1.

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
Τα διάφορα σημεία, που μαρτυρούν τη θέση και το γένος των φθόγγων, ονο-
μάζονται μαρτυρίες των φθόγγων. Κάθε φθόγγος έχει τη δική του μαρτυρία, η οποία
αποτελείται από το αρχικό γράμμα του φθόγγου και ένα μαρτυρικό σημείο.
Κάθε γένος επίσης έχει τα δικά του μαρτυρικά σημεία.

1) Διατονικό γένος:     

2) Χρωματικό μαλακό γένος:  
3) Χρωματικό σκληρό γένος :  
4) Εναρμόνιο γένος :    
Οι μαρτυρίες των φθόγγων δεν έχουν φωνητική ή χρονική αξία αλλά δεικτική και
δείχνουν συνολικά σε ποιον φθόγγο βρισκόμαστε, ποιανού γένους την κλίμακα
χρησιμοποιούμε και σε ποιο ύψος βρίσκεται ο φθόγγος.
Τον φθόγγο τον βρίσκουμε από το αρχικό του γράμμα, το γένος από το
μαρτυρικό σημείο και το ύψος με τον εξής τρόπο: αν το γράμμα είναι κάτω από το
μαρτυρικό σημείο, τότε βρισκόμαστε στην υπάτη, δηλαδή χαμηλά, αν το γράμμα είναι
πάνω από το μαρτυρικό σημείο, τότε βρισκόμαστε στη μέση και αν το γράμμα
βρίσκεται πάνω από το μαρτυρικό σημείο με τόνο, τότε βρισκόμαστε στη νήτη,
δηλαδή ψηλά.
Τις μαρτυρίες των φθόγγων που βρίσκουμε μέσα στο κείμενο, τις ονομάζουμε
διάμεσες, ενώ αυτές που βρίσκουμε στο τέλος καταληκτικές.
Εκτός από τις διάμεσες και τις καταληκτικές μαρτυρίες των φθόγγων, υπάρχουν
και οι μαρτυρίες των Ήχων, οι οποίες μπαίνουν στην αρχή του κειμένου και τις οποίες
θα εξετάσουμε αργότερα σε ένα ξεχωριστό κεφάλαιο.
Οι μαρτυρίες χρησιμεύουν και ως σημεία αναπνοής. Με την αναπνοή όμως (η
οποία είναι αναγκαία για τον οργανισμό μας) διαχωρίζουμε τις έννοιες του κειμένου,
όπου υπάρχουν σημεία στίξεως (κόμμα, άνω τελεία, τελεία). Δηλαδή οι διάμεσες
μπαίνουν πάντα μετά από κόμμα ή άνω τελεία ή τελεία μιας πρότασης μέσα στο
κείμενο, ενώ οι καταληκτικές μπαίνουν πάντα στο τέλος του κειμένου.
Κάθε γένος έχει τις δικές του μαρτυρίες.

Παρατηρήσεις:
1. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε κάθε αρχικό γράμμα των φθόγγων ανήκει μόνο ένα
συγκεκριμένο μαρτυρικό σημείο.
2. Τα αρχικά γράμματα των φθόγγων γράφονται όλα με μικρά, εκτός από το Γα
και το Δι που γράφονται με κεφαλαία.

19
 Χρωματικό Χρωματικό
Διατονικό Εναρμόνιο
μαλακό σκληρό

   

Δι΄

   

Γα΄

   

Βου΄

Νήτη
   
Πα΄

   

Νη΄

   

Ζω΄

   
Κε

   

Δι

   
Γα

   
Μέση
Βου

   
Πα

   
Νη

   
Ζω

   
κε
Υπάτη

   
δι

Άσκηση: 14

20
 ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ ΧΡΟΝΟΥ

Κλάσμα (+1) 
2 _
Απλή (+1) 
2 _
Διπλή (+2) 
3 _
Τριπλή (+3) 
4 _

Παύση 1 χρόνου  Παύση 2 χρόνων 

Παύση χρόνου με γοργόν  

1 /2 - 1/2

Σταυρός  
1/2 - 1/2

Γοργόν 
1/2 _
1/2 _ 
1 _1
/2+1/2 
1/2 _
1/2+1 

 1/4 _
3/4 _
Ημίγοργον

 3/4 _
1/4 _
Τριημίγοργον

 1/3  _
1/3 _
Δίγοργον 1/3 _

 1/4  _
2/4 _
Δίγοργον με τελεία αριστερά 1/4 _

 2/4  _
1/4 _
Δίγοργον με τελεία στη μέση 1/4 _

 1/4  _
1/4 _
Δίγοργον με τελεία δεξιά 2/4 _

 1/4  _
1/4 _ 1/4 _
Τρίγοργον 1/4 _

Αργόν 
1/2 _
1/2+2 _

Ημιόλιον 
1/2 _
1/2+3 _

 1/2+4 _
1/2 _
Δίαργον

35
 1. Μεταβολή κατά τόνο (μικτές μαρτυρίες).

Μεταβολή κατά τόνο έχουμε, όταν σε έναν φθόγγο του κειμένου τίθεται μία
φθορά ενός άλλου φθόγγου, αλλά του ιδίου γένους. Αυτή η μεταβολή ονομάζεται
και μετάθεση.
Σε αυτή τη μεταβολή, κρατάμε την τονικότητα του παλιού φθόγγου, προφέρουμε
τον καινούργιο φθόγγο και συνεχίζουμε τη νέα κλίμακα, με τη σειρά των τόνων της
νέας κλίμακας.
Με αυτές τις μεταβολές όμως οι μαρτυρίες τροποποιούνται και μετατρέπονται σε
μικτές, δηλαδή το αρχικό γράμμα από πάνω δείχνει σε ποιανού φθόγγου την
τονικότητα είμαστε, ενώ το μαρτυρικό σημείο δείχνει τον καινούργιο φθόγγο που θα
αρχίσουμε να εκτελούμε μετά τη μεταβολή.
Η μεταβολή κατά τόνο μπορεί να συνεχιστεί μέχρι το τέλος του μέλους. Συνήθως
η μεταβολή παύει να ισχύει, όταν τεθεί μία άλλη φθορά, η οποία επαναφέρει το μέλος
στην αρχική του κατάσταση.

Διατονικό 1 - Διατονικό 2 (πεντάχορδο)

Πα΄
12
Νη΄
8
Ζω΄


10

   
Πα _ Βου _ Γα _ Δι _ Κε _
Κε


12

_ _ _  

Δι


Πα΄

 Πα Βου Γα Δι _

12 12
Νη΄ Γα

  _  _  _   
8 8

Δι Γα Βου Πα_
Ζω΄ Βου


10 10
Κε Πα
12
 _ _  _  _ 
Κε Δι Γα Βου Πα_
Δι

12
Γα

 
8
Βου είμαστε στο τονικό ύψος του άνω Πα


10
Πα
μικτή μαρτυρία

 ψάλλουμε διατονικό Δι

44
 11. ΗΧΟΣ Α΄
(ΔΩΡΙΟΣ - ΑΝΑΝΕΣ)
Γένος: διατονικό
Μαρτυρίες: διατονικές

       

Φθορές: διατονικές

 _ _ _ _ _ _ _ _

Νη Πα Βου Γα Δι Κε Ζω΄ Νη΄

Βάση: Πα - Κε (παλιά)
Κλίμακα: διατονική
(Πα-Βου-Γα-Δι) (Δι-Κε) (Κε-Ζω΄-Νη΄Πα΄)
Σύστημα: οκτάχορδο (Πα - Πα΄)
πεντάχορδο (Πα - Κε)

 
Μαρτυρία του Ήχου:


Επείσακτα μέλη:

Απήχημα:  _   _   
Α nα nες
Δεσπόζοντες φθόγγοι: ειρμολογικά: Πα - Δι
στιχηραρικά: Πα - Γα ή Κε΄ - Νη΄
παπαδικά: Πα - Γα - Δι - Κε
Καταλήξεις: ειρμολογικά: ατ. Δι εν. Πα τελ. Πα
στιχηραρικά: ατ. Πα - Γα εν. Πα τελ. Πα
παπαδικά: ατ. Γα - Δι - Κε εν. Πα τελ. Πα
Έλξεις: όποτε μετά τον Ζω΄ υπάρχει κατάβαση, ο Ζω΄ με ύφεση.
Όποτε μετά τον Ζω΄ υπάρχει ανάβαση, ο Ζω΄ φυσικός.
Όποτε η μελωδία γυρίζει γύρω από τον Ζω, είναι φυσικός.
Επείσακτα μέλη: τα καθίσματα του Ήχου σε Β΄. Στον Κε του Ήχου τίθεται η μαλακή
χρωματική φθορά του Δι (παραχορδή).
Ήθος: ησυχαστικό, διασταλτικό

71
81
 1. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ
Η γλώσσα της ΒΜ, η οποία ονομάζεται παρασημαντική, ακολουθεί ορισμένους
κανόνες ορθογραφίας, όπως άλλωστε όλες οι γλώσσες, για την πιστότερη απόδοση
και ακουστική των μουσικών κειμένων.
Οι βασικότεροι κανόνες ανά φθογγόσημο είναι:

1. Ίσον

Δέχεται συλλαβή ή συνεχίζει την προηγούμενη.

1.  
Ε _ δω _ κας
2. _ _  
ου ρα
3. _ 
ο _ ο _
Γράφεται πάνω στο ολίγον, όταν είναι στο ισχυρό μέρος και ακολουθεί πάλι ίσον.

1.  
Α _ γι _
Όταν ακολουθούν κεντήματα, γράφονται πάνω στο ολίγον και ακολουθεί κατάβαση.

1.   _   
πα α _ α _ σαν
2. _   _  
δο ο _ ξα
. 3. _
ο
 _   _  
ορ θ ρος
.

Γράφεται πάνω στην πεταστή, όταν είναι στο ισχυρό μέρος και ακολουθεί κατάβαση.

1.  _   2. _  _
λε γον_ τες Κυ _ υ
.

Δέχεται όλα τα χρονικά σημεία, εκτός από τα μικτά και την απλή.

1. 
nε  2. _
nε  3. _
nε  4. _ 
nε  nε 
5. _ n ε _
6. _

Δέχεται την απλή μαζί με αντικένωμα και ακολουθεί κατάβαση.

1.  _ 2. _ _  _

Κυ υ  ρε ρι _ ρι ρι _

Δέχεται τη βαρεία, όταν ακολουθεί κατάβαση με την ίδια συλλαβή στο ισχυρό μέρος.

1. 
η
_ 
Πα _ α ρ
2. _  
Κυ _ υ _

Δέχεται το ψηφιστόν, όταν ακολουθεί κατάβαση.

1.  __ 2. _ _   3. _  _ _ 

φυ υ υ σοι ευ_ χα_ ρι σε ε _ ε δο_

Δέχεται το ομαλόν, όταν ακολουθεί ισόχρονη κατάβαση. Όταν παίρνει και γοργό,
είναι πάντα στο ασθενές, συνεχίζει τη συλλαβή και προηγείται βαρεία.

88
Προπαιδεία» για αρχάριους μαθητές.

Ιωάννης ο Χρυσόστομος (345 - 407)

Δημιουργός της γνωστής μας Θείας Λειτουργίας. Ο ίδιος αύξησε τα αναστάσιμα
αντίφωνα των αναβαθμών και συνέθεσε πολλούς ύμνους.

2. Β΄ περίοδος : 5ος – 7ος αι.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έχουμε την άνθιση της υμνογραφίας.
Χαρακτηριστικότερος ύμνος είναι το κοντάκιο. Κύριος εκφραστής και δημιουργός
των κοντακίων είναι ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός.
Το κοντάκιο είναι η πρώτη μεγάλη, πρωτότυπη και σπουδαία ποιητική σύνθεση
που δημιούργησε η υμνογραφία και έχει αφηγηματικό χαρακτήρα, με εντυπωσιακή
και έντονη συναισθηματική φόρτιση.
Με την πάροδο των αιώνων, και ιδιαίτερα μετά τον 8ο αι., έχουμε τον μαρασμό
του κοντακίου, επειδή αφενός μεν δεν υπήρχε άλλος μεγάλος και εμπνευσμένος
υμνογράφος για να συνεχίσει το έργο του Ρωμανού, αφετέρου δε έκανε την εμφάνισή
του ο κανόνας, τον οποίο προτιμούσαν περισσότερο οι χριστιανοί. Στον μαρασμό
του κοντακίου συνέβαλε επίσης το γεγονός ότι οι εικονομάχοι κατέστρεψαν όλα τα
μέχρι την εποχή τους λειτουργικά βιβλία της εκκλησίας.

Χαρακτηριστικοί ύμνοι της εποχής είναι :

α) «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια…»
β) «Το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει…»
γ) «Ο μονογενής Υιός…»

Σημαντικότεροι εκπρόσωποι αυτής της περιόδου είναι οι:

Ανατόλιος, Πατριάρχης Κων/πόλεως ( ; - 449)

Δημιουργός των αναστάσιμων τροπαρίων με το όνομα «ανατολικά» καθώς επίσης
και πολλών ιδιομέλων και δοξαστικών.

Πρόκλος, Πατριάρχης Κων/πόλεως ( ; - 435)

Δημιουργός του τρισαγίου ύμνου «Άγιος ο Θεός…» και πολλών άλλων.

Κύριλλος, Πατριάρχης Αλεξανδρείας (5ος αι.)

Δημιουργός του ύμνου «Ο μονογενής Υιός…» και του εγκωμίου «Θεοτόκε Παρθένε…». Στον
ίδιο αποδίδεται επίσης ο ιδιαίτερος τύπος της ακολουθίας των Ωρών.

Γρηγόριος ο Διάλογος, Πάπας Ρώμης (6ος αι.)

Παρέλαβε το έργο του Αμβροσίου και μετονόμασε τους πλάγιους Ήχους. Έγραψε το
«αντιφωνάριο», το οποίο περιείχε όλα τα λειτουργικά άσματα και αποτέλεσε τη βάση
της Καθολικής εκκλησίας. Ίδρυσε πολλές σχολές στη Δύση, όπου είχε επικρατήσει το
γρηγοριανό άσμα. Εισήγαγε πολλούς ύμνους στη Θεία Λειτουργία και συνέθεσε τη
Θεία Λειτουργία των προηγιασμένων.

Ρωμανός ο Μελωδός (6ος αι.)

Σημαντικός υμνογράφος και ποιητής. Το χάρισμα της υμνογραφίας, του δόθηκε τη
νύχτα των Χριστουγέννων, όταν είδε σε όνειρο τη Θεοτόκο να του δίνει ένα τυλιγμένο

101
 1. ΜΟΥΣΙΚΗ ΥΜΝΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ
Αγιασμός
Λειτουργική πράξη της εκκλησίας κατά την οποία καθαγιάζεται το ύδωρ με αναγνώ-
σματα, τροπάρια και ευχές.

Αγρυπνία
Ολονύκτια ακολουθία που γίνεται συνήθως στα μοναστήρια. Στους ενοριακούς
ναούς των πόλεων γίνεται αγρυπνία την Κυριακή του Πάσχα (το βράδυ της
Αναστάσεως) και εκτάκτως όποτε υπάρχει λόγος εορτής. Στις περιπτώσεις αυτές, η
αγρυπνία περιλαμβάνει τις ακολουθίες του νυχθημέρου και τελούνται ενωμένα.

Αίνοι
Πήραν το όνομά τους από τους τελευταίους ψαλμούς του Δαβίδ (148, 149, 150),
στους οποίους χρησιμοποιείται συχνά η φράση «Αινείτε τον Κύριον». Ψάλλονται στο
τέλος της ακολουθίας του όρθρου, μετά τη στιχολογία των ωδών και πριν από τη
δοξολογία. Κάθε Κυριακή και κάθε εορτή έχει τους δικούς της αίνους, αποτελούνται
δε συνήθως από 3-6 τροπάρια.

Αίτηση
Εκφώνηση του ιερέως (παράκληση).

Ακάθιστος Ύμνος
Νικητήριος ύμνος της υπεραγίας Θεοτόκου. Αποτελείται από το κοντάκιο «Τη
Υπερμάχω», από το τροπάριο «Tο προσταχθέν», τον κανόνα και από 24 οίκους.

Ακολουθία
Ιεροτελεστία στην εκκλησία.

Ακροστιχίς
Στιχουργικό σύστημα κατά το οποίο οι υμνογράφοι διευθετούν έτσι τα αρχικά
γράμματα των τροπαρίων ενός κανόνος ή ενός κοντακίου, ώστε να σχηματίζεται το
αλφάβητο με τη σειρά των γραμμάτων του (αλφαβητική ακροστιχίς) ή με το όνομα
του υμνογράφου ή με κάποια άλλη φράση (ονομαστική ακροστιχίς). Είναι σαν την
υπογραφή του λογοτέχνη που προστατεύει τη γνησιότητα του έργου από παρα-
λείψεις ή προσθήκες τροπαρίων.

Ακροτελεύτιο
Το τέλος του κοντακίου, του οίκου ή των τροπαρίων. Απαγγέλλεται από όλο το λαό.

Αλληλούια
Λέξη εβραïκή που σημαίνει «Αινείτε τον Θεόν».

Αλλοιόστροφο
Μέλος σε πολλούς και ανόμοιους Ήχους, π.χ. το δίχορο οκτάηχο μάθημα «Θεοτόκε
Παρθένε» του Μπερεκέτη, το οποίο ψάλλεται στην ακολουθία της αρτοκλασίας.

Αμήν
Λέξη εβραïκή που έμεινε αμετάφραστη σε όλα τα κείμενα και σε όλες τις γλώσσες και
σημαίνει «ναι, αλήθεια, είθε να γίνει, γένοιτο».

105
           
ον _ Λο_ ο _ γον _ τε _ κου _ ου_ σαν_ την _
 _ Θε_ 
ο _ ντως
  
ο _ το _ κον_
  
Σε _ ε _ με_ γα_

     _ 
λυ _ υ _ νο_ ο _ με ε _ εν _

32. Άσκηση

α (μέλος - διατονικό γένος)

 Θε_               _ 
ο _ ος _ Κυ _ υ _ ρι _ ος_ και _ ε _ πε _ φα_ νεν_ η _ μι
  
ιν _ ευ_ λο _ γη _

  
με _ νος_
               _   
ο _ ε _ ρχο _ με_ νο_ ος _  εν _ ο _ νο _ μα_ τι _ Κυ_ ρι _ ι _ ου ου_ ου _ ου _

β (μέλος - διατονικό γένος)

                    
Την _ τι _ μι _ ω _ τε _ ε _ ραν_ των_ Χε_ ρου _ βι _ ιμ _  και_ εν _ δο _ ξο _ τε _ ραν_

                    
α _ συ_ γκρι _ ι _ τως_ των_ Σε_ ρα _ φει _ ειμ _  την _ α _ δι _ α _ φθο _ ρως _ Θε_ ον _

  _          _ Θε_ 
Λο ο _ γον_ τε _ κου _ ου_ σαν _ την _ ο _ ντως
  
ο _ το _ κον_
 _    
Σε με_ γα_ λυ _ υ _

   
νο_ ο _ με_ εν _

33. Άσκηση

α (διάστημα τρίτης - διατονικό γένος)

                     

                     

           

            

                       

122
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΚΕΦ. Α - ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ................................................................... 1

1. Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ............................................................................... 2
2. Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ .............................................................. 5
ΚΕΦ. Β - ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ...................................................................................................... 6
1. ΗΧΟΣ .............................................................................................................................. 7
2. ΦΘΟΓΓΟΣ ........................................................................................................................ 8
3. ΚΛΙΜΑΚΑ ...................................................................................................................... 10
4. ΤΟΝΟΣ .......................................................................................................................... 12
5. ΓΕΝΟΣ ........................................................................................................................... 13
6. ΔΙΑΣΤΗΜΑ ..................................................................................................................... 15
7. ΡΥΘΜΟΣ ....................................................................................................................... 16
ΚΕΦ. Γ - ΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ............................................................................................. 18
1. ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ..................................................................................................................... 19
2. ΦΘΟΓΓΟΣΗΜΑ ............................................................................................................... 21
1. Απλά φθογγόσημα ................................................................................................................................................ 21
2. Σύνθετα φθογγόσημα ............................................................................................................................................ 23
ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΦΘΟΓΓΟΣΗΜΩΝ ................................... 26
3. ΧΡΟΝΟΙ ........................................................................................................................ 27
1. Χαρακτήρες χρόνου .............................................................................................................................................. 27
2. Χρονικές αγωγές ................................................................................................................................................... 32
ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ ΧΡΟΝΟΥ .......................... 35
4. ΣΥΝΕΧΕΣ ΕΛΑΦΡΟΝ ......................................................................................................... 36
5. ΠΟΙΟΤΗΤΕΣ ..................................................................................................................... 37
1. Ποιότητα φθογγοσήμων ....................................................................................................................................... 37
2. Χαρακτήρες ποιότητας ......................................................................................................................................... 38
6. ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ................................................................................................................... 41
7. ΦΘΟΡΕΣ ........................................................................................................................ 43
1. Μεταβολή κατά τόνο (μικτές μαρτυρίες). ............................................................................................................ 44
2. Μεταβολή κατά γένος ........................................................................................................................................... 45
3. Μεταβολή κατά τόνο και γένος (μικτές μαρτυρίες) .............................................................................................. 46
4. Μεταβολή κατά Ήχο............................................................................................................................................. 47
5. Μεταβολή κατά Ήχο και τόνο (μικτές μαρτυρίες) ............................................................................................... 48
8. ΧΡΟΕΣ ........................................................................................................................... 49
ΚΕΦ. Δ - ΟΙ ΗΧΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ....................................................................... 51
1. ΜΕΛΗ ........................................................................................................................... 52
1. Ειρμολογικά .......................................................................................................................................................... 52
2. Στιχηραρικά .......................................................................................................................................................... 52

141
 3. Παπαδικά .............................................................................................................................................................. 53
4. Καλοφωνικά ......................................................................................................................................................... 54
5. Απαγγελία – Εμμελής απαγγελία .......................................................................................................................... 54
2. ΓΕΝΗ - ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΦΘΟΡΕΣ ........................................................................................... 55
3. ΒΑΣΕΙΣ ........................................................................................................................... 56
4. ΚΛΙΜΑΚΕΣ - ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ................................................................................................... 57
1. Οκτάχορδο σύστημα (επταφωνία ή διαπασών) .................................................................................................... 57
2. Πεντάχορδο σύστημα (τετραφωνία ή τροχός) ...................................................................................................... 57
3. Τετράχορδο σύστημα (τριφωνία).......................................................................................................................... 57
5. ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΤΩΝ ΗΧΩΝ .................................................................................................... 59
6. ΕΠΕΙΣΑΚΤΑ ΜΕΛΗ ............................................................................................................. 60
7. ΑΠΗΧΗΜΑΤΑ .................................................................................................................. 61
8. ΔΕΣΠΟΖΟΝΤΕΣ ΦΘΟΓΓΟΙ - ΕΛΞΕΙΣ ...................................................................................... 64
1. Ήχος Α΄ ................................................................................................................................................................ 64
2. Ήχος Β΄ ................................................................................................................................................................. 65
3. Ήχος Γ΄ ................................................................................................................................................................. 65
4. Ήχος Δ΄ ................................................................................................................................................................. 65
5. Ήχος πλ. Α΄........................................................................................................................................................... 65
6. Ήχος πλ. Β΄ ........................................................................................................................................................... 65
7. Ήχος Βαρύς .......................................................................................................................................................... 65
8. Ήχος πλ. Δ΄ ........................................................................................................................................................... 66
9. ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ................................................................................................................... 67
10. ΗΘΟΣ ......................................................................................................................... 70
11. ΗΧΟΣ Α΄ ..................................................................................................................... 71
12. ΗΧΟΣ Β΄ ..................................................................................................................... 72
13. ΗΧΟΣ Γ΄ ...................................................................................................................... 73
14. ΗΧΟΣ Δ΄ ..................................................................................................................... 74
15. ΗΧΟΣ ΠΛ. Α΄ ............................................................................................................... 75
16. ΗΧΟΣ ΠΛ. Β΄ ................................................................................................................ 76
17. ΗΧΟΣ ΒΑΡΥΣ ................................................................................................................ 77
18. ΗΧΟΣ ΠΛ. Δ΄ ............................................................................................................... 79
ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ............................................................................. 80
ΚΕΦ. Ε - ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ - ΜΕΛΩΔΙΑ ................................................................................. 87
1. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ................................................................................................................ 88
1. Ίσον....................................................................................................................................................................... 88
2. Ολίγον ................................................................................................................................................................... 89
3. Πεταστή ................................................................................................................................................................ 90
4. Κεντήματα ............................................................................................................................................................ 90
5. Κέντημα και Υψηλή ............................................................................................................................................. 91
6. Απόστροφος .......................................................................................................................................................... 91

142
 7. Υπορροή ............................................................................................................................................................... 92
8. Ελαφρόν και Χαμηλή ........................................................................................................................................... 93
2. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ...................................................................................................... 94
3. ΥΠΗΧΗΣΗ - ΙΣΟΚΡΑΤΗΜΑ - ΚΑΝΟΝΑΡΧΗΜΑ ....................................................................... 95
4. ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ - ΜΟΝΟΧΟΡΔΟ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΑ .................................................................... 97
5. ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ - ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ..................................................................................... 99
1. Α΄ περίοδος : 1ος – 4ος αι..................................................................................................................................... 99
2. Β΄ περίοδος : 5ος – 7ος αι. .................................................................................................................................. 101
3. Γ΄ περίοδος : 8ος αι. έως σήμερα ........................................................................................................................ 102
ΚΕΦ. ΣΤ - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ .................................................................................................... 104
1. ΜΟΥΣΙΚΗ ΥΜΝΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ .............................................................. 105
2. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ..................................................................................................................... 116
3. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .............................................................................................................. 139
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ................................................................................................................. 141

143