công nghệ ngân hàng
XỬ LÝ RỦI RO BẰNG BIỆN PHÁP CHUYỂN VỐN VAY
NGÂN HÀNG THÀNH VỐN GÓP CỔ PHẦN -
ĐÔI ĐIỀU BÀN LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
TS. Trần Công Hoà và ThS. Đỗ Thị Trà Linh *
H
oạt động ngân hàng
thường gắn với một đặc
trưng quan trọng là cho
vay (tín dụng). Trong hoạt động tín
dụng, khó có thể nói rằng không
có rủi ro và các ngân hàng phải áp
dụng tối đa các biện pháp quản
trị để phòng ngừa rủi ro, đồng
thời phải trích lập dự phòng rủi
ro để có thể bù đắp tổn thất nếu
rủi ro xảy ra. Gần đây, khi thuật
ngữ “tái cấu trúc” đã trở thành một
khẩu ngữ thường xuyên ở nước ta;
trong quá trình tái cơ cấu nợ, xử lý
nợ của ngân hàng và tái cấu trúc
doanh nghiệp, người ta nói nhiều
đến việc chuyển vốn cho vay của
ngân hàng thành vốn góp cổ phần
(đối với doanh nghiệp cổ phần).
Qua sự kiện Bianfishco có cổ đông
mới là Ngân hàng TMCP Sài Gòn
- Hà Nội (SHB) trong năm 2012,
nhiều người coi việc chuyển vốn
cho vay của ngân hàng thành vốn
góp cổ phần là một biện pháp xử
lý hữu hiệu đối với nợ của ngân
hàng, vừa cứu ngân hàng vừa cứu
doanh nghiệp, nhất là đối với các
doanh nghiệp đang chìm sâu vào
nợ nần và có nguy cơ phá sản.
Thậm chí trong quá trình sửa đổi
chính sách tín dụng đầu tư và tín
dụng xuất khẩu của Nhà nước hiện
nay (Nghị định 75/2011/NĐ-CP),
đang có quan điểm cho rằng cần
đẩy mạnh việc thực hiện biện
pháp này và coi nó như là biện
pháp xử lý rủi ro. Trong khuôn khổ
bài viết, chúng tôi xin chia sẻ một
số bình luận về vấn đề này, qua
* Ngân hàng Phát triển Việt Nam
đó phát triển thêm những khuyến
nghị đối với việc quản lý vốn tín
dụng đầu tư và tín dụng xuất khẩu
của Nhà nước trong giai đoạn hiện
nay.
Làm rõ thêm về xử lý rủi ro của
ngân hàng và vấn đề chuyển vốn
cho vay thành vốn góp cổ phần
Thông thường, khi nói đến vấn
đề xử lý nợ, xử lý rủi ro tức là phải
xử lý các khoản nợ xấu (nợ từ nhóm
3 đến nhóm 5 theo quy định của
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam),
thậm chí là rất xấu và có khả năng
mất vốn (nợ nhóm 5), và con nợ
của ngân hàng (doanh nghiệp) như
thế sẽ có mức xếp hạng tín dụng
rất thấp (gọi nôm na là khách hàng
xấu), thậm chí đang ở nguy cơ phá
sản; khi đó các ngân hàng thường
phải chấp nhận để mất một khoản
tiền, chi phí nhất định. Đó có thể
là mất tiền thực biểu hiện ở các
con số cụ thể về nợ gốc, nợ lãi (ví
dụ như xoá nợ); nhưng nó cũng bao
hàm ý nghĩa về sự mất mát về một
khoản thu dự tính trong tương lai (ví
dụ: khoanh nợ, không tính lãi trong
một khoảng thời gian nhất định;
giảm lãi suất); và đương nhiên kèm
theo đó là sự mất mát mang tính
chất chi phí cơ hội, ảnh hưởng đến
kế hoạch kinh doanh của ngân
hàng. Sở dĩ chúng tôi nêu cả vấn đề
khoanh nợ và giảm lãi suất ở đây
khi bàn đến xử lý rủi ro vì để dễ so
sánh và: (i) về pháp lý, khoanh nợ
là một biện pháp xử lý rủi ro, nhất
là trong trong tín dụng đầu tư và
tín dụng xuất khẩu của Nhà nước
(Nghị định 75/2011/NĐ-CP ngày
Tạp chí ngân hàng | Số 24 | tháng 12/2012 31
20/08/2011 của Chính phủ); (ii)
Hơn nữa, về bản chất khoanh nợ
và giảm lãi suất đều là như nhau:
khoanh nợ là biện pháp mà theo
đó ngân hàng không tính lãi trong
một khoảng thời gian nhất định
đối với khoản nợ của khách hàng,
thực chất là đó chính là biện pháp
giảm lãi suất về mức 0% mà thôi.
Tuy nhiên, ở các ngân hàng thương
mại hiện nay, ít áp dụng biện pháp
này mà họ coi đó là một biện pháp
tín dụng và thực hiện giảm lãi suất
hoặc thậm chí không tính lãi (đưa
lãi suất về 0%) cho một số hoặc tất
cả các kỳ tương lai trong quá trình
trả nợ của khách hàng. Ngân hàng
theo đó điều chỉnh lại mức dự thu
trong kế hoạch kinh doanh. Còn
trong tín dụng đầu tư và tín dụng
xuất khẩu của Nhà nước (triển khai
qua Ngân hàng Phát triển Việt
Nam), không có quan niệm về việc
giảm lãi suất về mức 0%, nhưng
có khái niệm khoanh nợ và chỉ áp
dụng đối với nợ gặp rủi ro chưa có
khả năng trả nợ (đã có tính chất là
nợ xấu). Đồng thời vì liên quan đến
vấn đề cấp bù chênh lệch lãi suất
và phí quản lý từ ngân sách nhà
nước nên trong bài viết này, chúng
tôi coi đó là một biện pháp xử lý
rủi ro của ngân hàng đối với hoạt
động tín dụng.
Như vậy, dường như đã có
sự nhầm lẫn khi cho rằng việc
chuyển vốn vay thành vốn góp cổ
phần là một biện pháp xử lý rủi
ro. Theo chúng tôi, thông thường
xử lý nợ, xử lý rủi ro chỉ bao gồm
các biện pháp là xoá nợ (gốc, lãi)
 công nghệ ngân hàng
hoặc khoanh nợ; còn phạm trù
tái cơ cấu nợ thì rộng hơn nhiều,
nó bao gồm cả việc hoán đổi tín
dụng (swap) hoặc bán nợ, chuyển
vốn vay thành vốn góp cổ phần tại
doanh nghiệp cổ phần, cơ cấu nợ
(gia hạn nợ, điều chỉnh kỳ hạn trả
nợ, điều chỉnh mức trả nợ trong
mỗi kỳ hạn), điều chỉnh cơ cấu
tín dụng theo quy mô/ngành nghề,
lĩnh vực, nhóm khách hàng…, và
đương nhiên bao gồm cả xử lý rủi
ro… Riêng trong tín dụng đầu tư và
tín dụng xuất khẩu của Nhà nước,
hiện nay, biện pháp gia hạn nợ vẫn
được coi là biện pháp xử lý rủi ro
nhưng về bản chất lý luận và thực
tiễn trong quá trình thực hiện, biện
pháp này đang được thực hiện một
cách rất thường xuyên và thuần tuý
giống như ở các ngân hàng thương
mại nên trong bài viết này, quan
niệm nó thuộc phạm vi cơ cấu nợ.
Khi thực hiện xử lý rủi ro, các
ngân hàng thường phải sử dụng
đến quỹ dự phòng rủi ro để bù đắp;
ngay cả khi thực hiện các biện
pháp kỹ thuật là chuyển từ hạch
toán nội bảng sang hạch toán theo
dõi ngoại bảng (đối với nợ nhóm 5,
chưa chính thức xoá nợ, vẫn thực
hiện thu nợ với khách hàng), các
ngân hàng phải sử dụng quỹ dự
phòng rủi ro để bù đắp trong bảng
đối với số nợ gốc đã được chuyển
hạch toán và không phải trích lập
dự phòng rủi ro thêm đối với khoản
nợ này. Việc chính thức xoá nợ đối
với khách hàng chỉ là khâu cuối
cùng và không còn liên quan đến
việc sử dụng quỹ dự phòng rủi ro
nữa, mặc dù vẫn còn trong phạm
vi xử lý rủi ro. Tuy nhiên, trong
nhiều trường hợp, không phải lúc
nào quỹ dự phòng rủi ro cũng đủ bù
đắp các tổn thất khi rủi ro xảy ra,
đặc biệt trong cho vay đầu tư (quy
mô vốn lớn); khi đó, ngân hàng
thường phải áp dụng các biện
pháp phù hợp để xử lý rủi ro, trong
đó, nhiều người cho rằng có biện
pháp chuyển vốn cho vay thành
vốn góp cổ phần (đối với khách
32 Tạp chí ngân hàng | Số 24 | tháng 12/2012
hàng là doanh nghiệp cổ phần).
Việc chuyển vốn cho vay thành
vốn góp cổ phần thực chất chỉ
chuyển đổi khoản tín dụng sang
hình thức đầu tư tài chính, nó
chính là điều chỉnh cơ cấu trong tài
sản của ngân hàng chứ chưa làm
thay đổi về chất của tài sản. Như
vậy, theo quan điểm của chúng tôi,
không thể quan niệm cho rằng đây
là một biện pháp xử lý rủi ro, bởi vì:
Nếu nó là một biện pháp xử lý rủi
ro thì sau khi áp dụng biện pháp,
tổng mức rủi ro của ngân hàng phải
giảm đi. Tuy nhiên, trong trường
hợp này, khi khoản cho vay đã có
rủi ro xuất hiện và ngân hàng chưa
thu được nợ (nợ quá hạn đã xuất
hiện kéo dài), việc chuyển vốn cho
vay thành vốn góp cổ phần thực
chất mới chỉ chuyển đổi hình thái
của rủi ro từ rủi ro tín dụng sang rủi
ro đầu tư tư chính mà thôi; khi đó,
về phương diện thống kê, tỷ lệ rủi
ro tín dụng (ví dụ: tỷ lệ nợ xấu) của
ngân hàng sẽ giảm nhưng tỷ lệ rủi
ro tài chính của ngân hàng lại tăng
lên và tổng rủi ro của ngân hàng
vì thế không đổi. Nó chỉ nên được
xem xét như một biện pháp tái cấu
trúc của ngân hàng mà thôi, với
định hướng phù hợp với chiến lược
kinh doanh và theo đuổi mục tiêu
giảm thiểu tối đa rủi ro, tăng độ
an toàn và hiệu quả hoạt động của
ngân hàng. Lúc này, tại thời điểm
chuyển thành vốn góp, nợ nần của
doanh nghiệp được giảm bớt và
bảng cân đối tài chính “sạch” hơn.
Về phía ngân hàng, trước mắt cũng
giảm được việc trích lập dự phòng
rủi ro đối với khoản nợ ở tình trạng
mất khả năng thanh toán.
Ở đây, về mặt lý luận thì xuất
hiện sự mâu thuẫn mang tính
chiến lược kinh doanh của ngân
hàng. Vấn đề đặt ra là một ngân
hàng, với vị thế có rất nhiều thông
tin tổng hợp và năng lực tài chính
rất mạnh, khả năng phân tích tài
chính rất cao so với các doanh
nghiệp thông thường, đã xác định
trong chiến lược, kế hoạch kinh
doanh của mình có việc cho vay
với doanh nghiệp; vậy mà sau một
thời gian nhất định, khoản cho
vay đó trở thành nợ xấu lại chuyển
đổi thành khoản đầu tư tài chính
với mức độ rủi ro không giảm đi
(ít nhất là xét tại thời điểm chuyển
đổi) và phải gánh thêm những
nghĩa vụ mới với tư cách là cổ
đông của doanh nghiệp. Như thế,
nó biểu hiện một sự bất ổn định và
tự mâu thuẫn trong chiến lược, kế
hoạch kinh doanh của ngân hàng;
nó cũng sẽ tác động tới tổng mức
giới hạn tài chính của ngân hàng
trên các phương diện: tỷ lệ cấp tín
dụng, hệ số an toàn vốn, giới hạn
đầu tư tài chính…
Một số lưu ý khi xem xét chuyển
vốn cho vay thành vốn góp cổ
phần
Thứ nhất, kế hoạch kinh doanh
của ngân hàng vẫn bị điều chỉnh,
thay đổi ít nhất ở việc giảm các
khoản thu lãi dự tính và cũng chưa
thể có ngay khoản thu cổ tức từ
khoản vốn góp mới được chuyển
đổi từ vốn cho vay. Tức là xét về
phương diện thu nhập, tài chính
của ngân hàng cũng không vì thế
mà khá lên so với các biện pháp
xử lý rủi ro khác (ví dụ: so với biện
pháp xoá nợ: yêu cầu tuyên bố
phá sản doanh nghiệp, phát mại

Bianfishco có cổ đông mới là Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội (SHB)
tài sản bảo đảm tiền vay, phần nợ
còn lại thực hiện xoá nợ). Do đó,
khi xem xét việc chuyển vốn cho
vay thành vốn góp cổ phần phải
được đặt trong tổng thể chiến lược,
kế hoạch kinh doanh của ngân
hàng trong từng thời kỳ (có điều
chỉnh phù hợp) chứ không phải là
thực hiện tuỳ tiện, khi có nợ xấu
là chuyển ngay thành vốn góp tại
doanh nghiệp.
Thứ hai, bản chất và mức độ rủi
ro của khoản vốn của ngân hàng
nằm tại doanh nghiệp chưa thể
thay đổi ngay khi chuyển vốn cho
vay thành vốn góp cổ phần tại
doanh nghiệp; ngân hàng cũng
chưa thể thu hồi vốn ngay, thậm
chí sẽ còn phải tốn thêm chi phí
và thời gian đối với khoản này để
thực hiện tốt vai trò là một cổ đông
tại doanh nghiệp. Doanh nghiệp
là một khách hàng của ngân hàng
nhưng trong trường hợp này, ngân
hàng cũng chính là một cổ đông
tại doanh nghiệp này. Do đó, ngân
hàng sẽ có khuynh hướng ưu ái
khách hàng này hơn các khách
hàng khác (mặc dù Ngân hàng
Nhà nước có quy định hạn chế
phù hợp mức độ cấp tín dụng đối
với các doanh nghiệp thuộc diện
này), trong đó không tránh khỏi
việc ngân hàng sẽ “bơm” thêm tín
trong năm 2012
dụng và tăng các hỗ trợ khác cho
doanh nghiệp đó, làm tăng mức độ
tập trung tín dụng tại khách hàng
“đã có vấn đề” (đã có nợ xấu, thậm
chí rất xấu), tức là tăng nguy cơ rủi
ro (xét về phương diện lý thuyết là
như vậy). Do đó, song song với việc
điều chỉnh chiến lược, kế hoạch
kinh doanh chung của mình, ngân
hàng cần có phương án cụ thể ứng
phó với các kịch bản thay đổi khi
rủi ro xảy ra trước khi quyết định
chuyển vốn cho vay thành vốn góp
cổ phần tại doanh nghiệp.
Thứ ba, khi xem xét chuyển vốn
cho vay thành vốn góp cổ phần,
một vấn đề đặc biệt quan trọng là
mức giá để xác định chuyển đổi.
Trường hợp có thể xác định được
mức giá chuyển đổi theo giá thị
trường thì rất dễ cho nhà quản trị
ngân hàng tính toán để quyết định
phương án chuyển đổi, nhưng điều
quan trọng sẽ không chỉ dừng ở
mức giá ấy mà ngân hàng cần nhìn
nhận xu hướng giá của thị trường;
đó là xu hướng giá cổ phiếu của
lĩnh vực/ngành mà doanh nghiệp
hoạt động, nó bị tác động bởi bối
cảnh kinh tế vĩ mô (ví dụ: có khủng
hoảng kinh tế hay không?), chiều
hướng phát triển ngành mà doanh
nghiệp đó hoạt động… Sở dĩ phải
đề cập đến vấn đề này vì nếu xu
Tạp chí ngân hàng | Số 24 | tháng 12/2012 33
công nghệ ngân hàng
hướng của thị trường không tốt, cổ
phiếu của doanh nghiệp bị tiếp tục
xuống giá thì ngay trong ngắn hạn,
ngân hàng sẽ phải tăng thêm một
khoản chi phí dự phòng tổn thất
đầu tư tài chính; như thế sẽ ảnh
hưởng tới kết quả hoạt động kinh
doanh nói chung của ngân hàng.
Thực tế là đặt ra việc chuyển đổi
vốn cho vay thành vốn góp ở một
khách hàng đang rất xấu và vẫn
trong chiều hướng xấu đi sẽ chẳng
khác nào ngân hàng tự nhận thêm
rủi ro vào mình, chỉ có điều làm
nó đến chậm hơn mà thôi. Kỳ
vọng của ngân hàng về việc cổ
phiếu sẽ tăng giá bên cạnh việc
phụ thuộc vào các yếu tố của môi
trường hoạt động (như: tình hình
kinh tế vĩ mô, chiều hướng phát
triển của ngành mà doanh nghiệp
đang kinh doanh…) sẽ còn phụ
thuộc vào khả năng của doanh
nghiệp, xin nêu tại điểm thứ tư
dưới đây.
Thứ tư, ngân hàng là cổ đông và
phải hỗ trợ doanh nghiệp nhiều
hơn, đóng vai trò là nhà tư vấn
nhiều hơn, thậm chí tham gia
điều hành doanh nghiệp trong
thời kỳ khó khăn. Song song với
nó là phải tìm kiếm đối tác chiến
lược thay thế (vì ngân hàng tham
gia cổ đông có thể chỉ trong thời
gian nhất định và sẽ thoái vốn)
nhằm cơ cấu lại tổ chức bộ máy
điều hành, tái cấu trúc doanh
nghiệp. Trong trường hợp vốn góp
cổ phần của ngân hàng có quyền
biểu quyết không đủ mạnh, ngân
hàng cho dù có khả năng tài chính
mạnh và trình độ phân tích, tư vấn
tài chính doanh nghiệp rất tốt sẽ
khó có thể tạo ra áp lực cần thiết
để thay đổi về quản trị, nâng cao
chất lượng điều hành và tổ chức
sản xuất kinh doanh, điều chỉnh
chiến lược, kế hoạch kinh doanh
của doanh nghiệp. Khi đó, nếu
doanh nghiệp (đang ngập trong nợ
nần, hoạt động đình trệ, nguy cơ
phá sản) vẫn do những người chủ
cũ nắm giữ chi phối và không tạo
 công nghệ ngân hàng
được những thay đổi căn bản cần
thiết như nêu trên thì kỳ vọng của
ngân hàng về việc thu hồi đủ vốn
nhờ cổ phiếu tăng giá trong tương
lai sẽ trở thành ảo vọng. Đấy là
chưa nói đến chuyện ngân hàng dù
có thế mạnh về tài chính, nhưng
cơ bản là chỉ mạnh trong lĩnh vực
kinh doanh tiền tệ, chứ không giỏi
trong các lĩnh vực sản xuất kinh
doanh khác; nguy cơ sai lầm khi
các chuyên gia ngân hàng vào thực
hiện quản trị sản xuất kinh doanh
ở các lĩnh vực khác là luôn thường
trực. Đối với các khoản nợ càng
lớn thì việc thực hiện biện pháp
chuyển vốn vay thành vốn góp sẽ
khiến ngân hàng gặp càng nhiều
thách thức với tư cách là một cổ
đông lớn hoặc cổ đông của doanh
nghiệp có hoạt động quy mô lớn và
phức tạp, yêu cầu cao về kỹ thuật
ngành nghề; khi đó vấn đề năng
lực của ngân hàng để tham gia tái
cơ cấu, giám sát và quản trị doanh
nghiệp là không đơn giản.
Thứ năm, cần lưu ý rằng doanh
nghiệp khi đó đang rất nguy ngập
về tài chính và nợ nần của doanh
nghiệp chắc chắn không chỉ ở một
ngân hàng, thực tế sẽ có nhiều chủ
nợ và trong số đó, cũng có nhiều
ngân hàng. Khi một ngân hàng
chuyển vốn cho vay của mình
thành vốn góp cổ phần thì nợ của
doanh nghiệp tại các chủ nợ khác
vẫn còn nguyên. Ngân hàng khi
đó để bảo toàn vốn góp của mình
phải đứng ra “làm việc” với tất cả
các chủ nợ khác, để đảm bảo rằng
doanh nghiệp không phá sản; đồng
thời phải huy động thêm vốn để
doanh nghiệp hoạt động trở lại. Tất
cả những vấn đề đó là một chặng
đường gian nan không dễ vượt qua.
Nên hay không nên: chuyển nợ
xấu thành vốn góp cổ phần
Qua sự kiện SHB tiếp quản
BianfishCo, doanh nghiệp có vốn
điều lệ 500 tỷ đồng, tổng tài sản
gần 2.000 tỷ đồng trong năm
2012, rất nhiều cán bộ của ngân
hàng, thậm chí cán bộ lãnh đạo,
34 Tạp chí ngân hàng | Số 24 | tháng 12/2012
cho rằng SHB đã chuyển vốn vay
thành vốn góp cổ phần, đó là một
biện pháp xử lý rủi ro hữu hiệu cần
được tính đến. Thực tế không phải
như vậy. SHB (sau khi đã hợp nhất
với Habubank) cho đến trước khi
trở thành cổ đông chính thức chỉ
có dư nợ (của Habubank đã cho
vay) chưa đầy 64 tỷ đồng. Số dư nợ
này hoàn toàn không đủ để chuyển
thành số cổ phần chiếm tới 50%
vốn điều lệ của Bianfishco như
hiện nay. Thực tế là SHB đã nhận
lại 25 triệu cổ phiếu mà Bianfishco
đã thế chấp từ các chủ nợ khác và
bảo lãnh thanh toán cho các chủ
nợ này, sau đó mới chuyển số cổ
phiếu này sang tên cổ đông mới
là SHB, tương ứng với 50% vốn
điều lệ. Đây hoàn toàn là một bài
toán khác trong vấn đề tái cấu trúc
doanh nghiệp. Nói một cách khác
là chiến lược thôn tính một cách rất
khôn ngoan và đúng luật của SHB
(làm được vấn đề thứ tư và thứ năm
nêu trên), chứ không phải chỉ đơn
thuần là việc xử lý rủi ro bằng biện
pháp chuyển vốn cho vay thành
vốn góp cổ phần trong đó.
Công bằng mà nói, việc chuyển
vốn vay thành vốn góp cũng có ý
nghĩa tích cực nhưng nó sẽ chỉ có
hiệu quả với điều kiện là phải giải
quyết được 5 vấn đề lưu ý nêu trên,
khi đó ngân hàng sẽ có thêm cơ
hội để thu hồi đối với các khoản
nợ khó đòi. Về phương diện báo
cáo tài chính, ngay tại thời điểm
chuyển đổi, nợ xấu của ngân hàng
sẽ giảm đi, nợ phải trả và hệ số nợ
của doanh nghiệp cũng giảm; cả
ngân hàng và doanh nghiệp đều
cải thiện được báo cáo tài chính
đẹp hơn, cho dù bản chất và khả
năng thu hồi vốn của ngân hàng là
không thay đổi.
Tuy nhiên, các phân tích trên
cho thấy, vấn đề thực hiện xử lý rủi
ro (tức là xử lý nợ xấu) bằng biện
pháp chuyển nợ vay thành vốn góp
cổ phần tại doanh nghiệp (nói cách
khác là chuyển nợ xấu thành vốn
góp cổ phần) là vấn đề mà ngân
hàng phải cân nhắc rất kỹ lưỡng
trước khi quyết định, thậm chí nó
còn khó hơn cả việc quyết định
cấp tín dụng. Một logic dễ hiểu
là ngân hàng đã sai lầm khi quyết
định cho vay đối với doanh nghiệp,
nay doanh nghiệp đó lâm vào
tình trạng nợ nần chồng chất và
thậm chí có nguy cơ phá sản (tức
là ngân hàng đã đánh giá không
đúng, không xác thực về dự án, kế
hoạch sản xuất kinh doanh cũng
như năng lực của doanh nghiệp),
ngân hàng lại chuyển hoá vốn vay
thành vốn góp cổ phần thì hầu như
không khác gì dấn sâu hơn vào sai
lầm đang có. Thay vì là chủ nợ có
bảo đảm bằng tài sản (khi cho vay,
ngân hàng luôn yêu cầu có tài sản
đảm bảo tiền vay), nay nếu ngân
hàng tự tước bỏ các bảo đảm đó,
tự từ bỏ vị trí chủ nợ và gần như
(chỉ là gần như thôi) đứng vào vị
trí con nợ; nếu doanh nghiệp phải
phá sản (ví dụ: các chủ nợ khác
yêu cầu doanh nghiệp phá sản) thì
ngân hàng coi như sẽ mất trắng số
tiền đã cho vay đã được chuyển
thành vốn góp.
Như vậy, nếu ngân hàng chỉ đặt
vấn đề đơn thuần xử lý rủi ro (tức
là xử lý nợ xấu) bằng biện pháp
chuyển nợ vay thành vốn góp cổ
phần tại doanh nghiệp (chuyển nợ
xấu thành vốn góp cổ phần) thì hầu
như không giải quyết được gì cả,
rủi ro không được xử lý và thậm chí
có nguy cơ mất vốn. Cần thiết phải
đặt nó trong phương án tổng thể về
tái cấu trúc doanh nghiệp và khả
năng tham gia nhiều mặt của ngân
hàng đối với doanh nghiệp trong
tương lai thì mới có thể có quyết
định phù hợp; phải cân nhắc kỹ
nhiều mặt, chứ không phải cứ có
thể là chuyển ngay vốn vay thành
vốn góp cổ phần tại doanh nghiệp.
Chúng tôi cho rằng, trên cơ sở
cân nhắc tính khả thi và cân nhắc
kỹ các yếu tố nhiều mặt, trước khi
xem xét việc chuyển nợ xấu thành
vốn góp cổ phần, ngân hàng cần
so sánh hiệu quả thu hồi vốn giữa

2 phương án: (i) Phương án 1: xiết
nợ, xử lý tài sản đảm bảo và yêu
cầu tuyên bố phá sản; (ii) Phương
án 2: chuyển nợ thành vốn góp và
dự tính thời gian thu hồi vốn với
mức giá dự kiến thoái vốn. Chiết
khấu dòng tiền về cùng một mốc
thời gian ở cả 2 phương án này rồi
mới quyết định lựa chọn phương án
và thực hiện; trong quá trình xây
dựng, phân tích hai phương án cần
lưu ý 5 vấn đề rất quan trọng tại
điểm 2 nêu trên; yếu tố thành công
trong việc tái cơ cấu nợ phải đi kèm
với tái cấu trúc doanh nghiệp với
chiến lược phát triển kinh doanh
phù hợp.
Một số khuyến nghị đối với tín
dụng đầu tư và tín dụng xuất khẩu
của Nhà nước
Hiện nay, Chính phủ đã có chủ
trương sửa đổi chính sách tín dụng
đầu tư và tín dụng xuất khẩu của Nhà
nước; trong quá trình đó, có quan
điểm cho rằng cần bổ sung hình
thức xử lý rủi ro là chuyển vốn vay
thành vốn góp. Về vấn đề này chúng
tôi xin khuyến nghị như sau:
Trước hết, không nên coi biện
pháp chuyển vốn vay thành vốn
góp cổ phần là một biện pháp xử lý
rủi ro. Chúng tôi hoàn toàn không
tán đồng với quan điểm bổ sung
biện pháp này và coi nó như một
hình thức xử lý rủi ro trong chính
sách tín dụng đầu tư và tín dụng
xuất khẩu của nhà nước; ngay ở
phương diện lý luận thì quan điểm
đó cũng chưa thật phù hợp, cụ thể
là: khi thực hiện biện pháp này,
tổng rủi ro của ngân hàng là không
đổi mà nó chỉ chuyển hoá từ rủi ro
tín dụng sang rủi ro đầu tư tài chính
mà thôi, thậm chí là rủi ro đầu tư tài
chính khi đó (nợ đã rất xấu, doanh
nghiệp có nguy cơ phá sản) còn lớn
hơn; nó chỉ đơn thuần là việc điều
chỉnh cơ cấu tài sản Nợ của ngân
hàng chứ không phải là xử lý rủi ro,
bản chất và kết quả cuối cùng là rủi
ro của ngân hàng vẫn không được
xử lý thì không nên coi đó là biện
pháp xử lý rủi ro.
Hai là, Ngân hàng Phát triển Việt
Nam (cơ quan triển khai tín dụng
đầu tư và tín dụng xuất khẩu của
Nhà nước) hoàn toàn không phải
là ngân hàng thương mại, phạm
vi hoạt động tập trung vào cho vay
đầu tư và cho vay xuất khẩu (trong
đó cho vay đầu tư là chủ yếu, đặc
trưng kinh điển của hoạt động ngân
hàng phát triển đã được minh chứng
ở nhiều nước), nên hầu như không
thể hỗ trợ thêm được cho doanh
nghiệp như các ngân hàng thương
mại trong trường hợp chuyển vốn
cho vay thành vốn góp. Do đó, khả
năng của Ngân hàng Phát triển
Việt Nam trong việc giải quyết 5
vấn đề lưu ý như tại điểm 2 nêu
trên là hầu như không có. Nên nếu
thực hiện biện pháp chuyển vốn
vay thành vốn góp cổ phần thì rủi
ro đối với ngân hàng sẽ tăng lên và
rủi ro cao hơn so với việc thực hiện
phương án 1 (xiết nợ, xử lý tài sản
đảm bảo và yêu cầu tuyên bố phá
sản). Mặt khác, hoạt động đó nếu
không được kiểm soát chặt chẽ sẽ
dẫn tới xa rời mục tiêu hoạt động,
xa rời bản chất đặc trưng của một
ngân hàng phát triển. Trường hợp
bổ sung chức năng hoạt động cho
Ngân hàng Phát triển Việt Nam để
giải quyết được 5 vấn đề lưu ý nêu
trên thì Ngân hàng Phát triển Việt
Nam sẽ trở thành một ngân hàng
thương mại chứ không phải là ngân
hàng phát triển nữa.
Ba là, trong một số trường hợp
nhất định, chỉ nên cho phép cơ
quan này thực hiện chuyển tài sản
đảm bảo tiền vay thành vốn góp tại
doanh nghiệp và cũng ở một chừng
mực nhất định với các chỉ tiêu kiểm
soát chặt chẽ và giám sát kịp thời.
Thực hiện biện pháp này trong một
số trường hợp sẽ khắc phục được
nhược điểm thanh khoản rất thấp
của tài sản bảo đảm, ngân hàng khi
cần thiết sẽ dễ bán chứng khoán
này hơn so với một số loại tài sản
bảo đảm. Do đặc trưng của tài sản
đảm bảo trong tín dụng đầu tư và
tín dụng xuất khẩu của nhà nước
Tạp chí ngân hàng | Số 24 | tháng 12/2012 35
công nghệ ngân hàng
thường có mức giá trị không cao
so với số vốn cho vay nên khi đó,
ngân hàng này vừa đứng tư cách là
chủ nợ, vừa có tư cách là cổ đông,
có điều kiện tốt hơn trong việc thu
hồi nợ vay, góp phần bảo toàn vốn
tín dụng của Nhà nước. Dù không
phản đối việc chuyển tài sản đảm
bảo tiền vay thành vốn góp tại
doanh nghiệp, chúng tôi vẫn lưu ý
rằng cần kể cả thực hiện biện pháp
này (chứ không phải chuyển toàn
bộ vốn vay thành vốn góp) thì vẫn
phải quán triệt và tính toán kỹ theo
5 nhóm vấn đề đã lưu ý tại điểm 2
nêu trên với mục tiêu cao nhất là
an toàn - hiệu quả của ngân hàng.
Tóm lại, xử lý rủi ro là vấn đề
ngân hàng luôn phải đối mặt trong
hoạt động kinh doanh, đặc biệt là
xử lý rủi ro tín dụng. Tuy nhiên,
vấn đề xử lý rủi ro cần được cân
nhắc trong tổng thể chiến lược kinh
doanh của ngân hàng, trong đó có
vấn đề tái cơ cấu tài sản của ngân
hàng. Việc chuyển vốn cho vay
thành vốn góp tại doanh nghiệp
cổ phần là một biện pháp rất đáng
xem xét khi thực hiện tái cơ cấu tài
sản nhưng nó không phải là biện
pháp xử lý rủi ro và không nên quy
định nó vào trong chính sách của
nhà nước như một biện pháp xử lý
rủi ro. Bên cạnh đó, biện pháp này
dường như không thật sự thích hợp
đối với mô hình hoạt động của ngân
hàng phát triển (cơ quan triển khai
chính sách tín dụng đầu tư và tín
dụng xuất khẩu của nhà nước) bởi
liên quan đến những đặc trưng cơ
bản của loại hình ngân hàng này.
Dù thế nào, đây cũng là một biện
pháp ẩn chứa nhiều rủi ro và đòi
hỏi năng lực, trách nhiệm rất cao từ
phía ngân hàng mà các ngân hàng
phải cân nhắc kỹ lưỡng nhiều mặt
trước khi quyết định nhằm đảm
bảo hoạt động an toàn - hiệu quả.