MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ

SZTAB GENERALNY WOJSKA POLSKIEGO

INSTRUKCJA O DZIAŁALNOŚCI
SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ W SZ RP

WARSZAWA
2009

1
 SZEF
SZTABU GENERALNEGO WP

ROZKAZ Nr …../Szkol./P7
SZEFA SZTABU GENERALNEGO WP

z dnia ….. ………….. 2009 r.

w sprawie wprowadzenia do uŜytku w SZ RP wojskowych

wydawnictw specjalistycznych

Na podstawie art. 8 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o

urzędzie Ministra Obrony Narodowej (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 56 z późn.
zm.), oraz § 7 ust. 3 „Regulaminu Organizacyjnego Ministerstwa Obrony
Narodowej" stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr 40/MON Ministra
Obrony Narodowej z dnia 22 listopada 2006 r. w sprawie regulaminu
organizacyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej (Dz. Urz. MON Nr 21 poz.
270 z późn. zm.).

1. Wprowadzam do uŜytku słuŜbowego:

1) Instrukcję o działalności szkoleniowo-metodycznej w SZ RP”.
2. Jednocześnie traci moc instrukcja:
2) Zasady Organizowania i prowadzenia działalności metodyczno-
szkoleniowej w Siłach Zbrojnych RP sygn. Szkol. 692/88.
3. Rozkaz wchodzi w Ŝycie z dniem 30 września 2007 r.

/-/ generał Franciszek GĄGOR

2
WSTĘP .............................................................................................................. 5
ISTOTA, CELE, TREŚCI I ZASADY DZIAŁALNOŚCI ........................................ 7
SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ W SZ RP ................................................. 7
1.1. Zasady ogólne ......................................................................................... 7
1.2. Istota działalności szkoleniowo-metodycznej........................................... 7
1.3. Cele działalności szkoleniowo-metodycznej ............................................ 8
1.4. Treści działalności szkoleniowo-metodycznej.......................................... 8
1.5. Zasady działalności szkoleniowo-metodycznej........................................ 9
2. FORMY I METODY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ ... 11
2.1. Formy działalności szkoleniowo-metodycznej ....................................... 11
2.1.1. Konferencja szkoleniowo-metodyczna ............................................ 11
2.1.2. Narada szkoleniowo-metodyczna ................................................... 12
2.1.3. Opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych .................... 13
2.1.4. Kurs szkoleniowo-metodyczny ........................................................ 13
2.1.5. Ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne ............................................ 14
2.1.6. Zajęcia instruktaŜowo-metodyczne ................................................. 15
2.1.7. Kurs instruktorsko-metodyczny ....................................................... 16
2.1.8. Zajęcia instruktorsko-metodyczne ................................................... 17
2.1.9. Metodyczne zajęcia grupowe .......................................................... 17
2.1.10. Metodyczne zajęcia pokazowe ..................................................... 18
2.1.11. InstruktaŜ ...................................................................................... 19
2.1.12. Samokształcenie metodyczne ....................................................... 20
2.2. Metody działalności szkoleniowo-metodycznej...................................... 20
2.2.1. Metody podające ............................................................................. 21
2.2.2. Metody poglądowe .......................................................................... 22
2.2.3. Metody praktyczne .......................................................................... 22
2.2.4. Metody problemowe ........................................................................ 23
3. FORMY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWEJ ................................................ 29
3.1. Formy szkolenia (nauczania). ................................................................ 29
3.1.1. Formy szkolenia dowództw i sztabów. ............................................ 29
3.1.2. Formy szkolenia wojsk. .................................................................. 29
4. PLANOWANIE I ORGANIZOWANIE DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-
METODYCZNEJ W SZ RP .............................................................................. 32
4.1. Zasady planowania ................................................................................ 32
4.2. Planowanie działalności szkoleniowo-metodycznej ............................... 32
4.3. Organizowanie działalności szkoleniowo-metodycznej.......................... 33
4.4. Prowadzenie i kontrola działalności szkoleniowo-metodycznej ................. 33
5. ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ ....... 35
5.1. Sztab Generalny WP ............................................................................. 35
5.2. Dowództwo Rodzaju Sił Zbrojnych (równorzędne) ................................ 35
5.3. Dowódca związku taktycznego (równorzędny) ...................................... 36
5.4. Dowódca oddziału (równorzędny) ......................................................... 36
5.5. Dowódca batalionu (równorzędny) ........................................................ 36
5.6. Dowódca kompanii (równorzędny) ........................................................ 37
5.7. Dowódca plutonu (równorzędny) ........................................................... 37
5.8. Dowódca druŜyny .................................................................................. 37
ZAŁĄCZNIKI .................................................................................................... 39

3
4
WSTĘP

Metodyczne przygotowanie kadry zawodowej do szkolenia wojsk

w zasadniczym wymiarze realizuje szkolnictwo wojskowe. Jednak studia
w wyŜszej szkole oficerskiej (akademii) lub nauka w szkołach
podoficerskich, centrach i ośrodkach szkolenia stanowi dopiero początek
kształtowania właściwych cech niezbędnych przyszłemu dowódcy –
organizatorowi szkolenia lub instruktorowi. Doskonalenie w tym zakresie
odbywa się na stanowiskach w jednostkach wojskowych, gdzie
integralnym elementem procesu szkolenia jest działalność szkoleniowo-
metodyczna prowadzona na kaŜdym szczeblu dowodzenia.
W „Instrukcji o działalności szkoleniowo-metodycznej w SZ RP”
usystematyzowano pojęciowo zasady, formy i metody przedmiotowej
działalności. Planowanie i organizowanie działalności szkoleniowo-
metodycznej ujęto jako funkcje kierowania i dowodzenia.
W instrukcji sprecyzowano zakres odpowiedzialności poszczególnych
szczebli dowodzenia za prowadzenie powyŜszej działalności. Instrukcja
jest więc narzędziem kierowników ćwiczeń (zajęć) wykładowców
i instruktorów w toku przygotowania się i prowadzenia działalności
szkoleniowej, a w tym specyficznej działalności - szkoleniowo-
metodycznej.
Treści instrukcji nie precyzują w pełni zakresu działalności
szkoleniowo-metodycznej w poszczególnych rodzajach sił zbrojnych,
rodzajach wojsk i słuŜb oraz szkolnictwie wojskowym. Dlatego teŜ
wykorzystując bazę zasad, form i metod działalności szkoleniowo-
metodycznej szczegółowa problematyka z tym związana powinna być
rozwinięta w wewnętrznych wydawnictwach RSZ i placówek szkolnictwa
wojskowego.

5
6
ISTOTA, CELE, TREŚCI I ZASADY DZIAŁALNOŚCI
SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ W SZ RP

1.1. Zasady ogólne

1000. Działalność szkoleniowo-metodyczna jest zespołem przedsięwzięć

organizacyjnych i szkoleniowych, umoŜliwiających dowódcom1 wszystkich
szczebli nabycie wiedzy oraz praktycznych umiejętności metodycznych
w zakresie prowadzenia szkolenia wojskowego.
1001. Zasadniczy cel szkolenia sił zbrojnych identyfikowany jako
przygotowanie dowództw, sztabów i wojsk oraz rezerw osobowych do
osiągnięcia
i utrzymania wymaganych zdolności operacyjnych niezbędnych podczas
realizacji zadań w ramach misji sił zbrojnych, zgodnie z ich operacyjnym
przeznaczeniem jest podstawowym determinantem planowania,
organizowania i prowadzenia działalności szkoleniowo-metodycznej w SZ
RP.
1002. W systemie szkolenia SZ RP działalność szkoleniowo-metodyczna
ma znaczenie priorytetowe i jako taka realizowana jest na strategicznym,
operacyjnym i taktycznym poziomie dowodzenia, a ponadto w placówkach
szkolnictwa wojskowego: akademiach wojskowych, wyŜszych szkołach
oficerskich, szkołach podoficerskich, centrach i ośrodkach szkolenia RSZ.

1.2. Istota działalności szkoleniowo-metodycznej

1003. Istotą działalności szkoleniowo-metodycznej jest przygotowanie

i doskonalenie bezpośrednio podległych dowódców (komendantów,
szefów), wykładowców i instruktorów do prowadzenia działalności
szkoleniowe z podległymi komórkami organizacyjnymi (jednostkami,
pododdziałami) poprzez precyzyjną analizę celu, dobór treści szkolenia
wynikających z zadań i przeznaczenia, właściwe zastosowanie form
i metod przy wykorzystaniu dostępnej bazy szkoleniowej i zabezpieczenia
materiałowo-technicznego.
1004. Umiejętne, kompleksowe postępowanie metodyczne dowódców w
czasie realizacji programowych zadań szkoleniowych jest niezbędne
w całokształcie przygotowania dowództw i sztabów, ZT, oddziałów
i pododdziałów do prowadzenia efektywnych działań w kaŜdych
warunkach pola walki lub w misji.

1
Pod pojęciem dowódcy w przedmiotowej instrukcji rozumiani są wszyscy przełoŜeni
prowadzący działalność szkoleniowo-metodyczną: tj, dowódcy, szefowie, komendanci,
wykładowcy, itp.
7
1.3. Cele działalności szkoleniowo-metodycznej

1005. Zasadniczym celem działalności szkoleniowo-metodycznej w SZ RP

jest przygotowanie dowódców (komendantów, szefów) wszystkich
szczebli dowodzenia, wykładowców, instruktorów, kandydatów na
Ŝołnierzy zawodowych do kierowania i realizacji szkolenia oraz
wdraŜanie najskuteczniejszych form i metod w realizacji
przedsięwzięć szkoleniowych.

1006. Cele szczegółowe działalności szkoleniowo-metodycznej obejmują:

− rozwijanie umiejętności metodycznych jej podmiotów, stosownie do
aktualnych wymagań i potrzeb procesu szkolenia dowództw i
sztabów oraz wojsk;
− poszukiwanie oraz stosowanie w praktyce skutecznych, efektywnych
form i metod prowadzenia zajęć i ćwiczeń;
− ujednolicenie i upowszechnianie rozwiązań metodycznych
odpowiednich do poziomu dowodzenia oraz specyfiki rodzaju wojsk
i słuŜb;
− przygotowanie kadry do racjonalnego wykorzystania w szkoleniu
bazy szkoleniowej i środków materiałowo-technicznego
zabezpieczenia zajęć (ćwiczeń);
− kształtowanie u przyszłych dowódców (oficerów i podoficerów)
poŜądanych umiejętności metodycznych, cech i nawyków
niezbędnych do kierowania i realizacji procesu szkolenia;
− upowszechnianiu w działalności szkoleniowej osiągnięć dydaktyki
wojskowej i doskonalenia kadr.
1007. Za właściwy dobór celów prowadzenia działalności szkoleniowo-
metodycznej na danym poziomie dowodzenia i kształcenia odpowiada
dowódca (szef, komendant).

1.4. Treści działalności szkoleniowo-metodycznej

1008. Treścią działalności szkoleniowo-metodycznej jest:

− metodyka przygotowania i prowadzenia zajęć i ćwiczeń;
− doskonalenie form i metod szkolenia;
− wypracowywanie kierunków działalności szkoleniowo-metodycznej, ich
precyzowanie i weryfikacja;
− wymiana wniosków i doświadczeń szkoleniowo-metodycznych;
− weryfikacja programów szkolenia i kształcenia pod względem
merytorycznym;
− racjonalne wykorzystanie bazy szkoleniowej oraz limitów środków
materiałowych;
− dostosowanie elementów bazy szkoleniowej do wymogów programów
i planów szkolenia oraz zakładanych celów szkoleniowych;
− analiza i wdraŜanie wniosków i doświadczeń z misji, operacji, ćwiczeń
i bieŜącej działalności szkoleniowej;
− opracowywanie na potrzeby zabezpieczenia procesu szkolenia
instrukcji, poradników metodycznych i pomocy szkoleniowych.
8
 1009. Dobór treści działalności szkoleniowo-metodycznej leŜy
w kompetencjach dowódcy (szefa, komendanta) i jest uzaleŜniony od
poziomu dowodzenia, kształcenia i potrzeb szkoleniowo-
metodycznych danego szczebla.

1.5. Zasady działalności szkoleniowo-metodycznej

1010. Zasady szkolenia wojskowego2 to reguły organizowania

i prezentowania treści szkolenia (kształcenia), ogólne normy
postępowania podmiotów w czasie przygotowania i prowadzenia
zajęć umoŜliwiające uwzględnienie jednocześnie informacji z wielu
źródeł.
1011. Zasady szkolenia (kształcenia) wojskowego, jako zasady działalności
szkoleniowo-metodycznej, są prawidłowościami dydaktycznymi,
współuczestniczącymi we wszystkich procesach kształcenia. Jako
twierdzenia o charakterze normatywnym wynikają z występujących
w procesie kształcenia zaleŜności przyczynowo-skutkowych
ułatwiających zrozumienie tych procesów i ich stosowanie.
1012. Do zasad szkolenia (kształcenia) wojskowego naleŜą:
− zasada świadomego i aktywnego udziału,
− zasada wiązania teorii z praktyką,
− zasada realizmu,
− zasada poglądowości,
− zasada jedności kształcenia indywidualnego i zespołowego,
− zasada przystępności
− zasada stopniowania trudności,
− zasada systematyczności,
− zasada operatywności,
− zasada trwałości zdobytej wiedzy, umiejętności i nawyków oraz
kształtowania postaw.
1013. Zasada świadomego i aktywnego udziału oznacza traktowanie
szkolonego jako podmiotu szkolenia (kształcenia) a nie jako biernego
uczestnika. Aktywność i świadomość uczestnika procesu szkolenia
(kształcenia) przejawia się przez rozumienie celów kształcenia,
współuczestniczenie w procesie, rozwijaniu zainteresowań
i wewnętrznych, indywidualnych potrzeb zdobywania wiedzy
i umiejętności niezbędnych do właściwego realizowania zadań.
1014. Zasada wiązania teorii z praktyką umoŜliwia szkolonym zdobywanie
nowych umiejętności przez łączenie wiedzy teoretycznej zdobytej
uprzednio podczas wykładów, samokształcenia itp. z umiejętnościami
praktycznymi i wykorzystanie ich w określonych sytuacjach.
1015. Zasada realizmu polega na jak najbardziej realnym zbliŜeniu
szkolenia bojowego do rzeczywistych warunków przewidywanego
pola walki.
1016. Zasada poglądowości wiąŜe poznanie zmysłowe z poznaniem
umysłowym i zapewnia sprawdzenie tego poznania w praktycznym
działaniu. Zasada poglądowości wskazuje na moŜliwość kojarzenia
poznania teoretycznego, umysłowego i zmysłowego z działaniem

2
W dydaktyce wojskowej zasady kształcenia określane są jako zasady szkolenia (kształcenia)
wojskowego.
9
 praktycznym, występującym najczęściej w czasie zajęć (ćwiczeń
praktycznych) na placach ćwiczeń i poligonach.
1017. Zasada jedności kształcenia indywidualnego i zespołowego polega na
jednolitym usystematyzowanym łączeniu szkolenia (kształcenia)
indywidualnego poszczególnych Ŝołnierzy, oficerów, dowódców,
specjalistów ze szkoleniem w ramach zorganizowanej pracy
zespołowej.
1018. Zasada przystępności określa sposób doboru treści szkolenia
(kształcenia). Przy doborze materiału kształcenia, treści nauczania
naleŜy brać pod uwagę właściwości intelektualno-poznawcze,
emocjonalne i fizyczne szkolonych. Zgodnie z tą zasadą treści
kształcenia dobieramy w sposób umoŜliwiający na ich opanowanie
przez szkolonych w danym czasie szkoleniowym.
1019. Zasada stopniowania trudności głosi konieczność takiego przekazywania
wiedzy, aby szkolony poznawał najpierw zagadnienia łatwe i opierając
się na ich znajomości zapoznawał się z trudniejszymi, a bazą do
poznawania nowych zagadnień był materiał juŜ przez niego opanowany.
1020. Zasada systematyczności polega na regularnym, cyklicznym
realizowaniu przedsięwzięć szkoleniowych w celu utrwalania wiedzy
i umiejętności juŜ opanowanych oraz poszerzaniu ich o nowe treści
szkolenia (kształcenia). Zasada systematyczności sprowadza się do:
− realizacji form przedsięwzięć szkoleniowych we właściwej kolejności,
− nawiązywania do treści juŜ zrealizowanych,
− podziału treści na określone części,
− powiązania poszczególnych części w całość,
− podkreślaniu problemów i tematów głównych, zasadniczych.
1021. Zasada operatywności polega na posługiwaniu się przez podmiot
(szkolonego) zdobytą w czasie kształcenia wiedzą oraz
wykorzystywaniu jej w świadomy i planowy sposób w działaniu
praktycznym. Wiedza bierna staje się w ten sposób wiedzą
operatywną. Wiedza teoretyczna poprzez stosowanie w praktyce
praw, zasad, metod, technik i narzędzi zostaje ugruntowana i
poszerzona o bezpośrednie doświadczenie.
1022. Zasada trwałości wiedzy polega na doborze takich treści kształcenia,
stosowaniu takich metod i środków dydaktycznych, aby przyswajane
umiejętności i nawyki stawały się coraz trwalsze, dokładniejsze
i usystematyzowane. Powiązanie złoŜonych form kształcenia
organizowanych i realizowanych w sposób scentralizowany z formami
prostymi umoŜliwia pełniejsze wykorzystanie czasu szkoleniowego
i efektywniejsze przyswojenie treści kształcenia.

10
2. FORMY I METODY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

2.1. Formy działalności szkoleniowo-metodycznej

2000. Metodyczne przygotowanie dowódców (szefów, komendantów, wykładowców,

instruktorów) zaleŜy od doboru odpowiednich form działalności szkoleniowo-
metodycznej i stosowanych w nich metod szkolenia. NaleŜy dobierać je w taki
sposób, aby odpowiadały one określonemu poziomowi i szczeblowi
dowodzenia, potrzebom, warunkom i moŜliwościom ich zrealizowania oraz
poziomowi intelektualnemu uczestników takiego szkolenia.
2001. Forma działalności szkoleniowo-metodycznej, to zewnętrzna, organizacyjna
strona przedsięwzięcia szkoleniowego realizowanego w ramach procesu
szkolenia, określająca jego charakter i warunki przebiegu. Odpowiada ona na
pytanie: kto, gdzie, kiedy, w jakim układzie ma szkolić, aby osiągnąć
zakładany cel. Forma określa zewnętrzny model zajęcia, nie wyjaśniając jak
szkolić.
2002. Działalność szkoleniowo-metodyczną prowadzi się wykorzystując
w tym procesie, w zaleŜności od potrzeb, odpowiednie formy i metody3.
2003. Do zasadniczych form działalności szkoleniowo-metodycznej naleŜą:
Na poziomie strategicznym:
− konferencja szkoleniowo-metodyczna;
− narada szkoleniowo-metodyczna;
− opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych.
Na poziomie operacyjnym:
− narada szkoleniowo-metodyczna;
− kurs szkoleniowo-metodyczny;
− ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne;
− opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych.
Na poziomie taktycznym:
− narada szkoleniowo-metodyczna;
− kurs szkoleniowo-metodyczny;
− ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne.
− zajęcia instruktaŜowo-metodyczne;
− kurs instruktorsko-metodyczny;
− zajęcia instruktorsko-metodyczne;
− metodyczne zajęcia grupowe;
− metodyczne zajęcia pokazowe;
− opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych;
− instruktaŜ;
− samokształcenie metodyczne.
Formy działalności szkoleniowo-metodycznej do stosowania na
poszczególnych szczeblach dowodzenia przedstawia Załącznik 1.

2.1.1. Konferencja szkoleniowo-metodyczna

2004. Konferencja szkoleniowo-metodyczna jest formą działalności polegającą na

spotkaniu dowódców, kadry dowództw, wykładowców zajmujących się
problematyką szkoleniowo-metodyczną. W ramach konferencji referowane są

3
Zaprezentowane w instrukcji formy i metody działalności szkoleniowo-metodycznej stanowią paletę
narzędzi, które moŜe wykorzystać przełoŜony w przygotowaniu podwładnych do działalności szkoleniowej
(prowadzenia zajęć, ćwiczeń). Z reguły są one przypisane do poziomu i szczebla dowodzenia, jednak mogą być
wykorzystywane doraźnie z pominięciem ww. reguły, przykład: dowódca brygady prowadzi zajęcia instruktaŜowo-
metodyczne z podległymi dowódcami na temat: „Przemieszczenie batalionu transportem kolejowym”.
11
 wyniki działalności szkoleniowej i metodycznej oraz odbywa się seria krótkich
wykładów. W trakcie konferencji dopuszcza się do dyskusji i poszukuje
rozwiązań problemów zdefiniowanych na wstępie konferencji.
2005. Celem konferencji jest analiza sytuacji szkoleniowej i poszukiwanie nowych
rozwiązań w działalności szkoleniowo-metodycznej oraz moŜliwości ich
wdraŜania w praktyce.
2006. Istotą konferencji szkoleniowo-metodycznej jest jej prowadzenie w układzie
przedsięwzięć organizacyjnych o zróŜnicowanej formie. W trakcie konferencji
dopuszcza się warsztaty, wystąpienia w formie wykładu, głosu w dyskusji oraz
inne w miarę potrzeb.
2007. Treścią konferencji szkoleniowo-metodycznej jest:
− przedstawienie osiągnięć szkoleniowych i szkoleniowo-metodycznych;
− zaprezentowanie nowych koncepcji i technik szkolenia;
− poszukiwanie rozwiązań problemów szkoleniowych;
− prezentacja rozwiązań stosowanych w innych armiach i moŜliwości ich
transponowania do potrzeb naszych sił zbrojnych.
2008. Podstawową częścią wszystkich konferencji są sesje wykładowe.
W ramach sesji kolejni występujący referują wyniki prowadzonej działalności
szkoleniowo-metodycznej. Po wystąpieniu odbywa się ograniczona w czasie
dyskusja, w trakcie której moŜna zadawać referującemu pytania. Zwykle nad
przebiegiem sesji wykładowej czuwa jej przewodniczący lub moderator, który
zapowiada kolejnych występujących, czuwa nad przestrzeganiem limitu czasu
wystąpień oraz kieruje dyskusją. Sesje dzielone są zwykle na kilka bloków,
między którymi odbywają się przerwy. W ramach duŜych konferencji odbywają
się zwykle sesje plenarne, w których uczestniczyć mają
w zamyśle wszyscy, oraz sesje panelowe (syndykaty), które często odbywają
się równolegle do siebie i są przeznaczone dla grup osób zainteresowanych
określonymi, wąskimi obszarami. Wzór „Planu konferencji szkoleniowo-
metodycznej” przedstawiono w Załączniku 3.

2.1.2. Narada szkoleniowo-metodyczna

2009. Narada szkoleniowo-metodyczna jest jedną z form działalności szkoleniowo-

metodycznej słuŜącą wymianie doświadczeń i wniosków.
2010. Celem narady szkoleniowo-metodycznej jest rozwiązywanie złoŜonych
problemów szkoleniowo-metodycznych, analiza bieŜącej sytuacji szkoleniowej
oraz wypracowanie wniosków i wytyczanie kierunków dalszej działalności w
tym zakresie, jak równieŜ ustalanie i wdraŜanie efektywnych, nowatorskich
metod realizacji zamierzeń szkoleniowych dowództw, sztabów, wojsk i
kształcenia profesjonalnego kadry.
2011. Istotą narady szkoleniowo-metodycznej jest wymiana doświadczeń
z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej, omówienie
i rozwiązanie uchybień występujących w procesie szkolenia. Efektem
końcowym narady szkoleniowo-metodycznej są wytyczne (kierunki) do
kształcenia i szkolenia dowództw, sztabów i wojsk.
2012. Treścią narady szkoleniowo-metodycznej jest problematyka dotycząca strony
organizacyjnej i metodycznej procesu szkolenia wojsk, doskonalenia kadry
dydaktycznej i dowódczo-sztabowej do realizacji zadań szkoleniowych.
2013. Liczba i struktura uczestników narady kaŜdorazowo wynika z potrzeb
organizatora. Wskazane jest, aby uczestniczyli w niej dowódca/komendant (w
roli prowadzącego), jego zastępca i szefowie komórek organizacyjnych
dowództwa oraz dowódcy niŜszych szczebli w zaleŜności od zakresu
poruszanej problematyki. W naradzie mogą brać udział przedstawiciele innych
jednostek organizacyjnych, w których obszarze odpowiedzialności
(zainteresowania) znajduje się poruszana problematyka. Narada szkoleniowo-
metodyczna powinna przebiegać według wcześniej opracowanego planu,
12
 który jest rozsyłany do zainteresowanych. Wzór „Planu narady szkoleniowo-
metodycznej” przedstawiono w Załączniku 4.
2014. Organizacja i sposób prowadzenia narady będzie zaleŜał od wielu czynników,
m.in. celu narady, czasu przeznaczonego na jej przeprowadzenie, specyfiki i
złoŜoności problemów do rozwiązania, a takŜe liczby uczestników. Najczęściej
stosowaną metodą prowadzenia narady jest metoda problemowa, polegająca na
tym, Ŝe na wstępie prowadzący przedstawia temat i cel narady oraz problemy do
rozwiązania w toku dyskusji. Dyskusję powinno poprzedzać wystąpienie
wprowadzające uczestników w problematykę narady.
2015. Prowadzący decyduje o kolejności wystąpień i toku dyskusji. MoŜe on
zadawać dodatkowe pytania problemowe lub Ŝądać wyjaśnienia
rozpatrywanych kwestii. Nie powinien narzucać swoich rozwiązań lub
podwaŜać sądów, opinii i stanowisk uczestników biorących udział w dyskusji.
2016. Narada szkoleniowo-metodyczna powinna zakończyć się podsumowaniem, w
którym prowadzący ocenia dyskusję, obiektywnie przedstawia jej wyniki oraz
formułuje płynące z nich wnioski. Wnioski powinny zostać szczegółowo
przeanalizowane i wdroŜone w formie wytycznych lub zaleceń do szkolenia.

2.1.3. Opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych

2017. Opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych, to specyficzna forma

działalności szkoleniowo-metodycznej realizowana indywidualnie przez
dowódców (równorzędnych), wykładowców i instruktorów oraz w ramach
komórek funkcjonalnych dowództw i sztabów wszystkich szczebli.
2018. Celem opracowania materiałów szkoleniowo-metodycznych jest
upowszechnianie treści pozytywnych doświadczeń metodycznych, co w
efekcie przekłada się na indywidualne przygotowanie kadry dowódczej i
dydaktycznej do realizacji zadań szkoleniowych.
2019. Istotą opracowania materiałów metodyczno-szkoleniowych jest stworzenie
narzędzi na potrzeby procesu szkolenia.
2020. Treścią i przedmiotem tej działalności jest przygotowanie materiałów takich
jak: opracowania metodyczne, podręczniki, skrypty, poradniki metodyczne,
mapy, schematy, foliogramy, prezentacje, filmy, makiety terenu, obiektów,
sprzętu itp. Na szczeblu pododdziałów mogą to być przykładowe plany-
konspekty do zajęć (ćwiczeń) i plany pracy instruktorów do zajęć z
problematyki działalności szkoleniowo-metodycznej.
2021. W celu rozwiązania istotnych i złoŜonych problemów z zakresu usprawniania
szkolenia, powinno wyznaczyć się zespół autorski. W zaleŜności od skali
waŜności problemów moŜe on zostać powołany na kaŜdym poziomie
dowodzenia.
2022. W opracowaniu materiałów szkoleniowo-metodycznych istotną rolę odgrywa
przełoŜony, który powinien ukierunkować pracę autora (zespołu autorskiego) i
udzielić mu niezbędnej pomocy.

2.1.4. Kurs szkoleniowo-metodyczny

2023. Kurs szkoleniowo-metodyczny jest formą szkolenia (doskonalenia) dowódców

ZT, oddziałów, batalionów (równorzędnych))4 oraz w szkolnictwie wojskowym.
Organizowany jest od szczebla batalionu wzwyŜ oraz w szkolnictwie
wojskowym. Organizowany moŜe być takŜe w korpusie osobowym lub grupie
osobowej5.

4
W zaleŜności od potrzeb w kursie szkoleniowo-metodycznym uczestniczy kadra dowództw
i sztabów.
5
Na przykład Szefostwo Wojsk Rakietowych i Artylerii organizuje kurs dla dowódców jednostek WRiA.
13
2024. Celem kursu jest ujednolicenie i ukierunkowanie szkolenia oraz działalności
szkoleniowo-metodycznej, proponowanie najlepszych form organizacyjnych i
metod doskonalenia dowództw i szkolenia wojsk.
2025. Istotą kursu szkoleniowo-metodycznego jest prowadzenie cyklu
przedsięwzięć szkoleniowych o zróŜnicowanej formie.
2026. Treścią kursu szkoleniowo-metodycznego jest:
− problematyka kierowania szkoleniem;
− upowszechnienie najlepszych doświadczeń metodycznych;
− przedstawianie problemów mających wpływ na wykonywanie zadań
szkoleniowych;
− zapoznanie z nowymi rodzajami sprzętu bojowego, jego moŜliwościami
oraz sposobami wykorzystania;
− zapoznanie uczestników z nowymi kierunkami w działalności
szkoleniowej;
− zapoznanie z wnioskami z działalności kontrolnej.
2027. Liczba i struktura uczestników kursu wynika z potrzeb oraz rozpatrywanych
problemów.
2028. Kurs powinien przebiegać według wcześniej opracowanego planu, który jest
rozsyłany do zainteresowanych. Kurs moŜe odbywać się równieŜ w ośrodkach
badawczych i szkoleniowych. Wzór „Planu kursu szkoleniowo-metodycznego”
przedstawiono w Załączniku 5.

2.1.5. Ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne

2029. Ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne jest formą metodycznego

przygotowania kierownika ćwiczenia z wojskami. Realizowane jest na
operacyjnym i taktycznym poziomie dowodzenia.
2030. Celem ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego jest:
− zaprezentowanie kierownikom ćwiczeń sposobu przygotowania
i przeprowadzenia ćwiczenia;
− wskazanie wymagań organizacyjnych i szkoleniowych w prowadzeniu
ćwiczeń;
− doskonalenie umiejętności organizacyjnych i metodycznych kierowników
ćwiczeń.
2031. Ustalone podczas ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego sposoby
organizowania i prowadzenia ćwiczeń są obowiązujące w danym etapie
szkolenia. W okresie objętym programowaniem ćwiczeń danego poziomu i
szczebla dowodzenia realizuje się jedno ćwiczenie instruktaŜowo-
metodyczne.
2032. Istotą ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego jest realizowanie jednocześnie
dwóch przedsięwzięć szkoleniowych, tj. ćwiczenia instruktaŜowo-
metodycznego i ćwiczenia z wojskami. Ćwiczenie z wojskami słuŜy kierownikowi
ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego do instruowania podwładnych w
zakresie przygotowania i prowadzenia ćwiczeń, np. dowódca brygady
prowadzi ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne z dowódcami batalionów
(równorzędnych) na bazie pierwszego w oddziale ćwiczenia
taktycznego/taktyczno-specjalnego kompanii (Załącznik 6). Kierownik
ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego nie ingeruje w przebieg ćwiczenia z
wojskami, a jedynie wykorzystuje fakt jego prowadzenia do realizacji swoich
celów szkoleniowych.
2033. Treścią ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego jest:
− miejsce, rola i zadania kierownika ćwiczenia w procesie przygotowania i
prowadzenia ćwiczenia z wojskami;
− struktura i praca zespołów funkcjonalnych kierownictwa ćwiczenia;
14
 − metodyka prowadzenia zasadniczych etapów ćwiczenia;
− organizowanie i prowadzenie strzelań (kierowania ogniem);
− zabezpieczenie logistyczne ćwiczenia;
− zapewnienie bezpieczeństwa wojsk i zabezpieczenie rejonu ćwiczenia;
− przygotowanie dokumentacji do ćwiczeń;
− problem ochrony środowiska w ćwiczeniach;
− inne wynikające z potrzeb.
2034. Przygotowanie ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego rozpoczyna się od
udzielenia wytycznych kierownikowi ćwiczenia z wojskami, na podstawie
którego będzie ono realizowane. Wytyczne te muszą zostać uwzględnione w
procesie przygotowania i prowadzenia ćwiczenia z wojskami. Metodykę pracy
kierownika ćwiczenia instruktaŜowo–metodycznego przedstawiono
w Załączniku 7, a plan jego przeprowadzenia w Załączniku 8.
2035. W toku trwania ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego wszyscy szkoleni
(oprócz dowódcy – kierownika prowadzącego ćwiczenie
z wojskami) obserwują działanie kierownika, zespołów funkcjonalnych
kierownictwa ćwiczenia, dowódców i ćwiczących wojsk. Prowadzący ćwiczenie
instruktaŜowo-metodyczne kolejno, zgodnie z planem przeprowadzenia
ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego, realizuje zagadnienia szkoleniowe
koncentrując się na działalności kierownika ćwiczenia z wojskami i
sposobami, jakimi ten osiąga zakładane cele szkoleniowe.
2036. Organizacja ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego nie wymaga ciągłego
uczestnictwa szkolonych w przebiegu ćwiczenia z wojskami. UmoŜliwia
realizację dodatkowych zagadnień szkoleniowych i metodycznych, np.: udział
pododdziałów rodzajów wojsk w ćwiczeniu, realizacji
zadań w warunkach szczególnych, moŜliwości obiektów szkoleniowych,
zastosowania środków pozoracji pola walki w ćwiczeniu, wykorzystania
dostępnych elementów infrastruktury technicznej placów ćwiczeń i ich
otoczenia itp.
2037. Ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne kończy się udzieleniem wytycznych
wszystkim szkolonym w zakresie przygotowania
i prowadzenia ćwiczeń z wojskami w okresie objętym programowaniem
ćwiczeń.

2.1.6. Zajęcia instruktaŜowo-metodyczne

2038. Zajęcia instruktaŜowo-metodyczne są formą działalności szkoleniowo-

metodycznej realizowaną na szczeblu plutonu, kompanii, batalionu
(równorzędnych) oraz w szkolnictwie wojskowym.
2039. Celem zajęć instruktaŜowo-metodycznych jest przygotowanie kierownika
zajęć do prowadzenia najbardziej złoŜonych zajęć wynikających z programu
szkolenia. Zajęcia instruktaŜowo-metodyczne ujednolicają sposoby
organizowania i prowadzenia tych zamierzeń szkoleniowych.
2040. Istotą zajęcia instruktaŜowo-metodycznego jest realizowanie jednocześnie
dwóch przedsięwzięć szkoleniowych, tj. zajęcia instruktaŜowo-metodycznego i
zajęcia programowego. Zajęcie programowe słuŜy kierownikowi zajęcia
instruktaŜowo-metodycznego do instruowania podwładnych w zakresie
przygotowania i prowadzenia zajęć, np. dowódca batalionu (równorzędny)
prowadzi zajęcie instruktaŜowo-metodyczne z dowódcami kompanii
(równorzędnych) na początku cyklu tematycznego szkolenia kompanii
(równorzędnej) w przedmiocie6. Kierownik zajęcia instruktaŜowo-

6
Na przykład w oparciu o pierwsze zajęcia w batalionie z tematu: „Zajęcia zgrywające kompanię” dowódca
batalionu prowadzi zajęcia instruktaŜowo-metodyczne z dowódcami podległych kompanii.
15
 metodycznego nie ingeruje w prowadzenie zajęcia programowego, a jedynie
wykorzystuje fakt jego prowadzenia do realizacji swoich celów szkoleniowych.
2041. Treścią zajęć instruktaŜowo-metodycznych jest:
− planowanie i organizowanie zajęć;
− sposób rozpoczęcia i zakończenia zajęć programowych;
− prowadzenie złoŜonych zagadnień szkoleniowych;
− zabezpieczenie materiałowo-techniczne zajęć;
− warunki bezpieczeństwa;
− dokumentacja szkoleniowa;
− inne według potrzeb.
2042. Przygotowanie zajęcia instruktaŜowo-metodycznego rozpoczyna się od
udzielenia wytycznych kierownikowi zajęcia, na podstawie którego będą ono
realizowane. Udzielone wytyczne stanowią podstawę do przygotowania
zajęcia.
2043. W toku trwania zajęcia instruktaŜowo-metodycznego wszyscy szkoleni,
(oprócz dowódcy – kierownika prowadzącego zajęcie) obserwują działanie
kierownika zajęcia taktycznego, szkolących się dowódców i pododdziałów.
Prowadzący zajęcie instruktaŜowo-metodyczne kolejno, zgodnie z planem–
konspektem zajęcia instruktaŜowo-metodycznego, realizuje zagadnienia
szkoleniowe koncentrując się na działalności kierownika zajęcia, szkolących
się dowódców i pododdziałów.
2044. Zajęcie instruktaŜowo-metodyczne kończy się udzieleniem wytycznych
wszystkim szkolonym w zakresie przygotowania i prowadzenia zajęcia
programowego. Zasadnicze róŜnice pomiędzy zajęciami instruktaŜowo-
metodycznymi a instruktorsko-metodycznymi przedstawiono w Załączniku 9.

2.1.7. Kurs instruktorsko-metodyczny

2045. Kurs instruktorsko-metodyczny jest formą grupowego szkolenia

(doskonalenia) dowódców plutonów i druŜyn (równorzędnych) oraz
w szkolnictwie wojskowym. Organizowany jest w batalionie (równorzędnym)7.
JeŜeli warunki na to pozwalają organizowany jest jako oddzielne
przedsięwzięcie dla kaŜdego szczebla dowodzenia/korpusów osobowych (w
innym wypadku naleŜy prowadzić zajęcia w ramach kursu w kilku jednolitych
grupach szkoleniowych, oddzielnie dla poszczególnych szczebli dowodzenia
tj. dowódców plutonów, dowódców druŜyn).
2046. Celem kursu instruktorsko-metodycznego jest:
− przygotowanie instruktorów do organizowania i prowadzenia zajęć
programowych, instruowania na punkcie nauczania w zajęciach;
− podniesienie ich poziomu wiedzy, utrwalenie umiejętności instruktorskich,
zapoznanie z właściwą organizacją i metodyką szkolenia.
2047. Istotą kursu instruktorsko-metodycznego jest realizacja w czasie jego trwania
kilku zajęć, np. instruktorsko-metodycznych, metodycznych zajęć
pokazowych, metodycznych zajęć grupowych, instruktaŜu, itp.
2048. Treścią kursu instruktorsko-metodycznego jest:
− udzielenie praktycznych wskazówek metodycznych co do sposobów
planowania, organizacji i przygotowania zajęć;
− uczenie określonych czynności oraz postępowania dowódców w czasie
realizacji zajęć;
− pokazanie najlepszych form organizacyjnych i metod szkolenia.

7
Organizowanie i prowadzenie wielu metodycznych przedsięwzięć szkoleniowych w ramach kursu
instruktorsko-metodycznego w kompanii (równorzędnej) jest trudne i czasochłonne. Celowe jest więc
organizowanie i prowadzenie kursu instruktorsko-metodycznego w batalionie.
16
2049. Szczególnie duŜo miejsca naleŜy poświęcić zagadnieniom słabo
opanowanym, a takŜe złoŜonym i trudnym. Wszystkie zajęcia realizowane w
ramach kursu powinny być ukierunkowane na doskonalenie merytoryczne i
metodyczne uczestników kursu i przygotowanie ich do bieŜących i
perspektywicznych potrzeb szkoleniowych. Wzór planu kursu zawarto w
Załączniku 10.

2.1.8. Zajęcia instruktorsko-metodyczne

2050. Zajęcia instruktorsko-metodyczne stanowią formę przygotowania

metodycznego instruktorów w pododdziałach i szkolnictwie wojskowym.
Stosowane są przede wszystkim w ramach kursu instruktorsko-
metodycznego.
2051. Celem zajęć instruktorsko-metodycznych jest przygotowanie oraz
doskonalenie uczestników w występowaniu w roli instruktora na punkcie
nauczania.
2052. Istotą zajęcia instruktorsko-metodycznego jest występowanie uczestników
zajęcia w roli instruktorów i szkolonych na punkcie nauczania. W trakcie
zajęcia doskonalone są umiejętności metodyczne i praktyczne instruktorów.
2053. Treścią zajęcia instruktorsko-metodycznego jest:
− udzielenie praktycznych wskazówek metodycznych, co do sposobów
przygotowania i prowadzenia pracy na punkcie nauczania;
− nauka i doskonalenie określonych czynności metodycznych;
− działanie instruktora w toku realizacji zagadnienia szkoleniowego;
− doskonalenie i sprawdzenie umiejętności prowadzenia nauczania.
2054. Po otrzymaniu instruktaŜu, uczestnicy zajęcia instruktorsko-metodycznego
przygotowują się do realizacji określonych zagadnień szkoleniowych.
Opracowują plan pracy instruktora na punkcie nauczania.
2055. Prowadzenie zajęcia instruktorsko-metodycznego polega na praktycznej
realizacji zagadnień szkoleniowych przez wyznaczonych uczestników zajęć z
pozostałymi występującymi w roli szkolonych. Dopuszcza się do powtarzania
zagadnienia przez kilku szkolonych lub pokazanie osobiście przez
prowadzącego zajęcie. Po zakończeniu kaŜdego zagadnienia (epizodu)
prowadzący szkolenie wysłuchuje opinii uczestników zajęcia, po czym udziela
wytycznych, wskazówek oraz ustaleń organizacyjno-metodycznych odnośnie
jego przeprowadzenia.
2056. Część końcowa zajęć instruktorsko-metodycznych obejmuje ocenę
przygotowania uczestników, udzielanie odpowiedzi na pytania, postawienie
zadań oraz wydanie wytycznych i wskazówek organizacyjno-metodycznych
dotyczących prowadzenia nauczania na punkcie nauczania.

2.1.9. Metodyczne zajęcia grupowe

2057. Metodyczne zajęcia grupowe są formą przygotowania i doskonalenia

umiejętności metodycznych kadry w zakresie planowania, organizowania i
prowadzenia zajęć na poziomie taktycznym i w szkolnictwie wojskowym.
2058. Celem metodycznych zajęć grupowych jest pogłębienie wiedzy teoretycznej
oraz nauczanie i doskonalenie umiejętności praktycznych szkolonych w
zakresie przygotowania i prowadzenia szkolenia (zajęć).
2059. Istotą metodycznych zajęć grupowych jest występowanie wszystkich
szkolonych w tej samej roli. Wszyscy uczestnicy zajęć rozwiązują te same
problemy lub wykonują takie same zadania na tle przyjętej sytuacji
szkoleniowej.
2060. Treścią metodycznych zajęć grupowych jest:
17
 − planowanie, organizowanie i prowadzenie zajęć (ćwiczeń);
− praktyczne wykonywanie dokumentów szkoleniowych.
2061. Zajęcia poprzedzone są instruktaŜem, w trakcie którego kierownik zajęć
udziela wytycznych dotyczących przygotowania szkolonych do zajęć w
warunkach przyjętej sytuacji szkoleniowej.
2062. W trakcie zajęcia kierownik wysłuchuje wypracowanych rozwiązań.
W sytuacji gdy szkoleni z róŜnych przyczyn nie są w stanie samodzielnie
rozwiązać postawionego zadania, kierownik zajęć
metodami aktywizującymi naprowadza szkolonych na właściwy tok
postępowania. W przypadku nieosiągnięcia spodziewanych rezultatów
prezentowane jest rozwiązanie autorskie.
2063. Dobór metod prowadzenia zajęć grupowych zaleŜy od zakładanych celów
oraz szczebla osób funkcyjnych uczestniczących w zajęciu.

2.1.10. Metodyczne zajęcia pokazowe

2064. Metodyczne zajęcia pokazowe są formą działalności szkoleniowo-

metodycznej bazującą na metodach poglądowych, których przedmiotem moŜe
być sprzęt, działanie (ćwiczenie praktyczne), teren (np. jego analiza),
dokumentacja (mapa, szkic itp.).
2065. Celem metodycznych zajęć pokazowych jest przedstawienie optymalnych
form organizacji i prowadzenia zajęć, dotyczących głownie zaprezentowania
sposobów wykorzystania walorów uzbrojenia i sprzętu wojskowego lub
nowych elementów bazy dydaktyczno-szkoleniowej.
2066. Istotą metodycznych zajęć pokazowych jest to, Ŝe wszystkie czynności
(działania) dowódców (instruktorów) lub techniki bojowej są przedstawione
metodą poglądową, wzbogaconą komentarzem prowadzącego (organizatora)
tych zajęć. Zawarte w trakcie zajęcia treści organizacyjno-metodyczne są
wzorem do twórczego wykorzystania w procesie szkolenia.
2067. Treścią metodycznych zajęć pokazowych mogą być organizacyjne
i metodyczne aspekty przygotowania i prowadzenia programowych zajęć
szkoleniowych oraz prezentacja sposobów optymalnego wykorzystania
wprowadzanego uzbrojenia i sprzętu wojskowego, elementów bazy
szkoleniowej, a przede wszystkim urządzeń wspomagających proces
szkolenia (symulatory, trenaŜery itp.).
2068. Zarówno prowadzący zajęcia, jak i instruktorzy prezentujący poszczególne
zagadnienia muszą posiadać wysokie umiejętności organizatorskie i
metodyczne oraz merytoryczną wiedzę w zakresie prezentowanej
problematyki.
2069. Pododdział uczestniczący w metodycznych zajęciach pokazowych powinien
zostać wcześniej odpowiednio przygotowany (wyćwiczony) i prezentować w
sposób wzorowy realizację czynności zarówno w aspekcie indywidualnym, jak
i zespołowym.
2070. Zabezpieczenie materiałowe zajęć powinno odpowiadać normom ustalonym
dla danego tematu i być kompletne. Wykorzystywane w pokazie uzbrojenie i
sprzęt wojskowy muszą być sprawne i w pełni prezentować swoje moŜliwości.
2071. W zajęciach tego typu bardzo istotną rolę odgrywa komentator, który znając
przebieg zajęć na podstawie wcześniej przygotowanego opracowania
(komentarza) w sposób komunikatywny wyjaśnia zasadnicze problemy.
2072. Metodyczne zajęcia pokazowe organizuje się według potrzeb.

18
2.1.11. InstruktaŜ

2073. InstruktaŜ jest najprostszą formą działalności szkoleniowo-metodycznej,

stosowaną w szkoleniu dowództw, sztabów i wojsk, a szczególnie w procesie
przygotowania zajęć programowych.
2074. Celem instruktaŜu jest doskonalenie umiejętności metodycznych
podwładnych dowódców (instruktorów), uzgodnienie (ustalenie) ich
postępowania podczas zajęć (ćwiczeń), a takŜe sprawdzenie przygotowania
do prowadzenia szkolenia oraz umiejętności korzystania z obiektów bazy
szkoleniowej i sprzętu technicznego.
2075. Istotą instruktaŜu jest metodyczne i merytoryczne przygotowanie dowódców
(instruktorów) do pracy na punktach nauczania, wskazanie ich roli w czasie
konkretnego zajęcia programowego. Udzielający instruktaŜu jest jednocześnie
kierownikiem przyszłych zajęć.
2076. Treścią instruktaŜu jest:
− omówienie organizacji i przebiegu zajęć;
− omówienie warunków bezpieczeństwa;
− ustalenie sposobu przeprowadzenia poszczególnych zagadnień,
w tym na punktach nauczania;
− pokazanie sposobu wykonania waŜniejszych czynności szkoleniowych;
− ustalenie sposobów wykorzystania elementów bazy szkoleniowej oraz
pomocy szkoleniowych;
− sprawdzenie wiedzy i umiejętności uczestników instruktaŜu.
2077. O przebiegu instruktaŜu i długości jego trwania decyduje kierownik przyszłych
zajęć mając na uwadze zakres tematyczny, stopień złoŜoności zajęć oraz zasób
wiedzy i umiejętności jego uczestników. Podczas przygotowania i prowadzenia
instruktaŜu kierownik zajęć powinien przekazać wytyczne do instruktaŜu (z
takim wyprzedzeniem, aby instruktorzy mogli właściwie się przygotować).
Kierownik zajęć określa w nich czas i miejsce instruktaŜu, podaje temat, cel,
formę oraz zagadnienia szkoleniowe z podziałem na poszczególnych
instruktorów, wskazuje literaturę, którą naleŜy wykorzystać w procesie
przygotowania, określa zabezpieczenie materiałowo-techniczne. InstruktaŜ do
zajęć prowadzony jest w miarę moŜliwości w miejscu ich prowadzenia, moŜe
być on przeprowadzony następującymi metodami:
− dyrektywną (rozkazodawczą),
− pokazową,
− kolegialną (aktywizującą).
Metody przeprowadzenia instruktaŜu przedstawiono w Załączniku 11.
2078. InstruktaŜ składa się z:
− części wstępnej (organizacyjno-metodycznej);
− części głównej (teoretyczno-praktycznej);
− części końcowej (zadaniowej).
2079. W części wstępnej kaŜdej z metod instruktaŜu kierownik zajęć sprawdza
stopień przygotowania się uczestników do instruktaŜu, podaje temat zajęć, cel
instruktaŜu oraz zagadnienia szkoleniowe i czas na ich realizację.
2080. W części głównej instruktaŜu prowadzonego metodą dyrektywną, kierownik
zajęć podaje: temat i cel zajęć, zagadnienia szkoleniowe strukturę zajęć,
określa i precyzuje sytuację taktyczną (tam gdzie jest to konieczne), określa
metodę instruowania, ilość pomocy szkoleniowych i środków materiałowych,
omawia warunki bezpieczeństwa, które powinny znaleźć się w planie pracy
instruktora na punkcie nauczania. W następnej kolejności kierownik
przechodzi do praktycznego instruowania – przerobienia zagadnień
szkoleniowych. Kierownik zajęć moŜe osobiście wystąpić w roli prowadzącego
zagadnienie (szczególnie w przypadku realizacji zagadnień i czynności
19
 skomplikowanych lub nowych) lub wyznaczyć do tego jednego
z uczestników instruktaŜu. Pozostali uczestnicy występują w roli szkolonych.
Podczas przerabiania kolejnych zagadnień szkoleniowych ustalane i
ujednolicane są ich treści merytoryczne oraz metody nauczania i szkolenia.
2081. InstruktaŜ prowadzony metodą pokazową w części głównej obejmuje pokaz –
inscenizację realizacji poszczególnych zagadnień przez wcześniej
przygotowanych instruktorów (dowódców), omówienie poszczególnych
zagadnień, ostateczne ustalenie przebiegu szkolenia na kaŜdym z punktów
nauczania.
2082. W metodzie kolegialnej zaangaŜowanie uczestników instruktaŜu jest tym
większe, im bogatsze jest doświadczenie instruktorów i objawia się m.in.
prezentowaniem przez nich własnych rozwiązań i koncepcji prowadzenia
szkolenia na punkcie nauczania i wykorzystania elementów bazy
szkoleniowej. Kierownik zajęć moŜe wskazać sposoby pozorowania pola walki
i działań przeciwnika oraz podaje limity środków materiałowych niezbędnych
do przerobienia poszczególnych zagadnień szkoleniowych.
2083. W części końcowej kaŜdej z metod instruktaŜu kierownik zajęć ustala zakres
przygotowania się instruktorów do zajęć oraz odpowiada na ewentualne
pytania i wyjaśnia wszelkie wątpliwości. Ponadto, stawia zadania w zakresie
przygotowania szkolonych do zajęć (dodatkowe szkolenie, ubiór, wyposaŜenie
itp.).

2.1.12. Samokształcenie metodyczne

2084. WaŜną rolę w metodycznym przygotowaniu kadry odgrywa samokształcenie.

Powinno ono wynikać z indywidualnego zapotrzebowania na wiedzę oraz
potrzeb szkoleniowych.
2085. Celem samokształcenia metodycznego jest aktualizacja, pogłębienie
i rozszerzenie wiedzy oraz doskonalenie umiejętności szkoleniowo-
metodycznych kierowników zajęć wykładowców i instruktorów.
2086. Istotą samokształcenia jest indywidualna praca z wykorzystaniem materiałów
szkoleniowych (literatura fachowa, monografie, biografie, zasoby e-
lerningowe).
2087. Treścią samokształcenia metodycznego jest samodzielne poszukiwanie,
studiowanie i analiza rozwiązań organizacyjno-metodycznych występujących
w procesie szkolenia.
2088. Samokształcenie tego typu musi być:
− kierowane przez przełoŜonych;
− według własnych potrzeb.
2089. Wskazane jest, aby wiedza pozyskana w wyniku samokształcenia była
weryfikowana podczas dyskusji w ramach innych form działalności
szkoleniowo-metodycznej, co przyczynia się do jej ugruntowania,
popularyzacji, uzupełnienia, jak równieŜ motywowania innych.

2.2. Metody działalności szkoleniowo-metodycznej

2090. Metoda szkolenia jest to sposób przekazywania wiedzy szkolonym

w celu wyposaŜenia ich w wiadomości, wyrobienia umiejętności oraz
nawyków. Metody nauczania odpowiadają na pytanie „jak uczyć”, czyli, w jaki
sposób naleŜy przekazywać wiedzę, aby umoŜliwić jej opanowanie oraz
zapewnić kształtowanie odpowiednich umiejętności, poŜądanych nawyków,
postaw i cech charakteru.
20
2091. W działalności szkoleniowej wykorzystuje się te metody, które pozwalają
szkolonym w krótkim czasie opanować wiedzę specjalistyczną oraz wyrabiają
umiejętności i nawyki. Do metod tych naleŜą: metody podające, poglądowe,
praktyczne, problemowe.
2092. Do zasadniczych metod działalności szkoleniowo-metodycznej naleŜą:
− Podające:
• wykład informacyjny;
• opis;
• opowiadanie.
− Poglądowe:
• pokaz przedmiotów;
• pokaz działania (ćwiczenia);
• pokaz terenu;
• pokaz obrazów (rysunków, szkiców).
− Praktyczne:
• ćwiczenia sensoryczne;
• ćwiczenia motoryczne;
• instruowanie.
− Problemowe:
• Klasyczna metoda problemowa
• Wykład problemowy
• Metody aktywizujące.
Szczegółowa klasyfikacja metod została przedstawiona w Załączniku 2.

2.2.1. Metody podające

2093. W metodach podających stroną aktywną jest szkolący, zaś szkolony pozostaje
tylko biernym odbiorcą, jednak metody te są niezastąpione
w przekazie informacji.
2094. Do najczęściej wykorzystywanych metod podających naleŜą wykład
informacyjny, opis, opowiadanie.
2095. Wykład informacyjny polega na przekazywaniu szkolonym określonych
informacji z zakresu przedmiotu szkolenia. W szkoleniu wojskowym stosuje
się go wówczas, gdy w stosunkowo krótkim czasie naleŜy omówić wiele
faktów, zdarzeń, praw itd. PoniewaŜ nie jest łatwy w odbiorze, szkoleni
powinni być do tego odbioru odpowiednio przygotowani, np. sporządzając
notatki.
2096. Opowiadanie jako metodę szkolenia wojskowego stosuje się wówczas, gdy
występuje konieczność przedstawienia jakiejś akcji (rzeczywistej lub fikcyjnej).
Temat opowiadania w warunkach szkolenia wojskowego moŜe się odnosić do
wydarzeń na hipotetycznym polu walki lub do przedstawienia wydarzeń
historycznych dotyczących prowadzonych wojen, bitew, kampanii. MoŜna
takŜe posłuŜyć się zdarzeniami wymyślonymi, zawartymi w scenariuszu
zajęcia (ćwiczenia).
2097. Opis polega na charakteryzowaniu przedmiotów, zjawisk, faktów
historycznych i osób. Opis dotyczy cech istotnych z punktu widzenia
realizowanego tematu. Metoda opisu jest stosowana powszechnie na
wszystkich szczeblach szkolenia wojskowego. Najczęściej metoda opisu
występuje jako metoda pomocnicza w pokazach. W praktyce pokaz i opis
uznaje się za jedną metodę, zwaną opis z pokazem.

21
2.2.2. Metody poglądowe

2098. Metody poglądowe, określane często mianem metod eksponujących, stosuje

się w sytuacjach prezentowania szkolonym nowego uzbrojenia i sprzętu
wojskowego, działania sztabów i wojsk, kierowników/instruktorów podczas
zajęć/ćwiczeń, itp.
2099. Metody poglądowe spełniają w szkoleniu wojskowym samodzielną funkcję
tylko wówczas, gdy w danym zajęciu główną rolę odgrywa pokaz, zaś słowo
mówione (opis, opowiadanie) spełnia funkcję pomocniczą.
2100. Pokaz przedmiotów polega na demonstrowaniu ich właściwości przy
jednoczesnym eksponowaniu ich cech najbardziej istotnych. JeŜeli nie jest
moŜliwy pokaz oryginalnych przedmiotów, to wówczas naleŜy zastąpić je
modelami, makietami lub przekrojami.
2101. Pokaz działania powszechnie stosuje się w szkoleniu podstawowym Ŝołnierzy.
Pokaz działania czynności dotyczy głównie takich przedmiotów szkolenia
bojowego, jak musztra indywidualna i zespołowa oraz taktyka działania
pojedynczego Ŝołnierza. Niektóre czynności ćwiczone są we fragmentach
(tempach). Metoda ta jest stosowana do przygotowania metodycznego kadr
dowódczych, np. pokaz prowadzenia zajęcia (całości lub części) oraz
ćwiczenia. Metoda pokazu działania praktycznego (ćwiczenia)
wykorzystywana jest teŜ podczas ćwiczeń taktycznych. Celem tego rodzaju
pokazu jest najczęściej przedstawienie wzorowo zorganizowanych
i przeprowadzonych działań bojowych z zastosowaniem nowych technik i
metod walki oraz praktycznego działania stanowisk dowodzenia w czasie
planowania, organizowania i prowadzenia walki.
2102. Pokaz terenu wykorzystuje się najczęściej do szkolenia Ŝołnierzy
w umiejętnym orientowaniu się w terenie oraz ocenie terenu pod względem
topograficznym i taktycznym. Metodę pokazu terenu w szerokim zakresie
stosuje się w czasie zajęć z topografii i terenoznawstwa. W działaniach
bojowych waŜna jest nie tylko znajomość terenu, ale takŜe jego ocena z
punktu widzenia potrzeb przyszłego pola walki.
2103. Metoda pokazu obrazów jest najczęściej wykorzystywana w toku wykładów i
informacji oraz samodzielnej pracy, np. nauki własnej przed zajęciami czy
ćwiczeniami. Największy efekt w tym zakresie daje film (prezentacja
multimedialna), poniewaŜ oddaje ruch, ukazuje procesy i zjawiska, które są
niedostępne bezpośredniej obserwacji.

2.2.3. Metody praktyczne

2104. W grupie metod praktycznych podstawowe znaczenie mają róŜnego rodzaju

metody ćwiczeń. Metody ćwiczeń mają na celu zarówno wyrabianie
umiejętności praktycznych w zakresie wykonywania określonych czynności
przy posługiwaniu się bronią, sprzętem, jak i kształtowanie wprawy w
myśleniu kategoriami taktyczno-operacyjnymi czy metodycznymi, oraz
utrwalanie juŜ zdobytej wiedzy, a zwłaszcza jej operatywnego wykorzystania
do rozwiązywania złoŜonych problemów.
2105. Instruowanie jest metodą praktyczną szeroko stosowaną w ramach szkolenia
wojskowego przede wszystkim Ŝołnierzy w okresie szkolenia podstawowego i
specjalistycznego. W działalności szkoleniowej stosuje się dwa zasadnicze
modele instruowania: podstawowy i problemowy.
Podstawowy model instruowania stosuje się głównie w początkowym okresie
szkolenia. Model ten obejmuje:
− wprowadzenie w sytuację taktyczną;
− podanie treści zagadnienia;
22
 − określenie celu szkolenia (zagadnienia);
− podanie komendy, na jaką się wykonuje tę czynność;
− wzorowy pokaz;
− pokaz z objaśnieniem;
− ćwiczenia na tempa;
− ćwiczenia etapami;
− ćwiczenia do pełnego opanowania;
− reagowanie instruktora na popełniane błędy;
− omówienie zrealizowanego zagadnienia ze wskazaniem najczęściej
popełnianych błędów, sposobu ich usunięcia, wskazanie najlepiej i
najsłabiej ćwiczących, zadań i czynności do pracy samodzielnej.
Problemowy model instruowania stosowany jest wówczas, gdy szkoleni
posiadają juŜ odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności, potrafią teŜ
samodzielnie rozwiązywać problemy taktyczne. Szkolenie modelem
problemowym obejmuje:
− wprowadzenie w sytuację taktyczną;
− przedstawienie przez szkolonych propozycji sposobów działania
w danej sytuacji;
− odniesienie się instruktora do wypowiedzi szkolonych – instruktor poprawia
lub uzupełnia wypowiedzi, wskazuje które z przedstawionych rozwiązań
były poprawne;
− podanie komendy, na jaką wykonuje się nauczaną czynność;
− po wzorowym pokazie (przez instruktora) i pokazie z objaśnieniem
poszczególnych czynności, instruktor przystępuje do praktycznego
ćwiczenia (szkolenia) Ŝołnierzy;
− ćwiczenie praktyczne czynności danego zagadnienia, aŜ do poprawnego
ich opanowania;
− instruktor kontroluje poprawność wykonywania czynności przez
szkolonych;
− omówienie ćwiczenia.

2.2.4. Metody problemowe

2106. Metody problemowe w najszerszym zakresie wykorzystuje się

w szkoleniu kadr i doskonaleniu (np. obsad stanowisk dowodzenia). Dzięki
stosowaniu metod problemowych szkolony zdobywa nową wiedzę nie na
zasadzie gromadzenia informacji, ich zapamiętywania i rozumienia, jak przy
metodach podających, lecz przez złoŜone procesy myślowe (analizę, syntezę,
porównywanie, abstrahowanie, uogólnianie).
2107. Podstawą stosowania metod problemowych jest sformułowanie problemu. W
celu rozwiązania zadania, szkolony musi samodzielnie opanować nowe treści
lub znaleźć nowe relacje z wiadomościami juŜ przyswojonymi. W ćwiczeniach
wojskowych, szczególnie w ćwiczeniach z wojskami, niektóre rozwiązywane
zadania mają charakter rzeczywisty, gdyŜ odzwierciedlają realne sytuacje
pola walki i realne zadania bojowe.
2108. Do najbardziej rozpowszechnionych metod problemowych naleŜą:
• klasyczna metoda problemowa (metoda problemowa),
• wykład problemowy,
• wykład konwersatoryjny,
• grupa metod aktywizujących.
2109. Klasyczna metoda problemowa polega na ciągłej interakcji obu podmiotów
procesu szkolenia i dominacji aktywnego uczenia się nad mniej aktywnym
nauczaniem. Podstawę tej metody stanowi rozwiązywanie przez szkolonych
zagadnień teoretycznych i praktycznych.
23
2110. Wykład problemowy jest to szczególny typ wykładu stosowanego w szkołach i
akademiach wojskowych. UmoŜliwia on szkolonym czynny udział w toku jego
trwania (głoszenia). Polega najczęściej na przedstawianiu całości tematu w
postaci problemów wymagających rozwiązania oraz podaniu przykładów ich
metodologicznej analizy i ukazywania następstw przyjętego sposobu
rozumowania.
2111. Istotą tego wykładu jest to, Ŝe rozwiązywanie problemów odbywa się na
oczach studentów i przy ich ewentualnym współudziale. Prowadzący wykład
powinien dąŜyć do nawiązania ze szkolonymi dialogu. Często prowadzący
wykład musi sam wywoływać go poprzez zadawanie pytań uczestnikom lub
rozwiązywać poszczególne problemy, wczuwając się w tok rozumowania
studentów, analizując róŜne warianty rozwiązań, które mogłyby być ich
wariantami. Wyjaśnia równieŜ wątpliwości, które mogłyby być wątpliwościami
szkolonych. Poszukuje argumentów, które mogliby wysuwać szkoleni,
wyjaśnia ich wady oraz zalety. Do właściwego rozwiązania dochodzi drogą
eliminacji rozwiązań złych przy jednoczesnym ich uzasadnieniu.
2112. Wykład konwersatoryjny jest to swoista odmiana wykładu problemowego.
Istotą tego wykładu jest prowadzenie dyskusji szkolącego ze szkolonymi nad
wybranymi problemami, po czym następuje wspólne ustalanie ich rozwiązania.
Prowadzenie wykładu konwersatoryjnego wymaga odpowiedniego
przygotowania się szkolonych. Przygotowanie to polega najczęściej na
przestudiowaniu określonej literatury lub podzielenie się spostrzeŜeniami
i wnioskami z własnego doświadczenia lub praktyki zawodowej itp.
2113. Wykład konwersatoryjny przynosi poŜądane efekty wówczas, gdy prowadzący
go posiada niezbędną ilość materiałów i pomocy dydaktycznych oraz
umiejętnie je wykorzystuje do zilustrowania określonych zagadnień
(problemów) lub argumentowania artykułowanych przez szkolonych
rozwiązań. Dyskusja wywoływana przez szkolącego w toku wykładu ma
najczęściej charakter prowokacyjny, zmuszający do wyraŜenia własnej opinii,
sądów na dany temat.
2114. Podczas wykładu konwersatoryjnego szkoleni mają moŜliwość wyrabiania
zdolności samodzielnego logicznego myślenia, poprawnego wyraŜania swoich
myśli oraz argumentowania przedstawianych rozwiązań. NajwaŜniejszą cechą
tego wykładu powinna być Ŝywa, sterowana, a takŜe inspirowana przez
szkolącego dyskusja skierowana na wspólne rozwiązywanie problemów
teoretycznych lub praktycznych.
2115. WyŜszość problemowych metod szkolenia nad podającymi wynika juŜ z samej
sytuacji obydwu podmiotów tego procesu oraz ich poziomu aktywności.
Szczególne znaczenie w tym zakresie ma podgrupa metod aktywizujących w
grupie metod problemowych, gdzie aktywność szkolonych z załoŜenia
powinna nawet przewyŜszać aktywność szkolącego. Do najbardziej
rozpowszechnionych metod tej podgrupy stosowanych w szkoleniu naleŜą8:
• metoda przypadków (zdarzeń),
• metoda sytuacyjna,
• metoda inscenizacji,
• metody gier,
• metoda dyskusji,
• seminarium,
• konwersatorium,
• repetytorium.

8
Są to metody naleŜące do podgrupy metod aktywizujących w grupie metod problemowych.
24
2116. Metodę przypadków, zwaną takŜe metodą zdarzeń, uwaŜa się za najprostszą
w podgrupie metod aktywizujących oraz odpowiadającą warunkom i tradycji
szkolenia w wojsku. Poza nabywaniem umiejętności rozwiązywania
problemów i podejmowania decyzji trudnych, nietypowych (np. dotyczących
działalności szkoleniowej) uczestnicy zajęć (ćwiczeń) prowadzonych tą
metodą ćwiczą umiejętność zbierania informacji.
2117. Istotą metody przypadków jest analiza opisu zdarzeń rzeczywistych lub
fikcyjnych odnoszących się do konkretnej sytuacji (np. szkoleniowej), a
następnie dyskusja w całej grupie szkoleniowej (dowództwie). Do realizacji
zajęć metodą przypadków potrzebna jest uprzednio zdobyta wiedza, na
podstawie której kaŜdy uczestnik zajęć (ćwiczenia) moŜe podejmować
decyzje.
2118. Metodę przypadków (zdarzeń) wykorzystuje się głównie w kształceniu
studentów szkół, akademii wojskowych, a takŜe w szkoleniu dowództw
(sztabów). Dzięki walorom dydaktycznym zapewnia ona dobre wyniki w
kształtowaniu umiejętności samodzielnego gromadzenia faktów, dokładnego i
jednoznacznego formułowania pytań, ujawniania przyczyn powstawania
zdarzeń oraz moŜliwych sposobów rozwiązania.
2119. Metoda sytuacyjna jest w swej istocie podobna do metody przypadków.
RóŜnica dotyczy jakościowej strony podstawowego środka dydaktycznego
stosowanego w tych metodach, tj. opisu. Jeśli bowiem opis przypadków
(incydentów) obejmuje pojedyncze zdarzenie, to w opisie sytuacji
przedstawiany jest ciąg zdarzeń. Polega ona na wprowadzeniu szkolonych w
jakąś złoŜoną sytuację, jej analizowaniu i podejmowaniu decyzji w sprawie jej
rozwiązania. Stosowanie tej metody ma na celu nie tylko przekazywanie nowych
wiadomości, ale takŜe kształtowanie umiejętności samodzielnego podejmowania
decyzji. Zadaniem szkolonych jest więc wypracowanie, stosownie do
analizowanej sytuacji decyzji, łącznie z przewidywanymi skutkami jej podjęcia.
2120. Metoda sytuacyjna ma najszersze zastosowanie w ćwiczeniach grupowych.
Polega ona na stwarzaniu umownych, ale realistycznych opisów sytuacji,
w ramach których szkoleni rozwiązują określone zadania (problemy), podejmują
decyzje, organizują działania i nimi kierują. W ćwiczeniach wojskowych opis
sytuacji ma najczęściej formę sytuacji wyjściowej na pierwszy dzień
ćwiczenia. W dokumencie tym winny być zawarte wszystkie istotne informacje
potrzebne do podjęcia decyzji. W metodzie sytuacyjnej nie ma uzupełniania
opisu przez szkolącego. Sytuację wyjściową na pierwszy dzień ćwiczenia w
tym przypadku, mimo swej nieraz znacznej objętości naleŜy zakończyć
niewielką liczbą pytań (najwyŜej trzy, cztery), wokół których na zajęciach
będzie się toczyć dyskusja.
2121. W metodzie inscenizacji, której celem jest maksymalne uprawdopodobnienie
rozgrywanych sytuacji, szkolący się przyjmują na siebie rolę osób
występujących w inscenizowanym zdarzeniu.
2122. W szkoleniu wojskowym działanie to jest szczególnie istotne podczas
realizacji róŜnego typu ćwiczeń. W tym wypadku inscenizacja będzie polegać
na włączeniu do umownego tła sytuacji fragmentów działań osób, środków,
które występowałyby realnie w działaniu. Taka inscenizacja ma wielkie
znaczenie w grach wojennych i ćwiczeniach dowódczo-sztabowych, prowadzi
się je bowiem w rzeczywistych warunkach terenowych, wyposaŜając
szkolonych (działających w konkretnych rolach – funkcjach) w sprzęt,
uzbrojenie oraz środki dowodzenia i transportu.
2123. Metoda inscenizacji moŜe być takŜe zastosowana w innych ćwiczeniach, np.
grupowych oraz treningach sztabowych. W warunkach realizacji tych ćwiczeń,
chociaŜ szkoleni rozmieszczeni są w salach, ośrodkach szkolenia, to jednak
wyposaŜenie miejsc pracy oraz sposoby działania (praca na mapach,
25
 przekazywanie meldunków, sprawozdań itp.) wprowadzają do ćwiczenia
pewne elementy realności.
2124. Metoda gier - gry dydaktyczne, wojskowe i kierownicze są swego rodzaju
ćwiczeniami. Udział w nich odbywa się według ściśle ustalonych reguł
(zasad).
2125. Odmianą gry dydaktycznej jest gra symulacyjna. Metoda gry symulacyjnej
polega na tym, Ŝe prowadzący grę, wykorzystując rzeczywistą (historyczną)
sytuację problemową (scenariusz wydarzeń), stara się uzyskać jej
rozwiązanie przez szkolonych, a następnie porównuje rezultaty z
rozwiązaniami faktycznymi. Charakterystyczne dla gry symulacyjnej jest to, Ŝe
odnosi się do konkretnej, a nie fikcyjnej rzeczywistości i obejmuje próbę
odtworzenia tej rzeczywistości, np. faktów historycznych, czynności
określonych osób.
2126. Kolejną odmianą gry dydaktycznej jest gra decyzyjna. Grę tę opracowano do
rozwijania umiejętności kierowniczych i dowódczych. Metoda ta jest równieŜ
wykorzystywana w procesie kształcenia w uczelniach wyŜszych. Właściwością
metody gier decyzyjnych jest to, Ŝe wykorzystuje się ją do nabywania lub
doskonalenia umiejętności podejmowania decyzji w stosunkowo krótkim
czasie i w warunkach konkurencji (w wypadku szkolenia wojskowego w
warunkach zagroŜenia ze strony przeciwnika).
2127. Metoda dyskusji traktowana jest jako sposób transmisji wiedzy w relacjach
szkolący–szkolony i szkolony–szkolący. WyróŜnia się kilka odmian tego typu
dyskusji:
• dyskusja związana z wykładem,
• dyskusja okrągłego stołu,
• dyskusja wielokrotna (grupowa),
• burza mózgów (giełda pomysłów),
• dyskusja panelowa (dyskusja obserwowana),
• metaplan.
2128. Dyskusja związana z wykładem ma na celu wyjaśnienie wątpliwości
szkolonych, co do tez i sformułowań zawartych w wykładzie oraz
zorientowanie się, na ile przedstawione treści są dla nich zrozumiałe.
2129. Dyskusja okrągłego stołu to metoda polegająca na swobodnej wymianie
poglądów między prowadzącym dyskusję a uczestnikami szkolenia,
seminarium naukowego itp. Cechą charakterystyczną tego rodzaju dyskusji
jest swoboda wypowiedzi wszystkich jej uczestników bez względu na ich
zaleŜności funkcjonalne, organizacyjne i inne. Celem dyskusji okrągłego stołu
jest doprowadzenie do zbliŜenia stanowisk róŜnych uczestników i osiągnięcia
swoistego kompromisu, zwanego konsensusem. Tego typu metoda moŜe być
stosowana w czasie wypracowania określonych rozwiązań (koncepcji) w
zakresie szkolenia, działalności metodycznej, a takŜe działań bojowych.
2130. Metoda dyskusji wielokrotnej w swej istocie sprowadza się do dyskusji
w małych grupach (zespołach), przy czym przedmiotem tej dyskusji moŜe być
to samo zagadnienie lub problem oddzielny, stanowiący element jakiejś
całości.
2131. Metoda burzy mózgów często zaliczana jest do „technik grupowego
samodzielnego i twórczego myślenia”. Poprawne prowadzenie zajęć tą
metodą stwarza warunki swobodnego i ścisłego przedstawiania pomysłów
przez szkolonych zgodnie z zasadą „pierwsza myśl najlepsza”. Jest to sposób
intuicyjnego rozwiązywania problemów, wsparty intensywnym procesem
myślowym i wyobraźnią. Istota burzy mózgów sprowadza się do postawienia
szkolonym jednego i tylko jednego problemu do rozwiązania, a ich zadaniem
jest znalezienie jak największej liczby róŜnych niekonwencjonalnych
pomysłów jego rozwiązania. W metodzie tej najwaŜniejsze jest zapewnienie
26
 uczestnikom zajęcia swobody w zgłaszaniu pomysłów. Wręcz wskazane jest,
aby w dyskusji brali udział zarówno osoby znające rozwiązywany problem, jak
i osoby nieznające tego problemu, tzw. laicy.
2132. Cechą charakterystyczną dyskusji panelowej jest istnienie dwóch gremiów:
dyskusyjnego (eksperci – panel) i słuchającego (audytorium – uczący się), z
tym Ŝe w fazie dyskusji głos mogą równieŜ zabrać osoby wchodzące
w skład audytorium. Dobre przygotowanie dyskusji panelowej wymaga
starannego doboru członków panelu, którzy powinni być specjalistami
wysokiej klasy. Powinni oni bowiem naświetlić problem z róŜnych punktów
widzenia, reprezentując róŜne opcje i rozwiązania. Przebiegiem panelu kieruje
osoba prowadząca zajęcia (ćwiczenia), która czuwa nad dyscypliną
merytoryczną (nieodchodzenie od istoty problemu) i czasową.
2133. Metoda metaplanu jest sposobem dyskusji dydaktycznej, gdzie do
przeprowadzenia zajęć (sesji) trzeba odpowiednio ukierunkować uczestników
zajęcia, a takŜe przygotować określone tablice i rekwizyty w postaci
róŜnorodnych kartek, na których będą zapisywane hasła stanowiące
rozwiązanie danego problemu. Istota tej metody sprowadza się do tworzenia
podczas dyskusji plakatu, który nosi nazwę metaplanu. Na plakacie tym
zapisuje się temat problemu, a następnie ustala kryteria, według których się
go omawia i poszukuje rozwiązania.
2134. Metoda metaplanu charakteryzuje się wieloma dodatnimi stronami, np.
wszyscy uczestnicy mają moŜliwość wypowiadania się na dany temat,
oddziaływanie wizualne pozwala uczestnikom skoncentrować się na celu
dyskusji, ponadto nie ma potrzeby prowadzenia notatek (wszystko jest
zapisane na plakacie), a to daje moŜliwość skupienia całej energii na
tworzeniu rozwiązania postawionego zadania.
2135. Seminarium podobnie jak wykład jest audytoryjną metodą szkolenia.
Seminarium stwarza dogodne warunki do aktywizacji procesu dydaktycznego,
gdyŜ umoŜliwia stosowanie w jego ramach róŜnych metod aktywizujących, a
przede wszystkim metody dyskusji. Istotą seminarium jest rozwiązywanie
problemów poprzez ogólną dyskusję w grupie szkoleniowej, dowództwie,
sztabie.
2136. W szkoleniu seminarium moŜe występować po wykładzie, po cyklu wykładów,
po ćwiczeniu (ćwiczeniach), na zakończenie okresu (etapu) szkolenia.
Seminarium moŜe być prowadzone przed ćwiczeniem, ale takŜe po ćwiczeniu.
Nie powinno jednakŜe występować przed wykładem, jeŜeli wiedza, która
została zaprezentowana na wykładzie była wprowadzająca, ukierunkowująca
kształcenie uczestników szkolenia.
2137. Celem seminarium jest pogłębienie i poszerzenie wiedzy w zakresie danej
dziedziny wiedzy, specjalności zdobytej w czasie wykładu, zajęć
praktycznych, ćwiczeń taktycznych i operacyjnych lub samodzielnego
studiowania.
2138. Konwersatorium jest metodą szkolenia dowództw (sztabów), która pozwala na
wspólne rozwiązywanie (analizę) problemów przy współudziale prowadzącego
konwersatorium i utrwalanie wiedzy, umiejętności w Ŝądanym zakresie.
Konwersatorium to obcowanie szkolącego z audytorium, zespołem
dowództwa (sztabu).
2139. Konwersatorium jest aktywizującą, a jednocześnie doskonalącą wiadomości i
umiejętności metodą szkolenia. Prowadzi się go najczęściej przed
ćwiczeniami taktycznymi lub operacyjnymi. Udział w konwersatorium wymaga
nie tylko przygotowania odpowiedzi na zadane wcześniej zagadnienia
(problemy), ale takŜe sformułowania własnych (uczestnika konwersatorium)
pytań i przedstawienie ich w trakcie jego trwania.

27
2140. Konwersatorium wymaga gruntownego przygotowania się prowadzącego, jak
równieŜ uczestników. Jest ono z powodzeniem stosowane w wyŜszym
szkolnictwie wojskowym.
2141. Repetytorium jest metodą problemową, której głównym celem jest
sprawdzenie uprzednio opanowanej przez szkolonych wiedzy oraz jej
powtarzanie i utrwalanie. Repetytorium powinno mieć charakter
podsumowujący określony cykl szkolenia lub blok tematyczny.

28
3. FORMY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWEJ

3.1. Formy szkolenia (nauczania).

3000. Stosowane w siłach zbrojnych formy organizacyjne szkolenia są
zróŜnicowane stosownie do podmiotów szkolenia: dowództw i sztabów,
pododdziałów oraz w przygotowaniu metodycznym dowódców,
wykładowców i instruktorów. Pojęciowy zakres form został
przedstawiony w rozdziale 2 przedmiotowej instrukcji.

3.1.1. Formy szkolenia dowództw i sztabów.

3001. Szkolenie dowództw i sztabów ma na celu uczyć, doskonalić i zgrywać
dowództwa (sztaby) w realizacji zadań zgodnie z przeznaczeniem, a
takŜe sprawdzić ich gotowość do działania.
Formy szkolenia dowództw i sztabów zostały szczegółowo omówione
w
dokumencie doktrynalnym jakim jest „Organizacja szkolenia dowództw
i sztabów w SZ RP (DD/7.1)”.
3002. Na szczególną uwagę zasługuje jednak ćwiczenie (zajęcie) grupowe
zaklasyfikowane do typu ćwiczeń przygotowawczych.

3.1.1.1 Zajęcia grupowe.

3003. Zajęcia grupowe są formą przygotowania i doskonalenia umiejętności
dowódców, szefów zespołów (sekcji) w zakresie planowania,
organizowania i prowadzenia działań bojowych.
3004. Celem zajęć grupowych jest pogłębienie wiedzy teoretycznej oraz
nauczanie i doskonalenie umiejętności praktycznych szkolonych w
zakresie dowodzenia (kierowania) podległymi strukturami
organizacyjnymi.
3005. Istotą zajęć grupowych jest występowanie wszystkich szkolonych w
jednej grupie, w tej samej roli i przerabianie tej samej tematyki
(rozwiązywanie tych samych problemów lub wykonanie takich samych
zadań) na tle przyjętej sytuacji taktycznej.
3006. Poszczególne zagadnienia szkoleniowe przerabia się oddzielnie
traktując je jako niezaleŜne od siebie..
3007. Zajęcia grupowe powinny poprzedzać ćwiczenia taktyczne ze
sprzętem i powinny przygotować do nich szkolonych od strony
teoretycznej.
3.1.2. Formy szkolenia wojsk.
3008. Szkolenie wojsk prowadzi się w centrach, ośrodkach szkolenia oraz
jednostkach wojskowych w MSD i na poligonach.
3009. W centrach i ośrodkach szkolenia realizuje się szkolenie indywidualne
(specjalistyczne), które obejmuje:
− szkolenie według określonych procedur (programowe);
− treningi na urządzeniach treningowych i symulatorach;
− treningi fizyczne;
− indywidualne samodoskonalenie.

29
3010. W jednostkach wojskowych w MSD doskonali się indywidualne
umiejętności specjalistyczne, prowadzi się szkolenie i zgrywanie do
działań druŜyn, załóg, obsług oraz w składzie, plutonu, kompanii
(równorzędnych), a takŜe przygotowanie elementów grup zadaniowych
(bojowych).
3011. W ramach szkolenia poligonowego realizuje się szkolenie w składzie
pododdziału lub grupy zadaniowej (taktycznej grupy bojowej),
ćwiczenia taktyczne, strzelania programowe oraz inne zajęcia które nie
mogą być przeprowadzone w warunkach garnizonowych.
3012. Do najczęściej stosowanych form szkolenia, wspólnych dla wszystkich
rodzajów wojsk, naleŜą:
− instruktaŜ;
− musztra bojowa;
− ćwiczenia praktyczne (blokowe, potokowe, zintegrowane);
• trening;
• ćwiczenia taktyczne (taktyczno-specjalne);
3.1.2.1 InstruktaŜ
3013. InstruktaŜ został szczegółowo omówiony w Rozdziale 2 „Formy
działalności szkoleniowo-metodycznej”.

3.1.2.2 Musztra bojowa

3014. Musztra bojowa jest formą szkolenia wojsk i ma na celu nauczenie
właściwego wykonywania określonych czynności i przygotowanie
pododdziału do działania na polu walki. Poszczególne zagadnienia
realizowane w formie musztry bojowej naleŜy przerabiać zaczynając
od najłatwiejszych do trudniejszych, od prostych do złoŜonych,
uwzględniając ogólne zasady działania na polu walki.
3015. Istota tej formy sprowadza się do następujących cech:
− kaŜde zagadnienie szkoleniowe traktuje się jako samoistne,
oderwane od pozostałych przerabianych zagadnień podczas
danego zajęcia;
− kaŜde zagadnienie, a nawet czynność ćwiczy się z Ŝołnierzami
(pododdziałem) kilkakrotnie aŜ do pełnego ich opanowania;
− podczas ćwiczenia, po stwierdzeniu nieprawidłowości, przerywa się
je, nakazuje powrót do pozycji wyjściowej epizodu (zagadnienia,
czynności), wskazuje błędy, pokazuje (omawia) sposób
prawidłowego działania, a następnie ponawia się ćwiczenie;

3016. Kierownik zajęć prowadzonych w formie musztry bojowej powinien

przewidzieć w nich czas na powtarzanie wybranych elementów.
3.1.2.3 Ćwiczenia praktyczne
3017. Ćwiczenia praktyczne bez względu na rodzaj mogą mieć na celu
nauczenie lub sprawdzenie uprzednio nabytej wiedzy, a takŜe
doprowadzenie do sprawnego wykonywania praktycznych
umiejętności.

30
3.1.2.4 Trening
3018. Trening jest szeroko rozpowszechnioną formą z podgrupy zajęć
praktycznych, której celem jest doskonalenie umiejętności nabytych
oraz wyrabianie nawyków.
3019. Cechami wyróŜniającymi trening są:
− Brak objaśnień, pokazów i innych zabiegów o charakterze
zapoznawczym czy utrwalającym;
− Stosunkowo duŜa samodzielność szkolonych podczas ćwiczeń;
− Maksymalne wykorzystanie czasu na ćwiczenia indywidualne
(zespołowe);
− Wielokrotne powtarzanie cyklu czynności, mimo ich względnie
dobrego opanowania;
− Stosowanie elementów samokontroli jakości wykonywanych
czynności przewidzianych programem treningu.
3.1.2.5 Ćwiczenie taktyczne
3020. Ćwiczenie taktyczne uwaŜane jest za podstawowa formę nauczania
praktycznego w przedmiocie taktyka.
3021. Istotą ćwiczeń taktycznych jest wspólne zdobywanie przez
dowódców, sztaby i pododdziały, umiejętności wykonywania zadań
bojowych w warunkach jednej stale zmieniającej się sytuacji
taktycznej.
3022. Ćwiczenia taktyczne organizuje i prowadzi dowódca o jeden
szczebel wyŜej od dowódcy ćwiczącego ZT, oddziału, pododdziału.
3023. Szczegółowe podziały ćwiczeń w SZ RP oraz ich cele i istota
zostały opisane w „Organizacji szkolenia dowództw i sztabów w SZ
RP (DD/7.1)”.

31
4. PLANOWANIE I ORGANIZOWANIE DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-
METODYCZNEJ W SZ RP

4.1. Zasady planowania

4000. Planowanie jest jedną z funkcji kierowania i dowodzenia, opiera się na

wnikliwej analizie zadań szkoleniowych i ocenie sytuacji szkoleniowej.
Planowanie polega na przewidywaniu układu rzeczowo-czasowo-
przestrzennego przedsięwzięć szkoleniowych oraz formułowaniu do
tego układu odpowiednich celów. Realizowane jest jako proces
cykliczny, którego celem jest racjonalizacja przedsięwzięć
szkoleniowych poprzez opracowanie planu ogólnego i planów
cząstkowych z róŜnym stopniem szczegółowości. Odbywa się poprzez
udzielenie odpowiedzi na pytania: co, gdzie, kiedy, przez kogo i w jaki
sposób ma być wykonane, aby osiągnąć zakładane cele?
4001. Przedmiotem planowania działalności szkoleniowo-metodycznej są:
zadania, cele, formy, metody, czas ,baza szkoleniowa i zabezpieczenie
materiałowo-techniczne.
4002. Planowanie działalności szkoleniowo-metodycznej dotyczy wszystkich
poziomów dowodzenia do szczebla kompanii (równorzędnej) włącznie.
Prowadzi się je w ramach programowania ćwiczeń i planowania
działalności bieŜącej w Siłach Zbrojnych RP.
4003. W ramach programowania ćwiczeń poszczególnych szczebli
dowodzenia – planuje się jedno ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne
do realizacji w okresie objętym programowaniem.

4.2. Planowanie działalności szkoleniowo-metodycznej

4004. Częstotliwość przedsięwzięć szkoleniowo-metodycznych uzaleŜniona

jest od poziomu i szczebla dowodzenia oraz od cyklu planowania.
4005. Na poziomie strategicznym prowadzi się:
− konferencję szkoleniowo-metodyczną – według potrzeb (czas trwania
od 1 do 2 dni);
− naradę szkoleniowo-metodyczną – według potrzeb (jednak nie dłuŜej
niŜ 1 dzień);
− opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych – według
potrzeb.
4006. Na poziomie operacyjnym prowadzi się:
− naradę szkoleniowo-metodyczną – według potrzeb (nie dłuŜej niŜ
1 dzień);
− kurs szkoleniowo-metodyczny – co najmniej raz w roku (2–3 dni);
− ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne – jedno w okresie objętym
programowaniem ćwiczeń;
− opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych – według
potrzeb.
4007. Na poziomie taktycznym prowadzi się:
− naradę szkoleniowo-metodyczną – co najmniej raz w roku na
szczeblu ZT (równorzędnego)9 i w szkolnictwie wojskowym,
9
Do jednostek organizacyjnych równorzędnych ZT, zwaŜywszy na jego specyfikę, naleŜy zaliczyć
m.in. Dowództwa Okręgów Wojskowych, Szefostwa RSZ.
32
 natomiast na szczeblu oddziału (równorzędnego) według potrzeb
jednak nie dłuŜej niŜ 1 dzień;
− kurs szkoleniowo-metodyczny – co najmniej raz w roku (od 1do
3 dni);
− ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne – jedno w okresie objętym
programowaniem ćwiczeń;
− zajęcia instruktaŜowo-metodyczne – na początku okresu szkolenia
(druŜyny, plutonu);
− kurs instruktorsko-metodyczny – co najmniej raz – w okresie
poprzedzającym szkolenie podstawowe i specjalistyczne w
ośrodkach szkolnictwa wojskowego oraz w okresie poprzedzającym
doskonalenie indywidualne i szkolenie zespołowe na symulatorach i
trenaŜerach, zgrywania druŜyny i plutonu (2 – 3 dni); szkolenia
zgrywającego w ramach pododdziału (2 – 3 dni); kaŜdorazowo
przed rozpoczęciem szkolenia do udziału w misji (1 – 3 dni);
− zajęcia instruktorsko-metodyczne – w ramach kursu instruktorsko-
metodycznego i według potrzeb;
− metodyczne zajęcia grupowe – w ramach kursu instruktorsko-
metodycznego i według potrzeb;
− metodyczne zajęcia pokazowe – w ramach kursu instruktorsko-
metodycznego i według potrzeb;
− opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych – według
potrzeb;
− instruktaŜ – do wszystkich zajęć z wykorzystaniem środków bojowych,
pozoracji pola walki, UiSW, do pozostałych zajęć według potrzeb.

4.3. Organizowanie działalności szkoleniowo-metodycznej

4008. Organizowanie polega na przygotowaniu i realizacji czynności oraz

działań zmierzających do osiągnięcia celu. Organizowanie działalności
szkoleniowo-metodycznej polega na porządkowaniu czynności
i zasobów przewidywanych do ich realizacji.
4009. W ramach organizowania działalności szkoleniowo-metodycznej
w zaleŜności od formy tej działalności przygotowuje się:
− program konferencji szkoleniowo-metodycznej;
− plan narady szkoleniowo-metodycznej, kursu metodyczno-
szkoleniowego, kursu instruktorsko-metodycznego;
− plan przeprowadzenia ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego;
− plan–konspekt do zajęć instruktaŜowo-metodycznych, zajęć
instruktorsko-metodycznych, metodycznych zajęć grupowych i
metodycznych zajęć pokazowych;
− podstawą do udzielenia instruktaŜu jest plan – konspekt do zajęć,
plan przeprowadzenia ćwiczenia itp.

4.4. Prowadzenie i kontrola działalności szkoleniowo-metodycznej

4010. Prowadzenie działalności szkoleniowo-metodycznej polega na

praktycznej realizacji przedsięwzięć metodyczno-szkoleniowych
właściwych dla danego poziomu i szczebla dowodzenia zamieszczono
w załączniku Nr 12. Sposób realizacji poszczególnych form
działalności szkoleniowo-metodycznej opisano w rozdziale 2.

33
4011. Kontrola działalności szkoleniowo-metodycznej prowadzona w ramach
działalności bieŜącej SZ RP. Kontrolę prowadzą przełoŜeni10 poprzez
nadzór słuŜbowy, kontrolę problemową lub w ramach kontroli
kompleksowej. Szczegółowy zakres kontroli określają odrębne
instrukcje.
4012. Kontrola działalności szkoleniowo-metodycznej jest funkcją kierowania
szkoleniem, która ma na celu ustalenie, czy rezultaty działalności
szkoleniowo-metodycznej są zgodne z celami oraz ocenę sytuacji
i zastosowania odpowiednich środków zaradczych.
4013. Kontrolę realizacji działalności szkoleniowo-metodycznej prowadzi
uprawniony przełoŜony w ramach działalności bieŜącej, nadzoru
słuŜbowego, kontroli kompleksowych lub problemowych.

10
Właściwi do prowadzenia form działalności kontrolnej danego poziomu i szczebla dowodzenia.
34
5. ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

5000. Zakres odpowiedzialności szkoleniowo-metodycznej określa obowiązki

i odpowiedzialność poszczególnych dowódców (szefów/komendantów) za:
− przygotowanie bezpośrednich podwładnych (dowódców, kierowników
ćwiczeń, kierowników zajęć, wykładowców
i instruktorów) do kierowania działalnością szkoleniową lub szkolenia;
− kształtowanie i doskonalenie umiejętności potrzebnych do realizacji zadań
szkoleniowych u bezpośrednio podległych dowódców;
− wskazywanie, poszukiwanie i wdraŜanie najskuteczniejszych form
i metod realizacji przedsięwzięć szkoleniowych.
5001. Dowódcy na wszystkich poziomach dowodzenia mają obowiązek
samokształcenia, doskonalenia i podnoszenia swoich umiejętności
w zakresie planowania, organizowania i prowadzenia działalności
metodyczno-szkoleniowej.
5002. Na organizatorach szkolenia spoczywa obowiązek doskonalenia procesu
nauczania poszczególnych przedmiotów oraz dostosowania form i metod
prowadzonej działalności szkoleniowo-metodycznej do wymogów
obowiązujących i charakteru przyszłych zadań szkoleniowych.
5003. Zakres odpowiedzialności szkoleniowo-metodycznej przedstawia Załącznik 13.

5.1. Sztab Generalny WP

5004. Sztab Generalny WP odpowiada za:

− określenie strategicznych celów, zadań i kierunków działalności
szkoleniowo-metodycznej w SZ RP;
− koordynację przedsięwzięć działalności szkoleniowo-metodycznej
w SZ RP;
− określenie zasadniczych załoŜeń i wydanie wytycznych do opracowania
dokumentów normujących działalność metodyczno-szkoleniową
w SZ RP;
− realizację działalności szkoleniowo-metodycznej na szczeblu
strategicznym;
− opracowanie dokumentów normujących działalność metodyczno-
szkoleniową obejmujących swoim zasięgiem przedmiotowym Siły Zbrojne RP;
− gromadzenie i upowszechnianie doświadczeń i wniosków
z działalności szkoleniowo-metodycznej w SZ RP.
− organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-metodycznej;

5.2. Dowództwo Rodzaju Sił Zbrojnych (równorzędne)11

5005. Dowódcy rodzajów sił zbrojnych odpowiadają za:

− planowanie, organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-
metodycznej;
− metodyczne przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców
(komendantów, szefów) do organizacji i prowadzenia szkolenia, ze
szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń wojskowych;
− realizację form działalności szkoleniowo-metodycznej na poziomie
operacyjnym;
11
Do jednostek organizacyjnych równorzędnych Dowództwom Rodzajów Sił Zbrojnych zwaŜywszy na
specyfikę naleŜy zaliczyć: Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych, Inspektorat Wsparcia SłuŜby Zdrowia,
śandarmerię Wojskową, Dowództwo Garnizonu Warszawa.

35
 − transponowanie na grunt podległego rodzaju sił zbrojnych dokumentów do
działalności szkoleniowo-metodycznej nadrzędnego szczebla dowodzenia;
− opracowanie i wdraŜanie dokumentów związanych z działalnością
szkoleniowo-metodycznej (metodyki, podręczniki, poradniki itp.);
− gromadzenie, analizę oraz upowszechnianie doświadczeń
i wniosków z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej.
− ocenę stanu działalności szkoleniowo-metodycznej w jednostkach
wojskowych;

5.3. Dowódca związku taktycznego (równorzędny)

5006. Dowódcy związków taktycznych (równorzędni) odpowiadają za:

− planowanie, organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-
metodycznej;
− metodyczne przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców
oddziałów (komendantów, szefów itp.) do organizacji i prowadzenia
szkolenia, ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń wojskowych;
− realizację form działalności szkoleniowo-metodycznej na poziomie
taktycznym;
− gromadzenie, analizę oraz upowszechnianie doświadczeń
i wniosków z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej;
− współpracę i wymianę doświadczeń z innymi jednostkami
i placówkami szkolnictwa wojskowego, a następnie wykorzystywanie tych
doświadczeń w procesie szkolenia;
− ocenę działalności szkoleniowo-metodycznej w związku taktycznym.

5.4. Dowódca oddziału (równorzędny)

5007. Dowódcy oddziałów (równorzędni) odpowiadają za:

− planowanie, organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-
metodycznej;
− metodyczne przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców
pododdziałów do organizacji i prowadzenia szkolenia, ze szczególnym
uwzględnieniem ćwiczeń wojskowych;
− realizację form działalności szkoleniowo-metodycznej na szczeblu
oddziału;
− gromadzenie, analizę oraz upowszechnianie doświadczeń
i wniosków z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej;
− wymianę doświadczeń szkoleniowych w oddziale;
− ocenę działalności szkoleniowo-metodycznej w oddziale.

5.5. Dowódca batalionu (równorzędny)

5008. Dowódcy batalionów (równorzędni) odpowiadają za:

− planowanie, organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-
metodycznej;
− metodyczne przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców
pododdziałów do organizacji i prowadzenia szkolenia;
− realizację form działalności szkoleniowo-metodycznej na szczeblu
batalionu (równorzędnego);
− gromadzenie, analizę oraz upowszechnianie doświadczeń
i wniosków z zakresu działalności szkoleniowo-metodycznej;
− ocenę działalności szkoleniowo-metodycznej w dowodzonym pododdziale.

36
5.6. Dowódca kompanii (równorzędny)

5009. Dowódcy kompanii (równorzędni) odpowiadają za:

− planowanie, organizowanie i kontrolę działalności szkoleniowo-
metodycznej;
− metodyczne przygotowanie bezpośrednio podległych dowódców
i instruktorów do organizacji i prowadzenia zajęć;
− realizację form działalności szkoleniowo-metodycznej na szczeblu
kompanii;
− ocenę działalności szkoleniowo-metodycznej w kompanii.

5.7. Dowódca plutonu (równorzędny)

5010. Dowódcy plutonu odpowiadają za:

− organizowanie i realizację działalności szkoleniowo-metodycznej na
szczeblu plutonu;
− metodyczne przygotowanie dowódców/instruktorów do organizacji
i prowadzenia szkolenia na punktach nauczania;
− udzielanie pomocy w zakresie przygotowywania się dowódców druŜyn do
zajęć oraz sprawdzanie poziomu tego przygotowania.

5.8. Dowódca druŜyny

5011. Dowódcy druŜyny odpowiadają za:

− metodyczne przygotowanie dowódców sekcji / instruktorów do organizacji i
prowadzenia szkolenia na punktach nauczania;
− udzielanie pomocy w zakresie przygotowywania się dowódców sekcji do
zajęć oraz sprawdzanie poziomu tego przygotowania.

37
38
ZAŁĄCZNIKI

39
40
 Załącznik Nr 1
FORMY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ
L SZCZEBEL DOWODZENIA
SZKOLNICTWO
p FORMA SG WOJSKOWE
RSZ ZT ODDZIAŁ BATALION KOMPANIA PLUTON DRYśYNA
. WP
Konferencja
1. X X
szkoleniowo-metodyczna
Narada
2. X X X X X
szkoleniowo-metodyczna
Opracowanie materiałów
3. X X X X X X
szkoleniowo-metodycznych
Kurs
4. X X X X1
szkoleniowo-metodyczny
Kurs
5. instruktorsko-metodyczny X X
Ćwiczenie
6. X X X
instruktaŜowo-metodyczne
Zajęcia
7. instruktaŜowo-metodyczne X X X X
Zajęcia
8. instruktorsko-metodyczne X X X X
Metodyczne
9. zajęcia grupowe X X X X X X X
Metodyczne
10. zajęcia pokazowe X X X X X X X

11. InstruktaŜ X X X X X X X X
12. Samokształcenie. X X X X X X X X X

1
Tylko w Akademiach i WSO.

41
 Załącznik Nr 2

42
METODY DZIAŁALNOŚCI
SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

PODAJĄCE POGLĄDOWE PRAKTYCZNE PROBLEMOWE

WYKŁAD POKAZ ĆWICZENIA KLASYCZNA METODA

INFORMACYJNY PRZEDMIOTÓW SENSORYCZNE PROBLEMOWA

WYKŁAD
OPIS POKAZ ĆWICZENIA
DZIAŁANIA PROBLEMOWY
MOTORYCZNE
/ĆWICZENIA/
OPOWIADANIE PODGRUPA METOD
INSTRUOWANIE AKTYWIZUJĄCYCH
POKAZ
TERENU

POKAZ dyskusja
OBRAZÓW •metoda sytuacyjna,
/RYSUNKÓW, • metoda przypadków,
SZKICÓW/ • związana z wykładem, • metoda inscenizacji,
• okrągłego stołu, • metoda gier,
• wielokrotna, • seminarium,
• panelowa, • konwersatorium,
• burza mózgów, • repetytorium
• metaplan
 Załącznik Nr 3

(NAZWA JEDNOSTKI WOJSKOWEJ)

(NAZWA KOMÓRKI ORGANIZACYJNEJ)

ZATWIERDZAM
..........................................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)
................................................
(data)

PLAN
KONFERENCJI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

...............................................................................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego osoby funkcyjnej
odpowiedzialnej za przygotowanie i przeprowadzenie konferencji)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

(MIEJSCOWOŚĆ)
(MIESIĄC – ROK)

43
 36

44
I. TEMAT:
……………………………………………………………………………………………………………………………

II. CELE KONFERENCJI:

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
(Zasadniczy cel konferencji)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…

III. TERMIN: …………………………………………………………………………..

IV. MIEJSCE: …………………………………………………………………………

V. ZASADNICZA PROBLEMATYKA (ZAGADNIENIA) KONFERENCJI:

………………………………………………………………………………………………………………………...

VI. USTALENIA ORGANIZACYJNE:

………………………………………………………………………………………………………………………..

VII. UCZESTNICY:
……………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………...

VIII. INNE:
(według potrzeb)
……………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………...

36
 IX. PRZEBIEG KONFERENCJI:

Lp. CZAS WYSZCZEGÓLNIENIE REFERUJĄCY UWAGI

Data (dd-mm-rok)
CZĘŚĆ WSTĘPNA
Podanie tematu i celu konferencji

Podanie przebiegu konferencji

W przypadku duŜych konferencji dokonanie podziału na sesje plenarne
z podaniem miejsca i czasu ich trwania

CZĘŚĆ GŁÓWNA
Wygłoszenie zasadniczego referatu

SESJA …
………………………………………………..
(tematyka sesji)
prowadzący sesję – ……………………….……………………
Wygłoszenie zasadniczego referatu dotyczącego tematyki sesji
Wystąpienia uczestników z referatami
Dyskusja z moŜliwością zadawania pytań
SESJA …
……………………………………………………..
(tematyka sesji)
prowadzący sesję – ………………………………………
Wygłoszenie zasadniczego referatu dotyczącego tematyki sesji
Wystąpienia uczestników z referatami

45
Dyskusja z moŜliwością zadawania pytań
 38

46
Data (dd-mm-rok)
SESJA …
……………………………………………………..
(tematyka sesji)
prowadzący sesję – ………………………………………
Wystąpienia uczestników z referatami
Dyskusja z moŜliwością zadawania pytań
SESJA …
……………………………………………………..
(tematyka sesji)
prowadzący sesję – ………………………………………
Wystąpienia z prezentacjami, pokazami np. sprzętu osób (firm)
zaproszonych przez organizatorów konferencji
Dyskusja z moŜliwością zadawania pytań

CZĘŚĆ KOŃCOWA
Zapoznanie uczestników konferencji z wnioskami poszczególnych sesji.

Podsumowanie dyskusji

Wyartykułowanie wstępnych wniosków

Podsumowanie konferencji

38
 Załącznik Nr 4

(NAZWA JEDNOSTKI WOJSKOWEJ)

(NAZWA KOMÓRKI ORGANIZACYJNEJ)

ZATWIERDZAM
..........................................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)
...............................................
(data)

PLAN
NARADY SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ
……………………………………………………………
(określić uczestników narady)

...............................................................................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego osoby funkcyjnej
odpowiedzialnej za przygotowanie i przeprowadzenie narady)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

(MIEJSCOWOŚĆ)
(MIESIĄC–ROK)

47
 40

48
I. TEMAT:
…………………………………………………………………………………………………………………………

II. CELE NARADY:

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
(Zasadniczy cel narady)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

III. TERMIN: …………………………………………………………………………..

IV. MIEJSCE: …………………………………………………………………………

V. ZASADNICZA PROBLEMATYKA (ZAGADNIENIA) NARADY:

……………………………………………………………………………………………………………………….

VI. USTALENIA ORGANIZACYJNE:

………………………………………………………………………………………………………………………..

VII. UCZESTNICY:
……………………………………………………………………………………………………………………….

VIII. INNE:
(według potrzeb)
………………………………………………………………………………………………………………………
…..…………………………………………………………………………………………………………………..

40
 IX. PRZEBIEG NARADY:

Lp. CZAS WYSZCZEGÓLNIENIE REFERUJĄCY UWAGI

CZĘŚĆ WSTĘPNA
Podanie tematu i celu narady

Podanie przebiegu narady

Przedstawienie problemów do rozwiązania w trakcie narady

CZĘŚĆ GŁÓWNA
Wystąpienie z referatem wprowadzającym w problematykę narady

Wygłaszanie referatów przez uczestników narady

Dyskusja w ramach przedstawionych w części wstępnej problemów

CZĘŚĆ KOŃCOWA
Dokonanie oceny dyskusji i sformułowanie wniosków przez prowadzącego
naradę

Ustalenie wytycznych (kierunków) do dalszej działalności szkoleniowej

Podsumowanie i zakończenie narady

49
 Załącznik Nr 5

50
(NAZWA JEDNOSTKI WOJSKOWEJ)
(NAZWA KOMÓRKI ORGANIZACYJNEJ)

ZATWIERDZAM
..........................................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)
...............................................
(data)

PLAN
KURSU SZKOLENIOWO-METODYCZNEGO
……………………………………………………
(określić uczestników kursu)

...............................................................................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego osoby funkcyjnej
odpowiedzialnej za przygotowanie i przeprowadzenie kursu)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

(MIEJSCOWOŚĆ)
(MIESIĄC – ROK)
 I. TEMAT: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
II. CELE SZKOLENIOWE:
………………………………………………………………………...………………………………………………………………………………………
(Zasadniczy cel kursu)

III. TERMIN: …………………………………………………………………………..

IV. MIEJSCE: …………………………………………………………………………

V. USTALENIA ORGANIZACYJNE:
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………

VI. UCZESTNICY:
…………………………………….
…………………………………….

VII. UBIÓR I WYPOSAśENIE:

………………………………………………………………………………………………………………………

VIII. INNE:
………………………………………………………………………………………………………………………

51
52
IX. PRZEBIEG KURSU:

CZAS TEMAT FORMA MIEJSCE ZAJĘĆ

UWAGI
PROWADZĄCY
Data (dd-mm-rok)

CZĘŚĆ WSTĘPNA

Podanie tematu i celu kursu

Zapoznanie z przebiegiem kursu

CZĘŚĆ GŁÓWNA

Realizacja przedsięwzięć szkoleniowych odzwierciedlających treści kursu

Prezentowanie referatów, pokazów itp.

Pokazanie najlepszych form organizacyjnych i metod szkolenia

.
Zapoznanie z wprowadzanymi na wyposaŜenie pododdziałów nowej
techniki i uzbrojenia, instrukcji oraz metodyk szkolenia

CZĘŚĆ KOŃCOWA
Podsumowanie kursu i sprecyzowanie wniosków końcowych
Ukierunkowanie szkolonych w upowszechnianiu najlepszych doświadczeń
w działalności szkoleniowo-metodycznej

(fakt organizacji kilku grup szkoleniowych naleŜy uwzględnić w tabeli)

48
 Załącznik Nr 6
Realizacja
ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego (wariant*)
KĆI-M REALIZACJA ĆWICZENIA
INSTRUKTAśOWO-METODYCZNEGO

OBSERWACJA DZIAŁANIA KIEROWNIKA ĆWICZENIA,

KIEROWNICTWA ĆWICZENIA, ĆWICZĄCEJ KOMPANII
KĆT

KOMENTARZE, SPOSTRZEśENIA, UWAGI I WNIOSKI DOTYCZĄCE

PRZYGOTOWANIA I REALIZACJI ĆWICZENIA TAKTYCZNEGO KOMPANII

REALIZACJA ĆWICZENIA
USTALENIA DOTYCZĄCE PRZYGOTOWANIA I REALIZACJI
TAKTYCZNEGO KOMPANII ĆWICZEŃ TAKTYCZNYCH KOMPANII OBOWIĄZUJĄCE NA DANY OKRES /LATA/
SZKOLENIA

REJON X
ROZPOCZĘCIA REJON
ĆWICZENIA ĆWICZĄCA I ZAKOŃCZENIA
KOMPANIA 1 Obj. ĆWICZENIA
II
1
II
x
I 1
Obj.
x
KĆT
I x
Obj.

x
x
II
II
KĆI-M
II
ETAP I ETAP II ETAP III II
II (ZAGADNIENIA)
(ZAGADNIENIA) (ZAGADNIENIA)
II
SZKOLENI
W RAMACH ĆI-M
* Wariant ten dotyczy ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego prowadzonego przez dowódcę brygady zmechanizowanej na bazie ćwiczenia taktycznego kompanii
Legenda:
KĆI-M - kierownik ćwiczenia instruktaŜowo-metodycznego (dowódca BZ)
KĆT - kierownik ćwiczenia taktycznego kompanii ze strzelaniem (dowódca bz)
ĆI-M – ćwiczenie instruktaŜowo-metodyczne
przykładowa trasa przemieszczania się grupy uczestników ĆI-M na kolejne punkty nauczania ĆI-M

53
54
Załącznik Nr 7

50
 Załącznik Nr 8

(NAZWA JEDNOSTKI WOJSKOWEJ)

(NAZWA KOMÓRKI ORGANIZACYJNEJ)

ZATWIERDZAM
..........................................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)
..............................................
(data)

PLAN
PRZEPROWADZENIA ĆWICZENIA INSTRUKTAśOWO – METODYCZNEGO

W DNIACH ……………

……………………………………………………
(określić uczestników kursu)

...............................................................................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego osoby funkcyjnej
odpowiedzialnej za przygotowanie i przeprowadzenie kursu)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

(MIEJSCOWOŚĆ)
(MIESIĄC – ROK)

55
51
56
I. CELE:

1. Zaprezentować wzorowy sposób ……………………….

2. Przedstawić szkolonym …………………………………..

3. Ujednolicić sposób ………………………………………

4. Zaprezentować ………………………………………….

5. ………………………………………………………………

II. CZAS: od ……….. do ………………..

III. MIEJSCE: …………………………….

IV. USTALENIAI ORGANIZACYJNE:

…………………………..

V. ZAGADNIENIA SZKOLENIOWE:

1.

2.

…..

52
 VI. PRZEBIEG SZKOLENIA METODYCZNEGO

CZYNNOŚCI CZYNNOŚCI
CZYNNOŚCI
KIEROWNIKA UCZESTNIKÓW
Lp KIEROWNIKA
CZAS TREŚĆ PRZEDSIĘWZIĘCIA ĆWICZENIA ĆWICZENIA MIEJSCE
. ĆWICZENIA INSTRUKTAśOWO
INSTRUKTAśOWO-
TAKTYCZNEGO -METODYCZNEGO
METODYCZNEGO
Data (dd-mm-rok)
1.
2. Przejazd na punkt pracy nr 1
Powitanie uczestników
ćwiczenia,
3. Rozpoczęcie szkolenia. przedstawienie tematu, Punkt Pracy
celów oraz zagadnień nr 1
szkoleniowych. ………………….
4.
Przerwa i Przejście na punkt pracy
5.
nr 2
Punkt Pracy
6. nr 2
………………….
Przerwa i Przejście na punkt pracy
7.
nr 3
8.
9.
Punkt Pracy
Prowadzi omówienie
10. Omówienie wstępne ćwiczenia. nr …
wstępne ćwiczenia.
11. Przerwa
12. Podsumowuje
Podsumowanie ćwiczenia Punkt Pracy
ćwiczenie.
instruktaŜowo – metodycznego. nr ….
Stawia zadania do
Postawienie zadań.
działalności

57
58
CZYNNOŚCI CZYNNOŚCI
CZYNNOŚCI
KIEROWNIKA UCZESTNIKÓW
Lp KIEROWNIKA
CZAS TREŚĆ PRZEDSIĘWZIĘCIA ĆWICZENIA ĆWICZENIA MIEJSCE
. ĆWICZENIA INSTRUKTAśOWO
INSTRUKTAśOWO-
TAKTYCZNEGO -METODYCZNEGO
METODYCZNEGO
Data (dd-mm-rok)
metodyczno-
szkoleniowej w
bieŜącym roku.
Przejazd uczestników do
13.
garnizonów

Załącznik nr 1 na 1 ark (Mapa) - Plan Przeprowadzenia Ćwiczenia instruktaŜowo - metodycznego

Załącznik nr 2 na 6 str. - Harmonogram przebiegu ćwiczenia

54
 Załącznik Nr 9
PO DO BI EŃSTWA I RÓ śNI CE ZAJĘĆ
I NSTRUKTO RSK O - METO DYCZNY CH I I NSTRUKTA śO WO - METO DYC ZNYCH

ZAJĘCIA ZAJĘCIA
INSTRUKTORSKO-METODYCZNE INSTRUKTAśOWO-METODYCZNE
PORÓWNANIE ZE WZGLĘDU
NA:
CEL I SZCZEBEL PROWADZENIA
Przygotowanie oraz doskonalenie Przygotowanie dowódców od kompanii wzwyŜ do
uczestników w występowaniu w roli organizacji i prowadzenia zajęć w roli ich
instruktora na punkcie nauczania. kierownika.

DOBÓR TREŚCI (ZAGADNIEŃ)

MoŜe być dowolnie dobrany według Musi wyraŜać logiczny ciąg czynności i działań
programu szkolenia. zgodnych z zasadami taktyki oraz realizmem
pola walki (misji).

KOLEJNOŚĆ REALIZACJI ZAGADNIEŃ

Nie muszą być realizowane wszystkie i po Muszą być realizowane wszystkie według
kolei. określonego układu zajęcia lub etapów.

ROLĘ UCZESTNIKÓW ZAJĘĆ

Wszyscy uczestnicy mogą występować, raz Kieruje dowódca określonego szczebla.

w roli ćwiczących, innym razem w roli Zajęcie prowadzi jego bezpośredni podwładny
instruktora. ze swoim pododdziałem. Pozostali uczestnicy
Prowadzący omawia zajęcia oraz udziela (przyszli kierownicy szkolenia) obserwują
wskazówek i wytycznych co do metodycznego działanie i wymieniają uwagi, poglądy
postępowania instruktorów i ich działania z dowódcą kierującym. On zaś, na zakończenie
podczas zajęć programowych. ustala i określa obowiązujący sposób
przeprowadzenia tematu i zagadnień zajęcia.

59
60
Załącznik Nr 10

(NAZWA JEDNOSTKI WOJSKOWEJ)

(NAZWA KOMÓRKI ORGANIZACYJNEJ)

ZATWIERDZAM
..........................................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)
..............................................
(data)

PLAN
KURSU INSTRUKTORSKO-METODYCZNEGO
……………………………………………………
(określić uczestników kursu)

...............................................................................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego osoby funkcyjnej
odpowiedzialnej za przygotowanie i przeprowadzenie kursu)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

(MIEJSCOWOŚĆ)
(MIESIĄC – ROK)
56

56
 I. CELE SZKOLENIOWE:
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
(Zasadniczy cel kursu)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

II. TERMIN: …………………………………………………………………………..

III. MIEJSCE: …………………………………………………………………………

IV. UCZESTNICY:
…………………………………….
…………………………………….

V. SPRAWY ORGANIZACYJNE:
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………

VI. INNE:
………………………………………………………………………………………………………………………

61
60

57
 58

61

62
VII. PRZEBIEG KURSU INSTRUKTORSKO – METODYCZNEGO
Lp. CZAS PRZEDMIOT/ TREŚĆ PRZEDSIĘWZIĘCIA MIEJSCE ODPOWIEDZIALNY UWAGI
FORMA PROWADZACY
Data (dd-mm-rok)

Grupa ……∗

1. do godz…..
Przyjazd uczestników kursu

2. Od ..do .. Powitanie uczestników i zapoznanie z celami kursu Sala Dowódca ….

konferencyjna
3. Zagadnienie …. Sprawdzian
Sala Dowódca …..
np. Sprawdzian ….. pisemny
konferencyjna . Szef Sztabu ….
Sprawdzian
4. Zagadnienie ….

5. Przerwa

6. Zagadnienie ….

7. Zagadnienie ….

8.
Obiad

9.

10. Kolacja

11. Przegrupowanie do miejsc zakwaterowania. Szef logistyki ….

58
 Lp. CZAS PRZEDMIOT/ TREŚĆ PRZEDSIĘWZIĘCIA MIEJSCE ODPOWIEDZIALNY UWAGI
FORMA PROWADZACY

Data (dd-mm-rok)
12. Przyjazd uczestników kursu do ……. Szef logistyki ….

13. Od … Powrót do garnizonów Dowódcy pojazdów

∗ jeŜeli w ramach jednego kursu organizowanych jest kilku grup szkoleniowych naleŜy to uwzględnić w tabeli)

63
56

59

64
Celem instruktaŜu jest wskazanie sposobu prowadzenia zajęć na punktach nauczania, ukierunkowanie metodycznego
przygotowania instruktorów do zajęć, a takŜe sprawdzenie ich umiejętności metodycznych w prowadzeniu szkolenia.
METODY PRZEPROWADZENIA INSTRUKTAśU
DYREKTYWNA
/ROZKAZODAWCZA/
CZĘŚĆ WSTĘPNA
• sprawdzenie przygotowania się uczestników;
• podanie tematu, celu zajęć oraz zagadnień
szkoleniowych i czasu ich realizacji.
CZĘŚĆ GŁÓWNA
Określenie:
• organizacji zajęć;
• czasu realizacji zagadnień (etapów);
• sposobu przeprowadzenia poszczególnych
zagadnień;
• zabezpieczenia materiałowo-technicznego;
• zakresu przygotowania się do zajęć;
• omówienie warunków bezpieczeństwa.
CZĘŚĆ KOŃCOWA
• podanie terminu zajęć (ćwiczeń);
• określenie terminu opracowania i akceptacji
planu-konspektu oraz gotowości do zajęć.
INSTRUKTAś
60
POKAZOWA
CZĘŚĆ WSTĘPNA
• sprawdzenie przygotowania się uczestników wg
wytycznych;
• podanie tematu, celu zajęć oraz zagadnień
szkoleniowych i czasu na ich przerobienie.
CZĘŚĆ GŁÓWNA
• pokaz-inscenizacja realizacji poszczególnych
zagadnień przez wcześniej przygotowanych
instruktorów (dowódców);
• omówienie spraw spornych;
• ostateczne ustalenia przebiegu zajęć (ćwiczeń);
• omówienie warunków bezpieczeństwa.
CZĘŚĆ KOŃCOWA
• podanie terminu zajęcia (ćwiczenia);
• postawienie zadań związanych z przygotowaniem
• udzielenie wytycznych do przygotowania i prze-
się do zajęć, w tym takŜe z wykonaniem planu-
-konspektu.
• określenie terminu opracowania i akceptacji
Załącznik nr 11
KOLEGIALNA
(AKTYWIZUJĄCA)
CZĘŚĆ WSTĘPNA
• sprawdzenie przygotowania się uczestników;
• podanie tematu, celu zajęć i propozycji zagadnień
(etapów) szkoleniowych oraz czasu i kolejności
ich realizacji.
CZĘŚĆ GŁÓWNA
• wysłuchanie innych propozycji podziału zajęcia
(ćwiczenia) na zagadnienia szkoleniowe (etapy);
• wysłuchanie propozycji dot. czynności podczas
zajęć i wykorzystania przemarszu;
• wspólne ustalenie rejonu zajęcia (ćwiczenia);
• wspólne ustalenie sposobu przeprowadzenia
kaŜdego zagadnienia i kolejności, jak w zajęciu;
• pokazanie moŜliwości wykorzystania obiektów
bazy szkoleniowej oraz sposobu pozorowania
pola walki i działań przeciwnika;
• podanie limitów środków materiałowych
niezbędnych do przerobienia poszczególnych
zagadnień zajęcia;
• omówienie warunków bezpieczeństwa.
CZĘŚĆ KOŃCOWA
prowadzenia zajęcia;
planu-konspektu. 60
 Załącznik Nr 12

FORMY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ REALIZOWANE

NA POSZCZEGÓLNYCH SZCZEBLACH DOWODZENIA W SZ RP W UJĘCIU SZKOLĄCY-SZKOLONY
SZEF, DOWÓDCA (RÓWNORZĘDNY)
ZADANIE Dowódcy
Lp. Dowódcy Dowódcy Dowódcy Dowódcy
Dowódcy RSZ związków Dowódcy
Szef SG WP oddziałów batalionów kompanii plutonów
(równorzędni) taktycznych druŜyn
(równorzędni) (równorzędni) (równorzędni)
(równorzędni)

Konferencja Narada Kurs

szkoleniowo-metodyczna szkoleniowo-metodyczna instruktorsko-metodyczny
Przygotowanie dowódców Kurs
do kierowania działalnością Narada instruktorsko-metodyczny
szkoleniowo-metodyczna Kurs
szkoleniowo-metodyczny Kurs
szkoleniowo – metodyczną instruktorsko-metodyczny
Opracowanie materiałów
(roli kierowników ćwiczeń, Zajęcia instruktorsko-metodyczne
szkoleniowo-metodycznych Kurs
kierowników zajęć, Narada szkoleniowo-metodyczny
szkoleniowo-metodyczna
instruktorów). Kurs
Metodyczne instruktorsko-metodyczny
zajęcia grupowe
1.
Metodyczne
Kurs zajęcia grupowe
szkoleniowo-metodyczny
Metodyczne
Ćwiczenie zajęcia grupowe
Przygotowanie organów instruktaŜowo-metodyczne
Metodyczne
dowodzenia do prowadzenia Ćwiczenie

metodyczno-szkoleniowej
zajęcia grupowe
instruktaŜowo-metodyczne
ćwiczeń. Metodyczne
Ćwiczenie
Opracowanie materiałów zajęcia grupowe
instruktaŜowo-metodyczne
szkoleniowo-metodycznych

Przygotowanie do prowadzenia działalności

Metodyczne zajęcia pokazowe

65
61
56
 62

66
Załącznik 13

ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

NA POSZCZEGÓLNYCH SZCZEBLACH DOWODZENIA W SZ RP
Lp SZEF, DOWÓDCA (RÓWNORZĘDNY
1. Zadania SG WP RSZ ZT Brygada Batalion Kompania Pluton DruŜyna
(oddział)
2. Przygotowanie bezpośrednio
podległych dowódców do
dowodzenia w czasie
prowadzenia działań bojowych.
3. Wyszkolenie bojowe
dowodzonego związku
taktycznego, oddziału,
pododdziału,
4. Wyszkolenie i zgranie
podległego dowództwa
(sztabu).
5. Zgranie systemu walki
dowodzonego ZT, oddziału,
pododdziału.
6. Przygotowanie bezpośrednio
podległych dowódców do
kierowania działalnością
szkoleniowo-metodyczną.

7. Ocena stanu wyszkolenia

podległych ZT, oddziałów,
pododdziałów oraz osób
funkcyjnych.
Legenda:
- realizacja przedsięwzięć siłami i środkami przełoŜonego na korzyść podwładnego (np. kursy instruktorsko
metodyczne).
62
 Załącznik Nr 14

……………………., dnia ..................

(Miejscowość) (data)

ZATWIERDZAM

.....................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

PLAN – KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z …………………………………………………

(nazwa przedmiotu)
z …………………………. w dniu .........................
(nazwa pododdziału) (data)

I. TEMAT : ……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
………………………………………………………………………… ..
(treść tematu)
∗
II. CELE ZAJĘĆ :
− Zapoznać
………………………………………………………………………………
− Uczyć:
………………………………………………………………………………
− Doskonalić:
………………………………………………………………………………
− Zgrywać:
………………………………………………………………………………
− Sprawdzić:
………………………………………………………………………………
∗ cele zajęć dobrać w zaleŜności od cyklu szkolenia

III. FORMA: ……………………………………

IV. CZAS: ……………………………………

V. MIEJSCE: ……………………………………

VI. ZAGADNIENIA:
………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………....
………………………………………………………………………………………
VII. WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE:
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

63
 64

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

VIII. LITERATURA:

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
........................................................................................................................................

IX. ZABEZPIECZEIE MATERIAŁOWO-TECHNICZNE:

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

X. ORGANIZACJA ZAJĘĆ**:
(w formie graficznej)

XI. WARUNKI BEZPIECZEŃSTAWA**:

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

XII. INNE (DODATKOWE):

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

XIII. WPROWADZENIE W SYTUACJĘ TAKTYCZNĄ*:

(według potrzeb)
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

∗ nie występują w niektórych formach zajęć

72
 PRZEBIEG ZAJĘĆ:
CZĘŚĆ WSTĘPNA (... min)
Rozpoczęcie zajęć

CZĘŚĆ GŁÓWNA (... min)

Wariant tabelaryczny (struktura tabeli dobierana wg potrzeb)

CZYNNOŚCI
ZAGADNIENIA ĆWICZĄCYCH
Lp.
I CZAS KIEROWNIKA
DOWÓDCÓW SZKOLONYCH
1.
2.

CZYNNOŚCI
ZAGADNIENIA SYTUACJA
Lp.
I CZAS TAKTYCZNA** KIEROWNIKA ĆWICZĄCYCH

1.
2.

* W wariancie do szkolenia z Taktyki, do innych zajęć wg. potrzeb.

Wariant opisowy:

ZAGADNIENIE 1 (... min)

…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
(treść zagadnienia)

…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
(opis zagadnienia)

65
 66

CZĘŚĆ KOŃCOWA (... min)

Zakończenie zajęć

ZAŁACZNIKI:
1. ............................................................
2. ............................................................
3. ............................................................

OPRACOWAŁ

.....................................
( nazwa stanowiska słuŜbowego)

.........................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

72
 Załącznik 15

……………………., dnia ..................

(Miejscowość) (data)

ZATWIERDZAM
.....................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego)
....................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

PLAN PRACY
INSTRUKTORA NA PUNKCIE NAUCZANIA

I. ZAGADNIENIE:
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
……………………… …………………………………………………………….
(treść zagadnienia)

II. CEL:
(podać jeden cel)
− zapoznać:
− uczyć:
− doskonalić:
− zgrywać:
− sprawdzić:

III. CZAS: ……………………………………

IV. MIEJSCE: ……………………………………

V. LITERATURA:

………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
……………………

67
 68

VI. ZABEZPIECZEIE MATERIAŁOWO-TECHNICZNE:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

VII. WARUNKI BEZPIECZEŃSTAWA:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

PRZEBIEG ZAJĘĆ∗:

Lp. CZYNNOŚCI INSTRUKTORA CZYNNOŚCI SZKOLONYCH

∗ czynności instruktora mogą być przedstawione w formie opisowej (tabela) lub graficznej (schemat
postępowania)

OPRACOWAŁ

.........................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

72
 Załącznik Nr 14

……………………., dnia ..................

(Miejscowość) (data)

ZATWIERDZAM

.....................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego)
..........................................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

PLAN – KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z …………………………………………………

(nazwa przedmiotu)
z …………………………. w dniu .........................
(nazwa pododdziału) (data)

I. TEMAT : ……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………
………………………………………………………………………… ..
(treść tematu)
∗
II. CELE ZAJĘĆ :
− Zapoznać
………………………………………………………………………………
− Uczyć:
………………………………………………………………………………
− Doskonalić:
………………………………………………………………………………
− Zgrywać:
………………………………………………………………………………
− Sprawdzić:
………………………………………………………………………………
∗ cele zajęć dobrać w zaleŜności od cyklu szkolenia

III. FORMA: ……………………………………

IV. CZAS: ……………………………………

V. MIEJSCE: ……………………………………

VI. ZAGADNIENIA:
………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………....
………………………………………………………………………………………
VII. WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE:
…………………………………………………………………………………………

67
 …………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

VIII. LITERATURA:

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
........................................................................................................................................

IX. ZABEZPIECZEIE MATERIAŁOWO-TECHNICZNE:

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

X. ORGANIZACJA ZAJĘĆ**:
(w formie graficznej)

XI. WARUNKI BEZPIECZEŃSTAWA**:

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

XII. INNE (DODATKOWE):

…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

XIII. WPROWADZENIE W SYTUACJĘ TAKTYCZNĄ*:

(według potrzeb)
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

∗ nie występują w niektórych formach zajęć

68
 PRZEBIEG ZAJĘĆ:
CZĘŚĆ WSTĘPNA (... min)
Rozpoczęcie zajęć

CZĘŚĆ GŁÓWNA (... min)

Wariant tabelaryczny (struktura tabeli dobierana wg potrzeb)

CZYNNOŚCI
ZAGADNIENIA ĆWICZĄCYCH
Lp.
I CZAS KIEROWNIKA
DOWÓDCÓW SZKOLONYCH
1.
2.

CZYNNOŚCI
ZAGADNIENIA SYTUACJA
Lp.
I CZAS TAKTYCZNA** KIEROWNIKA ĆWICZĄCYCH

1.
2.

* W wariancie do szkolenia z Taktyki, do innych zajęć wg. potrzeb.

Wariant opisowy:

ZAGADNIENIE 1 (... min)

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
……
(treść zagadnienia)

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

69
………………………………………………………………………………………………
…………
(opis zagadnienia)

CZĘŚĆ KOŃCOWA (... min)

Zakończenie zajęć

ZAŁACZNIKI:
1. ............................................................
2. ............................................................
3. ............................................................

OPRACOWAŁ

.....................................
( nazwa stanowiska słuŜbowego)

.........................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

70
 Załącznik 15

……………………., dnia ..................

(Miejscowość) (data)

ZATWIERDZAM
.....................................
(pełna nazwa stanowiska słuŜbowego)
....................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

PLAN PRACY
INSTRUKTORA NA PUNKCIE NAUCZANIA

I. ZAGADNIENIE:
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
…………………………… …………………………………………………………….
(treść zagadnienia)

II. CEL:
(podać jeden cel)
− zapoznać:
− uczyć:
− doskonalić:
− zgrywać:
− sprawdzić:

III. CZAS: ……………………………………

IV. MIEJSCE: ……………………………………

V. LITERATURA:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………

71
VI. ZABEZPIECZEIE MATERIAŁOWO-TECHNICZNE:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

VII. WARUNKI BEZPIECZEŃSTAWA:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

PRZEBIEG ZAJĘĆ∗:

Lp. CZYNNOŚCI INSTRUKTORA CZYNNOŚCI SZKOLONYCH

∗ czynności instruktora mogą być przedstawione w formie opisowej (tabela) lub graficznej (schemat
postępowania)

OPRACOWAŁ

.........................................
(stopień, imię i nazwisko, podpis)

72