పతంజలి

వికీపీడియా నుండి

పతంజలి యోగ శాస్త్రం యోగ సూత్రా లను మానవాళికి అందించిన ఒక గొప్ప యోగి. మనసు, స్పృహ, చైతన్యం మొదలైన వాటిని గురించి
ముఖ్యమైన సమాచారాన్ని ఇందులో తెలిపాడు. అంతేకాక పాణిని రచించిన అష్టా ధ్యాయికి భాష్యాలు కూడా రచించాడు.కానీ చాలామంది
పండితులు ఈ రెండు గ్రంథాలు ఒకరు రాసినవి కాకపోవచ్చునని భావిస్తు న్నారు. పతంజలి [1][2][3] "యోగ సూత్రా లు" గ్రంథంతో బాటు
పాణిని చే రచింపబడ్డ అష్టా ద్యాయికి కూడా భాష్యం రాసాడు. ఈ మధ్య కాలంలో యోగ బాగా ప్రచారంలోకి వచ్చింది. ముఖ్యంగా పశ్చిమ
ప్రపంచం భారతదేశంలో పుట్టిన యోగ సిద్దాంతాన్ని (ముఖ్యంగా రాజ యోగ) రాజయోగం బహుళ ప్రచారంలోకి వచ్చింది. తెలుగు రచయిత్రి,
కథకురాలు, సాహిత్య విమర్శకురాలు, తెలుగు ఉపాధ్యాయులు అయిన నిడదవోలు మాలతి గారు ఈ మధ్య కాలంలో పతంజలి యోగ
సూత్రములను తెలుగులోకి అను వాదము చేసారు.

విషయాలు
చరిత్ర
రచనలు
పతంజలిని ఆదిశేషుడి అంశగా
యోగ సూత్రా లు
భావిస్తా రు.పతంజలి విగ్రహం
మహాభాష్యం హరిద్వార్
స్ఫోటా
వ్యాకరణ లక్ష్యంతో భౌతికశాస్త్రం
పతంజలితంత్ర

యోగ సూత్రములు
సమాధి పాదము
సాధన పాదము
విభూతి పాదము
కైవల్య పాదము

పతంజలి యోగ సూత్రములు(అష్టాంగ యోగము)

యివి కూడా చూడండి
సూచికలు
యితర లింకులు
బయటి లింకులు
అచ్చు పుస్తకాలు

చరిత్ర
క్రీ.పూ 200 సంవత్సరాల ప్రాంతానికి చెందినవాడుగా పతంజలిని ఆధునిక పాశ్చాత్య చరిత్రకారులు భావిస్తు న్నప్పటికీ, మన భారతీయ పంచాంగాల లెక్కల ప్రకారం పతంజలి
శ్రీకృష్ణు డు జీవించిన కాలానికి కొద్దిగా అటుయిటుగా జీవించినవాడు. అంటే దాదాపు యిప్పటికి 5000 సంవత్సరాలకు పైమాటే! భారతీయ శాస్త్రవేత్తలందరూ పాశ్చాత్య
చరిత్రకారుల లెక్కలకన్నా ఎంతో పూర్వీకులన్నది కాదనలేని సత్యం.

రచనలు
యోగ సూత్రా లు, మహాభాష్యం రెండు రచనలు ఒకే రచయిత రచించినవేనా అనేది చాలా చర్చనీయాంశమైంది. భోజదేవ రాజమార్తండలో
గ్రంథంలో రెండు రచనలు ఒకరివేనని (10 వ శతాబ్దం) వ్యాఖ్యానించబడింది.[4] అలాగే అనేక తరువాతి గ్రంథాలలో ఈ ఇద్దరి రచయిత
హక్కు మొదట ఆపాదించబడింది. గ్రంథాల విషయానికొస్తే, యోగసూత్రం iii.44 ఒక సూత్రా న్ని పతంజలి పేరును ఉదహరిస్తుంది. కాని ఈ
పంక్తి మహాభాష్యంలోనిది కాదు. ఈ 10 వ శతాబ్ద పు పురాణం ఒకే రచయిత అన్నది సందేహాస్పదంగా ఉంది. యోగసత్రా లు,
మహాభాష్యాల సాహిత్య శైలుల విషయాలు పూర్తిగా భిన్నంగా ఉంటాయి. పతంజలికి ఆపాదించబడిన ఔషధం రచన మినహాయింపు.
(తరువాత) సంస్కృత రచయితల బహుళ రచనల ఇతర సందర్భాల మాదిరిగా కాకుండా, గ్రంథాల మధ్య క్రా స్-రిఫరెన్సులు లేకపోవడం,
ఒకదానికొకటి పరస్పర అవగాహన లేకపోవడం సందేహానికి మూలాలు. అలాగే యోగ సూత్రా లలోని కొన్ని అంశాలు సా.శ. 4 వ శతాబ్దం
నాటివి కావచ్చు, [3] అయితే ఇటువంటి మార్పులు భిన్నమైన రచనల వల్ల కావచ్చు లేదా తరువాత చేర్పుల వల్ల మౌఖిక సంప్రదాయంలో హరిద్వారులోని " పతంజలి యోగపీఠం
మార్పులు సంభవించి ఉండవచ్చు. చాలా మంది పరిశోధకులు ఒకే రచయిత అని అర్ధం స్పురించకుండా రెండు రచనలు "పతంజలి " లోని ఆధునిక పతంజలి చిత్రం
రచన" అని పేర్కొంటారు.

మహాభాష్యం యోగా సూత్రా లతో పాటు, బెంగాలీ పండితుడు కాక్రా పిదత్తా రచన 11 వ శతాబ్ద పు చారకా వ్యాఖ్యానం, 16 వ శతాబ్ద పు పతంజలికారిట పతంజలికి
ఆపాదించబడింది. చరకప్రతిసంస్కృత (ఇప్పుడు పోగొట్టు కున్నది) అని పిలువబడే ఒక వైద్య గ్రంథం స్పష్టంగా చరక గ్రంథం (ఇది స్పష్టంగా ప్రతిసంస్కృత) పునఃరచన అని
విశ్వసించబడుతుంది. చరకసంహిత (చరకుడు రచించినది) అని పిలువబడే వైద్య గ్రంథంలో యోగా మీద ఒక చిన్న గ్రంథం ఉన్నప్పటికీ, శరీరస్థా న అని పిలువబడే అధ్యాయం
చివరలో ఇది యోగా సూత్రా లతో ఎక్కువ పోలికను కలిగి ఉండకపోవడం గమనార్హం.

యోగ సూత్రా లు
పతంజలి యోగ సూత్రా లు యోగా 196 భారతీయ సూత్రా లు (సూక్ష్మరూపాలు) ఉంటాయి. ఇది మధ్యయుగ యుగంలో అత్యంత అనువదించబడిన పురాతన భారతీయ గ్రంథం.
ఇది సుమారు నలభై భారతీయ భాషలలోకి, రెండు భారతీయేతర భాషలకు అనువదించబడింది: ఓల్డు జావానీసు, అరబికు.[5] ఈ గ్రంథరచన 12 నుండి 19 వ శతాబ్దం వరకు
దాదాపు 700 సంవత్సరాలు మరుగున పడింది. స్వామి వివేకానంద, ఇతరుల కృషి కారణంగా 19 వ శతాబ్దం చివరిలో తిరిగి వెలుగులోకి వచ్చింది. ఇది 20 వ శతాబ్దంలో
పునరాగమన క్లా సికుగా మళ్లీ ప్రా ముఖ్యతను సంతరించుకుంది.[6] 20 వ శతాబ్దా నికి ముందు భారతీయ యోగాను భగవద్గీ త, యోగవాసిష్ఠం, యోగ యజ్ఞవల్క్య వంటి ఇతర
యోగా గ్రంథాలు ఆధిపత్యం వహించాయని చరిత్ర సూచిస్తుంది.[7] పతంజలి సూత్రీకరణలను యోగ సూత్రా లను హిందూ మతం శాస్త్రీయ యోగా తత్వశాస్త్రం పునాదులలో
ఒకటిగా పరిశోధకులు భావిస్తా రు.[8][9]

మహాభాష్యం

పణిని అష్టా ధ్యాయిని ఆధ్యాయం మీద పతంజలి మహాభాష్యం ("గొప్ప వ్యాఖ్యానం") కాత్యాయన గ్రంథం " వర్తీకతో" పాణిని గురించిన ఒక ప్రా రంభ ప్రదర్శనగా ఉంది. పతంజలి
పతంజలి శబ్ద ప్రమాణ పదాలు, అర్థా లు ఒకదానితో ఒకటి ఎలా సంబంధం కలిగి ఉన్నాయనే దానితో సంబంధం కలిగి ఉంది. పదాల స్పష్టమైన విలువ పదాలలోనే అంతర్లీనంగా
ఉందని, బాహ్యంగా ఉద్భవించలేదని పేర్కొంది.[10] పద-అర్ధ అనుబంధం సహజమైనది. పద-అర్ధ సంబంధం (చిహ్నం) లోని ఈ సమస్యలు సంస్కృత భాషా సంప్రదాయంలో,
మీమాంస, న్యాయ, బౌద్ధ పాఠశాలల పదిహేను శతాబ్దా లలో జరిగిన చర్చలలో అంశంగా ఉంటాయి.

స్ఫోటా

పతంజలి స్పోటా ప్రా రంభ భావనను కూడా నిర్వచించాడు. దీనిని భార్తృహరి వంటి తరువాత సంస్కృత భాషా శాస్త్రవేత్తలు గణనీయంగా వివరిస్తా రు. పతంజలిలో ఒక స్పొటా
(స్ఫుట నుండి, స్పర్టు / పేలుడు నుండి) ప్రసంగం మార్పులేని నాణ్యత కలిగిన వచనం. ధ్వనించే మూలకం (ధ్వని, వినగల భాగం) దీర్ఘంగానూ, హస్వంగానూ ఉంటుంది. కానీ
వ్యక్తిగత శబ్ధీ కరణ తేడాల వల్ల స్ఫోటా ప్రభావితం కాదు. అందువల్ల శబ్ధం (వర్నా) కె.పి. (ఆa వంటి ఒకే అక్షరం) అనే సంగ్రహణ, వాస్తవ ఉచ్చారణలో ఉత్పత్తి చేయబడిన
వైవిధ్యాలకు భిన్నంగా ఉంటుంది.[10] ఈ భావన ఆధునిక ఫోనికు భావనతో ముడిపడి ఉంది. ఇది అర్థపరంగా విభిన్న శబ్దా లను నిర్వచించే కనీస వ్యత్యాసం. అందువల్ల ఫోన్‌మే
అనేది శబ్దా ల శ్రేణికి సంగ్రహణ. ఏదేమైనా, తరువాతి రచనలలో, ముఖ్యంగా భర్తృహరి (క్రీ.పూ 6 వ శతాబ్దం) లో స్పోటా భావన మరింత మానసిక స్థితిగా మారుతుంది.

పతంజలి రచనలు పదనిర్మాణ శాస్త్రం (ప్రా క్రియా) కొన్ని సూత్రా లను కూడా వివరించాయి. పణిని సూక్ష్మరూపంలో వివరించే సందర్భంలో ఆయన కాత్యాయన వ్యాఖ్యానాన్ని కూడా
చర్చిస్తా డు. వీటిలో నిత్యసత్యాల సూత్ర-లాంటివి; తరువాతి సంప్రదాయంలో ఇవి పతంజలి చర్చలో పొందుపరచబడినవిగా ప్రచారం చేయబడ్డా యి. సాధారణంగా ఆయన అనేక
పణిని స్థితులను సమర్థిస్తా డు. వీటిని కాత్యాయనంలో కొంత భిన్నంగా వివరించారు.

వ్యాకరణ లక్ష్యంతో భౌతికశాస్త్రం

అపశబ్ధా ల నుండి సరైన రూపాలు, అర్ధా లను (శబ్దా నుశాసనా) వేరుచేసే అష్ట్యధ్యాయలోని పణిని లక్ష్యాలకు భిన్నంగా పతంజలి లక్ష్యాలు మరింత భౌతికాధ్యయనం ఉన్నాయి.
వీటిలో గ్రంథాల సరైన పారాయణాలు (అగమ), గ్రంథాల స్వచ్ఛతను (రక్ష) నిర్వహించడం అస్పష్టతను (అసమదేహ) స్పష్టం చేయడం, తేలికైన అభ్యాస యంత్రాంగాన్ని
(లఘురూపంలో) అందించే బోధనా లక్ష్యం కూడా ఉన్నాయి.[10] ఈ బలమైన భౌతికాధ్యయనం యోగా సూత్రా లు, మహాభాష్యం మధ్య ఏకీకృత ఇతివృత్తా లలో ఒకటిగా
సూచించబడింది. అయినప్పటికీ వాస్తవ సంస్కృతం వాడకాన్ని నిశితంగా పరిశీలించినప్పుడు భాష లేదా పరిభాషలో ఏ విధమైన పోలికలు కనిపించలేదు

మహాభాష్యం వచనాన్ని మొదట 19 వ శతాబ్ద పు ఓరియంటలిస్టు " ఫ్రాంజు కీల్హో ర్ను " విమర్శనాత్మకంగా సవరించాడు. ఆయన కాత్యాయనుడి భావాలను వేరు చేసేలా పతంజలి
భాషా ప్రమాణాలను కూడా అభివృద్ధి చేశాడు. తదనంతరం అనేక ఇతర సంచికలు వచ్చాయి. 1968 ఎస్.డి జోషి, జె.హెచ్.ఎఫ్. రూడ్బెర్గెను చేసిన రచనలు, అనువాదాలు
తరచుగా నిశ్చయభావాలుగా పరిగణించబడుతుంది. విచారకరంగా తరువాతి పని అసంపూర్ణంగా ఉంది.

పతంజలి కూడా లైట్ టచ్ తో రాస్తుంది. ఉదాహరణకు, సనాతన బ్రా హ్మణ (అస్టికా) సమూహాల మధ్య విభేదాలపై ఆయన చేసిన వ్యాఖ్య, హెటెరోడాక్స్, ఎన్ ఆస్టికా గ్రూ పులు
(బౌద్ధమతం, జైన మతం, నాస్తికులు) మత సంఘర్షణకు నేటికీ సంబంధితంగా కనిపిస్తు న్నాయి: ఈ సమూహాల మధ్య శత్రు త్వం ఒక ముంగిస, పాము మధ్య శతృత్వంలా
ఉంటుంది.[11] ఆయన సమకాలీన సంఘటనల మీద ఇటీవలి గ్రీకు చొరబాటు మీద వ్యాఖ్యానించాడు. ఉపఖండంలోని వాయవ్య ప్రాంతాలలో నివసించిన అనేక తెగల మీద
కూడా వ్యాఖ్యానించాడు.

పతంజలితంత్ర

పతంజలి అని పిలువబడే వైద్య గ్రంథం రచయిత పతంజలి. దీనిని పతంజలి లేదా పతంజలతంత్రా అని కూడా పిలుస్తా రు.[12][13] ఈ వచనం అనేక యోగ, ఆరోగ్య సంబంధిత
భారతీయ గ్రంథాలలో ఉటంకించబడింది. పతంజలిని అనేక సంస్కృత గ్రంథాలలో యోగరత్నకర, యోగరత్నాసముక్కాయ, పదార్థవిజ్ఞా న, చక్రదత్త భాష్య అని పిలుస్తా రు.[12]
పతంజలి చేసిన ఈ ఉల్లేఖనాలలో కొన్ని ప్రత్యేకమైనవి. కాని మరికొన్ని చరక సంహిత, సుశ్రు త సంహిత వంటి ప్రధాన హిందూ వైద్య గ్రంథాలలో కూడా కనిపిస్తా యి.[12]

పతంజలి అనే నాల్గ వ పండితుడు కూడా ఉన్నాడు. ఆయన సా.శ. 8 వ శతాబ్దంలో నివసించిన చారక సంహిత మీద వ్యాఖ్యానం వ్రా సాడు. ఈ వచనాన్ని కారకవర్తిక అని
పిలుస్తా రు.[14] పతంజలి అనే ఇద్దరు వైద్య పండితులు (బహుశా ఒకే వ్యక్తి కావచ్చు) కాని సాధారణంగా సంస్కృత వ్యాకరణ మహాభాష్యం రాసిన పతంజలి కంటే పూర్తిగా
భిన్నమైన వ్యక్తిగా అంగీకరించారు. [14]

యోగ సూత్రములు
పతంజలి రచించిన యోగ సూత్రములలో మొత్తం 195 సూత్రములున్నాయి; నాలుగు పాదములుగా విభజింపబడినవి.అవి క్రమముగ:సమాధి, సాధన, విభూతి, కైవల్య
పాదములు.కొందరి అభిప్రా యము ప్రకారము మొదటి మూడు మాత్రము పతంజలి విరచితములు మిగిలినది తరువాత చేర్పబడినదట.కాని ప్రా చీనులు దీనికి ఎక్కడ
ఏకీభవించినటులు కనబడదు.

ప్రథమ పాదమున యోగము యొక్క ఉద్దేశము, లక్షణము, వృత్తు ల లక్షణము, యోగోపాయములు, యోగ భేదములను వర్ణింపబడింది. రెండవ పాదమున క్రియా యోగము,
క్లేశములు, కర్మవిపాకము, దాని దుఃఖస్వరూపము, చతుర్య్వూహములు వర్ణిపబడినవి. తృతీయ పాదమున, అంతరంగ-అంగములు, పరిణామములు, సంయమభేదములు,
విభూతి, వివేక జ్ఞా నములు ప్రస్తా వింపబడినవి. నాల్గ వ పాదమున ముక్తి యోగ్యమగు చిత్తము, పరలోకసిద్ధి, బాహ్యార్ధసిద్ధి, ఆత్మసిద్ధి, ధర్మమేఘ సమాధి, జీవన్ముక్తి,
విదేహకైవల్యము ప్రసంగింపబడినవి.

సమాధి పాదము

సాధకుడు తన గృహస్థ, సామాజిక ధర్మాలు నిర్వర్తించుకున్నతరువాత సమాధి పొందడానికి యోగ్యుడైన గురువును ఎంచుకుని, ఆ గురువు శిక్షణలో యోగవిద్య ప్రా రంభిస్తా డు.
పతంజలి మహర్షి “ఇప్పుడు యోగాభ్యాసం గురించి” తెలుసుకో అంటూ ప్రా రంభిస్తా రు.

మానవప్రవృత్తి లో చిత్తవృత్తు లు ఒక భాగం. పతంజలి ఐదు చిత్తవృత్తు లను గుర్తించి వాటిని యోగసాధనకి అనుగుణంగా ఏ విధంగా మలుచుకోవలసి ఉందో వివరించేరు. మూడవ
సూత్రంలో చెప్పిన “చిత్తవృత్తి నిరోధః” అంటే చిత్తవృత్తు లను ఆపడం కానీ అణిచి పెట్టడం కానీ కాదని పండితులు వ్యాఖ్యానించేరు. మిగతా మూడు పాదాలలో ఆ చిత్తవృత్తు లను
యోగసాధనకి అనుకూలంగా మలుచుకునేవిధానం వివరణ చూస్తే ఆ వ్యాఖ్యానం సమంజసమే అనిపిస్తుంది.

అనూచానంగా ప్రసిద్ధమైన జ్ఞా నాన్ని గ్రహించడం, స్వయంగా వితర్కించుకుని సత్యాసత్యాలను గమనించడంతో సాధన మొదలవుతుంది. ప్రా పంచికవిషయాలలో వైముఖ్యం
ప్రయత్నంవల్ల సాధ్యం కాగలదు. సాధనలో వేగిరపాటు తగదు. అవిరళంగా పటుతర నిష్ఠ తో బహుకాలం సాగించవలసి ఉంటుంది.
సాధన కొనసాగించడానికి వ్యాధి, అలసత, అస్థిమితంవంటి అవరోధాలు కలుగుతాయి. అవి దుఃఖం, ఆందోళన, వణుకువంటి బాహ్యరూపాలలో గోచరిస్తా యి. మైత్రీ, కరుణ,
సాధుత్వం, ఉపేక్షవంటి సుగుణాలను పెంపొందించుకోడంద్వారా పై అవరోధాలను అధిగమించి యోగసాధనకి అవుసరమైన ప్రశాంతత పొందవచ్చు.

చిత్తస్థైర్యం సాధించడానికి కొన్ని పద్ధతులు సూచించేరు పతంజలి. ఉచ్ఛ్వాసనిశ్వాసాలు క్రమబద్ధం చేయడం (ప్రా ణాయామం), ముక్కు, చెవివంటి ఇంద్రియప్రవృత్తు లమీద
తదేకదృష్టితో ధ్యానించడంద్వారా కూడా ప్రశాంతత చేకూరుతుంది. ఈ ప్రయత్నాలన్నిటిలోనూ అంతర్గతభావం ఇతరవిషయాలనుండి చిత్తమును యోగంవైపు మళ్ళించడం,
యోగంమీద దృష్టిని సుస్థిరంగా నిలపడం.

వైరాగ్యం అంటే భౌతికవిషయాలలో ఆసక్తిని నిరోధించడం. వ్యక్తి తాను ఏ విషయాలలో అనురక్తు డో గుర్తించి ఆ అనురక్తిని నిర్మూలించడమే వైరాగ్యం. అభ్యాసంతో ఈ వైరాగ్యం
సాధించాలి అంటారు పతంజలి మహర్షి.

సాధకుడు దృశ్యమానప్రపంచంలో తన అనుభవాలతో మమైక్యం కావడం క్లేశములకు హేతువు. ఆ భావాన్ని ఉపసంహరించుకోవాలి. వస్తు వు, శబ్ద ము, అర్థము ఒకటే కావని
గుర్తించి, వీటికి అతీతుడయిన పరమపురుషునియందు చిత్తమును నిలపడంకోసం సాధన చేయాలి.

ఇలా సాధన చేస్తే సాధకుడికి పిపీలికాది బ్రహ్మపర్యంతం సమస్తమూ స్వాధీనమవుతాయి. నిర్మలచిత్తము భగవంతునియందు సుస్థిరముగా నిలిపితే, స్వచ్ఛమైన మణివలె ఆ
భగవంతుని ప్రతిఫలింపగల శక్తిని పొందుతుంది.

పూర్వజన్మలలో చేసిన సాధన స్మృతులుగా (వాసనలు) తరువాతి జన్మలలో కొనసాగుతాయి. ఆ పూర్వవాసనలు, సాధనలో ఏకాగ్రత, దృఢత – ఇవి ఎంత బలంగా ఉంటే అంత
త్వరగా సమాధిస్థితిని చేరుకోగలడు.

తర్కం, నిశితపరిశీలన, పరంపరానుగతంగా పొందిన జ్ఞా నం సమాధికి మార్గా లు. సాధనకి అనేక మార్గా లు ఉన్నాయి. ఏ పద్ధతిని సాధకుడు ఎంచుకున్నా, శ్రద్ధతో తదేకథ్యానంతో
చేస్తే శారీరకంగానూ, మానసికంగానూ దృఢత్వం కలుగుతుంది. ఈవిధంగా చేసిన సాధనమూలంగా సమాధిస్థితిలో ఒక స్థా యికి చేరుతాడు. అది సబీజసమాధి. ఆ బీజాన్ని కూడా
తొలగించుకోడానికి సాధన కొనసాగించాలి.

సమాధి అంటే పరమపురుషునిలో ఐక్యము కావడం. ఆ పరమపురుషుడు కాలానికి అతీతుడు. గురువులందరికీ గురువు. ఆ పరమపురుషుని చిహ్నం ఓంకారం. ఓంకారము
జపించడం సమాధికి మార్గం.

సాధనద్వారా సాధకుడికి సమస్త వస్తు వులూ స్వాధీనమవుతాయి. సమాపత్తి సాధిస్తా డు. సమాపత్తి అంటే వస్తు వు, శబ్ద ము (వస్తు వుకి మానవుడు ఇచ్చుకున్న పేరు), అర్థము –
ఈ మూడింటిని గూర్చిన అవగాహన పొందినప్పటి స్థితి.

ఇది పరమపురుషునిగురించిన అవగాహనలో తార్కికమైన వివరణ. ఆ తార్కికవివరణ, అవగాహనస్థితిని అధిగమించడానికి సాధన కొనసాగించాలి. తాను సమాధి పొందేను
అన్న స్పృహ కూడా నశించినతరువాత పొందిన సమాధిస్థితిని నిర్బీజసమాధి అంటారు.

ఇంతవరకూ చెప్పినది సాధనకి వివరణలో పూర్వభాగం. ఉత్తరభాగంలో సాధన ఆచరణలో ఎలా ఉంటుందో వివరించేరు.

సాధన పాదము

ఇది మూడు భాగాలుగా సాగుతుంది. అవి తపస్సు, స్వాధ్యాయము, ఈశ్వరునియందు మనసును సంపూర్ణంగా నిలపడం. అష్టాంగాలుగా చెప్పుకుంటున్న ఈ క్రియావిశేషాలలో
మొదటి రెండూ యమ నియమాలు. ఇవి మళ్ళీ ఐదు ఉప భాగాలుగా వర్ణించేరు. యమంలో వివరించిన సత్యపాలన, అహింస, చోరగుణం నిరసించడం, పరులసొమ్ము స్వీకరించ
నిరాకరించడం వంటివి నిత్యవ్యవహారంలో కూడా చూస్తాం. అలాగే నియమంలో క్రమశిక్షణ యొక్క ప్రా ధాన్యత కనిపిస్తుంది. రాగద్వేషాలు, అహమిక, అభినివేశాలకి అవిద్య
మూలకారణం. నిరంతర యోగసాధనతో ఈ నాలుగు క్లేశములను జయించవచ్చు.

ప్రజ్ఞా వంతులు సైతం రాగద్వేషాలకీ, అహంభావానికీ అతీతులు కారు. క్లేశాలకు మూలకారణాలు తెలుసుకొని, వాటిప్రభావంనుండి తప్పుకుని సాధన కొనసాగిస్తే సమాధి
పొందగలరు.

ఒక జన్మలో ఆచరించిన కర్మలు మరుజన్మలో రాగద్వేషాలు, అహమిక, అభినివేశాలవంటి క్లేశములకు కారణమవుతాయి. తిరిగి ఆ క్లేశములమూలంగా కర్మలు ఆచరిస్తా రు.
ఆవిధంగా కర్మలూ, క్లేశములు ఒకదానికొకటి కారణమవుతూ మళ్ళీ మళ్ళీ పుట్టడానికి కారణమవుతాయి. అలా పునర్జన్మలకి కారణమయిన క్లేశములను, కర్మలనూ నివర్తించి
సమాధి ధ్యేయంగా సాధన కొనసాగించాలి.

సత్వ తమో రజోగుణాలమూలంగా వివిధ అనుభవాలకు సాధకుడు లోనవుతాడు. వివేకవంతుడు ఆ విషయం గ్రహించి, వాటిని అధిగమించడానికి ప్రయత్నిస్తా డు.

ధారణ, ధ్యానం, సమాధి – అచంచలదీక్షతో కొనసాగించిన సాధకునికి అలౌకికమైన శక్తు లు సిద్ధిస్తా యి. ఎదటివారి చిత్తము గ్రహించడం, ఎదటివారికి అగోచరము కావడం,
నీటిమీద నడవడం వంటివి. అయితే సాధకునికి ఈ శక్తు లే పరమావధి కారాదు. ఆ శక్తు లప్రభావాలకు లోను కాకుండా, వాటిని కూడా నిరోధించి, యోగం కొనసాగిస్తేనే
పరమపురుషునిలో లీనమవడం జరుగుతుంది.

విభూతి పాదము

సాధన, సమాధి పాదాలలో వివరించిన మార్గా లు అనుసరిస్తూ సాధన చేసిన తరువాతి స్థా యి విభూతి స్థా యి. విభూతిపాదంలో సంయమనం అంటే ఏమిటో, అది ఎలా
చెయ్యాలో, తద్వారా సాధకుడు ఏమి సాధించగలడో వివరించడం జరిగింది. సూక్ష్మంగా, ఒక వస్తు వుపై దృష్టి కేంద్రీకరించడం ధారణ. ధారణ నిరవధికంగా కొనసాగించడం ధ్యానం.
ధారణ, ధ్యానంద్వారా మనోలయము (విభూతి) చేయడానికి కృషి చేయాలి. పతంజలి వరుసక్రమంలో ఏ అంశంమీద సంయమం చేస్తే ఏ శక్తి పొందగలడో వివరించేరు. అయితే
అతీంద్రయశక్తు లే (సిద్ధశక్తు లు) సాధకునికి ధ్యేయం కారాదు. సాధకుడు వాటిని కూడా ముక్తికి అవరోధాలుగానే గుర్తించి, నిరోధించి, ముక్తికోసం ధ్యానం కొనసాగించాలి అంటాడు
పతంజలి.

కైవల్య పాదము

ముందు పాదాలలో వివరించిన విధంగా సాధన కొనసాగించి సమాధి స్థితికి చేరేవరకు గల పరిణామస్థితిని వివరించేరు కైవల్యపాదంలో. పాపపుణ్యాలు, కర్మఫలితాలు, క్లేశములు
పూర్వజన్మవాసనలు మరుజన్మలో ఎలా పునరావృత్తమవుతాయి, సాధకుడు వాటినిగురించిన అవగాహన పెంపొందించుకుని, ముక్తిమార్గా న్ని అనుసరించడానికి ఏమి చేయాలి
అన్న విషయం వివరించడంతో ఈ పాదము ముగుస్తుంది.

పతంజలి యోగ సూత్రములు(అష్టాంగ యోగము)

1. యమము : అహింస, సత్యవచనము, బ్రహ్మచర్యము, పాపరహితము, పరుల వస్తు వులను ఆశించకుండుట, ఈ ఐదు వ్రతములు యమము. బ్రహ్మచర్యము, దయ, క్షాంతి
(క్షమ), ధ్యానము, సత్యము, పాపరహిత స్థితి, అహింస, అస్తేయము, మాధుర్యము, దమము ఇవి యమమని మరియొక యోగ శాస్త్ర గ్రంథము చెబుతుంది.
2. నియమము : శౌచం, సంతోషము, తపస్సు, స్వాధ్యాయము, ఈశ్వర ప్రణిధానము నియమములు అనివేదాంత సారం చెబుతుంది.తపము, సంతోషము, అస్తిక్యము,
దానము, దేవతా పూజ, సిద్ధాంతము, శ్రవణము, మనోనిగ్రహము జపము, అగ్నికర్మ (హోమము) ఇవి నియమములని తంత్ర సారము చెబుతున్నది.
3. ఆసనం: ఆసనం అంటె యిప్పుడు భౌతికమైన హలాసనం, గరుడాసనం, శీర్షా సనంవంటి అనేక యోగాసనాలుగా పాశ్చాత్యులు పొరబడ్డా రు. నిజానికి ఈ అవసరాలన్నీ
యమ, నియమ, స్థా యిలోనే సాధకునిచే సాధన చేయిస్తా రు. నిజానికి పతంజలి చెప్పిన "ఆసనం" అంటే మనస్సును ఆత్మతో సంధానం చేసి స్థిరంగా ఉండటం. దీనినే "స్థిర
 సుఖాసనం" అన్నారు. ఆసనం అష్టాంగ యోగం మూడవ అంగము. ఐదు విధములైన కరచరణస్థా నములను నిర్దేశించేది. పద్మాసనం స్వస్తికాఖ్యం భద్రం వజ్రా సనం తదా
వీరాసనమితి ప్రో క్తం క్రమాదాసన పంచకమ్ (భాగవతం 3. 28. 11)
4. ప్రా ణాయామం: శరీర స్పందనలన్నింటినీ క్రమబద్దీకరించడమే ప్రా ణాయామం. ప్రా ణాయామమువలన దేహ దోషాలు, ధారణ వలన చేసిన పాపాలు అపరాధాలు,
ప్రత్యాహారము వలన సంసర్గతా (సాంగత్య) దోషాలు, ధ్యానము వలన అనీశ్వర గుణాలు తొలగుతాయి. ప్రణవం (ఓంకారం) తో ముమ్మారు ప్రా ణాయామం (పూరక కుంభక
రేచకాలతో) చేయాలి.
5. ప్రత్యాహారం : ఇంద్రియ జనితములైన బాహ్య ప్రపంచ శబ్ద ములు దృశ్యముల నుండి దృష్టి నిగ్రహించి అంతరంగముపై చింతించుట ప్రత్యాహారము.
6. ధారణ: ధారణ అంటే బ్రహ్మమును (ఈశ్వరుని అనుకోవచ్చు) హృదయపద్మములో ధరించుట. ఇది మనో స్థితి. •ధ్యానం బ్రహ్మ ఆత్మల గురించిన గురించిన చింత . ఇది
సాధన. (ప్రగతితో కూడిన గతి) .గమ్యం సమాధి. అహంబ్రహ్మ తత్త్వం అనుభవంలోనికివచ్చే స్థితి.
7. ధ్యానము : ధ్యేయ వస్తు వుపై మనసును లగ్నముచేసి, అన్య పదార్థములను గమనించక, నిశ్చలమైన మనసుతో (చిత్తముతో) ధ్యేయ వస్తు వైన ఈశ్వరుని గురించిన చింతలో
ఉండుటయే ధ్యానము. సాధనా పూర్వకముగా పొందిన ద్వైత రహిత స్థితి సమాధి. (జీవుని ఈశ్వరుని వేరుగా భావించుట ద్వైతము, వానిని ఒకే వస్తు వుగా అనుభవైంచుట
అద్వైత సిద్ధి, అదే సమాధి స్థితి.
8. సమాధి : నిత్యమూ శుద్ధమైన బుద్ధితో కూడి, సత్యమైన ఆనందముతో కూడిన తురీయ (మెలకువ, నిద్ర, స్వప్న స్థితులకు అతీతమైన) స్థితిలో ఏకము, అక్షరము
(శాశ్వతము) ఐన నేను ఉన్నాను (అహమస్మి) అనే బ్రహ్మ భావనలో అహంబ్రహ్మాస్మి (నేనే ఆ బ్రహ్మమును) అనే ఎరుక కలిగియుండు అవస్థయే సమాధి.

పై సూత్రా లలో మొదటి నాలుగు విభాగాలు పాశ్చాతులకు యిప్పుడిప్పుడే కొంత అవగాహనకు వచ్చి దీనిపట్ల ఆకర్షితులవుతున్నారు. ఆ తరువాత చెప్పబడే నాలుగు
అధ్యాయాలూ పాశ్చాత్యుల మేధస్సుకు అందనివి. ఆ మాటకొస్తే ఆధునిక భారతీయులలో కూడా చాలా మందికి తెలియనివి.

ఇలా అనేకానేక యోగ రహస్యాలన్నిటినీ పతంజలి తన యోగ సూత్రములలో పొందుపరిచాడు. ఈ గ్రంథములోని విషయాలు నిత్యజీవితంలో ఆచరించి అనుభూతి
చెందవలసినవే గాని కేవలం చదవడం వలన తెలియవచ్చేది తక్కువే అని చెప్పవచ్చు.

భారతీయులకే కాక ప్రపంచ ప్రజలందరికీ ఆధ్యాత్మిక, యోగ విశేషాలను పరిచయం చేసి సాధకులను తయారుచేయగలిగే అమూల్య గ్రంథాన్ని ప్రసాదంగా అందించిన మహర్షి
యోగపుంగవుడు పతంజలి.

యివి కూడా చూడండి

అభ్యాస
భర్తృహరి
ప్రణవ యోగ
క్రియా యోగ
జంగమ ధ్యానము
పతంజలి యోగ పీఠము
స్వామి వేద భారతి
పరమాత్మ
బావ్జీ చతుర్ సింగ్ జీ

సూచికలు
1. Jonardon Ganeri, Artha: Meaning, Oxford University Press 2006, 9. Stuart Sarbacker (2011), Yoga Powers (Editor: Knut A. Jacobsen),
1.2, p. 12 Brill, ISBN 978-9004212145, page 195
2. S. Radhakrishnan, and C.A. Moore, (1957). A Source Book in Indian 10. The word and the world: India's contribution to the study of language
Philosophy. Princeton, New Jersey: Princeton University, ch. XIII, (1990). Bimal Krishna Matilal (https://archive.org/details/wordworldin
Yoga, p.453 diasc0000mati). Oxford. ISBN 978-0-19-562515-8.
3. Gavin A. Flood, 1996 11. Romila Thapar, Interpreting Early India. Oxford University Press,
4. The Yoga Sutras of Patanjali (https://archive.org/details/yogasystem 1992, p.63
ofpata00wooduoft), ed. James Haughton Woods, 1914, p. xv 12. ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; HIML అనే పేరుగల ref లలో
5. White 2014, p. xvi. పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
6. White 2014, p. xvi-xvii. 13. Surendranath Dasgupta (1992). A History of Indian Philosophy (http
7. White 2014, p. xvi-xvii, 20-23. s://books.google.com/books?id=PoaMFmS1_lEC&pg=PA231).
8. Ian Whicher (1998), The Integrity of the Yoga Darsana: A Reprint: Motilal Banarsidass (Original: Cambridge University Press).
Reconsideration of Classical Yoga, State University of New York p. 231. ISBN 978-81-208-0412-8.
Press, ISBN 978-0791438152, page 49 14. ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; meulenbeld143 అనే పేరుగల ref
లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు

యితర లింకులు
Word by word translation of the Yoga-Sutra of Patanjali, together with a comment (http://www.a వికీవ్యాఖ్యలో ఈ విషయానికి సంబంధించిన
shtangayoga.info/philosophy/yoga-sutra-patanjali/)
వ్యాఖ్యలు చూడండి.
పతంజలి
బయటి లింకులు
పతంజలి రచనలు, గూటెన్‌బర్గ్ పథకము (http://www.gutenberg.org/etext/2526)
నిడదవోలు మాలతి -బ్లా గు- తూలిక (https://tethulika.wordpress.com/2015/11/12/%E0%B0%AA%E0%B0%A4%E0%B0%82%E0%B0%9C%E0%B
0%B2%E0%B0%BF-%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B0%B8%E0%B1%82%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E
0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81-%E0%B0%89%E0%B0%AA%E0%B0%B8/)
The Yoga Sutras of Patanjali, the Threads of Union, Translated By Bon Giovanni (http://www.sacred-texts.com/hin/yogasutr.htm).
బ్రహ్మవిద్యా రత్నాకరము. ద్వితీయ సంపుటము. pp. 86-101. (http://www.siddhashramam.org.)
 Enlightened Living (yoga sutra of Patanjali) by Swami Venkateswananda. (http://www.swamivenkatesananda.org/clientuploads/publications_
online/Enlightened_Living_by_Swami_Venkatesananda.pdf)

అచ్చు పుస్తకాలు
Four Chapters of Freedom. Commentary on Yoga Sutra of Patanjali, by Swami Satyananda Saraswati. 3 Ed. Bihar: Bihar School of Yoga,
1989.

పతంజలి యోగసూత్రములు. Hyderabad: Sri Krishananda Matham. n.d.

The Yoga Aphorisms of Patanjali. Translated with a new commentary by Swami Prabhavananda and Christopher Isherwood. Madras, Sri
Ramakrishna Matt, 1953

v · t · e (https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%B0%AE%E0%B1%82%E0%B0%B8:%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%A4%E0%B1%80%

విషయాలు నాస్తికత్వం · పదార్థం అంతా పరమాణువులతో కూడి ఉన్నదనే సిద్ధాంతము · ఆదర్శవాదం · భారతీయ తర్కం · ఏకేశ్వరవాదం · వేద తత్వం

ఆస్తికవాదం యోగ దర్శనం · న్యాయ దర్శనం · వైశేషిక దర్శనం · సాంఖ్య దర్శనం · మీమాంస · వేదాంత (అచ్చింత్య బేధ అభేదం · అద్వైతం · భేదాభేద · ద్వైతం · ద్వైతాద్వైతం · శుద్ధా ద్వైతం ·

నాస్తిక వాదం చార్వాకుడు · అజీవకులు · జైన్ (అనేకాంతవాదం · శైవవాదం) · బౌద్ధ (శూన్యత · మాధ్యమిక · యోగకార · సౌత్రాంతిక · స్వతంత్రిక)

పాఠాలు వేదాలు · వేదాంగాలు · వేదాంత సారము · ఉపనిషత్తు లు · భగవద్గీ త · బౌద్ధ మత గ్రంధములు · జైన ఆగమములు · యోగ దర్శనం · న్యాయ దర్శనం · వైశేషిక దర్శనం · సాంఖ్య ద

తత్వవేత్తలు అవత్సర · యాజ్ఞవల్క్యుడు · పతంజలి · కణాదుడు · కపిల · బృహద్రథ ఇక్ష్వాకు · జైమిని · వ్యాస · చాణక్యుడు · అక్షపాద గోతమ · నాగార్జు నుడు · పద్మసంభవుడు · వాసుబంధు ·

అభావ · అభాసవాదం · అభేదం · ఆదర్శన · అద్వైతం · అహం (కాశ్మీర శైవం) · ఐశ్వర్య · అక్రో ధ · అక్షర · అంతం · అనంతం · అనావస్థ · అనుపలబ్ధి · అపౌరుషేయ · అసిద్దత్వ · అస
భావనలు వేదాంతం) · ఇదం · ఈక్షణ · ఈశ్వరత్వం · జీవితం · కర్మ · కాశ్యప · క్షేత్రజ్ఞ · లక్షణ · మిధ్యత్వ · మోక్షం · నిదిధ్యాసన · నిర్వాణ · పదార్థ · పరమాత్మ · పరమానంద(హిందూ మతం) ·
సత్య · సత్కార్యవాదం · శబ్ద బ్రా హ్మణ · స్ఫుటం · స్థితి · శూన్యత · సూత్రం · స్వాతంత్ర్య · స్వేచ్చామృత్యువు (ఇచ్చామృత్యు) · శ్యాద్వాద · తైజస · తైజలం · తన్మాత్రలు · త్యాగం ·

WorldCat Identities (https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/22151776730718010639) ·

VIAF: 22151776730718010639 (https://viaf.org/viaf/22151776730718010639) ·
LCCN: n80044780 (http://id.loc.gov/authorities/names/n80044780) · ISNI: 0000 0001 0903 7983 (http://isni.org/isni/0000000109037983)
· GND: 119387077 (http://d-nb.info/gnd/119387077) · SELIBR: 172152 (https://libris.kb.se/auth/172152) ·
Authority control SUDOC: 030162971 (https://www.idref.fr/030162971) ·
BNF: cb121635181 (http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb121635181) (data) (http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb121635181) ·
NKC: jn19981001950 (http://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jn19981001950&CON_LNG=ENG) ·
BNE: XX1005240 (http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX1005240) ·
CiNii: DA01634796 (http://ci.nii.ac.jp/author/DA01634796?l=en)

"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=పతంజలి&oldid=3499758" నుండి వెలికితీశారు

ఈ పేజీలో చివరి మార్పు 31 మార్చి 2022న 14:24కు జరిగింది.

పాఠ్యం క్రియేటివ్ కామన్స్ అట్రిబ్యూషన్/షేర్-ఎలైక్ లైసెన్సు; క్రింద లభ్యం అదనపు షరతులు వర్తించవచ్చు. మరిన్ని వివరాలకు వాడుక నియమాలను చూడండి.