İLETİŞİM HUKUKU

4. Bölüm: SÜRELİ YAYINLAR

Dr. Öğr. Üyesi Cansu BİRİN ATILGAN
SUNU PLANI

 Süreli yayın kavramı ve özellikleri

 Süreli yayının koşulu
 Süreli yayın türleri
 Süreli yayın faaliyeti
 Süreli yayın çıkarma koşulları
SÜRELİ YAYINLAR

 Belirli zamanlarda ve sürekli olarak yayınlanan basılmış eserler gerek Basın

Kanunu’muzda gerekse Anayasa tarafından süreli yayınlar olarak
adlandırılıp özel hükümlere bağlanmıştır.
 1982 Anayasası'nın 29. maddesinde düzenlenen ve bir anayasal hak olan
süreli yayın hakkı Basın Kanunu'nda "belli aralıklarla yayımlanan gazete,
dergi gibi basılmış eserlerle haber ajansı yayınları" olarak tanımlanmıştır.
Tanımdan da anlaşılacağı üzere süreli yayın belli zaman aralıkları ile
tekrarlanan yayın türüdür. Belli zaman aralığında tekrarlanarak yayınlanma
konusunda sürenin ne olduğu noktasında kanun koyucu bir düzenleme
yapmamıştır. Süreli yayının yayınlanma aralığı günlük olabileceği gibi birkaç
günlük, haftalık, aylık, üç, dört, altı aylık şeklinde de düzenlenebilir.
 Basın Kanunu'na göre, süreli yayının zaman aralığını belirleyen sürenin bir üst
sınırı bulunmadığı gibi, süreli yayın faaliyetinin aralığının her yayın için eşit
olacağı yönünde de bir düzenleme bulunmamaktadır.
SÜRELİ YAYINLARIN ÖZELLİKLERİ

 YASALARLA ÖZEL HÜKÜMLERE BAĞLANMIŞLARDIR

 KİTLELER ÜZERİNDE ETKİLİDİRLER
 KONULARI GÜNCEL NİTELİK TAŞIR
 GENİŞ TİRAJ ESASINA DAYANIRLAR
 ZENGİN İÇERİKLİDİRLER
 FİYATLARI DÜŞÜKTÜR
 Süreli Yayının Koşulları

Süreklilik
Belirli zaman aralıklarıyla Bu zaman aralıklarının düzenli
çıkartılmalıdır. olması gerekmemektedir.

Bağımsızlık
Her sayının diğer sayıdan genel karakter olarak bağımsız
olması gerekir.
SÜRELİ YAYIN TÜRLERİ

 1. YAYIN TARZI BAKIMINDAN SÜRELİ YAYINLAR:

 Gazete: Basın kanunun süreli yayın olarak gösterdiği ilk basılmış eserlerdir. Ebat
olarak kendine özgü boyutlarda, özel basım tesislerinde basılan, güncel
konularda okuyucu kitlesinin ilgisini çekecek haber, yazı, röportaj, yorum ve
benzeri konuların yer aldığı kamuya yönelik olarak çıkarılan genelde günlük
olarak yayımlanan süreli yayın çeşididir.
 Dergi: Basın Kanunu'nun belirttiği ikinci tür süreli yayındır. Dergiler gazetelerden
farklı olarak daha özel ve sınırlı konuları daha ayrıntılı bir şekilde incelemeye
irdelemeye tabi tutarak, elde ettikleri yazı, yorum, bilgi ve düşünceleri
okuyucularına aktaran süreli yayınlardır.
 Haber ajansı yayınları: Basın Kanunu'nda belirtilen üçüncü süreli yayın türü haber
ajansı yayınlarıdır. Belirli zaman aralıklarında yayımlanan haber ajansı yayınları,
muhataplarına güncel, haber, yorum, röportaj, resim ve benzeri basın gereçlerini
sunmak üzere yayımlanan süreli yayınlardır.
SÜRELİ YAYIN TÜRLERİ

 2. YAYINLARIN ETKİNLİĞİ AÇISINDAN SÜRELİ YAYINLAR

 Yaygın süreli yayın: Tek bir basın yayın kuruluşu tarafından ayrı isimle basılan ve
her coğrafi bölgede en az bir ilde olmak üzere, ülkenin en az yüzde yetmişinde
yayımlanan süreli yayın ile haber ajanslarının yayınları yaygın süreli yayın olarak
kabul edilmektedir. Kanun koyucu yaygın süreli yayın olarak günlük yaşamda
ulusal yayım olarak tanımlanan ve ulusal düzeyde etkinliği olan yayın organlarını
yaygın süreli yayın olarak tanımlamaktadır.
 Bölgesel süreli yayın: Tek bir basın yayın kuruluşu tarafından basılan en az üç
komşu ilde veya en az bir coğrafi bölgede yayımlanan süreli yayınlar bölgesel
süreli yayın olarak kabul edilmektedir.
 Yerel süreli yayın: Tek bir yerleşim biriminde yayımlanan süreli yayınlar ile haftada
bir veya daha uzun aralıklarla yayımlanan yaygın ve bölgesel yayınlar yerel süreli
yayın olarak düzenlenmiştir.
SÜRELİ YAYIN FAALİYETİ

 Süreli yayın çıkarılması hakkının kullanılması yönünden değişik sistemler

uygulanmaktadır. Bunlar;
 İZİN VE RUHSAT SİSTEMİ: siyasi iktidar izin veya ruhsat vermeli, basın
özgürlüğü yoktur. Siyasi iktidar istediği zaman geri alabilir.
 TEMİNAT AKÇESİ SİSTEMİ : kanunun belirlediği belirli miktar depo edilir
 BEYAN SİSTEMİ : Cumhuriyet savcılığına beyan verilir. Demokratiktir ve
basın özgürlüğü vardır.
SÜRELİ YAYIN ÇIKARMA KOŞULLARI

 Süreli yayın çıkartma hakkının kullanılması Basın Kanunu'nun 6, 7 ve 8.

maddeleri birlikte değerlendirildiğinde süreli yayın çıkartılabilmesi için
bazı şartların yerine getirilmesi gerekliliği anlaşılmaktadır. Bu şartlar:
 Beyannamenin verilmesi,
 Süreli yayın sahibinin varlığı ve gerekli özelliklere sahip bulunması,
 Süreli yayın sorumlu müdürünün varlığı ve gerekli özelliklere sahip
bulunması.
Beyanname Verilmesi Koşulu

 Basın kanunu süreli yayın çıkartılması için beyanname verilmesi sistemini

kabul etmiştir. Basın Kanunu'nda yapılan düzenlemeye göre süreli yayın
faaliyetine başlamadan önce yasada belirtilen makamlara bir bildirimde
bulunma zorunluluğu bulunmaktadır.
 Basın Kanunu'nun 7. maddesine göre "Süreli yayınların çıkarılması için
kaydedilmek üzere yönetim yerinin bulunduğu Cumhuriyet Başsavcılığına bir
beyanname verilmesi yeterlidir.
 BEYANNAMENİN İNCELENMESİ
 Beyannamenin ve eklerinin gerekli veya gerçek bilgileri içermemesi veya yayın
sahibinin veya temsilcisinin veya sorumlu müdürün 5 inci ve 6 ncı maddelerde
yazılı şartlara sahip olmaması halinde, Cumhuriyet Başsavcılığı beyannamenin
verilmesinden itibaren iki hafta içinde eksikliğin giderilmesini veya gerçeğe
aykırı bilgilerin düzeltilmesini yayın sahibinden ister.
 Bu istemin tebliği tarihinden itibaren iki hafta içerisinde yerine getirilmemesi
halinde,
✓ Cumhuriyet Başsavcılığı yayımın durdurulmasını asliye ceza mahkemesinden talep
eder. Mahkeme en geç iki hafta içinde karar verir. Bu karara karşı acele itiraz yoluna
başvurulabilir.
 Beyanname içeriğinde meydana gelen her değişiklik, iki hafta içinde, gerekli
belgelerle birlikte yeni bir beyanname ile aynı makama bildirilir.
 Birinci fıkra hükmü, değişikliğe ilişkin beyannameler hakkında da uygulanır.
 Sorumlu müdürün bu görevden ayrılması halinde, yenisi tayin edilinceye kadar
sorumluluk yayın sahibine veya temsilcisine aittir.
SÜRELİ YAYIN SAHİBİ OLMAK

 Her süreli yayının bir sahibi bulunmak zorundadır.

 Süreli yayını işletme durumuna sokan, süreli yayın üzerindeki mülkiyet
hakkına sahip olan süreli yayın sahibidir.
 Basın kanunun 6.MADDE’sine göre: ‘Gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve
kuruluşları süreli yayın sahibi olabilirler’.
 5.MADDE: Her süreli yayının bir sorumlu müdürü bulunur. Sorumlu müdür,
birden fazla ise her birinin sorumlu olduğu bölüm belirtilir.
Süreli yayın sahibi olabilmek için;

 On sekiz yaşını bitirmiş olmak,

 Türkiye'de yerleşim yeri sahibi olmak ve devamlı oturmak,
 En az ortaöğretim veya dengi bir eğitim kurumundan mezun olmak,
 Kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak,
 Yüz kızartıcı suçlardan mahkûm olmamak,
 T.C. vatandaşı olmayanlar için karşılıklılık koşulu aramak gerekir.
 Süreli yayın sahibinin ilk önce beyanname vermek yükümlülüğü vardır.
 Beyannamenin verilmesinden itibaren bir yıl içinde yayına başlamayanların
ve yayına başladıktan sonra üç yıl yayına ara verenlerin beyannameden
doğan hakları hükümsüz kalacaktır.
 HAKLAR:
 İzin almadan yayın
 Yayının adı üzerinde hak
 Yayındaki yazı ve resimler üzerinde hak
SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ

 Basın Kanunu'muza göre her süreli yayının bir sorumlu müdürü

bulunmaktadır. Süreli yayınlarda sorumlu müdürün varlığı koşulunu
gerçekleştirmek yükümlülüğü süreli yayın sahibine aittir.
 Süreli yayınlarda bulunan yazı, yorum, açıklama, düşünce haber gibi
içeriklerin hukuki veya cezai bir sorumluluk doğurması durumunda
muhatabın kim olduğunun tespit edilmesi her zaman mümkün
olmamaktadır. Böyle bir durumda sorumlu müdür bu sorumluluğu
üstlenmektedir.
SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ

 Her süreli yayının bir sorumlu müdürü bulunur.

 Sorumlu müdür, birden fazla ise her birinin sorumlu olduğu bölüm belirtilir.
 Sorumlu müdürün bu görevden ayrılması halinde, yenisi tayin edilinceye
kadar sorumluluk yayın sahibine veya temsilcisine aittir.
 Her nüshayı yayından önce kontrol ederek suç olabilecek içerikleri ayırır.
 Görevi redaksiyondan baskı ve yayın faaliyetlerine kadar tüm dönemsel
yayın faaliyetlerini kapsar.
 Ancak bu eserin sorumlu müdürün ve sorumlu müdürün bağlı olduğu
yetkilinin karşı çıkmasına rağmen yayınlanması halinde, bundan doğan
sorumluluk yayımlatana aittir.
Sorumlu Yazı İşleri Müdürlüğü Sistemleri

 Sorumlu müdürün yetki ve sorumluluk sisteminin biçimlenmesi, ülkeden

ülkeye değişmektedir. Bu biçimlenişe göre değişik sistemler oluşmaktadır.
Sorumlu müdürlük sistemleri sorumlu müdürün basın suçundan sorumlu
tutulması ile yayın üzerindeki fiili otoritesi arasındaki ilişkiye göre
belirlenmektedir
 1. Yetkisiz Sorumluluk Sistemi: Bu sistemde sorumlu müdür, yayını fiilen idare
eden kişi değildir. Başka bir deyişle, yayının gerçekleştirilmesi yetki ve görevi,
sorumlu müdür dışında kalan bir kişiye aittir. Sorumlu müdür ise, sadece
başkası tarafından gerçekleştirilen yayın yoluyla bir suç işlendiğinde ceza
sorumluluğunu yüklenmekle görevlendirilmiş kişidir. Bu sistemde, yayını fiilen
gerçekleştiren yazı işleri müdürü ile sorumluluğu üstlenen sorumlu müdür
birbirinden ayrılmaktadır. Bu sistemin tamamen objektif, hatta iradi olmayan
fiilden sorumluluk sistemini yarattığı, gerçek suçluların cezalandırılması
olanağı olduğu zamanlarda dahi, herhangi bir kişinin sorumluluğuna
gidilmesi sonucunu doğurduğu kabul edilmektedir.
 2. Fiili Sorumlu Müdürlük Sistemi: Bu sistemde, süreli yayın çıkartılırken, kim
sorumlu müdür olarak gösterilirse gösterilsin, fiilen yazı işlerini idare eden
kişinin işlenilen fiilden sorumlu tutulması esası benimsenmektedir. Bu açıdan
örneğin, beyannamede yazı işlerini idare eden sorumlu müdür olarak
gösterilen kişi, fiilen suç teşkil eden yazının yayınını gerçekleştirmemişse, fiilen
yayını gerçekleştiren kişi sorumlu tutulmaktadır. Bu sistemde hukuken ve
teorik olarak belirtilen göreve değil, fiili göreve göre sorumlu olacak kişi
tespit edilmektedir. Bu da süreli yayının her sayısı, hatta aynı sayının değişik
bölümleri için sorumlu müdürün değişmesi sonucunu doğurmaktadır.
 3. Yayını Fiilen İdare Edenin Sorumluluğu Sistemi: Bu sistemde süreli yayının
çıkartılışında fiilen yayını gerçekleştirmekle görevli bir sorumlu müdür
saptanmaktadır. Yayını fiilen idare eden kişi, sorumluluğu da yüklenen kişi
olmaktadır. Bu durumda, sorumlu müdürün yayını gerçekleştirmesi de
aranmaktadır. Bu kişi, fiilen yayınla ilgilenmediğini ileri sürerek sorumluluktan
kurtulamaz.
 4. Kanunumuz Sistemi: 5187 sayılı Basın Kanunu sorumlu müdürün "yazı işlerini
fiilen idare eden" kimse olması koşulunu aramamaktadır. Kanunun
düzenlemesi muhatap kişiyi belirlemek açısından pratik olabilir ancak ceza
hukuku sorumluluğu açısından sakıncalıdır. Yazı işlerini fiilen idare etmek
koşulu, ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesine hizmet etmektedir. Ancak
Kanunumuzun kabul ettiği sisteme göre kâğıt üzerinde bir kimsenin sorumlu
müdür olarak ismi gösterilmesinin ve başkasının fiilinden dolayı sorumluluğun
doğması söz konusu olmaktadır.
 Yazı işleri müdürü veya redaktör bir basılmış eserin redaksiyon işlemlerini gerçekleştiren
yani düşünsel malzemeyi toplayan, inceleyen, düzenleyen, bunlara biçim veren ve
gerektiğinde değişiklik yaparak eseri yayına hazır hâle getiren kişidir. Sorumlu müdür
kavramı kanunların yarattığı bir kavram olduğu halde yazı işleri müdürlüğü basının bir
gereksinimi olarak ortaya çıkmıştır.
 Genel yayın müdürü ise yüksek tirajlı gazetelerde bulunan ve yayına ilişkin redaksiyon
faaliyetinin başında bulunan kişidir. Basın Kanunu'muzun düzenlemediği bu müessese
somut olayın veya hizmet sözleşmesinin koşulları gereğince ve gazete sahibinin
talimatıyla oluşmaktadır. Genel yayın müdürü gazetenin tümünden veya bir
kesiminden sorumlu müdür olması mümkünken, sorumlu müdürlük ile genel yayın
müdürlüğünün aynı kimsede birleşmesi zorunlu değildir. Genel yayın müdürünün yazı
işleri müdürlerinden birini veya birkaçını sorumlu müdür olarak görevlendirme yetkisi
vardır.
 Kısaca, yazı işleri müdürlüğü ve genel yayın müdürlüğü basın faaliyetinin
özelliklerinden doğan müesseselerdir. Oysa sorumlu müdürlük kanunların yarattığı bir
kavramdır. Bu kavramların ortak yönleri hepsinin dönemsel yayının redaksiyon işlemine
ilişkin bulunmalarıdır. Bu kişiler redaktördür. Fakat Basın Kanunu bu redaktörlerden bir
veya birkaçını sorumlu redaktör olarak görevlendirilmesini isteyerek sorumluluk
açısından bu kişiyi muhatap kabul etmiştir.
TEŞKİLAT ŞEMASI

 Editörler
 Sayfa sekreteri
 İstihbarat şefleri
 Muhabirler
 SÜRELİ YAYINLARA İLİŞKİN HÜKÜMLER

 4.MADDE: Haber ajansı yayınları hariç her türlü süreli yayında, ayrıca
yönetim yeri, sahibinin, varsa temsilcisinin, sorumlu müdürün adları ve
yayının türü gösterilir.
 5.MADDE: Her süreli yayının bir sorumlu müdürü bulunur. Sorumlu müdür,
birden fazla ise her birinin sorumlu olduğu bölüm belirtilir.
 6.MADDE: Gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşları süreli yayın
sahibi olabilirler.
 7.MADDE: Süreli yayınların çıkarılması için, kaydedilmek üzere yönetim
yerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcılığına bir beyanname verilmesi
yeterlidir.
 9.MADDE: Süreli yayın sahibinin beyanname verdiği tarihten itibaren bir sene
içinde süreli yayın yayımlanmaz veya yayımlandıktan sonra yayıma üç yıl
müddetle ara verilirse beyanname hükümsüz kalır ve sağladığı hak ortadan
kalkar.
KAYNAKLAR

 MEDYA VE HUKUK, Dr. SEVİL YILDIZ. 2011. Nobel yayıncılık

 Dr. Öğr. Üyesi Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR,
https://acikders.ankara.edu.tr/course/view.php?id=7003
 Arş. Gör. MUHAMMET ALİ GÜLLÜCE, İletişim Hukuku, Atatürk Üniversitesi, Açık
öğretim Fakültesi, online ders kitabı