Çeviri: S Uzel

Gözden geçirme: Veysel Dağdemir

Fizikteki en ilginç olgulardan biri şudur:

Işıktan elektronlara, atomlara

kadar evrendeki her şey

aynı anda hem parçacık

hem de dalga gibi davranır.

Kuantum fiziğine ilişkin duymuş

olabileceğiniz tüm diğer garip şeyler,

Schrödinger'in Kedisi, zar atan tanrı,

uzaktan hayaletimsi etki,

doğrudan doğruya, her şeyin hem parçacık

hem de dalga doğası

olması gerçeğine dayanır.

Bu kulağa çılgınca gelebilir.

Çevrenize baktığınızda sudaki dalgaları

ve kaya parçacıklarını görürsünüz,

ki bunlar hiç de benzer değildir.

Öyleyse neden bunları

birleştirmeyi düşünelim ki?

Fizikçiler bunları bir araya getirmeye

durduk yere karar vermediler.

Tersine, küçük adımlar onları

evrenin bu çift yönlü doğasına getirdi.

Çok sayıda kanıt parçacığı,

tıpkı bir yapbozdaki gibi birbirine uydu.

Işığın çift yönlü doğasını

ciddi bir biçimde öne süren

ilk kişi 1905'te Albert Einstein oldu.

Kendisi bunu, Max Planck'in

zaten varolan bir fikrinden çıkarmıştı.

Planck, ampüldeki filaman gibi

sıcak nesnelerce yayımlanan

ışık renklerini açıklamıştı;

fakat umutsuz bir kandırmacaya

gerek duyarak:

Nesnenin, ışığı sadece ayrık yığınlar,

ışığın frekansına bağlı
enerji birimleri biçiminde

yayabilen salınıcılardan
oluştuğunu söyleyerek.

Planck bundan asla memnun olmadı

ama Einstein bunu alıp kendisi uğraştı.

Planck'ın düşüncesini ışığın kendisine

uygulayarak şunu öne sürdü:

Herkesin dalga olarak bildiği ışık,

gerçekte her biri belli miktarda

enerji taşıyan fotonların bir akışıdır.

Einstein, kendisinin yaptığı tek gerçek

devrimsel şeyin bu olduğunu söylemiştir.

Bu, metal bir yüzeye gelen ışığın nasıl

elektron salınımına yol açtığını açıklar.

Fikirden nefret eden kişilerin bile

zekice olduğunu kabul etmesi gerekiyordu.

Bir sonraki yapboz parçası İngiltere'deki

Ernest Rutherford'dan geldi.

1909'da Rutherford'la çalışan

Ernest Marsden ve Hans Geiger

altın atomlarına alfa parçacıkları

gönderdiler ve bazılarının

gerisin geri sıçradığını

gördüklerinde çok şaşırdılar.

Böylece atom kütlesinin büyük bölümünün

minik çekirdekte yoğunlaştığını gördüler.

İlkokulda öğretilen atom çizimi,

yani minyatür bir güneş sistemi gibi

elektronların yörüngede dolaştığı çizim

Rutherford'a aittir.

Rutherford'un atomunun küçük bir

sorunu vardır: İşleyemez.

Klasik fizik bize,

bir çember boyunca dönen

elektronun ışık yayımlayacağını söyler.

Biz de bunu sürekli kullanıp

radyo dalgaları ve X-ışınları üretiriz.
Rutherford'un atomları, elektron sarmal
çizerek çekirdeğe düşmeden önce,

kısa bir an için tüm yönlerde

X-ışınları yayımlamalıdır.

Ancak, Rutherford ile çalışan Danimarkalı

fizikçi Niels Bohr, atomların kesin bir

açıklıkla var olduğuna işaret etmiş,

dolayısıyla fizik yasalarının değişmesi

gerekebileceğini söylemiştir.

Bohr, belirli özel yörüngelerde

elektronun hiç ışık

yayımlamayacağını öne sürdü.

Atomlar sadece elektronlar yörünge

değiştirdiğinde ışık soğurup yayımlar.

Işığın frekansı da, Planck

ve Einstein'ın dediği gibi

enerji farkına bağlıdır.

Bohr'un atomu Rutherford'un atomunun

sorununu çözer ve atomların

neden sadece belli renkte ışık

yayımladığını açıklar.

Her elementin kendi

özel yörüngeleri vardır;

dolayısıyla da kendi
eşsiz frekanslar kümesi.

Bohr modelinin tek bir ufak sorunu vardır:

Bu yörüngelerin özel olması için

herhangi bir neden bulunmamaktadır.

Ancak Fransız doktora öğrencisi

Louis de Broglie,

her şeyi yerli yerine oturttu.

Kendisi şuna dikkat çekti:

Eğer herkes tarafından

dalga olarak bilinen ışık

parçacık gibi davranıyorsa,

belki herkes tarafından

parçacık olarak bilinen elektron da
dalga gibi davranıyordur.

Eğer ki elektronlar dalga ise,

Bohr'un özel yörüngeler seçme

kuralını açıklamak basittir.

Elektronların dalga gibi davrandığı

fikrine bir kez sahip olunca,

gidip bunu araştırabilirsiniz.

Bir kaç yıl içinde de,

Amerika ve İngiltere'den bilimciler

elektronların dalga davranışlarını

gözlemlemişlerdir.

Bugün artık bunun son derece

açık bir kanıtına sahibiz:

Üzerinde yarıklar bulunan bir engele

elektronların tek tek gönderilmesi.

Her elektron, belli bir anda

belli bir yerde görülür,

tıpkı parçacık gibi.

Ancak deneyi pek çok kez

tekrarladığınızda,

elektronların her biri, ortaya bir çizgi

deseni çıkaracak biçimde yerleşir,

ki bu da karakteristik dalga davranışıdır.

Parçacıkların dalga gibi, dalgaların da

parçacık gibi davrandığı fikri

fizikteki en tuhaf ve
en güçlü fikirlerden biridir.

Richard Feynman'ın,
bunun kuantum mekaniğinin

merkezindeki gizemi gösterdiğini

söyleyişi ünlüdür.

Diğer her şey bundan çıkar,

tıpkı yerlerine oturan

yapboz parçaları gibi.