Julia Pogodzińska

kl. IV F

Ryszard Kukliński – Zdrajca czy patriota? Na podstawie dostępnych źródeł

informacji przedstaw jego działania i dokonaj oceny jego postępowania.
Uzasadnij swoje opinie.

„Jack Strong” i „Mewa” – dwa pseudonimy, pod którymi ukrywał się pułkownik Ryszard
Kukliński, jeden z najsłynniejszych agentów działających na rzecz amerykańskiego wywiadu
w okresie trwania zimnej wojny. Kukliński, pomimo upływu czasu, to wciąż postać
niejednoznaczna i wzbudzająca w Polsce kontrowersje. Przez jednych uznawany jest za
bohatera narodowego, który uratował kraj i inne państwa Bloku Wschodniego od zagłady
przez drugich z kolei za zdrajcę, który złamał przysięgę wojskową.

Ryszard Kukliński urodził się 13 czerwca 1930 roku w Warszawie. Wychowywał się i
dorastał w rodzinie robotniczej, silnie związanej z tradycją Polskiej Partii Socjalistycznej.
Jego ojciec, Stanisław, był podczas II wojny światowej członkiem konspiracyjnej organizacji
niepodległościowej „Miecz i Pług” i poniósł śmierć w obozie koncentracyjnym.
Karierę w armii Kukliński rozpoczął tuż po zakończeniu wojny. Wstąpił w szeregi
Oficerskiej Szkoły Piechoty we Wrocławiu. W 1963 roku zaczął pracować w Sztabie
Generalnym Wojska Polskiego, gdzie dosłużył stanowiska szefa zarządu operacyjnego i
kierownika oddziału planowania strategiczno-obronnego.
W 1968 roku Ryszard Kukliński, jako oficer sztabowy, brał udział w opracowywaniu
planów inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Ten epizod z jego
życiorysu oraz brutalna pacyfikacja wystąpień robotniczych na Wybrzeżu, którą obserwował
w grudniu 1970 roku, miały wpłynąć na jego decyzję o nawiązaniu współpracy z CIA. W
latach 70. XX wieku sukcesywnie przekazywał Amerykanom plany strategiczne ZSRR i
całego Układu Warszawskiego, w tym również schematy ataku na kraje Paktu
Północnoatlantyckiego. Administracja Białego Domu w Waszyngtonie została uprzedzona
przez Kuklińskiego również o przygotowaniach do wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.
W nocy z 7 na 8 listopada 1981 roku obawiający się dekonspiracji agent został wraz z
żoną i dwoma synami potajemnie ewakuowany z kraju i przez Berlin Zachodni przedostał się
do Stanów Zjednoczonych. Za współpracę z CIA zapłacił wysoką cenę. W 1984 roku polski
sąd wojskowy skazał go zaocznie na karę śmierci za zdradę. Wyrok uchylono dopiero w 1997
roku. Ponadto dwaj jego synowie zginęli w USA w tajemniczych okolicznościach i możliwe,
że była to rosyjska zemsta.
Po przybyciu do Stanów Zjednoczonych Kukliński mianowany został ekspertem
Departamentu Obrony i Departamentu Stanu oraz otrzymał stopień pułkownika armii
amerykańskiej. Zmarł 11 lutego 2004 roku na udar mózgu w Tampie na Florydzie. Ceremonia
żałobna odbyła się na amerykańskim cmentarzu narodowym Arlington. Pułkownik Ryszard
Kukliński pochowany został w Alei Zasłużonych na cmentarzu wojskowym na Powązkach.
 Postawa płk. Kuklińskiego podzieliła społeczeństwo na dwie części. Jedni uważają go
za zdrajcę, który złamał przysięgę na wierność narodowi (oraz braterskiemu przymierzu) i
współpracował z wywiadem wrogiego mocarstwa. Drudzy, wprost przeciwnie, widzą w nim
bohatera, który przekazując USA informacje o znaczeniu strategicznym dotyczącym Układu
Warszawskiego, osłabił potęgę ZSRR. Tym samym przyczynił się do szybszego zakończenia
zimnej wojny.
Jako zastępca szefa Zarządu Operacyjnego Sztabu Generalnego WP miał dostęp do
tajnych wojskowych informacji. W ciągu 10 lat współpracy przekazał Amerykanom ponad 40
tys. stron dokumentów wojskowych. Dotyczyły one między innymi projektu ataku armii
państw Układu Warszawskiego na kraje Zachodniej Europy, planów użycia przez ZSRR
broni nuklearnej, danych technicznych najnowszego sowieckiego uzbrojenia, a także zamiaru
wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.
Zwolennicy Kuklińskiego argumentują jednak, że ujawniając wojskowe plany
Amerykanom, udaremnił radziecką interwencję wojskową w Polsce w 1981 roku. Ich
zdaniem, prezydent Carter ostrzegł wtedy pierwszego sekretarza ZSRR Leonida Breżniewa
przed konsekwencjami takiej interwencji. Skłoniło to Kreml do zaniechania swoich planów.
W zamian Moskwa posłużyła się gen. Wojciechem Jaruzelskim i stanem wojennym jako
sposobem zniszczenia „Solidarności”. Na zarzut nie poinformowania opozycji w Polsce
odpowiadają, że ostrzeżenie „Solidarności” mogłoby zostać potraktowane jako prowokacja, a
gdyby uwierzono i „Solidarność” zaczęła przygotowania do stawienia oporu, wtedy
interwencja ZSRR w Polsce stałaby się bardziej prawdopodobna.
Ujawniając Amerykanom plany wojsk Układu Warszawskiego, udaremnił potencjalną
inwazję Armii Radzieckiej na Zachód, w wyniku której Polska zostałaby zniszczona.
Nawiązując współpracę z CIA, Kukliński uczynił to, co do niego należało – miał na uwadze
bezpieczeństwo Polski. Wojsko Polskie miało, według tych dokumentów, zająć Danię i
północną część Niemiec. Skutkiem tych działań z pewnością byłby kontratak nuklearny.
Dostarczając informacje, chciał zapobiec takiej wojnie i wytrącić Sowietom z rąk efekt
zaskoczenia. Z amerykańskich archiwów wynika, że dzięki jego informacjom NATO
zmieniło koncepcję obrony Europy – zamiast broni atomowej postanowiono użyć broni
konwencjonalnej.
Przeciwnicy płk. Kuklińskiego twierdzą natomiast, że mimo że swoim działaniem
Kukliński osłabiał Układ Warszawski, narażał także interesy polskiego narodu. Pytają
również, skąd miał pewność, że Stany Zjednoczone były wówczas przyjacielem Polski.
Ponadto, ich zdaniem, gdyby wybuchła wówczas wojna, informacje przekazane przez
Kuklińskiego naraziłyby naszych żołnierzy na większe straty. Pozycje polskich jednostek
byłyby dobrze znane natowskim dowódcom i nie mielibyśmy szans na obronę.
Uważają że Kukliński to zdrajca, który sprzeniewierzył się złożonej przysiędze.
Polska, choć nie była suwerenna, dla obywateli była ojczyzną, której żołnierz ślubował
bronić. Wierność przysiędze wojskowej jest fundamentem każdej armii. Poza tym, według
nich, postać oficera, który występuje przeciwko swojemu państwu, nie może być moralnym
wzorem. Krytycy pułkownika zarzucają, że złamał on przysięgę wojskową i działał ze szkodą
dla własnej ojczyzny.
W dyskusji na temat płk. Kuklińskiego padło wiele pytań. Kogo (lub co) zdradził? Komu (lub
czemu) pozostał wierny? Zakładając, że zdradza się rządzącego, to czy mógł zdradzić w
latach 70 i 80 XX wieku naród, który wolność odzyskał dopiero w wyborach do parlamentu
latem 1991 roku? Kto rządził na ziemiach polskich w latach 1944–1989? Niewątpliwie postać
płk. Kuklińskiego będzie jeszcze długo wzbudzać gorące dyskusje.

LITERATURA
Sławomir Koper, Wielcy szpiedzy w PRL, Warszawa 2014.
Pułkownik Kukliński – bohater czy zdrajca?, www.polska-zbrojna.pl [dostęp 2.03.2023]
Krzysztof Majak, "Jack Strong" wchodzi do kin. Wraca pytanie: Czy Ryszard Kukliński był
bohaterem, czy zdrajcą? [opinie], www.natemat.pl [dostęp 2.03.2023]