BB

74 Rozdział [|

negatywnie na stan bezpieczeństwa ekonomicznego adresata działań. Państwo

ma do swej dyspozycji nieskończoną ilość narzędzi N o różnej charakterystyce
i dolegliwości. Narzędzia te nie są jednak tak precyzyjne, aby wykorzystywać
tylko jeden rodzaj zagrożeń czy wpływać na jedną wartość konstytuującą bez-
pieczeństwo. Ergo narzędzia oddziałują szeroko — poprzez wiele zagrożeń na
wiele wartości. Stąd trudności w klasyfikacji działań podejmowanych przez
państwa, które zagrażają bezpieczeństwu ekonomicznemu innych państw.
W przedstawieniu zbioru zagrożeń państwowych dla bezpieczeństwa posłużo-
no się typologią zagrożeń dla bezpieczeństwa ekonomicznego wyodrębniającą
zagrożenia finansowe, zagrożenia surowcowo-energetyczne, zagrożenia żyw-
nościowe, zagrożenia w dostępie do czystej wodny.
Przykładami aktywnościpaństw powodującej zagrożenia finansowe
/e bezpie-
czeństwa Ekonomicznego są takie działania, których efektem jest wzrost nie-
stabilności kursu walutowegoi stopy procentowej. Działania te obejmują: za-
mrażanie kont i lokat za granicą, zakaz transferów środków finansowych za
granicę, ograniczenia w dostępie do kredytów walutowych, zamrażanie wymie-
nialności walut, zakazy inwestycji, podrywanie zaufania do państw i ich waluty.
Do tej grupy zagrożeń dochodzą działania w zakresie ograniczania transferów /
technologii, jak również działalność rajów podatkowych.
Zamrażanie aktywów za granicą dotyczy zarówno prywatnych, jak i pań-
stwowych środków finansowych. Wstrzymanie dopływu tych środków finanso-
wych może prowadzić do braku możliwości płacenia za towary (w przypadku
deficytu na rachunku obrotów bieżących), jak również do wystąpienia proble-
mów z płynnością, które uniemożliwiają rozliczanie handlu międzynarodowe-
go z innymi państwami. Zamrażanie aktywów danego państwa za granicą
oznacza zamrażanie wszelkich należności i zobowiązań. Najczęściej są one de-
nominowane w walutach w pełni wymienialnych, takich jak dolar amerykański,
euro, jen japoński czy frank szwajcarski.
Efekty zamrażania aktywów za granicą będą różne w zależności od roli pań-
stwa w gospodarce Światowej. Gdyby tego typu działania były prowadzone

2
przez państwa Unii Europejskiej w stosunku do Stanów Zjednoczonych, mo-
głyby doprowadzić do wzrostu podaży dolara amerykańskiego na rynku mię-
dzynarodowym i drastycznego spadku kursu dolara w stosunku do innych wa-
lut oraz do silnego impulsu inflacyjnego. Oznaczałoby to konieczność
utrzymywania wysokiej stopy procentowej w celu złagodzenia impulsu inflacyj-
nego, co powodowałoby osłabienie popytu iw dalszej perspektywie zmniejsze-
pomM L
żenia generowane przez działalność państw
UB
roduktu krajow ego brutto w Stanach Zj Zmniejszenie po-
ni o PKB w Stanach Zjednoczonych prow da:
w całej gospodarce światowej z racji roli, jaką to państwo r POBM
aktywó w w ino de odgryw a.
[naczej wygląda kwestia zamrażania
; małych, których udział w gospodarce światowej jest sis ie: . aŃ
nie noi są
to państwa, które mają walutę wymienialną jedynie zaer
Pw P.
nie tego rodzaju sankcji pozostaje bez większego wpływu na "
s aikę M
towĄ. Konsekwencją dla państw średnich i małych będziekoda
y blokada Różni dokony.
wania rozliczeń w walucie innej niż ta, której dotycz
na możliwości zachowania równowagi wewnętrznej, ponieważ adi „że a
nosi się do aktywów wyrażonych w walucie zagranicznej i nie nast ikdb ię
odwrót od waluty zamrażanej. Oznacza to teoretycznie większe sa | e
stosowanie się gospodarki o walucie wewnętrznie wymienialnej e
Zamrażanie aktywów państw w danym kraju to w przypadku konfliktu zbrojne
go praktyka stosowana powszechnie; natomiast w przypadku agresji nin
nej - już nie. Rząd amerykański zamroził wszystkie aktywa kubańskie, tak prywat-
ne, jak i państwowe. Dotyczyło to wymienialnych walut oraz czeków,obligacji not
akceptów handlowych. Wszelkie tego typu aktywa, należące bezpośrednio do osób
tak prywatnych, jak i prawnych, które przez swoje działania realizują interesy
Kuby, powinny zostać zamrożone. Zamrożenie odnosi się do aktywów na teryto-
rium Stanów Zjednoczonych oraz będących w posiadaniu lub pod kontrolą osób
które podlegają jurysdykcji Stanów Zjednoczonych. Wprowadzono również ak
wszelkich operacji bankowych, w których uczestniczyłby rząd kubański.
Stany Zjednoczone zamieszkuje duża liczba emigrantów z Kuby, co spowo-
dowało odpowiednie regulacje, aby ich oszczędnościami nie pomagać temu kra-
Ad-
jowi w zrównoważeniu bilansu płatniczego i stabilizacji kursu walutowego.
zy
ministracja amerykańska wprowadziła regulacje zakazujące transferu pienięd
dla człon-
na Kubę, Dopuszcza się transfer jedynie 300 USD raz na trzy miesiące
w rządzie
ków rodziny, pod warunkiem, że ci nie zajmują wyższych stanowisk
rów-
lani nie są aktywistami partii komunistycznej?”. Zakazy transferów dotyczą
dzony
nież przekazywania dywidend z danego kraju. Taki zakaz został wprowa
żliwia
przez Stany Zjednoczone w stosunku do Kuby. Zakaz ten de facto uniemo

to Cuba Assets
20 Cuba Assets Control Regulations ( 31 C.ER. part 515) oraz Amendments
rol Re-
Control Regulations (effective September 3, 2009) i Ame ndments to Cuba Assets Cont
Asset s Cont rol
gulations (effective January 28, 2011) za: Department of t he Treasury - Foreign
Regulations for Financial Community — 23 January 2001.
76
Rozdział U okosdek dka

inwestorom zagranicznym swobodne gospodarowanie środkami finan

sowymi, O tn
zniechęcając ich do lokowania kapitału w kraju sankcjonowanym.
Ko” klukow
Zamrażanie oszczędności wpisuje się w środki administracyjne stosowane
80» = Swań
przez różne państwa. W Wielkiej Brytanii zamrożono rezerwy Rodezji wWYSO- =
kości 10 milionów funtów oraz — po inwazji Argen
tyny na WYSPY Parkiandzkję
— aktywa argentyńskie2!, Zakaz transferów a podp
kaczka za granicę się O CEED?
został zastosowany przez Rosję w stosunku do Gruzji. Gruzja, A e
dochodzie PKB per capita i strukturalnym bezrobociu, jest szczególnie za ieżna lk ot
od transferu środków finansowych osób pracujących za granicą. W związku dow =
z uwarunkowaniami historycznymi, naturalnym obszarem poszukiwania pracy o: u
była dla Gruzinów Federacja Rosyjska. O skali jamea żę
SRA u - pnyoug
Gruzji świadczy fakt, iż transfery przesyłane do Gruzji stanowią o że 0 15 % k o
jej PKB. Rosja to wykorzystała i wprowadziła dolegliwe NEPA AJPICEW 10a 5
zakaz transferów środków finansowych do Gruzji, ja BARA ograniczenią pa
pracy dla obywateli gruzińskich na terenie Federacji Rosyjskiej. owe
Ograniczanie dostępności kredytów walutowych oznacza blokowanie przez
państwa dostępu do kredytów przyznawanych w imięynarodowyii Lege
cjach finansowych, a także odmowę udzielania kedytów przez rząd czy też
przez instytucje finansowe podlegające jurysdykcji państwa. W latach osiem-
dziesiątych minionego stulecia Polska starała się o przyjęcie do Międzynaro-
dowego Funduszu Walutowego; jej członkostwo zostało zablokowane przez
Stany Zjednoczone. Ocenia się, iż dzięki członkostwu Polska mogłaby otrzy-
mać kredyt w wysokości 3-4 miliardów SDR; uzyskałaby też możliwości za-
ciągnięcia innych kredytów*, W grudniu 1981 rokuw kontaktach bilateralnych
i wielostronnych zapadła decyzja państw zachodnich wstrzymująca udzielanie
Polsce jakichkolwiek kredytów i negocjowanie zadłużenia. Konsekwencją tego
działania była bardzo trudna sytuacja finansowa oraz konieczność dokonania
daleko idących zmian gospodarczych i politycznych. Po inwazji na Falklandy
i wojnie z Wielką Brytanią Argentyna, która w latach osiemdziesiątych ubie.
głego wieku miała poważne problemy z obsługą zadłużenia zagranicznego, na-
potkała ogromne trudności w negocjacjach z MFW - władzom brytyjskim uda-
ło się doprowadzić do ich zablokowania. Wielokrotnie tego rodzaju środki
21 J. Anusz, B. Sulimierski, Wielostronne sankcje ekonomiczne Organiz
acji Narodów Z jedno-
czonych w teorii i praktyce międzynarodowej, Studia i Materiały nr 54, Instytu
t Koniunktur i Cen
Handlu Zagranicznego, Warszawa 1995, s. 23.
22 K. Michałowska-Gorywoda, W. Morawiecki, J. Mulewicz, Między
narodowe Organizacje
Gospodarcze, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warsza
wa 1987, s. 61.
 77
Zagrożenia generowane przez działalność państw

i oic
os A onych płat, Say Zenon, dy
wycofanie się ze strefy Kanału Sueskie-
go, zablokowały udzielanie im jakichkolwiek kredytów,
We wrześniu 2005 roku Stany Zjednoczone oskarżyły Koreę Północną o zor-
ganizowane fałszowanie amerykańskiego dolara. W ten sposób USA uwolniły
się od podpisanego kilka dni wcześniej (pod naciskiem Chin) porozumienia do-
tyczącego normalizacji stosunków z Koreą Północną w zamian za likwidację jej
programu nuklearnego. Amerykanie twierdzili, iż na gruncie prawa międzynaro-
dowego fałszowanie waluty może być interpretowane jako akt agresji; stanowi
bowiem, poprzez podważenie zaufania do dolara, „zagrożenie bezpieczeństwa
narodowego ”?. Te oskarżenia stały się podstawą do wywarcia nacisków na Chi-
ny i Japonię zachęcających do odpowiednich działań. Wobec Banco Delta Asia,
małego banku z Makao zajmującego się obsługą finansową północnokoreań-
skiego reżimu, zastosowano restrykcje, które doprowadziły go na skraj bankru-
ctwa25. Zamrożono 40 kont, na których zgromadzono około 24 milionów USD,
atmosfera zaś wokół banku wywołała masowe wycofywanie wkładów?6. Bankowi
temu zaszkodził zakaz transakcji wydany przez amerykańskie ministerstwo fi-
nansów (Department of the Treasury), a obowiązujący wszelkie amerykańskie
instytucje finansowe?7. Posunięcia zastosowane przeciwko Banco Delta Asia nie
były nazywane przez Amerykanów sankcjami, lecz „działaniem zabezpieczają-
cym”, W rzeczywistości maleńki Banco Delta Asia nie był głównym winowajcą
nielegalnego finansowania reżimu Kim Dzong Ila. Według ustaleń resortu finan-
sów, środki z nielegalnych transakcji przechodziły głównie przez oddział Bank of
China w Makao. Amerykanie rozważali objęcie go sankcjami, ale nie zdecydo-
wali się na to z obawy przed załamaniem się lokalnego systemu finansowego”.
Swoistym sposobem ograniczania dostępności kredytowej był zakaz finan-
sowania transakcji handlowych z Libią. Rozliczenia handlowe dozwolonych
jako
towarów (artykułów rolniczych, środków medycznych) mogły następować
Organizacji Narodów Zjedno-
23 J, Anusz, B. Sulimierski, Wielostronne sankcje ekonomiczne
czonych w teorii i praktyce międzynarodowej, Op. cit.
Lę http://vww.nytimes.com/2006/07/23/magazine/23counterfeit.html
25 _ Ibidem.
North Korea's Return to Talks,
% E, Ramstad, Politics 4 Economics: Money May Underlie
«Wall Street Journal” z 2 listopada 2006 roku, s. A.
.htm
= http://english.chosun.com/w21data/html/news/200602/200602020013
28Ibidem.
Korean Corruption, "The New
% PD. Greenlees, D. Lague, Trail Led to Macao of North
York Times” z 13 kwietnia 2007 roku.
 78 Rozdział I

płatność uiszczana z góry w gotówce lub przelewem na konto, lecz bez MOŻJi.
wości kredytowania, również poprzez instytucję finansową trzeciego Państwa,
która nie jest związana ani ze Stanami Zjednoczonymi, ani z Libią30, Ograniczą
to w znacznym stopniu możliwość dokonywania operacji walutowych, jak też
uniemożliwia zaciąganie krótkoterminowych zobowiązań przez importerów,
co pogarsza płynność walutową kraju. Dopływ walut do tego Padwa nie może
więc następować poprzez standardowe działania bankowe, ponieważ — jąk
transakcje kredytowe — wszelkie transakcje rozliczeniowe i inne są zakazane.
Sankcje w postaci zakazu transferów były lub są stosowane Przez banki
amerykańskie. Nie realizowały one przelewów do Iraku, chyba że na tę operą.
cję uzyskały licencję. W ramach sankcji nałożonych po inwazji Iraku na Kuwejt
banki amerykańskie musiały blokować przepływy wszelkich należności, Jeśli te
byłyby w interesie rządu irackiego, w tym przepływy realizowane przez irackie
instytucje finansowe z dowolnego miejsca na świecie. w ramach sankcji nało-
żonych przez Stany Zjednoczone na Iran zakazano jakichkolwiek transferów
funduszy do tego kraju (zarówno dla instytucji państwowych, jak i osób prywat.
nych) ze Stanów Zjednoczonych?!.
Wielka Brytania zamknęła rynek kapitałowy przed rodezyjskimi dealerami -
walutowymi. Szterlig rodezyjski został zablokowany i nie można było go wy-
mieniać na inne waluty w Wielkiej Brytanii>?. Oznacza to de facto zakaz wy-
miany waluty krajowej na walutę innego państwa. Takie zamykanie rynku wa-
lutowego dla określonej waluty jest bardzo dotkliwe dla państw znajdujących
się w danej strefie walutowej, na przykład funta czy dolara, w której wartość
waluty krajowej jest podawana w stosunku do jednej z tych walut. Oznacza to
poważne trudności w rozliczaniu handlu zagranicznego, Jak również w funk-
cjonowaniu na rynku pieniężno-kapitałowym.
Państwo może również zawiesić notowania obligacji państwowych
na rynku
kapitałowym. Wstrzymanie notowań będzie skutkowało: brakiem
możliwości
finansowania państwa z rynków zagranicznych poprzez emisję
nowych obliga-
cji, wysoką marżą związaną z dużym ryzykiem dla wierzycieli
pożyczających
»0 Materiały z US Department of the Treasury, Office
of Foreign Assets Control, Libia,
23 January 2001, patrz szerzej G. Rose, Libya, w: R.N.
Haass (red.), Economic Santions and
American Diplomacy, Council on Foreign Relati
ons Press, New York 1998, s. 129-156.
31 Materiały z US Department of the Treasu
ry, Office of Foreign Assets Control, Iran,
23 January 2001, patrz szerzej P. Clawson,
/ran, w: R.N. Haass (red.), Economic...
32 J. Anusz, B. Sulimierski, Wielostronne sankcje ekono s. 85-106.
miczne Organizacji Narodów Zjedno-
czonych w teorii i praktyce międzynarodo
wej, op. cit., s. 22,
 19
zzyoża generowane przez działalność państw

l jęniądze danemu państwu, spadkiem autorytetu państwa, brakiem możliwo-

Ą śd rzetelnej OCENY PA państwa na rynku finansowym, co oznacza kłopoty
lę zustaleniem właściwej stopy procentowej dla instrumentów finansowych noto-
IN wanych za granicą Oraz wewnętrznej stopy procentowej. Tego typu działania
Ry rowadzą dO błyskawicznych zmian kursu walut i stopy procentowej, jak rów-
NI nież do długoterminowego podważenia wiarygodności państwa.
„Ry podrywanie zaufania do państw I ich walut może następować między innymi
h ty poprzez fałszowanie walut lub tworzenie negatywnej opinii o danym państwie
stę, czy rządzie. Uzupełnieniem działań quasi-dyplomatycznych jest uciekanie się do
M : procederu wprowadzania do obrotu fałszywego pieniądza. (Prawdopodobnie
zg dh Amerykanie falszowali walutę za czasów panowania Saddama Husajna, aby wy-
ih Re wołać związane Ztym negatywne etekty).Stosowanie tego procederu umożliwia
q dzą znicjowanie ucieczki od danej waluty krajowej z następstwami w postaci podwyż-
Rae, ki stóp procentowych czy też niestabilności stopy procentowej. W związku ze
sób Brypą specyfiką takiego działania (proceder dotykający dużej społeczności), jego naj-
> ważniejszym elementem jest wywołanie efektów psychologicznych, mających
mi daję; prowadzić do paniki. W stosunkach międzynarodowych tego rodzaju broń —zna-
a było w na dawniej pod nazwą „psucia monety”, czyli zmniejszania ilości kruszywa w mo-
ICtO zakaz > neciewybijanej przez innego władcę — była wykorzystywana między innymi przez
anie tynku, Prusy. Użycie M prowadziło do spadku zaufania do pieniądza, skutkiem czego
W znaj duj m było pozbywanie się monet lub nieprzyjmowanie ich w rozliczeniach.
Podrywanie zaufania do państw i ich walut było poważnym problemem
| której wartęć w okresie dwudziestolecia międzywojennego, kiedy dyplomacja niemiecka
sta-
ilut. Oznacza rała się podważyć zasadność istnienia państwa polskiego. Konsekwencją takich
również w funk. akcji jest, obok trudności pozyskania kredytów, mała liczba inwestycji bezpo-
dy-
średnich. Również w czasach nam współczesnych prowadzone są działania
regio-
wowych na rynku plomatyczne, które mają wykazać wysoką niestabilność sytuacji w danym
akiem możliwość nie, a w konsekwencji odstraszyć potencjalnych inwestorów od danego kraju.
Podobną ą taktykę ę stosująJ władze Izraela. Wprowadz
p ają Ją okresową ą blokadę ę te-
! nowych obliga-
sję 8
ieli pożyczających rytoriów palestyńskich, uniemożliwiając dokonywanie jakichkolwiek przepływów.
Autonomię Palestyńską przedstawiają jako obszar niestabilności, braku kontroli
polityka Izraela do p rowadziła
1 !Assets Control, Libia, poj Według 8 ocen P palestyńskich, tego typu Po
i korupcji.
posia Santions and do strat rzędu 80 milionów USD, a ponadto zniechęciła wielu inwestorów.
„s. 129-156. DE
a RA .
sSe: |, Iran, , infor-
p. ać %_ Na temat oświadczenia palestyńskiego ministra finansów, Zuhdi al. Nashashibi
" a. Zjedno macja BBC Worldwide monitoring, za: MENA News Agency Cairo, 08.57 GTM, 19 November
2000.
 80 Rozdzia

Poza politykę zniechęcania wyszły ana 2 zastosował

zakaz inwestycji wobec Birmy (Myanmaru). Na mocy dekre u wydanego przez
ta Clintona (Executive order nr 13047), zakazano jakichkolwiek no.
prezyden i w tym kraju po 21 maja 1997 roku. Nowe inwestycje zdefin;
wych A ia zawierane z rządem Birmy lub nierządowymi
instytucją,
wę w celu rozwoju jej zasobów (naturalnych, za handlu, finansach,
przemyśle oraz zasobów ludzkich). OpPeEnia a . ię zę nabWanią
akcji i obligacji, które mogą przynosić korzyści AA fd » sę zane jest
także nabywanie przedsiębiorstw trzecich, które w swoich działaniach obejmu.
iąi je w Birmie**.
: Mówi o; wymiar bezpieczeństwa ekonomicznego państw wpływają
również Ograniczenia w transferze technologii, oniEWaŻ prowadzą do ko.
nieczności zwiększenia własńych nakładów na badania I rozwój. Taka Potrzębą
to konieczność redukowania wydatków na inne dziedziny w budżecie państwa.
W polityce państwa oddziałującej na dopływ technologii stosowane środki
mają dwojaki wymiar: dotyczą ograniczeń w BABERE technologii oraz ogra.
niczeń we współpracy naukowo-technicznej. Państwa zdecydowane zastosować
środki, które ograniczają dopływ technologii do innego państwa, muszą przede
wszystkim koordynować swoją politykę z innymi państwami W Przeciwnym
razie ich działania są mało skuteczne. Bez koordynacji tworzą się luki Prawne,
umożliwiające transfer pośredni technologii przez państwa trzecie lub też
transfer technologii z innego państwa.
Zakazy eksportu technologii mogą dotyczyć zarówno technologii wojsko-
wych, jak też technologii podwójnego zastosowania. Zakazy importu mogą obej-
mować zakaz importu bezpośredniego i pośredniego (włączając w to tranzyt)
dobra, technologii czy usług świadczonych przez wskazane firmy lub instytucje —
w przypadku USA wymienione na liście zatwierdzonej przez Sekretarza
Stanu35,
System kontroli został perfekcyjnie Zastosowany w rywalizacji
supermo-
carstw, gdy układ dwubiegunowy narzucał konieczność koordynacji
działań
członków bloku w zakresie handlu różnego rodzaju uzbrojeniem.
Państwa za-
chodnie ustanowiły nieformalną organizację COCOM
(Coordinating Commit-
tee for East Trade). Pierwotnym zadaniem tego
Komitetu było sprawowanie
**_ Materiały z US Department of the Treasury, Office of Foreign Assets Control, Birma.
23 January 2001.
58 Lista zawiera między innymi: firmy Second Academy of Natural
nocna, 3MG — Iran oraz osoby prywatne. Sciences — Korea Pół- |
a Office of Foreign Assets
Nationals and Blocked Persons, December Control, Specially Designated
14, 2010.
 Tapoże0ia generowane przez
działalność państw 61

mogły
kontroli nad eksportem nowoczesnej technologii oraz produktów, które
bymieć zastosowanie w przemyśle zbrojeniowym państw komunistycznych. Póź-
4 piej zadania kontrolne COCOM (przemianowanego na Coordinating Commit-
4 tee for Multilateral Erport Controls) rozszerzono na eksport do tych państw,
ę które - wykorzystując zakupione towary czy technologie — mogłyby zagrozić
kę niędzynarodowemu bezpieczeństwu w ważnych strategicznie regionach.
kĄ COCOM byt instytucją, której istnienie w początkowym okresie funkcjono-
KN wania było tajne. W literaturze określa się datę utworzenia COCOM na listo-
pad 1949 roku. Członkami założycielami były następujące państwa: USA,
dy Wielka Brytania, Francja, Włochy, Holandia, Belgia i Luksemburg. Do pod-
roku) należało:
ty k stawowych zadań COCOM (istniejącego do.marca 1994
bz, c opracowanie list technologii i towarów objętych całkowitym embargiem,
Bag, ograniczeniami ilościowymi lub jedynie rejestracją transferów;
nę śą 2 przeprowadzanie okresowych konsultacji w sprawie stosowania wyjątków
OZ ę od list;
AStogyy — kontrolowanie przestrzegania przyjętych ustaleń?6,
szą Przęg, Komitet działał sprawnie, uniemożliwiając eksport do krajów komunistycz-
Oec nych 10 podstawowych podgrup towarowych:
uki Prayp. — urządzenia do obróbki metali,
cie lb i — sprzęt dla przemysłu chemicznego oraz naftowego,
—_ urządzenia elektryczne i wytwarzające energie elektryczną,
— ogólne wyposażenie przemysłowe,
— środki transportu,
— glektronika i instrumenty precyzyjne,
— metale, minerały i ich przetwory,
— chemikalia i metaloidy,
*tarza Stanu5, —_ produkty naftowe,
acji Supermo- — guma iwyroby gumow ©31,
na rzecz zapobie-
ynacji działań Podstawowym wymogiem skuteczności działania państw
acja polityki. Tylko
n. Państwa za- gania niepożądanemu transferowi technologii jest koordyn
ści działań uważanych za
ating Commit- ona umożliwia efektywne wstrzymanie możliwo
ją się na tego typu
o sprawowanie szkodliwe. W przeciwnym razie państwa, które zdecydu
uzyskują duże ko-
transfer technologii, na przykład podwójnego zastosowania,
ts Control, Birma, nad transferem tech-
rzyści. Upadek systemu dwublokowego osłabił kontrolę
ences — Korea Pól-
pecially Designated % 7. Bako, Wojna ekonomiczna, op. cit., s. 90-91.
31. Ibidem, s. 96.
 aj
82 zagrożenia GeNerOWane pr
WE NAA OMR PPOGA” TEN Rozdziat
ta kJ R A 2 OE

z Gaia Tabela 10. Wybranera

nologii podwójnego zastosowania. Pozostały jednak dziedziny, w| odniesieniu
do których wśród państw Zachodu panuje zgodny pogląd -. Afryka Azji
aa Liberia W
roli; dotyczy to przede wszystkim eksportu ac i - 0- |
gliii nuklearnych oraz technologiii agających kontro
rozwli były AP
pó niektóre decyzję
Przyk
ładem postawy przeciwnej zaniech Tanger
Stanów Zjednoczonych. Mimo deregulacji rynku komp uterów, USA sprzecj.
z któaog iien, |
oSeszele —
wiały się eksportowi do Chin technolo
! |" owóić — zakazały eksportu
korzystywana również do rozbudowy arsenału
ją :ć:0d 2 do-7iliont RMW
oprogramowania komputerów mogących przeprowadzić O ów | "A
operacji na sekundę?8.
"Zagro dlażebezpini stwa ekonomic| znego pm
eczeńa innych spaństwzak powodu
So j pe
również działania podmiotów zwanych rajami podat m dziać M GASNIE
szkodliwą konkurencj . poda
ę intencją przejmowania podatków i docho.
tkową z intencją przej?” od ogólnych standzr.
Źródło: Offs
ment, 23 Ju
dów. Za raje podatkowe, oferujące niższe — odbiegające 8 "
dówÓW —— opoda
op tkowanie osób
. fizyc
: znych i praw nych są uzna wane panst wa, ale o pdadi
iędzynarodowego. Połączenie: KG
również inne jednostki terytorialne prawa między
-5
z jednej strony, stwarzanych w rajach podatkowych możliwości, az a
towości korporacji transnarodowych do ich wykorzystywania powo I gr *
nia finansowe trudne do zaklasyfikowania (państwowe czy pózapaństwowe?),
ale dostatecznie dolegliwe, by pobudzać przedstawione w dalszej części pracy
przeciwdziałania państw. (Do pewnych użytych tam narzędzi mogą też nawiązy.
wać państwa rozwinięte, które nieco niższymi sam podatkopymi mają ZA-
miar przyciągać inwestycje i w ten sposób konkurować z innymi RER m:
Raje podatkowe znajdują się praktycznie we wszystkich częściach Świata,
umożliwiając łatwy do nich dostęp dla większości mieszkańców ziemi. W tabe-
li poniżej przedstawiono wybrane raje podatkowe z rozbiciem na regiony.
Są to najczęściej małe terytoria położone na wyspach, o małej liczbie ludno-
ści; w tabeli poniżej przedstawiono ludność i terytorium wybranych rajów po-
datkowych”.
Ich potencjał, w związku z małą liczbą ludności i brakiem rozwiniętego
przemysłu, jest niski; dlatego ich funkcjonowanie oraz bezsilność państw roz-
winiętych w próbach narzucenia im swoich praw to fenomen stosunków
mię-
dzynarodowych czasu globalizacji.

8. «Times of India” z 12 czerwca 1997 ro

ku, za: agencją Reuters.
9 Kwestie klasyfikacji rajów podatkowy
ch są szeroko omówione w dokumentach OECD,
patrz szerzejrozdział IV, s. 179-180.
 cji gett owane przez działalność państw 63

0, Wybrane raje podatkowe z rozbiciem na regiony

qabela
yfryka Aja i Pacyfik Europa Bliski Wschód _ Półkuła zachodnia
h
ibeńa Wyspy Cooka Andora Bahrain Antiqua

Maurifius Guam Cypr Liban Aruba

R
dy Tanger Makao Gibraltar Barbados
Nj ,
Belize
y Seszele Nauru Wyspa Mana

boy Niue Jersey Bermudy

liny Haiti
i Malta Costa Rica

Wyspy Salomona Monako Panama

Nod
ię sog Ń Puerto Rico

NI dog, St. Lucia

ch Stani Źródło: Offshore Financial Centers, IMF Background Paper, Monetary and Exchange Affairs Depart-
Państ, Ń ment,23 June 2000.

Mie Ni Tabela 11. Ludność i terytorium wybranych rajów podatkowych

Nazwa Ludność (w mln) Terytorium (km?)
j duj a "M
Zagrają
apaństwonej Bahrain 0,65 758

Barbados 0,25 430

ej części pr
Nauru 0,01 21
gą tez nawiązy.
Background Paper,
owymi mają zą. Źródło. Opracowanie własne na podstawie Offshore Financial Centers, IMF
Państw Świata, Wydawnictwo RTW, Warszawa 1997, dane dotyczące lud-
państwami op. cit.; Podręczny Leksykon
* R ami). ności i terytorium skorygowane: unstats.un.org
częściach świata,
9w ziemi. W tabe- Działania rajów podatkowych mają charakter pasywny i oznaczają stworze-
zero
m na regiony. nie takiego systemu podatkowego, w którym stawka podatkowa wynosi
y
vałej liczbie ludno- lub jest bliska zeru. Obok tego podstawowego warunku musi być spełnion
ją dopływ
ibranych rajów po- wymóg poufności dokonywanych operacji. Takie regulacje zapewnia
to
środków z państw o wyższej stopie podatkowej. Bardzo często przybiera
postać wykorzystywania cen transferowych.
akiem rozwiniętego
Państwa nie zdołały jeszcze opracować do końca skutecznych metod walki
zsilność państw 10” ze zmniejszeniem wpływów podatkowych wskutek wykorzystywania oaz
podat-
men stosunków mit kowych'0,

i nielegalne metody wyko-

* M. Żyniewicz, D. Załupka, Luki podatkowe 2000 oraz legalne
ych, Wydawnictwo NetNet,
3 rzystywane przez podatników w celu zmniejszenia obciążeń podatkow
OFO.
ne w dokumentach Wrocław 2000, s. 29.

(La. I WETUp WE pzm

 =
—

x (i |
|| ME
rożenia państwowe surowcowo-energetycznego
ź NAT bezpieczeństwa ekonomicznego rozwinięty ch**. Skutki I
kiad działania ekonor
żenia s surowcowo-energetyczne to, jak powiedziano : już wcześnie; b takię
Zagrożenia rzającego nie tylko w
ME rtu dobra — surowca lub nośnika energii — które będzię mi. sA ększe straty z po
zablokowanie a na bezpieczeństwo ekonomiczne. Zagrożenie dla bezpie.
| koszty importu pali
ło negatywny wp
i że, jeśli w kraju nie ma substytutów tego dobra i nie Możnajch
czeństwa powstaje, | dukować lub dostarczyć, a brak ten będzie g0, że ten wzrost 1
Odczuwaln | j zwiększanie eksp
RAE m kęt onadto powinien być spełniony warunek sztywnego | zarówno óla Star
a eddi DBA powodujące zagrożenia SUTOWCOWO-energę. swiata.
Re s =i A wzmaki eksportu surowca lub energii, także pa dopro. Podobne dzi
Rosjanie używ
= CO
staci inflacji. Przykładów tego ro
2 dzaju działań |jest wielę. |
ń nom
lów ekonomi

a to R władze Chin obniżyły o 40% eksport metali ziem rzadkich. Tym firm a
mianem określa się 17 pierwiastków koniecznych do wytwarzania produktów | dziewięćdzi
wysokiej technologii, jak telewizory, wyświetlacze LCD, twarde dyski do kom. Ukrainę.W
uterów. Efektem tych działań był wzrost cen metali rzadkich, jak również po.
czukowi p
au niepokój Japonii, Niemiec i Stanów Zjednoczonych. W 2010 roku Chiny
port gazu
posiadały 90% udziału w rynku tych metali; ograniczając swój eksport w istot. rosyjskie
ny sposób wpływają na możliwości produkcyjne krajów rozwiniętej Północyż,
Poprzez ograniczenie wydobycia państwa arabskie wstrzymały dostawy ropy
naftowej do Stanów Zjednoczonych, krajów Europy Zachodniej i Japonii,
w odpowiedzi na dostawy broni dla Izraela w czasie wojny Yom Kippur=,
W następstwie tych decyzji cena ropy naftowej wzrosła drastycznie,
cztero-
krotnie w latach 1973-1974, powodując wzrost wpływów
z eksportu dla eks.
porterów oraz poważny wzrost zadłużenia międzynarodowego.
Konieczność
ponoszenia zwiększonych wydatków na ropę doprowadziła
do Znacznego po- u
gorszenia salda obrotów bieżących, szczególnie
w 1974 roku, kiedy deficyt

m.
państw importerów osiągnął wielkość 31,9 miliarda
USD. Konsekwencją szo-
ku naftowe go było zwolnienie tempa wzrostu gospodarczego,
który w 1975
roku w krajach uprzemysłowionych spad
ł do — 0,9 %. Wystąpiły również waha-
41. Patrz: K.M, Ksi qżopolski, Ekonomicz
ne zagrożenia bez pieczeństwa państw: metody i środ-
ki przeciwdziałania, Wydawnict
wo Kolor Plus, Warszawa 200 4, s.
4. K. Bradsher, China Said to 60-61.
Widen lts Embargo of Mi
dziernika 2010 roku. nerals , "New York Times” z 19 paź- |
43 J. Anusz, B, Sulimierski,
z Wielostro
czonych w teorii i praktyce międzynaro nne sankc je ekonomiczne Organizacji Narodów Zjedno-
dowej, op. cit., s, 27,
 85
ość państw
Tpyojena generowane prze działaln

gia stopy procentowej I jej wzrost wskutek impulsu inflacyjnego w państwach

rozyiniętych”. Skutki polityki państw arabskich każą ją traktować jako przy-
dy kład działania ekonomicznego oddziałującego na cały system finansowy, ude-
ęj rzającego nie tylko w wybrane państwa Zachodu. Można powiedzieć, iż naj-
NU większe straty Z powodu tych ograniczeń poniosły kraje słabo rozwinięte:
| N koszty importu paliwa to tak duża pozycja w ich obrotach handlu zagraniczne-
Węj go, że (eM wzrost nie mógł być zneutralizowany przez zmniejszanie importu
NN jzwiększanie ekzportu. Zastosowane działania okazały się niezwykle dotkliwe
Ż 08 zarówno dla Stanów Zjednoczonych i państw europejskich, jak też dla całego
gwiata. wię | :
uspęą
Lyięj Ady, Podobne działania były podejmowane przez Rosję W stosunku do Ukrainy.
U >. k Rosjanie używali gróżb wstrzymania dostaw gazu jako narzędzia realizacji ce-
mody tów ekonomicznych - zwiększania dochodów, spłaty długów, przejmowania
leg NN | firm działających w tej branży. Pierwsze spory zaczęły się już na początku lat
„ WKi toy | dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, gdy Rosja zawieszała dostawy gazu na
wakrć , s Ukrainę. We wrześniu 1993 roku Borys Jelcyn zaproponował Leonidowi Kraw-
42010 10 p czukowi porozumienie, polegające na warunkowym umorzeniu długów za im-
ko ekspęy A port gazu, oraz zapewniające dalsze dostawy w zamian za pozostawanie floty
Niniętej Kino, | rosyjskiej na Krymie i przejęcie nad nim kontroli. W związku Ztym propozycja
Ymafy dostawy, ; | strony rosyjskiej przewidywała przejęcie w zamian za długi przedsiębiorstw ga-
chodniej la M | zowych. Szczęśliwie óla Ukrainy, Rada Najwyższa w 1395 rokuprzyjęła ustawę
ojny Yom Kyra - zakazującą prywatyzacji przedsiębiorstw naftoi wych gazowych. Mimo licznych
problemów, polegających z jednej strony na niepłaceniu za gaz ziemny, a z dru-
: drastycznie, ciep, | giej - na wstrzymywaniu dostaw, zasadnicza zmiana sytuacji nastąpiła dopiero
W z eksportu dla gk| w marcuw 2005 roku, kiedy to Gazprom poinformował Ukrainę o podniesie-
«owego. Konieczny |
iu ceny gazu ziemnego do 160 USD za 1000 m*. Tak drastyczna podwyżka
dziła do Znacznego p. |
ceny oznaczała dla Ukrainy katastrofę; prezydent Wiktor Juszczenko stwier-
114 roku, kiedy deficyt dził wówczas, że ukraiński przemysł stałby się nierentowny, jeśli ceny gazu
so
SD. Konsekwencją wzrośłyby powyżej 90 USD za 1000 m*.
xdarczego, który w 195 W grudniu 2005 roku strona rosyjska zażądała zakończenia negocjacji
Wystąpiły również wale: wsprawie gazu ziemnego do 1 stycznia 2006 roku, pod groźbą wstrzymania
; dostaw, a jednocześnie zaproponowała podniesienie cen do 220-230 USD za
o państw: metodyi śoż 1000 m5. W końcu się udało osiągnąć porozumienie, zakłócane incydentami
als, "New York Times zbyć: w październiku 2007 i styczniu 2008 roku. 12 lutego 2008 roku ogłoszono kolej-

-zne Organizacji Narodów Zjedno % _Ą.Budnikowski, Zadłużenie jako problem globalny, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 1991 s. 47-65.

EEE
||| uma
—_ E mm
 86
spłaci swoje długi, a nową ceną
ne rozwiązanie problemu. Ustal ono, że Ukraina
za 1000 m3. W 2009 roku wą
gazu ziemnego będzie na pozio mie 179,5 USD tekstem
na Ukrainę pod formalnym pre
wu nastąpiło wstrzymanie dostaw g azu ainą
akt nie został podpisany, ponieważ Ukr
braku kontraktu na 2009 rok. Kontr
gazu i stawkę tranzy.
nie godziła się na proponowaną cenę 250 USD za 1000 m”
km. Na szczęście, z powodu recegj;
tową w wysokości 1,7 USD za 1000 m*/100
rczyćrezer
wystaduże
gospodarczej, , Ukraina posiadała wy gazu ( 17,5 mld m*), które wraz
na trzy miesiące.
l : 7 styczzania Gazprom
z własnym wydobyciem miały
Ukrainę, a zadania podwyżki ceny zą gaz
wstrzymał całkowicie dostawy gazu na :
rosyjskich działań miała na celu
doszły do 450 USD*. Sekwencja
wadziłoby do dalszej destabjlj.
uzyskanie jak najwyższej ceny za gaz, CO pro
RAR ; je
zacji sytuacji ekonomicznej na Ukrainie;
jskiego sektora ga-
pogłębienie uzależnienia gospodarki ukraińskiej od rosy
iększym odbiorcom;
zowego poprzez bezpośrednią sprzedaż gazu najw
jęcia jego
doprowadzenie do upadku ukraińskiego Naftohazu, w celu prze
sektorze;
aktywów i łatwiejszego prowadzenia interesów w tym
ie między.
zdyskredytowanie Ukrainy jako wiarygodnego podmiotu na aren
narodowej, zdolnego zapewnić bezpieczny transport gazu do Europy (80%
eksportu gazu z Rosji prowadzi przez Ukrainę).
Widać zatem wyraźnie, że podejmowane przez Rosję działania zmierzają
do uzależnienia sektora paliwowego Ukrainy i dzięki temu kontrolowania sy-
tuacji politycznej tego kraju.
Podwyższanie cen gazu prowadziło do zaburzeń w funkcjonowaniu gospo-
darki — rosły ceny nośników energii i występowały zjawiska inflacyjne. Rachu-
nek korzyści i strat skłonił Rosję i Ukrainę do zawarcia 19 stycznia 2009 roku
porozumienia na okres 10 lat; dotyczy ono dostaw gazu na Ukrainę oraz tran-
zytu gazu do Europy. Ustalono cenę za gaz bardzo korzystną dla Gazpromu%,
W myśl porozumienia import w 2009 roku miał wynieść 40 miliardów m3 gazu
o 15 miliardów m3 mniej niż w 2008 roku. Spółka zależna Gazpromu — Ga-
ŻĘ - ka i sprzedaży gazu na ukraińskim rynku do
; ję Naftohazu na tym rynku. Stawki tranzytowe
45 Biuletyn analityczny
na Wschodzie” 2009, t26.urOSW (dotycz: :
f (dotyczący obszaru Rosji,ii Kaukazu,
K:
Azji+: Centralnej), „Tydzień
46 .
> Ak kwartale 2009 roku [cena za gaz] wyniesie 360 USD, [...] średnia cena
posad: a a Ukr. AMY W 2009 roku ma wynieść około 230 USD za 1000 m3”: cena
„A p o cena przyjęta jako bazowa — 450 USD (minus 20%
dań
zniżki 2009 asa
Ze uazprom uzyskał od Ukrainy najwyższą cenę w Europie Aa a
 87
zzo generowane przez óziałalność państw

omie (1,7 USD za 1000 m?/

i v200 roku miały pozostać na wcześniejszym pozi
Ą go km), naruszaogłoszoną wolę przechodzenia na zasady rynkowe”,
% Stany ZJEJNOCZONE stosują sankcje wobec Iranu od dawna. W 1979 roku za-
% grożono aKtyWA irańskie w USA wartości 12 miliardów USD, po kilku miesią-
Ry cach sankcje TOZSZERZONO,zakazując wszelkiego handlu (z wyjątkiem żywności
M „ekarstw) Oraz podróży między USA a Iranem. Sankcje te zostały złagodzone,
y 1 le w 1991 roku administracja amerykańska ponownie wprowadziła całkowi-
s ty zakaż importu z Iranu. Sankcje spowodowały trudności w sprzedaży ropy
naftowej, wymuszając obniżenie cen, ponieważ ropa naftowa, dobro o stosun-
Są kowo sztywnej podaży, musiała być wydobywana. Ograniczenia amerykańskie
nie by powszechnie popierane przez społeczność międzynarodową, a Iran
yk dysponował istotnym atutem, jakim są dużezasoby ropy naftowej i gazu ziem-
= u, nego. Według najnowszych danych, Iran posiada 137,4 miliardów baryłek ropy
- It k naftowej, co plasuje go na czwartym miejscu: po Arabii Saudyjskiej - 264,6 mi-
kę iardów baryłek, Wenezueli 173,3 miliardów baryłek i Iraku posiadającego
Mię Nięg, 143.1 miliardów baryłek'$, Iran posiada również drugie po Rosji (1567,1 miliar-
Uropy (w dów m3) zasoby gazu ziemnego na świecie, szacowane na 1045,7 tryliony m? %,
? W wyniku sankcji gospodarczych udział Iranu w handlu światowym zmalał,
ią zmi a możliwości zagranicznego finansowania deficytu budżetowego spadły do mi-
nimum. Równocześnie brak współpracy międzynarodowej oraz interes ekono-
miczny dotyczący utrzymania eksportu ropy naftowej sprawiły, że nie ustał
towaniu go napływ inwestycji do tego kraju, mimo jednostronnych sankcji USA50. Dzięki
lacyjne Ra wysokim cenom ropy naftowej, Iran w 2007 roku (zgodnie z danymi Międzyna-
cznia 2099 Sh rodowego Funduszu Walutowego) rozwijał się w tempie 7,82%, a w 2008
crsinę i w„tempie 10% rocznie, choć wystąpiła dość wysoka inflacja na poziomie 18%.
dla Gaz Ta: W ocenie ekonomistów, sankcje prowadzą jednak do zwiększenia kosztów
iliardć R: operacji bankowych i opóźnień w imporcie zaopatrzeniowym”!. Przewidywa-
ÓW M gazy, nia IMF wskazują na spadek dynamiki PKB w następnych latach>2.
Gazpromu e Gi Z

raińskim rynku 41 A. Górska, W. Konończuk, Koniec rosyjsko-ukraińskiego konfliktu gazowego, „Tydzień na

Stawki tranzytowe
ji Centralnej), „Tydzień
USD, [...] średnia cena
11000 m3”; cena podana
miżki na 2009). Oznacz
Wschodzie”, OSW, z 21 stycznia 2009 roku.
«8 Hassan Hafidh, Iraq Lifts Position as Oil Player, "The Wall Street Journal” z $ paździer-
nika 2010 roku.
% BP Statistical Review of World Energy, June 2010, s. 22.
50 [ran and Lybya Sanction Act — był szeroko krytykowany, w tym przez UE http://www.gpo.
gow/idsys/pkg/BILLS-104hr3107enr/pdf/BILLS-104hr3107enr.pdf
Sanctions,
ŚL Farnaz Fassihi, Chip Cummins, Cat and Mouse: Iranians Scheme to Elude
«all Street Journał” z 13 lutego 2008 roku, s. A. 1.
5. www.imf.org, World Economic Outlook Database, April 2011.

WESSGG | nnn
||.
 Rozdział II
8 Ó

Kwestie surowcowo-energetyczne to dobra okazja do pokazania, jak jedno

narzędzia dyplo-
z narzędzi wojny ekonomicznej bywa używane w charakterze
Eu-
matycznego — do dyskredytowania drugiej strony. Na szczycie Rosja-Unia
2009 roku w Chabarowsku, Ro-
ropejska, który odbył się w dniach 21-22 maja iż
sja podjęła działania zmierzające do dyskredytacji Ukrainy: utrzymywała,
problemy finansowe firmy Naftohaz to poważny problem w dostawach gazu do
około 20 miliardów m*
Unii Europejskiej, ponieważ firma ta musi zakupić
że jest
gazu za 5 miliardów USD, aby zapełnić zbiorniki na zimę; deklarowała,
skłonna udzielić kredytu Ukrainie, ale ma wątpliwości co do wypłacalności
zaproponowano wspólne
i stabilności władz ukraińskich. Z tego powodu
z Unią Europejską udzielenie kredytu Ukrainie**.

4. Zagrożenia państwowe żywnościowego wymiaru

bezpieczeństwa ekonomicznego
narzędzi stosowanych przez
Rozważania niniejszej części opra cowania dotyczą
państwa i wpływających na wymiar żywnościowy bezpieczeństw a ekonomicz-
zakazów, stosowaniu embarga
nego. Działania te polegają na wprowadzaniu
eksportowego lub importowego.
e i dolegliwości dla państw
Embargo handlowe będzie miało różne znaczeni
jakie towary ono obejmuje.
obłożonych taką sankcją, w zależności od tego,
na towary cywilne (jak
W literaturze przedmiotu eksponowany jest podział
loty). Embargo
zboża, paliwa) oraz wojskowe (jak czołgi, helikoptery, samo
ch lub wszystkich
może oznaczać „całkowity zakaz przywozu i wywozu niektóry
towarów z i do określonego kraju”*4.
Co się tyczy embarga eksportowego, to znane są liczne przykłady jego sto-
sowania — i w historii, i we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Sta-
rając się pobić Wielką Brytanię, Napoleon zakazał eksportowania do niej ży-
wości; było to dla tego państwa wielkim utrudnieniem, także z powodu słabych
zbiorów zbóż. Nałożone embargo miało jednak wpływ również na samą Fran-
cję; tu następstwem była nadprodukcja zboża, a w konsekwencji niezadowole-

BA
53 Informacja: E. Paszyc, M. Kaczmarski, ; W. Konońończuk, „Tydzień
ień na Wschodzie”,
ie” OSW,

54"LEL. Kasprzyk, ; Embargoi inne sankcjije gospodarcze w stosunk, ję. ,

sunki Międzynarodowe-Internation Relations” 2001, nr 1, s. 40 mo aa P>
 89
państw
Zagrożenia generowane przez działalność

nie rolników. Trudno ni które z państw poniosło większe straty w wy-

niku tej metody działania. Wkrótce oba państwa zawarły pokój.
W czasach La współczesnych Stany Zjednoczone wielokrotnie posługiwa-
ły się embargiem Żywnościowym w stosunkach ze Związkiem Radzieckim. Ad-
ministracja amerykańska dwukrotnie wprowadzała embargo na dostawy zboża
_ pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, jako retorsję za inwazję
na Afganistan oraz w 1981 roku w odpowiedzi na wprowadzenie w Polsce sta-
nu wojennego. Oba embarga spowodowały duże problemy w gospodarce
ZSRR. W literaturze przedmiotu polityka ta jest oceniana jako efektywna —
przyczyniająca się do trudności gospodarczych w Związku Radzieckim, jak
również do destabilizacji sytuacji politycznej w Europie Wschodniej55.__
Amerykańskie embargo eksportowe dotyczyło również Polski, kraju które-
go 84,4% handlu artykułami przemysłu spożywczego i rolniczego przypadało
na państwa Zachodu. Opinie na temat skutków sankcji nałożonych na Polskę
y
one PKB
są różne; uprawnione wydaje się stwierdzenie szacujące, iżobniżył
g blisko 25%. Polska dopiero w 1987 roku odzyskała klauzulę najwyższego
uprzywilejowania (KNU) w handlu ze Stanami Zjednoczonymi.
W przypadku Korei Północnej obserwujemy, jak nałożone ograniczenia
w handlu doprowadziły ten kraj do sytuacji, w której nie jest on w stanie sfina-
lizować importu ani środkami z eksportu, ani zagranicznymi kredytami. Defi-
cyt wynosi około 1,5 miliardów USD. Zmusiło to Koreę Północną do stosowa-
nia nielegalnych sposobów zdobywania dewiz. Najważniejsze to produkcja
i przemyt opiatów (zwłaszcza heroiny, amfetaminy) oraz podróbek leków do
Korei Południowej, Japonii i do innych państw Azji via Chiny57, a także handel
bronią i fałszowanie dolarów amerykańskich.
Rosja dość często sięga po zakaz importu z danego kraju jako narzędzie
oddziaływania. Na przykład 18 kwietniu 2004 roku Rosja zawiesiła import

czne we współ-
55 E. Frejtag-Mika, Z. Kołodziejak, W. Putkiewicz, Bezpieczeństwo ekonomi
czesnym świecie, Op. cit., s. 138.
1980-1982, Wojskowa
56 W. Stankiewicz (red.), Gospodarka zagrożenia wojennego: Polska
Rola handlu zagra-
Akademia Polityczna im. F. Dzierżyńskiego, Warszawa 1983; Por. Z. Serafin,
Stanów Zjednoczonych
nicznego artykułami rolno-spożywczymi w wojnie gospodarczej, Polityka
Spraw Międzyna-
Ameryki wobec Polski w świetle dokumentów latach 1980-1983, Polski Instytut
rodowych, Warszawa 1983.
Korean Corruption,
51 D, Greenlees, D. Lague, Trail Led to Macao as Focus of North
«The New York Times” z 13 kwietnia 2007 roku.
58 Kwestia fałszowania dolarów budzi pewne wątpliwości.
 az" =
Eh

<A
90 Rozdział q
0 żenia generowane przez dzi
lag"

mołdawskiego mięsa**, a w 2005 roku rozciągnęła zakaz na inne produkty ro czeń przyjętych wobec!
ne. Najbardziej dotkliwe było embargo na wino, to jest produkt eee E R czasie wojny.
jedną trzecią wszystkich dochodów z eksportu. Do Rosji Mołdawia R, Jeśli sankcje dotyc
wała wino o łącznej wartości 250 milionów USD co stanowiło 80% s gowane przez Stany
o wpływó ,
z jej całego eksportu tego produktu, Utrata możliwości eksportowych spry, odne. Regulacje o:
wiła, że w pierwszych dwóch kwartałach 2007 roku deficyt handlowy wyniógł dzania licencji lub
1 miliard USD (w całym 2006 roku deficyt wyniósł 1,6 miliarda USD), co - jub inne właściwe!
nowiło 47% całego PKB Mołdawi*!. Zniesienie embarga na wino nastąpiło wiadomić Office«
dopiero we wrześniu 2007 roku. transakcję. Infor
Innym przykładem stosowania tego rodzaju instrumentu Przez Rosję jest winny ZAWO?
jej relacja z Gruzją. Wykorzystując historyczne kierunki handlu międzynaro- od firmy umies
dowego Gruzji, Rosja zakazała importu gruzińskiego wina oraz wody Borżo- ty uczestniczą
mi, co motywowała brakiem atestów i niespełnianiem przez te produkty norm nologii rakiet
fitosanitarnych. Wraz z innymi instrumentami, jak zakaz pracy czy ogranicze. Embargo
nia w dostawie produktów do Gruzji, restrykcja ta doprowadziła do poważnych
problemów w tym kraju. ;
Narzędziem o wysokim stopniu dolegliwości jest zakaz eksportu wszelkich
dóbr do danego kraju. Zgodnie z prawem amerykańskim zakaz eksportu na
Kubę odnosi się do obywateli i stałych rezydentów Stanów Zjednoczonych
oraz do wszystkich instytucji amerykańskich, także tych znajdujących się poza
granicami kraju. Zakazany jest również reeksport dóbr przez Kanadę lub Mek- eksport
syk. Jedyny eksport dopuszczalny bez ograniczeń dotyczy materiałów informa. umożli
cyjnych i publikacji. Istnieje możliwość uzyskania zgody Departamentu Han- kształ:
dlu (US$ Department of Commerce) na eksport żywności, leków i artykułów sów.
rolnych. Zgoda taka może zostać wydana tylko w tym przypadku, kiedy towary Zjeć
są przeznaczone dla ciał i środowisk niezależnych (na przykład grupy religijne, czo
rolnicy), ale nie dla instytucji państwowychŚ?, To, na co pozwała takie rozwią- Me
zanie, sprowadza się właściwie do pomocy humanitarnej na niewielką skałę,
która i tak znajduje się pod stałą kontrolą państwa. Ostrzejszą formą ograni-

Podstawowym zarzutem było domniemanie reeksportowania przez Mołdawię mięsa

z krajów trzecich, gdyż wielkość eksportu tego towaru do Rosji znacznie przewyższała moldaw-
ską produkcję.
60 http://economie.moldova.orylstiri/eng/74333/
6! Ibidem.
6% An Oveniew of the Cuban Assets Control Regulations, Update on
September 3, 2009,
Office of Foreign Assets Control.
zycie ak | | |||
grożenia generowane przez działalność państw
"gf 9

czeń przyjętych wobec Kuby może być tylko całkowity zakaz handlu st
PAD
w czasie wojny.
Jeśli sankcje dotyczące Kuby należy uznać za daleko idące, to te nowe, sto-
sowane przez Stany Zjednoczone wobec Korei, można uznać za bardziej I
godne. Regulacje odchodzą od całkowitego zakazu handlu na rzecz w „
dzania licencji lub innego typu zgody wydawanej przez Departament A
lub inne właściwe ciała”. Przed każdorazową transakcją importową należy po-
wiadomić Office of Foreign Assets Control, a następnie uzyskać jego zgodę na
transakcję. Informacje wymagane od importera ubiegającego się o zgodę po-
winny zawierać między innymi odpowiedzi na pytanie, czy towar jest nabywany
od firmy umieszczonej na liście Departamentu Stanu, która wymienia podmio-
ty uczestniczące W północnokoreańskim (rządowym) programie rozwoju tech-
nologii rakietowych i pokrewnychś,
Embargo importowe polega na stosowaniu sankcji w postaci zakazu impor-
towania z danego kraju wszystkich lub określonych towarów. Zmusza to obło-
żone nim państwo do poszukiwania nowych rynków zbytu dla tych towarów.
Warto przytoczyć kilka przykładów tego typu działań. W lipcu 1960 roku Stany
Zjednoczone nałożyły restrykcje importowe na import cukru z Kuby. Oznacza-
ło to duże wyzwanie dla Kuby, ponieważ cała jej gospodarka była oparta na
monokulturze trzciny cukrowej, a eksport cukru stanowił aż 80% dochodów
eksportowych tego kraju. Eksport cukru był niezbędny dla uzyskania wpływów
umożliwiających zakup ropy naftowej. W trzy miesiące później sankcje prze-
kształciły się w totalne embargo handlowe, które przetrwało do naszych cza-
sów. Zgodnie z prawem amerykańskim, import z Kuby jest zakazany w Stanach
Zjednoczonych. Zakaz ten dotyczy towarów i usług, przekazywanych czy świad-
czonych bezpośrednio albo poprzez państwa trzecie, takie jak Kanada lub
Meksyk. W pierwszej fazie Stany Zjednoczone wprowadziły więc embargo im-
portowe na jedno podstawowe dobro, które miało decydujący udział w ekspor-
cie i umożliwiało import innych towarów. W drugiej fazie działania amerykań-
embarga
skie stały się bardziej dotkliwe, bo prowadzące do eskalacji
—
importowego. Kuba była niezwykle podatna na tego rodzaju oddziaływanie
na znacze-
tak z powodu niewielkiego potencjału ekonomicznego, jak z uwagi
był cukier.
nie dla całej gospodarki jednego towaru eksportowego, którym

North Korea, Updated on September 15,

63 An Overview of Sanctions With Respect to
2010, Office of Foreign Assets Control.
64 Ibidem.
 92
RY
- a; iwe, gdyby nie umowy z ZSR
Sankcje te byłyby jeszcze |
A Mac. a > stosie oi którę
DPARMIGWA ZO A iła realizację celów stawianych przez
trwanie ezyne maa at
sankcjonu.
jącego, czyli Stany Zjed noczo! hOcen ia ardó
mili się, w że USD
sankcjew amer
ciąguykań
30skie
lat og
dodyro.:
wadziły do strat na poziomie = rm"
: i do lat dziewięćdziesiątych ubieedi to atdledihi
g BC ich
wprowadzenia, czyli do lat d:
owodów politycznych i ekonomicznyc
Po 1989 roku, kiedy nę h był
Z ER w tym regionie, Amerykanie
mniej zainteresowana O izia a arie rdolediwyśliajes Powr
Bole óciji
trykój sta ż
> *GREGP Ka a. aria amer
A o a (co zwiększyło znacykań skich statków handlowych Przed
ząco ona
> a SA
z wyspy i na wyspę z innych krajów, w tym w szczegó * d Bara AKI
Środkowej) oraz na zaostrzeniu restrykcji finansowych dotyczącyc transfery
środków na wyspę. Blokowano również członkostwo Kuby w N
A
międzynarodowych, jak MFW i Bank Światowy. Prezydent USA mógł znie
ść
ograniczenia tylko w sytuacji radykalnej zmiany gdy na Kubie pows
tanie rząd
demokratyczny. Mimo zastosowania takich narzędzi ekonomicznych sankcji,
nie udało się zmienić panującego reżymu. W stosowaniu sankcji Stany Zjedno-
czone nie uzyskały wsparcia ze strony innych państw, które te regulacj
e konte.
stowały, szczególnie możliwość pozywania cudzoziemców przed sądy
amery-
kańskie. Nawet Zgromadzenie Ogólne ONZ wzywało USA
do zniesienia
sankcji.
Ciekawym przykładem wybiórczego oddziaływania na pańs
twa są dwa em-
barga importowe — nałożone na Rodezję i Angolę.
W przypadku Rodezji sank-
cje importowe przyjęto w grudniu 1966 roku, na mocy
decyzji ONZ. Sankcje te
dotyczyły tytoniu, który stanowił 33% całego
eksportu Rodezji. Z kolei sankcje
nałożone na Angolę polegały na obowiązujący
m z dniem 19 czerwca 1998 roku
zakazie importu diamentów z tego kraju
bez certyfikatu pochodzenia. Rygory-
styczną odmianą embarga są sankcje
importowe w stosunkach amerykańs
irańskich. Prawo amerykańskie zabr ko-
ania wszelkich działań, które mogł
wadzić do jakichkolwiek yby pro-
korzyści dla sektora naftowego w Iranie. Zakaz ten
obejmuje zarówno import, jak równ
ież pośredniczenie w handlu ropą irańską.
Sankcje dotyczą również transferu
technologii i wyrobów przemysłowych oraz
Świadczenia usług, w tym pośrednictwa,
w jakikolwiek sposób związanych

'Sov/uscode/title22/chapter
69.html
 93
generowane przez działalność państw
gojenia

| „sektorem naftowym. Zaka tem skutecznie izoluje gospodarkę amerykańską

Ą di gospodarki irańskiej.
4 Nałożone na kraj sankcje mają różną wagę w zależności od siły podmiotów
decydujących się na zastosowanie ich. Największe szkody wyrządzają sankcje,
e międzynarodo-
gdy są stosowane przez wiele państw czy też przez organizacj
RER We. Taka sytuacja ogranicza zdecydowanie możliwości znalezienia innych eks-
kę
(EN
Ę porterów potrzebnych produktów, a także nabywców towarów ekspor
towych.
AN ? przykładem sankcji, które były zastosowane przez społeczność międzynaro
do-
lą R gą, a nie tylko jeden kraj są restrykcje obowiązujące w stosunku do Iraku,
a M które zostały uchwalone przez ONZ po inwazji na Kuwejt i zakazywały ekspor-
gd
gey, u irackiej ropy naftowej. Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła w 1990 roku
dwie rezolucje — 660 i 661. W tym drugim dokumencie wprowadzono: całkowi-
tyzakaz importu wszelkich dóbr i towarów wytwarzanych w Iraku lub Kuwejcie
(teren okupacji irackiej), zakaz transferów pieniężnych oraz zakaz handlu bro-
nią i wyposażeniem wojskowym. Dopuszczono jedynie obrót lekami oraz inny-
mi dobrami w ramach świadczonej pomocy humanitarnej. Po pierwszej wojnie
w Zatoce Perskiej i wyparciu z Kuwejtu wojsk irackich sankcje nie zostały znie-
sjone. W związku z dużą dolegliwością sankcji ekonomicznych dla obywateli
i wobec zjawiska głodu, Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjedno-
czonych przyjęła nową rezolucję w kwietniu 1995 roku. Na jej mocy pozwolono
Irakowi eksportować ropę naftową, jak również jej pochodne do wartości 2 mi-
Daństwa są dwa a
liardów USD z zastrzeżeniem, że kwota ta będzie przeznaczana na zakup Środ-
ków pomocy humanitarnej. Środki pomocy humanitarnej mogły obejmować
padku Rodezji
leki, żywność oraz inne materiały niezbędne dla ludności cywilnej. Nabywanie
Yzji ONZ. Sankęy takiej pomocy następowało po uzyskaniu licencji importowej; pomoc finanso-
dezji.
19 Z koleisaię wana była z sumy 2 miliardów USD, zdeponowanych w Banque National de
czerwca Idra Paris (oddział nowojorski). W następnych latach program podlegał ewolucji;
pochodzenia. Rygr: jego wartość w 1998 roku wyniosła 5,26 miliardów USD, łącznie cały program
unkach amerykańsie opiewał na 64 miliardów USD z tego na realizację programu przeznaczono
ań, które mogłybypee 46 miliardów USD (program zawieszono w marcu 2003 roku, a następnie zli-
30 w Iranie. Zakazta kwidowano)66, Sankcje dotknęły przede wszystkim ludność cywilną. Dzięki
w handlu ropą irańiią programowi rządzący autokrata uzyskał dostęp do dewiz i możliwość transferu
„wy-
ów przemysłowych ori środków na swoje i zaprzyjaźnione konta — ocenia się że Saddam Husajn
rek sposób związani

% www.un.org/depts/oip/background/index.html
le22/chapter69.html

UEM—
==Uuz
|MiTEU
 94
1

„s 66, 196 y dział

miliardó
0kilka lub kilkanaście ie miliardów
prowadził”
a dolarów67, Sankc; ay
y się na tyle skuteczne, że doprowadzi ankcje nało; A w 9 teg izra€
n: Ałożę i $ i 0”„08 p?ad gcyti? rzą”du ardar
gicznej zasład . ;
nie powodując
a P adziły
oczeki ten krajAJ na kraw gi
j zagłady, o dziwo d ki Jo ,
wanych zmian pol £ bio. p yo? gp
Rada Bezpieczeństwa uznała, iż dalsze utr OSS
restrykcji pogors, YA. 4aj go
M0ŚJ e goGalilejski"
507%pierdo
ONZ. mieszkańców tego kraju
żenie i a.
uje konieczność pomocy zę Poło
0 . 30" 210 anie
Stro
a :
i » a OM " SK
gada!P gowała
wprowadzenie embarga handlowego
Reasumując, import an owego, czyli uniemożliw; POWECpO cazdecY <oje D
eksportu lub/i mportukoznacza brak możliwości utrzymania nożliwienie 4cie Sy” J gdnoczesm ś
h jest zmniej ZY TÓwnowadze
rachunku obrotów bieżących, czego efektem jerów JC zgnu. W6 OSP
jszenie dynamiki ' Wzrg. rozej” " ONZ
ości P PKB. Deficyt na rachunku obrotów bież
stu lub spadek wielkości pij”
*
iMĄ Janów
ek sportu ą ae ezacych któ0 ja 205"
wynikł z braku > możliwości
sO towarów,
prowadzą do Ea wany po.
może zostać spotęgow: gn
wo
ch
zp0ia0Y pia zadlć
PZ nałożenie sankcji importowych. Te bowiem
ae prac o „ilejski SP? R h
ści produkcji towarów z wykorzystaniem półproduktów z zagrani
SEE a w konse- „ra GA ” dob udowy ta
pogłębienia deficytu i spadku i
kwencji do dalszego 00 ?
Cl
.
ea » cO = grządze” „.
i
krajowego brutto. Na podstawie analizy efektów nakładanego
innych Rozetka płonnyć szeg6dZiCSiAY”
potencjał jego oddziaływania dotyka także
stwierdzić, iż w połowie żk Banias | Has
te sankcje nie są wymierzone
stosunków międzynarodowych, w których kowałobyA
" JE
TE
koryta ktu ZzEAU X
je 35% ipr m o
tego pr
.
82 © - Ki wymagał ogrc
ś ; ż
5 Z
jemu
. Zagrożenia państwowe powodujące
brak dostępu do czystej wody PIO Ś poziom Wody
giego: s gwukroln
zało am
:
ojska " 4 wyniku wojny
i powodującym brak dostępu do czystej wody jest prowadzenie
| Z [' ń el saa

takich inwestycji, które ograniczają lub zmieniają gospodarkę wodną na da- se

kontrolę n ródłam „a
w 1953 roku
nym obszarze: Przykładem tego typu inwestycji był rozpoczęty
izraelski program Narodowego Systemu Transportu Wodnego (NSTW), który
miał na celu połączenie wszystkich źródeł wody w jeden zintegrowany system
Pierwszym etapem realizacji tego programu była budowa kanału między Jor- i a
6 M.Giordan
AE A Negevó$. W odpowiedzi na tę inwestycję Jordania przystąpi- sures and Inter! = od
powstawać w 1959 roku i pierw-
a do budowy kanału Abdullaha, który zaczął m P.Giet
m Ibidem :
n N. Mora$ woje"

(red cit 5- 194

op. „ CH mbatt
w: 8.S. Wojciechowski
67. M. Skarżyński, Implikacje naftowe wojen irackich, „w: s BO.
J, Em
? B R.
AZ
dowe » s RE p (CE » dE Wczo
raj i dziś — Wybrane aspekty wewnętrzne i międ. don 2004, 5 = iro|
OWE NERONA SA
nych i Dziennikarstwa w Poznaniu, Poznań 2005. > : - 1 26-11
Mt, PY
and Power: the Politics Scarce Res. > i the > Jordan River
in Basin,
68 N. Morag, Water AGA carce Resource
Cambridge University Press, Gambridęć

| 4
 zynarodowych | | D
jare TOW pozapaństwowy ch uczestników stosunków międ
pd"

„ya 07 wytwarzanej W Armenii energii do ogrzewania mieszkań i napę-

| £ . ; : .
| h gia masy zaczęto uzyskiWść ze spalania gazu ziemnego”,
JA Sa wi ie
| Chiny również wspomagają swoje przedsiębiorstwa w pozyskiwaniu dostę-
N | godo „GL energetycznych i surow cowych poza terytorium kraju. Działania są
k | pdejnowane W rejonach o dużym poziomie ryzyka politycznego, często
a krajach bojkotowanych, rządzonych przez rezimy totalitarne i niebezpiecz-
Ry | gydl, DA przykład w Sudanie, Nigrze, Angoli. W ramach tych działań Angoli
ką wdzelono kredytów na łączną kwotę $ miliardów USD, Nigrowi zapropono-
Anię ano pomoc na poprawę systermu transportu kolejowego, a Sudanowi pomoc
san y ż fumanitarną. We wszystkich tych przypadkach istotnym elementem wspoma-
by Reg, gającym zawieranie transakcji handlowych jest oferta transakcji na dostawy
iejęki
Adi broni do wymienionych krajów. Dzięki takim działaniom, Chiny stały się trze-
Polką 5 cm partnerem Afryki, po Stanach Zjednoczonych oraz Francji, uzyskując do-
N, Minister stęp do wartościowych złóż surowców.
«należy gą A
Port gazy ka |
CJĘ na mi 3. Działalność zorganizow anych grup przestępczy ch
0880. W NS, jako zagrożenie bezpieczeństwa ekonomicznego państw
tybucjieneriiiy 2
Dzialalność zorganizowanych grup przestępczych zagrażająca bezpieczeństwu
. są
zÓwnież do ah
azprom przejnist ekonomicznemu wyraża się najpełniej w procederze prania brudnych pienię-
, 1 ie dzy. Pranie brudnych pieniędzy to działanie mające na celu nadanie legalnego
Apytania WR proj charakteru pieniądzom pochodzącym z nielegalnych źródeł. Brudne pieniądze
som Rosji. Narzędźen pochodząz działalności przestępczej, takiej jak:
lo L10 USD za tli, * handel i przemyt narkotyków,
należności. Rozwiąż *- nielegalny handel bronią,
ych firm w zamianzaór *- oszustwa celne i podatkowe,
zejąć i zdominować ny * handel żywym towarem,
ma znaczenie istolnt.f* *- korupcja,
*_ prostytucja, pornografia i hazard,
* falszerstwa.

» a. 00
nsji, „Prace OSW”, Warsaw 38 Armenia oddaje sektor energetyczny Za tańszy gaz z Rosji, ABCNET Fundacja Orienta-
nip: (W aroió cja (URL - http://www „abenet.com.pV/?q=node/1636), 9 stycznia 2008 roku; BBC News, Coun-
metowa, (URL = ty profile: Armenia (URL - http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/1108052.stm],

gagi” 9 stycznia 2008 roku.

k (URL- https://wwW
MpS-
a 2008 roku.
 1 1 6 Rozdział III

O skali zagadnienia świadczy fakt, iż w Tadżykistanie od 30 do 70% PKB

pochodziło z handlu narkotykami, czyli z działalności przestępczej. W inny 5
państwach Azji Centralnej ten udział był mniejszy i wynosił od 1,5 do 4,5%
PKB”,
Pranie brudnych pieniędzy to cały proces, obejmujący ich lokowanie, ukry-
wanie i integrowanie oraz legitymizację. Faza lokowania polega na oddzieleniu
środków finansowych uzyskanych z przestępstwa od osoby sprawcy. Następuje
to z zastosowaniem takich metod, jak:
*- wywóz pieniędzy za granicę,
*. wprowadzanie do obiegu małych sum, |
*- wymiana środków pieniężnych na walutę i wypłata za granicę,
* przewóz za granicę w postaci innych dóbr — towary luksusowe,
* transfer elektroniczny za granicę. a wiel
Faza ukrywania i integrowania polega: najpierw na dokonywaniu ye
transakcji między różnymi państwami, w celu ukrycia pochodzenia pienię zy
i zatarcia śladu ich pochodzenia, a następnie — w jej końcowym SAP na. gre;
madzeniu znacznych środków finansowych, które w ostatniej fazie (trzeciej)
do
poddawane są zabiegom legitymizacji. Faza ta to działania zmierzające
tego, by uzasadnić pojawienie się znacznych sum pieniędzy, poprzez odpo-
wiednie dokumenty pochodzące z banku lub innych instytucji finansowych.
==

Wskutek takich działań następuje zaburzenie funkcjonowania gospodarek

iich patologizacja — przejmowanie przez zorganizowane grupy przestępcze
firm uczciwie działających, zmniejszanie dochodów z podatków i transfer zy-
sków. Prowadzi to również do korumpowania przedstawicieli władzy: w latach
1990-1993 25-30% pieniędzy pochodzących z przestępstw służyło korumpo-
waniu urzędników państwowych”.
Badania przeprowadzone przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy
w 1996 roku w 18 krajach rozwiniętych wskazują na to, że w latach 1983-1990
istniał związek między wzrostem gospodarczym a praniem brudnych pienię-
dzy. Według autora podsumowującego wyniki badań, pranie brudnych pienię-
dzy prowadzi do znacznego zredukowania dynamiki PKB*!, Szacowana
skala
59 N. Swanstrom, The Narcotics Trade: A Threat to Securit
y? National and Transnational
Implications, "Global Crime” 2007, t. 8, nr 1, s. 16.
% L, Shelley, Crime as the Defining Problem: Voices
of Another C. riminology, "International
Annals of Criminology” 2002, t. 39, nr 1-2, s.
79.
4 BJ. Quirk, Macroeconomic Implicationsof Mone Launderi ino P.
Washington C.D. 1996. f y Laundering, IMF Working Paper 96/66,
 ae Sfory pozapaństwowych uczestników stosunków międzynarodowych | |1
pł”

, gocdeiu towielkości rzędu ts światowego PKB*, W 1996 roku,

| e e gchodzą ostatnie badania, szacunkowe dane mówią o sumie od
Ą palio gów USD do 1,Ś bilionów USDS,
9
kAA, i wi
A Gzpjegostu0 technologiczne jako zagrożenie
dą pyzpigczei ctwa ekonomicznego państw

połonikć ekspansji handlowej na nowe rynki, przedsiębiorstwa zabiegają

piędhnoogie pozyskiwane również wbrew prawu. Nie chodzi tu o działania
rgwadzone pod „przykryciem? firm, na zlecenie służb specjalnych, lecz
p gałania autonomiczne, nieinspirowane z zewnątrz. Z badań prowadzonych
Na : zez Ernest Young LLP wynika, E 30% szpiegostwa przemysłowego prowa-
nią 5 NĄ gząkonkurench 19% to sprawa klientów, 9% dostawców i tylko 7% służb spe-
Stapię Aż jalnych*. Nawet jeśli te działania nie dotyczą technologii podwójnego zasto-
fazę a m sowania, osłabiają bezpieczeństwo ekonomiczne - poprzez obniżenie
nieza pońkuren ności firm mogą spowodować spadek PKB. Dostępność informa-
Poprz Fox cjinatemat prowadzonych działań jest z natury rzeczy ograniczona. Niemniej,
pry-
Nan AM zgodnie zraportem przedstawionym Parlamentowi Europejskiemu, liczba
z nich jest zakłada-
ania "a watnych firm zajmujących się szpiegostwem wzrasta i wiele
ka BOspoąret nych przez byłych pracowników służb specjalnych.
G I „Przestę Najczęściej stosowane techniki to:
często
5 l transjęy b - wysyłanie pośrednio lub bezpośrednio próśb o informacje (bardzo
* 0 w lata dotyczących informacji o charakterze poufnym),
mi w celu pozyskania infor-
Służyło korumpe. — nawiązywanie współpracy Z zagranicznymi firma ?
macji wrażliwych i tajnych,
ich technologii,
undusz Walutowy - przejmowanie firm, a w ten sposób także
zjazdach lub w trakcie targów,
v latach 1983-10 - pozyskiwanie informacji na konferencjach,
n brudnych pienię — wizyty oficjalne w przedsiębiorstwach,
,
ie brudnych pienię — pozyskiwanie informacji w wyniku cyberataku
;41, Szacowana skala
t”
uional and Transnational the Macroeconomy, "Finance Śt Developmen
% pJ. Quirk, Money Laundering: Muddying
al t. 7,
199 34, nr 1,s. 57.
riminology, «Jyternation System, IMF Working Paper
«8 V,Tanzi, Money Laundering and the International Finance
%/55, Washington D.C. 1996, s. 3 1 4. s. 49.
Paper 96l66, highway, Hanser Verlag, Munich 1997,
IMF Working ** R. Hummelt, Spionage auf dem Daten