wilson (1856- 1924) υπήρξε ο

28ος Πρόεδρος των ΗΠΑ και από
πολλούς θεωρείται από τους πιο
σημαντικούς εκπροσώπους της
προσέγγισης του φιλελευθερισμού
στις διεθνείς σχέσεις.
Δεν ήταν σίγουρα ο πρώτος

που υποστήριξε τη θεωρία αλλά
σίγουρα από τους πρώτους που
μετουσιώσαν αυτές τις ιδέες σε διπλωματική πρακτική και προσέγγιση των διεθνών
σχέσεων για την επίλυση προβλημάτων.

- Ο Φιλελευθερισμός προσπάθησε να απαντήσει σε βασικά θέματα που δεν

μπορούσε να λύσει ο Ρεαλισμός
- Πως μπορεί να επιλυθεί το πρόβλημα της διεθνούς αναρχίας? Η προσπάθεια είναι να

την περιορίσουμε τουλάχιστον, να την ελέγξουμε
- Πως μπορεί να βελτιωθεί το ζήτημα της ελλιπούς πληροφόρησης που έχουν τα κράτη
μεταξύς τους? Αντίστροφα πως μπορεί να αυξηθεί η εμπιστοσύνη και η συνεργασία.
- Είναι η εξουσία και η ασφάλεια οι μόνες επιδιώξεις των κρατών? Αντίστροφα πως
μπορούμε να έχουμε καταστάσεις αμοιβαίου οφέλους
- Υπάρχει τρόπος να μην μονοπωλεί το ζήτημα της ασφάλειας την πολιτική των κρατών?
Αντίστροφα, πως μπορούμε να μειώσουμε τις πιθανότητες για τον πόλεμο.

- Βασικές θέσεις του φιλελευθερισμού:
- Οι άνθρωποι, εκ φύσεως, έχουν προδιάθεση για το καλό. Καταλήγουν να κάνουν κάτι

κακό λόγω του φόβου και της αβεβαιότητας.
- Οι άνθρωποι έχουν μια ισχυρή τάση για πρόοδο και συνεργασία
Η μεγάλη επίδραση του Διαφωτισμού και των μεγάλων επαναστάσεων του 18ου αι.
- Πίστη στο ιδανικό της ατομικής ελευθερίας

- Πίστη στον Λόγο (κοινή λογική), την εμπιστοσύνη και τα αμοιβαία συμφέροντα
- Πίστη στην ιδέα πως η σύγκρουση και ο πόλεμος δεν είναι αναπόφευκτα.

- Βασικές θέσεις του φιλελευθερισμού:
4 βασικοί θεσμοί
1. Οι πολίτες έχουν ίσα πολιτικά δικαιώματα. Απόλυτη πίστη στη δημοκρατία
2. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να αποκτούν την εξουσία τους με βάση την συναίνεση του
εκλογικού σώματος
3. Πρέπει πάντοτε να αναγνωρίζονται δικαιώματα στην ιδιοκτησία
4. Η οικονομία πρέπει να βασίζεται στην προσφορά και τη ζήτηση


- Βασικές θέσεις του φιλελευθερισμού και η εφαρμογή τους στο πεδίο των διεθνών
σχέσεων:
- Τα κράτη συνεργάζονται ως προς την πρόσβαση σε πηγές πλούτου, αποθέματα

(Η λύση είναι η διεθνοποιημένη οικονομία, η ιδέα είναι πως δεν θα πολεμήσεις με τον
συνέταιρό σου)
- Οι διεθνείς θεσμοί (οργανισμοί) πρέπει να έχουν πολύ σημαντικό ρόλο
(Ο ρόλος τους δεν είναι να είναι μια διεθνής κυβέρνηση αλλά να διαμεσολαβούν μεταξύ
των κρατών)
- Η αναρχία δεν πρέπει πάντοτε να οδηγεί στον πόλεμο
- Δεν είναι όλα τα κράτη ισότιμα (Για τον φιλελευθερισμό ισχυρό κράτος είναι η
οικονομική και διπλωματική ισχύς και οι διεθνείς συμμαχίες όχι μόνο η στρατιωτική ισχύς,
π.χ. ΗΠΑ, μετά τον Β’ ΠΠ, και Κίνα)
- Γενικός στόχος είναι η προώθηση και η προστασία των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων
(Ο πόλεμος επιτρέπεται μόνο για την αυτοδιάθεση και τα ανθρώπινα δικαιώματα)

σχέσεων:
- 3 βασικές έννοιες για τον φιλελευθερισμό και η σύνδεσή τους με το Διαφωτισμό
1. Ανθρώπινη
φύση

σχέσεων:
2. Συνεργασία και
ασφάλεια

σχέσεων:
3. Διεθνές σύστημα

σχέσεων:
- Η ανθρώπινη φύση (Human Nature, Locke)
- Υπάρχουν πανανθρώπινοι κανόνες και νόμοι που αφορούν τη ζωή, την ελευθερία και
την ιδιοκτησία. Ο φόνος, η δουλεία και η κλοπή είναι απαράδεκτα.
- Διαφορά με ρεαλισμό: Στον Λεβιάθαν του Χομπς η νομιμοποίηση της εξουσίας του
ηγεμόνα δεν βασίζεται τόσο σε αρχές αλλά στην απευθείας σχέση τους.
Αντίθετα, για τον Λοκ πρέπει να υπάρχει ένα κοινωνικό συμβόλαιο το οποίο βασίζεται σε
κανόνες (π.χ. Σύνταγμα) και με βάση το οποίο υπάρχει εμπιστοσύνη στη βάση του
δικαίου.
Για τον φιλελευθερισμό, αυτό το κοινωνικό συμβόλαιο μπορεί να είναι και διεθνές.

σχέσεων:
- Η φύση του πολέμου
- Υπάρχουν πολεμοι με βάση τα συμφέροντα και τα οφέλη αλλά υπάρχουν και οι πόλεμοι
για την αυτοδιάθεση
Οι πόλεμοι για τα συμφέροντα είναι βάρβαροι. Η εξέγερση των κοινωνιών για την
ελευθερία τους είναι ένα δικαίωμά τους.
Τα κράτη θα πρέπει να υποστηρίζουν πολέμους για ανθρώπινα δικαιώματα

και πολιτικές ελευθερίες.
Δικαιολογεί, λοιπόν, αυτό τους ανθρωπιστικούς πολέμους?


σχέσεων:
- Συνεργατική ασφάλεια
- Διεθνισμός (Transnationalism)
- Ενσωμάτωση (Integration)
- Συλλογική Δράση (Collective Action)
- Δημοκρατική Θεωρία της Ειρηνης (Democratic Peace Theory)

σχέσεων:
- Διεθνισμός (Transnationalism)
- Οι σχέσεις δεν είναι μόνο μεταξύ των κρατών αλλά και μεταξύ των ανθρώπων, των
ομάδων και των οργανισμών.
- Αυτοί οι δεσμοί συνυπάρχουν αλλά και ανταγωνίζονται ακόμα τις επίσημες σχέσεις των
κρατών (π.χ. Θρησκείες, επιχειρήσεις, εργατικές ενώσεις)
- Ο μεγαλύτερος διεθνισμός οδηγεί σε περισσότερες εγγυήσεις ειρήνης και μικρότερο

βαθμό αβεβαιότητας. Μεγαλώνει τους δεσμούς και αναγκάζει τα κράτη να
συνεργάζονται.

σχέσεων:
- Οικονομική ανάπτυξη και διεθνές εμπόριο
- Η αλληλεξάρτηση και η συνεργασία μεταφέρουν εμπιστοσύνη και πίστη από το κράτος

στο διεθνή οργανισμό και αυτό διαρκώς αναβαθμίζει την αλληλεξάρτηση.
- Αυτό μπορεί να ονομαστεί και ως εμπρική ειρήνη (Commercial pacifism). Αυτό

επιτυγχάνεται μεσω της οικονομίας της αγοράς, Ο καπιταλισμός μπορεί να φέρει
παγκόσμια ανάπτυξη και όχι η αποικιοκρατία.

σχέσεων:
Δυσκολίες
- Υπάρχει η αντίληψη πως η οικονομική αλληλεξάρτηση μπορεί να βασιστεί στη

λογική σκέψη τω κρατών
- Επίσης, υπάρχει η ιδέα πως τα κράτη έχουν παρόμοια συμπεριφορά
- Υπαρχει μια υποτίμηση άλλων στοιχείων όπως οι ισχυρές ιδεολογίες


σχέσεων:
- Δημοκρατική Θεωρία της Ειρήνης
- Υπάρχει η υπόθεση πως δύο δημοκρατίες δε θα πολεμήσουν μεταξύ τους
- όσο θα μεγαλώνει ο αριθμός των δημοκρατιών στον κόσμο τότε η πιθανότητα

πολέμου θα μειώνεται
- Η βασική της αναφορά είναι στις οικονομικές σχέσεις αλλά εν τέλει μπορεί να
επεκταθεί και σε κράτη που δεν έχουν άμεσους οικονομικούς δεσμούς
(Οι θεωρίες
του μαρξισμού και του
κονστρουκτιβισμού)
5. Οι θεωρίες του μαρξισμού και του κονστρουκτιβισμού
Η θεωρία του μαρξισμού στις διεθνείς σχέσεις

Theory of marxism
- Μέχρι το 1989 (πτώση τείχους Βερολίνου) ο Μαρξισμός ήταν μια θεωρία των
διεθνών σχέσεων με εξαιρετικά σημαντικό αντίκτυπο. Με τη διάλυση της Σοβιετικής
Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου εισήλθαμε σε νέο πλαίσιο.

Theory of marxism
- Είναι αξιοσημείωτο πως σε σχέση με τις βασικές του θέσεις, ο μαρξισμός
παρουσιάζει ομοιότητες ως προς τις διαπιστώσεις του με τον ρεαλισμό.
Μερικές ενδεικτικές θέσεις του Μαρξισμού
- Τα λιγότερο ισχυρά κράτη τυγχάνουν εκμετάλλευσης από τα περισσότερο ισχυρά
- Τα μικρότερα κράτη προσφέρουν τις πηγές και τους πόρους με αποτέλεσμα να

διαιωνίζονται φαινόμενα ηγεμονικής κυριαρχίας
- Ο καπιταλισμός ισούται με την αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό (οι πολυεθνικές

είναι η τελευταία εκδοχή του), αυτό εξηγεί τις ανισότητες
- Γενικότερα, ο μαρξισμός αναφέρεται σε αντίστοιχες ιεραρχίες αλλά τις βλέπει πολύ

κριτικά και επιπλέον επιδιώκει την ανατροπή τους.

Theory of marxism
- Ενδεικτικό παράδειγμα. Το διαδίκτυο και οι μεγάλες εταιρείες
- Για την μαρξιστική προσέγγιση, ήδη από τη δεκαετία του 1990 και ιδιαίτερα με την
εμφάνιση του Web 2.0 (διαδραστικό διαδίκτυο), έχει κυριαρχήσει η καπιταλιστική
λογική σχεδόν σε κάθε πτυχή.
- Πέρα από την εμπορευματοποίηση και τη λογική του κέρδους, που πλέον αφορά
και τις σχέσεις μεταξύ των χρηστών (P to P), η μαρξιστική προσέγγιση θεωρεί πως
και τα social media στην ουσία αποτελούν μια εκπαίδευση στην καπιταλιστική
λογική (π.χ. αποτίμηση της δραστηριότητας και της επικοινωνίας με βάση την
ποσότητα, που μεταφράζεται σε διαφήμιση και αναγνωρισιμότητα. Τα
παραδείγματα εδώ είναι το Youtube και το Facebook)

Theory of marxism
- Ενδεικτικό παράδειγμα. Μια σύγκριση ανάμεσα στα κέρδη μεγάλων εταιρειών και
του ΑΕΠ ορισμένων χωρών.
2021 Revenue In Billion US Dol. 2021 Country GDP
NIKE: 43 Albania: 18
Coca Cola: 40 Bosnia: 23
Facebook: 118, Samsung: 240 Serbia: 63
Nokia: 25 Bulgaria: 80
IKEA: 40 Greece: 216, Romania: 284

Theory of marxism
Η σημασία της θεωρίας του Immanuel Wallerstein: Θεωρία των παγκόσμιων

συστημάτων (World Systems Theory)
(Course Hero, 2022)

Theory of marxism

(Elwell, 2005)
Theory of marxism
- Μπορούμε να χωρίσουμε τον κόσμο σε τρεις διαφορετικές σφαίρες επιρροής
Α) Ισχυρό κέντρο: αστοί

Β) Περιφέρεια: προλεταριάτο
Οι χώρες του κέντρου αποκομίζουν τους πόρους από την περιφέρεια

Οι περιφερειακές χώρες έχουν πόρους αλλά δεν είναι οικονομικά και βιομηχανικά
ανταγωνιστικές
Για τους μαρξιστές, η παγκοσμιοποίηση, ακόμα και η νέα παγκοσμιοποίηση (η πιο

αμφίδρομη σχέση κέντρου και περιφέρειας) επιβεβαιώνει το παράδειγμα.

Theory of marxism
- Στην περίπτωση της ενδιάμεσης θέσης (ημιπεριφέρεια, ημικέντρο) έχουμε

περιπτώσεις όπου είτε βρίσκονταν παλιότερα στο κέντρο και επιδιώκουν να
επανέλθουν, είτε επιδιώκουν να για πρώτη φορά να εδραιωθούν στο κέντρο (π.χ.
Βραζιλία, Ινδία, Αργεντινή).
- Στις περιπτώσεις του ημικέντρου μπορούμε να εντάξουμε χώρες όπως η Ρωσία

(λόγω των μεγάλων αντιθέσεων), η Κίνα (καθώς δεν έχει ακόμα μια πλήρως
ανεπτυγμένη καταναλωτική τάξη και λειτουργεί περισσότερο σαν κατασκευαστής).
- Το βασικό κριτήριο για την κατηγοριοποίηση είναι η ανεξαρτησία στην χάραξη

πολιτικής
Η θεωρία του κονστρουκτιβισμού στις διεθνείς σχέσεις
Theory of constructivism
- Το βασικό χαρακτηριστικό αυτής της προσέγγισης είναι πως έχει ως επίκεντρο τη

διάσταση της ταυτότητας
- Την ενδιαφέρει ιδιαίτερα ο παράγοντας της ιδεολογίας και συγκεκριμένα οι τρόποι

με τους οποίους ο εθνικισμός, το έθνος, η εθνότητα, η φυλή, το φύλο και η θρησκεία
εμπλέκονται στην παγκόσμια πολιτική
- Η ταυτότητα, για παράδειγμα, εξηγεί τους τρόπους με τους οποίους τα κράτη

αντιλαμβάνονται τη σχέση τους με άλλα κράτη:
(σύμμαχος, εχθρός, ουδέτερος, ειρηνικός, πολεμοχαρής, ηγεμονικός, τρομοκράτης,

κομμουνιστής, φασίστας, δημοκρατικός)

- Για να κατανοήσουμε την εφαρμογή της θεωρίας αρκεί να σκεφτούμε τους τρόπους
αλλά και τους λόγους για τους οποίους μια χώρα διαφοροποιεί τη στάση της
απέναντι σε διάφορες χώρες.
- Οι ΗΠΑ θα έπρεπε να αντιμετωπίζουν την Κούβα και την Κίνα παρόμοια. Δεν το
κάνουν όμως. Και οι δυο είναι κομμουνιστικές χώρες αλλά με την Κίνα υπάρχει
άλλο οικονομικό πλαίσιο σχέσεων. Με την Κούβα υπάρχει επίσης γεωγραφική
εγγύτητα αλλά και ιστορικό έντασης (δεκαετία 1960).
- Οι ΗΠΑ θα θεωρούν πάντοτε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σαουδική

Αραβία πολύ κοντινούς τους συμμάχους. Π.χ. Αν το Ηνωμένο Βασίλειο αποκτούσε
πρόσβαση σε μια πολύ σημαντική αμυντική τεχνολογία δε θα είχαν ζήτημα. Αν το
έκανε και το Ιράν, θα είχαν διαφωνήσει.
- Ο κονστρουκτιβισμός βασίζεται σε αντιλήψεις

- Ο ρεαλισμός επισημαίνει πως τα κράτη είναι απλά κράτη. Ο κονστρουκτιβισμός

προσθέτει επίθετα και έννοιες στα κράτη, δηλαδή αντιλήψεις που τα κράτη έχουν
για τον ίδιο τους τον εαυτό αλλά και τα υπόλοιπα κράτη.
- Αυτό βοηθά στο να λαμβάνονται υπόψη και οι ιδιαιτερότητες κάθε κοινωνίας και
κράτους.
- Υπάρχει συμπερίληψη της υποκειμενικής διάστασης του κράτους ως παράγοντα

στις διεθνείς σχέσεις
- Τα κράτη μπορούν να είναι ένα σύνολο πραγμάτων. Υπάρχει η γενικότερη θέση ότι
οι σχέσεις μεταξύ των κρατών θα εξαρτηθούν από το επίπεδο της συνεργασίας και
της εμπιστοσύνης

- Η βασική θέση του κονστρουκτιβισμού για την ‘’αναρχία’’ ως πλαίσιο που καθορίζει
τις σχέσεις μεταξύ των κρατών στο διεθνές πλαίσιο
- Η αναρχία δεν πρέπει να λαμβάνεται ως μια σταθερά. Είναι κάτι αφηρημένο που
υπάρχει σε επίπεδο ιδεών και αντίληψης
- Η αναρχία εξαρτάται από τις πολιτικές των κρατών
Η δημοκρατική θεωρία της ειρήνης έχει αντίκτυπο και βάση

Οι συμμαχίες μπορούν να διαρκούν
Οι πληροφορίες καθορίζουν τη δράση των κρατών
Πολλές από τις θέσεις του φιλελευθερισμού έχουν μεγάλη εγκυρότητα
- Ένα μοντέλο που εξηγεί την αλληλεπίδραση μεταξύ των κρατών με βάση τον
κονστρουκτιβισμό
- Η ισορροπία μεταξύ της ισχύος και της απειλής
- Τα κράτη έχουν προτεραιότητα να αντιδράσουν απέναντι σε ένα κράτος που τους

απειλεί (ανεξάρτητα από το μέγεθός του) και όχι απαραίτητα σε ένα κράτος που
ασκεί ηγεμονία
- Τα ζητήματα της ασφάλειας εμφανίζονται και είναι επιτακτικά μόνο στην

περίπτωση ενός ξεκάθαρου κινδύνου και απειλής

Μια σύνοψη των θέσεων του κονστρουκτιβισμού
- Η εξωτερική πολιτική καθορίζεται από τις αντιλήψεις των κρατών για τα άλλα κράτη
Π.χ. οι σχέσεις της Ελλάδας
- Η δημοκρατική θεωρία της ειρήνης εφαρμόζει στις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και
Κύπρου ή, ως ένα σημείο, στις σχέσεις μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. Ωστόσο,
απέναντι στην Τουρκία θα υπάρχει πάντα ανασφάλεια και η έμφαση στην
ασφάλεια.
- Απέναντι στη Γερμανία ή της ΗΠΑ, η Ελλάδα θα έχει κατα βάση μια ισορροπία
ισχύος.
Μια σύνοψη των θέσεων του κονστρουκτιβισμού
- Κατα βάση ο κονστρουκτιβισμός μπορεί να θεωρηθεί ως ένα κράμα του ρεαλισμού

και του φιλελευθερισμού.
- Υπάρχουν, ωστόσο, πάντοτε οι ιστορικές εμπειρίες των ορίων αυτής της

προσέγγισης (regime change, nation building, state building, επεμβάσεις για τα
ανθρώπινα δικαιώματα, ανθρωπιστικές επεμβάσεις).
(Μη δυτικές
θεωρίες διεθνών σχέσεων)
6. Μη δυτικές θεωρίες διεθνών σχέσεων
Μη δυτικές θεωρίες διεθνών σχέσεων (Non Western International

Relations Theories)
- Βασική διαπίστωση: Στις κυρίαρχες θεωρίες των διεθνών
σχέσεων, έχει υπάρξει ο αντίλογος πως δεν υπάρχει
περιθώριο για τη συμπερίληψη περιοχών του κόσμου με βάση
τον ιδιαίτερο πολιτισμό τους.
- Αυτή η κριτική κατά βάση προέρχεται από κοινωνίες αλλά και

επιστημονικές κοινότητες που δε θέλουν να ταυτιστούν με
αυτό που μπορεί να ονομαστεί ως “δυτική προσέγγιση”.
- Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτή η κριτική μπορεί να έχει ως

αίτημα μια μεταβολή των κύριων θεωριών ενώ σε άλλες
περιπτώσεις υπάρχει η πρόταση μιας διαφορετικής θεωρίας.

Relations Theories)
- Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την προέλευση και την

προσπάθεια μιας εναλλακτικής προσέγγισης (μη δυτικής) στις
διεθνείς σχέσεις, πρέπει να λάβουμε υπόψη μια βασική και
κρίσιμη θέση, δηλαδή την αμφισβήτηση της ιδέας ότι το
σύστημα των κρατών μετά τη Συνθήκη των Βεστφαλιών (17ος
αι.) έχει οικουμενική εφαρμογή.

Relations Theories)
- Από μια δυτική οπτική, υπάρχει σίγουρα η τάση να εξηγούμε τις διεθνείς
σχέσεις με βάση αντίστοιχα πρότυπα (π.χ. ιδέες, έννοιες, πολιτισμός,
πρακτική…)
- Απέναντι στην κριτική της κυριαρχίας του δυτικού προτύπου, πολλοί

σημειώνουν πως οι θεωρίες του ρεαλισμού, του φιλελευθερισμού και του
κονστρουκτιβισμού είναι αρκετά ευέλικτες ώστε να συμπεριλάβουν όλες
τις περιοχές του κόσμου, παρά τις διαφορές σε επίπεδο πολιτισμού,
φιλοσοφίας…
- Ωστόσο, έχουμε παραδείγματα άλλως περιοχών όπως Ινδία, Κίνα,

Αφρική γενικότερα περιοχές όπου κυριαρχεί το Ισλάμ που προτείνουν μια
διαφορετική εκδοχή.

Relations Theories)
- Είναι σημαντικό να λαμβάνουμε υπόψη μας πως πολύ συχνά
φορτισμένες έννοιες όπως “Δύση”, “Ανατολή”, “Περιφέρεια”, “Κέντρο”
έχουν μια παραμορφωτική επίδραση καθώς δίνουν την εντύπωση της
ύπαρξης μιας παγιωμένης πραγματικότητας και σε επίπεδο παραγόντων
(π.χ. κράτη) αλλά και ιδεών.
- Αντίθετα, είναι σίγουρο πως τα δεδομένα είναι πιο σύνθετα. όπως

υπάρχει δυτικό στερεότυπο για τον μη δυτικό κόσμο, έτσι υπάρχει και
στερεότυπο ως προς τη δύση. Η ιδέα μιας συμπαγούς και ομοιόμορφης
δύσης είναι δυσανάλογη.
- Πολλές από τις κριτικές προσεγγίσεις στις θεωρίες των διεθνών σχέσεων
προήλθαν από την ίδια τη Δύση (π.χ. Μαρξισμός, Κέντρο- περιφέρεια,
φεμινισμός…)

Relations Theories)
Οι πρώτες κριτικές ή διορθωτικές προσεγγίσεις στις θεωρίες του ρεαλισμού
και του φιλελευθερισμού εμφανίστηκαν μεταξύ του 1945 και του 1991 (Ψυχρός
Πόλεμος) και οι περισσότερες προήλθαν από τη δύση.
- Στον ρεαλισμό, ήρθαν να προστεθούν ο κλασικός ρεαλισμός, ο νεο-

ρεαλισμός και ο δομικός ρεαλισμός
- Στον φιλελευθερισμό είχαμε τις προσθήκες της περιφερειακής
ενσωμάτωσης και της αλληλεξάρτησης.
- Έξω από τη δυτική προσέγγιση είχαμε τις θεωρίες της εξάρτησης

(dependency) και της αποαποικιοποίησης (post- colonialism)

Relations Theories)
- H Θεωρία της εξάρτησης (dependency) προσπάθησε να εξηγήσει τη

διαφορά στον τρόπο που αναπτύχθηκαν οι πιο πλούσιες και οι λιγότερο
πλούσιες χώρες.
- Υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον για την Λατινική Αμερική (ανισότητα στο

εμπόριο με δυτικές χώρες). Το ίδιο και για την Αφρική. Η βασική αρχή
είναι πως για τον καπιταλισμό ο πλούτος μιας χώρας βασίζεται στην
ελάχιστη ανάπτυξη και το ελάχιστο κέρδος πολλών άλλων.
- Σε πιο σύγχρονες προσεγγίσεις, η κριτική στάση αφορά θεσμούς όπως το
ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα.

Relations Theories)
- H αποαποικιοποίηση είναι μια ευρύτερη θεωρητική και κριτική

προσέγγιση σε σχέση με περιόδους και φαινόμενα που σχετίζονται με την
αποικιοκρατία, τον καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό.
- Μεγάλο ενδιαφέρον δίνεται όχι μόνο στην πολιτική και την οικονομία
αλλά και στον τρόπο που η Δύση μέσω της επιστήμης και της
λογοτεχνίας επέβαλε τη δική της ερμηνεία και αξιολόγηση των
πολιτισμών (π.χ. ανώτερη Δύση, λιγότερο ανεπτυγμένη Ανατολή και
περιφέρεια).

Relations Theories)
“Οριενταλισμός”
Edward Said, 1978

Relations Theories)
‘Ενα δεύτερο πλαίσιο μεγαλύτερου πλουραλισμού (1980- 2000)
Βασικά χαρακτηριστικά: τέλος Ψυχρού Πολέμου, παγκοσμιοποίηση,
εκδημοκρατισμός, εθνικές συγκρούσεις…
- Επικαιροποιήσεις στη θεωρία των Διεθνών Σχέσεων από το κέντρο

(Δύση): Φιλελευθερισμός (Δημοκρατική Θεωρία της Ειρήνης και
φιλελεύθερη ηγεμονία), και ρεαλισμός (επιθετικός/ αμυντικός ρεαλισμός)
- Κριτικές προσεγγίσεις στο κέντρο (Δύση): μεταμοντερνισμός, μαρξισμός,

φεμινισμός, κονστρουκτιβισμός
- Κριτική προσέγγιση από την περιφέρεια: από- αποικιοποίηση

Relations Theories)
Οι θεωρίες των διεθνών σχέσεων ως προς τη σχέση Βορρά/ Νότου και
ιδιαίτερα τη θέση των μη- δυτικών παραγόντων
- Κυρίαρχες προσεγγίσεις (Δύση): παραγνώριση των μη- δυτικών

παραγόντων, πεποίθηση πως οι δυτικές θεωρίες εξηγούν επαρκώς και
τους μη δυτικούς παράγοντες. Μεγάλος εθνοκεντρισμός και ανεπαρκής
οικουμενικότητα. Βασικές ιδέες: Νεορεαλισμός- διπολική σταθερότητα,
Φιλελυθερισμός- μοντέλο Ε.Ε. για περιφερειακή ενσωμάτωση και
Κονστρουκτιβισμός- ηθική του κοσμοπολιτισμού
- Κριτική/ εναλλακτικές προσεγγίσεις: άνοιγμα διεθνών σχέσεων αλλά με

νομιμοποίηση δυτικής ηγεμονίας, παραδοχή πως η Δύση παρέχει το
αξιακό σύστημα και την επιστημολογία

Relations Theories)
Κριτικές/ εναλλακτικές προσεγγίσεις εκτός δυτικού πλαισίου (από το 1980)
- Ασία: Ινδία- κίνημα αδέσμευτων, Κίνα- Από τον μαρξισμό στον πολιτισμό
- Λατινική Αμερική: από την εξάρτηση στην αυτονομία και τον
περιφερειακό ρεαλισμό
- Αφρική: από το περιθώριο στην αφρικανική πρωτοβουλία
- Μέση Ανατολή: Τουρκία και Ιράν: ρεαλισμός αλλά με έμφαση στις ίδιες τις
χώρες ως ισχυρούς παράγοντες
- Ρωσία και ανατολική Ευρώπη: στροφή προς τη Δύση (κεντρική και
ανατολική Ευρώπη) και αμφίσημη σχέση με τη Δύση (Ρωσία)

Relations Theories)
Κριτικές/ εναλλακτικές προσεγγίσεις εκτός δυτικού πλαισίου (από το 1980)
- Η πρόταση εναλλακτικών προσεγγίσεων δε συνεπάγεται την απόρριψη

των δυτικών θεωριών αλλά την παράλληλη έμφαση σε άλλα ζητήματα
- Υπάρχει υβριδισμός και συγχρωτισμός και όχι μια προσπάθεια πλήρους

απόρριψης των θεωριών με βάη τη δυτική οπτική

Relations Theories)
Η προσπάθεια να γίνουν οι μη δυτικές διεθνείς σχέσεις

παγκόσμιες διεθνείς σχέσεις
- όχι απόρριψη αλλά διεύρυνση των υπαρχουσών θεωριών διεθνών

σχέσεων
- έμφαση στη συμβολή των μη δυτικών παραγόντων (θεωρία και πολιτική)
- έμφαση στην παγκόσμια ιστορία (όχι μόνο Ευρώπη και Αμερική)
- έμφαση στην οικουμενικότητα και τον πλουραλισμό καθώς και την μελέτη
των διακριτών περιοχών (area studies)

Relations Theories)
Οι προοπτικές για το μέλλον:
- Υπάρχει ακόμα κυριαρχία δυτικών προτύπων (επιστήμη, δημοσιεύσεις,

κυρίαρχες ερμηνείες)
- Εκτός δυτικού πλαισίου υπάρχει πάντα το εμπόδιο της γλώσσας, η
δυσκολία πρότασης συγκεκριμένης θεωρίας
- Γενικότερα, υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για εναλλακτικές ιδέες και

προσεγγίσεις των διεθνών σχέσεων “Rise of the Rest”, ως ένας τρόπος
να δοθεί έκφραση σε άγνωστους και παραγνωρισμένους παράγοντες…
(Διπλωματία)
7. Διπλωματία
Βασικές διαπιστώσεις για τη διπλωματία
- Είναι ένας πολύ γενικός όρος.
- Είναι οπωσδήποτε μια τεχνική και ένα εργαλείο στο πλαίσιο των διεθνών
σχέσεων.
- Στην πιο ευρεία έννοια είναι το πλέγμα των σχέσεων και των ζητημάτων
που απασχολούν την παγκόσμια κοινότητα
- Στην πιο στενή έννοια είναι οι επιδιώξεις, τα συμφέροντα και η

συγκεκριμένη ατζέντα των κρατών
- Ομοίως, η συχνή χρήση του όρου "διπλωματία" δημιουργεί σύγχυση ως

προς το τι μπορεί να σημαίνει
- Για παράδειγμα: διπλωματία των μεγάλων δυνάμεων, διπλωματία των

συνόδων κορυφής, διπλωματία του νερού, διπλωματία των γενεθλίων.
- Συχνά ο όρος φαίνεται να είναι συνώνυμος της εξωτερικής πολιτικής ή

της παγκόσμιας πολιτικής.
- Μπορούμε να πούμε ότι η διπλωματία είναι μια μέθοδος που εφαρμόζεται

από τις χώρες στην εξωτερική πολιτική.
- Θεωρείται ως ένας από τους επιμέρους κλάδους των διεθνών σχέσεων
- Οι ερευνητές βλέπουν τη διπλωματία ως έναν τομέα εμπειρογνωμοσύνης.

Ο κύριος σκοπός της διπλωματίας είναι η διατήρηση της ειρήνης με την
πρόληψη των συγκρούσεων.
- Είναι μια αποτελεσματική μέθοδος επικοινωνίας και επίλυσης των

διαφορών πέρα από φυλετικές, θρησκευτικές ή γλωσσικές διακρίσεις
στον κόσμο

Ορισμοί
- Ο Headley Bull (1932) εξηγεί τη διπλωματία ως εξής: "Η διεξαγωγή των σχέσεων
μεταξύ κρατών και άλλων οντοτήτων που εμπλέκονται στην παγκόσμια πολιτική
μέ βάση επίσημες πολιτικές και ειρηνικά μέσα" (Bull 1932).
- Μια άλλη σημαντική άποψη για τη θεωρία της διπλωματίας εκφράστηκε από τον
Αμερικανό διπλωμάτη και πολιτικό Henry Kissinger (1970’s). Ο Χένρι Κίσινγκερ
περιέγραψε τη διπλωματία ως εξής:
“Η διπλωματία είναι μια νέα παγκόσμια τάξη και η η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ
των δυνάμεων του πολέμου και της ειρήνης
Άλλοι ορισμοί
- Η διπλωματία είναι μια μέθοδος που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις για να

επηρεάσουν τις ενέργειες ξένων κυβερνήσεων μέσω ειρηνικών τακτικών,
όπως η διαπραγμάτευση και ο διάλογος. Συνήθως ασκείται από
αντιπροσώπους μιας χώρας στο εξωτερικό, αλλά οι ενέργειες ενός
διπλωμάτη ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από την κυβέρνηση που υπηρετούν.
- Ο όρος διπλωματία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει την

αντιμετώπιση ενός ατόμου ή μιας δύσκολης κατάστασης με επιδεξιότητα, με
τρόπο που να δημιουργεί μια ειρηνική λύση χωρίς να το προσβάλλει ή να το
αναστατώνει.
Ιστορικά παραδείγματα διπλωματίας
- Αρχαία ελληνική διπλωματία.

Η διπλωματία στην αρχαία Ελλάδα γινόταν μέσω πρεσβευτών, οι οποίοι φαίνεται ότι ήταν ένας
προξενικός (proxenos) θεσμός.
Οι πληροφορίες που λαμβάνονταν ως αποτέλεσμα της διπλωματίας καθόριζαν την τύχη των
κρατών. Σε γενικές γραμμές, οι διπλωμάτες ήταν επίσης και αγγελιοφόροι στην αρχαία Ελλάδα.
- Η διπλωματία στην Αρχαία Ρώμη.

Η Ρώμη, εφάρμοζε τη διπλή διπλωματία. Είχε τη μορφή ξεχωριστών κανονισμών απέναντι
στους δικούς της ανθρώπους και στους ξένους ανθρώπους που έρχονταν στη χώρα τους. Η
διπλωματία που εφαρμοζόταν στους ξένους είχε τη μορφή του νόμου "Jus Gentium" και ανήκε
στους εμπόρους, τους ταξιδιώτες και τους τουρίστες. Το διπλωματικό δίκαιο που εφάρμοζε
στους δικούς του πολίτες είχε τη μορφή του "civitas gentium"
Ιστορικά παραδείγματα διπλωματίας
- Η διπλωματία στην Αρχαία Αίγυπτο.

Πρόκειται για τη μορφή της διπλωματίας, η οποία αποτελεί ένα από τα παραδείγματα της
παλιάς διπλωματίας και είναι αποτέλεσμα της συμφωνίας "Kadesh" που συνήφθη μεταξύ των
Αιγυπτίων και των αρχαίων Χετταίων το 1278 π.Χ. Ως αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας,
επιτεύχθηκε ειρήνη μεταξύ των δύο πλευρών.
- Ad Hoc διπλωματία.
Αυτό το είδος διπλωματίας παρατηρήθηκε στην Ιταλία τον 15ο αιώνα. Αυτό το είδος
διπλωματίας εφαρμόστηκε από πρεσβευτές του κράτους. Αυτή η διπλωματία χαρακτηριζόταν
από το κοινό ως ψέμα, εξαπάτηση και πονηριά.
- Διπλωματία της νέας εποχής: Η "προληπτική διπλωματία" που εμφανίστηκε μετά τη Γαλλική
Επανάσταση και ιδιαίτερα σε ορόσημα όπως Συνέδριο της Βιέννης (1814-1815) και τις
ειρηνευτικές διασκέψεις της Χάγης (1899, 1907)
Λειτουργίες της διπλωματίας

Υπάρχουν ορισμένες επίσημες λειτουργίες της διπλωματίας, όπως αναφέρεται στη Σύμβαση
της Βιέννης για τις διπλωματικές σχέσεις. Η σύμβαση αυτή δημιουργήθηκε το 1961 και είναι
μια διεθνής συνθήκη που παρέχει μια κατευθυντήρια γραμμή για τις διπλωματικές σχέσεις.
Επί του παρόντος έχει επικυρωθεί από 193 διαφορετικά κράτη παγκοσμίως. Αναφέρει ότι οι
λειτουργίες μιας διπλωματικής αποστολής περιλαμβάνουν:
- Την εκπροσώπηση του κράτους αποστολής στο κράτος υποδοχής σε επίπεδο πέραν
του απλώς κοινωνικού και τελετουργικού
- Την προστασία στο κράτος υποδοχής των συμφερόντων του αποστέλλοντος κράτους
και των υπηκόων του, συμπεριλαμβανομένης της περιουσίας και των μετοχών τους σε
επιχειρήσεις
- Τη διαπραγμάτευση και την υπογραφή συμφωνιών με το κράτος υποδοχής, εφόσον
επιτρέπεται
- Η αναφορά και η συλλογή πληροφοριών με κάθε νόμιμο μέσο για τις συνθήκες και τις
εξελίξεις στη χώρα υποδοχής για την κυβέρνηση αποστολής
- Η προώθηση των φιλικών σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών και η προώθηση των
οικονομικών, εμπορικών, πολιτιστικών και επιστημονικών τους σχέσεων.
Ο ρόλος του διπλωμάτη;
- Ο διπλωμάτης είναι ο εκπρόσωπος της χώρας που διεξάγει τις επίσημες

διπλωματικές εργασίες στο εξωτερικό. Η πρακτική της αποστολής επίσημων
απεσταλμένων σε ξένες χώρες ως πολιτικών εκπροσώπων είναι πανάρχαια,
καθώς οι ηγεμόνες στην αρχαία Ελλάδα, την Κίνα και την Περσία
χρησιμοποιούσαν απεσταλμένους για να στέλνουν μηνύματα, να δημιουργούν
συμμαχίες και να υπογράφουν συνθήκες.
- Οι αρμοδιότητες ενός μεμονωμένου διπλωμάτη εξαρτώνται από τον συγκεκριμένο

ρόλο του, καθώς υπάρχει μια σειρά από διαφορετικές διαδρομές που μπορεί να
επιλέξει. Για παράδειγμα, ορισμένοι διπλωμάτες επικεντρώνονται σε οικονομικές
δραστηριότητες, ενώ άλλοι μπορεί να επικεντρωθούν σε πρεσβευτικές
δραστηριότητες ή δημόσιες υποθέσεις.
Ο ρόλος του διπλωμάτη;

Ορισμένα γενικά παραδείγματα αρμοδιοτήτων ενός διπλωμάτη περιλαμβάνουν:
- Έρευνα και ανάλυση υπερπόντιων γεγονότων που μπορεί να επηρεάσουν το

κράτος
- Παροχή συμβουλών σε κυβερνητικούς αξιωματούχους σχετικά με τον τρόπο

δράσης
- Αντιμετώπιση ερωτημάτων του Τύπου που σχετίζονται με τις διεθνείς σχέσεις
- Συλλογή και αναφορά ζωτικών πληροφοριών που επηρεάζουν το έθνος
- Συμμετοχή σε επίσημες εκδηλώσεις ως εκπρόσωποι της χώρας
- Οργάνωση διπλωματικών επισκέψεων
- Συζητήσεις και διαπραγματεύσεις με ξένους διπλωμάτες
Διπλωματική ασυλία
Οι διπλωμάτες τυγχάνουν προστασίας ως αποτέλεσμα των κατευθυντήριων γραμμών

της Σύμβασης της Βιέννης για τις διπλωματικές σχέσεις. Σε αυτό το σημείο
υπεισέρχεται η διπλωματική ασυλία.
Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα συγκρούσεων, καθώς ασχολούνται με ευαίσθητα

κυβερνητικά θέματα και πληροφορίες. Η διπλωματική ασυλία σημαίνει ότι το κράτος
υποδοχής (η χώρα που επισκέπτεται ο διπλωμάτης ως φιλοξενούμενος) δεν
επιτρέπεται να ασκήσει δίωξη κατά των διπλωματών.
Αντιθέτως, το κράτος πρέπει να προστατεύει αυτούς, τις οικογένειές τους και τα σπίτια
τους, καθώς τοποθετούνται σε ευάλωτη θέση. Αυτό δεν ισχύει μόνο για την ασφάλεια
των διπλωματών, αλλά διασφαλίζει επίσης ότι μπορούν να εκτελούν το έργο τους
χωρίς δυσκολίες ή απειλές από το κράτος υποδοχής.
Διπλωματική ασυλία
- Ωστόσο, η διπλωματική ασυλία δέχθηκε πρόσφατα πυρά, επειδή ενδεχομένως

προσφέρει ασυλία σε καταστάσεις όπου δεν είναι βιώσιμη ή απαραίτητη.
- Παράδειγμα: Η σύζυγος ενός Αμερικανού διπλωμάτη ενεπλάκη σε θανατηφόρο

τροχαίο ατύχημα στο Ηνωμένο Βασίλειο και μπόρεσε να φύγει από τη χώρα με
διπλωματική ασυλία, παρά το γεγονός ότι είχε διαπράξει ανθρωποκτονία από
αμέλεια. Ως αποτέλεσμα περιπτώσεων όπως αυτή, ενδέχεται να δούμε κάποιες
αλλαγές στις κατευθυντήριες γραμμές για τη διπλωματική ασυλία στο μέλλον.
Τύποι διπλωματίας
1 Διπλωματία διαμεσολάβησης (mediation diplomacy)
- Eίναι οι πολιτικές που ακολουθούνται από το 3ο κράτος προκειμένου να

εξαλειφθούν τα προβλήματα πρόβλημα στη σχέση δύο κρατών ως αποτέλεσμα της
αποτυχίας τους να καταλήξουν σε συμφωνία για ένα ζήτημα.
- Αυτόν τον ρόλο μπορούν να τον υπηρετήσουν και οι διεθνείς οργανισμοί με τους
διπλωμάτες τους (π.χ. ΟΗΕ, Ε.Ε.)
- Γενικότερα, είναι οποιαδήποτε μορφή προσπάθειας να επιλυθούν διαφορές μεταξύ

δύο κρατών από ένα τρίτο μέρος που δεν έχει απαραίτητα άμεση εμπλοκή σε
αυτές.
2. Πολυμερής διπλωματία (multilateral diplomacy)
- Είναι ένα είδος διπλωματίας στο οποίο συμμετέχουν τρία ή περισσότερα κράτη.
Αυτός ο τύπος διπλωματίας ονομάζεται επίσης διπλωματία της διάσκεψης
(conference diplomacy)
- Αυτός ο τύπος διπλωματίας δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα του Συνεδρίου της

Βεστφαλίας το 1648. Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα πολυμερούς
διπλωματίας ήταν η Κοινωνία των Εθνών (1920).
- Ένα άλλο παράδειγμα πολυμερούς διπλωματίας ήταν ο οργανισμός των

Ηνωμένων Εθνών. Ιδρύθηκε το 1945 μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και συνεχίζει
ακόμη και σήμερα τη διπλωματική του λειτουργία. Ο κύριος στόχος αυτών των δύο
οργανισμών ήταν να αποτρέψουν κάθε πόλεμο και να προσφέρουν λύση μέσω της
διπλωματίας. (Ψυχρός Πόλεμος, διάφορες συγκρούσεις περιφερειακές στην
περίοδο του Ψυχρού πολέμου και μετά, καλλιέργεια οικονομικής συνεργασίας,
αποστολές διατήρησης της ειρήνης).
Δημόσια διπλωματία (Public diplomacy)
- Όλα τα είδη διπλωματικών δραστηριοτήτων που αφορούν τις σχέσεις ενός

κράτους με τους πολίτες άλλων χωρών ονομάζονται "δημόσια διπλωματία".
- Η διπλωματία ασκείται από ένα επίσημο όργανο που εκπροσωπεί ένα κράτος, για
παράδειγμα, από τους πρεσβευτές και τα προξενεία που υπάγονται στο υπουργείο
Εξωτερικών. Επίσης, σε αυτό το είδος της διπλωματίας, επιχειρηματίες,
καλλιτέχνες, ΜΚΟ, πανεπιστήμια μπορούν να συμμετέχουν σε διάφορες δράσεις
προβολής.
- Το κύριο κοινό-στόχος της δημόσιας διπλωματίας είναι οι άνθρωποι. Με άλλα

λόγια, αυτό το είδος διπλωματίας είναι ένας τρόπος μιας θετικής προσέγγισης
προς τα κράτη τους, παρουσιάζοντας τον δικό τους τρόπο ζωής, τον πολιτισμό
τους, το ιστορικό υπόβαθρο και τις παραδόσεις στους πολίτες άλλων κρατών στη
διεθνή σκηνή. Με αυτό το είδος διπλωματίας, εφαρμόζεται προκειμένου να αλλάξει
το αρνητικό κρατικό καθεστώς ενός κράτους στο εξωτερικό.
4. Διπλωματία των πολιτών (Citizen Diplomacy)
- Eίναι το είδος της διπλωματίας που ονομάζουμε τις διπλωματικές δραστηριότητες

που πραγματοποιούνται ατομικά από τους μη επίσημους αντιπροσώπους των
χωρών.
- Για παράδειγμα, σε ένα διεθνές ακαδημαϊκό συνέδριο, οι ερευνητές και

ακαδημαϊκοί που εκπροσωπούν διαφορετικές χώρες μοιράζονται τις απόψεις τους
για ένα κοινό θέμα.
- Σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι αυτός ο τύπος διπλωματίας είναι πιο

αποτελεσματικός στις διπλωματικές σχέσεις.
- Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, η διπλωματία διεξάγεται μέσω "οργανώσεων

πολιτών" και γενικότερα της κοινωνίας των πολιτών.
5 Διπλωματία κορυφής (summit diplomacy)
- Ο τύπος διπλωματίας κορυφής είναι διπλωματία υψηλού επιπέδου που διεξάγεται

με τη συμμετοχή των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων. Οι εξελίξεις στην
τεχνολογία των επικοινωνιών και των μεταφορών κατά το δεύτερο μισό του 20ού
αιώνα ανέπτυξαν τη διπλωματία κορυφής στο διπολικό σύστημα.
- Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της αυτού του τύπου διπλωματίας είναι ότι

συγκεντρώνει τους πιο συναφείς ανθρώπους για το θέμα και εξασφαλίζει ότι το
αποτέλεσμα επιτυγχάνεται σε συντομότερο χρονικό διάστημα.
- Για παράδειγμα, οι συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ του 1979 που υπογράφηκαν
μεταξύ Αιγύπτου και του Ισραήλ έγιναν αποδεκτές ως αποτέλεσμα των
διαπραγματεύσεων μεταξύ των ηγετών των δύο χωρών με τη διαμεσολάβηση των
ΗΠΑ.
6. Κοινοβουλευτική διπλωματία (parliamentary diplomacy)
- Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, ο τύπος της κοινοβουλευτικής διπλωματίας

άρχισε να αναπτύσσεται με την Κοινωνία των Εθνών. Η αύξηση του αριθμού των
διεθνών οργανισμών και η παγκοσμιοποίηση του ΟΗΕ αύξησαν τη σημασία της
κοινοβουλευτικής διπλωματίας. Η διπλωματία αυτή έχει το χαρακτηριστικό της
ανοικτής διπλωματίας. Τα μέρη της διπλωματίας είναι τα μέλη του εν λόγω
οργανισμού.
7. Διπλωματία του λεωφορείου (Shuttle diplomacy)
- Η διπλωματία των λεωφορείων, η οποία προέκυψε ως αποτέλεσμα της ευκολίας

των μεταφορών, παρέχει τη δυνατότητα να επίλυση του προβλήματος με τη
μέθοδο της συνεχούς επαφής μεταξύ των μερών. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών
των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ χρησιμοποίησε πολύ αυτό τον τύπο για την επίλυση
προβλημάτων που σχετίζονται με τη Μέση Ανατολή.
8. Πυρηνική διπλωματία (Nuclear diplomacy).
- Αυτό το είδος διπλωματίας έχει αναδυθεί καθώς τα πυρηνικά όπλα επηρεάζουν την
ισορροπία δυνάμεων στη διεθνή σκηνή. Η πυρηνική διπλωματία έχει
χρησιμοποιηθεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία. Τα μέρη έχουν
διαπραγματευτεί με βάση τα πυρηνικά όπλα ή αμυντικά συστήματα.
9. Προληπτική διπλωματία (Preventive diplomacy)
- Η προληπτική διπλωματία έχει καθιερωθεί με τον οργανισμό του ΟΗΕ με σκοπό τη

διατήρηση της ειρήνης. Αυτό το είδος διπλωματίας που πραγματοποιείται από τον
γενικό γραμματέα του οργανισμού είχε ως στόχο να προτείνει λύσεις σε διάφορα
προβλήματα ασφαλείας και ιδιαίτερα σε κρίσεις.
10. Διμερής διπλωματία (Bilateral diplomacy).
- Αυτό το είδος διπλωματίας συνιστά όλες τις διμερείς διπλωματικές

επαφές που πραγματοποιούνται μέσω των αρχών των δύο χωρών. Εάν
ένα κράτος διαθέτει πρεσβεία ή προξενείο σε οποιαδήποτε χώρα, διεξάγει
συνεχώς διμερή διπλωματία με την εν λόγω χώρα.
- Είναι το βασικότερο παράδειγμα και βασική προϋπόθεση για την

καλλιέργεια διμερούς συνεργασίας και υπογραφής συμφωνιών μεταξύ
δύο χωρών.
Τύποι διπλωματία
Άλλοι τύποι
11. Πολιτιστική διπλωματία (Cultural diplomacy)
12. Περιβαλλοντική διπλωματία (Environmental diplomacy)
13. Ανθρωπιστική διπλωματία (Humanitarian diplomacy)
14. Εξαναγκαστική διπλωματία (Coercive diplomacy)
15. Διπλωματία ήπιας ισχύος (Soft power diplomacy)

(Διπλωματία, ΙΙ)
- Μια επιγραμματική αναφορά σε βασικούς σταθμούς της εξέλιξης της

διπλωματίας από την αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή.
1) Μια πρακτική με ιστορική συνέχεια.
- Τόσο στην αρχαιότητα, όσο στο Μεσαίωνα αλλά και στη σύγχρονη εποχή η
διπλωματία αποτελείται από τρεις συστατικούς παράγοντες: α) τις διαδικασίες
εκπροσώπησης, β) τους τρόπους επικοινωνίας και γ) τι διαχείριση κρίσεων.
- Η τεράστια διαφορά από την αρχαιότητα μεχρι σήμερα αφορά την εξέλιξη του
διεθνούς δικαίου και των διεθνών συνθηκών (διμερείς και πολυμερείς) που
έχουν κάνει πολύ απαιτητική την αποστολή της διπλωματίας. Το ίδιο αφορά και
στην παγκοσμιοποίηση.
8. Η Διπλωματία ως τεχνική

2) Τα ορόσημα του Α’ και του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου
- Η τεράστια καταστροφή που προκάλεσαν οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι (αρχές και

μέσα 20ου αι) επηρέασαν και τη διπλωματία.
- Οδηγηθήκαμε σταδιακά σε μεγαλύτερη διαφάνεια (έλεγχος στο κοινοβούλιο,

δημόσια συζήτηση, μείωση μυστικής διπλωματίας)
- Σταδιακά καλλιεργήθηκε μια αντίληψη συλλογικότητας στις διεθνείς σχέσεις

(διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ και η Ε.Ε.) που δίνει έφμαση στις κοινές
πολιτικές για πολλά ζητήματα.

3) Η πολυπλοκότητα του σύγχρονου πλαισίου για τη διπλωματία.

Πέρα από τα εθνικά ζητήματα η διπλωματία οφείλει να είναι ενημερωμένη
για πολλά ζητήματα:
- παγκοσμιοποίηση
- τύποι πολεμικών συγκρούσεων και διαχείρισή τους
- παγκόσμια οικονομία
- ανάπτυξη
- περιβάλλον
- υγεία
- μετανάστευση
Η διπλωματία ως τεχνική
- Η διπλωματία είναι ένα εργαλείο που έχει στόχο την υλοποίηση της
εξωτερικής πολιτικής ενός κράτους.
i) είναι το αντίθετο του πολέμου, των κυρώσεων και άλλων μέτρων εξαναγκασμού
ii) είναι η τέχνη της διαμεσολάβησης
iii) περιλαμβάνει την πειθώ, τη συμφωνία, την προσαρμογή, τισ συμμαχίες, την
εμπιστοσύνη
iv) είναι αναγκαίο να υπάρχουν συγκεκριμένες δεξιότητες
- Βασικά εφόδια για τη διπλωματία
- Γνώση της εθνικής πολιτικής και αντίληψη για το εθνικό συμφέρον
- Ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και τήρησης μιας στρατηγικής
- Δυνατότητα για οικοδόμηση συμμαχιών με βάση το κοινό συμφέρον
- Έμφαση στα ειρηνικά μέσα
- Δεξιότητες: ρητορική, γνώση του πρωτοκόλλου, δεξιότητα στις γλώσσες,

γνώση των ΜΜΕ, ορθολογισμός
- Γνώση της εθνικής πολιτικής και αντίληψη για το εθνικό συμφέρον
- Το εθνικό συμφέρον είναι ένα σύνολο στοιχείων που περιλαμβάνει:
1) Ασφάλεια
1) Ανάπτυξη/ ευημερία
1) Μακροπρόθεσμη στρατηγική/ Μετρήσιμοι στόχοι
1) Αισιοδοξία/ Ικανοποίηση
- θεσμικές διαστάσεις
1) Προσπάθεια κυβέρνησης να διευρύνει την ομοφωνία/ τη διακομματική

συμφωνία σε βασικές θέσεις/ πολιτικές στα εξωτερικά ζητήματα
1) Αφομοίωση/ εξειδίκευση των πολιτικών που εκφράζει η κυβέρνηση/

κωδικοποίηση/ μετατροπή σε μέτρα, δράσεις και ενέργειες
1) Υλοποίηση/ Συλλογή πληροφοριών για το πως εφαρμόζεται
1) Αναφορά προβλημάτων και αναμονή κινήσεων της κυβέρνησης

- Νέα αντίληψη για τη διπλωματία
1) η παραδοσιακή αντίληψη για τη διπλωματία:
- έμφαση στις πολιτικές του κράτους

- έμφαση στις σχέσεις μεταξύ των κυβερνήσεων
- περιορισμένη συμμετοχή άλλων παραγόντων (ΜΚΟ, ακαδημαϊκή κοινότητα,
ερευνητικά κέντρα)
- έμφαση στην ασφάλεια, τη γεωπολιτική και τη στρατηγική
- έμφαση στις συμμαχίες και τις ισορροπίες δυνάμεων
2) η σύγχρονη αντίληψη για τη διπλωματία:
- έμφαση σε πολλούς τομείς: αγροτική οικονομία, εμπόριο, τεχνολογία,

περιβάλλον, ανάπτυξη και επιχειρηματικότητα…
- συνεργατικά πρότυπα, συμμετοχή σε δίκτυα, πολυμερής συνεργασία,

συνεργασία με ΜΚΟ, συνεργασια με τον ιδιωτικό τομέα και άλλους φορείς.
2) η σύγχρονη αντίληψη για τη διπλωματία:
- Οι πρόσφατες τάσεις περιλαμβάνουν την οικονομική διπλωματία, τη δημόσια

διπλωματία, την πολιτιστική διπλωματία, την ψηφιακή διπλωματία ή ακόμα και
την κινητοποίηση της Διασποράς.
- Υπάρχει επίσης μια μετακίνηση από τη μυστική διπλωματία σε μεγαλύτερη

διαφάνεια
- Συχνά αναφερόμαστε σε νέες μορφές ως ‘διαφανή διπλωματία’ (transparent) καθώς

υπάρχει μεγαλύτερη λογοδοσία στην κοινή γνώμη, υπάρχει υπολογισμός του πολιτικού
και κομματικού ανταγωνισμού.
Τεχνικές διαπραγμάτευσης
- Δεν υπάρχει μια προσέγγιση, μια τεχνική ή μια μέθοδος για το πως θα
επιτυγχάνονται συμφωνίες στο πλαίσιο διμερών ή πολυμερών
διαπραγματεύσεων. Υπάρχουν ωστόσο πρακτικοί οδηγοί για βήματα που
πρέπει να ακολουθηθούν.
- Ένα τέτοιο παράδειγμα ολοκληρωμένης τεχνικής μας προσφέρουν οι

Roger Fisher και William Ury με το
“Getting to Yes, Negotiating an agreement without giving in”

(1977, Random House Business Books)
Τεχνικές διαπραγμάτευσης “Getting to Yes, Negotiating an agreement
without giving in” (1977, Random House Business Books)
Διαπραγμάτευση θέσεων- το λάθος παράδειγμα (Positional bargaining)
Διαπραγμάτευση θέσεων- το δίπολο Ι (ήπια vs. σκληρή θέση) (Positional bargaining)
Διαπραγμάτευση θέσεων- το δίπολο ΙΙ (ήπια vs. σκληρή θέση) (Positional bargaining)
Soft Hard
Διαπραγμάτευση θέσεων- μια μικτή προσέγγιση με έμφαση στη λύση
Διαπραγμάτευση θέσεων- μια μικτή προσέγγιση με έμφαση στη λύση
(Διπλωματία,
ήπια ισχύς και εξωτερική
πολιτική)
9. Διπλωματία, ήπια ισχύς και εξωτερική πολιτική,
Βασικές διαπιστώσεις
- Στο σύγχρονο πλαίσιο, η αποτελεσματική προώθηση των θέσεων της

εξωτερικής πολιτικής μιας χώρας δεν είναι μόνο συνάρτηση της ισχύος
και της δυνατότητας να τις επιβάλλει (ρεαλισμός).
- Υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι όπως αυτός της δημόσιας διπλωματίας

(public diplomacy) και της ήπιας ισχύος (soft power).
- Είναι δεδομένο ότι χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, το Ηνωμένο Βασίλειο

χρησιμοποιούν παράλληλα τόσο παραδοσιακά εργαλεία (ρεαλισμός) όσο
και αυτά της ήπιας ισχύος.
- Το ζητούμενο είναι για χώρες όπως η Ελλάδα να μπορούν να

μεγιστοποιούν το αντίκτυπό τους μέσω των εναλλακτικών αυτών οδών.
- Για να κατανοήσουμε τη “δημόσια διπλωματία” πρέπει να δούμε σε τι

διαφοροποιείται από την καθεαυτή διπλωματία.
Παραδοσιακά, η διπλωματία ορίζεται ως η προσπάθεια ενός παράγοντα

να επηρεάσει και να μεταβάλλει το διεθνές περιβάλλον μέσα από την
διάδραση με άλλους παράγοντες (π.χ. κράτη, κυβερνήσεις). Ωστόσο, στο
σύγχρονο πλαίσιο, η διπλωματία δεν είναι μονοπώλιο των κυβερνήσεων.
Διεθνείς οργανισμοί και ΜΚΟ παίζουν επίσης πολύ σημαντικό ρόλο.
- Από την άλλη, η δημόσια διπλωματία είναι η προσπάθεια ενός

παραγοντα (π.χ. μιας κυβέρνησης) να επηρεάσει το διεθνές περιβάλλον
μέσω της διάδρασης με άτομα και προσωπικότητες.
Η δημόσια διπλωματία έχει 5 βασικά στοιχεία:
1) H μελέτη των αντιλήψεων και των ερμηνειών (π.χ. όταν μια κυβέρνηση
διερευνά τις απόψεις άλλων παραγόντων μέσω ερευνών κοινής γνώμης)
1) Υπεράσπιση (advocacy): όταν προσπαθεί μια κυβέρνηση να πείσει ένα

διεθνές κοινό για τις θέσεις της μέσω των δικών της μέσων (π.χ.
εκδηλώσεις, συνεντεύξεις διπλωματών) αλλά και καμπάνιες ενημέρωσης,
προβολής.
παραγοντα να επηρεάσει το διεθνές περιβάλλον μέσω της διάδρασης με
άτομα και προσωπικότητες.
3) Η πολιτιστική διπλωματία (cultural diplomacy): όταν ένα κράτος επιδιώκει

την προώθηση του πολιτισμού του σε διεθνές επίπεδο με την προσδοκία
ωφέλειας.
παραγοντα να επηρεάσει το διεθνές περιβάλλον μέσω της διάδρασης με
άτομα και προσωπικότητες.
4) ανταλλαγές (exchanges): όταν δύο κράτη προσφέρουν κάτι το ένα στο άλλο
όπως για παράδειγμα υποτροφίες σπουδών, προγράμματα εκπαίδευσης
στελεχών ή ανταλλαγή τεχνογνωσίας. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει η
προσδοκία οφέλους πολύ πιο συγκεκριμένα από ότι στην πολιτιστική
διπλωματία.
5) ενημερωτικό περιεχόμενο το οποίο προωθείται μέσω των ΜΜΕ όπως

ανακοινώσεις και δελτία τύπου ή ακόμα και non paper που εξηγούν
διπλωματικά ζητήματα.
Σύγχρονο πλαίσιο εμφάνισης
- Στη σύγχρονη εκδοχή της, η δημόσια διπλωματία εμφανίζεται ήδη από τις
αρχές της δεκαετίας του 1950 και τον Ψυχρό Πόλεμο.
- Οι ΗΠΑ ήταν μια από τις πρώτες χώρες που έκανε συστηματική την
προσέγγιση. Κάποιοι μάλιστα δεν κατανοούσαν τη διαφορά της από μια
ήπια μορφή προπαγάνδας. (Ιδρύθηκαν συγκεκριμένα τμήματα στο
υπουργείο εξωτερικών).
- Γι’αυτό και ως αντίστιξη στην αντίληψη για την προπαγάνδα που

ασκούσε η Σοβιετική Ένωση, επικράτησε ο όρος δημόσια διπλωματία.
- Μόλις τη δεκαετία του 1990 γενικεύεται ως παράδειγμα εκτός ΗΠΑ με

βάση την επιτυχία της επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη. (συνθήκες
κρίσης και τελικά πτώσης κομμουνισμού).
- Σε ακόμα πιο πρόσφατο περιβάλλον (1990- σήμερα) αναφερόμαστε στη

“Νέα Δημόσια Διπλωματία”. Πέρα από κυβερνήσεις και κράτη
προστέθηκαν οι διεθνείς οργανισμοί, οι ΜΚΟ, οι εταιρείες.
- Υπάρχουν επίσης νέοι μέθοδοι (Διαδίκτυο) αλλά και νέο περιβάλλον, υπό
την έννοια μιας πολυπολικής πραγματικότητας.
- Υπάρχουν επίσης νέα μοντέλα πιο οριζόντια (π.χ. οργανώσεις που

στηρίζει το κράτος) και όχι μια κάθετη (top down) προσέγγιση όπου το
κράτος αναλαμβάνει κάθε πρωτοβουλία.
- Βασικά στοιχεία της νέας δημόσιας διπλωματίας
- Νέοι παράγοντες (διεθνείς οργανισμοί, ΜΚΟ, εταιρείες)

- Νέοι μέθοδοι (διαδίκτυο)
- Νέο πλαίσιο (μετα τον Ψυχρό Πόλεμο)
- Νέα μοντέλο (οριζόντιο)
- Νεο λεξιλόγιο (ήπια ισχύς, soft power)
- Νέες λειτουργίες
- Νέοι ορισμοί (π.χ. η προσπάθεια ενός παράγοντα να διαχειριστεί το
διεθνές περιβάλλον διευκολύνοντας και προωθώντας την απευθείας
επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων).
Η έννοια της ήπιας ισχύος
- Την πρότεινε το 1988 ο καθηγητής Joseph Nye
- Δεν είναι τυχαία η περίοδος. Σε συνθήκες πτώσης του κομμουνισμού

στην Ανατολική Ευρώπη, η έννοια χρησιμοποιήθηκε για να εξηγήσει την
απήχηση που είχε ο πολιτισμός αλλά και η πολιτική και η οικονομία των
ΗΠΑ σε χώρες του ανατολικού μπλοκ.
- ΙΣΧΥΣ: η ικανότητα να επηρεάσεις τους άλλους να κάνουν αυτό που

θέλεις
- ΣΚΛΗΡΗ ΙΣΧΥΣ: η εκπλήρωση ενός στόχου με τη χρήση ή τν απειλή

χρήσης βίας ή με την επιβολή μέσα από την παροχή επιβράβευσης
- ΗΠΙΑ ΙΣΧΥΣ: η εκπλήρωση ενός στόχου μέσα από την επιρροή στη βάση
του πολιτισμού και των αξιών
Τύπος ισχύος Σκληρή Ήπια
Μέσα επιβολή καθορισμός

εξαναγκασμός ατζέντας
κίνητρα σύμπραξη
γοητεία
Πόροι δύναμη αξίες
κυρώσεις πολιτισμός
διαφθορά/ πολιτική
δωροδοκία
αγορά
Παραδείγματα:
1) H δημόσια διπλωματία μπορεί να προσφέρει πολλά αλλά χρειάζεται

συγκεκριμένα projects και υποστήριξη (π.χ. η υποστήριξη της Γαλλίας
στην ενίσχυση της γαλλοφωνίας)
1) Είναι πιο αποτελεσματικό ένα κράτος να μιλά και για τις αδυναμίες του ή
και να αναζητά συμμαχίες με βάση αυτές στο διεθνές πλαίσιο. Η δημόσια
διπλωματία δεν σημαίνει την έμφαση μόνο σε δυνατά σήμεία.
1) Η δημόσια διπλωματία απαιτεί μακροπρόθεσμη στρατηγική (π.χ. η

πολιτική της Τουρκίας στα Βαλκάνια)
Παραδείγματα:
4) Αν μια χώρα παραμελεί τη δημόσια διπλωματία και την εικόνα της στο
εξωτερικό, τότε οι ανταγωνιστές της θα καλύψουν αυτό το κενό εις βάρος της.
Χρειάζεται ενεργητική προσέγγιση.
5) Όσο “εύκολοι” κι αν φαίνονται οι στόχοι της δημόσιας διπλωματίας, είναι

πολύ σημαντικό να μη συνοδεύονται από αστοχίες ή και αποτυχίες. Αντίθετα,
η επιτυχής εκπλήρωση των στόχων ενδυναμώνει την εικόνα και το προφίλ
της χώρας.
6) Η πολιτική των μεγάλων επιχειρήσεων δε ταυτίζεται απαραίτητα με τους

στόχους της δημόσιας διπλωματίας μιας χώρας.
Η περίπτωση της Ελλάδας
- Στην μετα- Ψυχροπολεμική περίοδο (1990- σήμερα) υπάρχουν δύο

περιπτώσεις όπου η εικόνα της Ελλάδας παρουσίασε σημαντικές
αδυναμίες.
α) περίοδος 1990: κρίση πρώην Γιουγκοσλαβίας- Η Ελλάδα ως μέρος του
“βαλκανικού προβλήματος”
β) δεκαετία 2010: οικονομική κρίση- Η Ελλάδα ως πηγή της κρίσης στην

Ευρωζώνη
ένα τρίτο στοιχείο υπήρξε η αδυναμία να διατηρηθεί η θετική εικόνα με

αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.

(Vaxevanidou, 2019)
- Σταδιακά, η χώρα συνειδητοποίησε την ανάγκη της συστηματικής

διαχείρισης της εικόνας της και κυρίως της προώθησης μιας ατζέντας
μεσω της δημόσιας διπλωματίας.
Υπάρχουν σήμερα 29 Γραφεία δημόσιας διπλωματίας και περίπου 180

ειδικοί ακόλουθοι επικοινωνίας (Vaxevanidou, 2019).
Σημαντικές περιπτώσεις επιτυχημένων εφαρμογών

Η ελληνική προεδρία της Ε.Ε. (2014), Οι καμπάνιες και πρωτοβουλίες για
την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα.
Οι σχέσεις με την Τουρκία παραμένουν μια σταθερή πρόκληση
https://softpower30.com/country/greece/
(Οι διεθνείς
οργανισμοί)
10. Οι διεθνείς οργανισμοί
- Παρά το γεγονός ότι η βασική επιδίωξη των κρατών, ιδιαίτερα των

ισχυρών, είναι να μην εξαφανιστεί το πλαίσιο της αναρχίας, οι διεθνείς
οργανισμοί έχουν γίνει βασικότατο συστατικό στοιχείο της διεθνούς
πολιτικής.
- Η σχέση των κρατών με τους διεθνείς οργανισμούς δεν είναι εύκολη:
ι) η επιτυχία των διεθνών οργανισμών εξαρτάται από τη συνεργασία και

τη συνεισφορά των κρατών
ιι) το ιδιαίτερο συμφέρον αποτρέπει συχνά τα κράτη από το να
συμμορφώνονται με το πλαίσιο των διεθνών οργανισμών
ιιι) τα ισχυρά κράτη έχουν πάντα την επιλογή να μην εφαρμόσουν τους
κανόνες των διεθνών οργανισμών
- Στη σύγχρονη εκδοχή τους οι Διεθνείς Οργανισμοί είναι προϊόν των δύο
τελευταίων αιώνων (18ος-20ος).
- Ωστόσο, υπάρχουν παραδείγματα από την αρχαιότητα και μεταγενέστερα
Οι ελληνικές πόλεις κράτη (5ος αι π.Χ.)

Η Χανσεατική Ένωση (12ος- 14ος μ. Χ)
Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία (19ος)
Η Κοινωνία των Εθνών (20ος)
Η έννοια της διεθνούς κοινότητας είναι επίσης πρόσφατη έννοια και

άρχισε να γίνεται πιο συχνή από τον 19ο και μετά.
- Τα κυρίαρχα κράτη έχουν περιορισμούς
- Τα κράτη είναι οι βασικοί παράγοντες αλλα δεν μπορούν να

κυριαρχήσουν εντελώς στη διεθνή σκηνή
Είναι αδύνατο να ελέγξουν το εμπόριο, τη μετανάστευση, τον

εκδημοκρατισμό και τις πανδημίες. Επίσης, η συλλογική δράση είναι
πάντα πιο αποτελεσματική
- Η αυτόνομη λειτουργία των Διεθνών Οργανισμών παρέχει επίσης

πλεονεκτήματα και διευκολύνσεις που κανένα κράτος δε θα μπορούσε να
παρέχει μόνο του.
Οι βάσεις για τη δημιουργία των διεθνών οργανισμών
Στοχαστές του 19ου αι.
Jeremy Bentham (ευτυχία και λογική)
John Stuart Mill (ελευθερία ως δικαίωμα)
Immanuel Kant (θεωρία δημοκρατίας και ειρήνης)

Πρώτα παραδείγματα
1) Διεθνείς ενώσεις
συνδικαλισμός
επαγγελματικές ενώσεις
2) Υγεία
διεθνής συνεννόηση για την υγεία (1851)
δημόσια υγιεινή (1907)
Παγκόσμιος οργανισμός υγείας (1948)
3) Τηλεπικοινωνίες
4) Ανθρώπινα Δικαιώματα
5) Δικαιοσύνη
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας
- Περιορισμός ασθενειών, έλεγχος, εμβολιασμός, πόσιμο νερό

αγώνας κατά του AIDS
politik;ew gia ton COVID -19
- το ζήτημα με τις φαρμακευτικές εταιρείες

τα κεφαλαια επενδυονται στο φάρμακο, όχι στη θεραπεία
- Ανθρωπιστικές δραστηριότητες
Ερυθρός Σταυρός
Γιατροί χωρίς σύνορα
Το πεδίο της οικονομίας
- Ο πρόδρομος της Χανσεατικής Ένωσης

- Οι συμφωνίες Bretton Woods
To ΔΝΤ
Το Σχέδιο Marshall
Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον Άνθρακα και τον Χάλυβα
Η Συμφωνία για το ελεύθερο εμπόριο στη Βόρεια Αμερική
(North American Free Trade Association)
- Σταδιακά, οι ελεύθερες ζώνες εμπορίου επεκτάθηκαν εκτός

ευρωατλαντικού χώρου
Οργανισμός Συνεργασίας της Σανγκάης
Belt and Road Initiative
Φιλελευθερισμός, Λειτουργισμός
- Η πεποίθηση του φιλελευθερισμού πως η διεθνές διακυβέρνηση

προκύπτει από την αλληλεξάρτηση των ανθρώπων και των κρατών
Τα κράτη και οι άνθρωποι συνεργάζονται κυρίως με βάση τις ανάγκες
για επιβίωση
- Η συνεργασία επιτρέπει τους κοινούς στόχους και τις πολιτικές που

μπορεί να είναι πραγματικά διεθνείς, συλλογικές και πέρα από
αποκλεισμούς
π.χ. Η οικονομική συνεργασία ευνοεί όλα τα κράτη, μειώνει τον εθνικισμό
και την αβεβαιότητα
Η αποτυχία της Κοινωνίας των Εθνών
Γιατί ήταν αναγκαία η Κοινωνία των Εθνών?
- Η φρίκη του Α ΠΠ ήταν πρωτόγνωρη

- Χρειαζόταν μια συντονισμένη αντίδραση και προσαρμογή των κρατών
π.χ. η συνειδητοποίηση πως η πρόοδος των κοινωνιών θα οδηγήσει είτε
στον αφανισμό είτε σε μια πραγματική ειρήνη
- Ο Wilson ήταν οπαδός στη Δημοκρατική θεωρία της Ειρήνης

- Ήταν η πρώτη προσπάθεια να γίνουν τα κράτη μέλη μιας συλλογικότητας
Η Κοινωνία των Εθνών ήταν ένα πείραμα του φιλελευθερισμού
- Προέκταση του συστήματος της Συνεννόησης στην Ευρώπη (19ος αι.)

Η έμφαση όμως δόθηκε στην ειρηνη και την κοινωνική ανάπτυξη και όχι
απλά στην ισχύ και την αποτροπή
- Βασίστηκε στις αρχές του μοντέλου της Βεστφαλίας σε διεθνές επίπεδο

Σημασία στο διεθνές δίκαιο
- Οι ΗΠΑ είχαν τον ρόλο του εμπνευσμένου ηγέτη

Η Κοινωνία των Εθνών περιείχε και στοιχεία ρεαλισμού
- Η εκτελεστική εξουσία βρισκόταν στις Δυτικές Ευρωπαϊκές Δυνάμεις,

δηλαδή τους νικητές του πολέμου.
- Οποιαδήποτε διαιτησία λάμβανε χώρα εξυπηρετούσε τα δίκα τους

συμφέροντα
- Σταδιακά και οι ίδιες οι ΗΠΑ έφτασαν να απέχουν από τις διαδικασίες
Η Κοινωνία των Εθνών περιείχε και στοιχεία ρεαλισμού
- Η συλλογική ασφάλεια ήταν πραγματικά μια ευκαιρία για τα μικρά κράτη

να επωφεληθούν από τα ισχυρότερα
- Το βασικό πρόβλημα ήταν το χτίσιμο συναίνεσης

Η απροθυμία των ισχυρών κρατών να πληρώνουν τον λογαριασμό για
τα μικρότερα
Η ανισότητα μεταξύ των κρατών
Η Κοινωνία των Εθνών και ο ρόλος του Συμβουλίου
- Το Συμβούλιο είχε 5 μόνιμα μέλη (ΗΠΑ, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία

και Ιαπωνία)
Η Σοβιετική Ένωση και η Γερμανία έγιναν πρώτα μέλη και μετά
συμμετείχαν
- Υπήρχε πλήρης εναρμόνιση με τις Μεγάλες Δυνάμεις εκείνης της

περιόδου
Η Κοινωνία των Εθνών και οι αρχικές επιτυχίες
- Η κρίση των νησιών Aland το 1920

- Η ελληνο-βουλγαρική διένεξη για τα σύνορα το 1925
ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική όταν οι διαφωνίες ήταν μεταξύ μικρών

κρατών
- Η συνθήκη του Λοκάρνο το 1926

- Το Σύμφωνο Kellogg Briand του 1928
η επιτυχία της Κοινωνίας των Εθνών βασίστηκε στην δέσμευση των

μεγάλων Δυνάμεων να τηρήσουν τους κανόνες
Η Κοινωνία των Εθνών και η σταδιακή εξασθένηση του μοντελου της
- Δεν υπήρχε καθόλου ενθουσιασμός για τον φιλελευθερισμό
- Σε καμιά περίπτωση ο φιλελευθερισμός δεν ανταποκρίθηκε στις

επιδιώξεις των κρατών για το ιδιαίτερο όφελός τους
Στις περιπτώσεις που το κατάφερε ήταν γιατί εξυπηρετούσε τα
συμφέροντα των νικητών
- Ιδιαίτερα σε στιγμές κρίσης (Μεσοπόλεμος) δεν υπήρχε καμία ισότητα

μεταξύ των μελών
Η Κοινωνία των Εθνών

Παραδείγματα αποτυχημένης διαχείρισης κρίσεων
Μαντζουρία
- Η Ιαπωνία ήθελε να διατηρήσει τις αποικίες της μετά τον Α ΠΠ όπως η
Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο
Αυτό απορρίφθηκε από την Ευρώπη με βάση τους φόβους συγκρότησης
μιας ασιατικής υπερδύναμης
- Η Ιαπωνία εισέβαλε στη Μαντζουρία το 1931
Καταδικάστηκε από την Κοινωνία των Εθνών αλλά δεν άλλαξε κάτι.
Τελικά αποσύρθηκε
- Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν αντέδρασαν καθώς δεν θίγονταν οι
δικές τους αποικιακές κτήσεις

Αιθιοπία
● Η Ιταλία του Μουσολίνι εισέβαλε στην Αιθιοπία το 1935
● Υπήρξαν βεβαίως κυρώσεις και ιδιαίτερα εμπάργκο στις εισαγωγές από

την Ιταλία
● Ωστόσο, δεν διακόπηκαν οι διπλωματικές σχέσεις με την Ιταλία

● Της επιτρεπόταν να αγοράσει άνθρακα, ατσάλι και πετρέλαιο

Αιθιοπία
● Η λογική ήταν πως οι κυρώσεις θα ανάγκαζαν την Ιταλία να αναθεωρήσει
- Αλλα η Αιθιοπία ήταν μακριά από την Ευρώπη
Η Ιταλία ήταν αναγκαία σαν αντίβαρο στη ναζιστική Γερμανία
- Τελικά οι κυρώσεις αποσύρθηκαν το 1936 και επιβεβαιώθηκε η κατάκτησή

της
- Τότε η αντιπροσωπεία της Αϊτής είχε προειδοποιήσει πως μια μέρα όλοι
μπορούμε να μετατραπούμε στην Αιθιοπία κάποιου άλλου

Τσεχοσλοβακία
- Η ναζιστική Γερμανία απαίτησε την προσάρτηση εδαφών με

γερμανόφωνους πληθυσμούς
- Η Τσεχοσλοβακία ήταν το μόνο δημοκρατικό κράτος στην κεντρική και
ανατολική Ευρώπη
- Δεν υπήρξε καμία αντίδραση στην Κοινωνία των Εθνών αλλά ξεχωριστές
συμφωνίες με Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία και Γερμανία

Τσεχοσλοβακία
- Με τις συμφωνίες του Μονάχου το Ηνωμένο Βασίλειο επέτρεψε στη

Γερμανία να αποκτήσει τμήμα της Τσεχοσλοβακίας με την υπόσχεση του
Χίτλερ να μη έχει άλλες αξιώσεις
- Η λογική ήταν πως η Γερμανία ήταν μια ισχυρή χώρα
- Η Τσεχοσλοβακία δεν ήταν καν παρούσα στη συμφωνία
- Εγκαταλείφθηκε, θεωρητικά στο όνομα της ειρήνης, η αρχή του σεβασμού
στην εδαφική ακεραιότητα

Η Δημοκρατική Θεωρία της Ειρήνης είναι ίσως μια λύση αλλά

αποδείχτηκε πολύ δύσκολη στην εφαρμογή της
Το δίκαιο και οι κανόνες δεν εφαρμόζονται με συστηματικό τρόπο

- Οι διεθνείς οργανισμοί έχουν νόημα όταν τα μέλη υπακούουν στους
κανόνες
- Η παραβίαση των κανόνων δημιουργεί δυσπιστία
- Ο φιλελευθερισμός συνήθως είναι αντιστρόφως ανάλογος με έναν
οργανισμό που επιδιώκει να έχει εκτελεστική ισχύ
- Είναι συνήθως η ευθυγράμμιση των συμφερόντων των Μεγάλων
Δυνάμεων που επιτρέπει συστήματα διεθνούς συνεργασίας
(Οι διεθνείς
οργανισμοί)
- Τι είναι οι διεθνείς οργανισμοί;
Με βάση τους Pevehouse et al. (2004, 2020) οι διεθνείς οργανισμοί

χαρακτηρίζονται από τρια βασικά στοιχεία:
1) Έχουν 3 ή περισσότερα κράτη μέλη
1) Έχουν περιοδικές συναντήσεις και συνεργασίες σε τακτά χρονικά

διαστήματα
1) Έχουν δομές διοίκησης και έδρα
- Τι είναι οι διεθνείς οργανισμοί;
- Αντίθετα με διαδεδομένες αντιλήψεις, οι διεθνείς οργανισμοί δεν

συνεπάγονται την ύπαρξη και λειτουργία μιας διεθνούς διακυβέρνησης.
- Οποιαδήποτε δράση και πολιτική δεν επιβάλλεται όπως συμβαίνει στο

πλαίσιο της λειτουργίας των κρατών (εξαίρεση σε αυτό αποτελεί η Ε.Ε.)
- Αντίθετα, υπάρχει ένα πλαίσιο δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τη

διακυβέρνηση, τόσο επίσημες αλλά και ανεπίσημες
- Οι διεθνείς οργανισμοί με βάση κάποιους ενδεικτικούς αριθμούς
- από το 1815 έχουν ιδρυθεί περίπου 540 διεθνείς οργανισμοί
- έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα οι 340
- Υπάρχουν, επομένως, κοντά στους 200 που έχουν καταργηθεί,

αντικατασταθεί ή ενσωματωθεί σε ήδη υπάρχοντες οργανισμούς
(Πηγή, Hylke Djikstra)

- Στοιχεία της ιστορικής εξέλιξης των διεθνών οργανισμών
★ Πριν το 1815 δεν υπήρχαν διεθνείς οργανισμοί
★ Μέχρι το 1914 υπήρχαν κυρίως οργανισμοί με έναν τεχνικό χαρακτήρα
★ Από τις αρχές του 20ου αι. και ειδικά στο Μεσοπόλεμο υπήρχαν διεθνείς
οργανισμοί με πολιτικά χαρακτηριστικά
★ Μετά τον Β’ΠΠ οι ΗΠΑ προώθησαν τη δημιουργία πολλών οργανισμών
★ Από τη δεκαετία του 1970 μέχρι το 2000 είχαμε τη δημιουργία πολλών

περιφερειακών οργανισμών
★ Πλέον βρισκόμαστε σε μια φάση κρίσης της φιλελεύθερης τάξης
πραγμάτων
Καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και εξειδίκευση των διεθνών οργανισμών

έπαιξε και η συνειδητοποίηση της όξυνσης μιας σειράς ζητημάτων και
προκλήσεων
- Το διεθνές εμπόριο από το 1815

- οι πρόσφυγες και η μετανάστευση από το 1920
- τα ανθρώπινα δικαιώματα από το 1945 και μετά
- τα περιβαλλοντικά ζητήματα από το 1970 και μετά
Στο σύγχρονο πλαίσιο υπάρχουν μια σειρά από επείγοντα ζητήματα όπως: η
πανδημία, η κλιματική αλλαγή, η τρομοκρατία, η οικονομική κρίση, οι εμφύλιοι
πόλεμοι, η μετανάστευση και οι πρόσφυγες, τα ανθρώπινα δικαιώματα
- Κανένα κράτος δεν έχει τη δύναμη αλλά και την εξουσιοδότηση ή την
ικανότητα να επιλύσει μόνο του κάποια από τις μεγάλες προκλήσεις.
- Τα ζητήματα αυτά είναι πραγματικά διεθνή και η επίλυσή τους απαιτεί

ουσιαστική διεθνή συνεργασία.
- Το οξύμωρο και το παράδοξο είναι πως στην ουσία πάλι τα κράτη είναι
αυτά που μέσω των διεθνών οργανισμών θα επιτύχουν τη συνεργασία.
- Οι διεθνείς οργανισμοί έχουν το θεσμικό πλαίσιο, τα εργαλεία, τις

πολιτικές και τα μέσα να αντιμετωπίσουν τις διεθνείς προκλήσεις και τα
προβλήματα. Ωστόσο, δεν έχουν τη δυνατότητα να αναγκάσουν τα κράτη
να ακολουθήσουν μια πολιτική.
- Αντίθετα, τα κράτη έχουν αυτή την δύναμη του εξαναγκασμού αλλά δεν
έχουν τη δυνατότητα να επιβάλλουν μια πολιτική έξω από τα όρια της
κυριαρχίας τους.
Και πάλι, η Ε.Ε. είναι το πιο εξελιγμένο παράδειγμα μεταβίβασης κρατικής
κυριαρχίας σε υπερεθνικές αρχές και μια πραγματικά διεθνή
διακυβέρνηση.
Η παγκόσμια διακυβέρνηση
- Η παγκόσμια διακυβέρνηση μπορεί να οριστεί ως το σύνολο των πολλών

και διαφορετικών τρόπων με τους οποίους άτομα και θεσμοί, είτε δημόσια
αλλά και ιδιωτικά, διαχειρίζονται τις υποθέσεις τους. Είναι μια διαρκής
διαδικασία, μέσω της οποίας τα διαφορετικά και συγκρουόμενα
συμφέροντα επιχειρείται να γεφυρωθούν. Περιλαμβάνει τις επίσημες αλλά
και ανεπίσημες ρυθμίσεις που άτομα και θεσμοί χρησιμοποιούν για να
ικανοποιήσουν τα συμφέροντά τους. (Commission on Global Governance,
1995)
- Είναι δεδομένο πως μετά τον Ψυχρό Πόλεμο (1991- σήμερα) υπήρξε μια
σύντομη περίοδος όπου οι ΗΠΑ άσκησαν μια καθολική ηγεμονία σε
διεθνές επίπεδο. Πλέον είμαστε σε έναν πολυπολικό κόσμο, στον οποίο
θριαμβεύει ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός.
Διαφορετικοί τύποι διεθνών οργανισμών
1) Οργανισμοί με συγκεκριμένο θεματικό πεδίο
(Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Παγκόσμιος

Οργανισμός Εμπορίου)
1) Οργανισμοί με πολλά διαφορετικά θεματικά πεδία
(Ευρωπαϊκή Ένωση, Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών)
- Οι θεωρίες των διεθνών οργανισμών
- Η πολυπλοκότητα των διεθνών οργανισμών οφείλεται κυρίως σε δύο

στοιχεία: i) στον μεγάλο αριθμό διαφορετικών παραγόντων με
διαφορετικές πολιτικές και στόχους και ii) στις διαφορετικές θεσμικές και
οργανωτικές δομές τους
- Υπάρχουν βασικά 3 διαφορετικές θεωρητικές σχολές:
- Η ρεαλιστική σχολή
- Η θεσμική σχολή
- Η κονστρουκτιβιστική σχολή
- Η σχολή του ρεαλισμού
1) Οι διεθνείς οργανισμοί είναι ένα πλαίσιο συνεννόησης/ οι μεγάλες

δυνάμεις χρειάζονται ένα τρόπο για να ρυθμίζουν τις διαφορές τους (π.χ.
το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ)
1) Οι διεθνείς οργανισμοί ευνοούν τα ισχυρά κράτη/ ο θεσμικός σχεδιασμός

των διεθνών οργανισμών αντικατοπτρίζει τις ισορροπίες υπέρ των
ισχυρών (π.χ. το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έχει 5 μόνιμα μέλη με
δικαίωμα βέτο)
Οι θεωρίες των διεθνών οργανισμών
- Η θεσμική σχολή
● Οι διεθνείς οργανισμοί προάγουν την εντατική συνεργασία

- προσφέρουν αξιόπιστες πληροφορίες και μειώνουν την αβεβαιότητα
- προσφέρουν συνεχείς ευκαιρίες για συνεργασία
- παρέχουν μια αποτελεσματική γραφειοκρατία για την εφαρμογή μιας
πολιτικής
- προσφέρουν διαμεσολάβηση για τον τερματισμό συγκρούσεων
Υπάρχουν, ωστόσο, αμφιβολίες για μια σειρά από ζητήματα όπως: ποια
είναι τα κράτη που αποφασίζουν, ποιες είναι οι πολιτικές, πόσο
αποκεντρωμένο είναι το μοντέλο απόφασης, ποια είναι τα περιθώρια
διαχείρισης μιας κρίσης
- Η κονστρουκτιβιστική θεωρία
- Η αναρχία δεν είναι κάτι δεδομένο για τις διεθνείς σχέσεις

- Πολλές φορές τα κράτη προσαρμόζονται σε πλαίσια κανόνων
- ο πολιτισμός και η ιστορική εμπειρία είναι παράγοντες που επίσης
επηρεάζουν τη συμπεριφορά των κρατών
- Οι διεθνείς οργανισμοί μετασχηματίζουν τη συνεργασία

- οι διεθνείς οργανισμοί ενισχύουν τους κανόνες
- επιτυγχάνουν τη συνεργασία μεταξύ κρατών και ΜΚΟ
- προωθούν τη διαβούλευση και τη συναντίληψη
(Το διεθνές
δίκαιο)
12. Το διεθνές δίκαιο
- Τι είναι το διεθνές δίκαιο;
- Είναι ένας βασικός τρόπος να επιλύονται σημαντικά και συλλογικά

προβλήματα σε διεθνές επίπεδο
- Περιλαμβάνει ένα μάλλον χαλαρό σύνολο από κανόνες που αναφέρονται

σε ένα μεγάλο φάσμα συμπεριφορών και φαινομένων
- Γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και εξειδίκευση στη διάρκεια του 20ου αι.
- Συνεχίζει να αναπτύσσεται με μεγάλο ρυθμό
- Τι είναι το δίκαιο;
- Είναι ένας αναγνωρισμένος και νόμιμος τρόπος που ρυθμίζει τη

συμπεριφορά και έτσι επιτυγχάνει την αποτελεσματική λειτουργία μιας
κοινότητας.
Σε ιδανικές συνθήκες
1) Έχει καθολική ισχύ
2) Προβλέπει τρόπους επιβολής (κυρώσεις)
3) Επιτρέπει την ελευθερία των σχέσεων στα πλαίσια των κανόνων
Αυτό αφορά κάθε μορφή δικαίου

- Γιατί είναι σημαντικό το διεθνές δίκαιο;
- Είναι μια διακριτή δομή των διεθνών σχέσεων.
- Είναι ένας τρόπος να ελεγθεί και να περιοριστεί η αυθαιρεσία στο πλαίσιο

των σχέσεων μεταξύ των κρατών (σε ιδανικές συνθήκες περιορίζει τις
συνθήκες της αναρχίας)
- Σε αρκετές περιπτώσεις τα κράτη προσπαθούν να σέβονται τους κανόνες

τους διεθνούς δικαίου ώστε να μην περιθωριοποιηθούν από τη διεθνή
κοινότητα
- Δεν αφορά μόνο τα ρκατή αλλά και γενικότερα ένα πλήθος των
παραγόντων (κράτη, οργανισμοί, επιχειρήσεις, πολίτες, ΜΚΟ)
- Σύνοψη της ιστορικής εξέλιξης
1) Πρώτα παραδείγματα “διεθνών” συμφωνιών υπάρχουν ήδη από το 2000

π.Χ. στη Μέση Ανατολή και στη Μεσοποταμία.
1) Αντίστοιχα παραδείγματα βρίσκουμε στην Ινδία, την Κίνα…
1) Μια συστηματοποιημένη εκδοχή ρύθμισης σχέσεων διαφορετικών

οντοτήτων στη βάση συμφωνικών είχαμε με τις ελληνικές πόλεις κράτη
(5ος αι. π. Χ.)
1) Ένας σημαντικός σταθμός ήταν η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και το Jus

Gentium (το δίκαιο των εθνών)
5) Στον Μεσαίωνα και μέχρι την Αναγέννηση (15ος- 16ος αι) είχαμε την
εξειδίκευση (μια πρώτη εκδοχή) όπως το εμπορικό δίκαιο αλλά και το δίκαιο
της θάλασσας (με μορφή συμφωνιών)
6) Στους επόμενους αιώνες (16ος και 17ος αι) σημαντικοί σταθμοί ήταν η
εμπέδωση της έννοιας της κρατικής κυριαρχίας (το κράτος δηλαδή ως
βασικός παράγοντας στη διεθνή σκηνή) και των κανόνων σε περίπτωση
σύγκρουσης (δίκαιο πολέμου)
7) Στον 19ο αι άρχισε να γίνεται όλο και πιο αισθητή η ένταση ανάμεσα στο
εθνικό και το διεθνές πλαίσιο (π.χ. αποικιοκρατία, καπιταλισμός)
Τύποι διεθνούς δικαίου
- Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι
1) Δημόσιο διεθνές δίκαιο

Ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ των κρατών
2) Ιδιωτικό διεθνές δίκαιο

Ρυθμίζει ζητήματα που εμπλέκουν την εθνική νομοθεσία με τους διεθνής
παράγοντες
8) Στον 20ο αι. είχαμε μια πολύπλευρη εξέλιξη που καθορίστηκε από τραγικά
επεισόδια όπως οι παγκόσμιοι πόλεμοι και ο Ψυχρός πόλεμος, από πολιτικά
και κοινωνικά κινήματα (δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα) και
πρωτόγνωρες διαδικασίες όπως η παγκοσμιοποίηση και η ψηφιακή εποχή.
Το βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής είναι ο μεγάλος αριθμός

των διεθνών οργανισμών, των διεθνών συνθηκών για πολλά διαφορετικά
ζητήματα και κατ’επέκταση της θεματικής εξειδίκευσης.
- Γιατί είναι σημαντικό το διεθνές δίκαιο;
- Παρά τη σημασία του, οι κανόνες του σπάνια εφαρμόζονται και

επιβάλλονται με στρατιωτικά μέσα ή με οικονομικές κυρώσεις.
- Αντίθετα, ο σεβασμός του προκύπτει με βάση την αρχή της

αμοιβαιότητας. Τα κράτη που το παραβιάζουν συστηματικά δίνουν την
αφορμή και στα υπόλοιπα να το παραβιάσουν εναντίον του αρχικού
παραβάτη, επιφέροντας έτσι και την περιθωριοποίηση.
- Στο βαθμό που το διεθνές δίκαιο εφαρμόζεται επιφέρει ασφάλεια,

σταθερότητα, διαδικασίες και μέσα για να επιλύονται ειρηνικά οι διαφορές
και να αποφεύγονται οι συγκρούσεις.
Το δημόσιο διεθνές δίκαιο
- Είναι το πιο σημαντικό τμήμα του διεθνούς δικαίου
- Έχει τη μεγαλύτερη ιστορία
- Είναι το αντικείμενο που έχει μελετηθεί με τον πιο συστηματικό τρόπο στο
γενικότερο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου
Το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο
- Καλύπτει ζητήματα που αφορούν την αντίθεση ή τη συμβατότητα

διεθνούς και εθνικής νομοθεσίας
- Γενικότερα, δεν έχει μελετηθεί τόσο συστηματικά όσο το δημόσιο στο

πλαίσιο των διεθνών σχέσεων
- Μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στη διεθνή επιχειρηματικότητα και ειδικότερα

στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία (επιχειρηματικότητα σε πολλές
διαφορετικές χώρες, επίλυση διαφορών)
Το διεθνές δίκαιο είναι κάτι διαφορετικό από το εθνικό δίκαιο
- Η εθνική νομοθεσία περιλαμβάνει κανόνες και διατάξεις που μπορούν να

επιβληθούν (ποινές, κυρώσεις)
- Η εθνική νομοθεσία έχει μια μεγάλη και ξεκάθαρη εξέλιξη γιατί είναι
συνυφασμένη με την κυριαρχία ενός κράτους και γιατί τυγχάνει της
νομιμοποίησης, ειδικά στη δημοκρατία, με βάση την επιλογή μιας
κυβέρνησης από τον λαό (και ειδικότερα στα πλαίσια της εναλλαγής
διαφορετικών κομμάτων στην εξουσία)
Το διεθνές δίκαιο είναι κάτι διαφορετικό από το εθνικό δίκαιο
- Το διεθνές δίκαιο δεν μπορεί να υποστηριχθεί από μια κυριαρχία

αντίστοιχη με αυτή του κράτους
- Δεν υπάρχουν αντίστοιχα μέσα και τρόποι επιβολής
- Δεν υπάρχουν η αντίστοιχη αποτρεπτική ισχύς εναντίον της παραβίασής

του
Θεωρητικές προσεγγίσεις για το διεθνές δίκαιο
Είναι δεδομένο πως οι διαφορετικές σχολές των διεθνών σχέσεων έχουν

πολύ διαφορετική προσέγγιση για το διεθνές δίκαιο
1) Ρεαλισμός (Για πολλούς ρεαλιστές, το διεθνές δίκαιο δεν έχει μεγάλη

συνάφεια στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων)
1) Φιλελευθερισμός (ο φιλελευθερισμός των θεωρεί το βασικότερο εργαλείο

για να περιοριστεί η αυθαιρεσία των κρατών)
1) Κονστρουκτιβισμός (είναι βασικός τρόπος να αλλάξουν αντιλήψεις στη

βάση κοινών παραδοχών και αξιών)
2) Μαρξισμός (το διεθνές δίκαιο αντανακλά και αναπαράγει ανισότητες)
3) Κριτικές θεωρήσεις
Θεωρητικές προσεγγίσεις για το διεθνές δίκαιο
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αντιπαράθεσης;
- Αν οι διεθνείς σχέσεις αφορούν κυρίως ισορροπίες ισχύος τότε το διεθνές

δίκαιο δεν είναι ένας ρυθμιστικός παράγοντας
1) Γιατί τα ισχυρά κράτη το αγνοούν συστηματικά

2) Γιατί τα προβληματικά κράτη μπορούν να το καταπατούν χωρίς
συνέπειες
- Ωστόσο, τα κράτη ενδιαφέρονται για το διεθνές δίκαιο

1) Είναι ένας τρόπος να δικαιολογήσουν μια δράση τους
2) Πολλές από τις διεθνείς συμφωνίες χρειάστηκαν πολλές και επώδυνες
διαπραγματεύσεις
3) Σε πολλά ζητήματα, οι εθνικές πολιτικές επηρεάζονται από το διεθνές

ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

(Έθνος, κράτος, εθνικισμός,

2. Έθνος, κράτος, εθνικισμός, παγκοσμιοποίηση

Βασική διαπίστωση: τόσο σε επίπεδο θεωρίας (Ρεαλισμός) όσο και σε επίπεδο

● Είναι πολιτική οντότητα/ ενότητα με συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια

● Υπάρχει μέσα σε μια κοινότητα αντίστοιχων κρατών

Βασική διαπίστωση: τόσο σε επίπεδο θεωρίας (Ρεαλισμός) όσο και σε επίπεδο

1) Η Μεταρρύθμιση (Reformation). Η παγίωση αυτού του θρησκευτικού κινήματος από τον

2. Έθνος, κράτος, εθνικισμός, παγκοσμιοποίηση

Βασική διαπίστωση: τόσο σε επίπεδο θεωρίας (Ρεαλισμός) όσο και σε επίπεδο

2) Η Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648)

● Θεωρείται η πραγματική αρχή του σύγχρονου συστήματος κρατών στην Ευρώπη.

● Ήταν επίσης ένας διεθνής πόλεμος μεταξύ Αυτοκρατοριών (Αψβούργοι- Καθολικισμός)

Βασική διαπίστωση: τόσο σε επίπεδο θεωρίας (Ρεαλισμός) όσο και σε επίπεδο

● Και στο εσωτερικό τους, εμπεδώθηκε ο διαχωρισμός εκκλησίας και κράτους.

2. Έθνος, κράτος, εθνικισμός, παγκοσμιοποίηση

Βασική διαπίστωση: τόσο σε επίπεδο θεωρίας (Ρεαλισμός) όσο και σε επίπεδο

Κράτη Διεθνείς Υπηκοότητα/ Εθνοτικές Θρησκείες Γλώσσες

193 300 223 650 (περ.) 4.200 7.100

Βασική διαπίστωση: τόσο σε επίπεδο θεωρίας (Ρεαλισμός) όσο και σε επίπεδο

2. Έθνος, κράτος, εθνικισμός, παγκοσμιοποίηση

- Επομένως το Έθνος- Κράτος είναι:

● Επαναστάσεις/ εξεγέρσεις όπως η αγγλική (1688), η αμερικανική (1765-1783) και η

2. Έθνος, κράτος, εθνικισμός, παγκοσμιοποίηση

(Πηγή, Priscilla Roberts,

Με μπλε και κίτρινο

2. Έθνος, κράτος, εθνικισμός, παγκοσμιοποίηση

- Διαχρονικά, εφαρμόστηκαν πολλά μοντέλα που αφορούν τη διαχείριση της

- Από αυτά εξαιρούνται, βεβαίως, δραματικές και τραγικές καταστάσεις όπως η

- Για τη διαχείριση της διαφορετικότητας έχουν εφαρμοστεί πολιτικές όπως ο αποκλεισμός/

2. Έθνος, κράτος, εθνικισμός, παγκοσμιοποίηση

3. Η θεωρία του ρεαλισμού

Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

3. Η θεωρία του ρεαλισμού

Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

(Χανς Μοργκεντάου) (Κένεθ Γουόλτζ)

Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

Βασικές θέσεις θεωρίας ρεαλισμού

- Το κράτος είναι ο βασικός παράγοντας στη διεθνή σκηνή

- Τα κράτη λειτουργούν ώστε να επιτύχουν δύο βασικούς στόχους, την εξουσία/

- Όσο αυξάνονται η εξουσία και η ισχύς εξασφαλίζεται και η ασφάλεια.

3. Η θεωρία του ρεαλισμού

Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

Βασικές θέσεις θεωρίας ρεαλισμού

- ‘Ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα’΄(φον Κλάουζεβιτς)

Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

- Τα κράτη υπάρχουν σε έναν κόσμο αναρχίας (έχει όμως μεγάλη σημασία να

- Το κάθε κράτος επιδιώκει την ικανοποίηση των δικών του ιδιαίτερων

- Τα κράτη λειτουργούν σε ένα περιβάλλον περιορισμένης και ατελούς

- Οι συμμαχίες και οι συμφωνίες διαρκούν όσο κρίνεται αναγκαίο και συμφέρον.

3. Η θεωρία του ρεαλισμού

Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

- Ο πόλεμος είναι κατά βάση ανεπιθύμητος, ωστόσο μπορεί να γίνει ανεκτός

Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

- Έχει ως βασική αναφορά τους κλασικούς συγγραφείς (Θουκυδίδης, Μακιαβέλι,

3. Η θεωρία του ρεαλισμού

Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

- Η κοινή λογική δεν πρέπει να βασίζεται στην εξατομικευμένη ηθική και τη

Η θεωρία του ρεαλισμού στις διεθνείς σχέσεις

- Τα προληπτικά χτυπήματα είναι μερικές φορές αναγκαία

- Δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε ποτέ υποτιθέμενους φίλους και συμμάχους

- Δεν υπάρχει η έννοια της ηθικής σε εξωτερικές υποθέσεις