WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA WOJSK LĄDOWYCH

im. Gen. Tadeusz Kościuszki

ZAKŁAD TEORII I PRAKTYKI STRZELAŃ

„METODYKA PRZYGOTOWANIA I PROWADZENIA ZAJĘĆ

ZE SZKOLENIA OGNIOWEGO”

Poradnik metodyczny

WROCŁAW

2004
 WSTĘP

Przemiany dokonane w naszym państwie w wyniku transformacji społeczno-ustrojowej wymagały

i wymagają nadal nowego spojrzenia na procesy edukacji w wojsku.
Zmiana struktur organizacyjnych, wprowadzenie na wyposażenie nowoczesnego sprzętu
bojowego, skrócenie czasu szkolenia żołnierzy oraz wprowadzenie nowoczesnych urządzeń
treningowych (trenażerów i symulatorów) wykorzystywanych do szkolenia wymagały i wymagają
dalszego doskonalenia metod i form nauczania.
Pomimo tych zmian nie można pozwolić sobie na obniżenie poziomu skuteczności kształcenia,
w tym szczególnie w aspekcie praktycznego przygotowania podchorążych i słuchaczy WSOWLąd. do
realizacji przyszłych zadań w jednostkach wojskowych.
Szkolenie ogniowe jest jednym z zasadniczych działów szkolenia bojowego żołnierzy za które
odpowiada dowódca. Biorąc pod uwagę stosunkowo dużą liczbę godzin szkoleniowych, należy
stwierdzić, że zakres tematyczny skupia różnorodną i szeroką problematykę obejmującą : budowę
i eksploatację sprzętu uzbrojenia, teorię i zasady strzelania, technikę strzelania, obserwację, rozpoznanie
i określanie odległości do celów, rzucanie granatami, strzelania oraz metodykę szkolenia ogniowego.
Mając na uwadze kompetencyjny zakres obowiązków oraz zasadę „Dowodzisz-Szkolisz-
Odpowiadasz”, ciężar odpowiedzialności za wyszkolenie żołnierzy spoczywa na dowódcy plutonu – jako
organizatora i kierownika zajęć oraz dowódców drużyn występujących w roli instruktorów.
Można zatem założyć, że osiągnięcie celów szkoleniowych każdych zajęć a w następstwie całego
okresu szkolenia zależał będzie od poziomu metodycznego przygotowania oraz sposobu organizowania
i prowadzenia zajęć przez kadrę niższych szczebli dowodzenia.
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom kadr dowódczych z jednostek wojskowych oraz w celu
ujednolicenia kształcenia i szkolenia podchorążych naszej uczelni, bardzo pomocnym źródłem wiedzy z
zakresu metodyki szkolenia ogniowego może okazać się proponowany przez autorów niniejszy
podręcznik – jako poradnik metodyczny. Zawiera on wiele wskazówek oraz przykładów dotyczących
przygotowania, zorganizowania i prowadzenia zajęć ze szkolenia ogniowego w roli dowódcy plutonu jak
i dowódcy drużyny – instruktora.
Poradnik składa się z czterech rozdziałów oraz załączników. W części pierwszej przedstawiono
ogólne zasady przygotowania i organizowania zajęć ze szkolenia ogniowego. Zaprezentowano najczęściej
występujące formy i metody szkolenia oraz środki dydaktyczne wykorzystywane podczas zajęć
praktycznych.
Rozdział drugi zawiera elementy metodyki w zakresie przygotowania i prowadzenia zajęć z
budowy i działania broni ręcznej. Przedstawiono w nim sposób przygotowania zajęć, zaproponowano
organizację zapewniającą osiągnięcia optymalnych celów szkoleniowych oraz opracowano wskazówki
instruktorsko-metodyczne dotyczące nauczania podstawowych zagadnień z zakresu budowy i działania
broni strzeleckiej.
Rozdział trzeci poradnika dotyczy metodyki przygotowania i prowadzenia zajęć praktycznych ze
szczególnym uwzględnieniem nauczania zagadnień realizowanych w okresie szkolenia podstawowego.
Zawiera on również wskazówki do opracowania planu-konspektu oraz planu pracy instruktora
prowadzącego zagadnienia w pomocniczych punktach nauczania.
W ostatnim rozdziale przedstawiono obowiązki osób funkcyjnych wyznaczonych na czas zajęć
praktycznych z użyciem amunicji bojowej. Uzupełnieniem poradnika są załączniki, w których
zaprezentowano przykładowe plany-konspekty oraz plany pracy instruktora do zajęć z budowy
i eksploatacji uzbrojenia oraz praktycznych zajęć z użyciem amunicji bojowej.
Prezentowany poradnik nie jest opracowaniem zamkniętym i nie stanowi odrębnej całości.
Uwzględniono w nim wiele treści i zasad obowiązujących w innych dokumentach normatywnych
wykorzystywanych w szkoleniu ogniowym. Można przyjąć, że jest pewną wykładnią działania
metodycznego, wskazującą określone rozwiązania, które czytelnik powinien uwzględnić podczas
przygotowania, organizowania i prowadzenia zajęć ze szkolenia ogniowego.

1. ORGANIZOWANIE, PRZYGOTOWANIE I PROWADZENIE ZAJĘĆ.

Jednym z najważniejszych elementów szkolenia bojowego jest szkolenie ogniowe. Aby proces
szkolenia ogniowego przebiegał prawidłowo należy między innymi właściwie go zorganizować,
przygotować i przeprowadzić.
Podstawową formą realizacji procesu w szkoleniu ogniowym są zajęcia praktyczne. Zgodnie z
ustaleniami metodycznymi powinno się je prowadzić na placach ćwiczeń, poligonach, strzelnicach oraz
gabinetach specjalistycznych, odpowiednio przygotowanych do prowadzenia zajęć z budowy
i eksploatacji broni strzeleckiej, pokładowej a także amunicji oraz granatów ręcznych.
Na organizację szkolenia bezpośrednio wpływają :
 cele i treści kształcenia (szkolenia) ;
 warunki i możliwości bazy polowej (w tym ilość i pojemność strzelnic, placów ćwiczeń
ogniowych) ;
 warunki i możliwości bazy gabinetowej ;
 liczba i możliwości wykorzystania środków dydaktycznych (trenażerów, symulatorów,
rzutników, plansz poglądowych itp.) ;
 liczba instruktorów oraz
 liczba szkolonych.
W metodyce zakłada się, że optymalną formą organizacyjną zajęć byłby taki model, który każdemu
dowódcy zapewniłby możliwość bezpośredniego kontaktu i nauczania podległych mu żołnierzy. Nie jest
to w pełni możliwe. W przypadku zajęć praktycznych ze szkolenia ogniowego, dlatego też dąży się do
tego celu poprzez stosowanie najbardziej efektywnych form i metod nauczania.
Charakterystyczną zasadą szkolenia ogniowego szczególnie w okresie podstawowym jest konieczność
organizowania zajęć w małych grupach osobowych w punktach nauczania
Punkt (łac. punktum) – miejsce, stanowisko.1
Punkt nauczania (PN) to miejsce (rejon) odpowiednio przygotowany pod względem technicznym na
którym odbywa się nauczanie lub doskonalenie zasadniczych zagadnień szkoleniowych. W nich to
realizuje się różne treści nauczania. Prowadzącymi zajęcia w punktach nauczania są instruktorzy. Ponadto
w szkoleniu ogniowym organizuje się pomocnicze punkty nauczania (PPN). Pomocnicze punkty
nauczania organizuje się najczęściej w celu doskonalenia słabo opanowanych czynności (zagadnień)
realizowanych w toku przeprowadzonych uprzednio lub w trakcie trwania zajęć ze szkolenia ogniowego.
Ogólnie przyjmuje się, że czas prowadzonych zajęć w pomocniczym punkcie nauczania nie powinien
przekraczać połowy czasu przeznaczonego na realizację szkolenia w punkcie nauczania. W celu
sprawdzenia stopnia opanowania przez szkolonych nabytych umiejętności kierownik zajęć może
organizować również punkt kontrolny. Funkcje instruktorskie w szkoleniu ogniowym spełnia młodsza
kadra dowódcza.
Instruktor (łac. Instructor) – 1. specjalista udzielający wskazówek ; 2 – żołnierz uczący innych
żołnierzy postanowień, instrukcji, regulaminów.2
W założeniach szkoleniowych przewiduje się aby funkcje instruktorskie powierzyć młodszej kadrze
(podoficerom) dążąc do tego by byli fachowcami w wąskiej dziedzinie szkolenia ogniowego np.
działonowy-operator, celowniczy granatnika.
W szkoleniu ogniowym instruktor uczy praktycznego wykonywania czynności związanych z
opanowaniem techniki przygotowania oraz wykorzystania w działaniach taktycznych sprzętu uzbrojenia
i elektroniki będącej na wyposażeniu pododdziału.
Przyjmując postać równoległą zajęć, rozwiązania organizacyjne i ćwiczenia są prowadzone w
podobny sposób we wszystkich punktach nauczania. Wystąpić mogą w okresie przygotowania żołnierza
specjalisty, gdzie żołnierze zostaną oddelegowani do ośrodków szkolenia (elewi szkoleni na dowódców
drużyn /załóg/, działonowych-operatorów /działonowych/ i kierowców wozów bojowych). Wszystkie
zagadnienia realizowane są w ściśle ustalonym porządku, wynikającym z logicznego układu materiału
szkoleniowego. Sposób ten ma jednak cechy ujemne, wymaga bowiem użycia znacznej ilości sprzętu
potrzebnego jednocześnie we wszystkich punktach nauczania.
1
„Słownik wyrazów obcych”, PIW, Warszawa 1967
2
Tamże s. 297
 W pododdziałach liniowych piechoty, które są wyposażone w zróżnicowane wzory uzbrojenia,
występuje rozbudowana organizacja zajęć. Może ona znaleźć swoje miejsce w dużej mierze w okresie
szkolenia podstawowego, gdzie występuje ujednolicony program w skali WOJSK LĄDOWYCH.
W czasie prowadzenia zajęć ze zmianą punktów nauczania w każdym z nich realizuje się różne
zagadnienia, doskonali się wykonywanie czynności przewidzianych w programie. Umożliwia to
jednocześnie realizację zagadnień z różnych działów szkolenia, a także maksymalne wykorzystanie
sprzętu i środków nauczania.
Trzecim sposobem przeprowadzenia zajęć jest sposób mieszany, polegający na tym, że we
wszystkich punktach nauczania przerabia się jednocześnie różne zagadnienia.
Zastosowanie tego sposobu umożliwia kompleksową realizację zagadnień ze wszystkich działów
szkolenia ogniowego, przy jednoczesnym zachowaniu logicznego układu treści materiału. Ujemną jego
cechą jest skomplikowana organizacja i utrudnione kierowanie przebiegiem zajęć.
Dowódca występujący w czasie zajęć prowadzonych z pododdziałem jako kierownik ćwiczenia lub
instruktor, zapewnia w poszczególnych punktach i pomocniczych punktach nauczania bezpośredni
kontakt młodszej kadry dowódczej z podległymi im etatowo żołnierzami.
Szkolenie ogniowe jest specyficznym przedmiotem w którym, większość zajęć prowadzona jest w
małych grupach. Dzięki temu można sposób przekazywania wiedzy dostosować do poziomu szkolonych,
dokładniej obserwować ich postępy oraz wykrywać błędy popełnione w trakcie ćwiczenia. Organizacja
nauczania w małych grupach umożliwia stosowanie zasady indywidualnego nauczania.

Przygotowanie zajęć ze szkolenia ogniowego obejmuje :

 osobiste przygotowanie się dowódcy ;
 przygotowanie instruktorów ;
 przygotowanie zabezpieczenia materiałowo-technicznego.

Na osobiste przygotowanie się dowódcy (kierownika zajęć) składa się :

 zapoznanie się z programem (studiowanie tematu, celu, zagadnień oraz wskazówek
organizacyjno-metodycznych) ;
 opracowanie wstępnej koncepcji zajęć ;
 przestudiowanie literatury ;
 uściślenie koncepcji i opracowanie konspektu ;
 przedłożenie konspektu przełożonemu do zatwierdzenia.
 Konspekt do zajęć może być bardziej lub mniej rozwinięty zależnie od doświadczenia
i umiejętności metodycznych prowadzącego, tematu czy formy zajęć. Zawierać może skróconą treść
zajęć, niekiedy ważniejsze zagadnienia lub tylko samą organizację. Zawsze, jednak powinien być
pomocą w prowadzeniu zajęć oraz potwierdzeniem przygotowania prowadzącego. Celowym jest, aby
kierownik zajęć posiadał akceptowany przez swojego przełożonego konspekt. Cechą charakterystyczną
każdego konspektu powinny być silne akcenty metodycznego oddziaływania na uczestników zajęć oraz
wzorcowe przykładowe rozwiązania metodyczne każdego zagadnienia szkoleniowego. Ważnym
czynnikiem powinny być również przeanalizowane do potrzeb i możliwości szkoleniowych kwestie
związane z wykorzystaniem sprzętu, środków dydaktycznych oraz miejsca ćwiczenia (place treningów
ogniowych, strzelnice).
Wzorowy układ Planu-konspektu przedstawiono w podrozdziałach 2.2 i 2.3, natomiast przykładowe
Plany-konspekty do wybranych zajęć ze szkolenia ogniowego zawarte zostały w załącznikach niniejszego
opracowania.
Największy wpływ na efektywność procesu szkolenia mają jednak instruktorzy, którzy mają podczas
realizacji zajęć bezpośredni kontakt ze szkolonymi. Dlatego też kolejnym krokiem w przygotowaniu
zajęć (ćwiczeń) po opracowaniu przez kierownika zajęć konspektu i jego zatwierdzeniu u przełożonego –
jest przygotowanie instruktorów (dowódców drużyn).
Przygotowanie instruktorów obejmuje ich udział w instruktażu oraz osobiste przygotowanie się do
zajęć. Instruktaż organizuje się 1-3 dni przed zajęciami w rejonie (pomieszczeniu), w którym będą
prowadzone. Celowe jest poprzedzenie go zapoznaniem instruktorów z tematem, organizacją i treścią
zajęć, przez co unika się straty czasu w terenie. Na podstawie otrzymanych wskazówek instruktorzy
przygotowują się do zajęć, studiując zalecane materiały. W czasie instruktażu sprawdza się ich
wiadomości
i umiejętności, wyznacza miejsce zajęć (ćwiczeń), omawia potrzeby materiałowo techniczne, sposoby
wykorzystania sprzętu i środków nauczania. Następnie realizowane są fragmenty ćwiczeń.
Instruktaż można prowadzić w następujący sposób :
 prowadzący pokazuje sposób nauczania danego zagadnienia lub czynności,
a następnie wyznaczony instruktor powtarza pokazany fragment ;
 prowadzący kolejno wyznacza instruowanych i poleca im prowadzenie danego zagadnienia,
sam natomiast obserwuje ich czynności i koryguje popełnione błędy ;
 prowadzący łączy elementy tych dwóch sposobów.
 W zakończeniu instruktażu prowadzący udziela wskazówek organizacyjno metodycznych, omawia
warunki bezpieczeństwa oraz wyznacza odpowiedzialnych za przygotowanie sprzętu i środków
nauczania. Podczas instruktażu instruktorzy sporządzają notatki, które będą stanowić podstawę do
opracowania ich planów pracy. W czasie osobistego przygotowania się do zajęć instruktorzy uzupełniają
tę notatkę (plan) danymi wpisanymi z instrukcji i podręczników. Przykładowe „Plany Pracy
Instruktorów” zostały zaprezentowane w podrozdziałach 2.4 i 3.4 oraz w załącznikach.

Prowadzenie zajęć ze szklenia ogniowego.

Aby nauczanie przyniosło zamierzone rezultaty i zostały osiągnięte cele szkoleniowe, powinno być
nie tylko gruntownie przemyślane i przygotowane, ale również umiejętnie prowadzone. Każdy dowódca
powinien umieć przeprowadzić zajęcia ze szkolenia ogniowego przy zachowaniu odpowiedniej
kolejności postępowania :
Część wstępna (od 10-15 % czasu ogólnego)
 przyjęcie meldunku ;
 sprawdzenie broni, amunicji, sprzętu i środków pozoracji ;
 podanie tematu, celu i głównych zagadnień ;
 pytania kontrolne ;
 omówienie warunków bezpieczeństwa obowiązujących na zajęciach.
Część główna (75-80 % czasu ogólnego)
 przekazanie nowego materiału ;
 powiązanie nowego materiału z poprzednio przerobionym ;
 doskonalenie nabytych umiejętności ;
 kontrola i ocena osiągniętych wyników.
Część końcowa (5-10 % czasu)
 przyjęcie meldunku ;
 zebranie i sprawdzenie środków pozoracji pola walki, uzbrojenia i sprzętu ;
 przejrzenie broni i amunicji ;
 podanie stopnia realizacji celu zajęć ;
 omówienie błędów i niedociągnięć stwierdzonych podczas zajęć ;
 podanie ocen indywidualnych i ocenę ogólną za zajęcia ;
 podanie tematu i terminu kolejnych zajęć oraz sposobu przygotowania się do nich.
Część wstępna obejmuje czynności organizacyjne i przygotowawcze. W części tej dowódca podaje
temat zajęć, przedstawia cel zajęć, który pełni rolę informacyjną uświadamiając szkolonym, czy
najistotniejszym elementem ćwiczenia jest sprawdzenie danych umiejętności i ich doskonalenie, czy
nauka nowych. Nawiązuje do warunków bezpieczeństwa.
Przeznaczeniem części zasadniczej jest nauczanie, doskonalenie oraz sprawdzenie nabytych
wcześniej przez szkolonych umiejętności. Kierownik ćwiczeń, oprócz czynności organizacyjnych
i kontroli pracy instruktorów w punktach nauczania może prowadzić szkolenie w jednym z głównych
punktów nauczania.
W części końcowej zajęć kierownik ćwiczeń nakazuje instruktorom zebranie i sprawdzenie środków
materiałowo-technicznych (jeżeli takie występują), przejrzenie broni i amunicji. Czynności te mogą
zostać wykonane na zbiórce kończącej zajęcia (w obecności wszystkich instruktorów i szkolonych) lub
też zarządzić wykonanie tych czynności wcześniej, przed końcową zbiórką, na własnych punktach
nauczania. Omawia również przebieg i uzyskany rezultat zajęć. W omówieniu uwzględnia stopień
osiągnięcia założonego celu, dodatnie i ujemne strony zajęć, podaje oceny, natomiast stwierdzone
niedociągnięcia nakazuje usunąć w ramach nauki własnej lub dodatkowych zajęć.

1.1. Formy i metody nauczania stosowane w szkoleniu ogniowym.

W celu osiągania bardzo dobrych wyników należy podczas zajęć ze szkolenia ogniowego stosować
odpowiednie formy i metody nauczania. Obowiązkiem każdego dowódcy i instruktora jest nie tylko
znajomość podstawowych form i metod, ale przede wszystkim umiejętność właściwego doboru
i wykorzystania ich w konkretnych warunkach.
Głównym celem, któremu powinny być podporządkowane wszystkie przedsięwzięcia szkoleniowe,
jest wyrobienie prawidłowych nawyków w obsługiwaniu uzbrojenia (sprzętu) oraz działaniu na polu
walki, a także osiągnięcia samodzielności w wykonywaniu zadań bojowych. Podstawowym warunkiem
skutecznego szkolenia jest aktywność wszystkich żołnierzy wynikająca z zainteresowań oraz właściwego
stosunku do szkolenia, a także umiejętność organizowania i prowadzenia zajęć przez dowódców. Należy
więc stwierdzić, że dobrze zorganizowane szkolenie charakteryzuje się tym, że zauważony cel jest
osiągany przez wykorzystanie inicjatywy szkolonych, umiejętnie kierowanej przez prowadzącego zajęcia.
Z praktyki wiadomo, że osiągnięcie dobrych wyników w szkleniu zależy od stosowania odpowiednio
dobranych form i metod szkolenia. Formy i metody szkolenia pododdziałów są uzależnione od
problematyki (przedmiotów szkoleniowych) oraz celów (umiejętności), jakie powinny być osiągnięte w
toku szkolenia. Właściwy ich dobór oraz prawidłowe wykorzystanie zapewnia dobrą organizację a w
efekcie osiągnięcie celów szkoleniowych adekwatne do poniesionych nakładów (efektów
szkoleniowych), które stanowią istotny czynnik zdolności bojowej wojsk do wykonania zadań zgodnie z
ich przeznaczeniem. Szkolenie pododdziałów prowadzi się w obiektach (pomieszczeniach) koszarowych,
przede wszystkim w terenie. Ta różnorodność szkolenia nakazuje wykorzystanie odpowiednich form i
metod nauczania.
Forma to zewnętrzna, organizacyjna strona każdych zajęć, na które składają się czynności o
charakterze organizacyjnym, przestrzennym, materiałowym i czasowym. Formy nauczania odpowiadają
na pytania: gdzie ? kiedy ? dla kogo ? w jakim celu ? i w jakich warunkach organizuje się dane
przedsięwzięcie ?
Dobór form zależy od wielu czynników, m.in. od:
 celu, treści i miejsca zajęć ;
 możliwości technicznych i materiałowych ;
 poziomu przygotowania.
Najczęściej stosowane w szkoleniu ogniowym formy nauczania przedstawiono na
Rysunku 1.1.

FORMY NAUCZANIA

TEORETYCZNE PRAKTYCZNE
wykład ćwiczenia ze sprzętem
repetycje ćwiczenia w terenie
seminarium strzelanie
instruktaż
zajęcia instruktorsko-metodyczne
zajęcia instruktażowo-metodyczne
metodyczne zajęcia pokazowe
pokaz broni i sprzętu
trening ogniowy

Rys. 1.1. Formy nauczania stosowane w szkoleniu ogniowym

Wykład polega na ustnym przekazywaniu odpowiednio uporządkowanych treści.

W szkoleniu ogniowym jest stosowany w ograniczonym zakresie, przede wszystkim w pododdziałach
szkolnych. Decydując się na prowadzenie wykładu, należy zapewnić mu wysoki poziom merytoryczny i
metodyczny. W czasie wykładu należy szeroko wykorzystywać pomoce szkoleniowe, schematy,
foliogramy, przezrocza oraz filmy szkoleniowe.
 Repetycje mają na celu utrwalenie uprzednio przerabianego materiału i sprawdzenie stopnia jego
opanowania. Są one realizowane zarówno w salach wykładowych, jak i na strzelnicach (placach
ćwiczeń).
Seminarium ma na celu pogłębienie znajomości ważniejszych zagadnień teoretycznych, wyrobienie
umiejętności logicznego myślenia i zwięzłego formułowania myśli, umiejętności rozumowania i
wnioskowania. Dotyczy ono głównie zagadnień teorii i zasad strzelania.
Ćwiczenia ze sprzętem są stosowane podczas nauczania budowy i eksploatacji uzbrojenia oraz
podczas ćwiczeń na trenażerach. Zapewniają one słuchaczom łatwy dostęp do sprzętu, makiet trenażerów
itp.
Ćwiczenia w terenie są podstawową formą zajęć ze szkolenia ogniowego. Odbywają się na placach
ćwiczeń, strzelnicach, poligonach, z wykorzystaniem sprzętu bojowego, szkolnego, trenażerów
i obiektów szkoleniowych. W czasie tych zajęć są realizowane cele szkoleniowe związane z nauczaniem,
doskonaleniem i kontrolą postępów nauczania.
Trening ogniowy jest formą doskonalenia i utrwalania umiejętności, przekształcenia ich w nawyki i
wyrabiania sprawności. Treningi prowadzi się głównie na placach ćwiczeń i obiektach szkoleniowych z
wykorzystaniem sprzętu bojowego (szkolnego) oraz trenażerów i symulatorów.
Zajęcia instruktorsko-metodyczne stanowią formę szkolenia – głównie młodszej kadry dowódczej –
stosowaną przede wszystkim podczas kursów instruktorsko-metodycznych. Zajęcia te mają na celu
przygotowanie dowódców do prowadzenia szkolenia z pododdziałami. Wszyscy uczestnicy zajęć
instruktorsko-metodycznych muszą być przygotowani do przerabiania wybranego tematu ; powinni
otrzymać instruktaż od prowadzącego szkolenie i opracować plany-konspekty. W zależności od celu
zajęć, ich uczestnicy występują raz w roli kierownika, innym razem – szkolonych.
Metoda to wewnętrzna, organizacyjna strona każdego zajęcia. Odpowiada na pytanie jak uczyć ? W
jaki sposób przekazywać słuchaczom wiedzę ?
Z obserwacji wynika, że w szkoleniu ogniowym – podczas każdych zajęć – stosuje się na ogół kilka
różnorodnych metod, wzajemnie powiązanych i wspomagających się.
Wybór metody zależy od wielu czynników :
 od głównych i szczegółowych celów szkoleniowych ;
 od specyfikacji nauczania danego tematu ;
 warunków lokalowych ;
 bazy materiałowo-technicznej ;
 przygotowania i doświadczenia prowadzącego zajęcia.
Najczęściej stosowane metody nauczania w szkoleniu ogniowym przedstawiono na rysunku 1.2.

METODY NAUCZANIA

słowne poglądowe praktyczne aktywizujące

pokaz

kompleksowo-
opis problemowa

ćwiczenie
objaśnienie sytuacyjna
praktyczne

wykład trening programowana

dyskusja instruktaż inscenizacji

praca z
książką

Rys. 1.2. Metody nauczania stosowane w szkoleniu ogniowym

Ze względu na mnogość metod nauczania , jakimi posługują się wykładowcy (dowódcy) w procesie
nauczania budowy uzbrojenia oraz teorii i praktyki strzelań, scharakteryzowane zostaną metody
najczęściej stosowane, a mianowicie : pokaz, opis, demonstrowanie, ćwiczenia praktyczne.
Pokaz jako metoda. Metodami poglądowymi nazywamy takie metody nauczania,
w których słuchacze zdobywają wiedzę na podstawie oglądanych przez siebie zjawisk, procesów pracy,
urządzeń, makiet, przekrojów, plansz itp.
Pokaz i obserwacja w szkoleniu ogniowym zajmują poważne miejsce. Pozwalają one w krótkim
czasie zapoznać słuchaczy ze sprzętem, zjawiskiem lub czynnością. Prawidłowo przeprowadzony pokaz
powinien spełniać kilka podstawowych wymagań dydaktycznych :
 słuchacze winni wiedzieć co mają obserwować i dlatego – w toku pokazu – nauczyciel kieruje
odpowiednio uwagę ;
  należy zapewnić wszystkim słuchaczom warunki dobrej widoczności ;
 należy starać się o włączenie do procesu przestrzegania większej liczby zmysłów,
a więc poza zwykłym oglądem, również zapoznanie za pomocą dotyku, słuchu itp.;
 podczas pokazu słuchacze winni mieć możność oglądania przedmiotów, zjawisk, czynności z
różnych stron ;
 każdy pokaz powinien być dobrze przygotowany i sprawdzony przez nauczyciela,
a dopiero później sprawnie przeprowadzony.
Opis. Należy do najprostszych i często stosowanych metod w szkoleniu ogniowym, zwłaszcza
podczas zapoznawania słuchaczy ze sprzętem uzbrojenia, zjawiskami z teorii strzelania, sposobami
wykonania określonych czynności itp. Wiąże się on ze słowem i obrazowym przedstawieniem
składników zdarzeń zachodzących w urządzeniach czy też procesach. Polega on na podaniu części
składowych przedmiotu, prostych zjawisk albo ich właściwości i cech. Opis spełni swe zadanie, gdy
szkolony może zobaczyć wyraźny obraz całości sprzętu, zjawiska lub czynności. Opisy często związane
są z pokazem lub opowiadaniem.
Demonstrowanie w nauczaniu praktycznym. Przedmiotem demonstracji są zawarte
w programach odpowiednie tematy, realizowane w ramach zajęć praktycznych, ćwiczeń
w terenie ze sprzętem. Ich celem jest pełna integracja kształcenia teoretyczno-praktycznego.
Tematem demonstracji w odniesieniu do podchorążych może być np. przygotowanie przedziału
bojowego do strzelania, zgrywanie celownika z armatą itp. Od prowadzącego wymaga się, aby
demonstrowane czynności odbywały się w normalnym tempie, można też powtórzyć czynności.
Podstawę demonstracji stanowi m.in. dobra organizacja oraz dokładne określenie przedmiotu i celu
obserwacji.
Ćwiczenie praktyczne. Jest to wielokrotne powtarzanie czynności stanowiących treść ćwiczenia,
zorganizowane w przemyślny sposób i wymagające wykorzystania środków zapewniających rozwijanie
umiejętności. Ćwiczenie służy kształtowaniu i utrwaleniu umiejętności oraz podwyższaniu sprawności
wykonania danej czynności. Wyzwala on u szkolonych aktywność motoryczną, która jest tym większa,
im lepiej uświadomią sobie zadania stojące przed nimi, a także cele i model danego działania. Każde
ćwiczenie praktyczne powinno być poprzedzone pokazem, opisem, objaśnieniem bądź instruktażem.
1.2. Środki dydaktyczne stosowane w szkoleniu ogniowym.

Środki dydaktyczne – to przedmioty materialne , które dostarczają uczniom określonych bodźców

oddziaływujących na ich wzrok, słuch, dotyk itd. – ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznanie
rzeczywistości , dzięki czemu usprawniają proces nauczania – uczenia się, a przez to wpływają korzystnie
na jego efekty końcowe. Słowo „przedmiot”, użyte w powyższej definicji, odnosi się zarówno do
przedmiotów oryginalnych, jak i ich zastępników modelowych, obrazowych, słownych lub
symbolicznych.
Tak rozumiane środki dydaktyczne spełniają w procesie nauczania – uczenia się następujące funkcje:
 ułatwiają uczniom poznawanie określonych rzeczy, zjawisk i procesów poprzez ich
reprezentowanie (w tym sensie środki dydaktyczne są „środkami pomocniczymi”) lub
pośredniczenie między owymi rzeczami (w tym przypadku stanowią „środki pośredniczące”);
 wspomagają myślenie uczniów, ułatwiając im analizę, syntezę i porównywanie poznawanych
rzeczy i zjawisk oraz formułowanie określonych uogólnień, w tym pojęć będących podstawowym
składnikiem naszej wiedzy o rzeczywistości;
 zastępują (lub uzupełniają) czynności dydaktyczne nauczyciela, np. w postaci zaprogramowanych
tekstów, nagranych na wideo wykładów itp.3

Techniczne środki dydaktyczne ułatwiają nauczanie, utrwalanie i doskonalenie umiejętności

posługiwania się uzbrojeniem. Umożliwiają także dokonywanie kontroli wiedzy, umiejętności i nawyków
nabytych przez podchorążych w procesie dydaktycznym. Zakres kontrolowanych i ocenianych czynności
może być bardzo różny. Nie ulega jednak wątpliwości, że techniczne środki dydaktyczne a głównie
urządzenia elektroniczne, zapewniają bardziej obiektywną i wiarygodną kontrolę i ocenę w porównaniu
do urządzeń prostych (nasadka kontrolna), gdzie ocena danej umiejętności uzależniona jest od
doświadczenia instruktora.
Techniczne środki dydaktyczne stosowane w kształceniu ogniowym podchorążych niewątpliwie
sprzyjają osiąganiu celów szkoleniowych. W kształceniu studentów powierza się im następujące zadania:
 wprowadzające, które polegają na przygotowaniu do aktywnego zdobywania wiedzy ;
 ilustracyjne, które polegają na zobrazowaniu przekazywanych treści ;
 źródłowe, które polegają na tym, że środki dydaktyczne stanowią zasadniczy materiał poznania
wiedzy ;
 weryfikacyjne, które polegają na ocenie rozwiązań wykonywanych zadań ;
 ćwiczeniowe, które polegają na pomaganiu w uogólnianiu wiedzy ;

3
Kupisiewicz Cz., Dydaktyka ogólna. Wyd. I. Warszawa 2000, s. 177.
  łączenia teorii z praktyką, które polegają na ukazaniu możliwości zastosowania wiedzy
teoretycznej w praktyce ;
 kontrolne, które polegają na udziale w kontroli wiedzy i umiejętności studentów.

Pojawienie się w ostatnich latach dużej ilości elektronicznych środków dydaktycznych wywiera
znaczny wpływ na organizację procesu szkolenia ogniowego. Pamiętać należy jednak, że środki te są
elementem wspomagającym proces dydaktyczny. Wobec tego dobrane powinny być racjonalnie, w ilości
niezbędnej i właściwie połączone z metodami nauczania.
Warto tu wskazać na fakt, że najdoskonalszy sprzęt i urządzenia zastosowane w szkoleniu same
przez się nie decydują jeszcze o poziomie nauczania, jeżeli prowadzący zajęcia nie opanował podstaw
teorii i metodyki ich wykorzystania. Tylko fachowe pod względem metodycznym, ich wykorzystanie
może przyczynić się do aktywizacji podchorążych i wpłynąć na efektywność zajęć dydaktycznych.
Muszka uniwersalna jest wykorzystywana przede wszystkim podczas nauczania celowania.
Umożliwia ona pokazanie ustawienia przyrządów celowniczych, nauczanie prawidłowego celowania
i wybór punktu celowania, a także wskazania błędów celowania. Przed przystąpieniem do nauczania
należy zapoznać szkolonych z budową muszki i sposobem posługiwania się nią. Następnie pokazać
prawidłowe celowanie (ustawienie muszki w szczerbinie) i krótko objaśnić. Szkoleni każdą pokazaną
czynność powinni wykonywać pod kontrolą. Popełnione błędy omawia się.
Diafragma uniwersalna służy do pokazania szkolonym właściwego położenia muszki w szczerbinie
oraz prawidłowego wykorzystaniem broni zamocowanej w stojaku. Można również pokazać typowe
błędy popełniane przez szkolonych. Przed przystąpieniem do pokazu należy umocować broń w stojaku,
założyć diafragmę na tylną część komory zamkowej, podnieść przeziernik, wycelować karabin
maszynowy ustawiony na podstawie, naprowadzić – za pomocą mechanizmów - otwór przeziernika na
linię celowania. Diafragmę można również wykorzystywać do samokontroli celowania, bowiem ułatwia
ona dostrzeganie błędów.
Zestaw przyborów do trójkąta jednolitego celowania wykorzystuje się podczas nauczania i
kontroli jednolitego celowania na odległościach rzeczywistych lub zmniejszonych. Zestaw składa się z
ekranu, wskaźników z celami odpowiednio zmniejszonymi (do ćwiczeń w nocy wskaźnik podświetla się),
linijki o podstawie milimetrowej (sprawdziany ze skalą ocen).
Szkła kontrolne i nasadki kontrolne celowników umożliwiają jednoczesne obserwowanie
przyrządów celowniczych i celu (celowanie). Można więc kontrolować naprowadzanie broni, punkt
celowania, dokładność celowania i położenia broni w chwili ściągnięcia spustu. W czasie posługiwania
się szkłem kontrolnym należy pamiętać, iż daje od obraz odwrócony w płaszczyźnie poziomej, tzn. że
dostrzeżone odchylenie się linii celowania w prawo faktycznie jest w lewo. Nasadki kontrolne
wykorzystuje się natomiast do kontroli celowania broni za pomocą celowników optycznych. Na przykład
nasadka kontrolna do granatnika ppanc. Umożliwia instruktorowi znajdującemu się obok celowniczego –
nauczanie celowania i jego kontrolę.
Stojak do nauki celowania wykorzystuje się w celu zamocowania broni podczas pokazów,
nauczania celowania i jego kontroli. Mechanizmy stojaka umożliwiają naprowadzanie broni w
płaszczyźnie poziomej i pionowej oraz usunięcie przechyłów bocznych. Niektóre wzory stojaków są
wyposażone dodatkowo w dłuższe nóżki, umożliwiające nauczanie celowania w dowolnej postawie
strzeleckiej.
Techniczne środki audiowizualne wykorzystuje się w czasie nauczania zagadnień teoretycznych i
praktycznych. Powinno się je stosować, gdy nie można wykorzystać – z takim samym efektem – innych,
bardziej dostępnych środków. Dlatego też wskazane jest wcześniejsze ustalenie, jakie tematy
(zagadnienia) należy przerabiać, z zastosowaniem technicznych środków audiowizualnych. Posługiwanie
się nimi powoduje, iż prowadzący w czasie przygotowania się do zajęć – powinien starannie wybrać
rodzaj środka, przejrzeć i zgrupować materiały oraz ustalić sprawność aparatury. Podczas zajęć niezbędne
jest zwrócenie uwagi na zsynchronizowanie materiału słownego i wizualnego. Sposób użycia środków
zależy od celu, treści nauczania i materiałów poglądowych oraz wyposażenia gabinetu (sali wykładowej).
W szkoleniu ogniowym bardzo często wykorzystuje się filmy, które umożliwiają pokazanie
złożonych zjawisk, procesów i czynności, przebiegu ćwiczeń itp. Ponadto, obrazowość filmu wzbudza
większe zainteresowanie omawianym problemem. Przygotowując się do zajęć w czasie których będzie
wykorzystany film, należy wcześniej zapoznać się z jego treścią, sporządzić notatki, pomyśleć na co
zwrócić uwagę, które zagadnienia dodatkowo omówić itp. Przed rozpoczęciem projekcji prowadzący
powinien krótko objaśnić szkolonym treść filmu i skierować ich uwagę na najważniejsze jego fragmenty.
Po wyświetleniu filmu należy odpowiedzieć na ewentualne pytania.
Skutecznymi środkami w metodyce szkolenia ogniowego są: magnetowid i kamera telewizyjna
oraz mikrokomputer. Umożliwiają one pokazanie trudno dostępnych mechanizmów, np. w wozie
bojowym, nagrywanie fragmentów lub całych zdjęć (zwłaszcza instruktażowo-metodycznych)
i odtwarzanie ich na żądanie szkolonych.
Trenażery wykorzystuje się podczas nauki strzelania do utrzymania sprawności strzeleckiej żołnierzy
oraz kontroli i oceny postępów. W zależności od budowy rozróżnia się trenażery mechaniczne,
elektryczne, elektrooptyczne i kinotrenażery, a od przeznaczenia – trenażery do nauczania strzelania z
broni strzeleckiej oraz z broni pokładowej wozów bojowych. Ćwiczenia z wykorzystaniem trenażerów
prowadzi się i ocenia według ustalonego programu. Stopień trudności na trenażerach programuje się
zależnie od stopnia zaawansowania szkolonych.
 Makiety, modele i materiały graficzne (tablice, wykresy, zdjęcia, rysunki i przezrocza)
wykorzystuje się w większości podczas zajęć. Stosowanie ich powinno być celowe i umiejętne. Na
przykład, zaznajamiając z bojowymi i technicznymi właściwościami broni, nie można jej zastępować
tablicami poglądowymi ; w tym przypadku trzeba je wykorzystać jako środki pomocnicze, umożliwiające
łatwiejsze zapamiętanie. Na makiecie lub przekroju łatwiej pokazać niektóre elementy budowy i działania
części niż na sprzęcie bojowym. Zapoznając szkolonych z zagadnieniami teorii i zasad strzelania, należy
się posługiwać odpowiednimi wykresami, przezroczami bądź filmami.
Sprzęt szkolny : broń, przyrządy optyczne i elektrooptyczne wykorzystuje się zamiast sprzętu
bojowego. Przeznaczony jest do nauczania budowy, rozkładania i składania. Usuwania niesprawności
oraz wykonywania czynności wielokrotnie powtarzanych, aby zmniejszyć zużycie sprzętu bojowego.
Dla łatwego odróżniania sprzętu szkolnego od bojowego jest on wyraźnie oznaczony. Części drewniane
broni szkolnej są pomalowane na kolor czarny.
Naboje i granaty szkolne są wykorzystywane do nauczania budowy i zasad ich użytkowania. Mają
one taki sam wygląd jak naboje i granaty bojowe, przy czym: naboje kalibru od 5,45 do 14,5 mm mają 3-
6 wzdłużnych wgnieceń na łusce i zbitą spłonkę; naboje przeciwpancerne i granaty oraz zapalniki są
oznaczone białym paskiem oraz namalowanym napisem lub cechą „SZKOLNY”. Naboje szkolne kalibru
5,45 mm do 14,5 mm spełniają również rolę amunicji treningowej.
2. METODYKA PRZYGOTOWANIA I PROWADZENIA ZAJĘĆ Z BUDOWY I DZIAŁANIA
BRONI RŻCZNEJ.

Zajęcia z budowy i działania broni ręcznej są nieodzownym elementem szkolenia ogniowego, które
skupia w sobie następujący obszar zagadnień:
 podstawowe definicje i kryterium podziału,
 przeznaczenie i właściwości bojowe,
 ogólna budowa i działanie broni ręcznej,
 współdziałanie części i mechanizmów,
 eksploatacja broni:
 rozkładanie i składanie broni,
 czyszczenie i konserwacja broni,
 przegląd codzienny broni,
 przyczyny powstawania zacięć i sposoby ich usuwania,
 zasady i sposoby przystrzeliwania (zgrywania nastaw zerowych) broni ręcznej,
 budowa amunicji przeznaczonej do broni ręcznej oraz zasady jej eksploatacji,
 warunki bezpieczeństwa podczas zajęć z budowy i eksploatacji broni ręcznej.
Zrealizowanie powyższych zagadnień szkoleniowych przez prowadzących w ograniczonym czasie
wymaga rutynowego, metodycznego przygotowania i wzorowej organizacji zajęć.

2.1. Przygotowanie i organizacja zajęć

Przygotowanie zajęć przez prowadzącego jest ważnym ogniwem procesu dydaktycznego, bowiem od
niego zależy czy stawiany cel zajęć zostanie osiągnięty. Drugim ważnym czynnikiem jest organizacja
zajęć, która powinna stanowić czytelny układ zajęć, umożliwiająca przekazanie wszystkich treści
nauczania. Prowadzący zajęcia powinien uświadomić sobie, że oba te elementy nawzajem się
uzupełniają. Zachwianie równowagi pomiędzy tymi elementami powoduje niepowodzenie dydaktyczne.
Zatem proces przygotowania jak również wypracowania organizacji zajęć wymaga od prowadzącego
całego algorytmu procesu dydaktycznego, który powinien się zakończyć sukcesem, czyli opanowaniem
określonego zakresu wiedzy przez podchorążego (żołnierza).
Na przygotowanie zajęć składają się następujące elementy4:
 osobiste przygotowanie wykładowcy/dowódcy,
 przygotowanie instruktorów,
 zabezpieczenie zajęć w środki materiałowo-techniczne.

4
Metodyka szkolenia ogniowego pododdziałów piechoty, MON, Warszawa 1990, s. 25.
Osobiste przygotowanie się do zajęć wykładowcy/dowódcy polega na:
 zapoznaniu się z treściami programowymi (tematem, celami zajęć oraz zagadnieniami jak również
przestudiowaniem wskazówek organizacyjno-metodycznych zawartych w programie
kształcenia/szkolenia),
 wypracowaniu wstępnej koncepcji zajęć,
 przestudiowaniu odpowiedniej literatury,
 dopracowaniu koncepcji zajęć,
 opracowaniu konspektu/planu-konspektu,
 przedstawieniu do zatwierdzenia stosownej dokumentacji u przełożonego.
Przygotowanie instruktorów do zajęć polega na:
 zapoznaniu ich z tematem, organizacją i treścią zajęć,
 udziale w instruktażu,
 osobistym przygotowaniu się do zajęć,
 opracowaniu planu pracy instruktora w punkcie nauczania.
Zabezpieczenie zajęć w środki materiałowo-techniczne jest ważnym elementem nie tylko ze względu na
przekazywanie treści teoretycznych, ale również na powiązaniu ich do konkretnych elementów broni.
Większość zajęć z budowy i eksploatacji broni jest prowadzona w formie zajęć praktycznych, wobec
czego praktyczne wykonywanie czynności na broni, stanowiącej zabezpieczenie materiałowe zajęć daje
najlepsze efekty szkolenia. Oprócz elementów praktycznych podchorąży (słuchacz) poprzez pokaz na
danym egzemplarzu broni łatwiej przyswaja wiedzę. Zabezpieczenie zajęć w środki materiałowo-
techniczne powinno obejmować:
 broń znajdującą się na wyposażeniu pododdziału (bojową i szkolną, a do nauki współdziałania
części i mechanizmów - przekroje),
 wyposażenie podstawowe i dodatkowe do broni ręcznej,
 amunicję (szkolną i przekroje),
 środki do pielęgnacji broni ręcznej,
 plansze i makiety poglądowe.
Przygotowanie zajęć w pełni zrealizowane, oprócz zatwierdzenia dokumentacji szkoleniowej u
przełożonego zawiera elementy kontroli zadań przygotowawczych. Prowadzący zajęcia ma pewność
poprzez system kontrolny podwładnych osób funkcyjnych o przygotowaniu bazy i środków materiałowo-
technicznych.
 Organizacja zajęć jest najważniejszym elementem konspektu/planu-konspektu. Zawiera ona trzy
podstawowe części czynności organizacyjnych5:
 czynności wstępne, w których prowadzący zajęcia:
 przegląda broń i amunicję oraz pozostały sprzęt,
 sprawdza obecność,
 nawiązuje do materiału wcześniej zrealizowanego poprzez pytania kontrolne,
 podaje temat, cel zajęć oraz zagadnienia,
 podaje organizację zajęć,
 warunki bezpieczeństwa.
 czynności zasadnicze, które mogą być realizowane w dwojaki sposób:
 podawanie nowego materiału zgodnie z obowiązującymi zagadnieniami przez
prowadzącego,
 występowanie w roli osoby kontrolującej, przebieg szkolenia w punktach nauczania,
 czynności końcowe:
 zebranie i sprawdzenie środków materiałowo-technicznych,
 sprawdzenie broni,
 omówienie przebiegu i efektów zajęć, w których zawrzeć należy stopień opanowania
zakładanego celu, omówić dodatnie i ujemne strony zajęć,
w przypadku oceniania podać oceny uzyskane przez słuchaczy,
 postawić zadania do realizacji na naukę własną,
 określić termin kolejnych zajęć.
Organizacja zajęć z budowy i eksploatacji broni ręcznej w pierwszych zajęciach przybiera formę
wykładu, natomiast w pozostałych tematach ćwiczeń ze sprzętem. Blok tematyczny z budowy i
eksploatacji broni ręcznej powinien zostać zakończony repetycjami, w których prowadzący zajęcia
kompleksowo sprawdza poziom opanowanej wiedzy. Zatem zajęcia z budowy i eksploatacji uzbrojenia
organizacyjnie mogą być realizowane w grupach szkoleniowych z zagadnień powiązanych tematycznie.
Najczęściej układ tych zajęć jest następujący, wprowadzenie do bloku tematycznego poprzedzone jest
wykładem a kolejne zajęcia są realizowane w formie ćwiczeń ze sprzętem. Należy pamiętać, że
prowadzenie takich zajęć powinno odbywać się w salach wykładowych przygotowanych do tego celu
(sala do nauki broni strzeleckiej, sala czyszczenia broni). Zajęcia ze względu na sposób prowadzenia
przyjmują formę układu równoległego. Prowadzący zajęcia najczęściej przyjmuje rolę osoby, która
przekazuje wiadomości słuchaczom, natomiast instruktorzy nadzorują prawidłowe wykonywanie
czynności nakazanych przez prowadzącego zajęcia. W zajęciach takich rola prowadzącego i instruktorów

5
Tamże, s. 26 ÷ 27.
powinna sprowadzać się do osiągnięcia wspólnego celu, czyli jak najlepszego opanowania materiału,
przy czym instruktorom należy powierzyć rolę pomocniczą. Najczęściej będzie się ona sprowadzała do
pokazywania i objaśniania szczegółowych elementów broni lub innego sprzętu uzbrojenia (np.
celowników). Przekazywanie wiadomości słuchaczom powinno odbywać się takim sposobem, aby
kontakt wykładowcy i słuchacza oraz instruktora stanowił optymalne rozwiązanie, ponieważ jak
wcześniej podano pokaz jest tym elementem przekazu, który jest najefektywniejszy. Wobec powyższego
stoły przy których znajdują się słuchacze powinny być ustawione parabolicznie aby wszyscy
podchorążowie (żołnierze) mieli możliwość obserwacji czynności wykonywanych przez prowadzącego
zajęcia oraz aby wykładowca mógł sprawdzić poprawność wykonywanych czynności przez szkolonych.
Proponowany schemat ustawienia stołów przedstawia rys. 2.1.

2 drużyna
I

I
1 drużyna

3 drużyna
I

Prowadzący
zajęcia
I - instruktor
Rys. 2.1. Schemat ustawienia stołów podczas zajęć z budowy i eksploatacji broni ręcznej

Zajęcia z budowy i eksploatacji broni ręcznej kompleksowo dla całego stanu prowadzone są w etapie
szkolenia podstawowego i etapie wstępnej specjalizacji (szkolenia specjalisty).
Ze względu na zasadę kształcenia ustawicznego w kolejnym etapie tj. specjalizacji zawodowej
zagadnienia z budowy i eksploatacji broni ręcznej są wkomponowane jako elementy doskonalące lub
kontrolne w punktach nauczania. Podchorąży (żołnierz) występuje w roli doskonalącego swe
umiejętności natomiast instruktor jest ogniwem kontrolnym.

2.1.1. Nauczanie budowy broni ręcznej, granatów i amunicji.

Nauczanie budowy broni ręcznej, granatów i amunicji prowadzone jest w etapie szkolenia
podstawowego i specjalisty. W etapie szkolenia podstawowego podchorążowie (żołnierze) zapoznawani
są z ogólną budową karabinka lub/i pistoletu maszynowego oraz amunicji stosowanej do tej broni, jak
również budową ręcznych granatów odłamkowych. W etapie szkolenia wstępnej specjalizacji
(specjalisty) budowa ta jest rozszerzana o kolejne egzemplarze broni ręcznej, gdzie celem utylitarnym jest
w przypadku słuchacza znajomość broni ręcznej znajdującej się na wyposażeniu drużyny różnych
specjalności Wojsk Lądowych a w ośrodkach szkolenia, wyszkolenie osób funkcyjnych wchodzących w
skład tych drużyn.
Przystępując do realizacji zajęć prowadzący winien uświadomić sobie cel zajęć. Cel zajęć przy takiej
ilości godzin szkoleniowych nie powinien być zbyt wygórowany. Od strony praktycznej osiągnięcie celu
tych zajęć powinno dać odpowiedź szkolonemu na następujące pytania:
 co to jest broń strzelecka?
 jakie jest umiejscowienie broni strzeleckiej w strukturze broni palnej?
 jaka broń ręczna znajduje się na wyposażeniu drużyny?
 jakie są możliwości ogniowe podstawowej broni znajdującej się na wyposażeniu drużyny?
 jaką amunicję stosuje się do tej broni i w jaki sposób jest ona identyfikowana?
 jakie granaty odłamkowe występują na wyposażeniu i jakie są ich możliwości rażenia?
 jakie mogą powstać niesprawności i jak je eliminować?
Prowadzący zajęcia z budowy broni ręcznej, granatów i amunicji powinien wykorzystać
najnowocześniejsze środki dydaktyczne (prezentacja multimedialna, foliogramy), przy czym nie wolno
zapominać o broni szkolnej, przekrojach broni oraz gablotach z amunicją.
Wykładowca przystępując do zajęć powinien zrealizować czynności wstępne a następnie opierając
wykład o najnowsze techniki i pomoce dydaktyczne zrealizować poszczególne zagadnienia szkoleniowe.
Pierwsze zagadnienie powinno zawierać ogólne informacje o broni strzeleckiej, w którym należy
podchorążym (żołnierzom) omówić takie elementy jak:
1. Podstawowe definicje:
 broni (broń to środki techniczne przeznaczone do celowego obezwładniania /rażenia/ ludzi i
zwierząt oraz niszczenia różnego rodzaju obiektów /budowli, sprzętu technicznego/ i roślinności
podczas walki, a także do pozorowania lub nauczania działań bojowych oraz uprawiania
niektórych dyscyplin sportowych i myślistwa6),
 broni palnej (broń palna to broń przeznaczona do zdalnego rażenia celów pociskami
wystrzeliwanymi z dużą prędkością, gdzie podstawowym elementem tej broni jest lufowy układ
miotający, a w nim zachodzące przemiany chemiczne pod wpływem spalania prochu, powodujące
wyrzucenie pocisku7),

6
Nowa encyklopedia powszechna PWN pod red. B. Petrozolin-Skowrońskiej, PWN, Warszawa 1995, s. 570.
7
Tamże, s. 571.
  broni strzeleckiej (broń strzelecka to lufowa broń palna, cechująca się niewielkimi gabarytami i
masą, o kalibrze mniejszym od 20 mm /z wyjątkiem niektórych środków wyspecjalizowanych, np.
granatników, pistoletów sygnałowych, strzelb8),
 kalibru broni (kaliber broni to najmniejsza średnica lufy9, a określany jest w sposób jak pokazano
na rys. 2.2).
a) b)

d d

Rys. 2.2. Sposób określania kalibru broni: a) z lufą gwintowana, b) z lufa poligonalną

2. Podział broni według (załączniki):

 ogólnego podziału broni,
 automatyki działania,
 zasad działania,
 przeznaczenia taktycznego,
 funkcjonalnego zastosowania.
3. Klasyfikacja i przeznaczenie broni znajdującej się na wyposażeniu drużyny:
 indywidualna, zespołowa i osobista10;
 broń osobistą reprezentuje pistolet, który jest bronią palną z krótką lufą, strzelającą nabojami
pistoletowymi. Długość lufy w pistolecie w zasadzie nie przekracza 15 kalibrów. Nazywany
jest również bronią boczną lub osobistą. Służy do zwalczania pojedynczych celów żywych w
odległości do 50 m ogniem pojedynczym.
 broń indywidualną reprezentuje pistolet maszynowy, karabinek i karabin:
 pistolet maszynowy jest bronią palną z lufą o średniej długości od 16 – 35 kalibrów,
strzelającą nabojami pistoletowymi. Służy do zwalczania celów żywych, zwłaszcza

8
Encyklopedia najnowszej broni palnej pod red. R. Woźniaka, wyd. Bellona, Warszawa 2001, s. 119.
9
Tamże, s. 571.
10
Cierpiński K., Wiśniewski K., Żuk D.: Budowa i działanie broni ręcznej kompani zmechanizowanej. Poradnik metodyczny,
WSO-TK, Wrocław 2000, s. 63 ÷ 64.
 grupowych , ogniem seryjnym na odległości do 100 m lub ogniem pojedynczym do 200 m.
Zasadniczym rodzajem ognia dla pistoletu maszynowego jest ogień z krótkimi seriami,
prowadzony oburącz z dodatkowym oparciem dłoni o biodro lub ramię. Pistolet maszynowy
najczęściej wyposażony jest w kolbę stałą lub składaną. Pistolety maszynowe powstały w
wyniku potrzeby posiadania broni, która z bliskiej odległości mogłaby stworzyć dużą
gęstość ognia i jednocześnie dużą manewrowość ruchową,
 karabinek jest to skrócona i lżejsza wersja karabinu o długości lufy od 40 do 45 kalibrów i
masie ok. 0,5 kg. Zmniejszenie długości broni uzyskuje się przez skrócenie lufy. W związku
z tym karabinki mają gorsze właściwości balistyczne i są mniej celne, ale mają większą
manewrowość,
 karabin jest indywidualną bronią palną z długą lufą, strzelającą nabojami karabinowymi lub
pośrednimi. Długość lufy w karabinie wynosi od 50 do 90 kalibrów. Służy do zwalczania
celów żywych, indywidualnych i zbiorowych, ogniem pojedynczym na odległości do 800
m.
 broń zespołową reprezentują uniwersalne karabiny maszynowe oraz ręczne przeciwpancerne
granatniki:
 uniwersalny karabin maszynowy jest właściwie ręcznym karabinem maszynowym,
strzelającym ogniem ciągłym, typowym nabojem karabinowym. Jego uniwersalność polega
na tym, że w zależności od stosowanej postawy, może pełnić rolę ręcznego karabinu
maszynowego, ciężkiego karabinu maszynowego lub przeciwlotniczego karabinu
maszynowego. Przeznaczony jest do niszczenia celów grupowych i lekko opancerzonych,
 ręczny granatnik przeciwpancerny przeznaczony jest do zwalczania celów lekko
opancerzonych i pancernych na małych odległościach do 500 m. Charakteryzuje się
zazwyczaj działaniem bezodrzutowym. Amunicja używana do granatników jest najczęściej
nadkalibrowa.
Drugie zagadnienie powinno zawierać szczegółową charakterystykę broni według punktów
przedstawionych w tabeli 1, informację dotyczącą danych taktyczno-technicznych broni strzeleckiej.
Informacja ta powinna zostać przekazana słuchaczom w oparciu o tabelę 2, której układ powinien
odpowiadać określonym potrzebom.
 Tabela 1
Charakterystyka broni drużyny piechoty
Rodzaj broni
Lp. Charakterystyka 7,62mm kbw
7,62mm 7,62mm km 5,56mm kbs wz. 96
SWD 9mm PM - 84P
kbk AKM PKM BERYL
(SWD-M)
Wykorzystanie części
Wykorzystanie części gazów prochowych Swobodny odrzut gazów prochowych
Zasada działania
odprowadzanych z przewodu lufy zamka odprowadzanych
z przewodu lufy
Wykorzystanie
Sposób
Obrót zamka bezwładności Obrót zamka
ryglowania
zamka
Z taśmy
metalowej Magazynek Magazynek
Sposób zasilania Magazynek pudełkowy, łukowy
w skrzynce pudełkowy, prosty pudełkowy, łukowy
amunicyjnej
Sposób podania
Pośredni
naboju do komory Bezpośredni Bezpośredni
(piętrowy)
nabojowej
Mechanizm Kurkowy, pracujący od Kurkowy, pracujący
Bijnikowy Kurkowy
uderzeniowy sprężyny własnej od sprężyny własnej
Mechanizm
Zaczepowy Dźwigniowy Zaczepowy
spustowy
Mechanizm
Nieruchomy Nieruchomy
wyrzucający
a) Samoczynny; a) Samoczynny; a) Samoczynny;
Mechanizm Nastawczy
b) Nastawczy blokujący z b) Nastawczy b) Nastawczy
zabezpieczający blokujący
przełącznikiem rodzaju ognia blokujący blokujący
Wymienna
Niewymienna chłodzona Niewymienna chłodzona powietrzem
Lufa chłodzona
powietrzem (w PM-84P odłączalna)
powietrzem
a) Mechaniczne
nastawcze otwarte,
a) Celownik
celownik
optyczny
Mechaniczne Mechaniczne krzywkowy;
PSO-1;
nastawcze nastawcze b) Celownik optyczny
b) Mechaniczne Celownik
otwarte, otwarte, LKA-4;
nastawcze mechaniczny,
celownik celownik c) Celownik
Przyrządy otwarte, przerzutowy z
krzywkowy krzywkowy kolimatorowy
celownicze celownik przyrządami
CK-3,
krzywkowy otwartymi i
d) Celownik laserowy
przeziernikowymi
CWL-1
Z możliwością montażu celownika Z możliwością
noktowizyjnego NSPU /PCS-5/ lub dla; montażu celownika
karabinka NSP-3, noktowizyjnego
karabinu maszynowego PPN-3 PCS-6
Tłumik płomienia z
Tłumik płomienia wielofunkcyjnym
Specjalistyczne
urządzeniem
Mechanizmy wyposażenie Opóźniacz
wylotowym;
pomocnicze w zależności Dwójnóg w sprężynowy
Ostroga kolby w opcji
od wersji kbw SWD-M podwieszany 40 mm
granatnik „Pallad”
Źródło: Cierpiński K., Wiśniewski K., Żuk D.: Budowa i działanie broni ręcznej kompani
zmechanizowanej. Poradnik metodyczny, WSO-TK, Wrocław 2000, s. 31.
 Tabela 2

Podstawowe dane taktyczno-techniczne broni strzeleckiej

7,62 mm UKM 2000

5,56 mm karabinek
z 40 mm granatnik
Rodzaj broni

km PKM (PKS)
kbk AKMS

kbs wz. 96
kbw SWD

PALLAD
7,62 mm

7,62 mm

7,62 mm

5,56 mm
PM-84P
9 mm

Beryl
Wyszczególnienie
Odległość ognia skutecznego 180 – 200
- do celów naziemnych [m] 600 800 1000 150 600 1000 rozlot
- do celów powietrznych [m] 500 500 700 500 700 odłamków
Odległość celowania [m] 100 100 100 75 100 100 30 – 4301
1000 1200 1500 150 1000 1500 170 – 4001
1300
Odległość strzału bezwzględnego
350 430 420 100 450 420 -
do popiersia (wys. 50 cm) [m]
Szybkostrzelność teoretyczna 402 402
30 650 640 550 ÷ 700 8
[strz. / min] 600 700
Prędkość początkowa pocisku w
710 830 825 360 920 840 78
[ m/s]
Masa broni z załadowanym 93 8,43
4,02 4,5 2,17 3,5 5,55
magazynkiem [kg] 16 12,9
Pojemność magazynka
100 15 100
(taśm) [szt.] 30 10 30 10
250 25 250

Typ naboju 7,62x39 7,62x54m 7,62x54 9x19 5,56x45 7,62x51 40 mm

mm m mm mm mm mm NGO - 74
Długość broni z kolbą rozłożoną 878 1225 1270 575 943 1098 650
[mm]

Długość broni z kolbą złożoną

645 - - 375 742 - 390
[mm]
Energia wylotowa pocisku Eo
1990 2700 2500 518 1620 3360 -
[J]
Jednostka ognia [szt.] 300 100 1000 180 300 1000 20

1
W liczniku podano torami płaskimi, w mianowniku torami stromymi.
2
W liczniku – szybkostrzelność ogniem pojedynczym, w mianowniku – seriami.
3
W liczniku – masa z dwójnogiem, w mianowniku – z podstawą trójnożną.

Źródło: Metodyka szkolenia ogniowego pododdziałów piechoty, MON, Warszawa 1990, s. 32.
Materiały reklamowe Zakładów Metalowych „Łucznik”, Radom 2004.
Materiały reklamowe Zakładów Mechanicznych „Tarnów” S. A., Tarnów 2004.
 W kolejnym zagadnieniu należy podać ogólną budowę broni ręcznej. Na poszczególnych
egzemplarzach należy pokazać i omówić podstawowe jej części i mechanizmy, a także omówić ich
przeznaczenie. W trakcie omawiania ogólnej budowy należy pokazywać części i zespoły posiadające
elementy wspólne np. pistolety i pistolety maszynowe, karabinki wraz z karabinami oraz ręczne
granatniki. Zagadnienie to można realizować w oparciu o broń lub posługiwać się slajdami i omówić w
następującej kolejności:
1. Ogólna budowa pistoletów i pistoletów maszynowych (rys. 2.3),
2. Ogólna budowa karabinków i karabinów (rys. 2.4),
3. Ogólna budowa ręcznych granatników (rys. 2.5).
W trakcie prowadzenia ćwiczeń należy krótko omówić funkcję poszczególnych części broni ręcznej
na przykład: lufa - podstawowa część broni, służąca do nadania pociskowi kierunku lotu oraz ruchu
obrotowego w przypadku luf gwintowanych. Należy zaznaczyć, iż w lufach gwintowanych występują
pola i bruzdy, komora nabojowa i stożek przejściowy, natomiast w lufach poligonalnych zamiast bruzd i
pól w przekroju poprzecznym lufy występuje wielobok ale najczęściej spotykany jest w formie
sześciokąta. W przypadku luf gładkich ruch obrotowy pocisku rozwiązywany jest poprzez jego brzechwy.
Lufa z komorą zamkową łączona jest najczęściej poprzez gwint, zatrzask lub ścisk. Lufa w przedniej
części posiada komorę nabojową, natomiast na końcu lufy nazywanym wylotem montowane są
dodatkowe urządzenia w postaci osłabiaczy podrzutu, tłumików płomieni, tłumików dźwięku.
W podobny sposób należy omówić budowę pozostałych elementów.
2 3 3 5
1

5 4 1

3 1a
1. Szkielet;
2 a) komora zamkowa,
b) komora spustowa z chwytem,
5
2. Zamek;
3. Lufa;
4 4. Mechanizm powrotny;
5. Magazynek;
6 1b
6. Pokrywa komory zamkowej.

Rys. 2.3. Ogólna budowa pistoletów i pistoletów maszynowych

 14 5
7 8
4 10
1. Lufa;
2. Komora zamkowa;
3. Suwadło;
12 3 4. Zamek;
11 6 15
5. Mechanizm powrotny;
6. Pokrywa komory zamkowej;
7. Magazynek (skrzynka);
9 2 1 8. Rura gazowa;
9. Kolba;
4 10. Łoże;
6 3
11 11. Wycior;
12. Celownik optyczny;
5 13. Podstawa donośnika;
15 13 14. Szyna do mocowania celownika;
15. Przyrządy celownicze.

1
2 9
8 7

Rys. 2.4. Ogólna budowa karabinków i karabinów

6
1
8 1. Lufa;
3 2. Komora nabojowa;
4
3. Urządzenie odpalające;
1 4 4. Urządzenie spustowo-
uderzeniowe;
5. Przyrządy celownicze;
6. Kielich;
7. Kolba;
5 7
2 8. Nakładki drewniane.

Rys. 2.5. Ogólna budowa ręcznych granatników

Po przedstawieniu budowy broni prowadzący zajęcia omawia budowę amunicji stosowanej do

podstawowych rodzajów broni ręcznej. Treści przekazywanych wiadomości o amunicji powinny
zawierać następujące elementy:
 ogólne wiadomości w postaci definicji oraz podziału (załącznik 7, 8) tj. amunicja to ogół
środków służących do obezwładniania lub likwidowania przeciwnika, niszczenia różnych
 obiektów, a także do osiągania innych celów (np. zadymianie, zagazowywanie, oświetlanie),
wystrzeliwana z różnego rodzaju broni lub wyrzutni, miotana ręcznie itp11. W skład amunicji
wchodzą: naboje, bomby, granaty, miny, torpedy, rakiety, race i inne. Amunicję danego rodzaju
określa się kalibrem, masą lub inną charakterystyką np. skutecznością rażenia czy długością łuski.
Amunicja strzelecka to naboje oraz pociski (granaty) wystrzeliwane z broni strzeleckiej. W
zasadzie pociski strzeleckie definiowane są do kalibru 20 mm, jednak z broni strzeleckiej można
wystrzeliwać wybuchowe pociski nadkalibrowe, czyli granaty nasadkowe o średnicy
kilkudziesięciu milimetrów. Amunicja strzelecka na ogół wyposażona jest w pociski o działaniu
kinetycznym (określana często podstawową), tj. pociski, w których elementem rażenia celu jest
ich własna energia kinetyczna uzyskana dzięki odpowiedniej prędkości nadanej podczas
wystrzału. Ten rodzaj amunicji przystosowano do wystrzeliwania z luf gwintowanych lub
poligonalnych.

11
Jamroziak K., Kędzia K., Śliwa Z.: Standaryzacja amunicji strzeleckiej. Budowa, znakowanie i przechowywanie,
WSOWLąd., Wrocław 2003, s.6.
 Ogólną budowę nabojów strzeleckich można przekazać posługując się planszą lub gablotą z
podstawowymi nabojami, a także za pomocą foliogramów. Na tych przykładach prowadzący omawia ich
ogólną budowę (rys. 2.6). Należy podkreślić, że każdy nabój o działaniu kinetycznym składa się z:
 pocisku,
 łuski,
 ładunku prochowego,
 spłonki.

a) b) c) 1

10
10
1 9
1 9
8
8 8
2 2
2
3 3
6 6 3
7 5 7 5 6
4 7 5
4
4

d) e) f)

10
1 1
9
10 10

9 9

8 8
8
2 2
2
3 3
6 3
6 7 5 6
7 5 7 5
4
4 4

Rys. 2.6. Naboje strzeleckie:

a, b) nabój pistoletowy, c) nabój pośredni, d, e) nabój karabinowy, f) nabój wielkokalibrowy;
1 - pocisk, 2 - łuska, 3 - ładunek prochowy, 4 - spłonka, 5 - kowadełko, 6 - otwór ogniowy,
7 - kryza łuski, 8 - tułów, 9 - stożek przejściowy, 10 - tułów łuski
 Zagadnienie z budowy amunicji powinno być podsumowane identyfikacją amunicji oraz sposobem
pakowania i przechowywania. Identyfikowanie amunicji odbywa się poprzez nanoszenie cech na dno
łuski oraz malowanie kolorami wierzchołków pocisków12,13 jak pokazano na rys. 2.7.
a) b) 3
1
Cechowanie 01

2 3
4

Sposób cechowania dna łuski amunicji strzeleckiej:

1 – znak zgodności ze standardem NATO, 2 – skrót
wytwórni, 3 – rok produkcji, 4 – skrót kalibru

Malowanie
jedna czwarta powierzchni całego pocisku

a) b) c) d) e) f) g) h)

a) z poc. zwykłym (Ball), b) z poc. smugowym (T), c) z poc. p. panc. (AP), d) z poc. p. panc.- zapal.
(API), e) z poc. wskaźnikowym (O), f) z poc. zapalającym (I) g) szkolny (Dummy), h) ślepy (Blank)

Rys. 2.7. Sposoby identyfikowania amunicji strzeleckiej

W podobny sposób należy omówić oznakowanie opakowań i podać zawartość amunicji w

opakowaniach.
Realizując zagadnienie związane z budową ręcznych granatów odłamkowych należy podać:
 definicję, rodzaje granatów oraz dane taktyczno-techniczne,
 budowę granatów wraz stosownymi do nich zapalnikami.
Nauczanie powinno opierać się o wykorzystanie granatów szkolnych i przekrojów oraz przy pomocy
środków audiowizualnych posługując się slajdami/foliogramami (tabela 3, rys.2.8 ÷ 2.32).

12
Tamże, s. 24 ÷ 30.
13
Amunicja Wojsk Lądowych, MON, Warszawa 1985, s. 293 ÷ 296.
 Realizując zagadnienie związane z budową ręcznych granatów odłamkowych należy podać:
- definicję, rodzaje granatów oraz dane taktyczno-techniczne,
- budowę granatów wraz stosownymi do nich zapalnikami.
Nauczanie powinno opierać się o wykorzystanie granatów szkolnych i przekrojów oraz przy pomocy
środków audiowizualnych posługując się slajdami/foliogramami (tabela 3, rys.2.8 ÷ 2.32).
Tabela 3
Dane taktyczno – techniczne granatów odłamkowych
Typ granatu RG-42 F-1 RGZ-89 RGO-88
Rodzaj granatu zaczepny obronny zaczepny obronny
Rodzaj ładunku trotyl trotyl heksogen heksogen
Masa granatu [g] 400 700 380 485
Masa ładunku [g] 120 53 110 60
taśma powierzchnia taśma stalowe
Rodzaj odłamków
odłamkowa skorupy odłamkowa kulki (0,25 g)
Promień rażenia odłamków [m] 15-20 200 15 200
Liczba odłamków skutecznych 500 400 700 1200
Rodzaj zapalnika UZRGM UZRGM UZRGM UZRGM
Czas zwłoki zapalnika [s] 3,2-4 3,2-4 3,2-4 3,2-4
Średnia donośność rzutu granatem [m] 30-40 35-45 30-40 30-40

5
4

Rys. 2.8. Budowa granatu zaczepnego RG-42 Rys. 2.9. Budowa granatu obronnego F-1

1) tułów skorupy, 2) dno, 3) taśma odłamkowa, 1) skorupa granatu, 2) tulejka środkowa,

4) wieko, 5) tuleja środkowa, 6) obsada zapalnika, 3) ładunek kruszący, 4) zapalnik, 5) dźwignia
7) ładunek kruszący, 8) zapalnik spustowa
Rys. 2.30. Przekrój granatu RGZ-89 Rys. 2.31. Przekrój granatu obronnego
RGO-88
1) skorupa, 2) tulejka, 3) ładunek kruszący, 1) zapalnik UZRGM, 2) skorupa, 3) płaszcz,
4) taśma odłamkowa, 5) zapalnik 4) ładunek kruszący, 5) odłamek, 6)tulejka

Rys. 2.32. Budowa zapalnika UZRGM

1) kadłub urządzenia uderzeniowego, 2) łącznik,

3) górna prowadnica iglicy, 4) sprężyna iglicy,
5) iglica, 6) dolna prowadnica iglicy, 7) dźwignia spustowa,
8) zawleczka, 9) tulejka opóźniacza, 10) opóźniacz,
11) spłonka zapalająca, 12) spłonka pobudzająca.

Źródło: Amunicja Wojsk Lądowych, MON, Warszawa 1985, s. 224 ÷ 225.

2.1.2. Nauczanie częściowego rozkładania i składania broni strzeleckiej

Zajęcia z częściowego rozkładania i składania broni strzeleckiej prowadzi się w salach

specjalistycznych lub czyszczenia broni. Do zajęć grupa przystępuje w jednolitym składzie wyposażona
w broń, która została przydzielona poszczególnym podchorążym (żołnierzom) zgodnie z
zabezpieczeniem materiałowym zajęć. Prowadzący zajęcia przed przystąpieniem do realizacji części
zasadniczej zajęć powinien w części wstępnej dokonać kontroli broni i sprzętu niezbędnego do
częściowego rozkładania. Słuchaczy należy zapoznać z warunkami bezpieczeństwa, które należy
przestrzegać w trakcie rozkładania i składania broni. Wykładowca powinien znajdować się w centralnym
punkcie sali wykładowej (rys. 2.1. por. 2.1), mając jednocześnie przygotowane takie egzemplarze broni,
które występują na zajęciach. Dodatkowo powinien być wyświetlony foliogram/slajd w postaci tabelki z
kolejnością rozkładania broni strzeleckiej. Po krótkim omówieniu w jakich okolicznościach dokonuje się
częściowego rozkładania broni oraz podaniu zasad rozkładania, przystępuje do realizacji zagadnienia.
Broń rozkłada się w celu czyszczenia, konserwacji, przeglądów wymiany lub naprawy uszkodzonych
części. Rozkładanie broni może być:
- częściowe,

- całkowite.

W większości przypadkach żołnierz, na co dzień ma doczynienia z rozkładaniem częściowym.

Rozkładanie częściowe broni prowadzi się w miejscach do tego celu przygotowanych a w warunkach
polowych na przygotowanych stanowiskach, których elementem podściółkowym są brezenty lub
odpowiednie podkłady. Części i zespoły broni układa się w kolejności demontażu a podczas rozkładania
nie należy używać nadmiernej siły i gwałtownych uderzeń.
Prowadzący przystępuje do praktycznego nauczania rozkładania broni. Pierwsza czynnością jest
wyświetlenie slajdu zgodnie z tabelą 4.
 Tabela 4

Kolejność rozkładania broni strzeleckiej

5,56mm
7,62mm 7,62mm km
Czynność 7,62mm 9mm kbs 9 mm 9mm
kbk PKM
kbw SWD PM-84P wz. 96 Wist 94 P-83
AKMS (PKS)
„Beryl”
Odłączyć magazynek x x x x x x x
Sprawdzić czy w komorze
x x x x x x x
nabojowej nie ma naboju
Wyjąć i przygotować przybornik x x x x
Odłączyć wycior x x x x
Odłączyć celownik optyczny x x1
Odłączyć poduszkę x
Zdjąć podstawę celownika
x1
optycznego
Odłączy/otworzyć pokrywę komory
x x x x x
zamkowej
Odłączyć mechanizm powrotny x x x x
Odłączyć suwadło wraz z zamkiem x x x x
Odłączyć zamek x x x x x x x
Odłączyć sprężynę powrotną x x
Odłączyć iglicę x
Odłączyć lufę x x x
Odłączyć komorę spustową wraz z
x
chwytem od komory zamkowej
Odłączyć rurę gazową x x x x
Odłączyć łoże x
Odłączyć nakładki drewniane x
Odłączyć tłok gazowy i popychacz
x
ze sprężyną
Odłączyć mechanizm spustowo-
x
uderzeniowy
1
wykonuje się w wersjach z celownikami optycznymi

Jeśli nauczanie rozkładania i składania broni odbywa się jednocześnie z kilkoma rodzajami
uzbrojenia (np. karabinek i pistolet maszynowy) prowadzący jest zobowiązany zachować kolejność
rozkładania z jednoczesnym pokazem raz na jednym rodzaju broni, a następnie na drugim, po czym
nakazuje wykonanie tych czynności pod nadzorem instruktora.
 Przystępując do nauki rozkładania należy podawać kolejność odłączania części oraz w krótkim
komentarzu podać w jaki sposób wykonywać określone czynności14, 15, 16, 17, 18, 19, 20:

1. Odłączyć źródło zasilania:

a) w karabinku kbk AKMS i kbs wz. 96 BERYL oraz karabinie wyborowym kbw SWD
oprzeć stopką kolby o podłoże stołu tak aby wylot lufy był skierowany do góry. Trzymając
lewą ręką broń za łoże prawą ręką chwycić za magazynek i kciukiem tej ręki wcisnąć
zatrzask magazynka z jednoczesnym wysunięciem magazynka do przodu i odłączyć go;
b) w karabinie maszynowym km PKM odłączenie źródła zasilania (skrzynki) wykonuje się w
następujący sposób: karabin maszynowy przy rozłożonym dwójnogu chwycić lewą ręką za
kolbę (wylot lufy skierowany do dołu), prawą ręką chwycić nachwytem za skrzynkę z
jednoczesnym uchwyceniem zatrzasku skrzynki kciukiem, wdusić zatrzask odchylając
skrzynkę do dołu odłączyć ją;
c) w pistolecie wojskowym P-83 i pistolecie maszynowym PM-84P trzymając pistolet w
prawej dłoni za chwyt lewą dłonią wdusić zatrzep magazynka znajdujący się u dołu chwytu
po czym za denko magazynka, wyjąć magazynek;
d) w pistolecie Wist 94 trzymając prawą ręką za chwyt pistoletu kciukiem prawej ręki
przycisnąć zaczep magazynka znajdujący się po lewej stronie chwytu na wysokości kabłąka
a lewą ręką wyjąć magazynek z gniazda u dołu chwytu.
Po omówieniu tej czynności podchorążowie (żołnierze) pod nadzorem instruktorów odłączają
źródła zasilania w broni znajdującej się w posiadaniu podchorążego (żołnierza).

2. Sprawdzić czy w komorze nabojowej nie ma naboju:

a) w karabinku kbk AKMS i kbs wz. 96 BERYL oraz karabinie wyborowym kbw SWD
odbezpieczyć broń, a następnie energicznym ruchem za rękojeść przeładowania suwadła
odciągnąć suwadło do siebie. Sprawdzić komorę nabojową, zwolnić suwadło i oddać strzał
kontrolny;

14
Instrukcja 7,62 mm karabinek AKM (AKMŁ), AKMS (AKMSN) AK, kbkg wz. 1960 i kbkg wz. 1960/72.. Opis i
użytkowanie, MON, Warszawa 1988, s. 192 ÷ 199.
15
Instrukcja 7,62 mm karabin wyborowy SWD. Opis i użytkowanie, MON, Warszawa 1966, s. 12 ÷ 20.
16
Instrukcja 7,62 mm PK, PKM (PKMN) z podstawami. Opis i użytkowanie, MON, Warszawa 1984, s. 22 ÷ 32.
17
Instrukcja 9 mm pistolet maszynowy wz. 1984P. Opis i użytkowanie, MON, Warszawa 1998, s. 60 ÷ 67.
18
Instrukcja 5,56 mm karabin szturmowy (kbs) wz. 96 „Beryl”. Opis i użytkowanie, Zakłady Metalowe „Łucznik”, Radom
1999, s. 21 ÷ 23.
19
Instrukcja budowy i użytkowania pistoletu wojskowego WIST 94 na 9 mm nabój Parabellum, Przedsiębiorstwo „PREXER”,
Łódź 1996, s. 24 ÷ 29.
20
Instrukcja 9 mm pistolet wz. 1983 (P-83). Opis i użytkowanie. Sposoby i zasady strzelania, MON, 1985,
s. 31 ÷ 33.
 b) w karabinie maszynowym km PKM czynność tą wykonuje się poprzez podniesienie
pokrywy zamkowej i podstawy donośnika w następujący sposób: trzymając broń lewą ręką
za kolbę wylotem lufy do dołu, prawą ręką chwytając nachwytem za pokrywę zamkową
przy szyjce kolby wdusić zatrzask pokrywy zamkowej, a następnie podnieść ją wraz z
podstawą donośnika do góry.. Ostatnim elementem jest odciągnięcie suwadła do siebie i
sprawdzić komorę nabojową oraz zwolnić suwadło wraz z zamkiem i oddać strzał
kontrolny;
c) w pistolecie wojskowym P-83 i Wist 94 sprawdzić czy wskaźnik nabojów nie wystaje poza
bazę zamka a następnie trzymając broń prawą ręką za chwyt wylotem lufy w dół, lewą ręką
chwycić za tylnią część zamka (elementy radełkowe na zamku) i energicznie odciągnąć
zamek do siebie, po czym sprawdzić komorę nabojową. Zwolnić zamek, oddać strzał
kontrolny.
d) w pistolecie maszynowym PM-84P trzymając prawą ręką za chwyt po uprzednim
odbezpieczeniu broni, lewą ręką odciągnąć zamek do tyłu za rękojeść przeładowania po
czym sprawdzić komorę nabojową. Zwolnić zamek oddając strzał kontrolny.
Po zademonstrowaniu pokazu podchorążowie (żołnierze) wykonują przejrzenie broni pod
nadzorem instruktorów.

3. Wyjąć i przygotować przybornik.

a) w karabinku kbk AKMS, kbs wz. 96 BERYL i karabinie wyborowym kbw SWD przybornik
należy wyjąć z torby na magazynki, otworzyć przybornik i wyjąć wszystkie jego elementy;
b) w karabinie maszynowym km PKM przybornik należy odłączyć z kolby po czym otworzyć
przybornik i wyjąć wszystkie jego elementy.
Nakazać wykonanie tych czynności pod nadzorem instruktorów.

4. Odłączyć i przygotować wyciory:

a) w karabinku kbk AKMS (w pierwszych egzemplarzach kbs. wz. 96 BERYL) czynność tą
wykonuje się następująco: broń w położeniu takim jak przy odłączaniu magazynka, prawą
ręką chwycić za wycior przy wylocie lufy oraz energicznie odciągnąć od lufy, po czym
wyciągnąć z gniazda mocowania, wysunąć do przodu i odłączyć;
b) w karabinie wyborowym kbw SWD i kbs wz. 96 BERYL wycior należy wyjąć z torby na
magazynki i skręcić jego elementy;
c) w karabinie maszynowym wycior odłączyć z prawej nóżki dwójnoga, po czym skręcić
poszczególne jego elementy.
Podchorążowie (żołnierze) wykonują praktycznie po pokazie pod nadzorem instruktorów.
5. Odłączyć celownik optyczny (poduszkę).
Czynność ta jest wykonywana w karabinie wyborowy lub karabinkach i karabinach
maszynowych, w odmianie z celownikami optycznymi dziennymi i nocnymi.
a) w karabinie wyborowym kbw SWD, w celu odłączenia celownika należy zatrzask
celownika obrócić do tyłu i zsunąć celownik ze wspornika w kierunku kolby, odłączając go.
Po odłączeniu celownika odłączyć poduszkę zamontowaną na kolbie. W innych
egzemplarzach wyposażonych w celowniki noktowizyjne drugiej generacji sposób
odłączania wygląda identycznie jak w karabinie wyborowym.
b) w karabinku kbs wz. 96 BERYL czynność tą należy wykonać następująco: poluzować
nakrętki śrub kontrujących nóżki zaczepów celownika na podstawie (szynie) celownika, po
czym wysunąć celownik z podstawy w kierunku kolby.
Po pokazie podchorążowie (żołnierze) odłączają celowniki optyczne (poduszki) pod nadzorem
instruktorów.

6. Odłączyć podstawę (szynę) celownika optycznego.

Czynność ta wykonywana jest tylko w karabinku kbs wz. 96 BERYL. Należy na końcu podstawy
przekręcić skrzydełko dźwigni zabezpieczającej mocowanie w lewo, dźwignia zostanie
zwolniona z tylnej części komory zamkowej. Wysunąć podstawę z rowków ustalających przy
obsadzie lufy.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają podstawę celownika
optycznego.

7. Odłączyć/otworzyć pokrywę komory zamkowej:

a) w karabinkach trzymając broń lewą ręką za rękojeść prawą nachwytem za pokrywę komory
zamkowej wciskając występ stopki prowadnika tylnego mechanizmu powrotnego unieść
pokrywę do góry i odłączyć;
b) w karabinie wyborowym z prawej strony na końcu komory zamkowej obrócić skrzydełko
bezpiecznika pokrywy komory zamkowej do tyłu a następnie unieść pokrywę zamkową z
mechanizmem powrotnym i odłączyć;
c) w karabinie maszynowym wcisnąć zatrzask pokrywy komory zamkowej unosząc ja do góry
otworzyć do kąta dziewięćdziesiąt stopni wraz z podstawą donośnika;
d) w pistolecie maszynowym PM-84P poprzez występy prowadnika mechanizmu powrotnego
ustawić w wycięciu pokrywy komory zamkowej po czym podnosząc do góry pokrywę
zamkową odłączyć.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają pokrywy komory zamkowej.
8. Odłączyć mechanizm powrotny:
a) w karabinkach czynność tą wykonać prawą ręką poprzez wysunięcie prowadnicy
mechanizmu powrotnego do przodu tak, aby stopka wyszła z wycięcia wzdłużnego komory
zamkowej. Po wykonaniu tej czynności wyjąc mechanizm powrotny z przewodu suwadła;
b) w karabinie maszynowym kciukiem prawej ręki występ mechanizmu powrotnego przesunąć
do przodu i wyciągnąć z przewodu suwadła;
c) w pistolecie maszynowym PM-84P prawą ręką poprzez wysuniecie występów prowadnika
mechanizmu powrotnego z wycięć komory zamkowej wyjąć mechanizm z przewodów
zamka.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają mechanizmy powrotne.

9. Odłączyć suwadło wraz z zamkiem:

a) w karabinkach i karabinie wyborowym odciągnąć suwadło prawą ręką do tyłu, unieść je i
odłączyć;
b) w karabinie maszynowym odciągnąć suwadło maksymalnie do tyłu, po czym rękojeść
przeładowania przesunąć do przodu. Energicznym ruchem ręki prawej unieść je do góry i
odłączyć.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają suwadło wraz z zamkiem.

10. Odłączyć zamek:

a) w karabinkach, karabinie wyborowym i karabinie maszynowym ująć suwadło w lewą rękę
zamkiem do góry odciągając zamek prawą ręką do tyłu i obracając go w prawo (w lewo w
karabinie wyborowym) spowodować odłączenie od suwadła;
b) w pistolecie maszynowy PM-84P zamek ująć w rękę prawą odsunąć maksymalnie do tyłu
i odłączyć od komory zamkowej;
c) w pistolecie wojskowym P-83 trzymając pistolet prawą ręką za chwyt wysunąć palcami
lewej ręki zderzak w dół po czym odciągając zamek do tyłu lewą ręką za części radełkowe
zamka maksymalnie do oporu podnieść jego tylną część do góry i zwalniać tak, aby można
było wysunąć zamek z przewodu lufy, odłączyć zamek;
d) w pistolecie wojskowym Wist 94 wyciągnąć oś zabezpieczającą zamek do wyczucia oporu
po stronie prawej. Trzymając pistolet w ręce prawej za chwyt, lewą ręką odciągnąć zamek
maksymalnie do tyłu, po czym zwalniając język spustowy pistoletu zwalniać powoli zamek
do przodu, a następnie wysunąć zamek z występów prowadzących szkieletu do przodu i
odłączyć.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają zamki w poszczególnych
egzemplarzach broni.
11. Odłączyć sprężynę powrotną.
Ten element jest wykonywany tylko w pistoletach wojskowych.
a) w pistolecie wojskowym P-83 należy sprężynę powrotną ruchem śrubowym odłączyć z
przewodu lufy.
b) w pistolecie wojskowym Wist 94 należy odłączyć mechanizm powrotny (sprężyna wraz z
prowadnikiem rurowym), czyli uchwycić zamek w lewą dłoń mechanizmem powrotnym do
góry, a prawą dłonią dociągając mechanizm powrotny do przodu odłączyć od zamka.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie odłączają sprężyny powrotne w poszczególnych
egzemplarzach pistoletów wojskowych.

12. Odłączyć iglicę.

Ten element wykonywany jest tylko w karabinie maszynowym. W tym celu uchwycić zamek
w dłoń lewą, natomiast dłonią prawą przesunąć iglicę do przodu, a następnie uchwycić za koniec
iglicy, unieść do góry i wyciągnąć z wycięcia wzdłużnego zamka.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają iglice z zamków w
poszczególnych egzemplarzach karabinów maszynowych.

13. Odłączyć lufę:

a) w karabinie maszynowym przy podstawie donośnika przesunąć zatrzask zabezpieczający
lufę, w lewą stronę trzymając lufę za rękojeść w dłoni prawej, wyciągnąć lufę do przodu
i odłączyć z obsady lufy;
b) w pistolecie maszynowym PM-84P opierając broń o stopkę kolby wylotem lufy do góry,
wcisnąć zabezpieczenie nakrętki, po czym odkręcić nakrętkę wykonując obrót w lewą
stronę. Przy użyciu siły wyciągnąć lufę do przodu i odłączyć;
c) w pistolecie wojskowym Wist 94 uchwycić zamek w lewą dłoń przewodem lufy do góry, a
prawą dłonią chwycić lufę przy komorze nabojowej, przesunąć do przodu, a następnie
unieść do góry i wysunąć z zamka.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają lufy w poszczególnych
egzemplarzach broni.

14. Odłączyć komorę spustową z chwytem od komory zamkowej.

Czynność ta wykonywana jest w pistolecie maszynowym PM-84P. W celu odłączenia komory
spustowej z chwytem od komory zamkowej należy wybijakiem wybić trzpień rozprężny wraz
tulejką łącznika znajdującą się przy mechanizmie rozkładania kolby. Trzymając pistolet
maszynowy prawą ręką za chwyt a lewą za komorę zamkową odciągnąć komorę spustową z
 chwytem w kierunku przeciwnym od komory zamkowej, po czym przy obsadzie lufy wyciągnąć
komorę spustową i odłączyć.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają komorę spustową wraz z
chwytem od komory zamkowej.

15. Odłączyć rurę gazową.

Ten element wykonywany jest w karabinach.
a) w karabinku kbk AKMS przy użyciu kadłuba przybornika należy wycięciem prostokątnym
na skrzydełko łącznika rury gazowej obrócić je do góry i zdjąć rurę gazową z nakładką;
b) w karabinku kbs wz. 96 BERYL czynność tą wykonać w następujący sposób: skrzydełko
obsady łoża obrócić do góry. Obsadę przesunąć do przodu, odłączyć nakładkę a następnie
rurę gazową.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają rury gazowe w poszczególnych
egzemplarzach broni.

16. Odłączyć łoże.

Czynność ta jest wykonywana tylko w karabinku kbs wz. 96 BERYL.
Uchwycić łoże ręką prawą i wysunąć z gniazda komory zamkowej.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają łoże w karabinkach kbs wz. 96
BERYL.

17. Odłączyć nakładki drewniane.

Ten element wykonywany jest w karabinie wyborowym kbw SWD. W celu odłączenia nakładek
należy karabin wyborowy oprzeć stopką kolby o podłoże wylotem lufy do góry. Skrzydełko
obsady nakładek obrócić do przodu i zdjąć obsadę nakładek. Używając przybornika elementem
haczykowatym odciągnąć pojedynczo poszczególne połowy nakładek do dołu odłączyć z
pierścienia oporowego nakładek.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają nakładki drewniane w
poszczególnych egzemplarzach karabinów wyborowych.

18. Odłączyć tłok gazowy i popychacz ze sprężyną.

Ten element wykonywany jest w karabinie wyborowym kbw SWD. W pierwszej kolejności
należy przesunąć popychacz do tyłu i odciągnąć w bok celem wysunięcia z komory gazowej
tłoczka. Popychacz przesunąć do przodu i odłączyć a następnie odłączyć sprężynę od
popychacza.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają tłok gazowy i popychacz ze
sprężyną w poszczególnych egzemplarzach karabinów wyborowych.
 19. Odłączyć mechanizm spustowo-uderzeniowy.
Ten element wykonywany jest w karabinie wyborowym kbw SWD. Należy dźwignię
bezpiecznika obrócić do góry i wyciągnąć z otworów komory zamkowej. Trzymając za kabłonek
odciągnąć mechanizm spustowo-uderzeniowy do dołu i odłączyć w przedniej części z osi.
Pod nadzorem instruktorów podchorążowie (żołnierze) odłączają mechanizm spustowo-
uderzeniowy w karabinach maszynowych.
Składanie broni strzeleckiej należy przeprowadzić w identyczny sposób omawiając kolejność
wykonywanych czynności. Podczas składania należy przestrzegać zasady zgodności numeracji i stan
dołączonych części.

2.1.3. Nauczanie współdziałania części i mechanizmów broni strzeleckiej

Na wstępie zajęć prowadzący wykonuje czynności organizacyjne wraz z omówieniem warunków

bezpieczeństwa podczas zajęć. Do zajęć należy przygotować broń „przekroje” amunicję szkolną, modele
położenia części i mechanizmów, foliogramy z częściami i mechanizmami współpracującymi podczas
strzelania. Prowadzący zajęcia w części zasadniczej wyjaśnia znaczenie znajomości działania części i
mechanizmów broni strzeleckiej, po czym przystępuje do przerabiania ustalonych zagadnień. Najczęściej
przerabianymi zagadnieniami są:
 położenie części i mechanizmów przed załadowaniem broni,
 współdziałanie części i mechanizmów podczas ładowania broni,
 współdziałanie części i mechanizmów broni w czasie strzelania:
 działanie części i mechanizmów podczas strzelania ogniem ciągłym,
 działanie części i mechanizmów podczas strzelania ogniem pojedynczym,
 działanie części i mechanizmów podczas strzelania krótkimi seriami.
Realizując pierwsze zagadnienie posługując się przekrojem broni należy podchorążym (żołnierzom)
wyjaśnić w jakim położeniu przed załadowaniem znajdują się części i mechanizmy omawianego
egzemplarza broni. Na przykładzie karabinka kbk AKMS należy przedstawić w sposób następujący21:
a) Suwadło z tłokiem gazowym i zamkiem pod działaniem sprężyny powrotnej znajduje się w
skrajnym przednim położeniu. Przewód lufy jest zaryglowany poprzez występy ryglowe zamka
z oporami ryglowymi komory nabojowej. Sprężyna powrotna jest w stanie najmniejszego
naprężenia.
b) Dźwignia spustu samoczynnego jest obrócona do przodu, do dołu przez występ suwadła.

21
Instrukcja 7,62 mm karabinek AKM (AKMŁ), AKMS (AKMSN) AK, kbkg wz. 1960 i kbkg wz. 1960/72.. Opis i
użytkowanie, MON, Warszawa 1988, s. 83 ÷ 94.
 c) Kurek jest zwolniony i opiera się o trzon, a iglica jest przesunięta do przodu.. Sprężyna kurka
jest w położeniu neutralnym. Język spustowy znajduje się w przednim położeniu. Pod
działaniem sprężyny opóźniacz jest dociśnięty występem przednim do dna komory zamkowej.
d) Ramię przełącznika rodzaju ognia znajduje się w skrajnym górnym położeniu i zamyka
stopniowe wycięcie komory zamkowej. Koniec dźwigni przełącznika znajduje się w wycięciu
zaczepu ognia pojedynczego oraz nad prawym prostokątnym ramieniem tylnym spustu, ryglując
zaczep ognia pojedynczego i spust.
W zagadnieniu kolejnym prowadzący zajęcia omawia następujące elementy22:
 czynności ładowania karabinka (karabinu, pistoletu),
 podczas przyłączania magazynka,
 po przestawieniu przełącznika na ogień ciągły,
 podczas odciągania suwadła do tyłu,
 po zwolnieniu suwadła.
W zagadnieniu współdziałanie części i mechanizmów w czasie strzelania należy omówić wszystkie
możliwe przypadki występujące w danym egzemplarzu broni. W karabinku kbk AKMS omówić działanie
części i mechanizmów podczas strzelania ogniem ciągłym, a w tym23:
 co należy zrobić aby strzelać ogniem ciągłym,
 ustawienie przełącznika rodzaju ognia na ogień ciągły,
 po naciśnięciu języka spustowego.
W kolejnym etapie omówić działanie części i mechanizmów podczas strzelania ogniem
pojedynczym, a w tym24:
 co należy zrobić aby oddać strzał ogniem pojedynczym,
 po przestawieniu przełącznika rodzaju ognia z położenia zabezpieczone do położenia ognia
pojedynczego,
 po naciśnięciu języka spustowego.
Omawiając współdziałanie części i mechanizmów w karabinku kbs wz. 96 BERYL należy pamiętać,
że bezpiecznik nie pełni funkcji przełącznika rodzaju ognia. Przełącznik ten znajduje się po lewej stronie
komory zamkowej. W analogiczny sposób jak w karabinku kbk AKMS omówić współdziałanie części i
mechanizmów podczas strzelania, dodatkowo omówić strzelanie serią trzech strzałów, w której zawrzeć
następujący tok wyjaśniania25:

22
Instrukcja 7,62 mm karabinek AKM (AKMŁ), AKMS (AKMSN) AK, kbkg wz. 1960 i kbkg wz. 1960/72.. Opis i
użytkowanie, MON, Warszawa 1988, s. 85 ÷ 87.
23
Tamże, s, 87 ÷ 91.
24
Tamże, s, 91 ÷ 93.
25
Instrukcja 5,56 mm karabin szturmowy (kbs) wz. 96 „Beryl”. Opis i użytkowanie, Zakłady Metalowe „Łucznik”, Radom
1999, s. 17 ÷ 18.
  co należy zrobić aby strzelić krótka serią (trzy strzały),
 po przestawieniu przełącznika rodzaju ognia w położenie ogień seryjny,
 po naciśnięciu języka spustowego.
W pozostałych egzemplarzach broni współdziałanie części i mechanizmów omówić podobnie
postępując według zasady przyjętej dla karabinków. W karabinach maszynowych, karabinie wyborowym
oraz pistoletach wojskowych zagadnienie to zawęża się do omówienia współdziałania części
i mechanizmów przed załadowaniem broni i podczas prowadzenia jednego rodzaju ognia. W pistolecie
maszynowym PM-84P należy zagadnienie to wyjaśnić tak dla ognia pojedynczego jak i ciągłego.

2.2. Opracowanie konspektu do zajęć z budowy i eksploatacji uzbrojenia w roli kierownika zajęć
(dowódcy plutonu)

Konspekt do zajęć z budowy i eksploatacji uzbrojenia może być bardziej lub mniej rozwinięty,
zależnie od tematu zajęć lub doświadczenia prowadzącego zajęcia. Dokument ten może zostać
opracowany w formie konspektu lub planu-konspektu.
Konspekt do zajęć z budowy i eksploatacji uzbrojenia musi zawierać pełną treść. Wykonywać ten
dokument powinna kadra o najniższym stażu dydaktycznym i doświadczeniu zawodowym. Plan-
konspekt to dokument, w którym treść zajęć jest opracowana w skróconej formie. W obu przypadkach
opracowując stosowne dokumenty dydaktyczne należy pamiętać o wszystkich jego elementach.
Dokument ten należy traktować jako pomoc dydaktyczną w prowadzeniu zajęć, potwierdzający
jednocześnie przygotowanie prowadzącego. Konspekt (plan-konspekt) do prowadzenia zajęć z budowy i
eksploatacji uzbrojenia powinien posiadać następujący układ i treść26 (tabela 5):

26
Wełyczko L.: Dokumentacja szkoleniowo-metodyczna kierownika zajęć oraz instruktora, PWL 8/2003, Warszawa 2003,
s. 65 ÷ 73.
 Tabela 5
Układ konspektu kierownika do zajęć praktycznych

Strona 1
WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA WOJSK LĄDOWYCH
im. gen. Tadeusza Kościuszki

INSTYTUT DOWODZENIA

ZAKŁAD TEORII I PRAKTYKI STRZELAŃ

ZATWIERDZAM

/stopień imię nazwisko/

KONSPEKT (PLAN KONSPEKT)

TEMAT ………………………………………………………………
…………………………………………………………………………

OPRACOWAŁ
…………………
/Stanowisko służbowe/
/stopień imię nazwisko/

WROCŁAW
2004
 Pozostałe strony

TEMAT: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ………………... . . . . . . . . . . . . . . . .
należy wpisać numer tematu i jego treść zgodnie z programem kształcenia/szkolenia

CELE: (w zależności od treści tematu jako cel dydaktyczny)

- zapoznać ………; nauczyć …………; doskonalić ……… .

Uwaga : Przy realizacji tematów w okresie szkolenia drużyny (plutonu) należy dodatkowo określić
cele dla dowódców drużyn (plutonów), którzy razem ze swoimi drużynami (plutonami) mogą być
szkoleni przez kierownika zajęć - dowódcę plutonu (kompanii) na zasadniczym punkcie nauczania

ZAGADNIENIA I CZAS:
- Rozpoczęcie zajęć … min
1. ………………………………………………………………… …min
2. ………………………………………………………………… …min
3. ………………………………………………………………… …min
4. ………………………………………………………………… …min
- Zakończenie zajęć
…min

Uwaga: Kierownik zajęć, w zależności od potrzeb może przedstawić zagadnienia z po-działem na

poszczególne punkty nauczania i z podziałem na kolejne dni szkoleniowe (zajęcia), np.:

- Rozpoczęcie zajęć
…min
1 Punkt nauczania
1. ………………………………………………………………… …min
2. ………………………………………………………………… …min
3. ………………………………………………………………… …min
4. ………………………………………………………………… …min
2 Punkt nauczania
5. ………………………………………………………………… …min
6. ………………………………………………………………… …min
7. ………………………………………………………………… …min
8. ………………………………………………………………… …min
3 Punkt nauczania
9. ………………………………………………………………… …min
10. ………………………………………………………………… …min
11. ………………………………………………………………… …min
12. ………………………………………………………………… …min

- Zakończenie zajęć …min

FORMA: ……………………………………………………………………………….......................
/podać nazwę zewnętrznej organizacyjnej strony procesu nauczania (szkolenia)/

METODA: ………………………………………………………………………………....................
/podać nazwę wewnętrznej organizacyjnej strony procesu nauczania (szkolenia)/
CZAS: .....................................................................................................................................................
(podaje ogólną ilość czasu przewidzianą na zrealizowanie tematu lub zajęcia.)

MIEJSCE: .............................................................................................................................................
(należy podać miejsce prowadzenia zajęć.)

LITERATURA: ....................................................................................................................................
(obowiązkowa)
......................................................................................................................................
(uzupełniająca)
( np. regulaminy, instrukcje, podręczniki, skrypty, które wykorzystał kierownik zajęć do przygotowania się do zajęć.
Należy podać nazwisko autora, tytuł wydawnictwa, rok wydania i strony.)

POMOCE SZKOLENIOWE : ...........................................................................................................

.................................................................................................................................................................
( np. szkice, schematy wykorzystywane w trakcie zajęć.)

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO - TECHNICZNE: ...........................................................

................................................................................................................................................................
( np. bojowe wozy piechoty, amunicja, makiety, figury itp.)

WYPOSAŻENIE SZKOLONYCH: ..................................................................................................

................................................................................................................................................................
(np. oporządzenie, broń i dodatkowy sprzęt na poszczególne punkty nauczania itp.)

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO - METODYCZNE: ..............................................................

................................................................................................................................................................
( należy wymienić wskazówki o charakterze organizacyjno - metodycznym, które pomogą usprawnić sposób
prowadzenia zajęć oraz ułatwią przyswojenie materiału)

1. W zakresie przygotowania zajęcia:

- kiedy, z kim i gdzie będzie prowadzony instruktaż do zajęć;
- w jaki sposób należy przygotować pododdział do zajęcia:
 jaki zakres materiału powinni opanować szkoleni teoretycznie przed rozpoczęciem zajęć;
 kto, kiedy składa zamówienie i kto pobiera środki materiałowe oraz sprzęt;
 rodzaje i sposób przygotowania pomocy dydaktycznych;
 sposób przygotowania bazy szkoleniowej wykorzystywanej w trakcie zajęć (kto, kiedy i w
jakim czasie);
2. W zakresie prowadzenia zajęć:
- formy organizacyjne prowadzenia poszczególnych zagadnień;
- sposób realizacji najistotniejszych zagadnień szkoleniowych oraz na jakich zagadnieniach
należy skupić szczególną uwagę;
- rola i miejsce instruktorów w trakcie realizacji zajęcia;
- sposób wykorzystania pomocy dydaktycznych, sprzętu technicznego.
WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA:
- zabraniam ……………;
- nakazuję … ………….;
- itp.

ORGANIZACJA ZAJĘĆ

CZĘŚĆ WSTĘPNA
Prowadzący: Wykładowca ZTiPS
Miejsce: sala broni strzeleckiej
Czas: 15 min

CZĘŚĆ ZASADNICZA

PN-1 PN-2 PN-3

Treść zagadnienia Treść zagadnienia Treść zagadnienia

Prowadzący: Prowadzący: kierownik Prowadzący: Instruktor

wykładowca ZTiPS grupy

Miejsce: sala broni Miejsce: sala B Miejsce: sala C

strzeleckiej Czas: 20 min Czas: 20 min
Czas: 20 min

CZĘŚĆ KOŃCOWA
Prowadzący: wykładowca ZTiPS
Miejsce: sala broni strzeleckiej
PRZEBIEG ZAJĘĆ
Czas: 15 min

Część wstępna (od 10 – 15% czasu ogólnego)

Ta część powinna zawierać (m.in.):

 przyjęcie meldunku;
 sprawdzenie broni i sprzętu;
 sprawdzenie obecności;
 pytania kontrolne;
  podanie tematu i celu zajęć;
 podanie organizacji i przebiegu zajęć;
 omówienie warunków bezpieczeństwa podczas realizacji zajęć.

Część główna (od 75 – 80% czasu ogólnego)

PN-1
Zagadnienie 1: Przeznaczenie, podstawowe dane i charakterystyka broni będącej na wyposażeniu
drużyny
PN-2
Zagadnienie 2: Budowa i działanie ręcznych granatów odłamkowych

WSKAZÓWKA ORGANIZACYJNO-METODYCZNA : Instruktor przystępuje do realizacji

zagadnienia wg następujących punktów:

1. budowa granatów;
2. budowa zapalników;
3. działanie mechanizmów zapalnika.

Część końcowa (od 5 – 10% czasu ogólnego)

Ta część powinna zawierać (m.in.):

 przeglądnięcie broni oraz sprawdzenie i rozliczenie sprzętu;

 zebranie uwag oraz ocen za ćwiczenie od instruktorów;
 podanie stopnia realizacji zajęć;
 omówienie błędów i niedociągnięć stwierdzonych podczas zajęć (na podstawie
własnych spostrzeżeń i uwag oraz instruktorów);
 postawienie zadań na naukę własną;
 ogłoszenie koniec zajęć.

LITERATURA

1. Amunicja Wojsk Lądowych, MON, Warszawa 1985.

2. Cierpiński K., Wiśniewski K., Żuk D.: „Budowa i działanie broni ręcznej kompanii
zmechanizowanej. Poradnik metodyczny”, Wrocław 2000.
3. Encyklopedia najnowszej broni palnej pod red. R. Woźniaka, wyd. Bellona, Warszawa 2001.
4. Instrukcja 7,62 mm karabinek AKM (AKMŁ), AKMS (AKMSN) AK, kbkg wz. 1960 i kbkg wz.
1960/72.. Opis i użytkowanie, MON, Warszawa 1988.
5. Instrukcja 7,62 mm karabin wyborowy SWD. Opis i użytkowanie, MON, Warszawa 1966.
6. Instrukcja 7,62 mm PK, PKM (PKMN) z podstawami. Opis i użytkowanie, MON, Warszawa 1984.
7. Instrukcja 9 mm pistolet maszynowy wz. 1984P. Opis i użytkowanie, MON, Warszawa 1998.
8. Instrukcja 5,56 mm karabin szturmowy (kbs) wz. 96 „Beryl”. Opis i użytkowanie, Zakłady Metalowe
„Łucznik”, Radom 1999.
9. Instrukcja budowy i użytkowania pistoletu wojskowego WIST 94 na 9 mm nabój Parabellum,
Przedsiębiorstwo „PREXER”, Łódź 1996.
10. Instrukcja 9 mm pistolet wz. 1983 (P-83). Opis i użytkowanie. Sposoby i zasady strzelania, MON,
1985.
11. Jamroziak K., Kędzia K., Śliwa Z.: „Standaryzacja amunicji strzeleckiej. Budowa, znakowanie i
przechowywanie”, WSOWLąd., Wrocław 2003.
12. Kochański S.: „Małokalibrowa broń samoczynna”, Politechnika Warszawska, Warszawa 1989.
13. Materiały reklamowe Zakładów Metalowych „Łucznik”, Radom 2004.
14. Materiały reklamowe Zakładów Mechanicznych „Tarnów” S. A., Tarnów 2004.
15. Metodyka szkolenia ogniowego pododdziałów piechoty, MON, Warszawa 1990.
16. Nowa encyklopedia powszechna PWN pod red. B. Petrozolin-Skowrońskiej, PWN, Warszawa 1995.
17. Torecki S.: „ Broń i amunicja strzelecka LWP”, MON, Warszawa 1985.
18. Wełyczko L.: „Dokumentacja szkoleniowo-metodyczna kierownika zajęć oraz instruktora”, PWL
8/2003, Warszawa 2003, s. 65 ÷ 73.
2.3. Przeprowadzenie instruktażu do zajęć przez dowódcę plutonu dla dowódców
drużyn (instruktorów).

Szkolenie ogniowe, niezależnie od szczebla organizacyjnego (pluton, kompania), realizowane jest w

małych grupach szkoleniowych. Daje to większe możliwości przekazywania wiedzy, w sposób
dostosowany do poziomu szkolonych, a zarazem ułatwia możliwość obserwacji postępów czy
wykrywania popełnianych błędów i dostosowania odpowiedniej metody do indywidualnych możliwości
szkolonych żołnierzy.
Szkolenie odbywa się w punktach nauczania (PN), pomocniczych punktach nauczania (PPN) czy
punktach kontrolnych (PK).
Zarówno w PN jak i w PPN szkolenie realizują instruktorzy. Od ich osobistego przygotowania
i umiejętności metodycznych w głównej mierze uzależnione będą osiągane wyniki szkoleniowe
żołnierzy, dlatego należy systematycznie doskonalić instruktorów zarówno pod względem
merytorycznym jak i metodycznym.
Podstawową formą doskonalenia instruktorów są instruktaże, prowadzone na 2-3 dni przed zajęciami.
Muszą być one prowadzone w rejonie (pomieszczeniu) gdzie w późniejszym terminie będą prowadzone
zajęcia. Celowe jest poprzedzenie go zapoznaniem instruktorów z tematem, organizacją i treścią zajęć
(zagadnień).
Instruktaż to jedna z form nauczania praktycznego stosowana w procesie szkolenia dowódców
(instruktorów) prowadzących zajęcia. Jest on organizowany i prowadzony w celu :
 przedstawienia wzoru określonego działania;
 przygotowania prowadzących do szkolenia w PN (PPN) – zgodnie z założeniem wykładowcy
(dowódcy) prowadzącego zajęcia;
 ustalenia jednolitego sposobu i kolejności postępowania instruktorów w stosunku do
szkolonych;
 uzmysłowienia instruktorom problemów organizacyjno – metodycznych planowych zajęć;
 ujednolicenia poglądów, czynności i rozwiązań;
 sprawdzenia stopnia znajomości i pogłębienie zagadnień wchodzących w zakres danego
zajęcia;
 zapoznania z organizacją i przebiegiem zajęć;
 sprawdzenia umiejętności instruktorsko – metodycznych prowadzących szkolenie;
 postawienia zadań instruktorom do pracy indywidualnej w zakresie przygotowania
planowanego działania.
 Prawidłowo prowadzony instruktaż powinien być realizowany według następujących zasad:
 powinien odbyć się w miejscu mających się odbyć zajęć ( ćwiczeń ) – są to najczęściej sale
wykładowe, przystosowane do prowadzenia zajęć z budowy broni (sala czyszczenia broni) lub
strzelnice czy PCO;
 podstawowe (główne) zagadnienia powinny być przerabiane praktycznie (wykorzystując do
tego różnego rodzaju przekroje broni, amunicji czy granatów jak również plansze poglądowe);
 powinien składać się z dwóch części: pierwszej – dotyczącej sprawdzenia instruktorów w
zakresie umiejętności wykonywania czynności będących przedmiotem nauczania (treścią
zagadnienia ), drugiej – dotyczącej sprawdzenia ich umiejętności metodycznych;
 podczas instruktażu ustala się czas realizacji zagadnień na PN oraz zabezpieczenie
materiałowe zajęć;
 podczas instruktażu instruktorzy sporządzają notatki niezbędne do opracowania planów pracy.
Kolejność czynności wykonywanych w czasie instruktażu można przedstawić przy pomocy
schematu:

Zapoznanie z tematem i celem zajęć

Czynności Podanie treści zagadnień szkoleniowych czasu ich

wstępne realizacji

Podanie literatury

Omówienie organizacji zajęć.

Ustalenie ( wskazanie ) miejsc szkolenia (PN, PPN).

Czynności
zasadnicze Sprawdzenie umiejętności instruktorów.

Praktyczny pokaz metod nauczania (szkolenia).

Podanie wykazu zapotrzebowania materiałowego zajęć

i omówienie sposobu przygotowania sprzętu.
Czynności
końcowe
Omówienie wskazówek organizacyjno – metodycznych.

Rys. 2.33. Schemat czynności realizowanych podczas instruktażu

 Instruktaż jest działaniem, które powinno obejmować fazę przygotowania, prowadzenia oraz
utrwalenia (rozwijania) wiadomości czy umiejętności. Przygotowanie instruktażu może czasami
pokrywać się z instruktażem wstępnym i polega na zapoznaniu z tematem, celem, zabezpieczeniem
materiałowo – technicznym oraz wykazem literatury.

Każdy instruktor otrzymuje dane w ustalonym dla niego zakresie.

Np.: „ Za pięć dni odbędą się zajęcia z BiEU – T:2 – „Budowa i zasada działania karabinów
karabinków”. Miejsce zajęć – strzelnica pistoletowa (sala A,B,C).

Dowódca 1 drużyny – prowadzi PN – Budowa i zasada działania karabinka kbk AKM – sala A, czas 20
min. Dowódca 2 drużyny – prowadzi PN – Budowa i zasada działania kbw SWD – sala B, czas 20 min.
Dowódca 3 drużyny – prowadzi PN – Budowa i zasada działania km PK – sala C, czas 20 min.;

Instruktaż zasadniczy odbędzie się za dwa dni o godz. 13.10 na strzelnicy pistoletowej. Każdy instruktor
jest odpowiedzialny za zabezpieczenie swojego PN w sprzęt niezbędny do realizacji treści zagadnienia

Literatura do przestudiowania:

1. 7,62 mm karabinki AKM (AKMŁ), AKMS(N), AK, kbkg wz.1960/72. Opis i użytkowanie. Zasady i
sposoby strzelania, MON, Warszawa 1988 – 13096.
2. 7,62 mm kbw SWD. Opis i użytkowanie. Zasady i sposoby strzelania. Uzbr. 736/65/ bibl. 10184
MON, Warszawa 1966 r. – 10184.
3. 7,62 mm karabiny maszynowe PK, PKM, PKMN z podstawą. Opis i użytkowanie. Sposoby i zasady
strzelania. MON, Warszawa 1987 r. – 12775.
4. Metodyka Szkolenia Ogniowego Pododdziałów Piechoty. MON. Warszawa. 1990.

Zapoznanie z zagadnieniami szkoleniowymi umożliwi instruktorom przygotowanie się pod

względem teoretycznym.

Przed instruktażem zasadniczym, instruktorzy uzupełniają posiadana wiedzę potrzebną do realizacji

szkolenia wskazanych zagadnień, dokonują kalkulacji czasu, organizują (wykonują) pomoce szkoleniowe
i przygotowują się do prowadzenia szkolenia w PN.

Czas trwania instruktażu zależy od stopnia przygotowania i zasobu wiedzy instruktorów, metody pracy
kierownika zajęć / dowódcy oraz treści zagadnień.
Jeżeli zagadnienia wchodzące w skład zajęć są dobrze znane instruktorom, a poza tym dowódca plutonu
(kompanii) zna ich umiejętności instruktorsko – metodyczne to instruktaż może być uproszczony.
Wówczas można się ograniczyć do zapoznania instruktorów z organizacją, metodą prowadzenia zajęć czy
miejscem realizacji zagadnień szkoleniowych.
Jeżeli natomiast zagadnienia są słabo znane instruktorom, a ponadto posiadają mały zasób wiedzy o
metodyce nauczania to instruktaż powinien być bardzo dokładny i wyczerpujący. Powinno się
przeznaczyć jedną godzinę instruktażu na ok.3 godziny zajęć z budowy broni.
Być może na pierwszym instruktażu czas okaże się za krótki. Jednak należy pamiętać, że na kolejnych,
często będą omawiane podobne zagadnienia lub czynności i wówczas będzie jedynie doskonalona
umiejętność ich wykonywania. Trzeba także uwzględnić fakt, że w miarę upływu czasu instruktorzy będą
stopniowo wyrabiali swoje umiejętności metodyczne i ciągle je doskonalili.
Cześć zasadniczą instruktażu rozpoczyna się od wskazania (uściślenia) miejsca realizacji zagadnień.
Instruktaż prowadzi się w miejscu przyszłych zajęć (PN, PPN), przy pełnym zabezpieczeniu
materiałowo – technicznym.
Metody prowadzenia instruktażu mogą być różne. Zależą one od treści zagadnień, czasu, warunków
szkoleniowych, stopnia przygotowania i doświadczenia instruktorów itp.
Instruktaże można prowadzić w następujący sposób:
 prowadzący pokazuje sposób nauczania danego zagadnienia lub czynności,
a następnie wyznaczony instruktor powtarza pokazany fragment ;
 prowadzący kolejno wyznacza instruowanych i poleca im prowadzenie danego zagadnienia,
sam natomiast obserwuje ich czynności i koryguje popełniane błędy ;
 prowadzący łączy elementy tych dwóch sposobów27.
Realizując instruktaż wg. pierwszego sposobu, prowadzący rozpoczyna zwykle stwierdzeniem:
„Uwaga - Pokażę jak należy szkolić (postępować)”. Następnie występuje
w roli instruktora wykonuje niezbędne pokazy, objaśnienia, podaje komendy do ćwiczeń, sprawdza
umiejętności szkolonych i usuwa błędy, zachowując przy tym ustaloną kolejność postępowania:
 wykonuje pokaz czynności;
 dokonuje objaśnienia;
 naucza osoby instruowane;
 nakazuje wykonanie pokazanej i objaśnianej czynności;
 kontroluje, ocenia wykonanie oraz usuwa zauważane błędy.
Za pomocą pokazu demonstruje sposób szkolenia (przedstawiania budowy i zasady działania
karabinów i karabinka). Dopuszcza się pomijanie łatwiejszych fragmentów zagadnień po krótkim
słownym wyjaśnieniu.

Drugi sposób prowadzenia instruktażu polega na kontroli umiejętności instruktorów. Przystępując

do części praktycznej instruktażu, prowadzący wyznacza jednego z instruktorów i poleca przeprowadzić

27
Metodyka szkolenia ogniowego. MON. Warszawa 1990. s 25.
dane zagadnienie. Pozostali występują w roli ćwiczących (szkolonych). Prowadzący instruktaż obserwuje
czynności instruktora i ćwiczących. Jeżeli zachodzi potrzeba koryguje działanie instruktora oraz
ćwiczących, wnosząc odpowiednie poprawki, wykonuje pokazy i objaśnia nie w pełni opanowane
zagadnienia. Gdy instruowani wykonują czynności poprawnie, wówczas niektóre fragmenty mogą być
tylko zasygnalizowane.

Trzeci sposób instruktażu – zwany mieszanym – polega na łączeniu obu w/w metod. Mniej znane
fragmenty zajęć prowadzący omawia osobiście. Pozostałe zaś demonstruje oceniany instruktor. Pewne
zagadnienia można prowadzić obydwoma sposobami, np. prowadzący pokazuje, a następnie ten sam
fragment powtarzają instruowani. Prowadzący wybiera najdogodniejszy sposób realizacji zagadnienia,
biorąc przy tym pod uwagę stopień trudności poszczególnych zagadnień oraz czas przeznaczony na
instruktaż.
W wytycznych końcowych instruktażu prowadzący podaje ustalenia dotyczące zabezpieczenia
materiałowo – technicznego zajęć, udziela wskazówek organizacyjno-metodycznych , omawia warunki
bezpieczeństwa oraz wyznacza odpowiedzialnych za przygotowanie sprzętu i środków nauczania i
wyznacza terminy. Podczas instruktażu instruktorzy sporządzają notatki, które będą stanowić podstawę
do opracowania ich planu pracy. W czasie osobistego przygotowania się do zajęć instruktorzy
opracowują plan pracy uzupełniając go danymi wypisanymi z instrukcji i podręczników.

Właściwie prowadzony instruktaż zapewnia odpowiednie przygotowanie – sprawne prowadzenie i

osiągnięcie celów szkoleniowych podczas zajęć.

W szkoleniu ogniowym, w tym w szkoleniu z budowy i eksploatacji uzbrojenia, do którego przygotowuje

się instruktorów, zajęcia zwykle planuje się i organizuje z kompanią.
W WSOWLąd i Centrach Szkolenia z grupami szkoleniowymi ok. 15 – 25. osobowymi.
W tym układzie organizuje się kilka lub kilkanaście PN.
Instruktażu do zajęć udzielają wykładowcy / kierownicy grup – instruktorom (dowódcom drużyn), którzy
realizują zagadnienia szkoleniowe związane najczęściej z ogólną budowa broni, współdziałaniem części
podczas prowadzenia ognia pojedynczego czy ciągłego (seriami 3 strzałowymi – 5,56 mm kbk „Beryl”);
czy budową granatów.
Instruktaż do zajęć z Budowy i Eksploatacji Uzbrojenia powinien być realizowany w oparciu o przekroje
broni, granatów, broń szkolną i bojową.
2.4. Opracowanie planu pracy instruktora w PN

Właściwie opracowany Plan pracy instruktora w punkcie nauczania powinien zawierać:

 treść zagadnienia;
 czas przeznaczony na szkolenie danego zagadnienia / na drużynę;
 miejsce szkolenia;
 zabezpieczenia materiałowo – techniczne PN (PPN) - (przekroje, broń etatowa, amunicja
szkolna itp.);
 warunki bezpieczeństwa;
 przebieg szkolenia (w formie tabelarycznej)
Treść nauczanych zagadnień instruktor powinien znać na pamięć, a czynności umieć zademonstrować
bezbłędnie.
Plan pracy, opracowywany przez instruktora na punkt nauczania powinien ujmować niezbędne dane
potrzebne instruktorowi podczas realizacji treści zagadnienia
Właściwie opracowany Plan pracy instruktora w punkcie nauczania powinien zawierać następujący
układ:

PLAN PRACY
INSTRUKTORA W PUNKCIE NAUCZANIA

ZAGADNIENIA I CZAS:

MIEJSCE: Należy podać miejsce prowadzenia zagadnień.

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO-TWCHNICZNE: (przekroje, makiety, plansze poglądowe,

stoper, itp. wykorzystywane na punkcie nauczania).

WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA: należy ująć tylko te warunki, które są specyficzne dla danego
punktu nauczania, a nie będą omówione przez kierownika ćwiczenia.
 PRZEBIEG SZKOLENIA
CZYNNOŚCI
ZAGADNIENIA
Lp INSTRUKTORA
I CZAS SZKOLONYCH
(dowódcy drużyny)
 Podaje treści zagadnienia;
Treść zagadnień i czas w („BACZNOŚĆ ! Uczył was będę .....”) Należy wpisać czynności
minutach  Określenie celu szkolenia zagadnienia; jakie wykonują podwładni
 (Czynność ta służy do ....: lub „Ma to na celu .....”); w poszczególnych etapach
 podanie komend do jego realizacji: szkolenia realizowanych
(Czynność tą wykonuje się na komendę”); przez instruktora (dowódcę
 wzorowy pokaz (tylko przy szkoleniu pojedynczego drużyny)
żołnierza):
(„Pokazuję”)
 pokaz z objaśnieniem (tylko przy szkoleniu
pojedynczego żołnierza):
(Pokazuję i objaśniam”)
 Uwaga; w okresie szkolenia drużyny ze względu na
brak możliwości przeprowadzenia pokazu, należy
szczegółowo omówić sposób działania).
 ćwiczenie do pełnego opanowania
(w miarę potrzeb i możliwości na etapy);
 reagowanie instruktora na popełniane błędy.
Dodatkowo po zrealizowaniu ostatniego zagadnienia
z daną drużyną :
 omówienie zagadnienia (grupy zagadnień) ze
wskazaniem:
 najczęściej popełnianych błędów;
 sposobu ich usunięcia;
 najlepiej ćwiczących.
 Rozładowanie i sprawdzenie broni, sprawdzenie
sprzętu, oraz likwidacja punktu nauczania;
 Złożenie meldunku kierownikowi zajęć
o zakończeniu szkolenia na punkcie nauczania oraz
przekazanie uwag.

Przykładowy Plan pracy instruktora w punkcie nauczania przedstawia załącznik.

2.5. Prowadzenie zajęć z BiEU w roli dowódcy plutonu

Każdy dowódca plutonu / kierownik zajęć powinien potrafić prowadzić każde zajęcia z zachowaniem
odpowiedniego podziału i kolejności przedsięwzięć, przestrzegając przy tym zasad nauczania.
Nie będziemy tu poruszać czynności jakie musi on wykonać w części wstępnej czy końcowej ,
ponieważ zostały one opisane wcześniej. Dokonajmy natomiast analizy realizacji części zasadniczej
zajęć.
Podczas nauczania / szkolenia z zakresu budowy i eksploatacji broni należy wpajać szkolonym
zaufanie do niej, podkreślając jej walory i skuteczności na przyszłym polu walki.
W toku zajęć powinno się wykorzystywać broń szkolną i przekroje. Broń bojową używać do
doskonalenia zrealizowanych zagadnień np. w czasie obsługi lub treningów.
 Rola kierownika zajęć / dowódcy plutonu w przedmiocie Budowa i Eksploatacja Uzbrojenia jest
różna, zależy od obranej przez niego formy prowadzonego nauczania / szkolenia (czy jest to forma
teoretyczna czy praktyczna) i organizacji zajęć.
Zajęcia teoretyczne realizowane w salach wykładowych (salach czyszczenia broni) prowadzone są
całością plutonu (grupy) lub specjalnościami (np. celow. km, strzelcy kbk AK) Są to najczęściej wykłady,
w których stosowane są różne metody przekazy wiedzy. Prowadzący ustnie przekazuje – w ustalony
wcześniej sposób – nowy materiał szkolonym.
W czasie takich zajęć należy aktywizować szkolonych / słuchaczy, poprzez pytania kontrolne,
zadawane na początku i przede wszystkim w czasie zajęć, stosując odpowiednią tonacje głosu
zachowując przy tym prosty, wyraźny i poprawny język.
Zgodnie z zasadą stopniowania trudności stawiane szkolonym pytania powinny od nich wymóc
nawyk systematyczności i ciągłego pogłębiania wiedzy z danego przedmiotu.
Pytania kieruje się do wszystkich szkolonych, pozostawia kilka sekund do namysłu,
a następnie wyznacza odpowiadającego.
Aby szkoleni szybko i dokładnie opanowali wymagany zakres wiedzy czy posiedli pewne
umiejętności, należy je odpowiednio opisać i pokazać, wykorzystując przy tym różnego rodzaje pomoce i
środki nauczania np. przekroje broni, makiety, filmy, plansze poglądowe czy programy komputerowe
przedstawiające np. współdziałanie części broni itp.
Najważniejsze partie materiału (zagadnienia), prowadzący powinien wyraźnie zaakcentować,
powtórzyć, sprawdzić zrozumienie a nawet podyktować do zanotowania. Każde zakończone zagadnienie
należy krótko podsumować oraz przekazać (zgodnie z zasadą wiązania teorii z praktyką) kiedy
praktycznie może być wykorzystywane.
Nowo wprowadzone pojęcia, złożone nazwy, nie zrozumiałe dla szkolonych trzeba natychmiast
wyjaśnić, a jeżeli istnieje potrzeba powtórzyć dla pełnego zrozumienia.
Inaczej wygląda rola kierownika zajęć / dowódcy plutonu w czasie zajęć praktycznych, gdzie
szkolenie odbywa się w oparciu o PN (PPN), przy wykorzystaniu instruktorów. Kierownik zajęć oprócz
czynności organizacyjnych (prowadzenia części wstępnej zajęć) i kontroli pracy instruktorów, może
organizować i prowadzić najważniejszy PN lub zorganizować na określony czas PK, w którym sprawdza
wiadomości lub umiejętności szkolonych z przerobionych zagadnień.
W przypadku stwierdzenia błędu lub nieścisłości z ustaleń zawartych w czasie instruktażu, kierownik
ćwiczenia powinien natychmiast przerwać szkolenie w danym PN (PPN), wezwać do siebie danego
instruktora i przekazać mu swoje uwagi.
2.6. Prowadzenie zagadnień w punkcie nauczania przez dowódcę drużyny (instruktora)

W czasie zajęć z Budowy i Eksploatacji Uzbrojenia zawsze stosuje się metody praktyczne, gdzie jest
konieczność wykorzystania instruktorów. Ponoszą oni wówczas pełną odpowiedzialność za realizacje
procesu szkolenia.
Instruktorzy mogą prowadzić szkolenie w PN (PPN) w dwojaki sposób:
1. Modelem podstawowym.
2. Modelem problemowym.

Wykorzystanie punktów modelu podstawowego następuje podczas szkolenia nowego zagadnienia, np.
gdy szkoleni poznają po raz pierwszy tajniki budowy i eksploatacji wybranego egzemplarza broni
strzeleckiej czy pokładowej.

Model problemowy polega na rozpoczęciu szkolenia przedstawieniem problemu np. podczas

omawiania zacięć i niesprawności broni, szkoleni znają bowiem budowę i zasadę działania broni, dlatego
też można od nich wymagać rozwiązania takiego problemu, bądź metodycznie – zadając pytania –
ukierunkować ich rozumowanie w celu właściwego sposobu postępowania. Zadaniem instruktora jest
wybranie najwłaściwszego sposobu rozwiązania problemu i jego uzasadnienie lub w przypadku braku
rozwiązania omówienie i pokazanie właściwego sposobu.
Czynności dowódcy drużyny (instruktora) zależą od celu, jaki został mu postawiony przez
kierownika zajęć w czasie realizacji szkolenia danego zagadnienia. Jeżeli celem jest nauczenie (model
podstawowy), wówczas mamy do czynienia z czynnościami informacyjnym, motywacyjnymi i
korygującymi. Gdy cel jest formułowany w kategoriach doskonalenia przeważają czynności korygujące i
kontrolne. Czynności odpowiadają treści realizowanych zagadnień szkoleniowych.
W szkoleniu ogniowym zaleca się, aby ćwiczenia były prowadzone z zastosowaniem podstawowego
modelu nauczania. Wówczas instruktor realizuje szkolenie wg następujących punktów:

1. BACZNOŚĆ – Uczyć Was będę …........ / Doskonalić Was będę z/w / Treść zagadnienia - ...........
SPOCZNIJ!
2. Ma to na celu........
3. Wykonuje się na komendę - ............. / Czynności wykonuje się bez komendy
w czasie...(wskazanie możliwości oraz okoliczności w jakiej jest wykonane).
4. Pokazuję - wzorowy pokaz / Przypominam ...!.
5. Pokaz z objaśnieniem (pokazanie czynności w zwolnionym tempie i z krótkim opisem słownym).
6. Ćwiczenie na tempa / etapy działania....
7. Ćwiczenie bez temp / w ograniczonym czasie (według norm szkoleniowych).
8. Ćwiczenie do pełnego opanowania / zadawanie pytań żołnierzom i na podstawie ich odpowiedzi
analiza i ocena stopnia zrozumienia problematyki przedstawianej w zagadnieniu,
9. Omówienie ćwiczenia / odpowiedzi na pytania.

W modelu tym obowiązuje zasada „POKAŻ – KRÓTKO OBJAŚNIJ – ĆWICZ”. Wielokrotne

powtarzanie czynności jest podstawa ćwiczenia, podstawą osiągnięcia celu szkoleniowego w PN. W
czasie pokazu krótko objaśnić, na co trzeba zwracać szczególną uwagę np. które egzemplarze broni
działają na podobnej zasadzie. Takie krótkie objaśnienie jest niezbędne, ułatwia bowiem szybsze
opanowanie danego zagadnienia czy wykonywania określonej czynności (rozkładania broni itp.)
Zgodnie z zasadą stopniowania trudności, instruktor powinien pamiętać, że wykonywania czynności
uczy się najpierw wolno elementami / etapami (na tempa), a następnie stopniowo skraca się czas
wykonywania poszczególnych elementów. Szkolony początkowo powinien powtarzać czynności razem z
instruktorem , a następnie wykonać je samodzielnie, pod kontrolą instruktora.
Po opanowaniu przez szkolonych ćwiczenia na tempa /etapami/ należy przystąpić do szkolenia
wykonywania całej czynności / ćwiczenia. Na początku ćwiczy się wolno, a później coraz szybciej, aż do
osiągnięcia normalnego tempa.
Rola instruktora sprowadza się do obserwowania czynności szkolonych, eliminacji popełnianych błędów
poprzez dodatkowe wyjaśnienie lub dodatkowy pokaz.
Gdy szkoleni opanują umiejętności wynikające z zagadnienia, przystępuje się do ugruntowania tej
umiejętności. Instruktor powinien dążyć do tego, aby szkoleni wykonywali czynności w sposób
automatyczny. Można to przeprowadzić całością drużyny, z elementami rywalizacji i współzawodnictwa.
Równocześnie należy starać się aby czynności były wykonywane w czasie przewidzianym normami np.
rozkładanie i składanie broni wg normy nr 13 i 14 ze szkolenia ogniowego.
Instruktor nie powinien się obawiać, że częste powtarzanie czynności może stać się dla żołnierzy
uciążliwe i nudne. Szkolenie nie będzie przynosić efektu tylko wtedy gdy instruktor nie będzie należycie
przygotowany do prowadzenie swojego PN (PPN), lub gdy szkoleni nie będą wiedzieli, jaki jest cel ich
wysiłku. Jeżeli szkoleni zostali właściwie zmotywowani i uświadomieni, będą starać się osiągnąć jak
najlepsze rezultaty.
Wyżej wymienioną kolejność prowadzenia szkolenia przez instruktora stosuje się podczas nauczania
nowych zagadnień. Jeżeli natomiast szkoleni znają już określone czynności, lecz nie wykonują ich
dostatecznie dokładnie i sprawnie to celem następnych ćwiczeń będzie doskonalenie żołnierzy np. w
szybkim rozkładaniu broni czy prawidłowym nazewnictwie części.
 Instruktorzy / dowódcy drużyn prowadząc szkolenie w PN (PPN) powinni obserwować dokładnie
czynności ćwiczących i poprawiać zauważane błędy czy sprawdzać zrozumienie danego zagadnienia.
Na koniec każdych zajęć instruktorzy / dowódcy drużyn informują kierownika zajęć
o efektach szkoleniowych na swoich PN (PPN).
Dowódca wówczas określa termin, miejsce i sposób doskonalenia słabiej opanowanych zagadnień,
pod nadzorem wyznaczonego instruktora. (np. w czasie nauki własnej, czy w czasie przeznaczonym w
porządku dnia na obsługiwanie broni).
Można wówczas sprawdzić znajomość broni (jej budowy i użytkowania) oraz innego sprzętu
uzbrojenia.
Podczas praktycznego szkolenia w PN (PPN) wskazane jest prowadzenie przez instruktora notatek z
postępów szkolonego lub jego błędów. Nie chodzi tu o jakąś znormalizowana dokumentację, ale o
zwykłe notatki, które mogą być pomocne przy analizie postępów szkolonych czy pracy innych
instruktorów, szkolących żołnierzy z innych drużyn.

2.7 Warunki bezpieczeństwa podczas prowadzenia zajęć z BiEU

Wszystkim zajęciom prowadzonym w przedmiocie Budowa i Eksploatacja Uzbrojenia towarzyszy

wykorzystanie różnego rodzaju sprzętu wojskowego (broń, amunicja, granaty itp.) Są one jednak bardziej
bezpieczne niż zajęcia z przedmiotu Teoria i Praktyka Strzelań, gdyż w czasie ich realizacji, nie jest
wykorzystywana amunicja bojowa.
Nie mniej jednak, zarówno prowadzący zajęcia, instruktorzy jak i szkoleni muszą przestrzegać
warunków bezpieczeństwa przy obchodzeniu się z bronią, amunicją szkolną, granatami szkolnymi, a
także różnymi rodzajami przekrojów. I to zarówno przed rozpoczęciem zajęć, w czasie realizacji procesu
nauczania / szkolenia jak i po ich zakończeniu. Przyczyni się to do wykształcenia nawyków
prawidłowego obchodzenia się z bronią.
Przed rozpoczęciem szkolenia należy:
 przejrzeć broń, tzn. sprawdzić czy nie jest załadowana ( w PW sprawdzić manualnie czy iglica
jest właściwie zamocowana i posiada sprawną sprężynę);
 sprawdzić stan ilościowy broni, amunicji i sprzętu pomocniczego;
 sprawdzić ich stan ukompletowania;
 sprawdzić liczbę amunicji ćwiczebnej czy szkolnej;
 sprawdzić liczbę i rodzaj granatów i zapalników, jeżeli maja być użyte do nauczania /
szkolenia.
 W czasie zajęć należy:
 każdorazowo, przy zmianie przez drużynę PN (PPN) przejrzeć broń;
 jeżeli broń jest rozkładana w czasie zajęć, zwracać uwagę aby nie nastąpiła zamiana części
broni;
 sprawdzić prawidłowość działania broni, która była wcześniej rozkładana;
 zwracać uwagę na wykonanie przez szkolonych tylko tych czynności, które wskaże kierownik
zajęć/ instruktor w PN;
 jeżeli w czasie zajęć jest wykorzystywany sprzęt w postaci trenażerów czy symulatorów
należy:
 sprawdzić jego prawidłowość działania;
 sprawdzić mechanizmy wykorzystywane przy szkoleniu;
 nakazać szkolonym włączania tylko tych włączników (przełączników), które wskaże
dowódca drużyny / instruktor;
 przed uruchomieniem każdego urządzenia (mechanizmu), sprawdzić czy nie zagraża
osobom będącym w pobliżu;
 podczas użytkowania urządzeń i mechanizmów zasilanych prądem z sieci elektrycznej –
przed włączeniem zasilania sprawdzić stan każdego urządzenia;
 czynności powinny być wykonywane prawidłowo, w kolejności ustalonej instrukcyjnie;
Kategorycznie zabrania się:
 przynoszenia i używania – w salach wykładowych, PCO, PTO , salach czyszczenia broni –
amunicji bojowej i ćwiczebnej w celu dokonania opisów czy pokazów;
 kierowania broni w kierunku ludzi, nawet gdy jest rozładowana, przejrzana, sprawdzona
i zabezpieczona;
 pozostawiania broni bez nadzoru;
 zostawiania nie wyłączonych urządzeń, używanych wcześniej do szkolenia;
Przed zakończeniem zajęć należy:
 rozładować i przejrzeć broń w miejscu prowadzenia szkolenia;
 zebrać amunicję używaną w czasie zajęć, sprawdzić jej liczbę, stan oraz odpowiednio
zabezpieczyć.
3.4. Opracowanie planu pracy instruktora w punkcie nauczania.

Sporządzenie planu-pracy jest ostatnim etapem przygotowania się dowódcy drużyny-instruktora do

zajęć. Wykonuje go po udzieleniu instruktażu przez dowódcę plutonu. Na podstawie instruktażu dowódca
drużyny- instruktor pogłębia wiadomości czytając wskazaną literaturę, a następnie sporządza plan-pracy.

UKŁAD PLANU PRACY INSTRUKTORA

PLAN PRACY
INSTRUKTORA W PUNKCIE NAUCZANIA

do przeprowadzenia zajęć .......................................................................

ZAGADNIENIA I CZAS:

MIEJSCE: Należy podać miejsce prowadzenia zagadnień.

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO-TWCHNICZNE: (środki pozoracji pola walki, makiety,

figury, stopery, chorągiewki, sprzęt saperski, minerski itp. wykorzystywane na punkcie nauczania).

WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA: należy ująć tylko te warunki, które są specyficzne dla danego
punktu nauczania, a nie będą omówione przez kierownika ćwiczenia
 PRZEBIEG ZAJĘCIA

Czynności
L.p. Zagadnienia i czas
Instruktora Szkolonych
1. Treść zagadnień i  Podaje treści zagadnienia;
czas w minutach (:BACZNOŚĆ ! Uczył was będę .....”)
 Określenie celu szkolenia zagadnienia;
 (Czynność ta służy do ....: lub „Ma to na celu.....”);
 podanie komend do jego realizacji:
(Czynność tą wykonuje się na komendę ...”);
 wzorowy pokaz (tylko przy szkoleniu
pojedynczego żołnierza):
(„Pokazuję”)
 pokaz z objaśnieniem (tylko przy szkoleniu
pojedynczego żołnierza):
(Pokazuję i objaśniam”)
 Uwaga; w okresie szkolenia drużyny ze względu Należy wpisać
na brak możliwości przeprowadzenia pokazu, czynności jakie
należy szczegółowo omówić sposób działania). wykonują
 ćwiczenie do pełnego opanowania ( w miarę podwładni w
potrzeb i możliwości na tempa); poszczególnych
 reagowanie instruktora na popełniane błędy. etapach szkolenia
Dodatkowo po zrealizowaniu ostatniego zagadnienia z realizowanych
daną drużyną : przez instruktora
 omówienie zagadnienia (grupy zagadnień) ze (dowódcę
wskazaniem: drużyny)
 najczęściej popełnianych błędów;
 sposobu ich usunięcia;
 najlepiej i najsłabiej ćwiczących.
 Rozładowanie i sprawdzenie broni, sprawdzenie
sprzętu, rozliczenie środków pozoracji pola walki
oraz likwidacja punktu nauczania;
 Złożenie meldunku kierownikowi zajęć o
zakończeniu szkolenia na punkcie nauczania oraz
przekazanie uwag.
3.5. Prowadzenie zajęć z TiPS w roli dowódcy plutonu.

Szkolenie ogniowe jest jednym z zasadniczych przedmiotów szkolenia bojowego. Skupia ono
szeroką i różnorodną problematykę , obejmującą:
 budowę i użytkowanie sprzętu uzbrojenia,
 teorię i zasady strzelania, technikę strzelania,
 obserwację i określanie odległości,
 rzucanie granatami ręcznymi,
 strzelanie,
 kierowanie ogniem w walce,
 metodykę przygotowania dowódców.

Aby proces szkolenia ogniowego przebiegał prawidłowo dowódca plutonu powinien:

 właściwie organizować i prowadzić zajęcia oraz odpowiednio przygotować je pod
względem zaopatrzenia materiałowo –technicznego;
 stosować efektywnie metody nauczania, uwzględniając istniejące warunki
i możliwości;
 zwracać uwagę na staranne przygotowanie się instruktorów do każdych zajęć;
 utrzymywać odpowiedni stan techniczny broni i wymaganą jej celność;
 systematycznie i dokładnie prowadzić treningi ogniowe ze wszystkimi żołnierzami;
 w procesie szkolenia ogniowego korzystać z doświadczeń najlepszych strzelców;
 organizować zawody i konkursy sprawnościowe;
 racjonalnie wykorzystywać czas przeznaczony na szkolenie.

Przygotowanie się dowódcy plutonu do zajęć.

Dowódca pododdziału planuje, przygotowuje, prowadzi i ponosi pełną odpowiedzialność za

osiągnięcie celów szkoleniowych.
Aby uzyskać powodzenie w szkoleniu i osiągnąć wysokie wyniki, zajęcia musza być starannie
i wszechstronnie przygotowane. W związku z tym dowódca powinien:
1. Określić cel zajęć (co szkoleni po tych zajęciach powinni znać, co umieć wykonać,
a co powinni doskonalić).
2. Ocenić możliwości i stopień przygotowania kadry instruktorskiej oraz bazy dydaktycznej.
3. Określić strukturę organizacji zajęć:
  podzielić zakres tematu na niezbędne zagadnienia;
 określić czas prowadzenie poszczególnych zagadnień;
 dobrać instruktorów do poszczególnych PN;
 ustalić formę organizacji zajęć;
 ustalić sprzęt na PN;
 wybrać i przestudiować odpowiednią literaturę (instrukcje, podręczniki, skrypty itp.);
 określić warunki bezpieczeństwa;
 opracować Plan – Konspekt i uzyskać jego akceptację u przełożonego;
4. Udzielić instruktażu dowódcom drużyn (instruktorom).
5. W ustalonym czasie sprawdzić przygotowanie nakazanego sprzętu, w przypadku uchybień
(niezgodności) lub stwierdzenia niesprawności sprzętu nakazać ich usunięcie. Sprzęt do zajęć
sprawdza się w rejonie pododdziału przed wyjściem w rejon zajęć (np. w trakcie apelu
porannego).
6. Przeprowadzić zajęcia.

W czasie zajęć z plutonem dowódca plutonu jest kierownikiem zajęć. Odpowiada za bezpieczny i
prawidłowy przebieg zajęć. Najczęściej prowadzi szkolenie na głównym (zasadniczym) punkcie
nauczania. Może również zorganizować punkt kontrolny (PK), w którym dokonuje się sprawdzenia
wiadomości lub umiejętności nabytych w ramach wcześniejszego szkolenia żołnierzy.

3.6. Prowadzenie zagadnień w punkcie nauczania przez dowódcę drużyny (instruktora).

Głównym założeniem metodyki szkolenia ogniowego jest nauczanie żołnierzy prostych czynności
związanych z budową, przygotowaniem oraz wykorzystaniem w działaniach taktycznych broni będącej
na wyposażeniu pododdziałów.
Charakterystyczną zasadą szkolenia ogniowego szczególnie w okresie podstawowym jest
konieczność organizowania zajęć w małych grupach osobowych w punktach nauczania (PN). W nich to
realizuje się podstawowe treści nauczania.
Prowadzącymi zajęcia w punktach nauczania są instruktorzy. Ponadto w szkoleniu
ogniowym organizuje się pomocnicze punkty nauczania (PPN).
Pomocnicze punkty nauczania organizuje się najczęściej w celu doskonalenia słabo opanowanych
czynności (zagadnień) realizowanych w toku przeprowadzonych uprzednio lub w trakcie trwania zajęć ze
szkolenia ogniowego. Ogólnie przyjmuje się, że czas prowadzonych zajęć w pomocniczym punkcie
nauczania nie powinien przekraczać połowy czasu przeznaczonego na realizację szkolenia w punkcie
nauczania.
W założeniach szkoleniowych przewiduje się powierzenie funkcji instruktorskiej młodszej kadrze
( podoficerom ) dążąc do tego by byli oni fachowcami w wąskim zakresie szkolenia ogniowego.
W szkoleniu ogniowym instruktor uczy praktycznego wykonywania czynności związanych z
opanowaniem techniki przygotowania oraz wykorzystania w działaniach taktycznych sprzętu uzbrojenia
i elektroniki będącej na wyposażeniu pododdziału. Można z całą pewnością stwierdzić, że wyniki
szkolenia w głównej mierze zależą od umiejętności teoretycznych i praktycznych instruktorów.
Sposoby wykorzystania dowódców drużyn (instruktorów) do zajęć zależą od ich przygotowania i
doświadczenia. Istotą jest to, czy dowódca drużyny - instruktor będzie realizował z kolejnymi grupami
tylko jedno zagadnienie pozostając w tym samym punkcie nauczania, czy też będzie realizował tylko z
jedną grupą (swoją drużyną) wszystkie zagadnienia, przechodząc z nią na kolejne punkty nauczania.
Praktycznie zależy to od etapu szkolenia i organizacji zajęcia.

Dowódca drużyny może szkolić swoją drużynę jedynie w tym wypadku, gdy zajęcia
organizuje się na szczeblu jednego plutonu i kiedy pododdział uzbrojony jest w jednolitą broń.
Warunki takie istnieją w okresie szkolenia podstawowego.

We wszystkich wypadkach organizowania zajęć na szczeblu kompanii, gdy organizuje się specjalistyczne
punkty nauczania dla poszczególnych rodzajów uzbrojenia, dowódcy plutonów i drużyn szkolą na
jednym punkcie nauczania (grupy się zmieniają). Aby dowódca drużyny - instruktor nie stał się
„specjalistą” jednego zagadnienia, należy na kolejnych zajęciach powierzać mu przerabianie innego
zagadnienia.

Przygotowanie się dowódcy drużyny ( instruktora) do zajęć

Przygotowanie się dowódcy drużyny ( instruktora ) do zajęć można podzielić na

poszczególne etapy :

1. Przygotowanie się do instruktażu.

2. Udział w instruktażu.
3. Przygotowanie się do prowadzenia zajęcia.
4. Przygotowanie sprzętu.
Przygotowując się do instruktażu dowódca drużyny-instruktor powinien szczegółowo zapoznać się z
tymi zagadnieniami, które są przewidziane do realizacji na danym zajęciu. Następnie powinien
przeczytać odpowiednie fragmenty instrukcji lub podręczników oraz przećwiczyć te czynności, które
wchodzą w zakres określonego zagadnienia. Udział w instruktażu jest najważniejszym etapem
przygotowania się do zajęcia, ponieważ jest to podstawowa forma pracy metodycznej z dowódcami
plutonów i drużyn na szczeblu kompanii (plutonu). Dlatego dowódca plutonu lub drużyny (instruktor) w
czasie instruktażu musi skupić uwagę na obserwowaniu czynności i zrozumieniu objaśnień prowadzącego
instruktaż.

Po instruktażu dowódca drużyny-instruktor studiuje wskazaną literaturę utrwalając i pogłębiając swoje

wiadomości. Równocześnie sporządza plan pracy instruktora.

Udział instruktora w zajęciach.

Obowiązkiem dowódcy plutonu (kompanii), który jest odpowiedzialny za organizację szkolenia
ogniowego powinno być dążenie aby podlegli mu instruktorzy znali podstawowe zasady metodyki i w
tym zakresie musi stawiać przed nimi wysokie wymagania. Każdy rodzaj prowadzonego zagadnienia
musi mieć odpowiednią formę organizacyjną, ustalony sposób oraz kolejność jego realizacji.
Postępowanie instruktora w punkcie nauczania (pomocniczym punkcie nauczania) musi być ściśle
związane z zasadą stopniowania trudności oraz zachowania logicznej kolejności przekazywania
wiadomości w procesie nauczania tzn. znać podstawowy i problemowy model nauczania.

Każdy instruktor aby osiągnąć zakładany cel szkolenia powinien stosować następujący model
pracy :
 przed rozpoczęciem zajęcia przygotować miejsce ćwiczenia oraz obowiązkowo przejrzeć
broń, amunicję, taśmy, torby i ładownicę ;
 objaśnić cel wykonywanej czynności, omówić kiedy i na jaką komendę wykonuje się te
czynności ;
 zajęcia rozpocząć wzorowym pokazem czynności w rzeczywistym tempie ;
 pokazać sposób wykonania ćwiczenia na tempa (elementami) ;

Kolejność czynności w czasie zajęć będzie zależna od celu i treści zajęcia. Każde zajęcie instruktor
powinien rozpocząć od zapoznania szkolonych z zagadnieniem (tematem). Niektórzy instruktorzy często
na wstępie podają komendę „BACZNOSĆ”. Postępowanie takie jest uzasadnione, bowiem podkreśla
moment rozpoczęcia zajęcia i koncentruje uwagę szkolonych.

W trakcie wykonywania pokazu na tempa szczególną uwagę należy zwrócić by były one krótkie i
wyraźnie zasygnalizowane, dobrany komentarz treściwy i zrozumiały tak by został odebrany we
właściwy sposób przez każdego szkolonego.

Takie krótkie objaśnienie jest niezbędne, ułatwia bowiem opanowanie wykonywanych czynności.
Instruktor powinien pamiętać o istotnej zasadzie metodycznej i dwa razy pokazać, jeden raz objaśnić.
Wykonywania czynności uczy się najpierw wolno elementami (na tempa), a następnie skraca się czas
wykonywania poszczególnych elementów. Szkolony powinien początkowo powtórzyć ćwiczenie razem z
instruktorem a następnie wykonać je samodzielnie na komendę - po opanowaniu przez szkolonych
ćwiczenia na tempa ( elementami ) przystąpić do uczenia wykonywania łącznej czynności (ćwiczenia).

Rola instruktora sprowadza się do nauczania, obserwowania czynności szkolonych, poprawiania

błędów, pomagania im w miarę potrzeby oraz udzielania wskazówek. Gdy szkoleni opanują
umiejętność wykonywania ćwiczenia (czynności zgodnie z założonym celem) należy niezwłocznie
przystąpić do doskonalenia tej umiejętności. Instruktor powinien dążyć do tego by szkoleni wykonywali
czynności w sposób poprawny i automatyczny, a czas wykonywania nauczanej czynności (np. ładowania
magazynka amunicją) sukcesywnie zbliżał się do normy szkoleniowej.

Instruktor nie powinien się obawiać, że częste powtarzanie czynności może stać się dla żołnierzy
uciążliwe i nudne. Zajęcie będzie nudne wtedy, gdy instruktor będzie źle przygotowany lub gdy szkoleni
nie będą wiedzieli jaki jest cel ich wysiłku. Jeżeli żołnierze wiedzą czego się od nich wymaga, będą
starali się osiągnąć jak najlepsze rezultaty.
Wyżej omówioną kolejność prowadzenia zajęcia stosuje się zwykle podczas nauczania nowych
zagadnień. Jeżeli żołnierze znają już określone czynności (ćwiczenia), lecz nie wykonują ich dostatecznie
sprawnie, to celem następnego ćwiczenia będzie trenowanie i doskonalenie żołnierzy w szybkim
i dokładnym ich wykonywaniu. Wtedy zajęcie może składać się z dwóch części :
 wzorowy pokaz w czasie przewidzianym dla danego ćwiczenia ;
 ćwiczenie doskonalące do pełnego opanowania w czasie przewidzianym normą szkoleniową.

Podczas nauczania każdy dowódca może stosować różne formy współzawodnictwa co w dużej
mierze poprawi wyniki szkolenia.

3.7. Warunki bezpieczeństwa podczas prowadzenia zajęć ze szkolenia ogniowego.

Bezpieczeństwo zapewnia się przez właściwą organizację strzelań, ścisłe przestrzeganie postanowień
programu i zasad bezpieczeństwa ustalonych w instrukcjach dla strzelnic (placów ćwiczeń) oraz wzorową
dyscyplinę.

Dla każdej strzelnicy (placu ćwiczeń) opracowuje się instrukcję określającą zasady bezpieczeństwa
dostosowane do miejscowych warunków oraz uwzględniającą zasady zawarte w programie strzelań.
Powinna ona znajdować się na stanowisku dowodzenia kierownika strzelania. Jej postanowienia
obowiązują wszystkich żołnierzy biorących udział w strzelaniu.
1. Kategorycznie zabrania się kierowania strzelaniami i ich obsługiwania przez osoby funkcyjne nie
znające swoich obowiązków, zasad bezpieczeństwa oraz warunków strzelań.

2. Wszystkie osoby funkcyjne strzelnicy i wszyscy żołnierze są zobowiązani dokładnie

i w terminie spełniać wymagania wynikające z zasad bezpieczeństwa.

Przed każdym strzelaniem dowódcy pododdziałów powinni zapoznać żołnierzy

z ogólnymi i szczegółowymi zasadami bezpieczeństwa, obowiązującymi na danej strzelnicy,
zabronić podnoszenia i dotykania niewybuchów amunicji bojowej i ćwiczebnej (pocisków,
granatów, materiału wybuchowego, spłonek, zapalników, środków trujących, itp.). Pouczyć o
sposobie oznaczania miejsc i obowiązku składania meldunku w razie znalezienia niewybuchów
amunicji bojowej i ćwiczebnej, przypomnieć cechy zewnętrzne, jakimi różni się amunicja
szkolno-treningowa od bojowej (amunicja szkolna ma na obwodzie powierzchni zewnętrznej biały
pasek oraz napis „SZKOLNY”, „SZKOL.” lub „SZK”, zaś amunicja treningowa napis
„TRENINGOWY” lub „DO NAUKI ŁADOWANIA”.
3. Teren strzelnicy (placu ćwiczeń) przed strzelaniem należy sprawdzić pod względem wymogów
programu, instrukcji, w miarę potrzeb usunąć z niego osoby postronne, zwierzęta hodowlane oraz
zbędny sprzęt.

4. Sposób poruszania się określa kierownik strzelnicy (poligonu, placu ćwiczeń).

5. Rejony strzelnicy, w których znajdują się niewybuchy, niewypały, miny, zapalniki lub materiały
wybuchowe, trujące urządzenia imitujące itp., ogradza się i oznacza wskaźnikami z napisami
ostrzegawczymi. Doraźnie rejony te mogą być oznaczone chorągiewkami lub wiechami.

Rejony te należy uważać za strefy, gdzie wstęp jest surowo zabroniony.

6. Aby zapewnić kontrolę bezpieczeństwa podczas strzelania oraz niezwłocznie uprzedzać o
pojawieniu się ludzi, sprzętu i bydła w rejonie pola ognia lub stref niebezpiecznych, powstawaniu
pożarów, a także w celu określenia miejsc wybuchów i upadku niewybuchów, organizuje się
obserwację. Obserwatorów wyposaża się w przyrządy obserwacyjne oraz dzienniki obserwacji.

7. Wszyscy żołnierze znajdujący się w rejonie pola ognia powinni być ukryci
w schronach zapewniających pełne bezpieczeństwo. Zmienianie chorągwi (świateł) na schronach
odbywa się bez wychodzenia z nich.

Ci żołnierze, którzy – na komendę kierownika strzelania – wychodzą ze schronów, w celu

sprawdzenia wyników, ustawiania nowych figur bojowych w miejsce zniszczonych lub usunięcia
niesprawności urządzeń strzelnicy w dzień powinni być ubrani w specjalne pomarańczowe
kamizelki.
8. Zezwolenie na otwarcie ognia wydaje kierownik strzelnicy.

9. Strzelanie rozpoczyna się po podniesieniu czerwonej chorągwi, a w nocy – po zapaleniu

czerwonej latarni.

10. Kategorycznie zabrania się strzelać:

 z niesprawnej broni;

 niesprawną amunicją lub amunicją, której używanie jest zabronione

w rozkazach i zarządzeniach oraz w instrukcjach sprzętu dotyczących danej broni i tabelach
strzelniczych;

 poza granice strzelnicy (placu ćwiczeń);

 do schronów (niezależnie od tego, czy znajdują się w nich ludzie, czy nie),
a także do innych urządzeń poligonowych (wieże, dozory itp.);

 jeżeli jest podniesiona biała chorągiew lub zapalona biała latarnia na stanowisku
dowodzenia kierownika strzelania oraz na schronach, w których przebywają ludzie;

 w przypadku utraty łączności między kierownikiem strzelania, a schronami.

11. Strzelanie przerywa się na komendę (sygnał) kierownika strzelania lub samodzielnie, w razie:

 pojawienia się przed strzelającymi ludzi, sprzętu i zwierząt hodowlanych;

 padania pocisków poza granicami strzelnicy (placu ćwiczeń);

 powstania pożaru;

 podniesienia białej chorągwi lub zapalenia białej latarni na stanowisku dowodzenia

kierownika strzelania lub na schronie, w którym znajdują się ludzie;

 utracenia łączności ze schronami, w których znajdują się ludzie ;

 otrzymania meldunku z posterunku ubezpieczenia o naruszeniu bezpieczeństwa.

12. W celu natychmiastowego przerwania ognia przez wszystkich strzelających kierownik strzelania
podaje przez urządzenie techniczne, dźwiękowe lub głosem komendę „Przerwij ogień”, a
następnie rozkazuje opuścić czerwoną chorągiew (zgasić czerwoną latarnię) i podnieść białą
chorągiew (zapalić białą latarnię) na stanowiskach dowodzenia i schronach.

13. Sygnał natychmiastowego przerwania ognia podaje się nabojem sygnałowym „czerwony ogień –
pojedynczy”. Nabojów sygnałowych: „czerwony ogień pojedynczy” zabrania się używać we
wszystkich innych sytuacjach podczas ćwiczeń i strzelań.
 14. Amunicja w punkcie amunicyjnym powinna być chroniona przed działaniem czynników
atmosferycznych, a zwłaszcza kurzu, wilgoci i promieni słonecznych.

15. W celu udzielenia pierwszej pomocy sanitarnej na strzelnicy (placu ćwiczeń) lekarz organizuje
punkt medyczny. Oprócz tego, starszym obsług schronów wydaje się niezbędne środki
opatrunkowe (apteczki podręczne).

16. Podczas ćwiczeń w rzucaniu ręcznymi granatami bojowymi należy kierować się wskazaniami
zawartymi w „Instrukcji piechoty – granaty ręczne” oraz przestrzegać następujących zasad
bezpieczeństwa:

 rejon, w którym rzuca się bojowymi granatami, ubezpiecza się w promieniu 400 m od
miejsca rozmieszczenia celu (figury bojowej), do którego rzuca się granatem bojowym.
Rejon ten na obwodzie oznacza się czerwonymi chorągiewkami i tabliczkami
ostrzegawczymi, a ponadto w razie potrzeby wystawia się posterunki ubezpieczające;

 przed wydaniem żołnierzom granatów i zapalników bojowych muszą być one dokładnie
przejrzane przez kierownika punktu amunicyjnego, podczas przeglądu zwrócić uwagę,
czy: skorupa granatu nie ma pęknięć lub rdzy; kadłub zapalnika nie jest zanieczyszczony
i nie ma wgłębień; zapalnik jest czysty, nie zardzewiały lub pogięty; końce zawleczki są
zgięte i nie mają pęknięć na zgięciach – w razie stwierdzenia wymienionych uszkodzeń
granaty te i zapalniki oddaje się służbie uzbrojenia i elektroniki, aby je zniszczyła;

 wydawać szkolonym granaty i zapalniki bezpośrednio przed rzutem;

 granaty i zapalniki bojowe przenosić tylko nieuzbrojone, zapalniki oddzielnie od

granatów, każdy zapalnik powinien być owinięty w papier lub płótno;

 jeżeli uzbrojony granat (z nie wyciągniętą zawleczką) z jakichkolwiek powodów nie został
rzucony, wówczas można go rozbroić tylko na wyraźny rozkaz i pod bezpośrednim
nadzorem kierownika ćwiczenia;

 w czasie rzucania granatów bojowych należy notować dane dotyczące niewybuchów i

oznaczać miejsca ich upadku.

Kategorycznie zabrania się :

 wydawania granatów bojowych żołnierzom nie wyszkolonym;

 używania niesprawnych granatów i zapalników;

  przenoszenia granatów bojowych i zapalników bez skrzyni i toreb, rozkładania i usuwania
niesprawności granatów i zapalników, podwieszania za kółko zawleczki lub wkładania
dźwigni spustowej za pas.

4. Obowiązki osób funkcyjnych na strzelnicy.

Do kierowania strzelaniem, wykonywania czynności pomocniczych i zapewnienia bezpieczeństwa

podczas strzelania wyznacza się – rozkazem dowódcy – następujące osoby funkcyjne :

 kierownika strzelania;

 lekarza dyżurnego wyposażonego w środki medyczne i samochód sanitarny;

 kierownika punktu amunicyjnego.

 Jeżeli wymagają tego warunki lokalne lub potrzeby wyznacza się dodatkowo:

 dowódcę i pododdział ubezpieczenia z samochodem;

 radiotelefonistów;

 technika (majstra) uzbrojenia wyposażonego w zapasowe części i narzędzia;

 dowódcę drużyny i drużynę przeciwpożarową ze sprzętem i samochodem.

Ponadto, kierownik strzelania wyznacza obserwatorów i inne osoby funkcyjne

(np. starszych obsług schronów i tarczowych, gdy nie ma etatowej obsługi strzelnicy), niezbędne do
przeprowadzenia strzelania zgodnie z programem.

1. Żołnierzy wyznaczonych do pełnienia określonych funkcji podczas strzelania należy zapoznać z

zakresem obowiązków funkcyjnych i zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi podczas
strzelania.

2. W czasie strzelań prowadzi się obserwację w sektorach określonych w instrukcji dotyczącej zasad
bezpieczeństwa na poligonie (strzelnicy), a ponadto podczas strzelań z granatników obserwację
niewybuchów.

Obserwację organizuje kierownik strzelania, a obserwację niewybuchów kierownik strzelnicy.

3. Kierownika strzelania wyznacza się spośród dowódców strzelających pododdziałów lub oficerów
sztabu oddziału. Podlega on dowódcy oddziału (zgrupowania) i jest odpowiedzialny za
przestrzeganie ustalonego porządku, zasad bezpieczeństwa oraz warunków strzelania.

Kierownikowi strzelania podlegają wszyscy funkcyjni obsługujący strzelanie.

 Kierownik strzelania obowiązany jest:

a) w okresie poprzedzającym strzelanie (co najmniej w przeddzień):

 zapoznać się z rozkazem organizacyjnym do strzelania;

 ustalić rodzaj strzelania, pododdziały i liczbę strzelających, pododdział wystawiający

ubezpieczenie i czas jego trwania oraz zakres prac związanych z urządzeniem pola
tarczowego;

b) bezpośrednio przed strzelaniem:

 sprawdzić zgodność urządzenia pola tarczowego z warunkami strzelania oraz sprawność jego
urządzeń;

 sprawdzić, czy funkcyjni strzelnicy znają swoje obowiązki;

 sprawdzić, czy starsi obsług schronów i tarczowi znają swoje obowiązki, rozkazać im zajęcie
miejsc w schronach, zorganizować łączność oraz skontrolować sprawność urządzeń schronów;

 sprawdzić gotowość do szkolenia w punktach nauczania;

 sprawdzić, czy strzelający znają warunki strzelania, wskazać im sektory ognia, ROO i RPO
oraz kierunki, w których prowadzenie ognia jest wzbronione;

 określić kolejność strzelania;

c) w czasie strzelania:

 kierować osobiście strzelaniem – zgodnie z programem;

 wymagać właściwego obsługiwania broni;

 kierować czynnościami starszych obsług schronów, przyjmować ich meldunki, zapisywać

wyniki strzelań oraz kontrolować liczbę przestrzelin, porównując je z zapisami tarczowych;

 w razie naruszenia zasad bezpieczeństwa przerwać strzelanie i zameldować o tym dowódcy

oddziału;

d) po zakończeniu strzelania:

 nakazać przeprowadzenie przeglądu broni;

 wysłuchać meldunków starszych obsług schronów i ustali ocenę strzelania;

 omówić przebieg strzelania i podać ocenę;

 zorganizować czyszczenie broni;

  zameldować dowódcy oddziału o wynikach strzelania pododdziału oraz o niedociągnięciach
podczas strzelania.

4. Jeżeli korzysta się jednocześnie z dwóch lub większej liczby strzelnic, które są pod względem
bezpieczeństwa od siebie zależne i mogą być wykorzystywane tylko równolegle, to wyznacza się
także głównego kierownika strzelania. Czuwa on nad ogólnym porządkiem na wszystkich
strzelnicach i odpowiada za bezpieczeństwo. Podlegają mu poszczególni kierownicy strzelań. W
takim przypadku sygnały i komendy podaje się w odpowiednim czasie – najpierw główny
kierownik strzelania, a następnie przekazują je do wykonywania kierownicy strzelań na
poszczególnych strzelnicach.

5. Obserwatorów (jeżeli nie zostali wyznaczeni rozkazem) wyznacza kierownik strzelania spośród
żołnierzy strzelającego pododdziału.

Obserwator nie może bez rozkazu przełożonego opuścić wyznaczonego punktu obserwacyjnego. Jest
on zobowiązany prowadzić obserwację w wyznaczonym sektorze i meldować kierownikowi strzelania o:
 pojawieniu się ludzi, sprzętu lub zwierząt hodowlanych w rejonie pola ognia;

 zauważeniu sygnałów nakazujących przerwanie ognia;

 niewybuchach granatów i miejscach ich upadku.

Jeżeli obserwator został wyposażony w dziennik obserwacji, to wszystkie spostrzeżenia (po złożeniu
o nich meldunków) zapisuje się w tym dzienniku.
6. Kierownika punktu amunicyjnego wyznacza się spośród podoficerów strzelających pododdziałów.
Jest on zobowiązany:

 znać zasady obchodzenia się z amunicją;

 przestrzegać zasad bezpieczeństwa w punkcie amunicyjnym;

 wydawać – na rozkaz kierownika strzelania – amunicję strzelającym, w ilościach

odpowiadających warunkom danego strzelania i odbierać od nich łuski, niewypały i
niewystrzelone naboje;

 prowadzić ewidencję wydawania i rozliczania amunicji (zgodnie z wzorem list

przedstawionych w załącznikach nr 5 i nr 6);

 utrzymywać porządek i dyscyplinę w punkcie amunicyjnym;

  po zakończeniu strzelania rozliczyć się z amunicji i złożyć meldunek kierownikowi
strzelania.

7. Wszyscy pozostali funkcyjni podczas przygotowania, w czasie i po zakończeniu strzelania,

działają zgodnie z zarządzeniami kierownika strzelania.
3. METODYKA PRZYGOTOWANIA I PROWADZENIA ZAJĘĆ ZE
SZKOLENIA OGNIOWEGO.

3.1. Przygotowanie i organizacja zajęć praktycznych.

Osobiste przygotowanie się kierownika zajęć polega na wypracowanie koncepcji zajęć. Program
kształcenia jest dokumentem, w którym zawarto cele i treści, które podchorąży (żołnierz) musi umieć,
znać i stosować na pierwszym stanowisku służbowym. Wykładowca (dowódca) przygotowując się do
zajęć musi dokonać analizy zadań otrzymywanych na instruktażu oraz tematu zajęć i zagadnień.
Wynikiem tej analizy powinna być informacja o umiejętnościach i wiedzy, które już zostały opanowane
przez podchorążych oraz czego wykładowca będzie uczyć na swoich zajęciach. W ten sposób kierownik
zajęć wypracowuje sobie pogląd, na jakim etapie kształcenia są podchorążowie.

Doświadczony kierownik zajęć, który zna doskonale program kształcenia, ma świadomość, w jaki
sposób realizować zajęcia danego tematu, aby osiągnąć pożądane cele. Nauczyciel akademickich
powinien realizować wszystkie zajęcia danego tematu, a bardzo dobrze jest jak wszystkie tematy danego
przedmiotu prowadzi jedna osoba. W takiej sytuacji nawiązuje się, relacja pomiędzy wykładowcą a
podchorążym, w których ten pierwszy wie, jakie elementy kształcenia opanowano bardzo dobrze, a które
wymagają dalszych wyjaśnień i ćwiczeń. Początkującemu kierownikowi zajęć należy wyjaśnić te
problemy na instruktażu. W innym przypadku zajęcia nie zostaną przeprowadzone zgodnie z przyjętą
koncepcją kształcenia (szkolenia). Podsumowując, w wyniku analizy informacji otrzymanych od
dowódcy oraz zawartych w programie kształcenia, kierownik zajęć powinien wiedzieć:

 jaka jest rola i znaczenie zajęcia (ćwiczenia) w procesie kształcenia;

 jak osiągnąć cele dydaktyczne;

 w jakim stopniu prowadzący jest przygotowany merytorycznie i metodycznie do przeprowadzenia

zajęć.

 jakie treści zostały opanowane przez podchorążych w dobrym a które na gorszym poziomie.

W celu właściwego przedstawienia pracy myślowej nauczyciela akademickiego, wybrano jeden temat
z programu kształcenia podchorążych Kursu Kandydatów na Żołnierzy Zawodowych nr 1.

Zgodnie z powyższymi wnioskami ustalamy, że temat zajęć 5/6 brzmi następująco “Szkolenie
żołnierzy w punkcie nauczania”. Z programu kształcenia wynika, że jest to temat 4 godzinny. Zajęcia te
są ostatnie w temacie 5, który brzmi “Metodyka prowadzenia zajęć w roli instruktora”. Do tematu zajęć
przepisane są cele szkoleniowe jakie powinny być osiągnięte przez podchorążego po zrealizowaniu
zagadnień szkoleniowych. Tak i w tym przypadku określono, że w wyniku opanowania treści tematu
podchorąży potrafi:
  wystąpić w roli instruktora w punkcie nauczania na zajęciach z szkolenia ogniowego;

 nauczyć przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc;

 nauczyć rzucania granatem na odległość w postawie leżącej

 nauczyć zgrywania przyrządów celowniczych i naprowadzania ich na punkt celowania.

Podchorążowie pierwszy raz będą występowali w roli instruktora, a więc podczas zajęć nie ma, co
liczyć na ich doświadczenie metodyczne. Jednak należy zwrócić uwagę, że na zajęciach 5/5, które są
instruktażem do zajęć 5/6, podchorążowie uzyskali niezbędne informacje, w jaki sposób realizować
poszczególne zagadnienia. Instruktażu powinien udzielić ten wykładowca, który będzie prowadzić zajęcia
instruktorsko-metodyczne. Zapewnia to pewną logiczną całość. Podchorąży zna oczekiwania
wykładowcy a wykładowca wie, czego może wymagać od podchorążego (instruktora).

Organizacja zajęć metodycznych będzie zależała od przyjętej wcześniej koncepcji zajęć. Najczęściej
tego typu zajęcia prowadzi jeden wykładowca (dowódca) realizując wszystkie zagadnienia w
odpowiedniej kolejności (rys.nr.1). Zaletą tego sposobu jest to, że nie jest wymagana duża ilość sprzętu
i jest zaangażowany tylko jeden wykładowca. Wadą tej organizacji z kolei jest to, że część podchorążych
w czasie zajęć nie występuje w roli instruktora a jedynie w roli obserwatora. Uaktywnia się ich dopiero
podczas omawiania zagadnienia lub jego części.

2
4

Rys. nr 3.1.

1- wykładowca

2- podchorąży występujący w roli instruktora

3- podchorążowie występujący w roli szkolonych

4-pozostali podchorążowie
 Drugim sposobem przeprowadzenia takich zajęć jest podzielenie grupy na trzy niezależne zespoły,
które realizują wszystkie zagadnienia równolegle pod nadzorem większej ilości wykładowców lub
dowódców. Zaletą tej organizacji jest to, że wszyscy podchorążowie są zaangażowani w ćwiczeniu
i większa ilość słuchaczy może wystąpić w roli instruktora.

Organizacja zajęć zasadniczo wpływa na ilość sprzętu potrzebnego do ćwiczenia, natomiast treść
zagadnień wpływa na decyzje, jakie środki dydaktyczne są niezbędne. Podczas nauki celowania
będziemy stosować, muszki uniwersalne, diafragmy, stojaki niskie i wysokie, broń oraz ekrany z tarczą
(fig. boj.) ustawione na odległość 100m.

Przyjmowanie podstawy strzeleckiej leżąc wymaga tylko odpowiednio przygotowanego miejsca do

ćwiczenia oraz broni, która jest na wyposażeniu żołnierza. Inaczej przedstawia się problem podczas nauki
rzutu granatem. Zagadnienie to prowadzimy na rzutni granatem na której ustawiony jest cel (figura
bojowa nr 40) oraz przygotowane są stanowiska ogniowe.

Analiza powyższych problemów umożliwia nam wypracowanie koncepcji zajęcia, która powinno
zawierać:

1. Temat zajęć 5/6 : Szkolenie żołnierzy w punkcie nauczania.

2. Cel zajęć:

 nauczyć występowania w roli instruktora w punkcie nauczania ;

 nauczyć prowadzenia zagadnienia “Nauka celowania” ;

 nauczyć prowadzenia zagadnienia “Rzut granatem w postawie strzeleckiej leżąc”;

 nauczyć prowadzenia zagadnienia “Przyjmowanie postawy strzeleckiej leżąc”.

3. Zagadnienia:

 nauka celowania;

 rzut granatem w postawie strzeleckiej leżąc;

 przyjmowanie postawy strzeleckiej leżąc.

4. Forma – zajęcia praktyczne.

5. Metody – opis, pokaz, objaśnienie, ćwiczenie praktyczne.

6. Czas - 4 X 40 ‘

7. Miejsce – Plac Treningów Ogniowych

8. Zabezpieczenie materiałowe.
 Wyszczególnienie PN-1 PN-2 PN-3 Razem
Lp.
1 7,62 mm kbk AKM 8 8 8 24

2 Stojak wysoki 1 1 1 3

3 Stojak niski 8 8 8 24

4 Muszka uniwersalna 8 8 8 24

5 Diafragma 8 8 8 24

6 Lista wyników 1 1 1 3

7 RG 42 szkolny + UZGR
2 2 2 6
zastępczy

8 Torby na granaty 2 2 2 6

9 Skrzynie na granaty 1 1 1 3

9. Organizacja zajęć.

CZĘŚĆ WSTĘPNA – 15’

Prowadzi: wykładowca ZTiPS
Miejsce: PTO

PN-1 PN-2 PN-3

1. Nauka celowania.
2. Rzut granatem.
3.Przyjmowanie
postawy
strzeleckiej leżąc.
1. Nauka celowania.
2. Rzut granatem.
3.Przyjmowanie
postawy
strzeleckiej leżąc.
1. Nauka celowania.
2. Rzut granatem.
3.Przyjmowanie
postawy
strzeleckiej leżąc.

Czas – 130’ Czas – 130’ Czas – 130’

Miejsce – PTO Miejsce – PTO Miejsce – PTO
Wykładowca ZTiPS Wykładowca ZTiPS Wykładowca ZTiPS

CZĘŚĆ KOŃCOWA – 15’

Prowadzący: wykładowca ZTiPS
Miejsce: PTO
 Z przyjętej organizacji wynika, że dostępny czas 160’ minut podzielono następująco. Na część
wstępną, która powinna zawierać 10 – 15% z ogólnego czasu zajęć, wydzielono 15’. Część główna trwa
130’. Natomiast część końcowa, na którą przypada 5 – 10% ogólnego czasu zajęć, przeznaczono 15’.
Podział czasu na zagadnienia zależy od umiejętności żołnierzy i decyduje o nim instruktor, który
prowadzi dany punkt nauczania.

Wypracowana koncepcja zajęć jest podstawą do opracowania planu konspektu przez kierownika zajęć.

W szkoleniu ogniowym bardzo dużą rolę odgrywa infrastruktura dydaktyczna. Infrastruktura

dydaktyczna28 to celowo dobrany zespół środków dydaktycznych w skład, której wchodzi między innymi
baza gabinetowa i polowa. W szkoleniu ogniowym około 90% zajęć odbywa się przy wykorzystaniu bazy
polowej. Do najczęściej wykorzystywanych obiektów bazy polowej są Place Treningów Ogniowych
(PTO), Place Ćwiczeń Ogniowych (PCO), strzelnice garnizonowe i poligonowe.

Plac Treningów Ogniowych jest miejsce w którym żołnierze szkolą się z użyciem amunicji szkolnej
lub ćwiczebnej (ślepej). Posiada wszelkie elementy potrzebne do przygotowania podchorążych
(żołnierzy) do strzelań przygotowawczych, szkolnych oraz ćwiczeń w rzucaniu granatami.

Zajęcia z nauki celowania i przyjmowania postaw strzeleckich oraz zajęcia instruktorsko –

metodyczne z podchorążymi powinny odbywać się na PTO. Obowiązkiem kierownika zajęć jest
poinformować odpowiednio wcześniej gospodarza obiektu, jakie zagadnienia planuje prowadzić. Czas
ten jest niezbędny do tego aby sprzęt był odpowiednio przygotowany a tarcze w odpowiedniej ilości
ustawione na przedpolu. Prowadzenie zajęć przy wadliwym sprzęcie może spowodować, że cele, jakie
chcemy osiągnąć staną się nie realne. Przynosi to jeszcze większe szkody, gdy tracimy z tego powodu
zaufanie u podchorążych. Działalność dydaktyczna w takich okolicznościach nie może być skuteczna.
W ten sposób słuchacz otrzymuje zły przykład pracy organizacyjnej. Nie pomorze najlepiej
przygotowany konspekt, ogromna wiedza metodyczna i merytoryczna wykładowcy gdy brakuje
sprawnych środków dydaktycznych. Muszki uniwersalne muszą być w takiej ilości ilu będzie szkolonych
w punkcie nauczania. Figury wymalowane na płytkach metalowych powinny być wyraźne i
odpowiadające kształtom figury bojowej nr 23p. Dobry stan techniczny wszelkiego rodzaju gwintów na
śrubach i na nakrętkach zapewni odpowiednią stabilność na przykład broni na stojaku niskim czy
wysokim. Nie możemy dopuści aby cele ustawione na przedpolu były zasłonięte wysoką trawą lub
niewidoczne ze stanowiska ogniowego, ponieważ całkowicie się to kłuci z możliwością skutecznego
nauczania zgrywania przyrządów celowniczych z celem.

28
L. Wełyczko Wybrane zagadnienia z dydaktyki wojskowej. Wrocław 2003 str. 99
 Każdy nauczyciel zdaje sobie sprawę, że jest obserwowany i to, co zaobserwuje oraz usłyszy
słuchacz zapamięta najbardziej. Unikajmy, więc błędów organizacyjnych nie zapominając o
przygotowaniu obiektu do zajęć.

3.1.1. Nauka Celowania.

Celowanie jest to element techniki strzelania, mający na celu nadanie lufie takiego kąta podniesienia,
aby średni tor lotu pocisku przeszedł przez środek celu. Najpopularniejszymi środkami dydaktycznymi
stosowanymi do nauki tego zagadnienia są muszka uniwersalna, diafragma, stojak niski (wysoki), szkło
kontrolne, zestaw trójkąta jednolitości celowania oraz trenażery: MIS – 52, TWC „cyklop”
Przystępując do nauki celowania instruktor postępuje zgodnie z następującym algorytmem:
1. Podanie treści zagadnienia.
2. Wyjaśnienie celu ćwiczenia.
3. Omówienie budowy i przeznaczenia muszki uniwersalnej.
4. Pokaz z objaśnieniem.
5. Ćwiczenie praktyczne.
6. Omówienie budowy i przeznaczenia diafragmy.
7. Pokaz z objaśnieniem
8. Ćwiczenie praktyczne.
9. Omówienie ćwiczenia.
Instruktor, po omówieniu treści zagadnienia oraz celu ćwiczenia, omawia przeznaczenie i budowę
muszki uniwersalne. Następnie pokazuje i wyjaśnia jak wyglądają zgrane przyrządy celownicze. W celu
lepszego zrozumienia problemu, podchodzi do każdego szkolonego i przedstawia szczegóły każdemu
indywidualnie. Muszki uniwersalne wydajemy żołnierzom po pokazie oraz nakazujemy zgranie
przyrządów celowniczych. Sprawdzając poprawność ćwiczenia omawiamy błędy. Należy przy tym
wykorzystywać rysunki, które pokazują skutki źle zgranych przyrządów celowniczych. Oddziaływanie na
wyobraźnie ułatwia zrozumienie istoty poprawnego wykonania tego ćwiczenia.
Następny etap nauki celowania to pokaz zgranych przyrządów celowniczych z celem na broni
zamontowanej na stojaku wysokim z wykorzystaniem diafragmy. Należy zwrócić uwagę na to, że broń z
diafragmom przeznaczona do pokazu musi być przygotowana wcześniej. W innym przypadku instruktor
traci czas szkoleniowy na przygotowanie pokazu. Szkolenie w punkcie nauczania należy rozpocząć
zapoznaniem z budową i obsługą diafragmy oraz stojaka niskiego. Kolejna czynność to przeprowadzenie
pokazu zgranych przyrządów na broni z wykorzystaniem diafragmy oraz praktyczne ćwiczenie.
Podchorąży (żołnierz) po zrealizowaniu tego zagadnienia musi mieć świadomość, jakie znaczenie ma
poprawność celowania na skuteczność strzelania. Omówienie ćwiczenie ma na celu w tym przypadku
przedstawienie najczęściej popełnianych błędów.
Szkolenie podstawowe kończy się egzaminem, na którym żołnierze strzelają strzelane szkolne nr 1 z
karabinka. Wykonanie tego strzelania jest możliwe, gdy uzyskamy duże skupienie przestrzelin na tarczy.
Mały rozrzut pocisków jest możliwy, gdy proces celowania i ściągania języka spustowego przy każdym
strzale jest taki sam. Umiejętność celowania sprawdzamy wykorzystując zestaw trójkąta jednolitości
celowania. Zestaw ten składa się z ekranu, wskaźnika, stojaku niskiego oraz ołówka. Ekran ustawiamy na
odległości dziesięciu metrów od broni zamocowanej na stojaku niskim. Na ekranie mocujemy kartkę, na
której wyznaczamy punkt kontrolny. Wyznaczenie punktu kontrolnego polega na naprowadzeniu
wskaźnika (celu) w taki sposób, aby znajdował się on na linii celowania. Zaznaczamy wtedy punkt
celowania. Wykonujemy tą czynność trzykrotnie, uzyskując trzy punkty celowania, z których
wykreślamy średni punkt celowania opisując go jako punkt kontrolny. Szkolony ma zadanie, trzykrotnie
celując naprowadzić wskaźnik (cel) na linię celowania i uzyskać trzy punkty celowania. Skala ocen
dotyczących celowania obejmuje cztery stopnie: bardzo dobrze, dobrze, dostatecznie, niedostatecznie.
Jeżeli średni punkt trafienia odchylił się od punkt kontrolnego nie dalej niż 0,5 cm a punkty celowania
mieszczą w okręgu o średnicy 3 mm, to wynik celowania należy ocenić na bardzo dobrze, jeżeli w okręgu
o średnicy 5 mm – na dobrze, natomiast o średnicy 10 mm – na dostatecznie. W razie innego ułożenia się
punktów celowania ocenia się na niedostatecznie.
Algorytm czynności instruktora podczas sprawdzenia jednolitości celowania jest następujący:
1. Podanie treści zagadnienia.
2. Wyjaśnienie celu ćwiczenia.
3. Omówienie budowy i przeznaczenia trójkąta jednolitości celowania.
4. Pokaz z objaśnieniem.
5. Omówienie organizacji ćwiczenia.
6. Ćwiczenie praktyczne.
7. Omówienie ćwiczenia.
Celowanie jest procesem, który trwa od rozpoczęcia ściągania języka spustowego do momentu
opuszczenia pocisku z lufy. W tym czasie przyrządy celownicze muszą być zgrane i utrzymane z
wybranym przez strzelca punktem celowania.
Ściąganie języka spustowego powoduje u niedoświadczonego żołnierza „schodzenie” przyrządów
celowniczych z pożądanego punktu celowania. Instruktor może sprawdzić czy szkoleni poprawnie
wykonują opisane powyżej ćwiczenie wykorzystując szkło kontrolne zamocowane na broni. Bardzo
pomocnym podczas ćwiczenia tego zagadnienia jest trenażer Beamhit 110. Urządzenie to jest
wyposażone promiennik lasera, który montujemy w lufie broni. Podczas ściągania języka spustowego
możemy zaobserwować jak promień lasera odchyla się od punktu celowania. Zaletą w ten sposób
przeprowadzonego ćwiczenia jest to, że szkolony sam może stwierdzić jaki popełnił błąd.
 Trenażer Beamhit 110, oprócz promiennika promieni posiada także odbiornik promieni lasera, który
rejestruje „trafienia”. Instruktor ustawia odbiornik na odległości 10 metrów od strzelca a promiennik
lasera przestawia na wysyłanie impulsu laserowego w momencie uderzenia kurka w iglicę. Żołnierz
wykonuje wszystkie elementy techniki strzelania a trenażer pokazuje czy ćwiczenie jest wykonane
poprawnie. Dodatkową zaletą tego sprzętu jest jego waga i wymiary, co umożliwia stosowanie go w
każdym pomieszczeniu. Regulacja stopnia trudności ćwiczenia powoduje, że jest chętnie
wykorzystywany także przez doświadczonych strzelców podczas treningu.
Trenażer Beamhit 310 jest rozszerzoną wersją trenażera 110. Zaleta tej wersji jest to, że możemy
otrzymać wydrukowane na papierze wyniki ćwiczenia. Stanowi to bardzo dobry materiał do analizy
strzelania i skorygowania ewentualnych błędów.
Najczęściej spotykane błędy podczas celowania są następujące.
 Krawędź muszki jest niżej niż krawędź szczerbiny „dolna muszka”. Przestrzeliny układają
się w dolnej części celu.
 Krawędź muszki jest wyżej niż górna krawędź szczerbiny „górna muszka”. Przestrzeliny
układają się w górnej części celu.
 Za mała odległość pomiędzy lewą krawędzią muszki a szczerbiną. Przestrzeliny układają
się po lewej stronie celu.
 Za mała odległość pomiędzy prawą krawędzią muszki a szczerbiną. Przestrzeliny układają
się po prawej stronie celu.
 Przyrządy celownicze są przechylone w lewo. Przestrzeliny układają się w lewo.
 Przyrządy celownicze są przechylone w prawo. Przestrzeliny układają się w prawo.
 Podczas ściągania języka spustowego przyrządy celownicze przemieszczają się w dół.
Przestrzeliny układają się w dolnej części celu lub brak przestrzelin.
 Koncentracja wzroku na celu a nie na przyrządy celownicze. Brak przestrzelin lub bardzo
duży rozrzut.
 Źle wybrany punkt celowania. Przestrzeliny układają sięw niepożądanym miejscu pomimo
dobrego skupienia.
 Źle dobrana nastawa celownika. Przestrzeliny układają sięw niepożądanym miejscu.

Najczęściej spotykane błędy celowania zobrazowano na poniższych rysunkach (Rys 3.2., 3.3.)
 „B”

PK

„C” „D”

„A”

„A” - Krawędź muszki jest niżej niż krawędź szczerbiny „dolna muszka”. Przestrzeliny układają się
w dolnej części celu.

„B” - Krawędź muszki jest wyżej niż górna krawędź szczerbiny „górna muszka”. Przestrzeliny układają
się w górnej części celu.

„C” - Za mała odległość pomiędzy lewą krawędzią muszki o szczerbiną. Przestrzeliny układają się po
lewej stronie celu.

„D” - Za mała odległość pomiędzy prawą krawędzią muszki a szczerbiną. Przestrzeliny układają się po
prawej stronie celu.

Rys. 3.2. Najczęściej spotykane błędy podczas celowania

 PK

„A” „B”

„A” - Przyrządy celownicze są przechylone w lewo. Przestrzeliny układają się w lewo.

„B” - Przyrządy celownicze są przechylone w prawo. Przestrzeliny układają się w prawo.

Rys. 3.3. Najczęściej spotykane błędy podczas celowania

 Kolejność postępowanie instruktora podczas nauki celowania z wykorzystaniem trenażera jest
następujący:
1. Podanie treści zagadnienia;
2. Omówienie celu ćwiczenia;
3. Przedstawienie warunków strzelania z wykorzystaniem trenażera;
4. Omówienie organizacji ćwiczenia;
5. Ćwiczenie praktyczne;
6. Omówienie ćwiczenia.
Celowanie jest jednym z elementów techniki strzelania, który jest ściśle powiązany z pozostałymi
elementami. Przykładem niech będzie wpływ ściągania języka spustowego na zgrane przyrządy
celownicze z punktem celowania. Podobne zależności występują pomiędzy postawą strzelecka a
skutecznością prowadzonego ognia.

3.1.2. Nauczanie postaw strzeleckich.

Postawy strzeleckie to kolejny element techniki strzelania, który powinien znać każdy żołnierz.
Prawidłowo przyjęta postawa strzelecka zapewnia korzystne warunki do prowadzenia skutecznego ognia
oraz nie powoduje zmęczenia strzelca. Powinna dać także możliwość ukrycia się przed ogniem
przeciwnika.
Przystępując do nauki przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc instruktor postępuje zgodnie z
następującym algorytmem:

1. Podanie treści zagadnienia.

2. Wyjaśnienie celu ćwiczenia.
3. Podanie komend na które wykonuje się postawę strzelecką leżąc.
4. Pokaz przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc.
5. Pokaz z objaśnieniem.
6. Ćwiczenie na tempa.
7. Ćwiczenie bez temp.
8. Ćwiczenie do pełnego opanowania.
9. Omówienie ćwiczenia.
3.1.2.1. Nauka przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc.

Szkoleni po zapoznaniu się z treścią zagadnienia powinni zrozumieć, po co się uczą przyjmowania
postawy strzeleckiej leżąc. W tym celu należy poinformować żołnierzy, że strzelanie szkolne nr 1, które
jest obowiązkowe w okresie szkolenia podstawowego realizuje się właśnie w tej postawie. Zapewnia ona
dobrą stabilność broni a zatem dużą skuteczność prowadzonego ognia.
Wykonuje się ją na komendę : „Leżąca postawa strzelecka – ćwicz” lub „Leżąca postawa strzelecka na
tempa – ćwicz”. Przystępując do pokazu instruktor ustawia w taki sposób drużynę, aby wszyscy mogli
obserwować jego czynności. Pokaz powinien być wykonany wzorowo, ponieważ stanowi on wzór dla
żołnierzy. Przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc uczymy stopniowo na trzy tempa. Pokaz z
objaśnieniem powinien szczegółowo wyjaśnić, jakie czynności wykonuje się na dane tempo, co ułatwia
szkolonemu w późniejszym etapie wykonywanie łącznych czynności bez temp. Przyjmując postawę
strzelecką leżąc należy: „Tempo-raz” – prawą rękę przesunąć wzdłuż pasa do góry i zdejmując broń z
ramienia, chwycić ją lewą ręką za komorę zamkową. Następnie chwycić karabinek prawą ręką za
nakładkę oraz łoże i skierować lufę do przodu. Pokazując i omawiając czynności instruktor musi
obserwować szkolonych. W innym przypadku może się okazać, że nie ma zainteresowania ćwiczeniem.
„Tempo-dwa” wykonać wykrok prawą nogą w prawo skos, pochylić tułów do przodu, zgiąć lewą nogę
jednocześnie oprzeć o ziemię dłoń lewej ręki palcami przy prawej stopie. „Tempo-trzy” – położyć się na
przedramieniu lewej ręki i na lewy bok, przewrócić się na brzuch, oprzeć się na przedramionach
wyprostować obie nogi w rozkroku, tak aby palce nogi były na zewnątrz, broń trzymać za łoże w dłoni
lewej ręki a prawą ręką chwycić za rękojeść.
Kolbę ułożyć w dołku strzeleckim. Łokcie ułożyć na szerokości barków dając stabilne podparcie dla
broni. Prawą nogę zgiąć w kolanie, co spowoduje odchylenie się w górę prawą część brzucha dając
strzelcowi możliwość swobodnego oddychania. Po przyjęciu postawy strzeleckiej leżąc przystępujemy do
nauki wykonania czynności po komendzie „Powstań”. Wykonanie tej komendy uczymy z
wykorzystaniem dwóch temp „Tempo-raz” chwycić broń prawą ręką w ten sposób aby kciuk był u góry a
pozostałe palce pod bronią. Dłonie opieramy o ziemię przy ciele na wysokości piersi z jednoczesnym
złączeniem nóg. „Tempo-dwa” unieść się na rękach z jednoczesnym podciągnięciem prawej nogi do
przodu, wstać oraz przyciągnąć lewą nogę do prawej, wziąć broń w położenie „na pas” i przyjąć postawę
zasadniczą. Przystępując do ćwiczenia na tempa należy zwiększyć odległości między ćwiczącymi do 2- 3
kroków. Zapewniamy w ten sposób miejsce każdemu żołnierzowi do ćwiczenia. Instruktor podaje
komendę np.: „Postawa strzelecka leżąc, tempo raz ćwicz”. Prowadzący powinien znaleźć takie miejsce
względem ćwiczących, aby mógł obserwować całą grupę. W razie zauważenia błędów podaje komendę
„Wróć”. Szkoleni przerywają czynności i przyjmują postawę swobodną. Instruktor omawia błędy i jeżeli
jest taka potrzeba pokazuje czynności jeszcze raz. Opanowanie ćwiczenia na tempa daje mu możliwość
skorygowanie błędów przy każdej czynności. Wydając komendę „Strzelecka leżąc-ćwicz” wszyscy
żołnierze przyjmują postawę strzelecką leżąc, natomiast prowadzący sprawdza wykonanie tylko jednego
szkolonego. Indywidualne podejście do ćwiczącego pozwala na wychwycenie błędów, które mogłyby być
niezauważone, gdy koncentracja byłaby podzielona na innych żołnierzy drużyny. Omawiając ćwiczenie
instruktor zwraca uwagę na znaczenie prawidłowo przyjętej postawy strzeleckiej leżąc, gdyż ma
decydujący wpływ na skuteczność strzelania. Omawia najczęściej popełnione błędy i daje wskazówki jak
ich unikać. Niewątpliwym wyróżnieniem dla żołnierza jest także wymienienie jego nazwiska przez
dowódcę jako tego, który ćwiczył najlepiej.

3.1.2.2. Przyjmowanie postawy strzeleckiej klęcząc

Współczesne pole walki jest dynamiczne i wymusza od żołnierza szybkiego zdecydowanego działania.
Postawa strzelecka klęcząc zapewnia strzelcowi optymalne warunki do oddania strzału w krótkim czasie
a także ukrycia się przed ogniem przeciwnika.
Instruktor po podaniu treści zagadnienia, uświadamia ich, jakie znaczenie ma postawa strzelecka
klęcząc podczas strzelań szkolnych z broni strzeleckiej.
Żołnierz przyjmując postawę strzelecką klęcząc na komendę dowódcy „Strzelecka klęcząc”, ale
najczęściej samodzielnie stosowanie do sytuacji. Wykorzystuje przy tym wszystkie możliwe elementy
terenu do ukrycia się przed ogniem przeciwnika.
Pokazując jak wygląda prawidłowe wykonanie ćwiczenia zwracamy uwagę czy wszyscy żołnierze
mają możliwość obserwować omawianą czynność.
Pokaz z objaśnieniem jest jednym z trudniejszych elementów sposobu przekazu wiedzy, ponieważ
prowadzący musi uważać na to co pokazuje i mówi oraz jakie zainteresowanie ćwiczeniem przejawiają
żołnierze.
W celu przyjęcia postawy strzeleckiej klęcząc należy : „Tempo-raz” zdjąć karabinek z ramienia
chwycić go prawą ręką za nakładkę lufą do przodu. „Tempo-dwa” klęknąć na kolano prawej nogi w taki
sposób aby można było usiąść na obcasie prawego buta. Lewa noga powinna być wysunięta do przodu
i zgięta w kolanie. Nosek buta lewej nogi zwrócony nieco w prawo. Udo prawej nogi powinno być zgięte
pod kątem 900 względem kierunku strzelania. „Tempo-trzy” chwycić broń lewą ręką za nakładki i prawą
za rękojeść. Łokieć lewej ręki ułożyć na kolanie lewej nogi w taki sposób, aby środek ciężkości broni,
dłoń, kolano i stopa lewej nogi były na jednej pionowej linii. Kolbę broni ułożyć w dołku strzeleckim.
Dłoń prawej ręki trzyma rękojeść karabinka, palec wskazujący ściąga język spustowy, a łokieć powinien
być podniesiony na wysokości prawego barku. Stabilność postawy strzeleckiej klęcząc zwiększa się, gdy
jest możliwość oparcia lewego barku np. o pień drzewa lub murek. Wykorzystanie naturalnych ukryć
przed ogniem przeciwnika powinien być akcentowane na każdych zajęciach ze szkolenia ogniowego.
Na komendę „Powstań” – wstać przenosząc ciężar ciała na lewą nogę oraz dostawiając prawą nogę do
lewej. Chwycić pas nośny prawą ręką i ułożyć broń w położeniu na pas, przyjąć postawę zasadniczą.
Kończąc szkolenie w punkcie nauczania przypominamy znaczenie postawy strzeleckiej klęcząc przy
strzelaninach szkolnych z broni strzeleckiej. Prawidłowe złożenie się do strzału umożliwia nam
prawidłowe wykonanie innych elementów techniki strzelania, a zatem wykonanie całego zadania
ogniowego. Instruktor powinien wyróżnić najlepiej ćwiczących oraz wskazać żołnierzy którzy popełnili
błędy.
Postawa strzelecka stojąc wykorzystywana jest w sytuacjach dynamicznych. Jeżeli nie ma możliwości
oparcia broni o elementy terenu nie zapewnia strzelcowi takiej stabilności broni jak przy postawie
strzeleckiej klęcząc.
Czynności instruktora określa zaprezentowany wcześniej algorytm. Prowadzący ćwiczenie podając
zagadnienia oraz omawiając cel ćwiczenia musi przekonać szkolonych, że to co będą ćwiczyć jest
potrzebne i ważne. Je żeli instruktor zaciekawi żołnierzy treścią zagadnienia należy liczyć na ich pełne
zaangażowanie w czasie ćwiczenia praktycznego.

3.1.2.3. Nauczania przyjmowanie postawy strzeleckiej stojąc.

Postawę strzelecką stojąc wykonuje się samodzielnie lub na komendę dowódcy „Strzelecka stojąc”.
Następnie przystępuje do pokazu oraz pokazu z objaśnieniem, który powinien pobudzić wyobraźnię
szkolonych, która jest drogą do trwałego zapamiętania elementów ćwiczenia.
Zagadnienie ćwiczymy na tempa. „Tempo-raz” wysunąć lewą nogę do przodu
i obrócić tułów w prawo skos w taki sposób, aby stopy były rozstawione na szerokości barków oraz
ciężar spoczywał równomiernie na obydwóch nogach. „Tempo-dwa” zdjąć broń z położenia „na pas”
chwycić lewą ręką za łoże a prawą za rękojeść. Ułożyć kolbę w dołku strzeleckim a łokieć prawej ręki
unieść na wysokość barków. Ze względu na małą stabilność tej postawy nauka jej jest zalecana przy
wykorzystaniu stanowiska ogniowego w okopie. Należy zwrócić uwagę szkolonych, że w okopie jest
możliwość oparcia ciała o ścianę stanowiska ogniowego a łokcie o ziemię.

3.1.2.4. Nauczanie przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc z karabinem maszynowym.

Postawę strzelecką leżąc z karabinem maszynowym przyjmuje się w inny sposób niż np.: z
karabinkiem. Natomiast nauczanie tego elementu techniki strzelania przebiega podobnie jak opisywane
poprzednio sposoby przekazania wiedzy. Różnica natomiast polega na czynnościach, które wykonuje
celowniczy w celu przyjęcia postawy strzeleckiej leżąc z karabinem maszynowym.
Czynności te zostaną opisane pod kątem pokazu z objaśnieniem, który przedstawia instruktor
realizując to zagadnienie.
Postawę strzelecką leżąc przyjmuje się na tempa. „Tempo-raz” wysunąć lewą nogę do przodu z
jednoczesnym wyciągnięciem ręki z karabinem przed siebie oraz oprzeć broń o ziemię na dwójnogu w
kierunku strzelania. „Tempo-dwa” oprzeć się obiema rękoma o ziemię i odrzucić lewą nogę do tyłu
przyjmując postawę leżącą. „Tempo-trzy” ułożyć tułów w taki sposób aby przyrządy celownicze, kolba,
ramię i prawa (lewa) stopa były na jednej linii. Prawą ręką objąć rękojeść, natomiast lewą ręką za kolbę
od tyłu. Łokieć lewej ręki oprzeć o ziemię z przodu lub na wysokości rękojeści, natomiast prawy łokieć
na wysokości kolby. W ten sposób trzymaną broń docisnąć kolbą do dołka strzeleckiego tak aby
zminimalizować podrzut lufy i odrzut broni.

3.1.2.5. Nauczanie przyjmowania postawy strzeleckiej stojąc z pistoletem wojskowym.

Kadra zawodowa Wojska Polskiego jest zobowiązana umieć prowadzić ogień z pistoletu wojskowego
do różnych celów i różnymi sposobami. Warunki strzelania precyzuje między innymi „Program Strzelań
Pododdziałów Piechoty – PSPP-86. Strzelanie szkolne nr 1 z pistoletu wojskowego opisane w tym
dokumencie określa dokładnie i z jakiej postawy jest prowadzony ogień do celu stałego. W związku
z tym dalsze rozważania zostaną poświęcone nauczaniu przyjmowania postawy strzeleckiej stojąc
podczas strzelania z pistoletu trzymanego jedną ręką.
Instruktor szkolenie prowadzi zgodnie z następującym algorytmem :
1. Podanie treści zagadnienia.
2. Wyjaśnienie celu ćwiczenia.
3. Podanie komend, przy której przyjmujemy postawę strzelecką stojąc.
4. Pokaz.
5. Pokaz z objaśnieniem.
6. Ćwiczenie praktyczne.
7. Omówienie ćwiczenia.

Zaproponowany algorytm postępowania instruktora różni się od poprzednich tym, że nie rozbijamy
czynności na tempa. Związane jest to z tym, że każde zagadnienie ma swoją specyfikę.
Postawę strzelecką przyjmujemy w następujący sposób. Ustawić się do celu prawym bokiem, stopy
ułożyć w rozkroku – nie większym niż na szerokość ramion, – przy czym ciężar ciała powinien
spoczywać na nodze zakrocznej. Podnieść wyprostowaną, lecz nienaprężoną prawą rękę w bok, tak by
bark, łokieć dłoń znalazły się w jednej linii. Wyczuć granicę napięcia mięśniowego ręki na zewnątrz.
Wyczuć położenie ręki, przy którym wszystkie jej mięśnie byłyby rozluźnione. Skontrolować wzrokiem
różnicę między kierunkiem ręki i celu. Ustawić rękę w kierunku celu przez odpowiednie przesunięcie
stóp. Lewą rękę nie biorącą udziału w strzelaniu należy trzymać nieruchomo. Głowę zwrócić w kierunku
celu i trzymać prosto zawsze tak samo, nie przechylając jej do przodu, lub na boki.

3.1.3. Nauczanie czynności do strzelania szkolnego nr 1 z kbk AKM.

Czynności wykonywane podczas strzelania zostały opracowane w taki sposób, aby zapewnić
strzelającemu innym osobom funkcyjnym strzelnicy maksymalne warunki bezpieczeństwa. Natomiast
jeżeli stwierdzono naruszenie warunków bezpieczeństwa, strzelanie przerywa się i nakazuje usunięcie
usterek. Każdy przypadek przerwania strzelania traktowany jest jako naruszenie dyscypliny szkoleniowej
a w stosunku do winnych są wyciągane wnioski.
Postępowanie instruktora podczas nauki czynności do strzelania szkolnego nr 1 z karabinka jest
następujące:
1. Podanie treści zagadnienia.
2. Omówienie celu ćwiczenia.
3. Podanie komend.
4. Przeprowadzenie pokazu.
5. Podanie warunków strzelania nr 1.
6. Pokaz z objaśnieniem.
7. Ćwiczenie praktyczne.
8. Omówienie ćwiczenia.

Pokaz z objaśnieniem przedstawia się następująco. Żołnierz powinni znajdować się po prawej stronie
stanowiska ogniowego (SO)miedzy rubieżą wyjściową (RW) a na rubieżą otwarcia ognia (ROO) w taki
sposób, aby mogli obserwować instruktora. Prowadzący ćwiczenie wyznacza amunicyjnego z pośród
ćwiczących żołnierzy, który w odpowiednim czasie i na komendę poda amunicję. Pierwsza komenda
„Zmiana na rubieży wyjściowej zbiórka”. Na taką komendę szkoleni zajmują miejsce na rubieży
wyjściowej (RW) na wysokości SO. Na komendę „Amunicyjny wydać zmianie po pięć naboi”.
Wyznaczony amunicyjny podchodzi do instruktora i wręcza mu amunicję i wstępuje do szyku. Natomiast
prowadzący kontynuuje omawianie ćwiczenia. Strzelec po otrzymaniu naboi wyciąga magazynek z torby
i ładuje go. Załadowany magazynek wkłada do torby.
Na komendę „Zmiana na rubież otwarcia ognia-marsz” strzelcy rozpoczynają marsz, następnie trzy
kroki przed SO zdejmują broń z położenia na pas i przyjmują postawę strzelecką leżąc na ROO.
Instruktor po omówieniu czynności demonstruje je praktycznie, zwracając uwagę czy jest obserwowany
przez wszystkich żołnierzy. Prowadzący będąc na stanowisku ogniowym w postawie strzeleckiej leżąc
przypomina, w jaki sposób wykorzystać podpórkę do strzelania i informuje, że jeżeli strzelec jest gotów
do strzelania, daje znak kierownikowi strzelania poprzez podniesienie ręki. Komenda „Ładuj” zezwala
strzelcowi na podłączenie magazynka z nabojami do broni. Wykonuje to w następujący sposób. Przechyla
się na lewy bok, opiera się lewym łokciem o ziemię trzymając broń lewą ręką za łoże lufy. Lewa noga
zgięta w kolanie, prawa wyprostowana. Broń leży na lewej nodze. Obserwując przedpole strzelec odłącza
magazynek prawą ręką i przekłada go do lewej ręki. Następnie wyjmuje magazynek z nabojami podłącza
do broni a pusty chowa do torby. Strzelec ponownie składa się do strzału. Na komendę „Do popiersia 3”
ćwiczący nastawia celownik trzy „Pod cel pojedynczym” odbezpiecza broń i ustawia przełącznik rodzaju
ognia na ogień pojedynczy – „Ognia”. Strzelec nie powinien liczyć strzałów, natomiast, gdy naciśnie
język spustowy i usłyszy tylko uderzenie kurka o iglicę, łączy nogi, zabezpiecza broń oraz opiera ją
magazynkiem o podpórkę. W ten sposób oczekuje na kolejną komendę, która brzmi „Przerwij ogień”.
Ćwiczący przerywa ogień, zabezpiecza broń i prawą ręką ustawia nastawę celownika na „S”. „Rozładuj”
na tę komendę strzelec przechyla się na lewy bok w taki sam sposób jak przy komendzie „Ładuj” odłącza
magazynek prawą ręką i przekłada go do lewej ręki donośnikiem do góry. Następnie odbezpiecza broń i
odciąga suwadło prawą ręką do tyłu w taki sposób, aby można było zobaczyć komorę nabojową. Po
upewnieniu się że w magazynku i w komorze nabojowej niema naboju zwalnia suwadło naciskając język
spustowy, zabezpiecza broń i podłącza pusty magazynek do broni. Na komendę „Do przejrzenia broń”
ćwiczący odłącza magazynek od broni prawą ręką i przekłada go do lewej ręki, którą trzyma lufę za łoże.
Kolbę opiera na barku i prawą ręką odciąga suwadło w tylne położenie w taki sposób, aby kierownik
strzelania mógł zobaczyć komorę nabojową. Po przejrzeniu broni przez kierownika strzelania zwalnia
suwadło, zdejmuje kolbę z barku, zwalnia kurek z zaczepu spustu, zabezpiecza broń oraz podłącza
magazynek do broni. Ćwiczący przygotowuje się do komendy „Powstań”. Po komendzie „Powstań”
kierownik strzelania nakazuje wykonanie w prawo zwrot i wysyła żołnierzy do tarcz. Instruktor po
pokazie z omówieniem nakazuje drużynie przemieścić się do tarcz. Sam staje przed tarczą a szkoleni
stoją obok i demonstrują jak powinien brzmieć meldunek żołnierza po strzelaniu przy tarczy. „Panie
kapitanie szeregowy Pietruszka trafił cel pięcioma pociskami i uzyskał 45 punktów” lub Panie kapitanie
szeregowy pietruszka nie trafił w cel”.
Najczęściej popełniany błąd przez instruktora podczas nauki czynności do strzelania to zbyt długi
pokaz oraz pokaz objaśnieniem. Konsekwencją tego jest to, że czas, jaki pozostał na ćwiczenie
praktyczne jest zbyt krótki. Proporcje muszą być odwrotne.
Szkoleni powinni mieć możliwość na kilkakrotne powtórzenie czynności, aby można było bezpiecznie
przeprowadzić z nimi pierwsze strzelania przygotowawcze z użyciem amunicji ćwiczebnej (ślepej) a
następnie bojowej.

3.2. Opracowanie planu konspektu do zajęć.

Plan konspekt jest dokumentem szkoleniowym, który opracowuje każdy kierownik zajęć. Dokument ten
podlega zatwierdzeniu przez przełożonego, który podpisując go akceptuje sposób realizacji zajęć.
Zawarte w nim informacje stanowią podstawę do uruchomienia szeregu procedur np. sporządzenie
zapotrzebowania na amunicje, udzielenie instruktażu. Plan konspekt może zawierać skróconą treść
zagadnień lub tylko ważniejsze zagadnienia. Szczególną uwagę należy zwrócić na dokładne
rozplanowanie czasu zajęć. W każdym przypadku trzeba traktować go jako pomoc w prowadzeniu zajęć i
dokumentem stwierdzającym przygotowanie prowadzącego.

Plan konspekt zawiera następujące elementy.

TEMAT: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
należy wpisać numer tematu i jego treść zgodnie z programem szkolenia

CELE: (w zależności od treści tematu jako cel dydaktyczny)

- zapoznać ………; nauczyć …………; zgrywać ……………; doskonalić ……… .

Uwaga : Przy realizacji tematów w okresie szkolenia drużyny (plutonu) należy dodatkowo
określić cele dla dowódców drużyn (plutonów), którzy razem ze swoimi drużynami
(plutonami) mogą być szkoleni przez kierownika zajęć - dowódcę plutonu (kompanii) na
zasadniczym punkcie nauczania

ZAGADNIENIA I CZAS:
- Rozpoczęcie zajęć …min
1. ………………………………………………………………… …min

2. ………………………………………………………………… …min
3. ………………………………………………………………… ...min
4. ………………………………………………………………… …min
- Zakończenie zajęć …min
Uwaga: Kierownik zajęć, w zależności od potrzeb może przedstawić zagadnienia z po-
działem na poszczególne punkty nauczania i z podziałem na kolejne dni szkoleniowe
(zajęcia), np.:

- Rozpoczęcie zajęć …min

1 Punkt nauczania
1. ………………………………………………………………… …min
2. ………………………………………………………………… …min
3. ………………………………………………………………… …min
4. ………………………………………………………………… …min
2 Punkt nauczania
5. ………………………………………………………………… …min
6. ………………………………………………………………… …min
7. ………………………………………………………………… …min
8. ………………………………………………………………… …min
3 Punkt nauczania
9. ………………………………………………………………… …min
10. ………………………………………………………………… …min
11. ………………………………………………………………… …min
12. ………………………………………………………………… …min

- Zakończenie zajęć …min

FORMA: ………………………………………………………………….......................
/podać nazwę zewnętrznej organizacyjnej strony procesu nauczania (szkolenia)/

METODA: …………………………………………………………………....................
/podać nazwę wewnętrznej organizacyjnej strony procesu nauczania (szkolenia)/

CZAS: ...............................................................................................................................
(podaje ogólną ilość czasu przewidzianą na zrealizowanie tematu lub zajęcia.)
MIEJSCE: ........................................................................................................................
(należy podać miejsce prowadzenia zajęć.)
LITERATURA: ...............................................................................................................
(obowiązkowa)
..................................................................................................................
(uzupełniająca)
( np. regulaminy, instrukcje, podręczniki, skrypty, które wykorzystał kierownik zajęć do
przygotowania się do zajęć. Należy podać nazwisko autora, tytuł wydawnictwa, rok wydania i
strony).

POMOCE SZKOLENIOWE : .........................................................................................

..............................................................................................................................................
( np. mapy, szkice, schematy, stół plastyczny wykorzystywane w trakcie zajęć.)

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO - TECHNICZNE: .........................................

..............................................................................................................................................
( np. bojowe wozy piechoty, transportery inżynieryjne, czołgi, maszyny inżynieryjne,
samochody, środki pozoracji pola walki, makiety, figury itp.)

WYPOSAŻENIE SZKOLONYCH:
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
( np. oporządzenie, broń i dodatkowy sprzęt na poszczególne punkty nauczania (sprzęt
saperski, minerski) itp.).

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO - METODYCZNE:

...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
( należy wymienić wskazówki o charakterze organizacyjno - metodycznym, które po-mogą
usprawnić sposób prowadzenia zajęć oraz ułatwią przyswojenie materiału)
3. W zakresie przygotowania zajęcia:
- kiedy, z kim i gdzie będzie prowadzony instruktaż do zajęć;
- w jaki sposób należy przygotować pododdział do zajęcia:
 jaki zakres materiału powinni opanować szkoleni teoretycznie przed rozpoczęciem zajęć;
 jakie czynności praktyczne należy przypomnieć szkolonym z poprzednio zrealizowanych
zajęć, które będą niezbędne w trakcie szkolenia;
 kto, kiedy składa zamówienie i kto pobiera środki materiałowe oraz sprzęt;
 rodzaje i sposób przygotowania pomocy dydaktycznych;
 sposób przygotowania bazy szkoleniowej wykorzystywanej w trakcie zajęć (kto, kiedy i w
jakim czasie);
 organizacja przygotowania pozoracji pola walki
4. W zakresie prowadzenia zajęć:
- w jaki sposób wykorzystać przegrupowanie się do rejonu zajęć i powrotu (jakie
zagadnienia będą doskonalone);
- formy organizacyjne prowadzenia poszczególnych zagadnień;
- sposób realizacji najistotniejszych zagadnień szkoleniowych oraz na jakich zagadnieniach
należy skupić szczególną uwagę;
- rola i miejsce instruktorów w trakcie realizacji zajęcia;
- sposób wykorzystania pomocy dydaktycznych, sprzętu technicznego i urządzeń
technicznych pozorujących pole walki.

WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA:
 zabraniam ….. ;
 nakazuję ……. ;
 itp.
(należy ująć szczegółowo warunki jakie należy przestrzegać używając pojazdów
wojskowych, środków pozoracji pola walki, działania żołnierzy w terenie oraz przepisów
związanych z ochroną środowiska w ujęciu itp).
 ORGANIZACJA ZAJĘĆ

CZĘŚĆ WSTĘPNA
Prowadzący :
Miejsce :
czas :

CZĘŚĆ ZASADNICZA

PN-1 PN-1 PN-1

Treść zagadnienia Treść zagadnienia Treść zagadnienia

Prowadzący :
Miejsce : Prowadzący : Prowadzący :
Czas : Miejsce : Miejsce :
czas : czas :

CZĘŚĆ KOŃCOWA
Prowadzący :
Miejsce :
czas :
PRZEBIEG ZAJĘĆ

Część wstępna (od 10 – 15% czasu ogólnego)

Ta część powinna zawierać (m.in.):

 przyjęcie meldunku ;

 sprawdzenie broni, sprzętu i środków pozoracji po wykonaniu marszu (przejazdu);

pytania kontrolne;

 podanie tematu i celu zajęć;

 omówienie warunków bezpieczeństwa podczas realizacji zajęć (ćwiczeń)

 podanie organizacji i przebiegu zajęć (ćwiczeń);

Część główna (od 75 – 80% czasu ogólnego)

PN-1
Zagadnienie 1

WSKAZÓWKA ORGANIZACYJNO-METODYCZNA
PN-2
Zagadnienie2:

WSKAZÓWKA ORGANIZACYJNO-METODYCZNA:

Część końcowa (od 5 – 10% czasu ogólnego)

Ta część powinna zawierać (m.in.):

 przyjęcie meldunku o zakończeniu zajęć (ćwiczeń);

 przeglądnięcie broni oraz sprawdzenie i rozliczenie środków pozoracji pola walki

oraz pozostałego sprzętu bojowego i technicznego;

 zebranie uwag oraz ocen za ćwiczenie od instruktorów;

 podanie stopnia realizacji zajęć;

 omówienie błędów i niedociągnięć stwierdzonych podczas zajęć (na podstawie

własnych spostrzeżeń i uwag oraz instruktorów);

 postawienie zadania (rozkazu) na czas wykonania przemarszu (przejazdu) do

MSD;

 omówienie przepisów bezpieczeństwa podczas przemarszu (przejazdu) do MSD;

 domarsz (dojazd) do rejonu zajęć (ćwiczeń) oraz realizowanie zadań

i przedsięwzięć wynikłych z danej (pozorowanej) sytuacji;
3.2. Przeprowadzenie instruktażu.

Instruktaż29 jest formą ukierunkowującą działanie, polegającą na udzielaniu wskazówek odnośnie

doboru i układu treści, organizacji oraz metod prowadzenia zajęć, sposobów wykorzystania środków
nauczania i sprzętu bojowego, warunków bezpieczeństwa oraz osobistego przygotowania się
instruowanych.

Instruktaż przeprowadza się w dwóch częściach. Instruktor po części pierwszej powinien wiedzieć,
jakie zagadnienia będzie prowadził, cel, miejsca realizacji zajęć, czas, formę i zabezpieczenie w środki
dydaktyczne. Uzyskane informacje są potrzebne do osobistego przygotowania się do zajęć. Jeżeli
podchorążowie, (instruktorzy) posiadają doświadczenie instruktorskie przygotowują także „Plany Pracy”.
W zasadniczej część instruktażu, który odbywa się w miejscu gdzie będą realizowane zajęcia, słuchacze
dowiedzą się, w jaki sposób realizować poszczególne zagadnienia.

Instruktaż w jednostce wojskowej jest prowadzony z instruktorami (dowódcami drużyn,

pomocnikami dowódcy plutonu itp.) którym dowódca przydziela konkretne zagadnienie lub zagadnienia
do realizacji w punkcie nauczania. Natomiast instruktaż ze słuchaczami szkoły oficerskiej musi być tak
przeprowadzony, aby wszyscy podchorążowie mogli się przygotować do każdego zagadnienia.

Instruktaż rozpoczyna się przyjęciem meldunku przez dowódcę o gotowości instruktorów do zajęć.
Następnie należy przejrzeć broń, sprawdzić sprzęt potrzebny do instruktażu oraz obecność. Kolejna
czynność to podanie treści tematu i celu instruktażu np. „Baczność” – temat zajęć „Przeprowadzenie
instruktażu do zajęć 4/1 Nauka celowania”- „Spocznij”. Na dzisiejszym instruktażu zapoznam was z
organizacją zajęć 4/1, doskonalić będziemy umiejętności merytoryczne i metodyczne z zakresu
przydzielonym wam zagadnień szkoleniowych oraz sprawdzę wasze „Plany Pracy”.
Z związku z tym organizacja instruktażu jest następująca: Po części wstępnej przemieścimy się w rejon
pierwszego punku nauczania gdzie omówiony zostanie pierwsze zagadnienie. Następnie udamy się
kolejno wpierw w rejon drugiego punku nauczania a później trzeciego gdzie dokonane zostaną ustalenia
co do realizacji drugiego i trzeciego zagadnienia. Zakończenie zostanie wykonane w miejscu
rozpoczęcia zajęć.

Warunki bezpieczeństwa
1. Zabraniam:

 kierowania broni w kierunku ludzi;

 rzucanie granatem w kierunku ludzi;

29
Metodyka szkolenia ogniowego. Warszawa 1990 str. 15
  samowolnego opuszczanie miejsca ćwiczeń;

 pozostawiania broni bez nadzoru.

2. Nakazuje w czasie przerwy wyznaczyć dwa rejony jeden na broń, drugi dla

podchorążych.

3. Broń w czasie przerwy powinna być pilnowana przez jednego wyznaczonego żołnierza.

Po części wstępnej kierownik ćwiczenia udaje się w rejon ćwiczeń gdzie zapoznaje szkolonych ze
sposobem prowadzenia poszczególnych zagadnień.

Nauka celowania w punkcie nauczania składa się z dwóch części. Pierwsza część to pokaz
zgranych przyrządów celowniczych z punktem celowania i praktyczne ćwiczenie z wykorzystaniem
muszki uniwersalnej. Druga część polega na pokazie i praktycznym zgrywaniu przyrządów celowniczych
za pomocą diafragmy zamontowanej na broni będącej na stojaku wysokim lub niskim. Prowadzący
zajęcia w celu demonstracji sposobu przeprowadzenia tego zagadnienia informuje podchorążych, że teraz
występuje w roli instruktora a słuchacze w roli szkolonych. Przystępując do pokazu, postępujemy zgodnie
z następującym algorytmem:

PIERWSZA CZĘŚĆ ĆWICZENIA

 podanie treści zagadnienia;
 określenie celu ćwiczenia;
 omówienie organizacji ćwiczenia;
 omówienie budowy muszki uniwersalnej;
 pokaz zgranych przyrządów celowniczych z punktem celowania;
 praktyczne zgrywanie przyrządów celowniczych z punktem celowania z wykorzystaniem

muszki uniwersalnej;

 kontrola wykonanego ćwiczenia;

 omówienie błędów

DRUGA CZĘŚĆ ĆWICZENIA

 omówienie budowy diafragmy i sposobu montowania na broni;

 pokaz zgranych przyrządów celowniczych z celem z wykorzystaniem diafragmy

zamontowanej na stojaku wysokim;

 praktyczne ćwiczenie;

 kontrola ćwiczenia;
  omówienie błędów i ćwiczenie do pełnego opanowania;

 omówienie całości ćwiczenia.

Drugie zagadnienie „Przyjmowanie postawy strzeleckiej leżąc” realizujemy w następujący

sposób:

 podanie treści zagadnienia;

 omówienie celu ćwiczenia;
 omówienie komend po których wykonujemy postawę strzelecka leżąc;
 pokaz;
 pokaz z objaśnieniem;
 ćwiczenie na tempa;
 ćwiczenie bez temp;
 ćwiczenie do pełnego opanowania;
 omówienie ćwiczenia.
Należy zwrócić uwagę podchorążym na fakt, że punkty modelu podstawowego zostały dopasowane do
specyfiki zagadnienia.

Kolejnym przykładem elastycznego podejścia do sposobu prowadzenia zajęć, może być algorytm
postępowania podczas realizacji trzeciego zagadnienia„ Rzut granatem na odległość w postawie leżącej”.
Algorytm ten przedstawia się w następujący sposób:

 podanie treść zagadnienia;

 omówienie celu ćwiczenia;
 podanie komend;
 pokaz;
 pokaz z objaśnieniem;
 omówienie organizacji ćwiczenia i warunków bezpieczeństwa;
 praktyczne ćwiczenie;
 omówienie ćwiczenia.
Kierownik zajęć w części końcowej sprawdza broń oraz sprzęt . Omawia przebieg instruktażu oraz
przypomina termin meldowania gotowości sprzętu do zajęć przez odpowiednich instruktorów. Wyznacza
termin sprawdzenia planów pracy instruktorów.
Podsumowując, podchorążowie po instruktażu powinni wiedzieć:

 gdzie nastąpi rozpoczęcie zajęć;

 miejsce rozpoczęcia zajęć;
 jakie zagadnienie prowadzą;
  jaki jest cel ćwiczenia;
 jaką metodą będą realizować ćwiczenie;
 w jaki sposób przeprowadzić ćwiczenie;
 gdzie będzie realizowane ćwiczenie;
 jaki czas przewidział kierownik zajęć na zagadnienie;
 jakie środki dydaktyczne będą potrzebowali do zajęć.
Podchorąży, który pierwszy raz będzie występował w roli instruktora po instruktażu otrzymał
odpowiednią wiedzę, do opracowania „Planu Pracy”. Dobrze przeprowadzony instruktaż zaowocuje
dobrym przygotowaniem się instruktorów pod względem merytorycznym jak i metodycznym.

.
 Załącznik 1
Ogólny podział broni i miejsce samoczynnej broni

BROŃ

WOJSKOWA MYŚLIWSKA SPORTOWA

KLASYCZNA RAKIETOWA MASOWEGO RAŻENIA

BIAŁA PALNA

STRZELECKA ARTYLERYJSKA SAMOCZYNNA NAPĘDOWA MIESZANA

DO 20 mm PONAD 20 mm

INDYWIDUALNA ZESPOŁOWA ARMATY HAUBICE MOŹDZIERZE

Źródło: Stanisław Kochański: Małokalibrowa broń samoczynna, Politechnika Warszawska, Warszawa

1989, s. 8.
 Załącznik 2

Podział broni strzeleckiej według stopnia automatyki

AUTOMATYCZNA
BROŃ STRZELECKA

SAMOPOWTARZALNA PODWÓJNEGO DZIAŁANIA

Z PRZERYWACZEM
SAMOCZYNNA Z PRZEŁĄCZNIKIEM RODZAJU
OGNIA;
OGIEŃ POJEDYNCZY OGIEŃ SERIAMI
OGIEŃ POJEDYNCZY LUB SERIAMI

Źródło: Stanisław Kochański: Małokalibrowa broń samoczynna, Politechnika Warszawska, Warszawa

1989, s. 10.
 Załącznik 3

Podział broni strzeleckiej według zasady działania

AUTOMATYCZNA BROŃ
STRZELECKA

Z ODRZUTEM ZAMKA Z ODPROWADZENIEM

Z ODRZUTEM LUFY
GAZÓW PROCHOWYCH

Z ZAMKIEM Z ZAMKIEM Z TŁOKIEM BEZ TŁOKA

SWOBODNYM PÓŁSWOBODNYM GAZOWYM GAZOWEGO

Z KRUTKIM Z DŁUGIM
ODRZUTEM LUFY ODRZUTEM LUFY

Z DŁUGIM RUCHEM Z KRÓTKIM

TŁOKA RUCHEM TŁOKA
GAZOWEGO GAZOWEGO
BEZ Z
PRZYSPIESZACZA PRZYSPIESZACZEM

Źródło: Stanisław Kochański: Małokalibrowa broń samoczynna, Politechnika Warszawska, Warszawa

1989, s. 12.
 NABÓJ PISTOLETY
PISTOLETOWY SAMOPOWTAŻALNE

ZWYKŁE
PISTOLETY
MASZYNOWE, pm
NABÓJ
KARABINOWY

INDYWIDUALNA
NABÓJ KARABINY, kb
POŚREDNI

WYBOROWE
NABÓJ
KARABINOWY

KARABINKI, kbk

NABÓJ

NABÓJ
POŚREDNI

KARABINOWY

1989, s. 18.
AUTOMATYCZNA
BROŃ STRZELECKA

RĘCZNE rkm
KARABINY

NABÓJ
MASZYNOWE

POŚREDNI
PIECHOTY

CIĘŻKIE ckm
Podział według przeznaczenia taktycznego

KARABINY
MASZYNOWE
CZOŁGOWE
UNIWERSALNE ukm

NABÓJ
ZESPOŁOWA

KARABINOWY
WIELOKALIBROWE KARABINY
MASZYNOWE
wkm
LOTNICZE

Źródło: Stanisław Kochański: Małokalibrowa broń samoczynna, Politechnika Warszawska, Warszawa

Załącznik 4
 Załącznik 5

Funkcjonalny podział broni strzeleckiej

BROŃ
STRZELECKA

BOJOWA WSPOMAGAJĄCA NIEBOJOWA

(SYGNAŁOWA, OŚWIETLAJĄCA

POMOCNICZA Badawcza
PODSTAWOWA (balistyczna)

Granatniki
nasadkowe
Sportowa
Pistolety
Granatniki
dwukomorowe

Myśliwska
Pistolety Granatniki
maszynowe bezodrzutowe

Granatniki Ćwiczebna
rakietowe
Karabiny i karabinki
Granaty
Szkolna
bezodrzutowo-rakietowe

Karabiny maszynowe
km Obronne
Ręczne (rkm) Granaty ręczne

Ciężkie (ckm)
Zaczepne

Uniwersalne (ukm)

Karabiny maszynowe Przeciwpancerne

Wielkokalibrowe (wkm)
czołgowe i lotnicze

Źródło: Stanisław Torecki: Broń i amunicja strzelecka LWP, MON, Warszawa 1985, s. 80.
 Załącznik 6

CHARAKTERYSTYKA BRONI STRZELECKIEJ WOJSK LĄDOWYCH

Rodzaj broni
Lp. Charakterystyka 9 mm 9 mm 9 mm 7,6 2mm 7,62 mm kbw SWD 7,62 mm 5,56 mm kbs wz.
PM - 84P P-83 Wist 94 kbk AKMS (SWD-M) km PKM 96 BERYL
Krótki
1. Zasada działania Swobodny odrzut zamka Wykorzystanie części gazów prochowych odprowadzanych z przewodu lufy
odrzut lufy
Sposób Wykorzystanie Przekoszenie
2. Obrót zamka
ryglowania bezwładności zamka lufy
Z taśmy
Magazynek
Magazynek pudełkowy, prosty metalowej
3. Sposób zasilania Magazynek pudełkowy, łukowy pudełkowy,
(w P-83 magazynek jednorzędowy) w skrzynce
łukowy
amunicyjnej
Sposób podania
naboju do Pośredni
4. Bezpośredni Bezpośredni
komory (Piętrowy)
nabojowej
Kurkowy,
Mechanizm Kurkowy, pracujący od sprężyny
5. Kurkowy Iglicowy Bijnikowy pracujący od
uderzeniowy własnej
sprężyny własnej
Mechanizm
6. Zaczepowy Zaczepowy Dźwigniowy Zaczepowy
spustowy
Mechanizm
7. Nieruchomy Nieruchomy Nieruchomy
wyrzucający
Mechanizm Trójstopnio
Mechanizm a) Samoczynny; nastawczy, wy w a) Samoczynny; a) Samoczynny;
8. Nastawczy
zabezpieczający b) Nastawczy. trójstopnio urządzeniu b) Nastawczy. b) Nastawczy.
wy spustowym
Wymienna Niewymienna
Odłączalna Odłączalna
9. Lufa Niewymienna
niewymienna
Niewymienna chłodzona powietrzem chłodzona chłodzona
niewymienna
powietrzem powietrzem
a) Mechaniczne
nastawcze otwarte,
a) Celownik celownik
optyczny PSO-1; krzywkowy;
Mechaniczne Mechaniczne
b) Mechaniczne
Mechaniczne stałe nastawcze nastawcze otwarte, b) Celownik optyczny
nastawcze LKA-4;
Mechaniczne otwarte, celownik celownik c) Celownik
otwarte, celownik
Przyrządy przerzutowe, krzywkowy krzywkowy kolimatorowy
10. otwarte i
krzywkowy.
celownicze CK-3,
przeziernikowe d) Celownik laserowy
CWL-1
Z możliwością montażu celownika noktowizyjnego NSPU Z możliwością
Wskaźnik /PCS-5/ lub dla; montażu celownika
laserowy karabinka NSP-3, noktowizyjnego
dla karabinu maszynowego PPN-3 PCS-6
Tłumik płomienia z
Tłumik płomienia wielofunkcyjnym
Specjalistyczne urządzeniem
Mechanizmy Opóźniacz Wskaźnik obecności oprzyrządowanie wylotowym;
11.
pomocnicze sprężynowy naboju w lufie w zależności od w opcji
Dwójnóg w kbw
wersji Ostroga kolby podwieszany 40
SWD-M
mm granatnik
„Pallad”

Źródło: Cierpiński K., Wiśniewski K., Żuk D.: Budowa i działanie broni ręcznej kompani
zmechanizowanej. Poradnik metodyczny, WSO-TK, Wrocław 2000, s. 31.
 Załącznik 7
Funkcjonalny podział amunicji strzeleckiej

OGÓLNEGO
PRZEZNACZENIA AMUNICJA
(PODSTAWOWA) STRZELECKA
(

AMUNICJA WSPOMAGAJĄCA
STRZELECKA DZIAŁANIE NIEBOJOWA
BOJOWA BOJOWE

ĆWICZEBNO -
WYSPECJALIZOWANA DYMNA POZORACYJNA

ODŁAMKOWA
OŚWIETLAJĄCA SZKOLNA

PRZECIWPANCERNA

SYGNAŁOWA BADAWCZA
(WZORCOWA)
ODŁAMKOWO -
BURZĄCA

INNA KONTROLNO -
ZAPALAJĄCA POMIAROWA

SMUGOWA SPORTOWA

PRZECIWPANCERNO
- ZAPALAJĄCA

MYŚLIWSKA
PRZECIWPANCERNO
- ZAPALAJĄCO
- SMUGOWA

Źródło: Stanisław Torecki: Broń i amunicja strzelecka LWP, MON, Warszawa 1985, s. 92.
 Załącznik 8
Organizacyjny podział bojowej amunicji strzeleckiej
STRZELECKA
AMUNICJA BOJOWA

PODSTAWOWA POMOCNICZA

NABOJE GRANATNIKOWA
PISTOLETOWE

NABOJE
NABOJE
NASADKOWE
POŚREDNIE

NABOJE DO
NABOJE
GRANATNIKÓW
KARABINOWE BEZODRZUTOWYCH

NABOJE NABOJE DO
WIELKOKALIBROWE GRANATNIKÓW
DWUKOMOROWYCH

NABOJE DO
PISTOLETÓW
SYGNAŁOWYCH

STRZELECKIE
POCISKI
RAKIETOWE

GRANATY
RĘCZNE

Źródło: Stanisław Torecki: Broń i amunicja strzelecka LWP, MON, Warszawa 1985, s. 94.
 Załącznik 9
Przykładowy Konspekt do prowadzenia zajęć z budowy broni

WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA WOJSK LĄDOWYCH

im. gen. Tadeusza Kościuszki
INSTYTUT DOWODZENIA

ZAKŁAD TEORII I PRAKTYKI STRZELAŃ

ZATWIERDZAM

/stopień imię nazwisko/

KONSPEKT
do przeprowadzenia zajęć z TiPS
z podchorążymi Studium Oficerskiego

TEMAT 1: Budowa i działanie broni strzeleckiej

OPRACOWAŁ
…………………
/Stanowisko służbowe/
/stopień imię nazwisko/

WROCŁAW
2004
TEMAT: Budowa i działanie broni strzeleckiej

CELE:
- nauczyć ogólnej budowy km PKM, kbw SWD, kbk AKMS, P-83, PM-84P,
- zapoznać z budową i działaniem mechanizmów karabinów, karabinków, pistoletów i pistoletów
maszynowych,
- zapoznać z zasadami bezpiecznego obchodzenia się z bronią i amunicją.

ZAGADNIENIA i CZAS:
Rozpoczęcie zajęć - 10 min.
1. Punkt nauczania
1. Budowa i działanie mechanizmów donoszących i dosyłających w pistoletach
i pistoletach maszynowych. - 10 min.
2. Budowa i działanie mechanizmów ryglujących w pistoletach
i pistoletach maszynowych. - 10 min.
3. Budowa i działanie mechanizmów spustowo uderzeniowych w pistoletach
i pistoletach maszynowych. - 10 min.
4. Budowa i działanie wyrzutników oraz mechanizmów zabezpieczających
w pistoletach i pistoletach maszynowych. - 10 min.

2. Punkt nauczania
1. Budowa i działanie mechanizmów donoszących i dosyłających w karabinkach
i karabinach wyborowych. - 10 min.
2. Budowa i działanie mechanizmów ryglujących w karabinkach
i karabinach wyborowych. - 10 min.
3. Budowa i działanie mechanizmów spustowo uderzeniowych w karabinkach
i karabinach wyborowych. - 10 min.
4. Budowa i działanie wyrzutników oraz mechanizmów zabezpieczających
w karabinkach i karabinach wyborowych. - 10 min.

3. Punkt nauczania
1. Budowa i działanie mechanizmów donoszących i dosyłających w karabinach
maszynowych. - 10 min.
2. Budowa i działanie mechanizmów ryglujących w karabinach maszynowych - 10 min.
3. Budowa i działanie mechanizmów spustowo uderzeniowych w karabinach
maszynowych. - 10 min.
4. Budowa i działanie wyrzutników oraz mechanizmów zabezpieczających
w karabinach maszynowych. - 10 min.

4. Punkt nauczania
1. Zasady bezpiecznego obchodzenia się z bronią i amunicją. - 25 min.

Zakończenie zajęć. - 5 min.

FORMA: Zajęcia praktyczne;

METODA: Ćwiczenie;

CZAS: 4x40 min;

MIEJSCE: Sala wykładowa ZTiPS;

LITERATURA:
1. Instrukcja 7,62 mm kbw SWD. Opis i użytkowanie. Zasady i sposoby strzelania. MON,
Warszawa 1966.
2. Instrukcja 7,62 mm karabinki AKM (AKMŁ), AKMS(N), AK, kbkg wz.1960/72. Opis
i użytkowanie. Zasady i sposoby strzelania, MON, Warszawa 1988.
3. Instrukcja 7,62 mm karabiny maszynowe PK, PKM, PKMN z podstawą. Opis i użytkowanie.
Sposoby i zasady strzelania. MON, Warszawa 1987.
4. Instrukcja 9 mm pistolet wz. 1983 (P-83). Opis i użytkowanie. MON, Warszawa 1985.
5. Instrukcja 9 mm pistolet maszynowy wz. 1984P (pm-84P). Opis i użytkowanie. Sztab. Gen.
Warszawa 1998.
6. Metodyka szkolenia ogniowego pododdziałów piechoty. MON, Warszawa 1990.

POMOCE SZKOLENIOWE:
- 9 mm PM-84P – 4 szt.
- 9mm PM-84P „Przekrój” – 1 szt.
 - 9 mm P-83 – 4 szt.
- 9 mm P-83 „Przekrój” – 1 szt.
- 7, 62 mm kbk AKMS – 4 szt.
- 7, 62 mm kbk AKMS „Przekrój” – 1 szt.
- 7,62 mm kbw SWD – 4 szt.
- 7,62 mm km PKM – 4 szt.
- 7,62 mm km PKM „Przekrój” – 1 szt.

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO - METODYCZNE :

1. W zakresie przygotowania zajęć:

 wyznaczyć odpowiedzialnych za przygotowanie i pobranie sprzętu do zajęć;
 wydać wytyczne gospodarzowi obiektu dotyczące przygotowania sal do zajęć;
 opracować konspekt do zajęć i przedstawić do zatwierdzenia kierownikowi ZTiPS;
2. W zakresie prowadzenia zajęć:
 szczególną uwagę zwrócić na przestrzeganie warunków bezpieczeństwa i dyscypliny
szkoleniowej,
 w czasie zajęć zwrócić uwagę na przestrzeganie zasad w prawidłowym obchodzeniu się z
bronią.

WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA

Zajęcia rozpocząć przed wejściem na salę wykładową od sprawdzenia rozładowania broni oraz
magazynków.
1. Zabraniam:
 kierowania broni w kierunku osób,
2. Nakazuję
 wykonywać wszystkie czynności tylko na komendę kierownika ćwiczenia lub instruktora;
 ORGANIZACJA ZAJĘĆ:

CZĘŚĆ WSTĘPNA
Prowadzący: wykładowca ZTiPS
Miejsce: sala B
Czas: 10 min.

PN-1 PN-2
Pistolety i pistolety maszynowe Karabiny i karabinki
1. Budowa i działanie mechanizmów 1. Budowa i działanie mechanizmów
donoszących i dosyłających. donoszących i dosyłających.
2. Budowa i działanie mechanizmów 2. Budowa i działanie mechanizmów
ryglujących. ryglujących.
3. Budowa i działanie mechanizmów 3. Budowa i działanie mechanizmów
spustowo uderzeniowych. spustowo uderzeniowych.

4. Budowa i działanie wyrzutników oraz 4. Budowa i działanie wyrzutników oraz

mechanizmów zabezpieczających mechanizmów zabezpieczających.

Prowadzi: wykładowca ZTiPS Prowadzi: kierownik grupy

Miejsce: sala A Miejsce: sala B
Czas: 40’ Czas: 40’

PN-3
Karabiny maszynowe

1. Budowa i działanie mechanizmów

donoszących i dosyłających.
2. Budowa i działanie mechanizmów
ryglujących.
3. Budowa i działanie mechanizmów
spustowo uderzeniowych.

4. Budowa i działanie wyrzutników oraz

mechanizmów zabezpieczających.

Prowadzi: kierownik grupy

Miejsce: sala C
Czas: 40’

PN - 4
Zasady bezpiecznego obchodzenia się z
bronią i amunicją.
Prowadzi: wykładowca ZTiPS
Miejsce: sala B
Czas: 25’

CZĘŚĆ KOŃCOWA
Prowadzący: wykładowca ZTiPS
Miejsce: sala B
Czas: 5 min.
 PRZEBIEG ZAJĘĆ:

CZĘŚĆ WSTĘPNA – 10’

 przyjęcie meldunku;
 sprawdzenie broni i sprzętu;
 sprawdzenie obecności;
 pytania kontrolne;
 podanie tematu i celu zajęć;

CZĘŚĆ ZASADNICZA – 145’

ZAGADNIENIE 1. Budowa i działanie mechanizmów dosyłających i donoszących

Prowadzi wykładowca oraz kierownicy grup

Wskazówki organizacyjno metodyczne:
- zagadnienie poprzedzić omówieniem ogólnej budowy broni, oraz podaniem kolejności jej
rozkładania i składania;
- przedstawić budowę mechanizmów dosyłających w kbk AKM, kbw SWD, km PK,
P-83 oraz pm- 84P „Glauberyt”;
- przedstawić zasadę działania (współdziałanie części) mechanizmów dosyłających w kbk
AKM, kbw SWD, km PK, P-83 oraz PM- 84P „Glauberyt”.
- omówić budowę magazynków i taśm oraz sposób podawania nabojów do komory nabojowej;

Kolejność rozkładania i składania broni.

Czynności podczas częściowego rozkładania kbk AKM:

- odłączyć magazynek i sprawdzić rozładowanie;

- wyjąć przybornik z przyborami i otworzyć go;
- odłączyć wycior;
- odłączyć pokrywę komory zamkowej;
- odłączyć mechanizm powrotny;
- odłączyć suwadło z zamkiem;
- odłączyć zamek od suwadła;
- odłączyć rurę gazową z nakładką.
W celu złożenia karabinka po częściowym rozłożeniu należy:
- przyłączyć rurę gazową z nakładką;
- połączyć zamek z suwadłem;
- wsunąć suwadło z zamkiem do komory zamkowej;
- przyłączyć mechanizm powrotny;
- dołączyć pokrywę komory zamkowej;
- zwolnić kurek z zęba do prowadzenia ognia pojedynczego i zabezpieczyć karabinek;
- przyłączyć wycior;
- przyłączyć magazynek do karabinka.
Częściowe rozkładanie pistoletu P-83:
1. odłączyć magazynek i sprawdzić rozładowanie;
2. odłączyć zamek;
3. zdjąć sprężynę powrotną.

Składanie pistoletu P-83 po częściowym rozłożeniu:

1. założyć sprężynę powrotną;
2. dołączyć zamek;
3. podłączyć magazynek

Częściowe rozkładanie pistoletu maszynowego PM-84P:

1. odłączyć magazynek i sprawdzić rozładowanie;
2. odłączyć pokrywę komory zamkowej;
3. odłączyć urządzenie powrotne;
4. odłączyć zamek;
5. odłączyć lufę;
6. odłączyć komorę spustową z chwytem od komory zamkowej.

Składanie pistoletu maszynowego PM-84P po częściowym rozłożeniu:

1. przyłączyć komorę spustową z chwytem do komory zamkowej;
2. przyłączyć lufę;
3. przyłączyć zamek;
4. przyłączyć urządzenie powrotne;
5. przyłączyć pokrywę komory zamkowej;
6. zwolnić kurek z zaczepu spustu i zabezpieczyć pistolet maszynowy;
7. przyłączyć magazynek krótki do pistoletu maszynowego.
Czynności podczas częściowego rozkładania km PKM
1. ustawić karabin maszynowy na dwójnogu;
2. odłączyć skrzynkę amunicyjną od karabinu maszynowego, i sprawdzić rozładowanie;
3. wyjąć przybornik z przyborami;
4. odłączyć człony wycioru od nogi dwójnoga;
5. odłączyć trzpień prowadzący ze sprężyną powrotną;
6. odłączyć suwadło z zamkiem;
7. odłączyć zamek od suwadła;
8. odłączyć iglicę od zamka;
9. odłączyć lufę.

Czynności podczas składania karabinów maszynowych po częściowym rozłożeniu

1. przyłączyć lufę;
2. dołączyć iglicę do zamka;
3. połączyć zamek z suwadłem;
4. wsunąć suwadło z zamkiem do komory zamkowej;
5. połączyć trzpień prowadzący ze sprężyną powrotną;
6. opuścić podstawę donośnika i zamknąć pokrywę komory zamkowej;
7. przyłączyć człony wycioru do nogi dwójnoga;
8. włożyć przybornik z przyborami do gniazda kolby;
9. przyłączyć skrzynkę amunicyjną z taśmą do karabinu maszynowego;
10. złożyć nogi dwójnoga.

Kolejność częściowego rozkładania kbw SWD

1. odłączyć magazynek i sprawdzić rozładowanie;
2. odłączyć celownik optyczny;
3. odłączyć poduszkę kolby;
4. odłączyć pokrywę komory zamkowej i mechanizm powrotny;
5. odłączyć suwadło wraz z zamkiem;
6. odłączyć zamek od suwadła;
7. odłączyć mechanizm spustowo-uderzeniowy;
8. odłączyć nakładki lufy;
9. odłączyć tłok gazowy i popychacz ze sprężyną.
 Kolejność składania karabinu wyborowego po częściowym rozłożeniu
1. przyłączyć tłok gazowy z popychaczem i sprężyną;
2. założyć nakładki lufy;
3. założyć mechanizm spustowo-uderzeniowy;
4. połączyć zamek z suwadłem;
5. włożyć suwadło wraz z zamkiem;
6. założyć pokrywę komory zamkowej wraz z mechanizmem powrotnym;
7. założyć poduszkę kolby;
8. założyć celownik optyczny;
9. połączyć magazynek do karabinu.

kbk AKMS.

Karabinek AK działa na zasadzie odprowadzenia części gazów prochowych przez boczny otwór w
lufie do komory gazowej, umieszczonej nad lufą.
Zasilanie broni odbywa się z dwurzędowego magazynka łukowego o pojemności 30 nabojów
wykonanego z blachy stalowej metodą tłoczenia. Składa się z:
 kadłuba,
 dna,
 sprężyny,
 donośnika,
 płytki oporowej z prowadnicą sprężyny magazynka.

Zespół dosyłający karabinka stanowi:

 suwadło (tworzące z tłoczyskiem i tłokiem gazowym jedną całość);
 zamek;
 mechanizm powrotny;
 przełącznik rodzaju ognia.

Suwadło wodzi się w prowadnicach komory zamkowej. Jest ono podparte sprężyną powrotną
nałożoną współosiowo na żerdź, w kształcie litery ,,U". Suwadło wymusza zaryglowanie i odryglowanie
zamka, napina kurek oraz stanowi prowadnicę cylindrycznej części zamka.
Posiada:
- wewnątrz: przewód, w którym mieści się mechanizm powrotny;
 - z tyłu: napinacz kurka;
- z lewej i prawej strony z tyłu u dołu : rowki do prowadzenia suwadła po wodzidłach komory
zamkowej;
- z prawej strony : u dołu – występ do obracania dźwigni spustu samoczynnego; z przodu – rękojeść
przeładowania;
- z tyłu u dołu: zgrubienie z przewodem do części walcowej zamka i przecięciem wzdłużnym do
przepuszczania wyrzutnika

Zamek służy do dosłania nabojów do komory nabojowej, zamykania i ryglowania przewodu lufy,
zbijania spłonki i wyciągania z komory nabojowej łuski. Posiada w przedniej części ma dwa rygle,
występ prowadzący - do współpracy ze skosem ryglującym i od ryglującym suwadła, występ
dosyłający nabój do komory nabojowej, czółko do pomieszczenia dna łuski, iglicę oraz wyciąg łusek
zaopatrzony w pazur i sprężynę.

Mechanizm powrotny służy do dosłania suwadła z zamkiem do skrajnego przedniego położenia, po

jego odrzuceniu podczas strzału do tyłu lub po jego odciągnięciu i zwolnieniu. Składa się z :
- sprężyny powrotnej;
- prowadnicy sprężyny powrotnej;
- prowadnika przedniego;
- opory sprężyny powrotnej;
- obsady.

kbw SWD

Karabin wyborowy SWD działa na zasadzie odprowadzenia części gazów prochowych przez
otwór gazowy lufy i działający na tłok gazowy.
Zasilanie broni odbywa się z dwurzędowego magazynka łukowego o pojemności 10 nabojów.
Składa się z:
- pudełka z zaczepem magazynka i występem oporowym;
- dna magazynka;
- płytki ryglującej;
- sprężyny donośnika;
- donośnika z występem do podnoszenia zatrzymywacza zamka po dosłaniu ostatniego naboju.
 Zespół dosyłający karabinu stanowi:
 tłok gazowy (główka, gniazdo);
 popychacz ze sprężyną (kołnierz);
 regulator gazowy ( 1; 2);
 suwadło;
 zamek;
 mechanizm powrotny (dwie sprężyny powrotne, prowadnica, żerdź prowadnicy, stopa prowadnicy
z osią);
 bezpiecznik.
Suwadło służy do powodowania działania zamka i mechanizmu spustowo – uderzeniowego.
Posiada:
- kanał górny do mechanizmu powrotnego;
- dolny kanał do zamka oraz dwa boczne wycięcia do zmniejszenia ciężaru suwadła;
- z tyłu – występ wykluczający możliwość wystrzału , gdy zamek nie jest zaryglowany;
jednocześnie służy on do napinania kurka w czasie ruchu suwadła do tyłu;
- po bokach – wzdłużne rowki z występami prowadzącymi służącymi do zapewnienia ruchu
suwadła w prowadnicach komory zamkowej;
- z lewej strony z tyłu – występ do opuszczania (obracania) dźwigni bezpiecznika
samoczynnego;
- z przodu – rękojeść służąca do ręcznego przeładowania karabinu;
- z dołu – wycięcie krzywkowe do występu prowadzącego zamka i rowek ze skosem
umożliwiającym przejście główki kurka.
Zamek składa się z:
- trzonu zamkowego:
 czółenko;
 rygle ( na prawym - występ kierunkowy, na który działają ścianki wycięcia suwadła w
czasie ryglowania i odryglowywania; na lewym – skos do wstępnego obrócenia zamka w
czasie ryglowania; dolny – spełnia rolę dosyłacza naboju;
 wzdłużny rowek – do występu wyrzutnika komory zamkowej;
- iglicy (grot, wycięcie do kołka iglicy);
- wyciąg ze sprężyną – do wyciągnięcia łuski (naboju) z komory nabojowej i utrzymania jej w
czółku zamka do momentu zetknięcia się z wyrzutnikiem, (pazur, gniazdo do sprężyny,
wyżłobienie do osi wyciągu).
km PKM

Działanie automatyki karabinu maszynowego opiera się na wykorzystaniu części energii gazów
prochowych odprowadzanych przez boczny otwór przewodu lufy do komory gazowej,

P-83

9 mm P-83 jest bronią automatyczną, samopowtarzalną. Działa na zasadzie odrzutu zamka

swobodnego.

Zasilanie broni odbywa się z magazynka wymiennego, pudełkowego, jednorzędowego, o pojemności

8 naboi.

PM-84P

9 mm PM-84P jest bronią automatyczną, samoczynną, samopowtarzalną. Działa na zasadzi odrzutu

zamka swobodnego. Zasilanie odbywa się z magazynka wymiennego, pudełkowego-prostego,
dwurzędowego, o pojemności 15 lub 25 naboi.

ZAGADNIENIE 2. Budowa i działanie mechanizmów ryglujących

Prowadzi wykładowca oraz kierownicy grup

Wskazówki organizacyjno – metodyczne:
- omówić sposoby ryglowania występujące w karabinach, karabinkach, pistoletach maszynowych i
pistoletach;
- przedstawić budowę i sposób ryglowania komory nabojowej w kbk AKM, kbw SWD, km PKM,P-
83 i pm-84P.

kbk AKM.

Ryglowanie przewodu lufy następuje przez obrót zamka w prawo w wyniku przesunięcia rygli zamka
za opory ryglowe komory gazowej. (budowę zamka i suwadła przedstawiono w zagadnieniu 1)
 Ryglowanie kbk AKM przebiega dwu etapowo:
- I ETAP: działanie skosu ślizgacza komory zamkowej na skos lewego rygla zamka
(wytrącenie);
- II ETAP: współpraca występu prowadzącego zamka z wycięciem kształtowym suwadła
(zmienia ruch postępowy na ruch obrotowy)

Podczas przeładowywania skos odryglowujący wycięcia suwadła działa na występ prowadzący

zamka, obraca zamek w lewo, rygle zamka wychodzą zza opór ryglowych komory zamkowej – następuje
odryglowanie zamka. Występ suwadła zwalnia dźwignię spustu samoczynnego ( a zaczep spustu
samoczynnego jest dociskany sprężyną do płaszczyzny przedniej kurka. Przez cały czas następuje
napinanie sprężyny mechanizmu powrotnego. Podczas dalszego odciągania suwadła przesuwający się
razem z nim do tyłu zamek odryglowuje przewód lufy. Obraca się również do tyłu kurek pod działaniem
napinacza kurka suwadła. Kurek podczas obrotu odchyla swoją główką zaczep kurkowy spustu, który
następnie przy dalszym odchyleniu spustu, zaskakuje na ząb kurka. Drugi ząb kurka wchodzi pod
zatrzask opóźniacza kurka a zaczep spustu samoczynnego wskakuje pod ząb kurka – dźwignia spustu
samoczynnego wysuwa się ponad listwę prowadzącą, po której przesuwa się suwadło.
Suwadło mija(zostawia) kurek (kurek zatrzymał się zębem na zaczepie spustu samoczynnego)
i przesuwa się do tyłu aż do oparcia się o ściankę przednią obsady kolby. W chwili gdy suwadło mija
powierzchnią dolną gniazdo magazynka, naboje pod działaniem sprężyny magazynka zostają podane do
góry aż do oparcia się naboju górnego o oporę nasady magazynka.
Po zwolnieniu suwadła przesuwa się ono do przodu wraz z zamkiem pod działaniem rozprężającej się
sprężyny mechanizmu powrotnego; zamek wysuwa z magazynka górny nabój, dosyła go do komory
nabojowej i zamyka przewód lufy. Pazur wyciągu zaskakuje za kryzę łuski i następuje ryglowanie
zamka.
Podczas dalszego (nieznacznego już) przesuwania się suwadła do przodu obraca ono występem
dźwignię spustu samoczynnego do przodu w dół. Zaczep spustu samoczynnego wychodzi spod zęba
kurka; kurek pod działaniem sprężyny obraca się, wychodzi zębem spod zatrzasku opóźniacza
i zatrzymuje się zębem na zaczepie kurkowym spustu; jest napięty. Naboje w magazynku podnoszą się
pod działaniem sprężyny aż do oparcia górnego naboju o występ dolny suwadła.
Następnie zabezpieczamy karabinek jeżeli strzelanie odbędzie się po pewnym czasie.
kbw SWD

Podczas odciągania suwadła do tyłu, po wcześniejszym ustawieniu bezpiecznika na „Ogień” gdzie

wycięcie znajdujące się w grubszej części osi bezpiecznika staje naprzeciw końca szyny spustowej
i zwalnia go, suwadło działa swym przednim skosem wycięcia krzywkowego na występ kierunkowy
zamka, w wyniku czego zamek zaczyna obracać się w prawo, rygle zamka wychodzą zza opór ryglowych
komory zamkowej i następuje odryglowanie zamka; występ suwadła zwalnia dźwignie bezpiecznika
samoczynnego, a zaczep bezpiecznika samoczynnego – pod działaniem krótszego końca sprężyny kurka
na dolny koniec bezpiecznika samoczynnego – przyciska go do płaszczyzny kurka.

Podczas dalszego odciągania suwadła do tyłu odchodzi wraz z zamkiem , otwierając przewód
lufy, sprężyny powrotne zostają ściśnięte, kurek obraca się do tyłu pod działaniem występu, a następnie
skosu rowka suwadła, sprężyna kurka skręca się, zaczep kurka zaskakuje za zaczep szyny spustowej, a
ząb bezpiecznika samoczynnego – za zaczep bezpiecznika samoczynnego.
Naboje pod działaniem sprężyny donośnika zostają uniesione do góry i opierają się pierwszym
nabojem o ścianki wyłazu nabojowego magazynka.
Ruch suwadła wraz z zamkiem do skrajnego tylnego położenia ogranicza wkładka pokrywy
komory zamkowej.
Po zwolnieniu suwadła posuwa się ono wraz z zamkiem pod działaniem mechanizmu powrotnego
do przodu, dosyłacz zamka wysuwa z wyłazu nabojowego magazynka górny nabój i dosyła go do komory
nabojowej zamykając przewód lufy.
Gdy zamek zbliży się do tylnego ścięcia lufy pazur wyciągu zaskakuje za kryzę łuski, zamek pod
działaniem skosu tylnego ścięcia komory zamkowej na skos lewego rygla zamka zaczyna się obracać a
następnie pod działaniem krawędzi wycięcia krzywkowego posuwającego się do przodu suwadła na
występ prowadzący zamka obraca się on wokół swej osi w lewo. Rygle zamka zachodzą wtedy za opory
ryglowe komory zamkowej a występ kierunkowy zamka zachodzi za prosty odcinek wycięcia
krzywkowego suwadła i następuje zaryglowanie przewodu lufy.
Gdy suwadło zbliża się do skrajnego przedniego położenia, działa swym występem na dźwignię
bezpiecznika samoczynnego, obracając ją w dół do przodu w wyniku czego zaczep bezpiecznika
samoczynnego zwalnia ząb bezpiecznika samoczynnego kuraka. Kurek pod działaniem sprężyny kurka
obraca się i zostaje zatrzymany przez zaczep kurka.
Naboje w magazynku podnoszą się do oporu, górny nabój opiera się o dolną płaszczyznę suwadła.
Gdy karabin jest zabezpieczony bezpiecznikiem, osłona bezpiecznika zasłania wycięcie do
rękojeści suwadła i stoi na drodze jej ruchu do tyłu, a grubsza część osi bezpiecznika znajduje się
naprzeciw końca szyny spustowej (rygluje ją).
P-83
Ryglowanie odbywa się masą bezwładności zamka podpartego sprężyną powrotną.

PM-84P

Ryglowanie odbywa się masą bezwładności zamka podpartego sprężynami mechanizmu powrotnego.

ZAGADNIENIE 3. Budowa i działanie mechanizmów spustowo - uderzeniowych

Prowadzi wykładowca oraz kierownicy grup

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:
- omówić działanie mechanizmów spustowo-uderzeniowych w kbk AKM, kbw SWD, km PKM,P-83 i
pm-84P,
- w czasie omawiania praktycznie pokazać na wybranym egzemplarzu broni.

kbk AKM.

Mechanizm spustowy służy do zwalniania kurka z zaczepu kurkowego spustu (lub z zaczepu spustu
samoczynnego) i spowodowanie strzału za pośrednictwem iglicy. Umożliwia ponadto prowadzenie ognia
ciągłego lub pojedynczego, służy do zapobiegania przed daniem strzału - gdy przewód lufy nie jest
zaryglowany zamkiem – i zabezpiecza karabinek w przerwach w strzelaniu.
Składa się z:
 kurka;
 sprężyny kurka ( która jest jednocześnie sprężyną spustową);
 spustu;
 zaczepu ognia pojedynczego ze sprężyną;
 spustu samoczynnego ze sprężyną;
 opóźniacza ze sprężyną;
 przełącznika;
 trzech wzajemnie zamiennych osi, którymi mechanizm jest umocowany w komorze zamkowej.

Działanie części i mechanizmów podczas strzelania ogniem ciągłym.

Aby strzelać ogniem ciągłym, należy ustawić przełącznik na ogień ciągły i nacisnąć spust.
 Po ustawieniu przełącznika na ogień ciągły dźwignia przełącznika zwalnia ramiona tylne spustu
(odryglowuje spust) pozostając jednak nadal w wycięciu zaczepu ognia pojedynczego.
Po naciśnięciu języka spustowego zaczep kurkowy spustu rozzębia się z zębem kurka, kurek pod
działaniem sprężyny obraca się energicznie na osi i uderza w iglicę, wystającą z trzonu zamka. Iglica
zbija grotem spłonkę naboju, płomień ze spłonki zapala ładunek prochowy przez otwory ogniowe w dnie
łuski i następuje strzał.
Pod działaniem gazów prochowych pocisk przesuwa się w przewodzie lufy do przodu i gdy minie
skośny przewód gazowy, część gazów przedostaje się do komory gazowej, ciśnie na tłok gazowy
i odrzuca suwadło do tyłu. Suwadło przesuwając się do tyłu wykonuje czynności podobne jak opisane w
zag.1.
Kiedy zaczep spustu samoczynnego oprze się o przednią płaszczyznę kurka, pocisk wylatuje z lufy.
Suwadło z zamkiem pod działaniem siły bezwładności przesuwa się dalej do tyłu, łuska
utrzymywana przez pazur wyciągu zamka jest wyciągana z komory nabojowej i po napotkaniu
wyrzutnika komory zamkowej zostaje wyrzucona na zewnątrz przez wycięcie pokrywy komory
zamkowej.
Dalej części i mechanizmy karabinka – z wyjątkiem kurka i opóźniacza – działają jak podczas
ładowani. Podczas ruchu powrotnego suwadła z zamkiem do przodu kurek utrzymuje się na zaczepie
spustu samoczynnego, gdyż język spustowy mechanizmu jest przez cały czas naciśnięty; ząb kurka
znajduje się wtedy pod powierzchnią dolną zatrzasku opóźniacza kurka.
Po dosłaniu kolejnego naboju z magazynka do komory nabojowej następuje ryglowanie przewodu
zamkiem; suwadło wykonuje jeszcze krótki ruch do przodu – i naciskając dźwignię spustu samoczynnego
rozzębia zaczep spustu samoczynnego z zębem kurka. Kurek pod działaniem sprężyny kurka obraca się
energicznie i uderza zębem w powierzchnię dolną zatrzasku opóźniacza kurka; opóźniacz obraca się na
osi do tyłu i podstawia występ przedni pod uderzenie kurka Dzięki temu ruch kurka ulega pewnemu
zwolnieniu, dzięki czemu lufa, po uderzeniu e nią suwadła z zamkiem, zajmuje położenie zbliżone do
początkowego i w ten sposób zmniejsza się rozrzut. Kurek uderza w iglicę i następuje strzał.
W celu przerwania ognia należy zwolnić jeżyk spustowy. Spust obraca się wtedy do tyłu pod
działaniem zagiętych końców sprężyny, a jego zaczep kurkowy znajduje się na drodze ruchu zęba kurka.
Kurek zatrzymuje się zębem na zaczepie spustu (jest napięty)

Opóźniacz ruchu kurka (umocowany na osi wspólnie ze spustem i zaczepem ognia pojedynczego).
Jest on przeznaczony do zmniejszenia rozrzutu pocisków przy strzelaniu ogniem ciągłym. Istota
zastosowania sprowadza się do tego, że po zamknięciu oraz zaryglowaniu przewodu lufy kbk AK i AKM,
występuje uderzenie suwadła w występ obsady lufy. Powoduje to zejście osi przewodu lufy z linii strzału.
Opóźniacz zwiększa nieco czas ruchu kurka i oddania kolejnego strzału, umożliwiając tym samym
przyjęcie przez lufę położenia zbliżonego do początkowego. Ponadto kurek wyposażono w ząb zatrzasku
opóźniacza a spust — w pojedyncze ramię zakończone zaczepem kurkowym.

Działanie części i mechanizmów podczas strzelania ogniem pojedynczym.

W celu oddania pojedynczego strzału należy nastawić przełącznik na ogień pojedynczy (P)
i naciska spust.
Podczas przestawienia przełącznika z położenia „zabezpieczone” do położenia „ogień
pojedynczy” dźwignia wychodzi również z wycięcia zaczepu ognia pojedynczego i nie wpływa na
działanie mechanizmu spustowego podczas strzelania.
Po naciśnięciu języka spustowego zaczep kurkowy spustu zwalnia ząb kurka. Pod działaniem
sprężyny kurek obraca się na osi i uderza w iglicę. Następuje strzał. Po pierwszym strzale części
i mechanizmy wykonują te same czynności, co podczas strzelania ogniem ciągłym aż do wprowadzenia
kolejnego naboju do komory nabojowej i zaryglowania lufy. Następny strzał jednak nie nastąpi, ponieważ
równocześnie ze spustem obrócił się do przodu zaczep ognia pojedynczego i jego ząb stanął na drodze
zęba kurka; ząb kurka zaczepia za ząb zaczepu ognia pojedynczego i kurek zatrzymuje się w tylnym
położeniu.
W celu oddania następnego strzału należy zwolnić spust i ponownie nacisnąć go. Gdy spust
zostanie zwolniony, obróci się pod działaniem sprężyny do tyłu, a razem z nim zaczep ognia
pojedynczego, ząb zaczepu ognia pojedynczego rozłączy się z zębem kurka i kurek zostanie zwolniony;
kurek pod działaniem sprężyny kurka wyjdzie ponad zatrzask opóźniacza i zatrzyma się na zaczepie
kurkowym spustu; jest napięty.
Po ponownym naciśnięciu spustu nastąpi kolejny strzał i działanie części i mechanizmów się
powtórzy.

kbw SWD

Mechanizm spustowo – uderzeniowy służy do zwalniania kurka z zaczepu kurkowego i z

bezpiecznika samoczynnego, do prowadzenia ognia pojedynczego, przerwania strzelania, zapobiegania
wystrzałowi gdy zamek nie jest zaryglowany i do zabezpieczenia karabinu.
Składa się z:
- kadłuba;
 - kurka ze sprężyną (zaczep z rowkiem do cięgła jeżyka spustowego, zaczep bezpiecznika
samoczynnego, czopy i otwory do osi kurka);
- bezpiecznika samoczynnego;
- szyny spustowej (służy do utrzymania kurka po wystrzale w skrajnym tylnym położeniu; posiada
– zaczepy do utrzymywania kurka na zaczepie kurkowym. Przegrodę do zaczepu cięgła języka
spustowego i ogon do zaczepienia dłuższego końca sprężyny kurka);
- języka spustowego ze sprężyną ( służy do wyprowadzania szyny spustowej spod zaczepy kurka;
posiada – cięgło z zaczepem, otwory do osi i ogon);

Podczas strzelania po naciśnięciu języka spustowego przesuwa się on wraz z cięgłem do tyłu;
zaczep cięgła obraca się szynę spustową i rozłącza ją z zaczepem kurka. Kurek pod działaniem sprężyny
kurka obraca się na swej osi i energicznie uderza w tylny koniec iglicy, której grot uderza w spłonkę
naboju i zapala się masa zapłonowa. Płomień z masy zapłonowej spłonki przedostaje się do ładunku
prochowego przez otwory zapałowe w dnie łuski i zapala go. Następuje strzał.
Pocisk pod działaniem gazów prochowych wrzyna się w gwinty i przesuwa wzdłuż przewodu
lufy. Po minięciu przez pocisk przewodu gazowego znajdującego się w ściance lufy cześć gazów
prochowych zostaje skierowana przez ten przewód do komory gazowej i dział na tłok gazowy, a
następnie na popychacz.
Popychacz ściska swą sprężynę, uderza w przednią płaszczyznę suwadła i odrzuca je wraz z
zamkiem do tyłu. Podczas ruchu do tyłu suwadło wraz z zamkiem wykonuje te same czynności co przy
przeładowywaniu. W tym czasie pocisk opuszcza przewód lufy.
Tłok gazowy wraz z popychaczem odchodzi do tyłu, sprężyna popychacza zostaje ściśnięta aż do
oparcia pierścienia popychacza o podstawę celownika. Następnie ściśnięta sprężyna przesuwa popychacz
i tłok gazowy do przodu do oparcia tłoka o krawędź rury gazowej.
Suwadło wraz z zamkiem odchodzi pod działaniem siły bezwładności do tyłu, łuska utrzymywana
przez pazur wyciągu uderza o występ wyrzutnika komory zamkowej i zostaje wyrzucona na zewnątrz.
Dalsze działanie części i mechanizmów z wyjątkiem kurka, języka spustowego i szyny spustowej
jest takie same jak podczas ładowania karabinu.
Kurek uderza w końcowej fazie obrotu w przednią cześć cięgła jeżyka spustowego, cięgło zostaje
opuszczone w dół i rozłączone z szyną spustową a następnie staje na zaczepie bezpiecznika
samoczynnego. Pod działaniem dłuższego końca sprężyny kurka szyna spustowa zostaje ustawiona w
położeniu wyjściowym, tj. naprzeciw zaczepu kurka.
W celu dania kolejnego strzału należy zwolnić język spustowy i ponownie go nacisnąć. Po
zwolnieniu języka spustowego przesuwa się on do przodu wraz z cięgłem pod działaniem sprężyny, ząb
cięgła zaskakuje za próg szyny spustowej, a po ponownym naciśnięciu języka spustowego szyna
spustowa wychodzi spod zaczepu kurka i zwalnia kurek; następuje strzał.

km PKM

Po odbezpieczeniu broni szerokie wycięcie bezpiecznika ustawia się pod dźwignią spustową, co
pozwala na obniżenie dźwigni spustowej.

Język spustowy, obracając się na osi, naciska zębem na dźwignię spustową i wyzębia ją z zaczepu
suwadła. Pod działaniem sprężyny powrotnej suwadło z zamkiem przesuwa się do przodu, przy czym
zamek wypycha swym dosyłaczem nabój z korytka podstawy donośnika i dosyła go do komory
nabojowej.
W czasie ruchu suwadło oddziałuje swą prawą płaszczyzna na występ podajnika
i odchyla górną cześć podajnika w prawo; łapka podajnika zaskakuje za kolejne ogniwo taśmy, a zaczepy
taśmy utrzymują przy tym taśmę i zabezpieczają ją przed wypadnięciem.
W czasie zbliżania się zamka do tylnego ścięcia lufy wyciąg wchodzi w wycięcie znajdujące się
na lufie a pazur wyciągu zaskakuje za kryzę łuski.
Zamek – początkowo pod działaniem skosu komory zamkowej na skos prawego rygla,
a następnie tylnego skosu wycięcia kształtowego suwadła na występ prowadzący - obraca się wokół osi
podłużnej w prawo, a jego rygle wchodzą za opory ryglowe komory zamkowej; następuje zaryglowanie
zamka.
P-83

Mechanizm uderzeniowy: typu kurkowego (kurek odkryty).

Mechanizm spustowy: umożliwia prowadzenie ognia pojedynczego z przerywaczem (funkcje

przerywacza spełnia występ w szynie spustowej). Mechanizm ten jest wyposażony w samonapinacz
kurka.
Podczas strzelania pistolet P-83 działa w następujący sposób:
Mechanizm spustowo- uderzeniowy pistoletu P-83 składa się z następujących części:
 kurka z zapadką;
 żerdzi ze sprężyną;
 zaczepu kurka;
 szyny spustowej ze sprężyną;
 spustu ze sprężyną
 Zasada działania: po naciśnięciu spustu szyna spustowa zaczepiając za zaczep kurka odchyla go
i napina przez zapadkę kurek. Zapadka, napinając kurek, wyzębia się z zaczepu kurka ( w przypadku
samonapinania) lub kurek wyzębia się z zaczepu kurka, a kurek pod działaniem ściśniętej sprężyny
uderza w iglicę, która nakłuwa grotem spłonkę, ta zaś zapala ładunek prochowy.
PM-84P

Mechanizm uderzeniowy: typu kurkowego (z kurkiem wewnętrznym).

Mechanizm spustowy: umożliwia prowadzenie ognia pojedynczego i ciągłego z przełącznikiem ognia.

Mechanizm spustowy pistoletu maszynowego PM-84P składa się z następujących części:

 języka spustowego;
 sprężyny spustu;
 dźwigni oporowej;
 sprężyny dźwigni oporowej.
Mechanizm kurkowy pistoletu maszynowego PM-84P składa się z następujących części:
 dźwignia opóźniacza;
 sprężyny dźwigni opóźniacza;
 bezpiecznika - przełącznika rodzaju ognia;
 dźwigni bezpiecznika;
 sprężyny dźwigni bezpiecznika;
 kurka;
 sprężyny zaczepów;
 zaczepu spustu;
 zaczepu kurka;
 sprężyny kurka.

ZAGADNIENIE 4. Budowa i działanie wyrzutników oraz mechanizmów zabezpieczających

Prowadzi wykładowca oraz kierownicy grup

Wskazówki organizacyjno-metodyczne:
- omówić działanie wyrzutników oraz mechanizmów zabezpieczających w kbk AKM, kbw SWD,
km PKM,P-83 i pm-84P,
- w czasie omawiania praktycznie pokazać umiejscowienie oraz działanie mechanizmów
poszczególnych egzemplarzach broni.
kbk AKM

W karabinku AK występuje nieruchomy wyrzutnik w komorze zamkowej, o który uderza dno

łuski co powoduje wyrzucenie łuski na zewnątrz broni.

Mechanizm zabezpieczający stanowi przełącznik z ramieniem. W położeniu zabezpieczonym ramię

przełącznika stanowi zasuwę, która uniemożliwia odciągnięcie suwadła do tyłu. Składa się on z:
- dźwigni z występem blokującym;
- ramienia z występem ustalającym.
Po ustawieniu przełącznika na „ogień ciągły” dźwignia przełącznika zwalnia ramiona tylne spustu
(odryglowuje spust) pozostając jednak nadal w wycięciu zaczepu ognia pojedynczego.
Podczas przestawienia przełącznika z położenia „zabezpieczone” do położenia „ogień
pojedynczy” dźwignia wychodzi również z wycięcia zaczepu ognia pojedynczego i nie wpływa na
działanie mechanizmu spustowego podczas strzelania.

kbw SWD

W karabinie wyborowym SWD występuje nieruchomy wyrzutnik w komorze zamkowej, (z lewej

strony) o który uderza dno łuski co powoduje wyrzucenie łuski na zewnątrz broni.
Mechanizm zabezpieczający stanowi bezpiecznik. Służy on do zaryglowania szyny spustowej i
jednocześnie do ograniczenia ruchu suwadła do tyłu, co wyklucza możliwość przedwczesnego dania
strzału oraz do zamocowania w komorze zamkowej mechanizmu spustowo-uderzeniowego.
Bezpiecznik posiada oś mocującą mechanizm spustowo - uderzeniowego komory zamkowej,
która swą grubszą częścią rygluje szynę spustową, a występami utrzymuje się w komorze zamkowej, oraz
osłonę z występem zakrywająca wycięcie do przesuwania rękojeści suwadła po zabezpieczeniu karabinu.

km PKM

W karabinie maszynowym PKM występuje nieruchomy wyrzutnik w komorze zamkowej, (z lewej

strony wraz z osłoną) o który uderza dno łuski co powoduje wyrzucenie łuski na zewnątrz broni.
Mechanizm zabezpieczający stanowi bezpiecznik, służący do ryglowania dźwigni spustowej, gdy
suwadło znajduje się na zaczepie dźwigni. Bezpiecznik ma skrzydełko, wycięte wąskie do występu
języka spustowego, wycięcie szerokie do przepuszczania dźwigni spustowej oraz występ do mocowania
bezpiecznika w komorze zamkowej i dwa otwory do ustalacza.
PM-84P

W pistolecie maszynowym PM-84P występuje nieruchomy wyrzutnik w szkielecie wewnątrz, o

który uderza dno łuski co powoduje wyrzucenie łuski na zewnątrz broni.
Mechanizm zabezpieczający stanowi przełącznik z rodzajem ognia. W położeniu zabezpieczonym
dźwignia przełącznika stanowi zasuwę, która uniemożliwia odciągnięcie suwadła do tyłu. Składa się on z:
- trzpienia ze skrzydełkiem sprężyną;
- dźwigni bezpiecznika osadzonej na osi kurka;
- sprężyny dźwigni bezpiecznika.
Po ustawieniu przełącznika na „ogień ciągły” dźwignia przełącznika zwalnia ramiona tylne spustu
(odryglowuje spust) pozostając jednak nadal w wycięciu zaczepu ognia pojedynczego.
Podczas przestawienia przełącznika z położenia „zabezpieczone” do położenia „ogień
pojedynczy” dźwignia wychodzi również z wycięcia zaczepu ognia pojedynczego i nie wpływa na
działanie mechanizmu spustowego podczas strzelania.

P-83

W pistolecie wojskowym P-83 występuje nieruchomy wyrzutnik w szkielecie, o który uderza dno
łuski co powoduje wyrzucenie łuski na zewnątrz broni.

Mechanizm zabezpieczający stanowi bezpiecznik dźwigniowy, trójstopniowy składający się z

następujących elementów:
- skrzydełka służącego do przestawiania z położenia zabezpieczone do odbezpieczone i odwrotnie;
- trzpień, w którym jest przelotowe gniazdo kształtowe iglicy;
Trójstopniowe zabezpieczenie pistoletu polega na:
- ryglowaniu iglicy;
- uniemożliwienie napięcie kurka poprzez przesunięcie dźwigni zwalniania kurka w położeniu
zabezpieczonym;
- sterowanie dźwignią zabezpieczającą kurek za pomocą spustu przez szynę spustową i zaczep
kurka w położeniu zwolnionym.

ZAGADNIENIE 5. Warunki bezpieczeństwa podczas posługiwania się bronią

Prowadzi wykładowca
Wskazówki organizacyjno – metodyczne:

Prowadzący powinien to zagadnienie przeprowadzić według następujących punktów:

 utrzymanie broni w odpowiednim stanie technicznym,
 utrzymanie wyposażenia dodatkowego do broni (sprzęt optyczny),
 posługiwanie się bronią podczas jej przenoszenia,
 eksploatacja uzbrojenia w zależności od warunków meteorologicznych,
 szczegółowe warunki obchodzenia się z bronią i amunicją.

W czasie posługiwania się bronią w zajęciach z budowy broni należy pamiętać o rygorystycznym
przestrzeganiu następujących warunków bezpieczeństwa:
- w czasie pobierania broni z magazynu sprawdzić numery broni;
- przed użyciem broni każdorazowo sprawdzić jej rozładowanie;
- w czasie przenoszenia broni każdorazowo sprawdzać zabezpieczanie broni;
- rozkładanie broni zawsze poprzedzić odłączeniem magazynka (źródła zasilania) i sprawdzeniem
komory nabojowej;
- nie kierowania broni w stronę ludzi.

CZĘŚĆ KOŃCOWA – 5’
- przyjęcie meldunku o zakończeniu zajęć;
- przejrzenie broni oraz sprawdzenie pozostałego sprzętu;
- podanie stopnia opanowania celu zajęć;
- omówienie błędów i niedociągnięć stwierdzonych podczas zajęć;
- postawienie zadań na naukę własną;
- postawienie zadań na domarsz do rejonu zakwaterowania.
 Załącznik 10

PLAN PRACY
INSTRUKTORA W PUNKCIE NAUCZANIA

ZAGADNIENIA I CZAS: Częściowe rozkładanie i składanie broni – norma 13 i 14.

Czas: 25 min.

MIEJSCE: strzelnica pistoletowa – plac przy strzelnicy

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO – TECHNICZNE:

 7,62 mm kbk AKM - 1 szt./ szkolonego
 stół polowy - 3 szt.
 lista ocen - 1 szt.
 stoper - 1 szt.

WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA:
Zabraniam :
 kierowania broni w stronę ludzi,
 pozostawiania broni bez nadzoru,
 oddalania się z miejsca szkolenia bez zgody instruktora.
Nakazuje:
 po każdej zmianie grup dokonać przeglądu broni,
 zwrócić szczególną uwagę, aby podczas składania broni na czas nie nastąpiła zamiana części
broni.
 każdorazowo po złożeniu broni, sprawdzić jej prawidłowość działania.

PRZEBIEG SZKOLENIA:

Zagadnienia i CZYNNOŚCI
Lp.
czas INSTRUKTORA (dowódcy drużyny) SZKOLONYCH
1 Częściowe  podanie treści zagadnienia: Stoją na zbiórce
rozkładanie i Częściowe rozkładanie i składanie broni – i słuchają
składanie broni norma 13 i 14. instruktora.
– norma 13
i 14.  określenie celu szkolenia:
25’ Celem szkolenia jest sprawdzenie czynności
rozkładania i składania broni na czas, a także
doskonalenie znajomości budowy kbk AK oraz
nazewnictwa części i mechanizmów.

 przypomnienie warunków normy:

Norma nr 13 – częściowe rozkładanie broni

Broń ułożona na podkładzie. CZiP przygotowany. Szkoleni stoją

Szkolony znajduje się przy broni; czynności przy swoich kbk
wykonuje jeden szkolony (przy danej broni). AK,
Czynności podczas częściowego rozkładania przypominają
karabinka: sobie warunki
- odłączyć magazynek; normy.
- przejrzeć broń
- wyjąć przybornik z przyborami
i otworzyć go;
- odłączyć wycior;
- odłączyć pokrywę komory zamkowej;
- odłączyć mechanizm powrotny;
- odłączyć suwadło z zamkiem;
- odłączyć zamek od suwadła;
- odłączyć rurę gazową z nakładką.

Oceny:
- bardzo dobra – 14 s
- dobra – 15 s
- dostateczna – 18 s

Norma nr 14 – składanie broni po częściowym

rozłożeniu

Częściowo rozłożona broń ułożona na podkładzie,

wszystkie części i mechanizmy ułożone w kolejności,
CZiP przygotowany. Szkolony znajduje się przy
broni; czynności wykonuje jeden szkolony (przy
danej broni).

W celu złożenia karabinka po częściowym rozłożeniu

należy:
- przyłączyć rurę gazową z nakładką;
- połączyć zamek z suwadłem;
- wsunąć suwadło z zamkiem do
komory zamkowej;
- przyłączyć mechanizm powrotny;
- założyć pokrywę komory zamkowej;
- zwolnić kurek z zęba do prowadzenia
ognia pojedynczego i zabezpieczyć
karabinek;
- przyłączyć wycior;
- przyłączyć magazynek do karabinka.
Oceny:
- bardzo dobra – 23 s
- dobra – 25 s
- dostateczna – 30 s

 przystąpienie do ćwiczenia Na komendę

 zwrócić uwagę na prawidłową instruktora
kolejność wykonywanych czynności rozpoczynają
przez szkolonych rozkładanie i
składanie broni.
 ćwiczenie do pełnego opanowania i uzyskania Na komendę
jak najlepszego czasu instruktora
rozpoczynają
rozkładanie i
składanie broni
na czas.

 zbiórka szkolonych w miejscu rozpoczęcia Stoją na zbiórce i

szkolenia – omówienie zagadnienia. uważnie słuchają
instruktora.

OPRACOWAŁ:

.................................
 Załącznik 11

PLAN PRACY
Do przeprowadzenia zajęć ze szkolenia ogniowego.

ZAGADNIENIA I CZAS:
Wykonanie łącznych czynności do strzelania nr 1 z kbk AKMS.

MIEJSCE:
Strzelnica karabinowa .

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO-TECHNICZNE:

7,62mm kbk AKMS - 100% szkolonych.

7,62mm nb wz 43 „ślepy” - ..... szt.
Ubiór zgony z PSPP-86 - 100% szkolonych.

WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA:

Zabraniam:
Kierować broni w stronę ludzi.
Oddalać się z punktu nauczania bez zgody i wiedzy instruktora.
Strzelać z niesprawnej broni, niesprawną amunicją.
Strzelać:
jeżeli w odległości 50m od ROO znajdują się ludzie lub zwierzęta hodowlane.
po komendzie „Przerwij ogień”.
Nakazuję:
Samodzielnie przerywać ogień oraz podawać sygnał do jego przerwania pozostałym ćwiczącym w
wypadku pojawienia się na przedpolu ludzi lub zwierząt hodowlanych.
Wykonywać wszystkie czynności nakazane przez instruktora.
 PRZEBIEG ZAJĘCIA
Czynności
L.p. Zagadnienia i czas
Instruktora Szkolonych
1. Baczność! Uczył was będę łącznych czynności
do strzelania nr 1 z kbk AKMS.
Ma to na celu nauczyć was zajmowania
stanowiska ogniowego z 7,62mm kbk AKMS w
postawie leżącej z podpórką. Przygotować was
do wykonania strzelania szkolnego nr 1 z kbk
Wykonanie AKMS.
łącznych Wykonuje się to na komendę: Stoją i słuchają.
czynności Zmiana na rubież otwarcia ognia –MARSZ!
do strzelania nr 1 Ładuj!
z kbk AKMS Do popiersia 3 pod cel, pojedynczym – OGNIA!
........ min. Przerwij ogień!
Rozładuj!
Do przejrzenia – BROŃ!
Powstań!
Wykonuje wzorowy pokaz czynności. Obserwują czynności
wykonywane przez
instruktora
Wykonuje pokaz z objaśniam: Obserwują czynności
ETAP 1. wykonywane przez
Na komendę kierownika strzelania „Zmiana na instruktora oraz słuchają
rubież otwarcia ognia –MARSZ!” wykonuje ich objaśniania.
marsz, zajmuje rubież, przyjmuje postawę
strzelecką leżąc, przygotowuje podpórkę,
przekręca się na lewy bok, odłącza od broni
pusty magazynek, przekłada do dłoni
która trzyma karabinek, wyciąga magazynek
załadowany z ładownicy, podłącza go do broni,
a pusty wkłada do ładownicy. Następnie
przyjmuje poprawną postawę strzelecką.
.ETAP 2.
Na komendę „ŁADUJ” odbezpiecza broń,
przeładowuje i zabezpiecza - prowadząc
jednocześnie obserwację przedpola czeka na
kolejną komendę.
ETAP 3.
Po podaniu komendy „Do popiersia 3 pod cel,
pojedynczym – OGNIA” wybiera nastawę
celownika, odbezpiecza broń i prowadzi ogień
do celu.
ETAP 4.
Na komendę „Przerwij ogień” lub samodzielnie
po oddaniu ostatniego strzału zabezpiecza broń.
Dodatkowo na komendę „Przerwij ogień”
suwak ramienia celownika opuszcza w położenie
S.
ETAP 5.
Kolejna komenda brzmi: „ROZŁADUJ” po
usłyszeniu której szkolony odłącza magazynek
od broni.
ETAP 6.
Po komendzie „Do przejrzenia - BROŃ”
szkolony odłączony magazynek umieszcza w
lewej ręce i przyciska do łoża, prawą ręką
odbezpiecza broń i odciąga zamek w tylne
położenie
Po przejrzeniu broni zwalnia zamek, zwalnia
kurek, zabezpiecza broń, podłącza do niej pusty
magazynek.
ETAP 7.
Po wykonaniu tych czynności przygotowuje się
do komendy „Powstań”. Po komendzie wstaje.
 UWAGA!
Od momentu zajęcia przez szkolonego ROO
broń stale musi być skierowana wylotem lufy
w stronę pola tarczowego.

Nakazuje wykonanie ćwiczenia etapami Ćwiczą czynności zgodnie z

zgodnie z komendami wg powyższego opisu. komendami
Nadzoruje, aby czynności podczas każdego i podziałem na etapy.
etapu wykonywane były poprawnie i koryguje
zaistniałe niespójności.
Nakazuje wykonanie ćwiczenia łącząc etapy w Ćwiczą czynności bez
jedną całość. podziału na etapy.
Po zakończeniu ćwiczenia wskazuje najlepiej Stoją i słuchają.
ćwiczących, omawia najczęściej popełniane
błędy i sposoby ich usunięcia.
Nakazuje przemieszczenie w rejon kolejnego Przemieszczają się w rejon
ćwiczenia. kolejnego ćwiczenia.

Plan pracy jest opracowany dla dowódcy drużyny - instruktora szkolącego w jednym punkcie nauczania.
 Załącznik nr 12

WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKAWOJSK LĄDOWYCH

im. gen. Tadeusza Kościuszki

INSTYTUT DOWODZENIA

ZAKŁAD TEORII I PRAKTYKI STRZELAŃ

ZATWIERDZAM

( stopień imię nazwisko)

PLAN KONSPEKT

TEMAT 4/1 : Nauka celowania.

OPRACOWAŁ

(Stanowisko służbowe)
( Stopień imię i nazwisko)

WROCŁAW

2004
TEMAT 4: Ćwiczenia w wykonywaniu łącznych czynności do strzelania z broni strzeleckiej

(kbk lub pm).

ZAJĘCIA 1; Nauka celowania

CELE:

 nauczyć zgrywania przyrządów celowniczych i naprowadzania ich na punkt celowania;

 nauczyć rzutu granatem w postawie strzeleckiej leżącej na odległość;

 nauczyć przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc z karabinkiem;

ZAGADNIENIA I CZAS:

Rozpoczęcie zajęć 25’

1. Nauka celowania z wykorzystaniem muszki uniwersalnej i diafragmy. 40’
2. Przyjmowanie postawy strzeleckiej leżąc 40’
3. Rzut granatem w postawie strzeleckiej leżąc na odległość 40’
4. Zakończenie zajęć 15’

FORMA - zajęcia praktyczne

METODA - ćwiczenie praktyczne

CZAS - 4x40’

MIEJSCE: - PTO

LITERATURA
1. Metodyka szkolenia ogniowego pododdziałów piechoty. Warszawa, MON 1986.
2. Program strzelań pododdziałów piechoty PSPP-86. Warszawa MON 1986.
3. Program szkoleni wojsk pancernych i zmechanizowanych. Warszawa, MON.
4. 7,62 mm kbk AKM i jego odmiany. Opis i użytkowanie i zasady strzelania.
Warszawa. MON 1989.
5. Instrukcje piechoty. Granaty ręczne. Opis i użytkowanie. MON, Warszawa 1961.
 ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWE

Wyszczególnienie PN-1 PN-2 PN-3 Razem

Lp.
1 7,62 mm kbk AKM 8 8 8 24
2 Stojak wysoki 1 1
3 Stojak niski 8 8
4 Muszka uniwersalna 8 8
5 Diafragma 8 8
6 Lista wyników 1 1 1 3
7 RG 42 szkolny + UZGR
4 4
zastępczy
8 Torby na granaty 4 4
9 Skrzynie na granaty 1 1

WYPOSAŻENIE SZKOLONYCH - zgodne z PSPP-86

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO METODYCZNE

1. Dotyczące przygotowania zajęć:
 dać wytyczne gospodarzowi obiektu dotyczące przygotowania pola tarczowego i sprzętu;
 dać zabezpieczenie materiałowe dotyczące zajęć do pododdziałów;
 udzielić instruktaż do zajęć;
 sprawdzić przygotowanie obiektu do zajęć;
2. Dotyczące prowadzenia zajęć:
 zajęcia rozpocząć i zakończyć na PTO;
 zajęcia prowadzić szeregowo na trzech punktach nauczania;;
 wyjaśniać skutki źle zgranych przyrządów celowniczych na skuteczność strzelania;
 pokaz zgranych przyrządów celowniczych karabinka z celem z wykorzystaniem
diafragmy na stojaku wysokim przygotować przed rozpoczęciem ćwiczenia;
 zagadnienie 1 i 3 ćwiczyć całością drużyny natomiast poprawność wykonywanych
czynności sprawdzać indywidualnie;
 rzut granatem wykonuje jeden ćwiczący, pozostali żołnierze obserwują i słuchają komend
oraz objaśnień instruktora;
 instruktor po ćwiczeniu omawia błędy i wystawia ocenę.
 WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA
1. Zabraniam:
 kierowania broni w kierunku ludzi;
 rzucanie granatem w kierunku ludzi;
 samowolnego opuszczanie miejsca ćwiczeń;
 pozostawiania broni bez nadzoru.
2. Nakazuje w czasie przerwy wyznaczyć dwa rejony jeden na broń, drugi dla podchorążych.

3. Broń w czasie przerwy powinna być pilnowana przez jednego wyznaczonego żołnierza.

ORGANIZACJA ZAJĘĆ

CZĘŚĆ WSTĘPNA
Prowadzący : dowódca plutonu
Miejsce : PTO
Czas : 25 minut

PN-1 PN-2 PN-3

Nauka celowania Przyjmowanie Rzut granatem na
z wykorzystaniem
Co 40’ postawyCo 40’ odległość postawie
muszki uniwersal. strzeleckiej leżąc. strzeleckiej leżąc.
i diafragmy.
Czas – 40’ Czas – 40’ Czas – 40’
Miejsce – PTO Miejsce – PTO Miejsce – PTO
Dowódca 1 drp Dowódca 2 drp Dowódca 3 drp
Co 40’

Co 40’

CZĘŚĆ KOŃCOWA
Prowadzący : dowódca plutonu
Miejsce : PTO
Czas : 15 min

PRZEBIEG ZAJĘĆ

CZĘŚĆ WSTĘPNA – 25’

 sprawdzenie broni zabezpieczenia materiałowego i broni;

 pytania kontrolne;
 podać temat i cel zajęć;
 omówić organizację zajęć ;
  omówić warunki bezpieczeństwa;
 rozprowadzić drużyny na punkty nauczania.

CZĘŚĆ GŁÓWNA – 120’

PUNKT NAUCZANIA – 1
ZAGADNIENIE 1. Nauka celowania z wykorzystaniem muszki uniwersalnej i diafragmy.

PIERWSZA CZĘŚĆ ĆWICZENIA

 podanie treści zagadnienia;

 określenie celu ćwiczenia;

 omówienie organizacji ćwiczenia;

 omówienie budowy muszki uniwersalnej;

 pokaz zgranych przyrządów celowniczych z punktem celowania;

 praktyczne zgrywanie przyrządów celowniczych z punktem celowania z wykorzystaniem

muszki uniwersalnej;

 kontrola wykonanego ćwiczenia;

 omówienie błędów;

WSKAZÓWKA ORGANIZACYJNO-METODYCZNA:
 muszkę uniwersalną wydać szkolonym bezpośrednio przed ćwiczeniem praktycznym;
 błędy w zgrywaniu przyrządów celowniczych omawiać wykorzystując odpowiednie rysunki;
 drugą części ćwiczenia rozpoczynamy po opanowaniu zgrywania przyrządów celowniczych
na muszce uniwersalnej;

DRUGA CZĘŚĆ ĆWICZENIA

 omówienie budowy diafragmy i sposobu montowania na broni;

 pokaz zgranych przyrządów celowniczych z celem z wykorzystaniem diafragmy

zamontowanej na stojaku wysokim;

 praktyczne ćwiczenie;
  kontrola ćwiczenia;

 omówienie błędów i ćwiczenie do pełnego opanowania;

 omówienie całości ćwiczenia.

WSKAZÓWKA ORGANIZACYJNO-METODYCZNA:
 pokaz zgranych przyrządów celowniczych na broni
z wykorzystaniem diafragmy przygotować przed ćwiczeniem:
 diafragmę wydać szkolonym bezpośrednio przed ćwiczeniem praktycznym;
 błędy w zgrywaniu przyrządów celowniczych omawiać wykorzystując odpowiednie rysunki;

PUNKT NAUCZANIA – 2
ZAGADNIENIE 2 Przyjmowanie postawy strzeleckiej leżąc.
 podanie treści zagadnienia;

 omówienia celu ćwiczenia;

 omówienie komend po których wykonujemy postawę strzelecka leżąc;

 pokaz;

 pokaz z objaśnieniem;

 ćwiczenie na tempa;

 ćwiczenie bez temp;

 ćwiczenie do pełnego opanowania;

 omówienie ćwiczenia

WSKAZÓWKA ORGANIZACYJNO-METODYCZNA:
 podczas pokazu oraz pokazu z objaśnieniem drużynę ustawić w taki sposób, aby szkoleni
mogli obserwować wykonywane czynności;
 instruktor stoi w takim miejscu , które umożliwi mu obserwację wszystkich żołnierzy w
punkcie nauczania;
 przejście do ćwiczenia bez temp realizować po opanowaniu wszystkich czynności na tempa.
PUNKT NAUCZANIA - 3
ZAGADNIENIE 3. Rzut granatem w postawie strzeleckiej leżąc na odległość.

 podanie treść zagadnienia;

 omówienie celu ćwiczenia;

 podanie komend;

 pokaz;

 pokaz z objaśnieniem;

 omówienie organizacji ćwiczenia i warunków bezpieczeństwa;

 praktyczne ćwiczenie;

 omówienie ćwiczenia.

WSKAZÓWKA ORGANIZACYJNO-METODYCZNA:
 podczas pokazu oraz pokazu z objaśnieniem drużynę ustawić w taki sposób, aby szkoleni
mogli obserwować wykonywane czynności;
 instruktor stoi w takim miejscu , które umożliwi mu obserwację wszystkich żołnierzy w
punkcie nauczania;
 zwracać uwagę na sposób podłączania zapalnika do granatu.

CZĘŚĆ KOŃCOWA – 15’

 sprawdzić broń i sprzęt;

 omówić zajęcia.;
 podać temat i termin następnych zajęć;
 postawić zadania na naukę własną;
 postawić zadanie do marszu do rejonu zakwaterowania.