2021 Sejarah SK Tahun 5

SEJARAH
5
TAHUN SEKOLAH
KEBANGSAAN
SEJARAH TAHUN 5
5 SK
RM13.00
ISBN 978-983-49-2829-2
9 789834 928292
BT095001
KURIKULUM STANDARD SEKOLAH RENDAH (SEMAKAN 2017)
SEJARAH
TAHUN
5 SEKOLAH
KEBANGSAAN
Penulis pereka BENTUK

• Ahmad Hishanuddin bin Ramli • Aini binti Abd. Hamid
• Dr. Jayakumary a/p Marimuthu • Awaludin bin Mohd Arof
• Hasfalila binti Hassan
Editor ILUSTRATOR
• Rozlin Azrar bin Abd Azib
• Rosmiza binti Ismail
• Mohd. Sazali bin Ibrahim
• Md Shukuri bin Hamzah
• Norfadhilah binti Mahdi
Dewan Bahasa dan Pustaka

Kuala Lumpur
2020
KANDUNGAN
PENDAHULUAN iv

Unit 1 Institusi Raja Payung Negara 2
Unit 2 Agama Islam di Malaysia 16
Unit 3 Bahasa Melayu Warisan Kita 30
Unit 4 Kedaulatan Negara Dicabar 44
Unit 5 Bangkit Berjuang Penjajah Ditentang 58
Unit 6 Sejarah Kemerdekaan 74
Unit 7
Yang di-Pertuan Agong Teras 90
Kedaulatan Negara
Unit 8 Jata Negara 108
Unit 9 Bendera Kebangsaan Malaysia 120
Unit 10 Lagu Kebangsaan Malaysia 134
Unit 11 Bahasa Kebangsaan 148
Unit 12 Bunga Raya Bunga Kebangsaan 162
Saiz sebenar
iii
PENDAHULUAN
Buku teks Sejarah Tahun 5 Sekolah Kebangsaan ditulis berdasarkan Kurikulum
Standard Sekolah Rendah (KSSR) Semakan 2017 yang digubal oleh Kementerian
Pendidikan Malaysia untuk memenuhi matlamat Falsafah Pendidikan Kebangsaan.
Penulisan buku teks ini memberikan penekanan terhadap penerapan nilai murni, nilai
sivik, elemen kewarganegaraan dan semangat patriotik. Penekanan ini perlu bagi
melahirkan murid yang berdaya saing dan berwawasan serta mempunyai semangat
jati diri sebagai warganegara Malaysia yang sayang dan cinta akan negaranya.
Kandungan dalam buku teks ini disusun dengan menekankan kepelbagaian
kaedah pembelajaran seperti pembelajaran berasaskan inkuiri, kontekstual, kajian kes,
kajian masa depan, pembelajaran di luar bilik darjah, kemahiran teknologi maklumat
dan komunikasi serta mengaplikasikan kemahiran pembelajaran abad ke-21.
Pembelajaran sejarah akan lebih menyeronokkan dengan penerapan Kemahiran
Berfikir Aras Tinggi (KBAT) dan didik hibur yang membolehkan murid melahirkan
pemikiran sejarah yang lebih kritis, kreatif dan inovatif. Selain itu, terdapat aktiviti
yang memerlukan murid membuat kajian bagi mendapatkan maklumat. Aktiviti
kajian ini bertujuan untuk memberikan pengalaman dan kemahiran kepada murid
dengan lebih berkesan. Murid diharap akan dapat menghayati sejarah secara empati
untuk membentuk jati diri yang mantap dan memiliki pemikiran yang terbuka bagi
menghayati ilmu sejarah.
Buku teks Sejarah Tahun 5 Sekolah Kebangsaan ini merupakan kesinambungan
daripada buku teks Sejarah Tahun 4 Sekolah Kebangsaan. Tema buku teks Sejarah
Tahun 5 Sekolah Kebangsaan ialah Kedaulatan Negara dan dibahagikan kepada
empat tajuk utama, iaitu:
Tajuk 6: Warisan Negara Kita
Tajuk ini berkaitan dengan warisan negara Malaysia yang unik dan istimewa. Negara
kita mempunyai banyak warisan yang perlu dibanggakan. Antara warisan tersebut
termasuklah perkara yang termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia
seperti institusi raja, agama Islam dan bahasa Melayu. Warisan ini menjadi teras
yang mendasari asas pembinaan negara Malaysia pada masa ini.
Tajuk 7: Perjuangan Kemerdekaan Negara

Tajuk ini membincangkan perjuangan dan pengorbanan tokoh-tokoh terdahulu dalam
usaha menentang penjajahan dan campur tangan kuasa asing di negara kita. Selain
sebagai sumber motivasi dan inspirasi, menghayati serta menghargai jasa tokoh
negara dapat memupuk patriotisme dan semangat kewarganegaraan yang kental
dalam kalangan murid pada peringkat sekolah. Tajuk ini mengandungi topik mengenai
Campur Tangan dan Penjajahan Kuasa Asing, Perjuangan Menentang Campur Tangan
Saiz sebenar
dan Penjajahan serta Sejarah Kemerdekaan 1957.
iv
Tajuk 8: Yang di-Pertuan Agong
Tajuk ini menerangkan cara pelantikan, alat kebesaran diraja dan bidang kuasa raja
berperlembagaan yang bertujuan untuk menghargai institusi raja sebagai payung
kepada rakyat dan negara. Tajuk ini membangkitkan semangat patriotik dan cinta
akan negara seterusnya memupuk penghormatan dan sanjungan kepada institusi
Yang di-Pertuan Agong sebagai Ketua Utama Negara.
Tajuk 9: Identiti Negara Kita
Tajuk ini menerangkan aspek kewarganegaraan yang dijelmakan melalui identiti
kenegaraan seperti Jata Negara, Bendera Kebangsaan, Lagu Kebangsaan, Bahasa
Kebangsaan dan Bunga Kebangsaan. Pengetahuan dan penghayatan terhadap
identiti negara ini dapat membentuk jati diri serta rasa bangga dan cinta akan negara.
Empat tajuk dalam buku teks Sejarah Tahun 5 Sekolah Kebangsaan ini dibahagikan
kepada 12 unit yang boleh berdiri sendiri sebagai satu modul. Setiap unit dalam buku
ini dibincangkan mengikut standard pembelajaran yang terdapat dalam Dokumen
Standard Kurikulum dan Pentaksiran Tahun 5 (Semakan 2017). Pada akhir halaman
buku teks ini, senarai rujukan yang digunakan dalam penulisan dipaparkan bagi
memudahkan guru membuat rujukan.
Bagi memudahkan guru dan murid menggunakan buku ini, beberapa ikon digunakan.
SINOPSIS
Gambaran umum tentang pembelajaran dalam sesuatu unit.
APAKAH YANG AKAN ANDA PELAJARI?
Elemen ini dijelmakan secara tersurat dan tersirat sama ada dalam
teks, soalan atau dalam pelbagai bentuk aktiviti.
ASAS KEMAHIRAN PEMIKIRAN SEJARAH
Murid boleh menganalisis secara kritis dan analitis terhadap sumber dan
PS
peristiwa sejarah dengan mengaplikasikan Asas Kemahiran Pemikiran
AK
Sejarah, iaitu elemen asas sejarah, konsep masa, susunan dan konversi
(pertukaran) masa, signifikan bukti, imaginasi dan empati, isu dan
masalah masa lalu, perbandingan masa lalu dan mencari sumber.
NILAI TERAS SIVIK
Elemen utama nilai murni yang diterapkan kepada murid.
GLOSARI
Menjelaskan maksud sesuatu perkataan yang sukar difahami
untuk memberikan kefahaman kepada murid.
KBAT
Soalan berbentuk aras tinggi diberikan untuk merangsang pemikiran
murid tentang peristiwa sejarah yang berlaku.
JOM BUAT
Aktiviti yang merangsang daya kreativiti murid berkaitan dengan topik
yang dipelajari dalam sesuatu unit.
Saiz sebenar
v
AKTIVITI
Mengandungi pelbagai aktiviti berdasarkan konsep pembelajaran akses
kendiri dan pembelajaran luar bilik darjah. Contohnya, i-Think, Jom Buat,
Kajian Kes, Kajian Masa Depan, Pembelajaran Abad Ke-21 serta Teknologi
Maklumat dan Komunikasi.
TAHUKAH ANDA?
Mengandungi maklumat tambahan bagi membantu murid memahami
sesuatu perkara dengan jelas dan mendalam.
CEPAT JAWAB
Mengandungi soalan yang perlu dijawab oleh murid berdasarkan
pemahaman terhadap peristiwa sejarah. Soalan diajukan secara ringkas
dan sederhana.
STANDARD PEMBELAJARAN DAN ELEMEN KEWARGANEGARAAN
6.1.3
K6.1.7 Petunjuk kualiti pembelajaran dan pencapaian yang diperoleh murid
dalam pengajaran dan pembelajaran sesuatu tajuk. Menyatakan
kandungan pembelajaran yang perlu dikuasai oleh murid.
NOTA GURU
Membantu guru melaksanakan pengajaran dan pembelajaran secara
efisien bagi setiap unit.
KOD QR
Imbas kod menggunakan alat peranti untuk mendapatkan maklumat
tambahan dalam bentuk video atau dokumen lain.
IMBAS KEMBALI
Terdapat pada akhir setiap unit sebagai kesimpulan bagi membantu
murid mengimbas kembali topik-topik yang telah dipelajari.
FIKIR DAN JAWAB
Menyediakan pelbagai bentuk latihan bagi mengukur pemahaman murid
berkenaan dengan kandungan yang telah dipelajari daripada unit tersebut.
CINTA AKAN NEGARA
Murid akan menilai kembali pembelajaran dalam unit dan mengaitkan
dengan diri sendiri, masyarakat dan negara.
Imbas kod atau menggunakan alat peranti untuk mendapatkan

Google Play Store App Store
maklumat penggunaan Augmented Reality (AR) pada halaman berkenaan.
Buku teks Sejarah Tahun 5 Sekolah Kebangsaan ini diharapkan dapat membantu
meningkatkan pengetahuan murid terhadap ilmu sejarah melalui proses pembelajaran
yang menyeronokkan. Oleh itu, murid dapat melengkapkan pengetahuan dan
kemahiran serta mengamalkan nilai-nilai murni. Murid dapat memupuk semangat jati
Saiz sebenar
diri dan bangga menjadi warganegara Malaysia yang cinta akan negaranya.
vi
Kedaulatan
Negara
Saiz sebenar
1
UNIT
INSTITUSI RAJA
1 PAYUNG NEGARA
Raja-raja Melayu bersama-sama dengan pembesar

Melayu dan pegawai British di Persidangan Raja-raja
Melayu (Durbar) yang pertama di Kuala Kangsar pada
tahun 1897.
Sinopsis (Sumber: Arkib Negara Malaysia)
Institusi raja diasaskan pada zaman Kerajaan Melayu Awal sebagai teras
pemerintahan kerajaan. Institusi raja terus diwarisi dan menjadi simbol
warisan negara yang dihormati dan disanjungi oleh rakyat Malaysia. Unit
ini menjelaskan pengertian raja, kerajaan, konsep waadat, daulat dan
derhaka. Unit ini juga membincangkan kedudukan dan peranan raja-raja
Melayu serta negara yang masih mengamalkan sistem pemerintahan
Saiz
Saizsebenar
sebenar
beraja pada masa ini.
22
Apakah yang akan anda pelajari?
1. Pengertian raja dan kerajaan.
2. Konsep waadat antara raja dengan rakyat.
3. Maksud daulat dan derhaka.
4. Kedudukan dan peranan raja-raja Melayu dahulu dan kini.
5. Negara-negara yang mengamalkan sistem pemerintahan beraja
pada masa ini.
Nilai Teras Sivik

Hormat-menghormati
PS
AK
Asas Kemahiran Pemikiran Sejarah

1. Membuat interpretasi maksud raja, kerajaan, konsep waadat, daulat
dan derhaka.
2. Meneroka bukti signifikan kedudukan dan peranan raja-raja Melayu
dahulu dan kini.
3. Membuat rasionalisasi tentang negara-negara yang masih
mengamalkan sistem pemerintahan beraja. Saiz
Saizsebenar
sebenar
N o ta
G uru 33
Raja Berdaulat Tonggak Kerajaan
Raja atau sultan merupakan pemerintah tertinggi bagi sesebuah kerajaan
berdaulat. Kerajaan pula bermaksud negeri atau negara yang ditadbir
secara sah.
Tahukah kamu, institusi raja diwarisi sejak zaman
Kerajaan Melayu Awal? Kedudukan raja terletak
pada hierarki teratas dalam sistem pemerintahan
Kerajaan Melayu Awal pada masa dahulu. Raja atau
sultan ialah ketua negeri yang mentadbir rakyat dan
kerajaan baginda.
Cikgu, betulkah raja

menggunakan gelaran Betul, Shima. Hampir
sultan selepas kedatangan semua raja Melayu
agama Islam? menggunakan
gelaran sultan.
Selepas merdeka, institusi raja terus diwarisi dan Cepat a ab

menjadi identiti negara. Kita perlu menghormati dan J w
menghargai institusi raja sebagai warisan negara. Apakah maksud raja?
AKTIV -21 Teknologi Maklumat dan Komunikasi (TMK)

ITI PAK
1. Murid dibahagikan kepada beberapa kumpulan.
2. Dengan menggunakan sumber Internet yang sahih, setiap kumpulan diminta
mencari maklumat bergambar berkaitan dengan raja atau sultan serta kerajaan.
Saiz sebenar
3. Murid membentangkan hasil dapatan.
Nota Bimbing murid memahami maksud raja dan kerajaan.
4 G uru
Payung Negeriku
Raja atau sultan berperanan sebagai ketua negeri bagi memastikan
keamanan dan keharmonian dalam negeri sentiasa terjamin. Kini,
terdapat sembilan buah negeri yang mengamalkan institusi raja. Ketua
negeri-negeri tersebut menggunakan gelaran yang berbeza-beza.
U
Raja
PERLIS
KEDAH
Sultan
PULAU
Sultan
SABAH
PINANG KELANTAN LAUT CHINA SELATAN
TERENGGANU
PERAK Sultan
Sultan
PAHANG
SELANGOR Sultan
Sultan
SE
LA NEGERI
T
M SEMBILAN SARAWAK
EL
A
K
A MELAKA
JOHOR
Sultan
Yang di-Pertuan Besar
Negeri-negeri yang mempunyai raja atau sultan.

Sebagai warisan negara, institusi raja amat penting kepada kita
semua kerana menjadi asas kepada pembentukan negara pada hari
ini. Kita seharusnya menyanjungi dan menghargai institusi raja dengan
sepenuh hati.
TAHUKAH ANDA?
• Pulau Pinang, Melaka, Sarawak dan Sabah tidak mempunyai institusi
raja. Yang di-Pertua Negeri dilantik sebagai ketua negeri oleh Yang
di-Pertuan Agong.
• Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Wilayah Persekutuan Putrajaya dan
Wilayah Persekutuan Labuan diketuai oleh Yang di-Pertuan Agong.
• Di Negeri Sembilan, rajanya digelar sebagai Yang di-Pertuan Besar,
manakala di Perlis, gelaran Raja dikekalkan untuk pemerintahnya.
AKTIVITI Cepat a ab
J w
Secara berkumpulan, jelaskan
kepentingan menghargai Nyatakan negeri yang
institusi raja secara kreatif. mengamalkan institusi raja. Saiz sebenar
6.1.1 Nota Bimbing murid mengenal pasti negeri-negeri yang mengamalkan institusi raja.
K6.1.6 G uru 5
Raja Ditaati dan Dihormati
Sikap taat setia rakyat terhadap raja telah terjalin sejak zaman dahulu lagi.
Dalam buku Sulalatus Salatin, waadat atau perjanjian yang termeterai
antara raja, iaitu Seri Teri Buana dengan rakyat, iaitu Demang Lebar Daun
menjadi asas pembentukan sikap taat setia tersebut. Rakyat berjanji untuk
memberikan taat setia kepada raja. Raja pula berjanji untuk memerintah
rakyat dengan adil dan saksama.
“… perjanjian patik mohonkan
“Kabullah hamba akan janji paman itu; tetapi
anugerah ke bawah duli Yang Maha
hamba pun minta janji juga pada paman.”
Mulia, segala hamba Melayu jikalau
… Hendaklah oleh segala anak cucu hamba,
ada dosanya ke bawah duli, patik
jikalau ada salahnya sekalipun, atau zalim
pohonkan jangan ia difadihatkan,
jahat pekertinya, janganlah segala hamba
dinista yang keji-keji, jikalau patut
Melayu itu derhaka dan menitikkan darahnya
pada hukum syarak bunuh, tuanku;
ke bumi, jikalau mereka itu akan cedera,
jangan duli tuanku aibi.”
berundur hingga takluk negerinya juga.”
“Baiklah tuanku, tetapi jikalau
anak cucu duli tuanku dahulu “Baiklah paman, kabullah
mengubahkan, anak cucu patik hamba akan waad itu.”
pun berubahlah tuanku.”
Lakonan gambaran konsep waadat oleh sekumpulan murid daripada buku Sulalatus Salatin.
[Sumber: A. Samad Ahmad (peny.), 1996. Sulalatus Salatin. Edisi Pelajar. Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka, hlm. 25-26]
Apabila negara merdeka, konsep waadat tersebut dimaktubkan
dalam prinsip kedua Rukun Negara, iaitu Kesetiaan kepada Raja dan
Negara. Oleh itu, kita sebagai rakyat haruslah memberikan taat setia yang
sepenuhnya kepada raja atau sultan.
Glosari
Fadihat: Perbuatan mencela.
Syarak: Hukum mengikut agama Islam.
Termeterai: Dipersetujui. Teks asal waadat
Nista: Kata-kata menghina. dalam buku
Paman: Panggilan untuk lelaki yang dihormati atau lebih tua. Sulalatus Salatin.
AKTIV -21 Main Peranan (Role Play) TAHUKAH ANDA?
ITI PAK Waadat atau waad
1. Bentukkan kumpulan seramai lima orang murid. bermaksud perjanjian
Saiz sebenar
2. Berdasarkan dialog di atas, lakonkannya secara kreatif. taat setia.
Nota • Bantu murid memahami konsep waadat. 6.1.2
6 Guru • Bimbing murid untuk menerangkan kepentingan sikap taat setia terhadap
institusi raja.
Raja Berdaulat
Raja atau sultan merupakan ketua bagi sesebuah kerajaan yang
perlu ditaati dan disanjungi oleh rakyat jelata. Melalui waadat antara
Seri Teri Buana dengan Demang Lebar Daun, lahirlah konsep daulat
dan derhaka.
Daulat
Daulat ialah lambang kekuasaan

tertinggi raja atau sultan terhadap
kerajaannya. Raja atau sultan
yang berdaulat mempunyai
kewibawaan, sifat peribadi yang
unggul dan kebijaksanaan tinggi
untuk memerintah.
Derhaka
Derhaka bermaksud keingkaran

rakyat terhadap titah dan perintah
raja atau sultan. Rakyat yang
menderhaka akan dikenakan
hukuman yang setimpal.
(Sumber: Profesor Emeritus Datuk Wira Dr. Muhammad Yusoff bin Hashim)
Raja berdaulat memastikan keamanan dan kesejahteraan terpelihara

sepanjang masa. Rakyat dapat hidup aman dan damai di bawah
naungan baginda.
TAHUKAH ANDA?
• Perkataan daulat berasal daripada perkataan Arab, iaitu “daulah”.
Daulah bermaksud negeri atau kerajaan.
• Rakyat yang menderhaka dikatakan akan ditimpa tulah atau bencana.
Cepat a ab AKTIVITI
J w Secara berkumpulan, terangkan kepentingan
Nyatakan maksud daulat. sikap taat setia terhadap institusi raja.
Saiz sebenar
6.1.3 Nota Bantu murid memahami konsep daulat dan derhaka.
K6.1.7 G uru 7
Perubahan pada Institusi Raja
Malaysia adalah antara negara yang mengekalkan warisan institusi
raja. Sejak zaman Kerajaan Melayu Awal, institusi raja menjadi simbol
kedaulatan dan kebanggaan kita. Institusi raja mengalami beberapa
fasa perubahan dari semasa ke semasa.
1 INSTITUSI RAJA PADA ZAMAN 2 INSTITUSI RAJA PADA ZAMAN
KERAJAAN MELAYU AWAL PENJAJAHAN BRITISH
• Raja atau sultan ialah ketua • Raja atau sultan dikekalkan

kerajaan negeri baginda. sebagai ketua negeri.
• Raja atau sultan mempunyai • Raja atau sultan tidak
kuasa mutlak dalam pemerintahan. mempunyai kuasa mutlak
• Segala dasar berkaitan dengan dalam pemerintahan.
pentadbiran, perundangan, • Raja atau sultan merupakan
kehakiman dan hubungan ketua agama Islam dan adat
diplomatik ditentukan oleh raja istiadat Melayu di negeri
atau sultan. baginda.
• Raja atau sultan dibantu oleh para • Penasihat British dilantik
pembesar untuk mentadbir bagi setiap negeri untuk
kerajaan. mengurus pentadbiran negeri.
Diorama para pembesar sedang berbincang

dengan sultan di balairung seri. Sultan-sultan Melayu bersama-sama
(Sumber: Kompleks Sejarah Pasir Salak) dengan Gabenor Negeri-negeri Selat.
(Sumber: Arkib Negara Malaysia)
AKTIV -21
ITI PAK Kafe
1. Seperti suasana di kafe, murid duduk secara berkumpulan di sebuah meja.
2. Guru memberikan tajuk perbincangan, iaitu “Kepentingan Mempertahankan
Kedaulatan Institusi Raja”.
Saiz sebenar
3. Murid membincangkan tajuk tersebut secara berkumpulan.
8
4
3 INSTITUSI RAJA PADA ZAMAN
PENDUDUKAN JEPUN
• Raja atau sultan dikekalkan

sebagai ketua negeri.
• Raja atau sultan tidak Yang di-Pertuan Agong menyampaikan
mempunyai kuasa mutlak titah ucapan perasmian di Istiadat
dalam pemerintahan. Pembukaan Penggal Kedua Parlimen ke-14.
(Sumber: Istana Negara)
• Raja atau sultan hanya
merupakan ketua agama INSTITUSI RAJA SELEPAS MERDEKA
Islam dan adat istiadat Melayu HINGGA KINI
di negeri masing-masing.
• Gabenor Jepun mengurus • Sistem Raja Berperlembagaan
pentadbiran negeri-negeri Melayu. diperkenalkan.
• Kuasa raja atau sultan
adalah tertakluk di bawah
Perlembagaan Negeri.
• Pentadbiran negeri diketuai
oleh Menteri Besar dan
dibantu oleh Majlis Eksekutif.
• Institusi Yang di-Pertuan
Agong diperkenalkan selepas
Tentera Jepun memasuki Kota Bharu, merdeka.
Kelantan pada Disember 1941. • Sembilan orang raja Melayu
(Sumber: Arkib Negara Malaysia) dipilih sebagai Yang
di-Pertuan Agong secara
Sebagai rakyat, kita seharusnya bergilir.
m e m p er tahanka n ke d a u l a t a n • Pentadbiran negara diketuai
institusi raja tanpa berbelah bahagi. oleh Perdana Menteri dan
Kedaulatan institusi raja menjamin dibantu oleh Jemaah Menteri.
kemakmuran dan keamanan
negara. Cepat a ab
Glosari J w
Majlis Eksekutif: Organisasi yang Siapakah yang mengurus pentadbiran
menjalankan tugas pentadbiran. negeri-negeri Melayu semasa zaman
Jemaah Menteri: Badan yang dianggotai pendudukan Jepun?
oleh Perdana Menteri dan Menteri-menteri TAHUKAH ANDA?
Kabinet. British kembali menjajah negara kita
Kuasa mutlak: Kuasa penuh atau tidak selepas zaman pendudukan Jepun
terbatas. dan meneruskan dasar yang Saiz sebenar
sama.
6.1.4 Nota Bimbing murid memahami perubahan yang berlaku terhadap institusi raja.
K6.1.8 G uru 9
Institusi Raja di Dunia
Pemerintahan beraja merupakan corak pentadbiran yang tertua di dunia.
Raja menjadi tonggak utama dalam sistem pemerintahan beraja. Kini,
terdapat 43 buah negara di dunia termasuk Malaysia yang masih
mengamalkan institusi raja.
DENMARK
UNITED KINGDOM
Bendera Ratu United Kingdom

(Sumber: British High Commission,
Kuala Lumpur)
MAGHRIBI
LAUTAN ATLANTIK
Bendera Ratu Denmark

(Sumber: Sekretariat Kabinet
Denmark, Denmark)
Bendera Raja Maghribi

(Sumber: Kedutaan Negara
Maghribi, Kuala Lumpur)
(Sumber: Khairil Annas Jusoh, 2014. Dustur Wa

Salatin: Perlembagaan dan Para Sultan. Shah
Alam: Yayasan Penyelidikan Transformasi)
AKTIV -21
ITI PAK Pembentangan Hasil Sendiri (Self Access Learning)
Bentangkan cara anda mempertahankan kedaulatan institusi raja kepada kelas.
L A U T A N P Pembentangan boleh dilakukan dengan menggunakan aplikasi TMK.
Saiz sebenar
A S I F I K
S E L A T A N
10
U
Bendera Raja Thailand

(Sumber: Kedutaan Negara
Thailand, Kuala Lumpur)
LAUTAN PASIFIK
THAILAND
M A L A Y S I A
Bendera Yang di-Pertuan Agong

LAUTAN HINDI
Cepat a ab
J w
Nyatakan negara yang mengamalkan sistem pemerintahan beraja.
Institusi raja menjadi lambang perpaduan dan kemakmuran negara.

Oleh itu, rakyat seharusnya memberikan taat setia sepenuhnya demi
mempertahankan kedaulatan institusi raja. Saiz sebenar
6.1.5 Nota Bimbing murid mengenal pasti negara-negara yang mengamalkan sistem
Guru pemerintahan beraja di dunia. 11
jom buat POHON ILMU BENDERA DIRAJA
penebuk Alatan dan Bahan
lubang
bekas
berus kad plastik
manila
ranting
gambar pasir
bendera diraja gunting gam
tali cat air
1 2
Warnakan bekas plastik dan Warnakan ranting secara kreatif

masukkan pasir ke dalamnya. dan tanamkannya ke dalam
bekas berisi pasir.
3 4
Lekatkan gambar bendera diraja Tebuk lubang pada kad manila.

setiap negara pada kad manila.
5 6
Ikatkan tali pada kad manila.

Gantungkan kad manila pada Pohon ilmu bendera diraja
Saiz sebenar
ranting. yang sudah siap.
Nota Bimbing murid untuk menyediakan pohon ilmu bendera diraja yang dipelajari.
12 G uru
IMBAS
KEMBALI
1 RAJA BERDAULAT TONGGAK KERAJAAN

Raja atau sultan ialah pemerintah tertinggi bagi sesebuah
kerajaan berdaulat. Kerajaan pula bermaksud negeri
atau negara yang ditadbir secara sah.
2 RAJA DITAATI DAN DIHORMATI

Waadat antara Seri Teri Buana (raja) dengan Demang Lebar
Daun (rakyat) menjadi asas pembentukan sikap taat setia
rakyat kepada raja atau sultan.
3 DAULAT TUANKU
Daulat merupakan lambang kekuasaan tertinggi raja atau
sultan terhadap kerajaan baginda. Mengingkari perintah
raja atau sultan dianggap sebagai derhaka.
4 PERUBAHAN PADA INSTITUSI RAJA

Semasa zaman Kerajaan Melayu Awal, raja atau sultan
berkuasa mutlak. Kini, kuasa raja atau sultan adalah
tertakluk kepada perlembagaan.
5 INSTITUSI RAJA DI DUNIA

Antara negara yang mengamalkan sistem pemerintahan
beraja di dunia termasuklah Malaysia, Thailand, United
Kingdom, Maghribi dan Denmark.
Unit ini memberikan pemahaman tentang institusi raja terutama

sejarah, perkembangan dan kedudukan serta peranan raja-raja Melayu di
negara kita. Pengetahuan ini memupuk rasa bangga terhadap institusi raja
sebagai warisan negara. Unit seterusnya akan membincangkan agama
Islam sebagai agama Persekutuan. Saiz sebenar
13
FIKIR DAN JAWAB
A. Baca penyataan di bawah. Jawab betul atau salah.
1 Kerajaan bermaksud negeri atau negara yang ditadbir
secara sah.
2 Institusi raja diwarisi sejak zaman Kerajaan Melayu Awal.
3 Yang di-Pertua Negeri dilantik oleh raja atau sultan.
4 Waadat dimeterai antara Seri Teri Buana dengan

Demang Lebar Daun.
5 Sultan kekal berkuasa mutlak semasa zaman

pendudukan Jepun.
6 Institusi Yang di-Pertuan Agong diperkenalkan selepas

negara merdeka.
B. Tandakan perkataan dalam kotak di bawah berdasarkan perkataan

yang diberikan.
R E D E R H A K A F R A DAULAT
Q R V S A I T W E T D B TAAT
K A S U S H N A V I A R BRITISH
A J U L G Y S M A S U N
MUTLAK
L A Y T Q P Q A B T L J
DERHAKA
T C H A W S W O J M A I
U C F N E R C Q N I T O
SULTAN
M Y K L B R I T I S H W
RAJA
Saiz sebenar
Nota Banyakkan halaman ini.
14 G uru
CINTA AKAN NEGARA
Institusi raja sebagai warisan negara dapat menjamin kesejahteraan dan
kemakmuran Malaysia.
Istiadat Pertabalan Yang di-Pertuan Agong ke-16, Al-Sultan Abdullah

Ri’ayatuddin Al-Mustafa Billah Shah berlangsung di Istana Negara.
(Sumber: Jabatan Penerangan Malaysia)
Masyarakat
Menghargai institusi raja dapat
Diri mengukuhkan perpaduan
Mengenali dan
dalam kalangan warganegara.
memahami institusi raja
dapat menerapkan sikap
taat setia. Negara
Ketaatan terhadap
kedaulatan institusi raja
menguatkan semangat
cinta akan negara.
Saiz sebenar
15
UNIT
AGAMA ISLAM
2 DI MALAYSIA
Sinopsis
Terdapat pelbagai agama dan kepercayaan dalam kalangan masyarakat.
Unit ini membincangkan latar belakang agama dan kepercayaan
masyarakat di Tanah Melayu. Selain itu, unit ini menjelaskan sejarah
kedatangan agama Islam pada zaman Kesultanan Melayu Melaka,
kedudukan agama Islam dalam pentadbiran negeri-negeri Melayu hingga
merdeka dan kedudukan agama Islam sebagai agama Persekutuan serta
peranan agama Islam untuk membentuk perpaduan.

1. Latar belakang agama dan kepercayaan masyarakat
di Tanah Melayu.
2. Sejarah kedatangan agama Islam pada zaman Kesultanan
Melayu Melaka.
3. Kedudukan agama Islam dalam pentadbiran di negeri-negeri
Melayu hingga merdeka.
4. Kedudukan agama Islam sebagai agama Persekutuan.
Saiz sebenar
5. Peranan agama Islam untuk membentuk perpaduan.
16
AK PS
1. Memahami susunan dan pertukaran masa berkaitan dengan agama
Islam serta kepercayaan masyarakat di Tanah Melayu.
2. Meneroka bukti signifikan kedatangan agama Islam di Tanah Melayu.
3. Membuat imaginasi secara visual tentang nilai sejagat dalam agama
Islam yang membentuk perpaduan.
Nilai Teras Sivik

Bertanggungjawab Masjid Negara Malaysia.
Hormat-menghormati
Saiz sebenar
(Sumber: Koleksi Dewan Bahasa dan Pustaka)
17
Agama Dianuti Kepercayaan Dihormati
Masyarakat di Tanah Melayu sudah mempunyai pegangan agama dan
kepercayaan sejak dahulu lagi. Antara agama dan kepercayaan tersebut
termasuklah animisme, Hindu, Buddha, Islam dan Kristian.
Animisme
• Kepercayaan terawal
masyarakat di Tanah
Melayu.
• Percaya kepada roh
nenek moyang,
makhluk halus dan
semangat.
Agama Hindu
Agama Buddha • Dibawa ke Tanah
Melayu melalui
• Dibawa ke Tanah Melayu aktiviti perdagangan.
melalui aktiviti perdagangan. • Percaya kepada
• Berpegang pada “Jalan kelahiran semula.
Lapan Lapis Mulia”.
Agama Islam
• Dibawa ke Tanah Melayu
oleh golongan pedagang,
pendakwah dan ulama.
• Wajib percaya kepada
Rukun Islam dan Rukun Iman. Agama Kristian
An i m i s m e ma s i h d i a ma l ka n h i ng g a k i n i. • Wujud di Tanah
Kedatangan agama Hindu, Buddha dan Islam Melayu setelah
mewujudkan masyarakat yang menganuti pelbagai kedatangan
agama di Tanah Melayu. Kedatangan penjajah penjajah Portugis.
Portugis, Belanda dan British pula membawa agama • Mempercayai
Kristian ke Tanah Melayu. Jesus sebagai
anak Tuhan.
AKTIVITI
Dalam kumpulan, bincangkan latar belakang
Saiz sebenar agama dan kepercayaan di Tanah Melayu.
6.2.1
18
Kedatangan Agama Islam pada
Zaman Kesultanan Melayu Melaka
Penemuan batu bersurat di negeri Terengganu dan Negeri Sembilan
membuktikan kewujudan agama Islam di Tanah Melayu. Sewaktu zaman
Kesultanan Melayu Melaka agama Islam mula tersebar.
Bukti Arkeologi Kedatangan Agama Islam di Tanah Melayu
❃ Batu bersurat bertarikh 1303 ❃ Batu bersurat ditemukan

ditemukan di Sungai Teresat, di Pengkalan Kempas,
Kuala Berang membuktikan Negeri Sembilan, bertarikh
kedatangan agama Islam 1467 membuktikan
ke Terengganu. kewujudan agama Islam
di Negeri Sembilan.
(Sumber: Nik Hassan Shuhaimi Nik Abdul Rahman. “Sejarah Tulisan Jawi melalui Kajian Arkeologi
di Alam Melayu” dlm. Jurnal Arkeologi Malaysia, Bil. 22, 2009)
Cepat a ab
J w
Namakan lokasi dua batu bersurat yang membuktikan
kedatangan agama Islam di Tanah Melayu.
Mengapakah kita perlu TAHUKAH ANDA?

memelihara sumber arkeologi Batu bersurat juga dikenali sebagai
seperti batu bersurat? prasasti. Perkataan prasasti berasal
daripada bahasa Sanskrit. Saiz sebenar
Nota Bimbing murid memahami kepentingan memelihara sumber arkeologi.
G uru 19
Pada awal abad ke-15, Melaka muncul sebagai pusat perdagangan
maritim yang terkenal. Pelabuhan Melaka menjadi pelabuhan entrepot
dan merupakan destinasi persinggahan pedagang Islam dan pedagang
bukan Islam. Kedatangan agama Islam pada zaman Kesultanan Melayu
Melaka didorong oleh beberapa faktor.
Peranan Pedagang Islam
Pedagang Islam dari negara Arab dan India menyebarkan
agama Islam melalui kegiatan dakwah. Terdapat pedagang
yang berkahwin dengan rakyat Melaka dan menyebarkan
Faktor agama Islam kepada penduduk tempatan.
Kedatangan
Agama Peranan Ulama
Islam Menurut Hikayat Raja-raja Pasai, agama Islam disebarkan
pada di Melaka oleh ulama dari Mekah yang bernama Syeikh
Zaman Abdul Aziz. Ulama ini mengislamkan raja, pembesar dan
Kesultanan rakyat Melaka.
Melayu
Melaka Peranan Sultan
Perkahwinan Megat Iskandar Shah dengan puteri raja
Pasai menyebabkan baginda memeluk agama Islam.
Apabila baginda memeluk agama Islam, rakyat Melaka
turut memeluk agama Islam.
Glosari
Maritim: Terletak
di atau berdekatan
dengan laut.
Entrepot: Tempat
yang menjadi
pusat penerimaan
barang dagangan
dari negara luar
dan kemudian
barang dagangan
itu dihantar Ilustrasi pedagang dan ulama sedang solat sebaik-baik sahaja
ke negara lain pula. tiba di Melaka semasa zaman Kesultanan Melayu Melaka.
(Sumber: Muzium Sejarah dan Etnografi, Melaka)
Peranan sultan, golongan pedagang dan ulama penting dalam

Saiz sebenar
penyebaran agama Islam semasa zaman Kesultanan Melayu Melaka.
Nota Bimbing murid memahami faktor kedatangan agama Islam pada zaman
20 Guru Kesultanan Melayu Melaka.
Perundangan pada zaman Kesultanan Melayu Melaka turut mengandungi
hukum Islam. Terdapat dua sumber perundangan di Melaka, iaitu Hukum
Kanun Melaka dan Undang-undang Laut Melaka.
Hukum Kanun Melaka Undang-undang Laut Melaka

(Sumber: Pusat Kebangsaan Manuskrip Melayu, Perpustakaan Negara Malaysia)
Hukum Kanun Melaka Undang-undang Laut Melaka

Undang-undang ini mengandungi Undang-undang ini mengandungi
44 fasal yang berkaitan dengan hak 25 fasal yang berkaitan dengan
keistimewaan dan tanggungjawab peraturan di laut, tatacara berniaga
raja serta pembesar. dan berjual beli.
Hukum Islam yang terdapat dalam Hukum Islam yang terdapat dalam
undang-undang ini berkaitan dengan undang-undang ini berkaitan dengan
hukuman terhadap kesalahan jenayah, hukuman terhadap kesalahan jenayah.
urusan jual beli dan kekeluargaan.
Undang-undang ini melancarkan
Undang-undang ini mewujudkan aktiviti perdagangan dan memberikan
keamanan dan keselamatan rakyat keyakinan kepada pedagang yang
di negeri Melaka. datang ke Melaka.
[Sumber: Muhammad Yusoff Hashim, 1980. “Islam dalam Sejarah Perundangan Melaka di Abad Ke-15/16”
dlm. Khoo Kay Kim (peny.) Islam di Malaysia. Kuala Lumpur: Penerbitan Persatuan Sejarah Malaysia]
Kedatangan agama Islam ke Tanah Melayu dibuktikan dengan penemuan

arkeologi. Perkembangan agama Islam pada zaman Kesultanan Melayu
Melaka pula membawa perubahan dari pelbagai aspek kehidupan
masyarakat seperti sistem beraja, perundangan dan pendidikan.
Cepat a ab
J w
Nyatakan dua sumber perundangan yang terdapat
pada zaman Kesultanan Melayu Melaka. Saiz sebenar
6.2.2 Nota Bimbing murid memahami perbezaan antara Hukum Kanun Melaka
Guru dengan Undang-undang Laut Melaka. 21
Agama Islam dalam Pentadbiran
Pada abad ke-15, agama Islam memainkan peranan penting dalam
pentadbiran negeri. Hukum Kanun Melaka menjadi rujukan dalam
pentadbiran semasa zaman Kesultanan Melayu Melaka dan dijadikan
rujukan kepada penggubalan undang-undang di negeri-negeri Melayu
yang lain seperti Hukum Kanun Pahang dan Undang-undang 99 Perak.
Hukum Kanun Pahang Undang-undang 99 Perak
Undang-undang digubal untuk mengawal kehidupan manusia.

Warganegara yang mematuhi undang-undang dapat menjamin
keharmonian negara.
Bagaimanakah undang-undang
dapat melahirkan masyarakat
yang harmoni?
Saiz sebenar
Nota Bimbing murid mengetahui peranan undang-undang untuk mewujudkan
22 Guru masyarakat yang harmoni.
Semasa Zaman Penjajahan
Semasa zaman penjajahan Portugis dan Belanda di Melaka, undang-undang
Islam boleh diamalkan. Namun begitu, semasa penjajahan British dan
pendudukan Jepun, pelaksanaan undang-undang Islam dihadkan
di negeri-negeri Melayu.
Zaman Penjajahan British
❋ Sultan menjadi ketua agama Islam dan adat istiadat Melayu di negeri
masing-masing.
❋ Undang-undang Islam hanya digunakan dalam hal berkaitan dengan
kekeluargaan, harta pusaka dan zakat.
Zaman Pendudukan Jepun
❋ Sultan menjadi ketua agama Islam dan adat istiadat Melayu di negeri
masing-masing.
❋ Jepun mewujudkan Majlis Agama Islam yang bertanggungjawab
terhadap undang-undang keluarga Islam.
Selepas pendudukan Jepun, British kembali menjajah Tanah Melayu

dan undang-undang Islam terus dilaksanakan. Walaupun kuasa asing
datang silih berganti, namun apabila negara mencapai kemerdekaan,
kedudukan agama Islam terus kukuh dan termaktub dalam Perlembagaan
Persekutuan.
Cepat a ab
J w
Nyatakan peranan sultan pada
zaman penjajahan British.
Mengapakah undang-undang Islam tidak digunakan

sepenuhnya semasa zaman penjajahan British?
Saiz sebenar
6.2.3 Nota Bimbing murid memahami peranan agama Islam dalam pentadbiran
Guru di negeri-negeri Melayu hingga merdeka. 23
Agama Persekutuan Malaysia
Malaysia mempunyai identiti tersendiri dengan kewujudan pelbagai
agama dan kepercayaan. Kepelbagaian ini menjadikan Malaysia kaya
dengan adat, budaya dan warisan. Namun demikian, agama Islam ialah
agama Persekutuan yang termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan.
1 Sien Yee, saya bangga menjadi 2 Ya, Amir, tidak hairanlah kita meraikan
warganegara Malaysia. Walaupun pelbagai perayaan agama dan kaum
agama Islam ialah agama sepanjang tahun. Contohnya, sambutan
Persekutuan, agama-agama Maulidur Rasul, Hari Wesak dan
lain boleh diamalkan. Hari Thaipusam.
3 Saya orang Iban. Kami 4 Saya orang Kadazan. Kami

menyambut Hari Gawai. menyambut Pesta Kaamatan.
Sebagai rakyat Malaysia, kita perlu menghormati agama dan

kepercayaan semua kaum agar perpaduan negara kekal terpelihara.
Cepat a ab TAHUKAH ANDA?

J w Pesta Kaamatan merupakan perayaan
Apakah agama Persekutuan
khas sebagai tanda kesyukuran kepada
Malaysia?
semangat padi.
Apakah kepentingan menghormati agama

Islam sebagai agama Persekutuan?
Saiz sebenar
6.2.4
24 K6.2.7
K6.2.8
Islam dan Perpaduan Masyarakat
Setiap agama menuntut umatnya mengamalkan nilai hidup yang baik.
Larangan terhadap perbuatan yang tidak baik juga ditetapkan dalam
setiap agama. Islam menuntut umatnya mengamalkan nilai sejagat
dan nilai kemanusiaan untuk membentuk perpaduan demi menjamin
kesejahteraan masyarakat.
Toleransi Kasih sayang

• Bekerjasama dalam pelbagai • Mengasihi dan mengasihani
urusan pekerjaan. orang lain walaupun berbeza
• Menghormati tempat ibadat. agama.
• Tiada paksaan dalam beragama. • Membantu
mereka yang
memerlukan.
Nilai Sejagat
dalam Agama
Membentuk
Perpaduan
Kesederhanaan Perdamaian
• Bersederhana dari pelbagai • Bermesyuarat untuk mendapatkan
aspek kehidupan seperti keputusan ramai.
berbelanja, bercakap dan • Tidak menjadi pencetus pergaduhan.
berpakaian.
AKTIVITI
1. Murid dibahagikan kepada empat kumpulan.
2. Setiap kumpulan perlu berbincang dan menyenaraikan nilai keagamaan
yang boleh diamalkan untuk membentuk masyarakat harmoni.
3. Bentangkan hasil dapatan anda. Saiz sebenar
Nota Bimbing murid memahami nilai sejagat dalam agama untuk aktiviti.
G uru 25
Hubungan Manusia
dengan Manusia
Berbaik sangka dan saling
menghormati sesama manusia.
Hubungan
Manusia
dengan Tuhan
Mengamalkan ajaran
dan meninggalkan larangan
yang dituntut agama. Nilai
Kemanusiaan Hubungan Manusia
Menjamin dengan Alam Sekitar
Kesejahteraan
Memelihara,
memulihara dan
mengindahkan
alam sekitar.
(Sumber: Koleksi peribadi

Hasfalila binti Hassan)
Nilai sejagat dan nilai kemanusiaan dalam agama penting untuk

mewujudkan keharmonian. Nilai-nilai yang baik ini perlu diamalkan untuk
membentuk masyarakat yang bersatu padu.
Video lagu
Sejahtera
AKTIV -21
Malaysia. ITI PAK
Penulisan Pantas (Rocket Writing)
Cepat a ab
J w Dalam masa lima minit, catatkan nilai yang ada
Nyatakan cara anda pada diri anda bagi mewujudkan perpaduan
menjaga alam sekitar. di sekolah.
Saiz sebenar
Nota Bimbing murid memahami nilai kemanusiaan dalam agama untuk 6.2.5
26 Guru aktiviti PAK-21. K6.2.6
IMBAS
KEMBALI
Agama Dianuti Kepercayaan Dihormati
¯ Animisme ¯ Islam
¯ Hindu ¯ Kristian
¯ Buddha
Kedatangan Agama Islam pada

Zaman Kesultanan Melayu Melaka
Bukti Arkeologi Faktor Kedatangan
¯ Batu Bersurat ¯ Peranan pedagang Islam
¯ Peranan ulama
¯ Peranan sultan

¯ Hukum Kanun Melaka
¯ Undang-undang Laut Melaka
Semasa Zaman Penjajahan:
¯ Penjajahan British
¯ Pendudukan Jepun
Agama Persekutuan Malaysia

Termaktub dalam Perlembagaan Persekutuan,
agama Islam ialah agama Persekutuan tetapi
agama-agama lain boleh diamalkan.
Islam dan Perpaduan Masyarakat

¯ Toleransi ¯ Hubungan manusia dengan Tuhan
¯ Kesederhanaan ¯ Hubungan manusia dengan manusia
¯ Kasih sayang ¯ Hubungan manusia dengan alam
¯ Perdamaian sekitar
Unit ini memberikan pemahaman tentang perkembangan dan nilai

agama Islam yang membentuk perpaduan di Malaysia. Unit seterusnya
akan membincangkan sejarah dan peranan bahasa Melayu sebagai
bahasa warisan negara. Saiz sebenar
27
FIKIR DAN JAWAB
Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.
agama Islam Majlis Agama Islam Animisme
Hukum Kanun memelihara dan kasih sayang

Melaka memulihara alam sekitar
Batu Bersurat
pedagang
Terengganu
1 _____________________ membuktikan kedatangan agama Islam

ke Tanah Melayu.
2 Agama Persekutuan bagi negara kita ialah _________________ .
3 Semasa pendudukan Jepun, _________________ telah ditubuhkan.
4 __________________ merupakan sumber perundangan di Melaka.
5 Golongan _________________ membawa agama Islam ke Melaka.
6 ___________ ialah kepercayaan bahawa setiap benda mempunyai

roh atau semangat.
7 Hubungan manusia dengan alam sekitar dapat ditunjukkan dengan

________________________ .
8 Seseorang yang mengasihi dan mengasihani orang lain walaupun

berlainan agama menunjukkan individu tersebut mempunyai nilai
_______________ yang tinggi.
Saiz sebenar
28 G uru
CINTA AKAN NEGARA
Agama Islam telah bertapak di Tanah Melayu sejak zaman Kesultanan
Melayu Melaka. Keharmonian masyarakat kekal terpelihara kerana wujud
persefahaman dan nilai hormat-menghormati dalam amalan beragama.
Perpaduan dalam kalangan masyarakat dapat dicapai dengan amalan menghormati

agama dan kepercayaan kaum lain yang terdapat di Malaysia.
(Sumber: Koleksi peribadi Hasfalila binti Hassan)
Diri
Nilai agama dalam diri Masyarakat
penting untuk membentuk Masyarakat haruslah saling memahami dan
sahsiah yang cemerlang. menghormati agama dan kepercayaan kaum
lain bagi menjamin kesejahteraan bersama.
Negara Saiz sebenar

Keharmonian negara mudah dicapai dengan
mengamalkan toleransi, kasih sayang dan 29
persefahaman antara kaum.
UNIT
BAHASA MELAYU
3 WARISAN KITA
Sinopsis
Bahasa Melayu perlu dipelajari bagi memberikan pemahaman
berkenaan dengan sejarah dan peranannya dalam kehidupan
masyarakat pada masa dahulu dan kini. Pelbagai usaha dan
langkah telah dilakukan untuk mengekalkan warisan negara
kita ini. Unit ini membincangkan susur galur bahasa Melayu,
wilayah penutur bahasa Melayu di dunia serta menjelaskan
peranan bahasa Melayu pada masa dahulu dan kini.
Saiz
Saizsebenar
sebenar
3030
Ejaan lama bahasa Melayu yang digunakan Nilai Teras Sivik
dalam buku Burong Tempua dengan Budak Hormat-menghormati
Malas. Bertanggungjawab
(Sumber: Burong Tempua dengan Budak Malas, 1971.
Johor: Pustaka Pendidekan Sdn. Bhd.)

1. Susur galur bahasa Melayu.
2. Wilayah penutur bahasa Melayu di dunia.
3. Peranan bahasa Melayu pada masa dahulu dan kini.
PS
AK

1. Memahami susunan dan pertukaran masa dalam sejarah serta
peranan bahasa Melayu.
2. Memahami isu dan masalah masa lalu bagi meningkatkan
kesedaran tentang kepentingan bahasa Melayu sebagai warisan
negara yang dibanggakan.
3. Menerangkan perubahan dan kesinambungan berkaitan dengan
Saiz
Saizsebenar
bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu serta bahasa perpaduan. sebenar
3131

Susur Galur Bahasa Melayu

Bahasa ialah alat perhubungan manusia. Bahasa Melayu berasal
daripada filum yang disebut Austrik. Daripada filum ini lahirnya rumpun
Austronesia. Bahasa Melayu merupakan antara ribuan bahasa yang
berbeza dan dipertuturkan di Alam Melayu. Bahasa Melayu yang terkenal di
dunia bersifat terbuka dan mudah menerima unsur luar menjadikannya
sebagai bahasa yang terus berkembang.
U Ringkasan Susur Galur

Bahasa Melayu
Laut
Andaman
Teluk
Siam
Vietnam
Bahasa Melayu
(Melayu Champa)
Rumpun - Austronesia
Semenanjung
Tanah Laut China Selatan
Melayu Brunei
Filum - Austrik
Sumatera
Borneo Glosari
Filum: Kelompok bahasa
Pantai Borneo induk yang berusia 5000
tahun ke atas.
Laut Jawa Rumpun: Kelompok bahasa
Jawa yang berusia 2500−5000
tahun ke atas.
Tanah asal bahasa Melayu di Palembang, Sumatera

Peta
Tanah asaltanah asal dibahasa
bahasa Melayu Melayu.
Semenanjung Tanah Melayu
Tanah asal bahasa Melayu di barat daya Borneo, khususnya di Sambas
(Sumber: Asmah Haji Omar, 2015. Ensiklopedia Bahasa
Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka)
Cepat a ab
J w
Nyatakan rumpun asal bahasa Melayu.
Saiz sebenar
32

Bahasa Melayu sebagai warisan negara harus dikekalkan kerana

mencerminkan identiti sebuah negara bangsa. Tamadun sesuatu negara
biasanya dapat dilihat pada warisan seni budaya yang mencakupi
bahasa, amalan dan cara hidup pelbagai kaum. Warisan negara juga
perlu dikekalkan demi kesinambungan budaya.
Bahasa Melayu Warisan Negara
Bahasa Melayu sanjungan kita,

Usah cemarkan keindahannya,
Gunakanlah dengan bijaksana,
Santun bahasa sama dijaga.
Puisi Melayu tiada kurangnya,

Jadi penyeri hari bahagia,
Kita alunkan warisan budaya,
Lambang kebanggaan kita semua.
Cintailah bahasa kita,

Bahasa Melayu warisan bangsa,
Usahlah malu menuturkannya,
Martabatkan bahasa setiap masa.
Bahasa Melayu warisan kita,

Ayuh semua menuturkannya,
Bahasa juga menyatukan kita,
Aman negara tiada sengketa. Syair Bahasa Melayu
Warisan Negara.
AKTIVITI Mempelajari susur galur bahasa

1. Alunkan syair di atas dengan Melayu menyedarkan kita bahawa
intonasi yang betul. bahasa Melayu merupakan warisan
2. Fahami maksud syair tersebut. negara yang perlu dibanggakan.
3. Bina syair anda sendiri
bertemakan “Bahasa Melayu Terangkan kepentingan bahasa
Warisan Negara”. Melayu sebagai warisan negara.
4. Alunkan syair anda. Saiz sebenar
6.3.1 Nota • Bimbing murid mengalunkan syair dengan intonasi yang betul.
K6.3.4 Guru • Bantu murid membina syair sendiri. Murid juga boleh membina pelbagai 33
puisi yang lain seperti sajak atau pantun.
Taburan Wilayah Penutur Bahasa Melayu
Bahasa Melayu menjadi khazanah yang diwarisi dan terkenal semenjak
zaman Kesultanan Melayu Melaka. Penggunaan bahasa Melayu
tersebar di seluruh dunia dan digunakan sebagai bahasa lingua
franca. Peta di bawah menunjukkan antara taburan wilayah penutur
bahasa Melayu di dunia.
Vietnam
(Melayu Champa)
Taiwan
Kemboja
Filipina
Selatan Thailand
Malaysia
Arab Saudi Laut
Laut China Sulu
Sri Lanka Selatan
Indonesia Brunei
Darussalam
Laut Jawa
Singapura
Pulau Cocos
Madagaskar
Pulau Krismas
Afrika Selatan Lautan Hindi

Australia Barat
Antara taburan wilayah penutur

bahasa Melayu di dunia.
(Sumber: Asmah Haji Omar, 2015. Glosari
Ensiklopedia Bahasa Melayu. Kuala Lumpur:
Lingua Franca: Bahasa perantaraan atau
Saiz sebenar
Dewan Bahasa dan Pustaka)
perhubungan antara masyarakat.
34
Francois Valentijn, (1726) seorang penulis Belanda telah
merekodkan:
“Bahasa mereka, bahasa Melayu, bukan sahaja dituturkan
di daerah pinggir laut tetapi juga digunakan di seluruh
Kepulauan Melayu dan di negeri-negeri sebelah Timur, sebagai
satu bahasa yang difahami di mana sahaja oleh setiap orang,
tidak ubah seperti bahasa Perancis atau Latin di Eropah atau
sebagai bahasa lingua-franca di Itali … bahasa itu bukan
sahaja dimengerti di Parsi bahkan lebih jauh daripada itu, dan
di sebelah timurnya sehingga ke Kepulauan Filipina. Dan jika
sekiranya awak tidak mengetahui bahasa ini, awak dianggap
sebagai seorang yang tidak terpelajar di Timur.”
Lautan Pasifik
Pulau Easter
New Zealand
Cepat a ab
J w
Sebutkan dua buah wilayah
penutur bahasa Melayu di dunia.
Saiz sebenar
6.3.2 Nota Bimbing murid mengenal pasti wilayah penutur bahasa Melayu di dunia.
G uru 35
Persamaan dalam Sebutan
Penyebaran bahasa Melayu sangat meluas. Kedatangan pengaruh luar
memperkaya perbendaharaan kata dalam bahasa Melayu. Pada hari ini,
bahasa Melayu mempunyai kosa kata daripada bahasa Sanskrit, Arab,
Portugis, Belanda, Inggeris, Cina dan Tamil.
Pengaruh bahasa luar Bahasa Melayu moden
nagara negara
Sanskrit rajha raja
putra putera
sholat solat
Arab ustaz ustaz
aqal akal
camisa kemeja
Portugis veradha beranda
janela jendela
laatje laci
Belanda
balkon balkoni
hospital hospital
Inggeris clinic klinik
doctor doktor
cawan cawan
Cina
laici laici
kappal kapal
Tamil
ayyaa ayah
(Sumber: Asmah Haji Omar, 2015. Ensiklopedia Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa
dan Pustaka)
Bahasa Melayu sangat terkenal pada Apakah kepentingan

zaman Kesultanan Melayu Melaka dan mengekalkan penggunaan
digunakan secara meluas di serata dunia. bahasa ibunda?
Saiz sebenar
Nota Bantu murid menghuraikan kepentingan mengekalkan penggunaan 6.3.2
36 Guru bahasa ibunda. K6.3.7
Peranan Bahasa Melayu
Bahasa Melayu memainkan peranan penting dalam membangunkan
negara. Selain menjadi bahasa rasmi dan bahasa perpaduan, bahasa
Melayu juga digunakan sebagai bahasa pendidikan, pentadbiran,
perundangan, ekonomi, perhubungan serta bahasa persuratan. Hingga
kini, bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar terus digunakan dalam
bidang tersebut dan menjadi salah satu warisan kebanggaan negara.
Bahasa
rasmi
Bahasa Bahasa
persuratan perpaduan
Bahasa Peranan Bahasa

perhubungan
Bahasa pendidikan
Melayu
Bahasa Bahasa
S ekonomi pentadbiran
Bahasa
perundangan
Cepat a ab
J w (Sumber: Asmah Haji Omar, 2015. Ensiklopedia
Senaraikan peranan Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa
dan Pustaka)
bahasa Melayu.
Saiz sebenar
6.3.3 Nota Bimbing murid memahami peranan bahasa Melayu.
G uru 37
Bahasa Pentadbiran
Dahulu
Bahasa Melayu
Bahasa Pendidikan digunakan dalam sistem
Dahulu pentadbiran pada zaman
Bahasa Melayu merupakan Kesultanan Melayu Melaka.
bahasa akademik bagi Kini
menyampaikan sesuatu ilmu. Bahasa Melayu ialah
Golongan ulama menyampaikan bahasa rasmi dan
ilmu agama kepada digunakan dalam urusan
raja-raja Melayu di istana dengan pentadbiran kerajaan.
menggunakan bahasa Melayu.
Kini
Bahasa Melayu menjadi bahasa
pengantar bagi menyampaikan
ilmu dan maklumat dalam
pengajaran dan pembelajaran
di sekolah serta institusi
pengajian tinggi. Peranan
Bahasa
Melayu
Bahasa Perundangan pada Masa
Dahulu Dahulu
Bahasa Melayu digunakan dalam naskhah dan Kini
Hukum Kanun Melaka yang merupakan
panduan undang-undang dalam sistem
pentadbiran dan pemerintahan pada
zaman Kesultanan Melayu Melaka.
Kini
Nyatakan
Bahasa Melayu menjadi bahasa utama kepentingan bahasa
dalam sistem perundangan negara. Melayu sebagai
bahasa ilmu.
Cepat a ab
J w
Saiz sebenar Nyatakan peranan bahasa Melayu sebagai bahasa pentadbiran.
38
Bahasa Ekonomi
Dahulu
Bahasa Melayu sebagai
lingua franca yang
memudahkan urusan jual
beli di pelabuhan semasa
zaman Kesultanan
Melayu Melaka.
Kini
Bahasa Melayu menjadi
Bahasa Perhubungan
bahasa utama dalam urusan Dahulu
jual beli di negara kita. Bahasa Melayu digunakan
dalam perhubungan antara
kerajaan Melayu dengan
kerajaan luar. Contohnya, surat
Sultan Kelantan kepada Wright
William Duff.
Kini
Bahasa Melayu digunakan
sebagai bahasa perhubungan
antara masyarakat
a dan serantau.
Bahasa Persuratan
Dahulu
Banyak hasil karya agung
menggunakan bahasa Melayu Bahasa Melayu
sebagai bahasa persuratan. di persada dunia.
Kini AKTIVITI
Bahasa Melayu menjadi bahasa Dengan menggunakan peta
persuratan yang diiktiraf dunia melalui pemikiran yang sesuai,
hasil-hasil karyawan negara. bandingkan peranan bahasa
Melayu pada masa dahulu
dan kini.
(Sumber: Asmah Haji Omar, 2015. Ensiklopedia
Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa
dan Pustaka) Saiz sebenar
6.3.3 Nota Bimbing murid memahami peranan bahasa Melayu pada masa dahulu
K6.3.6 Guru dan kini. 39
Bahasa Melayu sebagai Bahasa Rasmi
Bahasa Melayu merupakan bahasa

rasmi negara kita. Kedudukannya
dimantapkan melalui Akta Bahasa
Kebangsaan 1963/67. Kepentingannya
sebagai bahasa rasmi menjadi
medium dalam urusan pentadbiran
harian. Namun begitu, masyarakat
pelbagai kaum di Malaysia bebas
menggunakan bahasa lain dalam
urusan harian mereka.
Penggunaan bahasa Melayu
di pejabat kerajaan.
Bahasa Melayu sebagai Bahasa Perpaduan

Bahasa Melayu merupakan bahasa
yang menyatukan rakyat berbilang
kaum. Bahasa Melayu sangat mudah
difahami dan menjadi medium
utama untuk menyampaikan sesuatu
maklumat kepada masyarakat.
Ak tiviti seper ti minggu bahasa
kebangsaan,pertandingan deklamasi
sajak, berbalas pantun, syarahan
dan pidato antara murid berbilang
kaum boleh memupuk perpaduan.
Program pengembangan bahasa Aktiviti ini secara tidak langsung
Melayu sebagai bahasa perpaduan.
menyatukan bangsa melalui bahasa.
AKTIVITI Peranan bahasa Melayu pada

Secara berkumpulan, senaraikan masa dahulu dan kini sangat luas.
kepentingan bahasa Melayu Penggunaannya sentiasa mengikut
sebagai bahasa perpaduan peredaran zaman. Bahasa Melayu
di negara kita.
merupakan warisan negara yang
Saiz sebenar perlu dihormati.
6.3.3
40 K6.3.5
IMBAS Ringkasan Susur Galur Bahasa Melayu
KEMBALI
Bahasa Melayu
Susur Galur Bahasa Melayu Rumpun - Austronesia
Filum - Austrik
Taburan Wilayah Penutur Bahasa Melayu

• Malaysia • Kemboja
• Indonesia • Vietnam (Melayu
• Selatan Thailand Champa)
• Filipina • Afrika Selatan
• Brunei • Sri Lanka
Bahasa Melayu • Singapura • Pulau Cocos
Warisan Negara • Taiwan
• Madagaskar
• New Zealand
• Pulau Easter
• Arab Saudi
• Pulau Krismas
• Australia Barat
Peranan Bahasa Melayu pada Masa Dahulu

dan Kini Bahasa
■ Bahasa rasmi
rasmi
■ Bahasa perpaduan
Bahasa Bahasa
persuratan perpaduan
■ Bahasa pendidikan
Peranan
■ Bahasa pentadbiran
Bahasa
Bahasa
Bahasa
perhubungan
pendidikan
■ Bahasa perundangan Melayu
■ Bahasa ekonomi S
Bahasa
ekonomi
Bahasa
pentadbiran
■ Bahasa perhubungan Bahasa
■ Bahasa persuratan perundangan
Unit ini memberikan pemahaman tentang susur galur dan taburan

wilayah penutur bahasa Melayu sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka.
Saiz sebenar
Unit seterusnya akan membincangkan perjuangan kemerdekaan negara.
41
FIKIR DAN JAWAB
Lengkapkan penyataan di bawah dan bulatkan jawapan di dalam kotak.
Melintang
1 Bahasa Melayu dikatakan berasal daripada rumpun ____________.

2 Bahasa Melayu merupakan ______ negara yang perlu dibanggakan.
3 ___________ adalah antara wilayah penutur bahasa Melayu.
4 Lingua franca ialah bahasa ____________ antara masyarakat yang
berlainan bahasa.
Menegak
1 Bahasa Melayu berperanan sebagai simbol __________di negara kita.
2 Bahasa _________ ialah salah satu bahasa yang mempengaruhi
bahasa Melayu.
3 Banyak hasil karya agung menggunakan bahasa Melayu sebagai
bahasa ___________________.
4 Bahasa Melayu digunakan dalam Hukum Kanun Melaka yang
merupakan_________ undang-undang dalam sistem pemerintahan
pada zaman Kesultanan Melayu Melaka.
R S S P K Y P E R A N T A R A A N
I H A E E G E H A F B E Y D I N T
T N A U B R R G R C P O N D T P G
B U H J K I S U E K E M B O J A N
E D A A K S U T E R R A C O O N R
L D X L T T R D G K P W I D N D H
A W A R I S A N T F A T F K O U K
N N R G W N T B Q L D D M N B A O
D G I H A A A H E O U U G I P N M
A U S T R O N E S I A P O J O I K
L N A D F A N A H I N A K A L O N
O I N G B H U K V M K L N U N T R
Saiz sebenar
42 G uru
CINTA AKAN NEGARA
Mengetahui susur galur dan peranan bahasa Melayu mendorong kita
supaya sentiasa berusaha, bersedia dan berani menghadapi cabaran.
Negara
Bahasa Melayu sebagai
warisan negara dapat
mewujudkan negara yang
bersatu dan maju.
Masyarakat
Diri Masyarakat yang berilmu dapat
Mengetahui susur galur bahasa Melayu mengangkat martabat bahasa Melayu
akan lebih memantapkan jati diri dalam sebagai bahasa perpaduan.Saiz sebenar
kehidupan harian.
43
UNIT
KEDAULATAN
4 NEGARA DICABAR
Sinopsis
Zaman penjajahan perlu dipelajari untuk mengetahui sejarah negara
dengan lebih mendalam. Campur tangan dan penjajahan kuasa
asing membawa banyak perubahan terhadap negara kita. Unit ini
membincangkan maksud naungan, campur tangan dan penjajahan,
senarai kuasa asing, faktor kedatangan serta kesan campur tangan dan
penjajahan di negara kita.
Nilai Teras Sivik

Bertanggungjawab
Saiz sebenar
44
1. Istilah naungan, campur tangan dan penjajahan.
2. Kuasa asing yang campur tangan dan menjajah di negara kita.
3. Faktor kedatangan kuasa asing ke negara kita.
4. Kesan campur tangan dan penjajahan kuasa asing terhadap
pentadbiran, sosial dan ekonomi.
PS
AK

1. Memahami kronologi sejarah kedatangan kuasa asing
ke negara kita.
2. Meneroka bukti kedatangan kuasa asing ke negara kita.
3. Melihat sebab dan akibat daripada kedatangan kuasa asing
ke negara kita.
(Sumber: Arkib Negara Malaysia dan Kompleks Sejarah Pasir Salak) Saiz sebenar
45
Kuasa Asing di Tanah Airku
Negara kita pernah dijajah dan diduduki oleh beberapa kuasa asing pada
suatu ketika dahulu. Kuasa asing berminat dengan negara kita kerana
mempunyai kedudukan geografi yang strategik dan kekayaan hasil bumi
serta sumber alam. Kuasa asing menggunakan beberapa strategi seperti
naungan, campur tangan dan penjajahan untuk mencapai matlamat
masing-masing.
✯ Naungan bermaksud perlindungan yang diberikan oleh

kuasa asing kepada sesebuah wilayah atau negeri.
Naungan ✯ Negeri naungan menghantar ufti sebagai tanda
persahabatan dan menjamin keselamatan.
✯ Perlis, Kedah, Kelantan dan Terengganu ialah negeri
naungan Siam sehingga awal abad ke-20.
TAHUKAH ANDA?
Bunga Mas dihantar sebagai ufti
kepada pemerintah Siam setiap
tiga tahun.
Cepat a ab
J w
Nyatakan negeri naungan Siam
Replika Bunga Mas.
sehingga awal abad ke-20. (Sumber: Muzium Kota Kayang, Perlis)
Glosari
Ufti: Pemberian berbentuk wang, bunga mas dan persalinan oleh negara kecil
kepada kuasa besar sebagai tanda mengakui kekuasaannya.
Bunga Mas: Sepohon pokok bunga yang diperbuat daripada emas dan perak.
Saiz sebenar
46
✯ Campur tangan bermaksud kuasa asing mencampuri
Campur hal ehwal pentadbiran negeri secara langsung.
Tangan ✯ Residen British dilantik untuk membantu pemerintah
tempatan mengurus pentadbiran.
✯ Campur tangan di Tanah Melayu bermula di Perak oleh
British melalui Perjanjian Pangkor pada tahun 1874.
✯ Penjajahan bermaksud kuasa asing menjadikan

sesebuah negeri sebagai wilayah taklukan.
Penjajahan ✯ Kuasa asing menguasai dan mengawal negeri taklukan
untuk kepentingan politik, ekonomi dan sosial.
✯ Penjajahan pertama oleh Portugis di Melaka, James
Brooke di Sarawak dan North Borneo Chartered Company
atau Syarikat Borneo Utara British (SBUB) di Sabah.
Nyatakan tiga cara untuk mengelakkan

campur tangan kuasa asing.
Kedaulatan negara tergugat akibat campur tangan dan penjajahan

kuasa asing. Banyak perubahan dilakukan oleh kuasa asing untuk
kepentingan mereka.
AKTIV -21
ITI PAK
Peta Pemikiran (Thinking Map)
1. Berdasarkan maklumat
berkaitan dengan naungan,
campur tangan dan
penjajahan, lengkapkan
Peta Pokok (Tree Map)
di sebelah.
2. Salin peta tersebut dalam
buku latihan anda. Saiz sebenar
7.1.1 Nota • Bimbing murid memahami maksud naungan, campur tangan dan penjajahan.
Guru • Bimbing murid melengkapkan peta pemikiran. 47
Campur Tangan dan Penjajahan Kuasa Asing
Negara kita telah didatangi oleh kuasa asing yang bertujuan untuk campur
tangan dan menjajah. Kuasa-kuasa asing tersebut ialah Siam, Portugis,
Belanda, British, Jepun, keluarga Brooke dan Syarikat Borneo Utara British.
Siam
❃ Siam menaungi Kedah, Perlis, Kelantan dan
Terengganu.
❃ Siam menghadapi masalah untuk mentadbir
negeri-negeri tersebut.
❃ Pada tahun 1909, semua negeri tersebut
diserahkan kepada British melalui Perjanjian
Kota Kuala Kedah.
Bangkok. (Sumber: Koleksi peribadi Timothy Tye)
Portugis (1511)
❃ Pada tahun 1511, Portugis menyerang
dan menjajah Melaka.
❃ Sultan Melaka cuba merampas kembali
Melaka tetapi gagal.
Kota A Famosa di Melaka. ❃ Portugis kalah kepada Belanda pada
(Sumber: Koleksi peribadi Hasfalila binti Hassan) tahun 1641.
Belanda (1641)
❃ Pada tahun 1641, Belanda menyerang Portugis di Melaka.
❃ Belanda menang dan menjajah Melaka hingga tahun 1824.
❃ Pada tahun 1824, Belanda menyerahkan Melaka kepada
British melalui Perjanjian Inggeris-Belanda. Bangunan Stadthuys di Melaka.
Sultan-sultan Melayu bersama-sama dengan pegawai British. (Sumber: Arkib Negara Malaysia)
British (1786, 1824, 1826 dan 1874)
❃ Pada tahun 1786, British menduduki ❃ Pada tahun 1826, British membentuk
Pulau Pinang. Negeri-negeri Selat yang terdiri daripada
❃ Pada tahun 1824, Melaka diserahkan Pulau Pinang, Melaka dan Singapura.
kepada British oleh Belanda melalui ❃ Pada tahun 1874, British campur tangan
Perjanjian Inggeris-Belanda. di Perak dan meluaskan pengaruhnya
Ce pat Jawab
di Tanah Melayu hingga Perang Dunia Kedua.
Saiz sebenar
Kuasa manakah yang mengalahkan Apakah yang akan berlaku jika
Portugis di Melaka? negara kita dijajah semula?
48
James Brooke dan Keluarga Brooke (1841)
❃ James Brooke menguasai Sarawak pada tahun 1841.
❃ James Brooke menggunakan gelaran “Rajah Putih”.
❃ Selepas kematian beliau, Sarawak terus diperintah
oleh keluarga Brooke hingga tahun 1946.
James Brooke sewaktu muda.
(Sumber: Jabatan Muzium Sarawak)
Syarikat Borneo Utara British (SBUB) (1881)

❃ Pada awalnya, SBUB memperoleh hak untuk
mengusahakan tanah di Borneo Utara (Sabah).
❃ Setelah mendapat Piagam Diraja kerajaan British,
SBUB mentadbir Sabah pada tahun 1881.
❃ Penjajahan SBUB berterusan hingga tahun 1946. Lembaga Pengarah SBUB.
Jepun (1942)
❃ Jepun muncul sebagai kuasa besar dan
berjaya menguasai Tanah Melayu, Sarawak
dan Sabah daripada British pada tahun 1942.
❃ Jepun menyerah kalah kepada British pada
Tentera British menyerah kalah kepada
tahun 1945.
tentera Jepun pada tahun 1942.
British (1945, 1946)

❃ British kembali menjajah Tanah Melayu pada
aka.
staka)
tahun 1945 hingga tahun 1957.
❃ Pada tahun 1946, keluarga Brooke dan SBUB
menyerahkan Sarawak dan Sabah kepada British.
❃ British menguasai Sarawak dan Sabah hingga Ahli Kabinet Kerajaan Persekutuan
tahun 1963. Tanah Melayu 1955.
Kedatangan kuasa asing menjejaskan kedaulatan negara kita. Oleh

itu, kita sebagai rakyat perlu mempertahankan negara agar keamanan
sentiasa terjamin.
AKTIV -21
ITI PAK
TAHUKAH ANDA? Peta Pemikiran (Thinking Map)
Perang Dunia Kedua
1. Melalui pelbagai sumber, dapatkan maklumat
bermula pada tahun
tentang pentingnya jati diri dalam kalangan murid.
1939 dan berakhir
2. Dengan menggunakan aplikasi TMK, bina peta
pada tahun 1945.
pemikiran yang sesuai.
3. Bentangkan. Saiz sebenar
7.1.2 Nota Bimbing murid memahami kuasa asing yang campur tangan dan menjajah
K7.1.5 Guru negara kita. 49
Bumi Bertuah Menjadi Rebutan
Keunikan negara kita seperti kedudukan yang strategik dan kekayaan
hasil bumi serta sumber alam menyebabkan kuasa asing bersaing untuk
campur tangan dan menjajah demi kepentingan mereka. Selain itu,
faktor penyebaran agama, perkembangan Revolusi Perindustrian dan
kemasyhuran mendorong minat kuasa asing terhadap negara kita.
U
Faktor Kedatangan Kuasa Asing da
n
ri
e pu
In
d ia
an J
Kedudukan Strategik
ad
v Kedudukan Melaka di laluan jalan
hi n
ri C
MELAKA
perdagangan timur dan barat.
da
v Melaka muncul sebagai pelabuhan
Ke
persinggahan yang penting. pu da
lau ri
an
v Portugis dan Belanda berminat menguasai Me
lay
u
Melaka untuk mengawal perdagangan
rempah di Kepulauan Melayu. Melaka menjadi laluan perdagangan pada
abad ke-15.
Kekayaan Hasil Bumi

dan Sumber Alam
v Tanah Melayu mempunyai hasil
bumi yang banyak seperti bijih
Kayu balak Emas timah, bijih besi dan emas.
v Sabah terkenal dengan sumber
alam seperti kayu balak, rotan
dan sarang burung.
v Sarawak pula mempunyai emas,
sagu dan kapur barus.
Sagu Bijih timah
Glosari
Hasil bumi: Hasil yang digali daripada dalam bumi.
Sumber alam: Sumber yang terdapat di permukaan bumi seperti flora
dan fauna.
Revolusi Perindustrian: Pengilangan barangan secara besar-besaran.
Saiz sebenar
50
Penyebaran Agama
v Kuasa asing mahu menyebarkan agama Kristian
ke serata dunia termasuk Tanah Melayu.
v Raja Portugal menggalakkan pelayaran untuk Gereja St. Paul dibina pada tahun
1521 oleh Portugis di Melaka.
mengembangkan agama Kristian. (Sumber: Koleksi peribadi Jayakumary
a/p Marimuthu)
Revolusi Perindustrian
v Pada abad ke-18, Revolusi Perindustrian
berkembang di Eropah.
v Sektor perkilangan seperti pembuatan
besi dan keluli, pembuatan kereta serta
Perkembangan Revolusi Perindustrian
mengetin makanan giat dijalankan.
di Eropah. v Kuasa asing memerlukan tanah jajahan
(Sumber: Peter Lafferty, 2002. Perintis Sains untuk mendapatkan bahan mentah dan
Pengangkutan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa
dan Pustaka) memasarkan barangan mereka.
Kemasyhuran
v Kuasa asing mahu menempa kemasyhuran untuk
diri sendiri dan negara.
v Kuasa British muncul sebagai penjajah terbesar.
v James Brooke menguasai Sarawak setelah melihat
kejayaan British di Pulau Pinang dan Singapura.
Fort Margherita, Sarawak.
Penjajahan kuasa asing menyedarkan kita pentingnya kedaulatan

negara dipertahankan. Sebagai rakyat, kita harus memupuk semangat
patriotik supaya campur tangan dan penjajahan tidak berulang.
AKTIV -21
ITI PAK
Nyatakan kepentingan
semangat patriotik untuk
mempertahankan Mangkuk Ikan Emas (Goldfish Bowl)
kedaulatan negara. 1. Bentuk lima kumpulan mengikut faktor
kedatangan kuasa asing.
2. Setiap kumpulan mengumpul maklumat
Cepat a ab
J w tambahan mengikut tajuk yang diberikan.
Bilakah Revolusi Perindustrian 3. Bentangkan dapatan dan jawab soalan
berkembang di Eropah? daripada kumpulan lain. Saiz sebenar
7.1.3 Nota Bimbing murid mengetahui faktor-faktor kedatangan kuasa asing ke negara kita.
K7.1.6 G uru 51
Kesan terhadap Pentadbiran Akibat Penjajahan
Campur tangan dan penjajahan kuasa asing telah membawa banyak
perubahan dalam sistem pentadbiran di Tanah Melayu, Sarawak dan
Borneo Utara (Sabah).
Negeri-negeri Selat (1826)

✯ Pulau Pinang, Melaka dan Singapura
digabungkan menjadi Negeri-negeri
Selat.
✯ Negeri-negeri ini merupakan Tanah Sarawak (1841)
Jajahan Mahkota. ✯ Pemerintahan bercorak monarki
✯ Negeri-negeri Selat ditadbir oleh diperkenalkan.
Gabenor. ✯ Pemerintah Sarawak dikenali
sebagai “Rajah Putih”.
✯ Pentadbiran Sarawak dibahagikan
Borneo Utara (Sabah) (1881) kepada lima bahagian yang
✯ Lembaga Pengarah SBUB di London ditadbir oleh Residen.
memberikan arahan terhadap hal ehwal
pentadbiran Borneo Utara.
✯ Pentadbiran negeri diketuai oleh Gabenor. Negeri-negeri
Melayu Bersekutu (1896)
✯ Perak, Selangor, Negeri Sembilan
dan Pahang disatukan sebagai
Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu Negeri-negeri Melayu Bersekutu.
(1909 dan 1914) ✯ Residen British dilantik untuk
✯ Kedah, Kelantan, Perlis dan Terengganu mengurus pentadbiran negeri.
dikenali sebagai Negeri-negeri Melayu ✯ Residen British tidak boleh
Tidak Bersekutu. mencampuri hal ehwal agama
✯ Pada tahun 1914, Johor turut dimasukkan Islam dan adat istiadat orang
dalam Negeri-negeri Melayu Tidak Melayu.
Bersekutu.
✯ Penasihat British dilantik untuk membantu
pentadbiran negeri tersebut.
Glosari TAHUKAH ANDA?

Monarki: Pemerintahan beraja. • Residen British dan Penasihat British
berperanan sebagai penasihat raja
atau sultan.
Cepat a ab
J w • Tanah Jajahan Mahkota ialah negeri
Apakah corak pemerintahan yang diperintah secara langsung oleh
di Sarawak? kerajaan British.
Saiz sebenar
Nota Bantu murid mengenal pasti perubahan pentadbiran akibat campur tangan 7.1.4
52 Guru dan penjajahan.
Kesan Sosial dan Ekonomi Akibat Penjajahan
British memperkenalkan beberapa perubahan baharu yang bertujuan
untuk mengeksploitasi kekayaan hasil bumi dan sumber alam. Akibat
daripada perubahan tersebut, wujud beberapa kesan dari aspek ekonomi
dan sosial di negara kita.
Kesan Ekonomi Akibat Penjajahan
Perkembangan Industri Perlombongan

Industri perlombongan giat dilakukan.
Bijih timah di Tanah Melayu, emas
di Sarawak dan arang batu di Sabah.
Arang batu
Perkembangan Pertanian Komersial
Pertanian komersial untuk tujuan eksport.
Tanah Melayu – kelapa sawit, tebu dan kopi.
Sarawak – lada hitam
Sabah – tembakau
Lada hitam
Perkembangan Penanaman Getah

Banyak estet getah dibuka.
Syarikat Eropah seperti Guthrie dan British
North Borneo Company terlibat dalam
sektor penanaman getah.
Penanaman getah
Sistem Perbankan Moden

Sistem perbankan diperkenalkan.
Bank seperti Mercantile Bank (1859) dan
The Chartered Bank (1888) ditubuhkan.
Cepat a ab Mercantile Bank di Ipoh.

J w
Nyatakan pertanian komersial Glosari
yang diusahakan di Sabah. Komersial: Berkaitan dengan perdagangan.
Saiz sebenar
7.1.4 Nota Bantu murid memahami kesan penjajahan terhadap ekonomi negara.
G uru 53
Kesan Sosial Akibat Penjajahan
Pembentukan Masyarakat Majmuk
Kemasukan tenaga kerja dari negara China
dan India mewujudkan masyarakat majmuk. Pekerja Cina dan India.
Perkembangan Bandar Baharu
Bandar baharu muncul sebagai pusat pentadbiran,
perdagangan dan pelabuhan.
Sibu pada tahun 1960-an. Contohnya, Kuala Lumpur, Ipoh, Taiping, Seremban, Sibu,
(Sumber: Sarawak Chinese Cultural Miri, Jesselton (Kota Kinabalu), Sandakan dan Tawau.
Association, 2010. Sibu of Yesterday. Edisi Kedua. Sibu: Sarawak)
Perkembangan Sistem Pendidikan
Sistem pendidikan vernakular mengikut aliran
bahasa Melayu, Cina dan Tamil diperkenalkan.
Sekolah Inggeris diwujudkan di kawasan pekan
dan bandar. SK St. Mary Bandar ditubuhkan
Pendidikan pada peringkat maktab untuk melatih pada tahun 1883 (sekolah
bakal guru diperkenalkan. Inggeris pertama di Sabah).
(Sumber: SK St. Mary Bandar, Sabah)
Perkembangan Sistem Perkembangan Perkhidmatan

Pengangkutan dan Perhubungan Kesihatan
Jalan kereta api dan jalan raya dibina Pembukaan hospital dan dispensari
untuk memudahkan hasil dihantar untuk merawat pesakit.
ke pelabuhan.
Sistem pos, telegraf dan telefon
diperkenalkan.
Hospital Taiping ditubuhkan pada tahun 1880

(hospital pertama di negara kita).
Stesen kereta api Kuala Lumpur pada
Eksploitasi sumber bahan mentah oleh
tahun 1886.
(Sumber: Arkib Negara Malaysia) penjajah menyedarkan kita betapa
pentingnya kedaulatan dan kemakmuran
Apakah kepentingan negara dipelihara. Kita perlu tahu bahawa
mengekalkan kedaulatan segala kesan pentadbiran, sosial dan ekonomi
dan kemakmuran negara? yang wujud adalah untuk kepentingan pihak
penjajah semata-mata.
Glosari
Dispensari: Tempat mengambil ubat.
Eksploitasi: Mengambil kesempatan terhadap sesuatu untuk keuntungan sendiri.
Saiz sebenar
Vernakular: Penggunaan bahasa ibunda sebagai bahasa pengantar.
Nota Bimbing murid memahami kesan-kesan sosial akibat penjajahan dan 7.1.4
54 Guru campur tangan. K7.1.7
IMBAS
KEMBALI
Kuasa Asing di Tanah Airku
Kuasa asing menggunakan strategi seperti naungan, campur
tangan dan penjajahan untuk mencampuri hal ehwal negara.
Campur Tangan dan Penjajahan Kuasa Asing

Siam, Portugis, Belanda, British, Jepun, keluarga
Brooke dan Syarikat Borneo Utara British ialah kuasa
asing yang campur tangan dan menjajah negara kita.
Bumi Bertuah Menjadi Rebutan

Kedudukan strategik, kekayaan hasil bumi dan sumber
alam, penyebaran agama, Revolusi Perindustrian dan
kemasyhuran merupakan faktor utama negara kita dijajah.
Penjajahan dan Kesannya

Kesan Pentadbiran:
- Negeri-negeri Selat (1826)
- Sarawak (1841)
- Borneo Utara (Sabah) (1881)
- Negeri-negeri Melayu Bersekutu (1896)
- Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu
(1909 dan 1914)
Kesan Ekonomi:
- Perkembangan Penanaman Getah
- Perkembangan Industri Perlombongan
- Perkembangan Pertanian Komersial
- Sistem Perbankan Moden
Kesan Sosial:
- Pembentukan Masyarakat Majmuk
- Perkembangan Bandar Baharu
- Perkembangan Sistem Pendidikan
- Perkembangan Perkhidmatan Kesihatan
- Perkembangan Sistem Pengangkutan dan Perhubungan
Unit ini membincangkan campur tangan dan penjajahan di negara

kita. Pengetahuan tentang kuasa asing membantu kita untuk mengenali
tokoh pejuang tempatan yang bangun menentang penjajah pada unit
yang berikutnya. Saiz sebenar
55
FIKIR DAN JAWAB
Isi tempat kosong bagi setiap soalan di bawah berpandukan jawapan
yang diberikan.
komersial Melaka naungan Jepun
pelabuhan majmuk Perindustrian Rajah Putih
dispensari Kekayaan
1 Maksud negeri _________ ialah negeri yang diberi perlindungan

oleh kuasa asing.
2 Pada Perang Dunia Kedua, kuasa _________ berjaya menduduki
negara kita.
3 Pulau Pinang, __________ dan Singapura digabungkan menjadi
Negeri-negeri Selat pada tahun 1826.
4 Revolusi _________ merupakan salah satu faktor yang menyebabkan
kuasa asing campur tangan dan menjajah negara kita.
5 British memperkenalkan pertanian _________ untuk tujuan eksport.
6 Kedatangan pekerja Cina dan India telah membentuk masyarakat
___________.
7 Hospital dan ___________ dibuka untuk merawat pesakit.
8 ___________ hasil bumi dan sumber alam adalah antara faktor
kedatangan kuasa asing ke negara kita.
9 James Brooke menggunakan gelaran ___________ selepas
menguasai Sarawak.
10 Jalan kereta api dan jalan raya dibina untuk menghantar hasil
ke ___________.
Saiz sebenar
56 G uru
CINTA AKAN NEGARA
Mengetahui zaman penjajahan membolehkan kita memahami dan
menghargai kedaulatan negara pada masa ini.
Dahulu dan Kini
Kerajaan British menjadikan Jesselton sebagai ibu negeri Borneo Utara.
Pada tahun 1968, namanya ditukar kepada Kota Kinabalu.
Bandar Jesselton pada tahun 1910. Bandar Kota Kinabalu.

(Sumber: Arkib Negara Malaysia) (Sumber: Tourism Malaysia)
Diri
Sebagai pelajar, kita harus
mempunyai perasaan cinta
akan negara.
Masyarakat
Perasaan cinta akan negara dapat
melahirkan masyarakat yang
mempunyai semangat patriotik.
Negara
Warganegara yang memiliki
jati diri dan semangat patriotik
mampu mempertahankan
kedaulatan negara.
Saiz sebenar
57
UNIT
BANGKIT BERJUANG
5 PENJAJAH DITENTANG
PERLIS
Tok Janggut
KEDAH
PULAU
Haji Abdul Rahman Limbong
PINANG
KELANTAN
PERAK
TERENGGANU
Dato’ Maharaja Lela PAHANG
Dato’ Bahaman
SE
LA
T
M
EL
AK
SELANGOR
A
NEGERI
SEMBILAN
Yamtuan Antah
MELAKA JOHOR
Dol Said
Sinopsis
Kedatangan kuasa asing menyebabkan berlakunya penentangan
oleh penduduk tempatan. Unit ini akan membincangkan tokoh
tempatan yang menentang penjajah, sebab penentangan dan peristiwa
Saiz penentangan
Saizsebenar
sebenar terhadap campur tangan dan penjajahan kuasa asing.
5858
1. Tokoh tempatan yang menentang campur tangan dan penjajahan
kuasa asing.
2. Sebab penentangan tokoh tempatan terhadap campur tangan dan
penjajahan kuasa asing.
3. Peristiwa penentangan tokoh tempatan terhadap campur tangan
dan penjajahan kuasa asing.
Mat Salleh
LAUT CHINA SELATAN
SABAH
Antenom
Sharif Masahor
SARAWAK
Rentap
Nilai Teras Sivik

Bertanggungjawab
Kasih sayang
PS
AK

1. Meneroka bukti tokoh yang terlibat untuk menentang penjajahan dan
campur tangan kuasa asing.
2. Mengkaji sebab-musabab penentangan tokoh tempatan terhadap
penjajahan dan campur tangan kuasa asing.
3. Melihat sebab dan akibat peristiwa penentangan yang melibatkan
tokoh tempatan. Saiz
Saizsebenar
sebenar
59
59
Pahlawan Tempatan
Tokoh pahlawan tempatan yang bangkit menentang campur tangan
dan penjajahan kuasa asing, antaranya termasuklah Dol Said, Rentap,
Sharif Masahor, Dato’ Maharaja Lela, Yamtuan Antah, Dato’ Bahaman,
Mat Salleh, Antenom, Tok Janggut dan Haji Abdul Rahman Limbong.
Pahlawan-pahlawan ini berusaha untuk mempertahankan kedudukan
dan kawasan pentadbiran mereka daripada campur tangan kuasa
asing. Perjuangan mereka bersifat setempat dan mendapat sokongan
pembesar serta penduduk tempatan.
Dol Said
Nama sebenar Dol Said ialah Abdul Said bin Omar atau
dikenali sebagai Penghulu Naning Seri Merah Raja Dol Said.
Beliau dilahirkan pada tahun 1773 dan berasal daripada
suku Semelenggang.
Sebab Penentangan Peristiwa Penentangan
◆ Naning merupakan kawasan yang ◆ Pada tahun 1831, British menyerang
bersempadan dengan Melaka. Naning tetapi kalah. Dol Said menang
◆ British mendakwa Naning ialah kerana menerima bantuan
jajahannya tetapi Dol Said membantah. ketenteraan dari Ulu Muar, Sungai
◆ Dol Said enggan membayar cukai Ujong, Seri Menanti dan Rembau.
hasil tahunan satu persepuluh ◆ Pada tahun 1832, British menyerang
kepada British. semula Naning dan berjaya
◆ Dol Said berusaha untuk mengalahkan Dol Said. Kekalahan ini
mempertahankan kedaulatan Naning. disebabkan oleh sekutu Dol Said
menolong British.
U ◆ Akhirnya, Dol Said menyerah diri,
diberi pencen, sebidang tanah
NEGERI SEMBILAN
dan dibawa ke Melaka.
Alor Gajah
✯ Taboh
SE
LA
T
M
EL
AK JOHOR
A
Petunjuk:
Kawasan Penentangan
✯ di Naning Cepat a ab
J w
Peta Perang Naning. Mengapakah British berjaya
Saiz sebenar mengalahkan Dol Said?
60
Rentap
Nama sebenar Rentap ialah Libau anak Ningkan.
Beliau merupakan pemimpin orang Iban
di Nanga Skrang, Sarawak.
◆ James Brooke menghapuskan ◆ Pada tahun 1853, Rentap
petempatan orang Iban berjaya menyerang kubu
di Nanga Skrang. James Brooke di Nanga Skrang.
◆ James Brooke menganggap ◆ James Brooke menyerang
orang Iban sebagai lanun. balas dengan membakar 20 buah
Petunjuk: rumah panjang di kawasan Rentap.
◆
U
Kubu James Brooke
Kubu Rentap
Pada tahun 1854, James Brooke
menyerang Rentap di Sungai Lang.
Rentap berundur ke hutan dan
Kubu Rentap
membina kubu di Bukit Sadok.
di Bukit Sadok
BUKIT SADOK
◆ Pada tahun 1861, James Brooke
menyerang kubu Rentap.
S. Saribas
Kubu
◆ Rentap berundur ke Ulu Entabai.
Nanga
Skrang
Glosari
LINGGA
SIMANGGANG
Nanga: Sungai dalam dialek Iban.
Kayu belian: Sejenis pokok yang
Peta menunjukkan lokasi kubu Rentap. kayunya keras.
TAHUKAH ANDA?
Kubu pertahanan Rentap
diperbuat daripada kayu belian. Saiz sebenar
7.2.1, 7.2.2 Nota Bimbing murid memahami sebab dan peristiwa penentangan Dol Said
7.2.3 Guru dan Rentap. 61
Sharif Masahor
Nama penuh beliau ialah Sharif Masahor bin Muhammad al-Shahab.
Beliau berasal dari Kampung Igan. Beliau merupakan pembesar
Sarikei di Sungai Rajang, Sarawak.
◆ Sharif Masahor menentang ◆ Pada tahun 1859, Sharif Masahor
James Brooke kerana bersama-sama dengan Datu Patinggi Abdul
menguasai Sarikei. Ghapur dan Pengiran Temenggung Hashim
◆ Penguasaan James Brooke berpakat untuk mengusir keluarga Brooke
menyebabkan Sharif di Kuching.
Masahor kehilangan hak ◆ Sharif Masahor menyerang kubu Brooke
dan kuasa sebagai berhampiran Sungai Rajang di Kanowit.
pembesar di Sarikei. ◆ Namun begitu, keluarga Brooke berjaya
menggagalkan serangan ini.
◆ Sharif Masahor dibuang negeri, manakala
Datu Patinggi Abdul Ghapur ditangkap oleh
Belanda dan dipenjarakan di Betawi.
Petunjuk:
H
Kawasan penentangan Sharif
A
Masahor dan Datu Patinggi
B
Abdul Ghapur
A
S
LAUT CHINA SELATAN
Igan
S A R A W A K
Sibu
Kanowit
Sarikei S . R aja
ng U
Kapit
Kuching
Peta menunjukkan kawasan penentangan

Sharif Masahor di Sarawak.
Cepat a ab
J w
Apakah nama kawasan
Saiz sebenar
penentangan Sharif Masahor?
62
Dato’ Maharaja Lela
Nama penuh beliau ialah Dato’ Maharaja Lela Pandak
Lam. Dato’ Maharaja Lela ialah Orang Besar Berlapan
Perak yang mentadbir kawasan Pasir Salak.
Sebab Penentangan
◆ Residen British J.W.W. Birch campur tangan dalam pentadbiran negeri dan adat
resam orang Melayu.
◆ Residen British mengambil alih kuasa sultan dan pembesar tempatan.
◆ British memperkenalkan cukai baharu yang membebankan rakyat.
◆ Residen British bersikap angkuh dan sombong.
Peristiwa Penentangan
◆ Pada Februari 1875, Sultan Abdullah, Dato’ Maharaja Lela dan pembesar Melayu
Perak membuat bantahan terhadap campur tangan British.
◆ Pada September 1875, Dato’ Maharaja Lela bersetuju mengambil
tanggungjawab untuk membunuh Residen British, iaitu J.W.W. Birch.
◆ Pada November 1875, J.W.W. Birch dibunuh oleh Seputum atas arahan
Dato’ Maharaja Lela di Sungai Perak, Pasir Salak.
◆ Pada tahun 1877, Dato’ Maharaja Lela dan Seputum ditangkap dan kemudian
mereka dijatuhi hukuman gantung.
Diorama peristiwa pembunuhan J.W.W.

Peta menunjukkan kawasan penentangan Birch di Sungai Perak, Pasir Salak.
Dato’ Maharaja Lela di Perak. (Sumber: Kompleks Sejarah Pasir Salak)
AKTIVITI
Secara berkumpulan, hasilkan pakaian tokoh
Apakah iktibar yang pejuang tempatan pada zaman dahulu dengan
anda peroleh daripada menggunakan bahan kitar semula.
peristiwa penentangan TAHUKAH ANDA?
Dato’ Maharaja Lela?
Nama penuh J.W.W. Birch ialah James
Wheeler Woodford Birch. Saiz sebenar
7.2.1, 7.2.2 Nota Bimbing murid memahami sebab dan peristiwa penentangan Sharif Masahor
7.2.3 Guru dan Dato’ Maharaja Lela. 63
K7.2.4
Yamtuan Antah
Nama sebenar Yamtuan Antah ialah Tunku Antah Raja Radin.
Beliau merupakan anak Yamtuan Besar Negeri Sembilan.
Sebab Penentangan
◆ Yamtuan Antah menentang British kerana mencampuri urusan pentadbiran
di Sungai Ujong.
◆ British menyokong Dato’ Kelana yang mendakwa Terachi ialah wilayahnya.
◆ Yamtuan Antah tidak bersetuju dengan tindakan British menyokong Dato’ Kelana.
◆ Yamtuan Antah bimbang British akan meluaskan kuasa terhadap wilayah lain.
◆ Pada tahun 1875, berlaku pertempuran di Paroi.
◆ Yamtuan Antah berjaya menawan Paroi, namun British menyerang balas dan
akhirnya berjaya mengalahkan pasukan Yamtuan Antah.
◆ Pada tahun 1876, Yamtuan Antah berunding dengan British untuk menamatkan
persengketaan. PERA
◆ Hasil rundingan tersebut, Yamtuan Antah diiktiraf sebagai Yamtuan Besar

Seri Menanti.
SELANGOR
U
JELEBU
ULU MUAR
SUNGAI UJONG
TERACHI
Petun
rachi S. Muar
Kepayang S. Te
Ampangan
Rasah
SERI
MENANTI Peta
Peta 2g
JOHOL
REMBAU
LUKUT
Pematang
Pasir
M E LA K A
Petunjuk:
Jajahan Takluk
Seri Menanti
Peta jajahan takluk Seri Menanti.

TAHUKAH ANDA?
AKTIV -21 Drama (Dramatisation)
ITI PAK Seri Menanti
1. Secara berkumpulan, hasilkan skrip lakonan ialah tempat
berdasarkan peristiwa di atas. bersemayam Yang
2. Lakonkannya. di-Pertuan Besar
Saiz sebenar Negeri Sembilan.
Nota • Bimbing murid melaksanakan aktiviti lakonan peristiwa penentangan Yamtuan Antah.
64 Guru • Pantau keselamatan murid semasa aktiviti lakonan.
Dato’ Bahaman
Nama sebenar Dato’ Bahaman ialah Abdul Rahman bin
Imam Noh dan dikenali sebagai Dato’ Bahaman Orang
Kaya Semantan.
Sebab Penentangan
◆ Dato’ Bahaman kehilangan hak
memungut cukai dan dilucutkan gelaran Peristiwa Penentangan
sebagai pembesar.
◆ Dato’ Bahaman menentang pembinaan ◆ Pada tahun 1891, Dato’ Bahaman
balai polis di Lubuk Terua yang merupakan mengetuai serangan terhadap
kawasan pengaruhnya. British dan berjaya menawan
KELANTAN
Lubuk Terua.
TERENGGANU U ◆ Pada tahun 1892, Dato’ Bahaman
mematahkan serangan British
in g
di Semantan.
el
S.Te mb
PERAK ◆ Pada tahun 1894, Dato’ Bahaman

Jeram
Ampai
menguasai Kuala Tembeling dan
LAUT
Jerantut CHINA
Jeram Ampai.
SELATAN ◆ Pada tahun 1895, Dato’ Bahaman
S. Semantan S. Pahang
berundur ke Kelantan setelah
SELANGOR
Temerloh British menawan semula
Lubuk Terua
Jeram Ampai.
PAHANG
Petunjuk:
Tempat berlakunya
penentangan
Peta
Peta 2g.kawasan
Peta Negeri Pahang Abad Ke-19: Kawasan
penentangan Penentangan
Dato’ Bahaman di Pahang.
AKTIVITI
Surih peta
dan lorekkan
kawasan
penentangan
Dato’ Bahaman.
Mengapakah
Dato’ Bahaman
berusaha
mempertahankan
Lubuk Terua?
Saiz sebenar
7.2.1, 7.2.2 Nota Bimbing murid memahami sebab dan peristiwa penentangan Dato’ Bahaman dan
7.2.3 Guru Yamtuan Antah. 65
K7.2.6
Mat Salleh
Nama sebenar Mat Salleh ialah Datu Paduka Mohammad Salleh
bin Datu Balu atau digelar sebagai Mat Salleh. Beliau dilahirkan
di Inanam, Sabah. Beliau berketurunan Bajau dan Suluk.
Sebab Penentangan
◆ Mat Salleh menentang SBUB kerana tidak mengiktiraf kedudukannya sebagai
pemerintah di Sandakan, Menggatal, Inanam dan Pulau Gaya.
◆ SBUB mengambil alih hak memungut cukai dan mengadakan peraturan baharu
yang membebankan rakyat.
◆ Pada tahun 1897, Mat Salleh dan pengikutnya menyerang kubu SBUB di Pulau Gaya.
◆ Mat Salleh mendirikan kubu lebih kukuh di Tambunan setelah kubunya di Ranau
dimusnahkan oleh SBUB.
◆ Pada tahun 1900, SBUB melancarkan serangan besar-besaran dan menyebabkan
Mat Salleh terkorban.
◆ Perjuangan Mat Salleh diteruskan oleh Mat Sator yang berpusat di Kampung
Kapayan Lama, Tambunan.
Petunjuk: U
Kawasan penentangan
Mat Salleh
LA U T
CH I N A Terusan
SE LA T A N
Pulau
Gaya
Inanam
Kota Kinabalu Ranau
Sandakan
Tambunan
SABAH
Lahad Datu
Memorial Datu Paduka
Mat Salleh di Tambunan.
BRUNEI
DARUSSALAM (Sumber: Koleksi peribadi
Hasfalila binti Hassan)
Tawau
SARAWAK
Peta kawasan berlakunya penentangan Mat Salleh

di Sabah.
Apakah kepentingan menghargai perjuangan

pemimpin terdahulu?
Saiz sebenar
7.2.1, 7.2.2
66 7.2.3
K7.2.5
Antenom
Nama sebenar Antenom ialah Ontoros bin Buyusan.
Beliau dilahirkan pada tahun 1873 di Silar Pinikit
Salangit, Ulu Sungai Tahol, Pensiangan, Sabah.
Sebab Penentangan
◆ SBUB menjadikan kaum
Murut sebagai buruh paksa
untuk membina jalan.
◆ SBUB tidak menghiraukan (Sumber: Dayu Sansalu, 2017.
Antenom Pahlawan Terbilang
adat dan kepercayaan Bangsa Murut. Kota Kinabalu:
penduduk dengan Pusaka Sabah)
menceroboh kawasan Peristiwa Penentangan
hutan yang dianggap
mengganggu roh nenek ◆ Antenom mengetuai pahlawan
moyang mereka. Murut untuk menentang SBUB dan
◆ Pengenalan cukai baharu membina kubu di Silar Pinikit, Salangit,
yang membebankan rakyat. Ulu Sungai Tahol, Pensiangan.
◆ SBUB tidak membenarkan ◆ Pada tahun 1915, Antenom melancarkan
penduduk membuka tanah serang hendap dengan menggunakan
untuk pertanian. tombak, pedang dan sumpit terhadap
SBUB di Pensiangan dan membina
kubu di Sungai Salangit.
◆ Akhirnya, Antenom menyerah diri kepada
SBUB untuk menyelamatkan keluarga,
pengikut dan kaum Murut.
Cepat a ab
J w
Berikan dua sebab penentangan
Antenom di Sabah. Saiz sebenar
Nota Bimbing murid memahami sebab dan peristiwa penentangan Mat Salleh
Guru dan Antenom. 67
Tok Janggut
Nama sebenar Tok Janggut ialah Haji Mat Hassan
bin Munas. Beliau dilahirkan pada tahun 1853
di Kampung Jeram, Pasir Puteh, Kelantan.
Sebab Penentangan
◆ Tok Janggut tidak bersetuju dengan pengenalan Sistem Penasihat British.
◆ Penduduk tempatan dipaksa menerima sistem cukai dan peraturan tanah
baharu yang membebankan mereka.
◆ Peraturan baharu British menimbulkan kesulitan kepada penduduk tempatan.
◆ Pada tahun 1915, Tok Janggut menyerang dan berjaya menguasai Pasir Puteh.
◆ British menyerang balas Tok Janggut yang berkubu di Kampung Dalam Pupuh.
◆ Tok Janggut terkorban dalam pertempuran itu.
TAHUKAH ANDA?
Sistem Penasihat British
merupakan bentuk
Lokasi kawasan penentangan Tok Janggut pentadbiran British yang
di Kelantan. menempatkan seorang
penasihat di negeri
tertentu. Penasihat British
AKTIV -21 Kerusi Panas (Hot Seat)
ITI PAK bertanggungjawab
menasihati sultan dalam
1. Aktiviti susulan selepas murid membuat bacaan semua perkara kecuali
teks di atas. agama Islam dan adat
2. Seorang murid dipilih untuk duduk di kerusi yang istiadat orang Melayu.
disediakan dan menjadi “Tok Janggut”.
3. “Tok Janggut” akan menjawab semua soalan
Saiz sebenar
daripada murid lain.
68
Haji Abdul Rahman Limbong
Nama sebenar beliau ialah Haji Abdul Rahman bin Haji Abdul Hamid. Beliau
dilahirkan pada tahun 1868 dan meninggal dunia pada tahun 1929 di Mekah.
◆ ◆
British memperkenalkan undang-undang Pada tahun 1922, Haji Abdul
baharu yang membebankan rakyat Rahman Limbong bertindak
seperti peraturan tanah untuk petani sebagai peguam di mahkamah
menjalankan kegiatan pertanian. dan berjaya membela petani
◆ British mengancam untuk mengenakan yang ditangkap kerana
tindakan undang-undang sekiranya menentang peraturan baharu
penduduk tempatan enggan di Kuala Telemong.
membayar cukai. ◆ Pada tahun 1928, petani dan
pengikut Haji Abdul Rahman
Limbong telah menawan balai
polis di Kuala Berang.
◆ British melancarkan serangan
balas. Haji Abdul Rahman
Limbong ditangkap atas
tuduhan menghasut dan
dihukum buang negeri ke Mekah.
Lokasi kawasan kebangkitan rakyat

di Terengganu.
Situasi ketika penduduk tempatan
yang menentang British dibawa
Huraikan kepentingan mempertahankan ke balai polis.
kedaulatan negara. (Sumber: Arkib Negara Malaysia)
Banyak pengajaran boleh didapati daripada sejarah perjuangan

pahlawan tempatan, antaranya termasuklah semangat untuk
mempertahankan kawasan mereka daripada penjajah. Sebagai
warganegara, kita perlu bersikap patriotik dan menghargai sejarah
perjuangan serta pengorbanan mereka. Saiz sebenar
7.2.1, 7.2.2 Nota Bimbing murid memahami sebab dan peristiwa penentangan Tok Janggut
7.2.3 Guru dan Haji Abdul Rahman Limbong. 69
K7.2.6
KAJIAN KES
Pahlawan Kebanggaanku
• Kedatangan kuasa asing

untuk menjajah Tanah Melayu
Penyataan Masalah mencetuskan penentangan
penduduk tempatan. Bincangkan.
• Menyatakan tokoh dan sebab

penentangan terhadap campur
tangan dan penjajahan kuasa asing.
Objektif Kajian • Menghuraikan peristiwa penentangan.
• Menghuraikan kesan dan
pengajaran terhadap peristiwa
penentangan.
• Muzium/arkib/agensi berkaitan
• Buku/jurnal/majalah
• Dokumen/laporan/diari
Sumber Rujukan • Akhbar
• Orang sumber
• Laman sesawang rasmi
• Tajuk
• Penyataan masalah
• Objektif kajian
Laporan Kajian • Kaedah kajian
• Analisis data
• Hasil dapatan
• Kesimpulan
• Rujukan
• Lampiran
Saiz sebenar
Nota • Kajian ini boleh dijalankan secara individu atau kumpulan.
70 Guru • Laporan kajian disediakan dalam satu halaman hingga lima halaman sahaja.
• Bimbing murid melaksanakan kajian kes mengikut format yang ditetapkan.
IMBAS
KEMBALI Pahlawan TEMPATAN
DOL SAID RENTAP
✿ British mendakwa Naning ✿ James Brooke menganggap orang
ialah jajahannya. Iban sebagai lanun.
✿ Dol Said menyerang British, ✿ Rentap menyerang kubu James
namun beliau dikalahkan. Brooke di Nanga Skrang.
SHARIF MASAHOR DATO’ MAHARAJA LELA

✿ Pembesar kehilangan kuasa dan
✿ Menentang kerana James Residen British mencampuri adat
Brooke menguasai Sarikei. resam orang Melayu.
✿ Sharif Masahor menyerang ✿ Dato’ Maharaja Lela merancang
kubu Brooke di Kanowit. pembunuhan J.W.W. Birch.
YAMTUAN ANTAH DATO’ BAHAMAN

✿ Menentang campur tangan British ✿ Pembesar kehilangan hak
di Sungai Ujong. memungut cukai.
✿ Yamtuan Antah berunding dengan ✿ Dato’ Bahaman melancarkan
British untuk menamatkan serangan terhadap British
persengketaan. dan berjaya menawan Lubuk Terua.
MAT SALLEH ANTENOM

✿ SBUB tidak mengiktiraf kedudukan ✿ SBUB menjadikan kaum Murut sebagai
Mat Salleh sebagai pemerintah buruh paksa untuk membina jalan.
di Sandakan, Menggatal, Inanam ✿ Antenom mengetuai pemberontakan
dan Pulau Gaya. dan mengumpul pahlawan Murut
✿ Mat Salleh melakukan serangan untuk menentang SBUB.
terhadap kubu SBUB di Pulau Gaya.
TOK JANGGUT HAJI ABDUL RAHMAN LIMBONG

✿ Menentang Sistem ✿ Menentang British kerana memperkenalkan
Penasihat British. undang-undang dan peraturan tanah baharu.
✿ Tok Janggut menyerang ✿ Haji Abdul Rahman Limbong bertindak
dan berjaya menguasai sebagai peguam dan berjaya membela
Pasir Puteh. petani yang ditangkap kerana
menentang peraturan British.
Unit ini membincangkan perjuangan menentang campur tangan

dan penjajahan kuasa asing oleh pahlawan tempatan. Pemahaman
tentang perjuangan mereka membantu murid memahami sejarah
kemerdekaan tanah air dalam unit seterusnya. Saiz sebenar
71
FIKIR DAN JAWAB
A Lengkapkan jadual dengan maklumat yang tepat.
Lokasi Tokoh Pahlawan Lokasi Tokoh Pahlawan
Naning Dato’ Bahaman
Rentap Pasir Puteh
Sarikei Mat Salleh
Dato’ Maharaja Lela Antenom
Seri Menanti Haji Abdul Rahman
Limbong
Perajurit Tanah Air
Inilah barisan kita
Yang ikhlas berjuang
Siap sedia berkorban
Untuk ibu pertiwi
Sebelum kita berjaya
Jangan harap kami pulang
Inilah sumpah pendekar kita
Menuju medan bakti
Andai kata kami gugur semua
Taburlah bunga di atas pusara
Kami mohon doa Malaysia berjaya
Semboyan telah berbunyi
Menuju medan bakti.
Lagu/lirik: Saiful Bahri
Perajurit Tanah Air.
B Berdasarkan lirik lagu Perajurit Tanah Air:
1. Nyatakan dua nilai murni yang terdapat dalam lirik lagu di atas.
(i) ______________________________________________
(ii) ______________________________________________

2. Apakah maksud rangkap pertama dalam lirik lagu tersebut?
___________________________________________________

3. Nyatakan cara anda menghargai jasa pahlawan yang berkorban
untuk negara.
Saiz sebenar
___________________________________________________
Nota Bimbing murid bernyanyi lagu Perajurit Tanah Air dengan penuh semangat.
72 G uru
CINTA AKAN NEGARA
Perjuangan tokoh tempatan terhadap penjajahan dan campur tangan
kuasa asing menyedarkan kita betapa pentingnya menjaga kedaulatan
tanah air.
Diri
Menghayati dan menghargai Masyarakat
pengorbanan pejuang yang menentang Masyarakat yang mempunyai
penjajah dapat melahirkan semangat semangat patriotik dan menghayati
patriotik dalam diri saya. sejarah negara akan lebih mencintai
agama, bangsa dan negara.
Negara
Masyarakat yang
mencintai negara akan
berusaha mengekalkan
keamanan dan
perpaduan demi
kedaulatan negara.
Tentera Darat Malaysia (TDM) Polis Diraja Malaysia (PDRM)
Tentera Udara Diraja Malaysia (TUDM) Tentera Laut Diraja Malaysia (TLDM)
Pasukan keselamatan sentiasa bersiap siaga mempertahankan kedaulatan negara.

(Sumber: Kementerian Pertahanan Malaysia dan Polis Diraja Malaysia) Saiz sebenar
73
UNIT
SEJARAH
6 KEMERDEKAAN
Sinopsis
Sejarah kemerdekaan negara perlu dipelajari bagi
memberikan pemahaman dan pengetahuan berkenaan
dengan usaha pemimpin bersama-sama dengan rakyat
untuk mencapai kemerdekaan. Pelbagai rintangan dan
cabaran telah dilalui untuk membentuk serta menubuhkan
sebuah negara yang merdeka. Unit ini membincangkan
tokoh, usaha ke arah kemerdekaan dan detik-detik
pengisytiharan kemerdekaan pada tahun 1957.
Rombongan kemerdekaan pada 20 Februari 1956

di Banda Hilir, Melaka.
Saiz sebenar (Sumber: Arkib Negara Malaysia)
74
1. Tokoh yang memperjuangkan kemerdekaan.
2. Usaha-usaha ke arah kemerdekaan.
3. Detik-detik pengisytiharan kemerdekaan.
Nilai Teras Sivik

Bertanggungjawab
PS
AK

1. Memahami susunan dan pertukaran masa sejarah kemerdekaan negara.
2. Memahami isu dan masalah masa lalu bagi meningkatkan kesedaran
kepentingan mempertahankan kemerdekaan.
3. Meneroka bukti signifikan tokoh-tokoh yang terlibat dalam perjuangan
ke arah kemerdekaan. Saiz sebenar
75
Pejuang Kemerdekaan
Pemimpin dan rakyat sedar akan pentingnya kebebasan tanah air.
Kebijaksanaan dan kehebatan tokoh-tokoh pejuang terdahulu berjaya
memerdekakan negara kita daripada belenggu penjajah. Permuafakatan
antara pemimpin memudahkan proses untuk mencapai kemerdekaan.
Dato’ Onn bin Ja’afar

✯ Pengerusi Kongres Melayu pada tahun 1946.
✯ Yang Dipertua pertama United Malays National
Organisation (UMNO) pada tahun 1946.
✯ Pernah dilantik sebagai Menteri Besar Johor.
✯ Menggerakkan orang Melayu untuk bersatu
menentang penubuhan Malayan Union.
✯ Pengasas Independence of Malaya Party (IMP).
Dr. Burhanuddin al-Helmi

✯ Yang Dipertua kedua Parti Kebangsaan Melayu
Malaya (PKMM) pada tahun 1945.
✯ Memimpin Parti Islam Se-Malaya (PAS) pada
tahun 1956.
✯ Memperjuangkan Konsep Melayu Raya.
✯ Memimpin Kesatuan Rakyat Indonesia
Semenanjung (KRIS).
Ahmad Boestamam
✯ Ketua Angkatan Pemuda Insaf (API) pada
tahun 1946.
✯ Menubuhkan Parti Rakyat Malaya (PRM) pada
tahun 1955.
✯ Menerbitkan akhbar Suara Rakyat dan Voice
of the People.
Saiz sebenar
76
Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj ibni
Almarhum Sultan Abdul Hamid Halim Shah
✯ Yang Dipertua kedua UMNO.
✯ Pengasas Parti Perikatan pada tahun 1952.
✯ Mengetuai rombongan kemerdekaan Persekutuan
Tanah Melayu ke London pada tahun 1956.
✯ Perdana Menteri Persekutuan Tanah Melayu
yang pertama.
Ishak Haji Muhammad

✯ Meletak jawatan sebagai Majistret Kelas III pada
tahun 1934 untuk bergiat aktif dalam politik.
✯ Pengasas akhbar Utusan Melayu.
✯ Memimpin Parti Buruh Malaya pada tahun 1957.
Abu Bakar al-Baqir

✯ Menubuhkan Maahad al-Ehya Assharif pada
tahun 1934.
✯ Menganjurkan Persidangan Majlis Agama
Tertinggi Se-Malaya (MATA) pada tahun 1948.
✯ Mengetuai Hizbul Muslimin pada tahun 1948.

J w
Siapakah tokoh yang mengetuai • Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj
rombongan kemerdekaan ibni Almarhum Sultan Abdul Hamid
Persekutuan Tanah Melayu Halim Shah merupakan putera Sultan
ke London? Abdul Hamid Halim Shah, iaitu Sultan
Kedah.
• Parti Perikatan merupakan gabungan
Nyatakan kepentingan permuafakatan UMNO, MCA dan MIC yang merapatkan
dalam perjuangan menuntut hubungan antara orang Melayu, Cina
kemerdekaan. dan India dalam bidang politik.
Saiz sebenar
Nota Bimbing murid mengenali tokoh yang memperjuangkan kemerdekaan.
G uru 77
Tun Tan Cheng Lock
✯ Presiden All Malayan Council of Joint Action (AMCJA)
pada tahun 1945.
✯ Presiden Malayan Chinese Association (MCA) yang
pertama pada tahun 1949.
✯ Membawa MCA bergabung dengan UMNO dalam
penubuhan Parti Perikatan.
✯ Memupuk perasaan taat setia masyarakat Cina
kepada negara.
Tun Abdul Razak bin Dato’ Hussein

✯ Ahli rombongan kemerdekaan Persekutuan
Tanah Melayu ke London.
✯ Memperkenalkan Penyata Razak pada tahun 1956.
✯ Timbalan Perdana Menteri Persekutuan Tanah
Melayu yang pertama pada tahun 1957.
✯ Menjadikan bahasa Melayu sebagai
bahasa pengantar.
Dato’ Abdul Wahab bin

Toh Muda Abdul Aziz
✯ Menentang penubuhan Malayan Union.
✯ Setiausaha UMNO yang pertama pada tahun 1946.
✯ Mewakili raja-raja Melayu dalam rombongan
kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu ke London
pada tahun 1956.
✯ Menteri Besar Perak yang pertama.
AKTIV -21 Jalan Galeri (Gallery Walk)

ITI PAK
2. Setiap kumpulan diberi sehelai kertas dan diminta menulis maklumat berkenaan
dengan tokoh-tokoh pejuang kemerdekaan secara kreatif.
3. Tampal hasil tugasan di dalam kelas untuk dilihat oleh kumpulan lain.
4. Murid dari kumpulan lain akan memberikan komen tentang hasil tugasan dengan
Saiz sebenar
menggunakan nota pelekat dan menampal pada hasil tugasan tersebut.
78
Tun H.S. Lee
✯ Mengetuai MCA Selangor pada tahun 1949.
✯ Pemimpin penggerak kerjasama UMNO–MCA.
✯ Penggerak ke arah kerjasama antara kaum.
✯ Ahli rombongan kemerdekaan Persekutuan
Tanah Melayu ke London pada tahun 1956.
✯ Menteri Kewangan Persekutuan Tanah Melayu
yang pertama.
Tun V.T. Sambanthan

✯ Presiden Malayan Indian Congress (MIC) yang
kelima pada tahun 1955.
✯ Menyertai rombongan kemerdekaan pada
tahun 1957.
✯ Menteri Kesihatan Persekutuan Tanah Melayu
yang pertama.
Tun Dr. Ismail bin Dato’ Abdul Rahman

✯ Timbalan Yang Dipertua UMNO pada tahun 1951.
✯ Wakil UMNO untuk berunding dengan MCA bagi
membentuk Parti Perikatan pada tahun 1951–1952.
(Sumber: Ishak Saat, 2011. Radikalisme Melayu Perak 1945–1970. Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains
Malaysia)
Tokoh-tokoh pejuang kemerdekaan telah banyak berjasa kepada negara.

Sebagai anak merdeka, kita seharusnya berbangga dan menghargai
perjuangan serta pengorbanan mereka.
Cepat a ab
J w
Siapakah Menteri Kesihatan Persekutuan
Tanah Melayu yang pertama?
Saiz sebenar
7.3.1 Nota Bimbing murid menyenaraikan tokoh pejuang kemerdekaan.
G uru 79
Ke Arah Menuntut Kemerdekaan
Keperitan akibat dikuasai oleh penjajah menyebabkan rakyat bangkit
untuk menuntut kebebasan tanah air. Permuafakatan masyarakat dan
pemimpin pelbagai kaum memudahkan proses mencapai kemerdekaan
Persekutuan Tanah Melayu. Peristiwa perjuangan menuntut kemerdekaan
negara adalah seperti yang berikut:
Ancaman Komunis
Parti Komunis Malaya (PKM) melakukan
kezaliman seperti membunuh,
Pendudukan Jepun memusnahkan lombong bijih timah
dan ladang getah.
Pendudukan Jepun menyebabkan Keganasan komunis mengakibatkan
banyak kesengsaraan. darurat diisytiharkan di seluruh negara
Pemimpin tempatan bangkit pada tahun 1948.
menggerakkan perjuangan Rundingan Baling telah diadakan pada
untuk mendapatkan kemerdekaan. tahun 1955 tetapi gagal.
Pada tahun 1960, darurat diisytiharkan
tamat.
1945 – 195
1948
1942–1945 1946–1948
Malayan Union
British memperkenalkan Malayan Union yang
merupakan bentuk penjajahan baharu.
Menghapuskan kuasa raja-raja Melayu.
Orang Melayu yang dipimpin oleh Dato’ Onn
bin Ja’afar bangkit menentang Malayan Union.
Malayan Union digantikan dengan Persekutuan
Tanah Melayu pada tahun 1948.
Cepat a ab
J w TAHUKAH ANDA?
Siapakah tokoh yang memimpin Darurat merupakan keadaan susah yang
Saiz sebenar
bantahan terhadap Malayan Union? datang dengan tidak disangka-sangka.
80
Pilihan Raya Majlis
Perundangan Persekutuan
Parti Perikatan yang dianggotai
oleh UMNO, MCA dan MIC
ditubuhkan bagi menghadapi
pilihan raya.
Setiap parti politik mewakili setiap
kaum, iaitu Melayu, Cina dan India. Kemerdekaan
Parti Perikatan menang dalam Persekutuan Tanah Melayu
pilihan raya ini.
Tunku Abdul Rahman dilantik Tunku Abdul Rahman
sebagai Ketua Menteri. mengisytiharkan kemerdekaan
Parti Perikatan telah berunding Persekutuan Tanah Melayu
dengan British untuk mendapatkan pada 31 Ogos 1957.
kemerdekaan.
1956 1957
1951 1955
945 –
Kemunculan Parti-parti Politik Rundingan London
Parti Kebangsaan Melayu Malaya (PKMM) Wakil raja-raja Melayu dan wakil
pada tahun 1945. Parti Perikatan berangkat ke London.
United Malays National Organisation (UMNO) Tujuan mereka ke London adalah
pada tahun 1946. untuk berunding dengan British
Malayan Indian Congress (MIC) pada berkaitan dengan kemerdekaan.
tahun 1946.
Hizbul Muslimin pada tahun 1948.
Malayan Chinese Association (MCA) pada
tahun 1949. Apakah pengorbanan tokoh-tokoh
Parti Islam Se-Malaya (PAS) pada tahun 1951. pejuang kemerdekaan yang boleh
anda contohi?
(Sumber: Ramlah Adam, 2003. Pejuang-pejuang
Kemerdekaan. Melaka: Institut Kajian Sejarah dan
Patriotisme Malaysia) Saiz sebenar
7.3.2 Nota Bimbing murid mengenal pasti peristiwa ke arah menuntut kemerdekaan.
K7.3.4 G uru 81
Rundingan Kemerdekaan
Permuafakatan dalam kalangan pemimpin menjadi teras utama
kemerdekaan negara kita. Pada tahun 1956, rombongan kemerdekaan
berangkat ke London untuk berunding dengan pihak British yang diwakili
oleh Lord Alan Lennox-Boyd untuk mendapatkan kemerdekaan.
Rombongan kemerdekaan ke London yang diketuai oleh Tunku Abdul Rahman.

Ahli rombongan ini terdiri daripada empat orang wakil raja Melayu
dan empat wakil Parti Perikatan.
Wakil Raja-raja Melayu: Wakil Parti Perikatan:

Dato’ Abdul Wahab Toh Muda Abdul Aziz Tunku Abdul Rahman
(Dato’ Panglima Bukit Gantang) Dato’ Abdul Razak Hussein
Abdul Aziz Abdul Majid Dr. Ismail Abdul Rahman
Dato’ Mohamad Seth Mohammad Said Kolonel H.S. Lee
Dato’ Nik Ahmad Kamil Haji Mahmood
Cepat a ab
J w
Di manakah rombongan kemerdekaan
Video rombongan
mengadakan pertemuan dengan pihak British?
Saiz sebenar kemerdekaan.
82
Hasil rundingan ini termeterailah
Perjanjian Kemerdekaan Persekutuan
Tanah Melayu yang juga dikenali
sebagai Perjanjian London. Perjanjian
ini memutuskan bahawa 31 Ogos 1957
ditetapkan sebagai tarikh kemerdekaan
bagi Persekutuan Tanah Melayu.
Tunku Abdul Rahman menandatangani Perjanjian Kemerdekaan Persekutuan Tanah

Melayu dengan Lord Alan Lennox-Boyd pada 8 Februari 1956 di Lancaster House, London.
Apakah kaedah yang dipilih pemimpin negara kita untuk

mencapai kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu?
Saiz sebenar
7.3.2 Nota Bimbing murid memahami tujuan rombongan kemerdekaan diadakan.
K7.3.5 G uru 83
Pengumuman Kemerdekaan
Selepas kejayaan rundingan
di London, rombongan kemerdekaan
kembali ke Tanah Melayu pada
16 Februari 1956.
Tunku Abdul Rahman melambaikan

tangan kepada orang ramai.
Pada 20 Februari 1956, rombongan

kemerdekaan tiba di Lapangan
Terbang Batu Berendam, Melaka
dengan menaiki pesawat Malayan
Airways dan disambut meriah
oleh orang ramai. Tunku Abdul
Rahman mengumumkan bahawa
Persekutuan Tanah Melayu akan
mencapai kemerdekaan dengan
rasminya pada 31 Ogos 1957.
Rombongan kemerdekaan disambut meriah.
Bendera Union Jack diturunkan pada

pukul 6:30 petang, 30 Ogos 1957
di padang Banda Hilir, Melaka.
Acara ini disaksikan oleh Pesuruhjaya
Tinggi British di Melaka, H.G. Hammett
bersama-sama dengan ribuan rakyat
jelata. Peristiwa ini melambangkan
berakhirnya penjajahan British
di Tanah Melayu.
Bendera Union Jack diturunkan
di padang Banda Hilir, Melaka.
Permuafakatan antara pemimpin dalam perjuangan menuntut
kemerdekaan membawa kepada kemakmuran dan kesejahteraan.
Sebagai rakyat, kita haruslah mencontohi kesepakatan ini bagi menjamin
Saiz sebenar
keharmonian negara pada masa hadapan.
Nota Bantu murid memahami kronologi pengumuman kemerdekaan. 7.3.2
84 G uru K7.3.5
Detik Kemerdekaan
31 Ogos 1957 merupakan tarikh yang amat penting buat seluruh rakyat
Persekutuan Tanah Melayu. Pada detik keramat tersebut, negara kita
mencapai kemerdekaan dan berakhirnya zaman penjajahan.
12:00
tengah malam
30 Ogos 1957, tepat

pukul 12:00 tengah
malam, bendera
Union Jack diturunkan
sebagai simbolik
menandakan
berakhirnya zaman
penjajahan British
di Tanah Melayu.
12:01
Bendera Union Jack diturunkan tengah malam
di Kuala Lumpur.
Bendera Persekutuan
Tanah Melayu dinaikkan
membuktikan Tanah
Melayu ialah sebuah
negara yang merdeka.
Bendera Persekutuan Tanah Melayu

dinaikkan di Kuala Lumpur.
Apakah perasaan anda jika anda hadir menyaksikan

bendera Persekutuan Tanah Melayu dinaikkan?
Saiz sebenar
85
Pemasyhuran Kemerdekaan
31 Ogos 1957 – Upacara pengisytiharan kemerdekaan

Persekutuan Tanah Melayu disempurnakan oleh Tunku
Abdul Rahman di Stadium Merdeka, Kuala Lumpur di hadapan raja-raja
Melayu dan rakyat serta perwakilan dari 30 buah negara Komanwel.
Tunku Abdul Rahman melaungkan “MERDEKA” sebanyak tujuh kali dan
disambut dengan gemuruh oleh rakyat yang hadir. Serentak dengan
itu, bendera Persekutuan Tanah Melayu dinaikkan dengan diiringi lagu
kebangsaan Negaraku.
Pengisytiharan kemerdekaan membuka lembaran baharu bagi
Persekutuan Tanah Melayu sebagai negara yang bebas dan merdeka.
Setiap rakyat perlu mempertahankan kedaulatan negara. Semangat
cinta akan negara perlu disemai sejak kecil lagi. Perpaduan antara kaum
menjadi teras bagi mengekalkan kemerdekaan dan keharmonian negara.
TAHUKAH ANDA?
Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj ibni Almarhum Sultan
Abdul Hamid Halim Shah melaungkan “MERDEKA” dengan
mengangkat tangan sebagai simbolik bahawa negara
kita telah bebas daripada belenggu penjajah. Video Laungan
Merdeka.
Glosari
Secara berkumpulan, bincangkan kepentingan
mempertahankan kemerdekaan negara. Komanwel: Negara bekas
tanah jajahan British.
Saiz sebenar
Nota Bimbing murid memahami kepentingan mempertahankan kemerdekaan bagi 7.3.3
86 Guru menjamin keharmonian negara. K7.3.6
IMBAS
KEMBALI
Pejuang Kemerdekaan
• Dato’ Onn bin Ja’afar • Tun Abdul Razak bin Dato’ Hussein
• Dr. Burhanuddin al-Helmi • Dato’ Abdul Wahab bin Toh
• Ahmad Boestamam Muda Abdul Aziz
• Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj • Tun H.S. Lee
• Ishak Haji Muhammad • Tun V.T. Sambanthan
• Abu Bakar al-Baqir • Tun Dr. Ismail bin Dato’
• Tun Tan Cheng Lock Abdul Rahman
Ke Arah Menuntut Kemerdekaan

• Penjajahan kuasa-kuasa asing dan ancaman komunis telah
membangkitkan semangat rakyat untuk menuntut kemerdekaan.
Rundingan Kemerdekaan
• Permuafakatan masyarakat dan kerjasama antara pemimpin
pelbagai kaum memudahkan proses menuntut kemerdekaan
Persekutuan Tanah Melayu.
Detik Kemerdekaan
• 31 Ogos 1957 merupakan detik yang ditunggu-tunggu oleh seluruh
rakyat Persekutuan Tanah Melayu kerana negara mendapat
kemerdekaan dan bebas daripada belenggu penjajah.
Unit ini memberikan pemahaman tentang sejarah kemerdekaan

negara. Pengetahuan ini akan membantu murid memahami institusi
Saiz sebenar
Yang di-Pertuan Agong yang akan dipelajari dalam unit seterusnya.
87
FIKIR DAN JAWAB
Jawab semua soalan.
A Lengkapkan peta alir tentang peristiwa dalam perjuangan menuntut
kemerdekaan negara dengan jawapan yang betul.
Pendudukan
Jepun
B Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.
berbangga kemerdekaan sepakat
berunding Perpaduan
1 Pemimpin terdahulu bijak mencapai kata ________________ bagi

mencari jalan untuk kemerdekaan negara.
2 Permuafakatan antara pemimpin memudahkan proses mencapai
______________________.
3 Rombongan kemerdekaan ke London untuk _______________ bagi
mendapatkan kemerdekaan.
4 __________________ antara kaum perlu dikekalkan bagi menjamin
kemakmuran negara.
5 Sebagai rakyat merdeka, kita seharusnya _____________________
dengan pencapaian dan kemakmuran yang ada di negara kita pada
Saiz sebenar
masa ini.
88 G uru
CINTA AKAN NEGARA
Mengetahui perjuangan ke arah kemerdekaan mendorong kita menghayati
erti kemerdekaan. Setiap individu mestilah mempertahankan kemerdekaan
tanah air daripada apa-apa jua cabaran dan rintangan yang mendatang.
Kita mestilah mengekalkan kemerdekaan negara untuk generasi yang akan datang.
Diri
Sebagai rakyat, kita
perlu menanam Masyarakat
semangat cinta Menghayati erti kemerdekaan
akan negara dan akan dapat melahirkan
menghargai erti masyarakat yang bersatu
kemerdekaan. padu bagi mempertahankan
kedaulatan negara.
Negara Saiz sebenar

Kedaulatan negara
perlu dipertahankan demi 89
kemajuan negara.
Tajuk 8: Yang di-Pertuan Agong
UNIT YANG DI-PERTUAN

7 AGONG TERAS
KEDAULATAN NEGARA
Kebawah Duli Yang Maha Mulia Seri Paduka Baginda

Yang di-Pertuan Agong ke-16, Al-Sultan Abdullah
Ri’ayatuddin Al-Mustafa Billah Shah ibni Almarhum
Sultan Haji Ahmad Shah Al-Musta’in Billah.
(Sumber: Istana Negara) Video Yang di-Pertuan
Agong mengurniakan
bekalan makanan
Sinopsis kepada pihak media.
Institusi Yang di-Pertuan Agong penting dalam pentadbiran negara

kita. Unit ini membincangkan institusi Yang di-Pertuan Agong termasuk
kedudukan baginda sebagai Ketua Utama Negara, peranan Majlis
Raja-Raja dan istiadat pertabalan. Unit ini juga menjelaskan bidang
kuasa Yang di-Pertuan Agong dan alat-alat kebesaran Yang di-Pertuan
Saiz
Saizsebenar
sebenarserta Raja Permaisuri Agong.
Agong
9090
1. Kedudukan Yang di-Pertuan Agong sebagai Ketua Utama Negara.
2. Peranan Majlis Raja-Raja dalam pemilihan Yang di-Pertuan Agong.
3. Istiadat pertabalan Yang di-Pertuan Agong.
4. Bidang kuasa Yang di-Pertuan Agong.
5. Alat-alat kebesaran Yang di-Pertuan Agong dan Raja Permaisuri Agong.
Keberangkatan tiba Yang di-Pertuan Agong pertama, Tuanku Abdul Rahman ibni
Tuanku Muhammad bersama-sama dengan Raja Permaisuri Agong, Tunku Puan Besar
Kurshiah binti Tunku Besar Burhanuddin untuk menyempurnakan Istiadat Pembukaan
Persidangan Pertama Parlimen Persekutuan Tanah Melayu pada 11 September 1959.
Video pertabalan Yang di-Pertuan Nilai Teras Sivik

Agong yang pertama.
Hormat-menghormati
PS
AK

1. Memahami kedudukan Yang di-Pertuan Agong sebagai Ketua
Utama Negara.
2. Mengkaji peranan Majlis Raja-Raja dalam pemilihan
Yang di-Pertuan Agong.
3. Menerangkan bidang kuasa dan alat-alat kebesaran Yang di-Pertuan
Agong dan Raja Permaisuri Agong. Saiz
Saizsebenar
sebenar
N o ta
G uru 9191
Ketua Utama Negara
Institusi Yang di-Pertuan Agong diwujudkan apabila Persekutuan Tanah
Melayu mencapai kemerdekaan. Penubuhan institusi Yang di-Pertuan
Agong dibuat semasa Perlembagaan Persekutuan dirangka. Dalam
Perlembagaan Persekutuan, Yang di-Pertuan Agong dinyatakan sebagai
Ketua Utama Negara.
Yang di-Pertuan Agong

Ketua Utama Negara
Badan Perundangan Badan Eksekutif Badan Kehakiman
Sebagai Ketua Utama Negara, Cepat a ab

Yang di-Pertuan Agong memayungi J w
tiga badan kerajaan, iaitu Badan Nyatakan tiga badan kerajaan
yang dipayungi oleh Yang
Perundangan, Badan Eksekutif
di-Pertuan Agong.
dan Badan Kehakiman.
Glosari
Badan Perundangan: Badan yang menggubal undang-undang negara.
Badan Eksekutif: Badan yang melaksanakan dasar-dasar yang diluluskan.
Saiz sebenar
Badan Kehakiman: Badan yang mentadbir keadilan secara saksama.
92
Pemilihan Yang di-Pertuan Agong dilaksanakan melalui sistem
penggiliran yang unik antara sembilan orang raja Melayu bagi
tempoh lima tahun. Pemilihan Yang di-Pertuan Agong dibuat mengikut
Perlembagaan Persekutuan.
5
Yang di-Pertuan Agong melafazkan sumpah atau
ikrar dan menandatangani surat sumpah memegang
jawatan dalam Mesyuarat Majlis Raja-Raja.
4
Perdana Menteri mengeluarkan kenyataan akhbar
mengenai keputusan pemilihan jawatan Yang
di-Pertuan Agong.
3
Surat pengesahan pemilihan Yang di-Pertuan Agong
dihantar kepada Dewan Rakyat dan Dewan Negara
mengikut Jadual Ketiga Perlembagaan Persekutuan.
2
Majlis Raja-Raja mengisytiharkan nama raja atau
sultan yang terpilih sebagai Yang di-Pertuan Agong.
1 Pemilihan Yang di-Pertuan Agong dibuat melalui undian sulit

oleh sembilan orang raja Melayu dalam Majlis Raja-Raja.
Rajah Kronologi Pemilihan Yang di-Pertuan Agong.

(Sumber: Pejabat Penyimpan Mohor Besar Raja-raja)
Institusi Yang di-Pertuan Agong memainkan peranan yang penting
sebagai tonggak perpaduan di negara kita. Kita sebagai rakyat haruslah
menghormati dan menyanjungi institusi tersebut.
AKTIVITI (Peta Alir)

Berdasarkan maklumat
tentang kronologi pemilihan
Yang di-Pertuan Agong,
lengkapkan peta alir ini.
AKTIV -21 Fikir-Pasang-Kongsi (Think-Pair-Share )

ITI PAK
Yang di-Pertuan Agong ialah tonggak perpaduan dalam negara kita.
1. Lakukan aktiviti ini secara berpasangan.
2. Masa yang diberikan ialah 10 minit.
3. Nyatakan kepentingan menghargai Yang di-Pertuan Agong.
4. Bentangkan hasil dapatan anda. Saiz sebenar
8.1.1 Nota • Bantu murid memahami kedudukan Yang di-Pertuan Agong sebagai Ketua
K8.1.6 Guru Utama Negara. 93
• Bimbing murid untuk menerangkan kepentingan menghargai Yang di-Pertuan
Agong sebagai tonggak perpaduan.
Majlis Raja-Raja
Majlis Raja-Raja ditubuhkan secara rasmi pada tahun 1948 bagi
menggantikan Durbar. Majlis Raja-Raja dianggotai oleh sembilan orang
raja Melayu dan empat orang Yang di-Pertua Negeri. Antara tugas utama
Majlis Raja-Raja termasuklah melaksanakan pemilihan Yang di-Pertuan Agong.
Majlis Raja-Raja yang dianggotai oleh sembilan orang raja Melayu dan empat orang
Yang di-Pertua Negeri.
(Sumber: Pejabat Penyimpan Mohor Besar Raja-raja)
Sebelum Pemilihan Yang Semasa Pemilihan Yang Selepas Pemilihan Yang
di-Pertuan Agong di-Pertuan Agong di-Pertuan Agong
• Majlis Raja-Raja • Majlis Raja-Raja • Majlis Raja-Raja

memperkenankan melaksanakan mengisytiharkan
tarikh Mesyuarat proses pengundian nama Yang
Pemilihan. bagi pemilihan Yang di-Pertuan Agong.
di-Pertuan Agong yang
baharu.
Proses pemilihan Yang di-Pertuan Agong yang dilaksanakan oleh
Majlis Raja-Raja secara tertib menunjukkan betapa pentingnya institusi
Yang di-Pertuan Agong untuk negara kita.
TAHUKAH ANDA?
Cepat a ab
J w • Pada tahun 1896, Durbar ditubuhkan dan
Bilakah Majlis Raja-Raja disertai oleh empat orang raja dari Perak,
ditubuhkan? Selangor, Pahang dan Negeri Sembilan
(Negeri-negeri Melayu Bersekutu).
• Pejabat Penyimpan Mohor Besar Raja-raja
Saiz sebenar mengurus segala urusan Majlis Raja-Raja.
Nota Bimbing murid untuk memahami peranan Majlis Raja-Raja dalam pemilihan 8.1.2
94 Guru Yang di-Pertuan Agong.
Istiadat Pertabalan Yang di-Pertuan Agong
Yang di-Pertuan Agong yang dipilih dimasyhurkan dalam majlis
istiadat pertabalan yang penuh gemilang di Istana Negara.
1
Yang di-Pertuan Agong melafazkan sumpah
memegang jawatan dalam Mesyuarat Majlis
Raja-Raja.
Yang di-Pertuan Agong menandatangani surat 2

sumpah memegang jawatan yang disembahkan
oleh Penyimpan Mohor Besar Raja-raja.
3 Perdana Menteri membacakan Watikah

Pengisytiharan di hadapan Yang di-Pertuan
Agong pada majlis istiadat pertabalan.
Yang di-Pertuan Agong mengucup Keris 4

Kerajaan sebagai Ketua Utama Negara pada
majlis istiadat pertabalan.
5 Yang di-Pertuan Agong melafazkan ikrar untuk

menjalankan pemerintahan yang adil dan
saksama pada majlis istiadat pertabalan.
Kedaulatan Yang di-Pertuan Agong jelas tergambar dalam istiadat

pertabalan yang dilaksanakan. Kita harus menghargai keutuhan institusi
Yang di-Pertuan Agong di negara kita. (Sumber: Istana Negara
dan Jabatan Penerangan Malaysia)
TAHUKAH ANDA?
Yang di-Pertuan Agong Glosari
menandatangani surat
Video pertabalan Watikah: Surat tauliah
sumpah memegang jawatan
Yang di-Pertuan atau surat kuasa.
terlebih dahulu sebelum
Agong ke-16. majlis istiadat pertabalan. Saiz sebenar
8.1.3 Nota Bantu murid memahami istiadat pertabalan Yang di-Pertuan Agong.
G uru 95
Bidang Kuasa Yang di-Pertuan Agong
Negara kita mengamalkan Sistem Raja Berperlembagaan. Yang di-Pertuan
Agong menjalankan pemerintahan kerajaan berdasarkan Perlembagaan
Persekutuan. Sebagai Ketua Utama Negara, bidang kuasa Yang di-Pertuan
Agong merangkumi perundangan, eksekutif dan kehakiman.
Yang di-Pertuan Agong ialah ketua Yang di-Pertuan Agong melantik

agama Islam bagi negeri baginda dan Perdana Menteri dan anggota
negeri-negeri tidak beraja, iaitu Pulau kabinet Malaysia.
Pinang, Melaka, Sarawak, Sabah dan
Wilayah Persekutuan.
Yang di-Pertuan Agong memelihara Yang di-Pertuan Agong memelihara

kedudukan istimewa orang Melayu kepentingan sah kaum-kaum lain
dan bumiputera. sebagai warganegara Malaysia.
Cepat a ab
J w
Nyatakan bidang kuasa Yang
di-Pertuan Agong.
Yang di-Pertuan Agong merupakan Glosari

Pemerintah Tertinggi Angkatan Tentera Bumiputera: Penduduk asli.
Saiz sebenar
Malaysia.
Nota Bimbing murid memahami bidang kuasa Yang di-Pertuan Agong.
96 G uru
Yang di-Pertuan Agong memperkenankan Yang di-Pertuan Agong mempunyai
Rang Undang-Undang yang diluluskan kuasa untuk memanggil, memberhentikan
oleh Parlimen. dan membubarkan Parlimen.
TAHUKAH ANDA?
• Rang Undang-Undang
disediakan oleh menteri
dan dibahaskan di Parlimen.
Setelah diluluskan, Yang
di-Pertuan Agong memberikan
perkenan dan menurunkan
Mohor Besar Persekutuan.
Yang di-Pertuan Agong mengurniakan
darjah kebesaran, bintang dan pingat.
(Sumber: Istana Negara, Kementerian Pertahanan Malaysia

dan Jabatan Penerangan Malaysia)
Berdasarkan bidang kuasa yang termaktub dalam Perlembagaan
Persekutuan, Yang di-Pertuan Agong melaksanakan tugas dengan adil
dan saksama.
Glosari
Memperkenankan: Izin atau persetujuan yang diberikan oleh raja atau sesuatu
pihak supaya arahan atau penguatkuasaan sesuatu undang-undang dapat
dilaksanakan.
AKTIV -21 Kajian Gambar (Visual Study)

ITI PAK
1. Bentukkan kumpulan.
2. Teliti gambar di sebelah dan nyatakan perasaan
anda apabila melihat gambar tersebut.
3. Jelaskan kepentingan mengekalkan institusi
Yang di-Pertuan Agong dengan menggunakan
pelbagai sumber.
4. Bentangkan hasil dapatan. Saiz sebenar
8.1.4
K8.1.7 97
Alat Kebesaran Yang di-Pertuan Agong
Sebagai lambang kedaulatan negara, Yang di-Pertuan Agong dan Raja
Permaisuri Agong mempunyai simbol keunikan tersendiri. Keunikan
tersebut dapat dilihat melalui pakaian kebesaran diraja dan alat kebesaran
diraja yang digunakan sewaktu istiadat pertabalan, hari ulang tahun
keputeraan rasmi, perasmian pembukaan parlimen dan istiadat tertentu.
Pakaian Kebesaran Diraja
Tengkolok Diraja
✿ Tengkolok diraja berwarna hitam dan
bersulamkan benang emas.
✿ Soleknya dinamakan “Dendam Tak Sudah”.
Keris Pendek Diraja

✿ Mata keris lama digunakan untuk menempa keris ini.
✿ Sarung keris diperbuat daripada gading yang
bertatahkan emas.
TAHUKAH ANDA?
• Solek bermaksud ikatan pada tengkolok.
• “Dendam Tak Sudah” bermaksud perjuangan raja-raja Melayu untuk
memelihara kedaulatan negara.
Saiz sebenar
Nota Bimbing murid mengenal pasti pakaian kebesaran diraja dan alat kebesaran diraja.
98 G uru
Pending Diraja
✿ Pending diraja diperbuat daripada emas sepuluh mutu dan
bertatahkan permata delima.
✿ Pending dijadikan hiasan pada tali pinggang atau bengkung.
Muskat
✿ Muskat ialah pakaian rasmi Seri Paduka Baginda
Yang di-Pertuan Agong.
✿ Muskat diperbuat daripada benang bulu berwarna
hitam dan disulami dengan benang emas.
Kalung Diraja
✿ Kalung diraja diperbuat daripada emas putih dan
bertatahkan permata berlian.
✿ Kalung dipakai oleh Seri Paduka Baginda Raja
Permaisuri Agong.
Gandik Diraja (Pemeles)

✿ Seri Paduka Baginda Raja Permaisuri Agong
memakai gandik diraja sewaktu istiadat pertabalan
dan istiadat kebesaran diraja.
✿ Gandik diraja diperbuat daripada emas putih dan
bertatahkan permata berlian.
Saiz sebenar
99
Alat Kebesaran Diraja
Keris Panjang Diraja

✿ Mata keris ditempa dengan besi waja yang diambil dari
sembilan buah negeri-negeri Melayu yang mempunyai raja.
✿ Hulu keris hingga ke sarungnya disaluti emas.
Cogan Alam
✿ Cogan Alam diperbuat daripada perak.
✿ Di sekeliling bulatan terdapat lambang 11 buah negeri Persekutuan
Tanah Melayu.
Cogan Agama
✿ Cogan Agama diperbuat daripada perak dan berhulu besar.
✿ Ayat-ayat suci al-Quran diterapkan pada batang dan hulunya.
Saiz sebenar
100
Cokmar
✿ Cokmar diperbuat daripada perak dan mempunyai
kubah di hulunya.
✿ Cokmar merupakan alat perang pada zaman dahulu.
Payung Ubur-ubur Kuning dan

Tombak Berambu
✿ Pada puncak Payung Ubur-ubur Kuning
diletakkan anak bulan dan bintang
berwarna kuning raja.
✿ Tombak Berambu mempunyai mata
berlok tiga.
Pedang, Keris Panjang dan Sundang Diraja

✿ Ketiga-tiga alat ini merupakan senjata
Melayu lama.
✿ Keris Panjang dan Sundang Diraja disaluti
dengan perak dan berukir pada hulu
dan sarungnya.
Kita harus berbangga dengan pakaian kebesaran diraja dan alat

kebesaran diraja yang melambangkan keagungan institusi Yang
di-Pertuan Agong.
Cepat a ab AKTIVITI
J w
Namakan dua alat kebesaran Hasilkan pohon bergambar
diraja Seri Paduka Baginda Yang pakaian kebesaran diraja
dan alat kebesaran diraja.
di-Pertuan Agong. Saiz sebenar
8.1.5
101
Daulat Tuanku
Seramai 16 orang Yang di-Pertuan Agong telah dipilih secara bergilir
sebagai Ketua Utama Negara sejak negara kita mencapai kemerdekaan.
Bersemayamnya baginda di atas takhta kerajaan berjaya membawa
kestabilan dalam negara kita hingga kini.
1 2 3
Almarhum Tuanku Abdul Almarhum Sultan Hisamuddin Almarhum Tuanku Syed Putra
Rahman ibni Almarhum Alam Shah ibni Almarhum Alhaj ibni Almarhum Syed
Tuanku Muhammad Sultan Alaiddin Sulaiman Hassan Jamalullail
Ogos 1957 – April 1960 Shah September 1960 – September 1965
Negeri Sembilan April – September 1960 Perlis
Selangor
4 5 6
Almarhum Sultan Ismail Almarhum Sultan Abdul Halim Almarhum Sultan Yahya Petra
Nasiruddin Mu’adzam Shah ibni Almarhum ibni Almarhum Sultan Ibrahim
Shah ibni Almarhum Sultan Sultan Badlishah September 1975 – Mac 1979
Zainal Abidin September 1970 – September 1975 Kelantan
September 1965 – September 1970 Kedah
Terengganu
7 8
Cepat a ab
J w
Nyatakan sultan
yang dipilih sebagai
Yang di-Pertuan Almarhum Sultan Haji Ahmad Shah Almarhum Sultan
Agong sebanyak Al-Musta’in Billah ibni Almarhum Iskandar ibni
dua kali. Sultan Abu Bakar Ri’ayatuddin Almarhum Sultan Ismail
Saiz sebenar Al-Mu’adzam Shah April 1984 – April 1989
April 1979 – April 1984 Johor
Pahang
102
9 10 11
Almarhum Sultan Azlan Almarhum Tuanku Ja’afar Almarhum Sultan Salahuddin

Muhibbuddin Shah ibni Almarhum Tuanku Abdul Abdul Aziz Shah Alhaj ibni
ibni Almarhum Sultan Rahman Almarhum Sultan Hisamuddin
Yussuf Izzuddin Shah April 1994 – April 1999 Alam Shah Alhaj
Ghafarullahu-lah Negeri Sembilan April 1999 – November 2001
April 1989 – April 1994 Selangor
Perak
12 13 14
Tuanku Syed Sirajuddin ibni Al-Wathiqu Billah Sultan Mizan Almarhum Almu’tasimu
Almarhum Tuanku Syed Zainal Abidin ibni Almarhum Billahi Muhibbuddin
Putra Jamalullail Sultan Mahmud Al-Muktafi Tuanku Alhaj Abdul Halim
Disember 2001 – Billah Shah Mu’adzam Shah ibni
Disember 2006 Disember 2006 – Almarhum Sultan Badlishah
Perlis Disember 2011 Disember 2011 –
Terengganu Disember 2016
Kedah
15 16
Apakah
kepentingan
taat setia
kepada raja
dan negara
Sultan Muhammad V bagi anda?
Disember 2016 – Januari 2019
Kelantan
AKTIVITI
Dengan menggunakan TMK,
Al-Sultan Abdullah Ri’ayatuddin
senaraikan Yang di-Pertuan Al-Mustafa Billah Shah ibni
Agong mengikut kronologi Almarhum Sultan Haji Ahmad Shah
dalam bentuk kreatif. Al-Musta’in Billah Saiz sebenar
mulai Januari 2019
8.1.1 Pahang
K8.1.8 103
(Sumber: Laman web rasmi Pejabat Penyimpan Mohor Besar Raja-raja)
jom buat BINGKAI GAMBAR ISTANA NEGARA
Alatan dan Bahan
batang
aiskrim
pita pelekat
gambar Istana Negara
kad manila
gunting reben pen penanda
Cara Membuat:
1 2
Warnakan batang aiskrim Lekatkan batang aiskrim

secara kreatif. menjadi bingkai.
3 4
Lekatkan kad manila di belakang Lekatkan reben di belakang kad

bingkai tersebut. manila dengan pita pelekat.
5 6
Masukkan gambar
Istana Negara Bingkai gambar
ke dalam bingkai Istana Negara
tersebut. yang telah siap.
Saiz sebenar
Nota Bimbing murid untuk membuat bingkai gambar Istana Negara.
104 G uru
IMBAS
KEMBALI
Ketua Utama Negara • Baginda ialah Ketua Utama Negara.

• Baginda memayungi Badan Perundangan,
Badan Eksekutif dan Badan Kehakiman.
Majlis Raja-Raja • Majlis Raja-Raja dianggotai oleh sembilan orang

raja Melayu dan empat orang Yang di-Pertua
Negeri.
• Majlis Raja-Raja memainkan peranan utama
dalam pemilihan Yang di-Pertuan Agong.
Istiadat
Pertabalan • Yang di-Pertuan Agong yang dipilih akan
Yang dimasyhurkan melalui istiadat pertabalan.
di-Pertuan • Baginda melafazkan dan menandatangani
Agong surat sumpah memegang jawatan.
• Ketua agama Islam.

• Memelihara kedudukan istimewa orang Melayu
dan bumiputera.
• Memelihara kepentingan sah kaum-kaum lain
sebagai warganegara Malaysia.
• Memanggil, memberhentikan dan membubarkan
Bidang Kuasa Yang Parlimen.
di-Pertuan Agong • Pemerintah Tertinggi Angkatan Tentera Malaysia.
• Melantik Perdana Menteri dan anggota
kabinet Malaysia.
• Memperkenankan Rang Undang-Undang.
• Mengurniakan darjah kebesaran, bintang
dan pingat.
Alat Kebesaran • Alat kebesaran diraja digunakan oleh Seri Paduka

Yang Baginda Yang di-Pertuan Agong dan Seri Paduka
di-Pertuan Baginda Raja Permaisuri Agong.
Agong • Meliputi pakaian kebesaran diraja dan alat
kebesaran diraja.
Unit ini memberikan pemahaman tentang institusi Yang di-Pertuan

Agong sebagai tonggak kedaulatan negara. Unit seterusnya akan
membincangkan identiti negara, iaitu Jata Negara. Saiz sebenar
105
FIKIR DAN JAWAB
A. Lengkapkan ayat dengan jawapan yang betul. Kemudian, tulis huruf
pertama daripada setiap jawapan dalam kotak yang diberikan.
1 Malaysia mengamalkan ______________ Raja Berperlembagaan.
2 ______________ Yang di-Pertua Negeri turut menganggotai Majlis

Raja-Raja.
3 Yang di-Pertuan Agong ialah Pemerintah __________ Angkatan

Tentera Malaysia.
4 ____________ Yang di-Pertuan Agong diwujudkan apabila negara

mencapai kemerdekaan.
5 Yang di-Pertuan Agong melafazkan ikrar untuk menjalankan

pemerintahan yang ______________ dan saksama.
B. Tulis nama pakaian kebesaran diraja dan alat kebesaran diraja

yang berikut:
Saiz sebenar
106 G uru
CINTA AKAN NEGARA
Kita harus berbangga kerana mempunyai institusi Yang di-Pertuan Agong
yang memayungi negara dengan kebijaksanaan baginda.
Diri
Menghargai institusi Yang di-Pertuan Agong Masyarakat
ialah salah satu cara kita menjadi Memberikan taat setia terhadap
warganegara yang bertanggungjawab Yang di-Pertuan Agong dapat
kepada negara. mengeratkan hubungan antara
masyarakat pelbagai kaum.
Negara
Negara menjadi lebih
kukuh dan stabil
apabila masyarakat
mengamalkan sikap
bersatu padu.
Saiz sebenar
107
UNIT
8 JATA NEGARA
Sinopsis
Jata Negara merupakan lambang rasmi kerajaan Malaysia. Jata Negara
perlu dipelajari bagi memberikan pengetahuan dan pemahaman
berkenaan salah satu identiti negara. Unit ini membincangkan sejarah Jata
Negara, menyenaraikan lambang dan menerangkan makna lambang
yang ada pada Jata Negara.
Saiz sebenar (Sumber: Warta Kerajaan Malaysia,

20 September 1990)
108
1. Sejarah Jata Negara.
2. Lambang pada Jata Negara.
3. Makna lambang pada Jata Negara.
PS
AK

1. Memahami susunan dan konversi masa sejarah Jata Negara.
2. Memahami isu dan masalah masa lalu bagi meningkatkan kesedaran
tentang pentingnya menghormati lambang kemegahan negara.
Nilai Teras Sivik

Hormat-menghormati
Bertanggungjawab
Lambang Jata Negara pada beberapa dokumen pengenalan diri.

(Sumber: Koleksi peribadi Ahmad Hishanuddin bin Ramli)
Saiz sebenar
109
Kenali Jata Negara
Setiap negara mempunyai lambang negara masing-masing. Jata Negara
merupakan lambang rasmi kebesaran dan kedaulatan Malaysia. Jata
Negara juga merupakan simbol perpaduan, kemegahan dan identiti
rakyat Malaysia.
Wah, cantik sungguh binaan

bangunan di Putrajaya ini! Itulah Jata Negara. Selain
Tetapi, mengapakah hampir pejabat kerajaan, Jata Negara
semuanya mempunyai juga terdapat pada pelbagai
lambang yang sama? dokumen rasmi. Kita perlu
menghormatinya.
Glosari Cepat a ab
J w
Jata: Lambang kebesaran Mengapakah kita perlu menghormati
negeri atau negara. Jata Negara?
Saiz sebenar
110
Cikgu, mengapakah
kita perlu menghormati Kita perlu menghormatinya
Jata Negara? kerana Jata Negara
merupakan identiti dan
lambang kebesaran negara.
TAHUKAH ANDA?
Wilayah Persekutuan Putrajaya ialah pusat
pentadbiran Kerajaan Persekutuan Malaysia.
Saiz sebenar
9.1.1 Nota Bimbing murid menyatakan kepentingan menghormati Jata Negara.
K9.1.4 G uru 111
Sejarah Jata Negara
1948
Jata Negara diperkenankan oleh raja-raja Melayu
dan menjadi kemegahan seluruh rakyat Malaysia.
Jata Negara melalui beberapa perubahan dari
semasa ke semasa.
1 Seronoknya kamu
dapat menyertai lawatan 2 Memang seronok, Stephanie. Seperti yang diterangkan dalam
ke Putrajaya. Saya dengar
buku ini, Jata Negara diperkenalkan pada tahun 1948 dengan
pada bangunan kerajaan
memaparkan lambang lima bilah keris, lambang Pulau
terdapat banyak
Pinang, Melaka serta empat warna di dalam petak, iaitu putih,
lambang Jata Negara.
merah, hitam dan kuning pada sebuah perisai yang disokong
Bagaimanakah
oleh dua ekor harimau. Di atas perisai tersebut, terdapat
sejarah Jata Negara?
lambang bintang pecah 11 serta bulan sabit berwarna kuning.
Di bawah perisai terdapat cogan kata “Bersekutu Bertambah
Mutu” yang ditulis dalam tulisan Jawi dan bahasa Inggeris.
Glosari
Bersekutu: Bersatu antara satu
dengan yang lain supaya
menjadi lebih kuat.
Realistik: Menunjukkan keadaan
yang sebenarnya.
Saiz sebenar
112
1963 1965 KINI
(Sumber: Arkib Negara Malaysia, 2017. Persekutuan Tanah Melayu 1948: Asas Negara Merdeka. Kuala Lumpur:
alam
Arkib Negara Malaysia)
gan
u 3 Betul, Alya. Pada tahun 1963, Jata Negara
utih, diubah selepas penubuhan Malaysia.
kong Lambang Singapura, Sarawak dan Sabah
at diletakkan di sebelah bawah pada perisai
4 Pada tahun 1965, Jata Negara
ning. tersebut. Lambang negeri Melaka diubah mengalami sedikit perubahan
bah kepada pokok melaka. Cogan kata dengan pengguguran lambang
ris. “Bersekutu Bertambah Mutu” juga diubah Singapura dan digantikan dengan
kepada bahasa Melayu. lambang bunga raya.
Jata Negara yang dapat kita lihat

sekarang telah dikemas kini pada
lambang negeri Pulau Pinang. Rekaan
dua ekor harimau diubah kepada
yang lebih realistik. Perubahan
dilakukan pada lambang negeri
Sarawak dan Sabah. Bintang pecah
14, bulan sabit, lima bilah keris, pokok
melaka, empat warna, iaitu putih,
merah, hitam dan kuning di dalam
petak serta cogan kata dikekalkan.
Cepat a ab
J w
Mengapakah Jata Negara diubah
pada tahun 1963?
Jata Negara ialah lambang kebesaran yang perlu dihormati dan

dihargai supaya kedaulatan negara dapat dipertahankan. Saiz sebenar
9.1.1 Nota Bimbing murid memahami sejarah Jata Negara.
K9.1.4 G uru 113
Lambang dan Makna pada Jata Negara
Jata Negara merupakan identiti negara. Lambang pada Jata Negara juga
menjadi simbol perpaduan dan kebanggaan seluruh warganegara. Jata
Negara berbentuk perisai yang disokong oleh dua ekor harimau. Reka
bentuk ini juga mempunyai beberapa lambang yang lain. Setiap lambang
dan warna mempunyai maksud yang tersendiri.
Bintang pecah 14 melambangkan

perpaduan 13 buah negeri dan Kerajaan
Persekutuan dalam Malaysia.
Lambang bulan sabit dan bintang Dua ekor harimau
bermaksud Islam sebagai agama yang melambangkan
Persekutuan Malaysia. keberanian.
Lima bilah keris pada perisai

Empat jalur warna di tengah-tengah
melambangkan negeri Perlis,
perisai merujuk Negeri-negeri Melayu
Kedah, Kelantan, Terengganu
Bersekutu. Warna merah dan kuning
dan Johor yang dahulunya
melambangkan negeri Selangor, warna
dikenali sebagai Negeri-negeri
hitam dan putih melambangkan negeri
Melayu Tidak Bersekutu.
Pahang. Warna hitam, putih dan kuning
melambangkan negeri Perak, manakala
warna merah, hitam dan kuning
melambangkan Negeri Sembilan.
Cepat a ab
J w
Apakah makna lambang dua ekor
harimau pada Jata Negara?
Saiz sebenar
114
Di bahagian kiri perisai, terdapat
Di bahagian kanan perisai,
sebatang pokok pinang dan
terdapat sebatang pokok
jambatan yang mewakili
melaka yang mewakili
negeri Pulau Pinang.
negeri Melaka.
Cogan kata “Bersekutu

Bertambah Mutu” yang
Negeri Sarawak dan negeri Sabah bermaksud semangat
dilambangkan dengan jata negeri permuafakatan akan
masing-masing. Di antara kedua-dua mempererat perpaduan
lambang tersebut terdapat sekuntum antara rakyat di Malaysia.
bunga raya yang melambangkan
bunga kebangsaan negara kita.
AKTIVITI
Secara berkumpulan, lukis jata kumpulan
Nyatakan kepentingan
anda yang mempunyai lambang, warna
Jata Negara sebagai
dan cogan kata tersendiri di atas kad
identiti negara.
manila. Persembahkan jata kumpulan
anda secara kreatif.
Setiap lambang dan warna pada Jata Negara mewakili sesuatu maksud.
Lambang-lambang ini menjadikan Jata Negara unik dan bermakna.Saiz sebenar
9.1.2 Nota Bimbing murid memahami lambang dan maksud pada Jata Negara.
9.1.3 G uru 115
K9.1.5
Bersekutu Bertambah Mutu
Cogan kata pada Jata Negara ditulis dalam tulisan Rumi dan Jawi.
“Bersekutu Bertambah Mutu” membawa maksud yang penting kepada
seluruh rakyat Malaysia. Cogan kata ini menyeru seluruh warganegara
untuk bermuafakat dan bekerjasama bagi melahirkan negara yang
sejahtera dan gemilang. Sebagai rakyat Malaysia, kita perlu menghayati
serta mengamalkan cogan kata Jata Negara.
AKTIVITI
Gambar menunjukkan cogan kata pada Jata Negara.
Secara berkumpulan, kaji cogan kata tersebut.

1. Dengan merujuk pelbagai sumber, kumpulkan maklumat berkenaan
dengan kepentingan menghayati dan mengamalkan cogan kata pada
Jata Negara.
2. Catatkan dapatan maklumat secara kreatif di atas kertas atau
menggunakan multimedia.
3. Bentangkan hasil dapatan kumpulan anda.
Lambang dan makna pada Jata Negara perlulah difahami agar

kita dapat menghayati serta mengamalkannya dalam kehidupan
harian. Penghayatan cogan kata pada Jata Negara mengukuhkan lagi
keharmonian dalam masyarakat.
Saiz sebenar
9.1.3
116 K9.1.6
IMBAS
KEMBALI Sejarah
Jata Negara
Kenali Jata Negara
• Lambang rasmi kerajaan Malaysia
• Sebagai identiti negara
• Lambang kedaulatan
• Simbol perpaduan 1948
1963
1965
KINI
Lambang dan Makna Lambang pada Jata Negara

• Setiap lambang dan warna mempunyai maksud tersendiri.
Melambangkan Lima bilah keris mewakili Empat warna Melambangkan

perpaduan 13 buah Negeri-negeri Melayu mewakili Negeri-negeri keberanian
negeri dan Kerajaan Tidak Bersekutu Melayu Bersekutu
Persekutuan serta
agama Islam
sebagai agama
Persekutuan Mewakili negeri Cogan Kata
Malaysia. Mewakili Mewakili Sarawak, bunga “Bersekutu
negeri negeri kebangsaan dan Bertambah Mutu”
Pulau Pinang Melaka negeri Sabah
Unit ini memberikan pemahaman tentang sejarah serta kepentingan

Jata Negara. Unit seterusnya murid akan mempelajari dan memahami
sejarah serta kepentingan bendera kebangsaan. Saiz sebenar
117
FIKIR DAN JAWAB
Surih Jata Negara di bawah dalam buku latihan dan jawab semua soalan.
1 Jata Negara dapat dilihat pada ___________________.

(a) bangunan kerajaan
(b) rumah kediaman
(c) pasar raya
2 Lambang bulan sabit dan bintang berwarna kuning bermaksud
___________________.
(a) Islam agama Persekutuan Malaysia
(b) permuafakatan antara rakyat
(c) melambangkan keberanian
3 Bunga raya melambangkan ____________________.
(a) bunga perpaduan
(b) bunga kerajaan
(c) bunga kebangsaan
4 Cogan kata Jata Negara ialah _____________________.
(a) “Muafakat Membawa Berkat”
(b) “Bersedia, Berkhidmat, Berbakti”
(c) “Bersekutu Bertambah Mutu”
5 Mengapakah kita perlu berbangga dengan Jata Negara?
(a) Lambang kebesaran negara
(b) Lambang kepatuhan negara
Saiz sebenar
(c) Lambang kesetiaan negara
118 G uru
CINTA AKAN NEGARA
Mengetahui dan menghayati kepentingan Jata Negara dapat melahirkan
masyarakat yang bersatu padu serta sentiasa berusaha ke arah kebaikan.
Kita perlu berbangga dengan Jata Negara.
Perpaduan dapat melahirkan masyarakat yang cemerlang.

(Sumber: Koleksi peribadi Ahmad Hishanuddin bin Ramli)
Diri
Berbangga dengan identiti
Masyarakat
negara membolehkan kita
Masyarakat yang menghayati Negara
mempunyai semangat
dan mengamalkan cogan kata Generasi yang bersatu
patriotik yang jitu dan
Jata Negara dapat melahirkan padu dan cemerlang
sentiasa berusaha ke arah
generasi yang bersatu padu dapat memacu negara
yang lebih baik.
dan cemerlang. ke arah yang terbilang.
Saiz sebenar
119
UNIT
BENDERA KEBANGSAAN
9 MALAYSIA
Kibaran bendera kebangsaan melambangkan

kebanggaan rakyat Malaysia.
(Sumber: Persekutuan Kebangsaan Berbasikal
Malaysia, Noor Emy Liana binti Daud, Muslim bin Haji
Tamsir, Danish Irfan bin Muslim)
Sinopsis
Bendera kebangsaan ialah lambang kemegahan sesebuah negara.
Mengetahui dan memahami identiti bendera kebangsaan dapat
memupuk rasa bangga terhadap negara. Unit ini akan membincangkan
sejarah, nama, maksud warna dan lambang serta etika menaikkan dan
Saiz sebenar
menurunkan bendera kebangsaan.
120
1. Sejarah bendera kebangsaan.
2. Nama bendera kebangsaan.
3. Makna warna dan lambang pada bendera kebangsaan.
4. Etika penggunaan bendera kebangsaan.
Nilai Teras Sivik

Bertanggungjawab
PS
AK

1. Meneroka bukti sejarah bendera kebangsaan.
2. Mengembangkan kreativiti berdasarkan makna warna dan
lambang pada bendera kebangsaan.
3. Membuat imaginasi secara visual tentang etika penggunaan
bendera kebangsaan. Saiz sebenar
121
Sejarah Bendera Negara Kita
Bendera kebangsaan merupakan identiti negara dan menjadi lambang
kemegahan rakyat. Bendera kebangsaan menjadi simbol penyatuan
setiap individu tanpa mengira kaum dan agama. Sebagai warganegara
yang patriotik, kita perlu mengetahui dan memahami sejarah penciptaan
bendera kebangsaan negara kita.
1Pada tahun 1949, 3

Majlis Perundangan
Persekutuan menganjurkan
pertandingan mereka
cipta bentuk bendera
Persekutuan Tanah Melayu.
Bendera rekaan Encik Mohamed bin Hamzah
• Rekaan Encik Mohamed bin Hamzah, iaitu
seorang arkitek Jabatan Kerja Raya Johor
dipilih sebagai rekaan yang terbaik.
• Mengandungi 11 jalur berwarna biru dan putih.
• Terdapat bulan sabit dan bintang pecah lima.
2 Pada tahun 1949,

keputusan akhir
Encik Mohamed bin Hamzah
dilahirkan di Singapura pada
diumumkan dalam 5 Mac 1918. Beliau mendapat
akhbar The Malay pendidikan awal di English
Mail. Tiga rekaan College, Johor Bahru. Beliau
bendera dipilih pada meninggal dunia pada
peringkat akhir. 19 Februari 1993.
TAHUKAH ANDA? Cepat a ab

Sebanyak 373 penyertaan J w
diterima dalam pertandingan Siapakah yang mereka cipta
mereka cipta bentuk bendera bentuk bendera Persekutuan
Saiz sebenarPersekutuan Tanah Melayu. Tanah Melayu?
122
4 5
Bendera Persekutuan Tanah
Reka bentuk yang dipinda Melayu pada tahun 1950
• Beberapa pindaan dibuat terhadap
• Pada April 1950, rekaan
rekaan bendera Encik Mohamed
bendera Persekutuan Tanah
bin Hamzah.
Melayu diluluskan oleh
• Jalur warna biru ditukar kepada
Majlis Perundangan
warna merah.
Persekutuan.
• Mengandungi 11 jalur berwarna
• Mengandungi 11 jalur.
merah dan putih.
• Terdapat bintang pecah 11.
Bendera Malaysia sejak tahun 1963

• Pada 26 Mei 1950, pertama kali bendera Persekutuan Tanah Melayu
dikibarkan di pekarangan Istana Sultan Selangor.
• Pada 16 September 1963, bendera kebangsaan mengandungi 14 jalur.
• Terdapat bintang pecah 14.
(Sumber: Jabatan Penerangan Malaysia, Kementerian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)
Memahami sejarah dan kronologi penciptaan bendera kebangsaan

membolehkan kita menghargai kreativiti serta usaha pemimpin terdahulu.
TAHUKAH ANDA?
Rekaan Encik Mohamed AKTIVITI
bin Hamzah dipilih kerana Bandingkan bendera kebangsaan
mengandungi unsur-unsur rekaan Encik Mohamed bin Hamzah
perlambangan agama dengan bendera kebangsaan selepas
Islam, raja dan perpaduan. Saiz
pembentukan Malaysia pada tahun sebenar
1963.
7.2.1,9.2.1
7.2.2
7.2.3 123
K7.2.6
Jalur Gemilang Bendera Kita
Bendera kebangsaan ialah lambang identiti negara dan menjadi
kebanggaan rakyat. Kita perlulah mengetahui nama dan memahami
maksud nama bendera kebangsaan Malaysia.
2 Saya tahu, cikgu. Nama bendera

1 Siapakah kebangsaan kita ialah Jalur 3 Bagus maklumat
yang tahu
Gemilang. Nama ini diumumkan oleh anda. Tetapi,
nama
Perdana Menteri Malaysia yang mengapakah bendera
bendera
keempat, iaitu Tun Dr. Mahathir kebangsaan ini
kebangsaan
Mohamad bersempena dengan hari dinamakan Jalur
kita?
kemerdekaan negara yang ke-40 Gemilang?
pada 31 Ogos 1997.
4
Nama Jalur Gemilang
diberi kerana bendera
kita mempunyai 14
jalur. Jalur bermaksud
satu haluan yang
sama untuk menuju
kegemilangan bangsa
dan negara.
7
Cikgu bangga mendengar perbualan anda
semua. Bukan sahaja tahu tentang sejarah
dan makna nama Jalur Gemilang, tetapi
tahu juga akan kepentingan mengibarkan
bendera kebangsaan.
Cepat a ab
J w
Bilakah bendera kebangsaan kita
Saiz sebenar dinamakan Jalur Gemilang?
124
JALUR GEMILANG
5 Merahmu bara semangat waja
Gemilang pula
bermaksud bercahaya Putihmu bersih budi pekerti
dan cemerlang. Kita Kuning berdaulat payung negara
sebagai murid perlu Biru perpaduan kami semua
Lagu Jalur
belajar dan berusaha Gemilang. Puncak dunia telah kautawan
untuk memajukan Lautan luas telah kauredah
negara. Membawa semangat jiwa merdeka
Semarak jaya kami warganya
Walau di mana-mana kita Empat belas melintang jalurnya
berada, kita harus berbangga Semua negeri dalam Malaysia
untuk mengibarkan bendera Satu suara satu semangat
kebangsaan kita. Itu sumpah warga berdaulat
Jalur Gemilang …
6 Betul, Ah Chong. di bawah naunganmu
Mengibarkan bendera Jalur Gemilang …
kebangsaan menjadi kami semua bersatu
bukti kita sayang dan Perpaduan ketaatan
bersyukur menjadi Amalan murni rakyat Malaysia
rakyat Malaysia.
Jalur Gemilang …
megah kami terasa
Jalur Gemilang …
kibarkanlah wawasan
Merah putih biru kuning
Jalur semangat kami semua
Berkibarlah
Berkibarlah
Berkibarlah
Jalur Gemilang!
Lagu: Suhaimi Mohd Zain
Lirik: Syed Indera Syed Omar
Jalur Gemilang ialah nama bendera kebangsaan.

Menyanjungi dan menghormati Jalur Gemilang
menjadi tanggungjawab semua warganegara.
AKTIVITI
Apakah kepentingan mengibarkan Nyanyikan lagu Jalur Gemilang dengan
bendera kebangsaan? penuh semangat sambil mengibarkan
bendera kebangsaan Malaysia. Saiz sebenar
9.2.2 Nota • Bimbing murid memahami kepentingan mengibarkan Jalur Gemilang.
K9.2.5 Guru • Bimbing murid menyanyikan lagu Jalur Gemilang dengan bersemangat. 125
Kenali Identiti Jalur Gemilang
Setiap warna dan lambang pada bendera kebangsaan mempunyai
makna yang tertentu. Sebagai warganegara yang cinta akan negara, kita
perlu mengetahui, menghayati dan menghormati setiap makna tersebut.
Warna Kuning Warna Biru Tua
• Melambangkan kesetiaan • Melambangkan perpaduan rakyat
kepada raja dan negara. yang berbilang kaum.
• Melambangkan kedaulatan • Bersatu padu dan berusaha
Raja Berperlembagaan. memajukan ekonomi.
Warna Putih Warna Merah

• Melambangkan kesucian dan keikhlasan. • Melambangkan keberanian
• Melambangkan kesungguhan bagi dan kegigihan rakyat
mempertingkatkan ketahanan rakyat menghadapi cabaran.
yang beradab.
Bulan Sabit Bintang Pecah 14 dan 14 Jalur

• Melambangkan agama Islam • Melambangkan perpaduan
sebagai agama Persekutuan 13 buah negeri dan Kerajaan
Malaysia. Persekutuan.
Cepat a ab
Menghayati maksud dan lambang pada J w
bendera kebangsaan menjadikan kita sebagai Apakah makna
seorang warganegara yang bertanggungjawab bulan sabit
terhadap keharmonian serta kemajuan negara. pada bendera
Saiz sebenar kebangsaan kita?
Nota Bimbing murid memahami makna dan lambang pada bendera kebangsaan. 9.2.3
126 G uru
jom buat CAPAN BENDERA KEBANGSAAN
Alatan dan Bahan
putik kapas
Lakaran bendera
kebangsaan
lidi gam
cat air palet
Cara Membuat:
1 3
Gunakan putik kapas untuk mewarnakan

lakaran bendera kebangsaan.
Capan bendera kebangsaan

yang telah siap.
Lekatkan lidi pada hasil capan.

Saiz sebenar
Nota Bimbing murid menghasilkan capan bendera kebangsaan dengan kemas.
G uru 127
Hormat Bendera Harmoni Negara
Bendera kebangsaan ialah lambang kedaulatan dan kebesaran negara.
Mengibarkan bendera kebangsaan dapat menyemarakkan semangat
patriotik. Kita hendaklah menghormati bendera kebangsaan pada setiap
masa. Terdapat beberapa etika penggunaan bendera kebangsaan yang
perlu kita patuhi.
Bendera kebangsaan
BAHAGIAN ATAS
yang dipamerkan atau

dilukis pada dinding
1
mestilah diletakkan
bulan sabit dan bintang
di bahagian kiri
apabila dipandang
dari hadapan.
2
Apabila dijadikan latar

belakang tempat berucap,
BAHAGIAN BAWAH
bendera kebangsaan
3
mestilah diletakkan lebih
tinggi dan di belakang
orang yang berucap.
4
Sekiranya bendera diarak
sebaris semasa perarakan,
1 14
bendera kebangsaan
UNIT
1 hendaklah mendahului
bendera-bendera lain.
Bendera kebangsaan
dalam bentuk gegantung,
kedudukan bulan sabit
dan bintang mestilah (Sumber: Jabatan Penerangan
diletakkan menghala Malaysia, Kementerian
Komunikasi dan Multimedia
ke atas dan jalur membujur Malaysia, 2017)
di bahagian bawah.
Mengapakah kita perlu menghormati bendera kebangsaan negara kita?

Saiz sebenar
9.2.4
128 K9.2.6
Etika Menaikkan dan Menurunkan Bendera Kebangsaan
Individu yang melanggar etika penggunaan bendera kebangsaan boleh
dikenakan tindakan undang-undang. Masyarakat perlulah mengetahui
dan mematuhi etika tersebut termasuklah etika menaikkan dan
menurunkan bendera kebangsaan.
1 Berpakaian kemas.
2 Pastikan bendera tidak meleret ke tanah.
3 Pastikan bendera berada dalam
keadaan baik.
4 Pastikan tali bendera kuat dan tidak
mudah putus.
5 Bendera hendaklah dinaikkan

dan diturunkan secara
perlahan-lahan dengan tertib.
6 Semasa berkabung, bendera
hendaklah dinaikkan sepenuhnya
dan kemudian diturunkan semula
ke separuh tiang.
7 Apabila bendera sampai ke bawah,

bendera hendaklah ditatang atau
diletakkan di bahu.
Bendera kebangsaan merupakan simbol perpaduan setiap

warganegara walaupun mereka berada di luar negara. Sebagai tanda
hormat dan bangga terhadap bendera kebangsaan, masyarakat perlulah
mengetahui serta mengamalkan etika penggunaannya dengan betul.
TAHUKAH ANDA?
Bendera yang koyak dan lusuh
perlu dilupuskan secara tertib.
Caranya adalah dengan membakar Bendera separuh tiang.
bendera tersebut secara tertutup. Mengapakah bendera kebangsaan
dijadikan sebagai lambang perpaduan?
AKTIVITI Glosari
Simulasikan etika menaikkan Etika: Garis panduan yang harus dipatuhi.
dan menurunkan bendera Berkabung: Tanda bersedih atas kemangkatan raja
kebangsaan di sekolah anda. atau peristiwa tertentu. Saiz sebenar
9.2.4 Nota Bimbing murid melakukan simulasi ketika menaikkan dan menurunkan bendera
K9.2.7 Guru kebangsaan dengan betul. 129
Bendera Kebangsaan Negara Asia Tenggara
Bendera kebangsaan merupakan identiti sesebuah negara yang
merdeka. Kita harus mengenali dan menghormati bendera negara lain
demi keamanan sejagat.
Malaysia Thailand Singapura Indonesia
Myanmar Brunei Darussalam Kemboja
Timor Leste Laos Vietnam Filipina
Mengenali bendera kebangsaan negara lain dapat menambahkan

ilmu pengetahuan seseorang pada peringkat global.
AKTIV -21
ITI PAK Kerja Berkumpulan (Team Project )
2. Setiap kumpulan perlu mereka cipta bentuk, menamakan dan menghuraikan
makna lambang pada bendera kumpulan masing-masing.
3. Bentangkan hasil tugasan kumpulan anda.
Saiz sebenar
NoNtaota Bimbing murid mereka cipta bentuk bendera dan nama kumpulan.
130 GuGruuru
IMBAS
KEMBALI
Sejarah Bendera Negara Kita

Reka bentuk diilhamkan oleh Encik Mohamed bin Hamzah.
Pertama kali bendera Persekutuan Tanah Melayu dikibarkan
pada 26 Mei 1950 di pekarangan Istana Sultan Selangor.
Jalur Gemilang Bendera Kita

Nama Jalur Gemilang diumumkan oleh Tun Dr. Mahathir Mohamad
pada hari kemerdekaan negara yang ke-40, iaitu pada 31 Ogos 1997.
Kenali Identiti Jalur Gemilang

Merah - Keberanian dan kegigihan.
Putih - Kesucian dan keikhlasan.
Kuning - Kesetiaan kepada raja dan negara.
Biru tua - Perpaduan rakyat.
Bulan sabit - Islam sebagai agama Persekutuan Malaysia.
Bintang - Perpaduan 13 buah negeri dan Kerajaan Persekutuan
pecah 14
dan 14 jalur
Hormat Bendera Harmoni Negara

Memastikan kedudukan bendera betul sebelum dipamerkan.
Etika menaikkan dan menurunkan bendera juga perlu dipatuhi.
Malaysia Thailand Singapura Indonesia
Bendera Kebangsaan Negara Asia Tenggara

Kita hendaklah menghormati bendera kebangsaan negara
lain demi keamanan sejagat. Myanmar Brunei Darussalam Kemboja
Timor Leste Laos Vietnam Filipina
Unit ini memberikan pemahaman tentang kepentingan bendera

kebangsaan sebagai simbol perpaduan. Murid akan mempelajari dan
memahami lagu kebangsaan dalam unit seterusnya. Saiz sebenar
131
FIKIR DAN JAWAB
A Tulis maksud warna pada bendera kebangsaan.
Biru Tua:
Merah:
Kuning:
Putih:
B Nyatakan etika penggunaan bendera kebangsaan.

BAHAGIAN ATAS
2
BAHAGIAN BAWAH
1 14
UNIT
1
C Hasilkan sebuah puisi yang bertemakan bendera kebangsaan.
Saiz sebenar
132 G uru
CINTA AKAN NEGARA
Mengetahui sejarah, makna dan lambang pada bendera kebangsaan
mendorong kita untuk mendaulatkan identiti negara. Kita mestilah berbangga
melihat Jalur Gemilang berkibar di Malaysia dan di persada antarabangsa.
Masyarakat
Diri Masyarakat yang memahami dan menghayati
Menghormati bendera
makna, warna dan lambang Jalur Gemilang akan
kebangsaan merupakan satu
sentiasa menghormati bendera kebangsaan
cara untuk kita menunjukkan
walau di mana-mana mereka berada.
rasa cinta akan negara.
Negara
Bendera
kebangsaan
perlu
dihormati
sebagai
lambang
kemegahan
negara.
Mengibarkan Jalur Gemilang dapat memupuk semangat patriotik dalam kalangan murid.
Saiz sebenar
133
UNIT
LAGU KEBANGSAAN
8
10 MALAYSIA
Sinopsis
Lagu kebangsaan perlu dipelajari supaya kita dapat mengenali identiti
negara. Unit ini akan membincangkan sejarah dan nama lagu kebangsaan
Malaysia, menerangkan lirik dan maksud lagu Negaraku, menjelaskan
etika nyanyian lagu kebangsaan serta menghuraikan peranan lagu
kebangsaan untuk membentuk jati diri.
Nilai Teras Sivik

Bertanggungjawab
Hormat-menghormati
Saiz sebenar
134
1. Sejarah penciptaan lagu kebangsaan Malaysia.
2. Nama lagu kebangsaan Malaysia.
3. Lirik dan maksud lagu Negaraku.
4. Etika menyanyikan dan mendengar lagu kebangsaan.
5. Peranan lagu kebangsaan untuk membentuk jati diri.
PS
AK

1. Meneroka bukti sejarah penciptaan lagu kebangsaan
Malaysia.
2. Membuat imaginasi berdasarkan perasaan tentang
lirik dan maksud lagu Negaraku.
3. Membuat imaginasi secara visual ketika bernyanyi
dan mendengar lagu kebangsaan.
Semangat patriotik dan perpaduan dalam kalangan murid

dapat dipupuk melalui nyanyian lagu kebangsaan.
Saiz sebenar
135
Sejarah Lagu Kebangsaan Malaysia
Negaraku ialah lagu kebangsaan Malaysia. Lagu kebangsaan merupakan
simbol kedaulatan dan perpaduan sesebuah negara. Sejarah penciptaan
lagu kebangsaan negara kita bermula pada tahun 1957. Sebagai rakyat yang
cinta akan negara, kita haruslah mengetahui sejarah lagu kebangsaan.
Farah, setiap kali

perhimpunan rasmi,
kita mesti menyanyikan
lagu Negaraku. Baru
hari ini saya tahu
sejarah terciptanya lagu
kebangsaan kita.
Mei Yee, hebat sungguh

usaha pemimpin dan
individu terdahulu
yang mempersiapkan
negara kita menuju
hari kemerdekaan.
Cepat a ab
J w
Di manakah pertama AKTIVITI
kali lagu Negaraku Secara berkumpulan, kaji sejarah lagu sekolah
Saiz sebenar
diperdengarkan? anda dengan menggunakan pelbagai sumber.
136
Tak kenal maka tak cinta. Oleh itu, kita
perlulah menghayati lagu kebangsaan
Malaysia supaya kita lebih berbangga
dan menghargai negara.
Lagu kebesaran (Sumber: Arkib Negara Malaysia, 2013. Citra Merdeka

negeri Perak. 1957–2007. Kuala Lumpur: Arkib Negara Malaysia)
Mengetahui sejarah lagu kebangsaan dapat memupuk sikap bangga

terhadap kebijaksanaan pemimpin negara. Saiz sebenar
9.3.1 Nota Bimbing murid memahami sejarah lagu kebangsaan Malaysia dan mengkaji
9.3.2 Guru sejarah lagu sekolah. 137
K9.3.7
Negaraku Lagu Kebangsaan Malaysia
Setiap negara mempunyai lagu kebangsaan yang menjadi identiti negara
tersebut. Lagu kebangsaan sesebuah negara lazimnya mempunyai nama
rasmi yang tersendiri.
1 Sebelum kita memulakan latihan koir,

apakah yang anda peroleh daripada
lawatan ke Pameran Sejarah Lagu
Kebangsaan minggu lepas?
2 Hasil daripada lawatan

tersebut, kami tahu akan
sejarah lagu kebangsaan
Malaysia.
3 Betul kata kamu, Amirtha. Melalui

lawatan tersebut, kini saya tahu
lagu Negaraku dicipta pada
tahun 1957 bersempena dengan
tahun kemerdekaan negara kita.
4 Sebelum merdeka,
apakah pula lagu
kebangsaan kita?
AKTIV -21 Glosari

ITI PAK
Main Peranan (Role-Play) Patriotisme: Perasaan cinta
Berdasarkan dialog di atas, lakonkannya. yang kuat terhadap negara.
Saiz sebenar
138
5 Sebelum merdeka, lagu kebangsaan
negara kita ialah lagu kebangsaan
British, iaitu God Save the Queen.
6 Sebagai rakyat Malaysia,

7 Betul, Ranjit. Apabila kita
kita perlu memahami dan
menjiwai maksud lirik lagu memahami dan menghayati
kebangsaan. maksud lirik lagu tersebut,
perasaan cinta akan negara
pasti dapat dipupuk.
8 Ya, Riko. Selain itu, kita perlu

menyanyikan lagu Negaraku
dengan etika yang betul seperti
berdiri tegak sebagai tanda
menghormati lagu kebangsaan.
Lagu kebangsaan yang dinyanyikan secara beramai-ramai mampu

menyemarakkan patriotisme rakyat.
Cepat a ab
J w Bagaimanakah nyanyian lagu kebangsaan
Apakah nama lagu kebangsaan
dapat menyemarakkan semangat patriotik?
negara kita?
Saiz sebenar
9.3.2 Nota Bimbing murid melakonkan dialog.
K9.3.6 G uru 139
K9.3.7
Menghayati Maksud Lagu Kebangsaan
Lagu kebangsaan memaparkan hasrat dan harapan rakyat terhadap
sesebuah negara. Sebagai individu yang bangga dengan negara, kita
perlu memahami dan menghayati lirik lagu kebangsaan Malaysia.
Negaraku
Maksud Lirik Lagu
Negaraku
Negaraku
Tanah tumpahnya darahku
Rakyat hidup Menyeru rakyat daripada
Bersatu dan maju pelbagai bangsa dan
agama supaya hidup
Rahmat bahagia bersatu padu untuk
Tuhan kurniakan mencapai kemajuan.
Raja kita
Selamat bertakhta Memohon rahmat dan
kebahagiaan daripada
Rahmat bahagia Tuhan untuk kesejahteraan
Tuhan kurniakan raja yang memerintah
Raja kita rakyat serta negara.
Selamat bertakhta
Kita perlu menunjukkan
kesetiaan yang tidak
berbelah bahagi kepada
raja dan negara.
Lagu Negaraku.
AKTIV -21 Peta Pemikiran (Thinking Map)

ITI PAK
1. Berdasarkan penghayatan anda terhadap maksud lirik lagu Negaraku,
gunakan peta pemikiran yang sesuai berdasarkan penyataan “Saya
bangga menjadi rakyat Malaysia kerana ...”
2. Bentangkan hasil tugas anda.
Cepat a ab
J w Mengapakah kita perlu menghayati
Nyatakan lirik pada baris keempat maksud lirik lagu kebangsaan?
Saiz sebenar
dalam lirik lagu kebangsaan.
Nota Bimbing murid memahami dan menghayati maksud lirik lagu Negaraku.
140 G uru
Kita harus
berpegang teguh
pada ajaran
agama dan taat
kepada perintah
Tuhan.
Kita hendaklah mempunyai

cita-cita dan berusaha untuk
mencapai kemajuan dalam
pelbagai bidang.
Angkasawan Negara.
(Sumber: Koleksi peribadi Dato’ Dr. Sheikh Muszaphar
Shukor Al Masrie bin Sheikh Mustapha)
Kita perlulah hidup bersatu

padu dan saling menghormati
kepelbagaian kaum serta
agama yang wujud di Malaysia.
(Sumber: Malaysia Dateline, 23 Ogos 2019)
Kita haruslah bersyukur

kerana lahir di sebuah
negara yang indah, aman
dan merdeka.
(Sumber: Sipadan.com)
Menghayati dan memahami maksud lirik lagu Negaraku mendorong

kita untuk mencapai kemajuan, perpaduan serta mentaati raja agar
negara Malaysia kekal sejahtera. Saiz sebenar
9.3.3
K9.3.7 141
Etika Nyanyian Lagu Kebangsaan
Lagu kebangsaan mempunyai beberapa etika ketika menyanyikannya.
Etika ini perlu dipatuhi dan diamalkan agar matlamat untuk menyemai
semangat patriotik serta membentuk jati diri masyarakat dapat dicapai.
Suara dan
Kedudukan Fizikal
1 Semasa Nyanyian
2 Penghayatan
Semasa Nyanyian
✓ Berdiri tegak. ✓ Menyanyi secara
✓ Kedua-dua belah jelas dan serentak.
tangan diletakkan ✓ Menyebut lirik lagu
di sisi dan diluruskan dengan betul dan
ke bawah. bersemangat.
✓ Kedua-dua belah ✓ Menghayati lirik lagu.
kaki dirapatkan. ✓ Tidak bermain-main
semasa bernyanyi.
Bagi Murid yang

Bagi Orang Kurang
3 Datang Lewat 4 Upaya (OKU)
ke Sekolah
✓ Berhenti berjalan ✓ Bagi yang berkerusi
apabila mendengar roda, kepala mesti
nyanyian lagu tegak.
kebangsaan. ✓ Mata memandang
✓ Hendaklah bendera.
meletakkan ✓ Kedua-dua tangan
beg di sisi kaki. di atas paha.
✓ Berdiri tegak. ✓ Kaki dirapatkan.
Sebagai penghormatan terhadap lagu kebangsaan, kita perlulah

menyanyikan lagu ini dengan penuh etika dan penghayatan.
TAHUKAH ANDA?
Seseorang boleh didenda AKTIVITI Nyatakan kepentingan
tidak melebihi RM100 atau Lakonkan etika menyanyikan mengamalkan etika
dipenjara tidak melebihi lagu Negaraku dengan menyanyi dan
satu bulan jika didakwa memasukkan watak mendengar lagu
atas kesalahan tidak murid yang datang lewat kebangsaan.
Saiz sebenar
menghormati lagu Negaraku. ke sekolah.
Nota Bimbing murid memahami dan menyanyikan lagu Negaraku dengan etika 9.3.4
142 Guru yang betul. K9.3.6
Lagu Negaraku Membentuk Jati Diri
Memahami dan menghayati lirik lagu kebangsaan dapat mewujudkan
semangat untuk berjaya. Matlamat nyanyian lagu kebangsaan adalah
untuk membentuk jati diri masyarakat Malaysia.
Melahirkan warganegara Melahirkan warganegara yang
yang taat setia kepada berusaha memajukan diri dan
raja dan negara. bercita-cita tinggi untuk berjaya.
usi
i
n
Memupuk perpaduan dan
Memupuk rasa cinta akan menghormati kepelbagaian
negara, berbangga dan bersyukur kaum, agama serta budaya
menjadi rakyat Malaysia. yang wujud di Malaysia.
Pemahaman tentang lagu kebangsaan dapat menyuntik semangat

perpaduan dan perasaan sayang akan tanah air dalam kalangan
masyarakat Malaysia.
AKTIVITI
Catatkan tiga usaha yang kamu lakukan untuk membentuk jati diri.
Saiz sebenar
9.3.5 Nota Bimbing murid memahami peranan lagu kebangsaan untuk membentuk
K9.3.7 Guru jati diri. 143
K9.3.8
FIKIR DAN JAWAB Mari Bermain Tarsia
Alatan dan bahan Kad cantum dan gunting.
Peserta Berpasangan atau berkumpulan.
Langkah permainan
1 Imbas dan selesaikan soalan yang tercatat pada set kad cantum.
2 Cantumkan soalan dengan jawapannya.
3 Imbas set bentuk permata untuk semak jawapan.
Contoh:
Set kad Set bentuk

cantum. permata.
Satu bentuk akan terhasil setelah semua kad dicantumkan.

Saiz sebenar
Nota Banyakkan set kad cantum yang dimuat turun daripada kod QR.
144 G uru
IMBAS
KEMBALI
Sejarah Lagu Kebangsaan Malaysia

Lagu kebangsaan Malaysia menggunakan irama lagu
kebesaran negeri Perak dan dicipta pada tahun 1957
bersempena dengan sambutan kemerdekaan negara.
Lagu Negaraku
Negaraku
Tanah tumpahnya darahku
Rakyat hidup
Bersatu dan maju Negaraku Lagu Kebangsaan Malaysia
Rahmat bahagia
Tuhan kurniakan
Raja kita
Lagu kebangsaan Malaysia yang bertajuk Negaraku
Selamat bertakhta
Rahmat bahagia menjadi identiti negara Malaysia.
Tuhan kurniakan
Raja kita
Selamat bertakhta
Maksud Lirik Lagu

Menghayati Maksud Lagu Kebangsaan Negaraku
Menyeru rakyat daripada

Maksud lirik lagu kebangsaan adalah untuk menyeru pelbagai bangsa dan
agama supaya hidup
rakyat supaya hidup bersatu padu dan memohon bersatu padu untuk
mencapai kemajuan.
Memohon rahmat dan
rahmat daripada Tuhan untuk kesejahteraan raja kebahagiaan daripada
Tuhan untuk kesejahteraan
yang memerintah rakyat serta negara. raja yang memerintah

rakyat serta negara.
Etika Nyanyian Lagu Kebangsaan

Etika nyanyian lagu kebangsaan termasuklah berdiri
tegak, merapatkan kaki, menyanyi dengan jelas, serentak,
bersemangat dan tidak bermain-main semasa bernyanyi.
Lagu Negaraku Membentuk Jati Diri

Lagu kebangsaan dapat melahirkan individu
yang berusaha memajukan diri, mencintai
perpaduan serta setia kepada raja dan negara.
Pengetahuan tentang lagu kebangsaan Malaysia dapat memupuk

perasaan bangga terhadap identiti negara. Unit seterusnya murid akan
mempelajari dan memahami tajuk bahasa kebangsaan. Saiz sebenar
145
AKTIVITI
Dengan menggunakan pelbagai sumber:

1 Cari dan tulis lirik lagu negeri anda.
Lirik Lagu Negeri __________________.

_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________.
2 Kaji maksud lirik lagu negeri anda dan nyatakan maksud lirik lagu
tersebut.
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________.
3 Berdasarkan kajian terhadap maksud lirik lagu negeri, nyatakan nilai

yang anda peroleh daripada lagu tersebut.
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
Saiz sebenar
Nota Bimbing murid memahami dan mencari maksud serta nilai dalam lagu negeri.
146 G uru
CINTA AKAN NEGARA
Memahami sejarah, lirik, etika dan kepentingan lagu kebangsaan dapat
memupuk perasaan sayang akan negara serta mendorong pembentukan
jati diri.
Kemajuan dan perpaduan yang dicapai negara pada hari ini ialah hasil usaha
warganegara yang cinta akan tanah airnya.
Diri
Berdiri tegak semasa Masyarakat
menyanyikan lagu Masyarakat perlu
Negaraku ialah bukti menghayati lagu
seseorang menghormati kebangsaan
lagu kebangsaan. untuk sentiasa
menyemarakkan
patriotisme.
Negara Saiz sebenar

Semangat patriotik dalam kalangan warganegara
dapat membentuk negara yang maju dan harmoni. 147
UNIT
11 BAHASA KEBANGSAAN
GERAKAN DEKAD
BAHASA KEBANGSAAN
Ikrar Setia Bahasa
Kami rakyat Malaysia
Berikrar akan terus memperjuangkan
bahasa Melayu sebagai;
Bahasa yang mencipta kedaulatan negara,
bahasa kesatuan politik,
ekonomi, budaya, sosial, pendidikan,
sains dan teknologi
serta pembangunan negara
bagi menjamin
kelangsungan bangsa Malaysia
Bahasa yang menjaga dan memupuk
kebebasan intelektual serta memerdekakan
pemikiran bangsa dan
Bahasa yang membawa, memelihara, mencipta,
serta mengembangkan ilmu dan tamadun negara
hingga ke peringkat dunia.
Sesungguhnya kami bertekad akan
meneruskan perjuangan ini.
Sinopsis
Bahasa Melayu ialah bahasa kebangsaan negara kita. Penggunaan bahasa
kebangsaan dapat memupuk semangat patriotik dan jati diri bangsa. Unit
ini akan membincangkan kedudukan bahasa kebangsaan dan bahasa
lain dalam Perlembagaan Persekutuan, menyatakan peranan bahasa
kebangsaan, menerangkan institusi yang terlibat untuk mempertahankan
kedudukan bahasa kebangsaan serta menghuraikan cabaran penggunaan
Saiz
Saizsebenar
sebenarMelayu sebagai bahasa kebangsaan.
bahasa
148
148
1. Kedudukan bahasa kebangsaan dan bahasa lain dalam
Perlembagaan Persekutuan.
2. Peranan bahasa kebangsaan.
3. Institusi yang terlibat bagi mempertahankan kedudukan
bahasa kebangsaan.
4. Cabaran penggunaan bahasa Melayu sebagai
bahasa kebangsaan.
Anjuran bersama
Sekolah Kebangsaan (1)

Dewan Bahasa Jalan Batu Tiga, Klang,
dan Pustaka Selangor Darul Ehsan.
Nilai Teras Sivik

Kasih sayang
PS
AK

1. Meneroka kepentingan bahasa kebangsaan dalam Perlembagaan
Persekutuan.
2. Memahami susunan dan konversi (pertukaran) masa berkenaan
dengan peranan bahasa kebangsaan.
3. Memahami isu dan masalah pada masa lalu bagi meningkatkan
kesedaran tentang kedudukan dan kepentingan bahasa kebangsaan.
4. Menerangkan perubahan dan kesinambungan berkaitan dengan
cabaran bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan. Saiz
Saizsebenar
sebenar
149
149
Kedudukan Bahasa Kebangsaan
Bahasa Melayu ialah bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi negara
kita. Kedudukan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi termaktub dalam
Akta Bahasa Kebangsaan 1963/67. Kepentingan bahasa Melayu sebagai
bahasa ilmu diwartakan dalam Akta Pelajaran 1961 dan Akta Pendidikan
1996. Pada masa yang sama, masyarakat pelbagai kaum di Malaysia
boleh menggunakan bahasa lain seperti bahasa Mandarin, bahasa Tamil
dan bahasa Inggeris dalam komunikasi harian mereka.
1 Selamat pagi, semua. Bulan ini sekolah

kita mengadakan sambutan Bulan
Bahasa Kebangsaan peringkat sekolah.
Kelab Sejarah juga terlibat dalam
sambutan ini.
Perkara 152. Bahasa kebangsaan.

(1) Bahasa kebangsaan ialah
bahasa Melayu dan hendaklah
dalam tulisan yang diperuntukkan
melalui undang-undang oleh
Parlimen:
Dengan syarat bahawa -

(a) tiada seorang pun boleh dilarang
atau dihalang daripada
menggunakan (selain bagi maksud
rasmi), atau daripada mengajar
atau belajar, apa-apa bahasa lain;
6
Ya, boleh, Wilson. Seperti yang
tertulis dalam buku ini, bahasa
(Sumber: Asmah Haji Omar, 2015. Dasar Bahasa Melayu merupakan bahasa
Kebangsaan: Sejarah Memartabatkan Bahasa
kebangsaan tetapi bahasa lain
Kebangsaan dan Bahasa Rasmi Malaysia.
Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka) masih boleh digunakan dalam
komunikasi harian mereka.
Cepat a ab
J w
Saiz sebenar
Apakah bahasa kebangsaan negara kita?
150
2 Menariknya, Dayang Zetty. Saya pernah
menghadiri sambutan Bulan Bahasa
Kebangsaan peringkat negeri Selangor
pada tahun lepas di Shah Alam. Sambutan
tersebut menggunakan bahasa Melayu.
3
Elizabeth, mengapakah
bahasa Melayu menjadi
bahasa komunikasi semasa
sambutan Bulan Bahasa
Kebangsaan?
4
Saya tolong jawabkan.
Bahasa Melayu menjadi
bahasa komunikasi
kerana bahasa Melayu
merupakan bahasa
kebangsaan negara kita.
5
Begitu rupanya. Patutlah dalam setiap
acara rasmi negara menggunakan
bahasa Melayu. Adakah kita masih
boleh menggunakan bahasa lain
selain bahasa kebangsaan?
Bahasa kebangsaan merupakan warisan negara yang mesti

dibanggakan. Setiap warganegara haruslah menggunakan dan
menghormati bahasa kebangsaan. Saiz sebenar
9.4.1 Nota Bimbing murid memahami bahasa kebangsaan negara kita.
G uru
K9.4.5 151
RM
Peranan Bahasa Kebangsaan

Bahasa kebangsaan mempunyai pelbagai peranan untuk membangunkan
negara. Sebagai rakyat Malaysia, kita mesti yakin dan bangga untuk
menggunakan bahasa kebangsaan dalam komunikasi pada setiap masa.
Lambang Jati Diri
Bahasa kebangsaan
berperanan sebagai
lambang negara Malaysia
PERANAN di persada dunia dan
perakuan jati diri rakyat
BAHASA Malaysia.
RM
KEBANGSAAN
Asas Pembinaan
Negara
Masyarakat berbilang
kaum memerlukan satu
bahasa yang difahami
oleh semua kaum
Apakah peranan keluarga untuk sebagai panduan.
membentuk penggunaan bahasa
kebangsaan yang betul?
AKTIVITI
Cepat a ab
J w Dengan menggunakan pelbagai
Apakah bahasa yang digunakan sumber, nyatakan kepentingan
dalam urusan rasmi di mahkamah? menggunakan bahasa kebangsaan
dengan betul dalam pertuturan
Saiz sebenar dan penulisan.
152
RM
Bahasa Persuratan
Bahasa Perhubungan
RM
Bahasa kebangsaan
digunakan dalam karya Bahasa kebangsaan
persuratan. Contohnya, merupakan bahasa
pantun, syair dan novel. komunikasi antara
masyarakat berbilang
kaum di negara kita dan
peringkat serantau.
Bahasa
Undang-undang Bahasa Ekonomi
TOH
RM
N
CO
Bahasa kebangsaan Bahasa kebangsaan

digunakan dalam urusan digunakan dalam kegiatan
rasmi di mahkamah. ekonomi di negara kita.
Bahasa Pendidikan
Bahasa
Pentadbiran Bahasa kebangsaan merupakan
bahasa pengantar dan
penyampaian maklumat dalam
Bahasa kebangsaan
sistem pendidikan negara kita.
digunakan dalam
urusan rasmi seperti
mesyuarat, kursus,
taklimat, bengkel dan (Sumber: Asmah Haji Omar, 2015. Dasar Bahasa Kebangsaan:
Sejarah Memartabatkan Bahasa Kebangsaan dan Bahasa
surat-menyurat. Rasmi Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka)
Setiap individu haruslah memainkan peranan penting dalam

usaha membangunkan negara. Bahasa kebangsaan merupakan alat
perhubungan bagi mengeratkan perpaduan dalam kalangan masyarakat.
Saiz sebenar
9.4.2 Nota Bimbing murid memahami peranan bahasa kebangsaan.
G uru
K9.4.6 153
Institusi yang Mempertahankan Kedudukan
Bahasa Kebangsaan
Bahasa kebangsaan dapat memupuk semangat cinta akan negara dalam
kalangan masyarakat. Pelbagai langkah dan usaha yang berterusan
telah diambil untuk memartabatkan bahasa kebangsaan.
INSTITUSI DAN USAHA MEMARTABATKAN BAHASA KEBANGSAAN
Sistem Pendidikan
► Penyata Razak (1956)
menjadikan bahasa
Dewan Bahasa dan Pustaka kebangsaan sebagai
bahasa pengantar Universiti
Dewan Bahasa dan Pustaka di sekolah kebangsaan. Kebangsaan
(DBP) ditubuhkan pada tahun ► Penyata Rahman Talib Malaysia
1956. Antara fungsi penubuhan (1960) menjadikan
DBP termasuklah: bahasa kebangsaan ► Universiti Kebangsaan
► Membina dan memperkaya sebagai bahasa Malaysia ditubuhkan
bahasa kebangsaan pengantar di sekolah pada tahun 1970 bagi
dalam semua bidang. dan universiti. memartabatkan
► Menerbitkan pelbagai ► Akta Bahasa Kebangsaan bahasa kebangsaan
bahan bacaan dalam 1963/67 diwujudkan. sebagai bahasa ilmu.
bahasa kebangsaan.
► Membakukan ejaan, sebutan
dan membentuk istilah.
Cepat a ab
► Menggalakkan penggunaan J w
bahasa kebangsaan yang Bilakah Universiti
betul dalam semua urusan. Kebangsaan Malaysia
ditubuhkan?
Saiz sebenar
154
DEKAD
DEKAD BAHASA
BAHASA
Bulan Bahasa Kebangsaan KEBANGSAAN
► Bulan Bahasa Kebangsaan Dekad Bahasa
disambut pada setiap bulan Kebangsaan
Oktober untuk menggalakkan
penggunaan bahasa ► Memperkasakan
kebangsaan dalam peranan bahasa
kalangan masyarakat. Melayu sebagai
bahasa kebangsaan
dan bahasa rasmi
yang mencakupi
pelbagai bidang dan
sektor di Malaysia.
MBMMBI
► Dasar Memartabatkan Bahasa Malaysia,

Memperkukuh Bahasa Inggeris (MBMMBI)
diperkenalkan pada tahun 2012.
Mengapakah kita perlu memartabatkan bahasa kebangsaan?
Memartabatkan bahasa kebangsaan merupakan tanggungjawab

semua dan perlu disemai dalam kalangan masyarakat. Bahasa
kebangsaan mencerminkan jati diri dan identiti negara. Saiz sebenar
9.4.3 Nota Bimbing murid memahami institusi yang terlibat untuk memartabatkan
Guru bahasa kebangsaan.
K9.4.7 155
Cabaran Penggunaan Bahasa Melayu
sebagai Bahasa Kebangsaan
Rakyat Malaysia tanpa mengira kaum haruslah fasih menggunakan
bahasa kebangsaan. Penggunaan bahasa kebangsaan yang menyeluruh
dapat melahirkan sebuah negara maju. Bahasa Melayu merupakan
bahasa kebangsaan yang digunakan dalam urusan rasmi. Walaupun
terdapat pelbagai cabaran, kedudukan dan penggunaan bahasa
kebangsaan perlu diperkukuh supaya fungsinya sejajar sebagai identiti negara.
Komunikasi Harian
Bahasa Melayu sering kali digunakan
bersama-sama dengan bahasa lain dalam
komunikasi harian. Sebagai rakyat, kita perlu
mengutamakan penggunaan bahasa Melayu.
CABARAN
PENGGUNAAN
BAHASA MELAYU
SEBAGAI
BAHASA
KEBANGSAAN
Sikap Penutur
Sikap penutur yang malu atau tiada kesungguhan lebih
menyukarkan usaha untuk memartabatkan bahasa
kebangsaan. Setiap rakyat Malaysia mesti yakin dengan
keupayaan dan kemampuan bahasa kebangsaan.
(Sumber: Asmah Haji Omar, 2015. Dasar Bahasa Kebangsaan: Sejarah Memartabatkan Bahasa
Saiz sebenar
Kebangsaan dan Bahasa Rasmi Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka)
Nota Bantu murid memahami cabaran penggunaan bahasa Melayu sebagai
156 Guru bahasa kebangsaan.
Bidang Teknologi Maklumat
Teknologi maklumat pada masa ini amat
penting. Kebanyakan alat dan aplikasi
teknologi maklumat menggunakan
bahasa Inggeris.
Latar Belakang Keluarga

Ibu bapa atau keluarga perlu memberikan
semangat dan tunjuk ajar kepada
anak-anak dalam penggunaan bahasa
kebangsaan yang betul.
Bidang Pendidikan
Cabaran dalam penggunaan bahasa
kebangsaan dalam kalangan murid wujud
kerana mereka cenderung menggunakan
bahasa ibunda atau dialek mereka semasa
proses pembelajaran.
Penggunaan Bahasa Rojak

Penggunaan bahasa kebangsaan dalam
sesuatu majlis atau media sosial banyak
mencampuradukkan bahasa. Penyusunan
ayat, kosa kata dan sebutan sering
disalahgunakan oleh masyarakat. Glosari
Bahasa Rojak: Bahasa yang
bercampur aduk kata-kata yang
digunakan oleh penuturnya.
Sebagai warganegara Malaysia, kita seharusnya berbangga dan
memartabatkan bahasa Melayu sebagai bahasa perpaduan serta identiti
negara. Walaupun terdapat banyak cabaran, kita haruslah sentiasa
Saiz sebenar
berusaha memartabatkan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan.
9.4.4
K9.4.5 157
Bahasa Jiwa Bangsa
Lagu Bahasa Jiwa Bangsa merupakan lagu yang dicipta untuk menaikkan
semangat menggunakan bahasa kebangsaan. Melalui lirik lagu tersebut,
kita dapat fahami bahawa lagu Bahasa Jiwa Bangsa menyeru rakyat
Malaysia agar menggunakan bahasa kebangsaan dalam kehidupan
harian. Melalui bahasa, rakyat yang berbilang kaum dapat disatukan.
Lagu Bahasa Jiwa Bangsa

Gunakanlah bahasa kebangsaan kita
Marilah amalkan ramai-ramai
Bahasalah menyatukan kita semua
Yakinlah bahasa jiwa bangsa
Marilah mari rakyat semua

Buktikan taat setia dengan satu bahasa
Maju bangsa dan maju negara
Megahkan bahasa kita
Bahasa jiwa bangsa
Lagu/lirik: Dol Ramli
Lagu Bahasa Jiwa Bangsa.
Mengapakah bahasa kebangsaan dikatakan bahasa jiwa bangsa?
Rakyat Malaysia haruslah menguasai bahasa kebangsaan. Penggunaan

bahasa kebangsaan membuktikan rakyat bersatu serta memahami
antara satu sama yang lain. Kita seharusnya yakin dan bangga untuk
Saiz sebenar
menggunakan bahasa kebangsaan walau di mana-mana kita berada.
Nota Bimbing murid menyanyikan lagu Bahasa Jiwa Bangsa dengan intonasi 9.4.2
158 G uru yang betul. K9.4.7
IMBAS
KEMBALI
Kedudukan Bahasa Kebangsaan

★ Bahasa Melayu merupakan bahasa kebangsaan dan bahasa rasmi negara.
★ Kedudukan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi termaktub dalam
Akta Bahasa Kebangsaan 1963/67.
★ Masyarakat pelbagai kaum di Malaysia boleh menggunakan bahasa
lain dalam komunikasi harian mereka.
Peranan Bahasa Kebangsaan

★ Asas pembinaan negara. ★ Bahasa perhubungan.
★ Lambang jati diri. ★ Bahasa ekonomi.
★ Bahasa pentadbiran. ★ Bahasa persuratan.
★ Bahasa undang-undang. ★ Bahasa pendidikan.
Institusi dan Usaha Memartabatkan Bahasa Kebangsaan

★ Sistem pendidikan.
★ Dewan Bahasa dan Pustaka.
★ Universiti Kebangsaan Malaysia.
★ Dasar Memartabatkan Bahasa Malaysia, Memperkukuh Bahasa Inggeris
(MBMMBI).
★ Bulan Bahasa Kebangsaan.
★ Dekad Bahasa Kebangsaan.
Cabaran Penggunaan Bahasa Melayu

sebagai Bahasa Kebangsaan
★ Penggunaan bahasa rojak.
★ Dalam bidang pendidikan.
★ Sikap penutur.
★ Latar belakang keluarga.
★ Bidang teknologi maklumat.
★ Komunikasi harian.
Unit ini telah memberikan pemahaman tentang kedudukan, peranan,

cabaran dan institusi yang mempertahankan bahasa kebangsaan negara
kita. Murid akan mempelajari dan memahami bunga kebangsaan dalam
unit seterusnya. Saiz sebenar
159
FIKIR DAN JAWAB
A. Nyatakan peranan bahasa kebangsaan untuk membangunkan negara.
Peranan
Bahasa
Kebangsaan
B. Isi tempat kosong dengan jawapan yang betul.

1 Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu telah meletakkan bahasa
Melayu sebagai ______________________.
2 Bahasa kebangsaan mesti digunakan dalam urusan _____________

seperti mesyuarat atau taklimat.
3 Masyarakat pelbagai kaum di Malaysia ____________________

menggunakan bahasa lain.
4 Bulan Bahasa Kebangsaan disambut pada bulan _____________

pada setiap tahun.
5 Lagu Bahasa Jiwa Bangsa menyeru rakyat Malaysia agar menggunakan

bahasa _____________________ dalam kehidupan.
Saiz sebenar
Nota • Banyakkan halaman ini.
160 Guru • Bimbing murid menjawab soalan dengan betul.
CINTA AKAN NEGARA
Masyarakat yang menggunakan bahasa kebangsaan dengan betul
dapat menjadikan bahasa kebangsaan sebagai identiti negara
yang dibanggakan.
Universiti Hankuk, Korea Selatan Universiti Ohio, Amerika Syarikat
Universiti Victoria, Wellington, New Zealand Universiti Pengajian Asing, Beijing, China
Antara universiti di luar negara yang menawarkan pengajian bahasa Melayu.
Diri Masyarakat
Menguasai dan menjiwai Semangat cinta akan negara dapat
bahasa kebangsaan dapat melahirkan masyarakat yang saling
menanam jati diri dan cinta menghormati dan bersatu padu.
akan negara.
Negara
Masyarakat
yang bersatu
padu dapat
mewujudkan
negara yang
dihormati seluruh
Saiz sebenar
dunia.
161
UNIT
BUNGA RAYA
12 BUNGA KEBANGSAAN
Sinopsis
Bunga raya merupakan bunga kebangsaan negara kita. Unit ini
membincangkan latar belakang pemilihan bunga raya sebagai bunga
kebangsaan, nama dan makna warna merah bunga raya ser ta
perlambangan kelopak bunga kebangsaan dengan prinsip Rukun Negara.
Nilai Teras Sivik

Kegembiraan
Saiz sebenar
162
1. Latar belakang pemilihan bunga raya sebagai bunga kebangsaan.
2. Nama dan makna warna merah bunga raya.
3. Perlambangan bunga raya dengan prinsip Rukun Negara.
PS
AK

1. Memahami kronologi pemilihan bunga raya sebagai bunga kebangsaan.
2. Membuat interpretasi tentang nama dan makna warna merah pada
bunga raya.
3. Membuat perkaitan antara bilangan kelopak bunga raya dengan
prinsip Rukun Negara.
Saiz sebenar
163
Istimewanya Bunga Raya
Bunga raya merupakan bunga kebangsaan Malaysia. Bunga raya dipilih
kerana keunikannya yang tidak terdapat pada bunga-bunga yang lain.
Bunga kenanga Bunga melur
Bunga tanjung Bunga cempaka

Bunga raya
Bunga mawar Bunga teratai
Pada tahun 1958, Kementerian Tujuh jenis bunga dicadangkan

Pertanian meminta cadangan untuk dipilih sebagai bunga
nama bunga sebagai bunga kebangsaan Persekutuan Tanah
kebangsaan daripada semua Melayu. Antaranya termasuklah
kerajaan negeri. bunga raya, bunga kenanga,
bunga melur, bunga cempaka,
bunga teratai, bunga mawar
dan bunga tanjung.
AKTIV -21
ITI PAK
Jaring Kata Kumpulan (Team Word-Web)
1. Bentuk empat kumpulan. Jika diberi pilihan, apakah
2. Ketua kumpulan menulis topik “Kepentingan bunga pilihan anda sebagai
Bunga Raya sebagai Bunga Kebangsaan”. bunga kebangsaan? Berikan
3. Setiap ahli kumpulan menulis idea mengikut alasan.
warna pen yang berbeza. Bentangkannya.
Saiz sebenar
Nota Bimbing murid memahami latar belakang pemilihan bunga raya sebagai
164 Guru bunga kebangsaan.
Bunga raya merah dipilih kerana:
• Warna dan bentuknya yang
menyerlah.
Selepas pertimbangan yang teliti, • Nama yang seragam di seluruh
Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj, negara.
Perdana Menteri pertama, • Mudah didapati di seluruh negara.
memilih bunga raya merah. • Berbunga sepanjang tahun.
Bunga raya merah diisytiharkan • Belum menjadi bunga kebangsaan
sebagai bunga kebangsaan untuk negara lain pada ketika itu.
pada 28 Julai 1960.
(Sumber: Jabatan Penerangan Malaysia, 2019. Malaysia Focus, 62 Years Hari Merdeka, The Story of Malaysia
Independence, Volume 2/2019. Kuala Lumpur: Jabatan Penerangan Malaysia)
Bunga raya sebagai bunga kebangsaan sangat sesuai dijadikan sebagai

identiti negara. Selepas penyertaan Sarawak dan Sabah dalam Malaysia
pada tahun 1963, bunga raya dikekalkan sebagai bunga kebangsaan.

J w • Nama saintifik bunga raya ialah
Bilakah bunga raya Hibiscus rosa-sinensis.
diisytiharkan sebagai • Di Malaysia sahaja, terdapat
bunga kebangsaan? hampir 300 spesies Hibiscus. Saiz sebenar
9.5.1
K9.5.4 165
Bunga Raya Merah Membara
Bunga raya merah dipilih sebagai bunga
kebangsaan kerana warnanya. Warna merah
melambangkan semangat waja, warganegara
cemerlang dan keberanian.
Bunga Raya Merah Bermakna

Bunga raya bunga kebangsaan,
Rona merah jadi pilihan, Semangat waja
(Sumber: Persekutuan Bola Keranjang
Penuh simbolik teras kehidupan, Kerusi Roda Malaysia)
Jadi panduan untuk kejayaan.
Merah bererti semangat waja,
Tersemat di jiwa rakyat jelata,
Warganegara cemerlang juga maksudnya,
Mendukung segala aspirasi negara.
Merah membara lambang keberanian,
Berjiwa kental hadapi cabaran,
Warganegara cemerlang
Rakyat maju tanpa halangan, (Sumber: Tvetmara)
Makmur negara satu haluan.
Warna merah melambangkan nilai yang

harus ada pada setiap rakyat demi menaikkan
nama negara di persada dunia.
Nyatakan kepentingan Glosari

warna merah pada Simbolik: Lambang Keberanian
diri anda. Rona: Warna (Sumber: Borneo Post, 13 Oktober 2012)
AKTIV -21
ITI PAK Cepat a ab
Pembelajaran Berlirik (Lyric Lesson) J w
Senaraikan tiga maksud warna
Secara berpasangan, alunkan syair di atas merah pada bunga raya.
dengan intonasi yang betul.
Saiz sebenar
Nota Bimbing murid mengalunkan syair di atas. 9.5.2
166 G uru
Permainan Damak
AKTIVITI
Bermagnet Bunga Raya
Cara Bermain:
1. Permainan ini dimainkan secara berkumpulan.
2. Pemain pertama akan melontarkan
damak pada papan damak.
3. Pemain akan mengambil kad soalan
berdasarkan warna petak tersebut
dan menjawab soalan.
4. Sekiranya damak melekat pada petak
“Misteri”, pemain akan mengambil Misteri
soalan daripada guru.
5. Sekiranya pemain memberikan jawapan
yang betul, markah akan diberikan.
6. Jika jawapan salah, soalan tersebut akan
dibuka kepada ahli kumpulan yang lain
untuk menjawabnya.
7. Separuh markah akan diberikan kepada
kumpulan yang berjaya menjawab
soalan tersebut.
8. Kumpulan yang mendapat markah
tertinggi ialah pemenang.
Contoh kad soalan

Contoh kad misteri
Siapakah yang memilih

gai Nyatakan tiga maksud
bunga raya merah seba
bunga kebangsaan? warna merah pada
bunga raya.
Saiz sebenar
Nota • Sediakan soalan bagi kad soalan dan kad misteri.
Guru • Sediakan papan damak dan damak bermagnet. 167
Bunga Raya dan Rukun Negara
Lima kelopak bunga raya melambangkan lima prinsip Rukun Negara.
Rukun Negara merupakan ideologi kebangsaan bagi membentuk semangat
perpaduan rakyat Malaysia.
1
Kepercayaan
kepada Tuhan
5
Kesopanan
dan
Kesusilaan
AKTIV -21 Fikir-Pasang-Kongsi (Think-Pair-Share)

ITI PAK
1. Secara individu, cari maklumat kepentingan bunga raya sebagai lambang perpaduan.
2. Kemudian, secara berpasangan, bincangkan dapatan maklumat tersebut.
3. Ahli kumpulan akan berkongsi jawapan melalui pembentangan MS PowerPoint.
Saiz sebenar
168
2
Kesetiaan
kepada Raja
dan Negara
aan
han
3
Keluhuran
Perlembagaan
4
Kedaulatan Rukun Negara menyatupadukan semua
Undang-undang rakyat tanpa mengira bangsa dan agama.
Setiap kelopak bunga raya mengingatkan
kita untuk mendukung prinsip-prinsip Rukun
Negara pada setiap masa.
Glosari
Ideologi: Pegangan
atau fahaman.
Cepat a ab
J w
Nyatakan prinsip Rukun Negara.
Saiz sebenar
9.5.3 Nota Bimbing murid memahami perkaitan antara lima kelopak bunga raya dengan
K9.5.5 Guru lima prinsip Rukun Negara. 169
Megahnya Lambang Bunga Raya
Sebagai identiti negara, bunga raya digunakan secara meluas dalam
urusan rasmi dan tidak rasmi. Nama dan gambar bunga raya dijadikan
sebagai simbol, logo dan hiasan dalam kehidupan.
Kegunaan Simbol Bunga Raya
dalam Kehidupan Rakyat Malaysia
Jata Negeri Sarawak
Muskat Yang di-Pertuan Agong

H
TO
N
CO
Wang kertas dan syiling Sukan
AKTIV -21 Peta Pemikiran (Thinking Map)

ITI PAK
1. Melalui pelbagai sumber, dapatkan contoh-contoh penggunaan simbol bunga raya
dalam kehidupan harian.
Saiz sebenar
2. Bentangkannya dalam bentuk peta pemikiran yang sesuai.
170
Setem
Tahun Melawat Malaysia
Nama jalan
Logo sekolah
Penggunaan simbol bunga raya mengingatkan kita tentang Rukun

Negara. Sebagai warganegara kita haruslah menggunakan simbol bunga
raya dengan bertanggungjawab.
Cepat a ab
J w
Apakah kegunaan simbol bunga raya
dalam kehidupan rakyat Malaysia?
Saiz sebenar
9.5.3 Nota Bimbing murid memahami penggunaan bunga raya dalam urusan
K9.5.6 Guru rasmi negara. 171
jom buat Pemberat Kertas Bunga Raya
Alatan dan Bahan

Batu berbentuk leper
Krayon
Cat air
Berus
Pengilat kuku (jernih)
Lukiskan bentuk bunga raya

1 dengan menggunakan
krayon pada batu leper.
Warnakan bunga raya

2 dengan cat air secara
kreatif. Keringkan.
Sapukannya dengan pengilat

3 kuku. Keringkan semula.
Pemberat kertas yang

4 telah siap.
Saiz sebenar
Nota • Bimbing murid untuk membuat pemberat kertas dengan menunjukkan
172 Guru beberapa contoh lain.
• Hasil tugasan boleh dijual pada Hari Kantin atau Hari Keusahawanan.
IMBAS
KEMBALI
Bunga Raya
Istimewanya Bunga Raya Merah Membara
Bunga raya merah dipilih kerana: Warna merah pada bunga
• Warna dan bentuknya yang raya membawa maksud:
menyerlah. • Warganegara cemerlang.
• Nama yang seragam di seluruh • Keberanian.
negara. • Semangat waja.
• Mudah didapati di seluruh negara.
• Berbunga sepanjang tahun.
• Belum menjadi bunga
kebangsaan untuk negara lain
pada ketika itu.
Megahnya Lambang
Bunga Raya
Sebagai identiti negara, nama
dan gambar bunga raya
digunakan dalam urusan
rasmi dan tidak rasmi.
Bunga Raya dan Rukun Negara

Lima kelopak bunga raya melambangkan lima prinsip Rukun Negara:
• Kepercayaan kepada Tuhan.
• Kesetiaan kepada Raja dan Negara.
• Keluhuran Perlembagaan.
• Kedaulatan Undang-undang.
• Kesopanan dan Kesusilaan.
Unit ini memberikan pemahaman tentang bunga raya sebagai satu

daripada identiti negara tercinta. Pengetahuan ini dapat menanamkan
rasa hormat dan cinta akan negara dalam diri rakyat Malaysia. Saiz sebenar
173
FIKIR DAN JAWAB
Jawab semua soalan.
A Lengkapkan silang kata di bawah.
2
3 5
L
4 E
1 9 A
E
7 A
G
6
8 10
K U
Menegak
1 Bunga raya ialah simbol
_________ rakyat Malaysia. Melintang
2 Bunga raya mempunyai nama
7 Bunga ________ ialah bunga
yang __________.
kebangsaan Malaysia.
3 Gambar bunga raya digunakan
8 Bunga raya melambangkan lima
sebagai ________.
prinsip ________ Negara.
4 Rakyat Malaysia harus memiliki
9 __________ Malaysia harus
________ waja.
menghormati bunga kebangsaan.
5 Warna _______ melambangkan
10 Jumlah bunga yang dicadangkan
keberanian.
sebagai bunga kebangsaan.
6 Bunga kebangsaan diisytiharkan
pada bulan ________ 1960.
Saiz sebenar
Nota • Minta murid menjawab soalan.
174 Guru • Banyakkan halaman ini.
B Susun peristiwa pengisytiharan bunga raya sebagai
bunga kebangsaan mengikut kronologi yang betul.
Peristiwa Susunan
Pada 28 Julai 1960, bunga raya diisytiharkan sebagai

bunga kebangsaan.
Pada tahun 1958, Kementerian Pertanian meminta
kerajaan negeri untuk mencadangkan nama bunga
sebagai bunga kebangsaan.
Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj memilih bunga
raya merah.
Tujuh jenis bunga dicadangkan untuk dipilih sebagai
bunga kebangsaan.
C Tulis lima prinsip Rukun Negara dengan betul.
Saiz sebenar
G uru 175
CINTA AKAN NEGARA
Kita harus berbangga kerana bunga raya dijadikan sebagai identiti negara.
Bunga raya ialah lambang perpaduan kaum. Keamanan dan keharmonian
negara terjamin apabila masyarakat Malaysia bersatu padu.
(Sumber: Jabatan Penerangan Malaysia)
Diri
Warna merah pada bunga raya Masyarakat
melambangkan semangat waja Kemajuan dalam kalangan
yang dapat memupuk rasa masyarakat dapat dicapai
bangga terhadap negara. dengan mengamalkan
semangat waja.
Negara
Sikap toleransi dalam masyarakat
mewujudkan keamanan dan
Saiz sebenar kemakmuran negara.
176
SENARAI RUJUKAN
A. Samad Ahmad (peny.), 1996. Sulalatus Salatin. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Abd. Manaf Haji Ahmad, 2009. Kontrak Sosial. Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors
Sdn. Bhd.
Abdul Aziz Bari, 2006. Majlis Raja-Raja: Kedudukan dan Peranan dalam Perlembagaan Malaysia.
Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Abdul Rahman Haji Ismail dan Azmi Ariffin (ed.), 2016. Sejarah Malaysia: Wacana Kedaulatan
Bangsa, Kenegaraan dan Kemerdekaan. Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains Malaysia.
Abdul Rahman Haji Abdullah, 2016. Gerakan Penjajahan dan Anti Penjajahan Tanah Melayu,
1511–1957. Kuala Lumpur: Karya Bestari.
Abdullah Zakaria Ghazali, 1996. Terengganu Tokoh Pentadbiran dan Perjuangan. Kuala Lumpur:
Persatuan Muzium Malaysia.
Abdullah Zakaria Ghazali, 1997. Pasir Salak: Pusat Gerakan Menentang British di Perak. Ipoh:
Yayasan Perak.
Abdullah Zakaria Ghazali, 1997. Penghulu Dol Said dalam Melaka dan Sejarahnya. Melaka:
Persatuan Sejarah Malaysia Cawangan Melaka.
Andaya, B.W. dan Leonard, Y.A., 1983. Sejarah Malaysia. Kuala Lumpur: Macmillan Publishers.
Arkib Negara Malaysia, 2013. Arkib Warisan Eksklusif. Kuala Lumpur: Arkib Negara Malaysia.
Arkib Negara Malaysia, 2013. Citra Merdeka 1957–2007. Kuala Lumpur: Arkib Negara Malaysia.
Arkib Negara Malaysia, 2017. Persekutuan Tanah Melayu 1948: Asas Negara Merdeka. Kuala
Lumpur: Arkib Negara Malaysia.
Asmah Haji Omar, 2007. “Taksonomi Pertemuan Bahasa: Di Manakah Letaknya Bahasa Rojak?”.
Kertas kerja dalam Seminar Bahasa Rojak: Kecelaruan Penggunaan Bahasa Melayu. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka, 18–19 Julai 2007.
Asmah Haji Omar, 2015. Dasar Bahasa Kebangsaan: Sejarah Memartabatkan Bahasa
Kebangsaan dan Bahasa Rasmi Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Asmah Haji Omar, 2015. Ensiklopedia Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka.
Asmah Haji Omar, 2015. Susur Galur Bahasa Melayu. Edisi Kedua. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa
dan Pustaka.
Azmah Abdul Manaf, 2001. Sejarah Sosial Masyarakat Malaysia. Kuala Lumpur: Utusan Publications
& Distributors Sdn. Bhd.
Buyong Adil, 1974. Sejarah Sarawak. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Buyong Adil, 1981. Sejarah Negeri Sembilan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Buyong Adil, 1981. Sejarah Sabah. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Dayu Sansalu, 2017. DSP Ontoros @ Antenom: Pahlawan Terbilang Bangsa Murut. Kota Kinabalu:
Pusaka.
Emerson, R., 1982. Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Gopinath, A., 1993. Sejarah Politik Pahang 1880–1935. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka.
Hashim Musa, 2005. Pemerkasaan Tamadun Melayu Malaysia: Menghadapi Globalisasi Barat.
Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya.
Hassan Ahmad (ed.), 2003. Undang-undang Melaka dan Undang-undang Laut. Kuala Lumpur:
Yayasan Karyawan. Saiz sebenar
177
Hassan Ahmad. “Lidah Terputus, Bahasa dan Bangsa Pupus” dlm. Dewan Bahasa, Jilid 9. Bil. 4,
April 2009.
Ishak Saat, 2011. Radikalisme Melayu Perak 1945–1970. Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains
Malaysia
Ismail Hussein, 1984. Sejarah Pertumbuhan Bahasa Kebangsaan Kita. Edisi Kedua. Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka.
Jabatan Penerangan Malaysia, 2017. Raja Payung Negara Daulat Sepanjang Zaman. Kuala
Lumpur: Jabatan Penerangan Malaysia.
Jabatan Penerangan Malaysia, 2019. Malaysia Focus, 62 Years Hari Merdeka, The Story of Malaysia
Independence, Volume 2/2019. Kuala Lumpur: Jabatan Penerangan Malaysia.
Jabatan Penerangan Malaysia, 2019. Raja dan Rakyat Berpisah Tiada. Kuala Lumpur: Jabatan
Penerangan Malaysia.
Khairil Annas Jusoh, 2014. Dustur Wa Salatin: Perlembagaan dan Para Sultan. Shah Alam:
Yayasan Penyelidikan Transformasi.
Mohd Rosmizi Abd Rahman et al., 2011. Agama-agama di Dunia. Nilai: Universiti Sains Islam
Malaysia.
Muhammad Yusoff Hashim, 2008. Tun Perak dalam Sejarah dan Dinamisme Ketamadunan
Bangsa. Melaka: Institut Kajian Sejarah dan Patriotisme Malaysia.
Muhammad Yusoff Hashim, 1980. “Islam dalam Sejarah Perundangan Melaka di Abad ke-15/16”,
dlm. Khoo Kay Kim (ed.) Islam di Malaysia. Kuala Lumpur: Penerbitan Persatuan Sejarah
Malaysia.
Nik Anuar Nik Mahmud, 1999. Tok Janggut Pejuang atau Penderhaka?. Bangi: Jabatan Sejarah
Universiti Kebangsaan Malaysia.
Nik Hassan Shuhaimi Nik Abdul Rahman. “Sejarah Tulisan Jawi melalui Kajian Arkeologi di Alam
Melayu” dlm. Jurnal Arkeologi Malaysia, Bil. 22, 2009.
Nik Safiah Karim, 2004. Bahasa Melayu Sedekad Lalu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Nik Safiah Karim, 2011. Perancangan Bahasa: Ideologi Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Ramlah Adam, 1994. Dato’ Onn Jaafar Pengasas Kemerdekaan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa
dan Pustaka.
Ramlah Adam, 1999. Sumbanganmu Dikenang. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ramlah Adam, 2003. Pejuang-pejuang Kemerdekaan. Melaka: Institut Kajian Sejarah dan
Patriotisme Malaysia.
Sayyidah Nur Najwa, 2014. Bunga Raya, Bunga Kebangsaan, Siri Keunikan Bunga-bungaan.
Kuala Lumpur: Penerbitan D.E.
Sulaiman Zakaria, 1993. Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu. Kuala Lumpur: Pustaka
Mutiara.
Syed Idrus Syed Ahmad Syed dan R. Santhiram, 1990. Perkembangan Pendidikan di Sarawak.
Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Tan Yao Sua, 2010. Isu Bahasa, Etnik dan Pembinaan Negara Bangsa dalam Sistem Pendidikan
Malaysia. Pulau Pinang: Penerbit Universiti Sains Malaysia.
Wan Norhasniah Wan Husin, 2012. Peradaban dan Perkauman, Hubungan Etnik Melayu–Cina.
Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya.
Saiz sebenar Senarai kod gambar Arkib Negara Malaysia

dan maklumat lain dari semasa ke semasa.
178

2021 Sejarah SK Tahun 5

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2021 Sejarah SK Tahun 5

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SEJARAH

Penulis pereka BENTUK

Dewan Bahasa dan Pustaka

Unit 2 Agama Islam di Malaysia 16

Unit 3 Bahasa Melayu Warisan Kita 30

Unit 4 Kedaulatan Negara Dicabar 44

Unit 5 Bangkit Berjuang Penjajah Ditentang 58

Unit 6 Sejarah Kemerdekaan 74

Unit 8 Jata Negara 108

Unit 9 Bendera Kebangsaan Malaysia 120

Unit 10 Lagu Kebangsaan Malaysia 134

Unit 11 Bahasa Kebangsaan 148

Unit 12 Bunga Raya Bunga Kebangsaan 162

Tajuk 7: Perjuangan Kemerdekaan Negara

Imbas kod atau menggunakan alat peranti untuk mendapatkan

Raja-raja Melayu bersama-sama dengan pembesar

Nilai Teras Sivik

Asas Kemahiran Pemikiran Sejarah

Cikgu, betulkah raja

Selepas merdeka, institusi raja terus diwarisi dan Cepat a ab

AKTIV -21 Teknologi Maklumat dan Komunikasi (TMK)

Negeri-negeri yang mempunyai raja atau sultan.

Daulat ialah lambang kekuasaan

Derhaka bermaksud keingkaran

Raja berdaulat memastikan keamanan dan kesejahteraan terpelihara

• Raja atau sultan ialah ketua • Raja atau sultan dikekalkan

Diorama para pembesar sedang berbincang

• Raja atau sultan dikekalkan

Bendera Ratu United Kingdom

Bendera Ratu Denmark

Bendera Raja Maghribi

(Sumber: Khairil Annas Jusoh, 2014. Dustur Wa

Bendera Raja Thailand

Bendera Yang di-Pertuan Agong

Institusi raja menjadi lambang perpaduan dan kemakmuran negara.

Warnakan bekas plastik dan Warnakan ranting secara kreatif

Lekatkan gambar bendera diraja Tebuk lubang pada kad manila.

Ikatkan tali pada kad manila.

1 RAJA BERDAULAT TONGGAK KERAJAAN

2 RAJA DITAATI DAN DIHORMATI

4 PERUBAHAN PADA INSTITUSI RAJA

5 INSTITUSI RAJA DI DUNIA

Unit ini memberikan pemahaman tentang institusi raja terutama

2 Institusi raja diwarisi sejak zaman Kerajaan Melayu Awal.

3 Yang di-Pertua Negeri dilantik oleh raja atau sultan.

4 Waadat dimeterai antara Seri Teri Buana dengan

5 Sultan kekal berkuasa mutlak semasa zaman

6 Institusi Yang di-Pertuan Agong diperkenalkan selepas

B. Tandakan perkataan dalam kotak di bawah berdasarkan perkataan

Istiadat Pertabalan Yang di-Pertuan Agong ke-16, Al-Sultan Abdullah

Apakah yang akan anda pelajari?

Nilai Teras Sivik

Bukti Arkeologi Kedatangan Agama Islam di Tanah Melayu

❃ Batu bersurat bertarikh 1303 ❃ Batu bersurat ditemukan

Mengapakah kita perlu TAHUKAH ANDA?

Peranan sultan, golongan pedagang dan ulama penting dalam

Hukum Kanun Melaka Undang-undang Laut Melaka

Hukum Kanun Melaka Undang-undang Laut Melaka

Kedatangan agama Islam ke Tanah Melayu dibuktikan dengan penemuan

Hukum Kanun Pahang Undang-undang 99 Perak

(Sumber: Koleksi Dewan Bahasa dan Pustaka)

Undang-undang digubal untuk mengawal kehidupan manusia.

Zaman Penjajahan British