GIẢI PHÁP XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA

Ở TRƯỜNG SĨ QUAN PHÁO BINH

Nguyễn Thị Minh Thu*
Từ khóa: môi trường văn hóa, trường Sĩ quan Pháo binh

Môi trường văn hóa (MTVH) là thiên nhiên thứ hai của con người, là điều
kiện, cơ sở hình thành nhân cách con người, phát triển cá nhân và cộng đồng,
thúc đẩy sự tiến bộ của xã hội. Là một bộ phận hữu cơ của MTVH xã hội,
MTVH trong nhà trường Quân đội nhân dân Việt Nam có vai trò quan trọng,
trực tiếp góp phần hình thành, hoàn thiện, phát triển nhân cách, bản lĩnh, đạo
đức, năng lực cho cán bộ, giảng viên, học viên, chiến sĩ nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục đào tạo, bồi đắp xây dựng hình ảnh người quân nhân cách mạng
và những giá trị văn hóa tốt đẹp trong thời đại mới.
Trường Sĩ quan Pháo binh là trung tâm giáo dục đào tạo và nghiên cứu
khoa học quân sự pháo binh, tên lửa của Binh chủng Pháo binh và Quân đội
nhân dân Việt Nam. Nhiệm vụ xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh
nhuệ, từng bước hiện đại và yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo
trong tình hình mới đòi hỏi Nhà trường cần chú trọng nâng cao chất lượng xây
dựng môi trường văn hóa, coi đây là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, cấp
thiết và lâu dài.
1. Khái niệm môi trường văn hóa và môi trường văn hóa trường Sĩ quan Pháo binh
Khái niệm môi trường văn hóa xuất hiện lần đầu tiên trong tác phẩm
“Sinh thái nhân văn” xuất bản năm 1975 do Giáo sư sinh - nhân chủng học
người Pháp Georger Olivier đề xuất. Ông cho rằng MTVH được tạo nên bởi “sự
tác động của con người tới con người” và “tổ chức xã hội của chúng ta”, đó là
chuyện bình thường bởi vì con người vốn bản chất là một sinh thể có văn hóa.
Sau Georger Olivier, khái niệm MTVH được nhiều nhà nghiên cứu đề cập và
tiếp nhận ở nhiều góc độ và mức độ khác nhau, nhưng các tác giả đều thừa nhận:
MTVH là bộ phận quan trọng, không thể thiếu trong môi trường sống của con
người.
Trong công trình nghiên cứu khoa học của Bộ Quốc Phòng: “Nuôi dưỡng
giá trị văn hóa trong nhân cách người chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam”,
các tác giả đã đưa ra khái niệm: Môi trường văn hóa là tổng hòa những thành tố
vật chất và tinh thần tương đối ổn định, trong một thời gian và không gian cụ thể
, ở đó các cá nhân tác động đến nhau, con người là yếu tố quan trọng nhất của
môi trường văn hóa (1). Các tác giả nhấn mạnh MTVH phải gắn với phạm vi
không gian và thời gian cụ thể tác động xung quanh con người.
Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII khẳng định: Môi trường văn hóa là
môi trường chứa đựng những giá trị văn hóa và diễn ra các quan hệ văn hóa, các
hoạt động sáng tạo, hưởng thụ văn hóa của con người. Mục đích của xây dựng
môi trường văn hóa là để đáp ứng nhu cầu văn hóa đa dạng và không ngừng

*
Trung tá, ThS, Khoa Khoa học cơ bản, trường Sĩ quan Pháo binh

1
tăng lên của tầng lớp nhân dân. Nghị quyết Trung ương 9 khóa XI (Nghị quyết
số 33-NQ/TƯ) Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng
yêu cầu phát triển bền vững đất nước đã xác định quan điểm chỉ đạo, mục tiêu,
nhiệm vụ xây dựng môi trường văn hóa.
Như vậy, có thể hiểu “môi trường văn hoá là tổng hòa các giá trị văn hóa
vật chất và văn hóa tinh thần tác động đến con người và cộng đồng trong một
không gian và thời gian xác định” (2).
MTVH trường Sĩ quan Pháo binh là tổng hòa các yếu tố, giá trị văn hóa,
quan hệ văn hóa do cán bộ, giảng viên, học viên, chiến sĩ trong nhà trường sáng
tạo và duy trì thông qua hoạt động dạy học, nghiên cứu khoa học, xây dựng
chính quy, rèn luyện kỉ luật, xây dựng nhà trường vững mạnh toàn diện.
Mục đích xây dựng MTVH ở trường Sĩ quan Pháo binh là tạo nên một
môi trường làm việc, học tập, rèn luyện, sinh hoạt tốt đẹp, lành mạnh, phong
phú mang đậm tính mô phạm, nhân văn, dân chủ, nghiêm minh cho cán bộ,
giảng viên, giáo viên, học viên, góp phần bồi dưỡng nhân cách của người chiến
sĩ pháo binh, nêu cao phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, xây dựng Nhà trường vững
mạnh về chính trị.
Nội dung xây dựng MTVH được cụ thể bởi các yếu tố sau:
- Xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh, mẫu mực, chính quy, hiện
đại.
- Xây dựng văn hóa ứng xử hài hòa, đúng mực.
- Xây dựng cảnh quan doanh trại, cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học.
- Nâng cao chất lượng hiệu quả sinh hoạt văn hóa tinh thần.
2. Thực trạng xây dựng môi trường văn hóa ở trường Sĩ quan Pháo binh
Thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, Nghị quyết của Bộ quốc
phòng, Quân ủy trung ương, Tổng cục Chính trị và Binh chủng Pháo binh về
xây dựng MTVH trong thời đại mới, đặc biệt là cuộc vận động “Xây dựng môi
trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong các đơn vị Quân đội”, trong
thời gian qua, trường Sĩ quan Pháo binh đã quán triệt và triển khai đồng bộ
nhiều biện pháp xây dựng MTVH. Nhà trường xây dựng nhiều diễn đàn giáo
dục truyền thống văn hóa như: Diễn đàn thanh niên, Tọa đàm Sĩ quan trẻ, Chỉ
đạo xây dựng mô hình đơn vị văn hóa điểm..., tổ chức các hội thi, hội thao như:
Hội thi Nét đẹp quân nhân, Hội thi Tuyên truyền viên trẻ, Hội thi Giáo viên dạy
giỏi, cán bộ quản lý học viên tốt, Hội thi doanh trại sáng - xanh - sạch - đẹp....;
tích cực tuyên truyền, cổ vũ, biểu dương các tấm gương điển hình tiên tiến,
người tốt việc tốt qua viết báo, tin truyền thanh.... Xây dựng văn hóa ứng xử
thông qua các phong trào: Cấp trên làm gương cho cấp dưới, Cán bộ làm gương
cho học viên, Giáo viên mô phạm, mẫu mực trước học viên....
Tuy nhiên, việc xây dựng MTVH ở Nhà trường trong triển khai thực hiện
vẫn còn tồn tại những hạn chế: một số lãnh đạo, chỉ huy đơn vị trong nhà trường
chưa quan tâm đầy đủ, đúng mức nhiệm vụ xây dựng môi trường văn hóa; nhiều
phong trào, hoạt động còn mang tính hình thức, nhất thời chưa thực sự đi vào

2
chiều sâu bản chất; chất lượng, hiệu quả, nề nếp hoạt động một số loại hình văn
hóa chưa thường xuyên; một bộ phận cán bộ, học viên có biểu hiện suy thoái về
tư tưởng, đạo đức, lối sống, vi phạm kỉ luật, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Do
đó, để đáp ứng nhiệm vụ giáo dục đào tạo theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa
và yêu cầu vững mạnh về chính trị, tư tưởng, văn hóa, nâng cao sức chiến đấu,
sức mạnh tổng hợp của Quân đội trong tình hình mới, Nhà trường cần tiếp tục
đẩy mạnh xây dựng MTVH.
3. Một số giải pháp xây dựng môi trường văn hóa ở trường Sĩ quan Pháo binh
3.1. Nâng cao nhận thức của chủ thể xây dựng MTVH ở trường Sĩ quan Pháo binh.
Các tổ chức, quân nhân trong Nhà trường vừa là đối tượng tác động của
MTVH, đồng thời là chủ thể xây dựng MTVH. Trình độ nhận thức về mục tiêu,
lý tưởng của Đảng, nhiệm vụ chính trị của Quân đội, Binh chủng, Nhà trường,
trình độ hiểu các giá trị văn hóa truyền thống, văn hóa quân sự tiêu biểu của mỗi
cán bộ, giảng viên, học viên, chiến sĩ trong nhà trường là nền tảng cốt lõi bảo
đảm tính định hướng chính trị trong quá trình xây dựng MTVH ở Nhà trường.
Nội dung quán triệt, giáo dục nâng cao trình độ nhận thức của các đối tượng
trong Nhà trường tập trung vào các vấn đề: quán triệt sâu sắc Nghị quyết Hội
nghị Trung ương 9 (khóa XI) về xây dựng văn hóa, con người Việt Nam đáp
ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước; các Chỉ thị, Nghị quyết, hướng dẫn
của Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị về triển khai thực hiện cuộc vận động
xây dựng MTVH trong các đơn vị Quân đội; gắn nội dung xây dựng MTVH với
đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh,
cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh bộ đội cụ
Hồ”, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, xây dựng nhà
trường Quân đội chính quy, tiên tiến, mẫu mực, mô hình “Nhà trường thông
minh, tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0”.... Từ đó, các chủ thể văn hóa
trong Nhà trường phát huy tính chủ động, tích cực, nâng cao quá trình nhập thân
văn hóa, có đủ kiến thức, bản lĩnh làm chủ môi trường văn hóa của đơn vị.
Mặt khác, nội dung xây dựng MTVH rất đa dạng, phức tạp, cần có sự
thống nhất trong nhận thức và hành động của toàn trường. Vì vậy việc thường
xuyên quán triệt, giáo dục các quân nhân trong nhà trường thấm nhuần sâu sắc
các quan điểm của Đảng về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam,
nắm chắc nội dung các chỉ thị, quy định, quy chế xây dựng MTVH của Bộ Quốc
phòng, Tổng cục Chính trị có vai trò quan trọng, ảnh hưởng rất lớn đến hiệu
quả, chất lượng xây dựng môi trường văn hóa. Trên cơ sở bám sát quan điểm,
nghị quyết của cấp trên, lãnh đạo, chỉ huy Nhà trường kịp thời, nhạy bén ban
hành các quy định, chỉ đạo, triển khai thực hiện có hiệu quả các mô hình xây
dựng MTVH.
Hiện nay, nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa đang đặt ra
những yêu cầu mới nặng nề hơn, phức tạp hơn. Mặt trái của nền kinh tế thị
trường, lối sống coi trọng vật chất làm thay đổi hệ thống thang giá trị xã hội,
cùng với sự chống phá của các thế lực thù địch trên lĩnh vực văn hóa, tư tưởng
nhằm “phi chính trị hóa quân đội” ngày càng tinh vi, làm cho một bộ phận quân

3
nhân mất phương hướng, lý tưởng, mục tiêu chiến đấu. Do đó, việc giáo dục,
nâng cao bản lĩnh chính trị, lập trường giai cấp, xây dựng MTVH tốt đẹp, lành
mạnh trong Nhà trường là nhiệm vụ quan trọng góp phần xây dựng quân đội
vững mạnh về chính trị trong cuộc đấu tranh giai cấp ở hình thức mới, trong
điều kiện mới. Trên cơ sở nhận thức đúng đắn mỗi cán bộ, giảng viên, học viên,
chiến sĩ đề cao vai trò, trách nhiệm “xây” gắn liền với “chống”, đấu tranh với
những quan điểm sai trái, biểu hiện suy thoái và các luận điệu tuyên truyền,
xuyên tạc của các thế lực thù địch. Đồng thời, khắc phục các biểu hiện lệch lạc
về nhận thức, tư tưởng, các biểu hiện ứng xử thiếu văn hóa, tạo MTVH tốt đẹp,
lành mạnh, phong phú cho mọi quân nhân tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu vươn
tới các giá trị chân, thiện, mỹ, nâng cao chất lượng đội ngũ người chiến sĩ pháo
binh trong tương lai.
3.2. Xây dựng môi trường văn hóa gắn liền với nâng cao chất lượng giáo dục - đào
tạo, nghiên cứu khoa học.
Đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo theo hướng chính quy hóa, chuẩn
hóa và hiện đại hóa, xây dựng Nhà trường Quân đội nói chung, trường Sĩ quan
Pháo binh nói riêng chính quy, mẫu mực, hiện đại vừa là mục đích, vừa là trọng
tâm của quá trình xây dựng MTVH. Nhà trường phải thực sự trở thành “trung
tâm văn hóa, giáo dục rèn luyện con người về lý tưởng, phẩm chất, nhân cách,
lối sống”, là cái nôi nuôi dưỡng, truyền thụ, tiếp nhận những giá trị văn hóa
người quân nhân cách mạng, pháo đài vững chắc đẩy lùi những tệ nạn xã hội,
văn hóa độc hại, phản động.
Với đặc trưng vừa mang tính đặc thù của hoạt động quân sự vừa mang
tính sư phạm, xây dựng MTVH ở trường Sĩ quan Pháo binh phải bám sát yêu
cầu xây dựng chính quy, mẫu mực với việc xây dựng môi trường sư phạm lành
mạnh, nhân văn, hiện đại trên cơ sở thực hiện sứ mạng của Nhà trường: “là
trung tâm giáo dục - đào tạo sĩ quan chỉ huy cấp phân đội pháo binh trình độ đại
học và nghiên cứu khoa học quân sự pháo binh, khoa học xã hội nhân văn quân
sự, thực hiện hợp tác quốc tế trong đào tạo, bồi dưỡng chuyên ngành pháo binh;
cung cấp nguồn nhân lực pháo binh chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu huấn
luyện, sẵn sàng chiến đấu cho lực lượng pháo binh toàn quân, góp phần quan
trọng trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa” (3).
Việc kết hợp chặt chẽ giữa nhiệm vụ xây dựng MTVH với yêu cầu nâng
cao chất lượng giáo dục - đào tạo trước hết cần tập trung xây dựng mô hình văn
hóa Nhà trường trong điều kiện cụ thể của Nhà trường. Từ đó, thống nhất định
hướng phát triển của Nhà trường, tạo dựng cho chủ thể văn hóa niềm tin, quyết
tâm thực hiện mục tiêu giáo dục và đào tạo của nhà trường.
Trong quá trình thực hiện cần chú trọng vào các khâu đột phá trong giáo
dục, đào tạo, đảm bảo tính kế thừa đồng thời cập nhật những vấn đề có tính dự
báo cao về nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc trong tình hình mới, tích cực đổi mới nội
dung, chương trình đào tạo theo hướng “chuẩn hóa, hiện đại hóa”, bám sát yêu
cầu nhiệm vụ và đối tượng đào tạo của Nhà trường.

4
 Thứ hai, xây dựng hệ thống chuẩn mực văn hóa phù hợp với mô hình,
mục tiêu giáo dục đào tạo của Nhà trường. Các chuẩn mực văn hóa là yếu tố cốt
lõi định hình giá trị văn hóa Nhà trường, nhằm cụ thể hóa mục tiêu, sứ mạng và
định hướng mọi hoạt động trong trường Sĩ quan Pháo binh. Nâng cao các chuẩn
mực văn hóa trong giáo dục đào tạo phải chú trọng việc xây dựng và định hướng
thang giá trị cho chủ thể văn hóa, nhất là đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên và
học viên. Đối với đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý phải thực sự mẫu mực,
mô phạm về đạo đức, tri thức, nhân cách, tác phong làm việc phải khoa học, dân
chủ, cầu tiến, thực sự là “tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”. Đối với học
viên, xây dựng và làm tốt định hướng chuẩn mực văn hóa để phát huy vai trò
chủ động, tích cực, tự giác, sáng tạo trong quá trình tiếp thu tri thức, văn hóa
biến những tri thức, vốn văn hóa của dân tộc, nhân loại thành đặc trưng văn hóa
riêng được thể hiện trong hành vi văn hóa của mỗi người.
Thứ ba, đẩy mạnh các phong trào thi đua, tôn vinh các tấm gương điển
hình tiên tiến trong Nhà trường. Thi đua là động lực khơi dậy, phát huy tối đa
sức sáng tạo của con người, mở rộng tư duy, nâng cao nhận thức, động viên sức
mạnh tiềm tàng của con người, tập thể. Thông qua phong trào thi đua nhiều điển
hình tiên tiến xuất hiện có tác động nêu gương, thúc đẩy phong trào phát triển.
Đẩy mạnh phong trào thi đua trong Nhà trường sẽ cuốn hút các cán bộ, giảng
viên, học viên chuyên tâm vào công tác dạy, học và nghiên cứu khoa học. Để
phong trào thi đua đạt hiệu quả, chất lượng, Nhà trường bám sát yêu cầu, nhiệm
vụ của cấp trên, đặc điểm, tình hình đơn vị để xây dựng kế hoạch thi đua phù
hợp, thúc đẩy các phong trào thi đua, hội thi, hội thao nhằm kích thích tinh thần
phấn đấu trong học tập, rèn luyện trong các tập thể học viên; hình thành các tổ
với từng chuyên ngành thi đua với nhau; chú trọng xây dựng và nhân rộng
những tấm gương điển hình tiên tiến, từ đó nhân rộng phong trào, gây ảnh
hưởng tích cực tới phong trào thi đua chung trong toàn trường.
3.3. Nâng cao văn hóa ứng xử mẫu mực, lành mạnh, tốt đẹp trong Nhà trường.
Văn hóa ứng xử trong trường Sĩ quan Pháo binh vừa phản ánh trình độ
phát triển nhân cách của chủ thể văn hóa, vừa là cơ sở giúp hình thành, củng cố
các mối quan hệ trong Nhà trường. Nội dung của văn hóa ứng xử được thể hiện
ở lời nói, hành vi ứng xử, giao tiếp văn minh, lịch sự, mẫu mực hàng ngày của
cán bộ, giảng viên, học viên, chiến sĩ làm hình thành bầu không khí dân chủ,
đoàn kết, tôn trọng, giúp đỡ nhau trong môi trường văn hóa quân sự.
Văn hóa ứng xử mẫu mực, lành mạnh, tốt đẹp trong Nhà trường được xây
dựng trên cơ sở các quan hệ chuẩn mực, tốt đẹp giữa các chủ thể văn hóa mà cốt
lõi là quan hệ cấp trên - cấp dưới, quan hệ thầy - trò, quan hệ đồng chí - đồng
đội. Các mối quan hệ này được xây dựng trên cơ sở thấm nhuần đạo lý “tôn sư
trọng đạo” của dân tộc, bản chất, truyền thống “Bộ đội cụ Hồ” của Quân đội,
tuân theo điều lệnh, điều lệ Quân đội và quy định của Nhà trường, thấm đượm
tình đồng chí, đồng đội. Xử lý các mối quan hệ hài hòa, đúng mực, đúng quy
định, phù hợp với thuần phong, mĩ tục của dân tộc, thấm đượm tình đồng chí,
đồng đội giúp gắn kết chặt chẽ các cá nhân với tập thể, tạo ra bầu không khí tâm

5
lý tốt đẹp, đoàn kết, thúc đẩy quân nhân tích cực hoạt động, phấn đấu hoàn
thành nhiệm vụ chung.
3.4. Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, giáo viên, học viên, chiến sĩ
trong Nhà trường.
Đời sống vật chất, tinh thần vừa là yếu tố cấu thành, vừa là điều kiện để xây
dựng MTVH. Đời sống vật chất trong trường Sĩ quan Pháo binh hiện hữu qua hệ
thống cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho công tác giảng dạy, học tập, sinh
hoạt từ hệ thống giảng đường, thao trường, bãi tập, nhà làm việc, nhà công vụ,
hội trường, nhà truyền thống, phòng Hồ Chí Minh, nhà xe, bảng biển, khánh tiết,
pa-nô... Nâng cao đời sống vật chất tập trung vào xây dựng doanh trại chính quy,
cải tạo cảnh quan môi trường, thúc đẩy phong trào tăng gia kết hợp với mở rộng
mô hình Vườn hoa thanh niên, Vườn cây Công đoàn – phụ nữ.... làm cho khuôn
viên của toàn trường được quy hoạch, chỉnh trang, tạo ra cảnh quan môi trường
“sáng, xanh, sạch, đẹp”, chính quy, thống nhất. Cảnh quan môi trường xanh,
sạch, đẹp sẽ tạo ra đời sống vật chất tinh thần hài hòa, lành mạnh, giáo dục ý thức
bảo vệ môi trường, xây dựng tình yêu, trách nhiệm gắn bó với Nhà trường.
Tổ chức tốt các hoạt động kỉ niệm các ngày lễ của đất nước, Quân đội, Binh
chủng và Nhà trường thể hiện sự long trọng, có ý nghĩa giáo dục cao; chú trọng
các phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao bảo đảm sách, báo, phát thanh, truyền
hình, thông tin nội bộ... góp phần nâng cao đời sống tinh thần, sức khỏe của quân
nhân; thường xuyên tổ chức các hội thao, hội thi, hội diễn văn nghệ tạo không khí
vui tươi, thoải mái, lành mạnh trong toàn trường. Qua đó, bồi dưỡng cho quân
nhân có thái độ, hành vi ứng xử đẹp, tinh thần đoàn kết, ý thức kỉ luật, tình đồng
chí, đồng đội góp phần nâng cao đời sống văn hóa vật chất và tinh thần của tập
thể. tạo ra môi trường văn hóa lành mạnh, sân chơi bổ ích cho mỗi quân nhân
hoàn thiện bản thân, giữ vững nề nếp tác phong công tác.
MTVH trong Nhà trường là môi trường xã hội trực tiếp phát triển, hoàn
thiện nhân cách của cán bộ, giảng viên, học viên, chiến sĩ, góp phần quan trọng
trong việc nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, xây dựng nhà trường vững
mạnh toàn diện về mọi mặt. Việc xây dựng MTVH ở trường Sĩ quan Pháo binh
đã và đang tạo ra MTVH lành mạnh, giàu tính giáo dục, nâng cao phẩm chất
chính trị, đạo đức, lối sống, xây dựng chính quy, rèn luyện kỉ luật, nâng tầm cảm
thụ văn hóa của quân nhân trong toàn trường, từ đó, góp phần xây dựng hình
tượng người chiến sĩ pháo binh đủ đức đủ tài trong trong tương lai.

Tài liệu tham khảo

1. Đảng Cộng sản Việt Nam (1998), Văn kiện Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành
Trung ương khóa VIII, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2014), Văn kiện Hội nghị lần thứ Chín Ban Chấp
hành Trung ương Khóa XI, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
3. Georges Olivier (1992), Sinh thái nhân văn, Nxb Thế giới, Hà Nội.
4. Nguyễn Thị Hương (2016), Xây dựng môi trường văn hóa để phát triển văn
hóa và con người, phát triển bền vững đất nước, tạp chí Lý luận Chính trị.

6
5. Tổng cục Chính trị (1999), Nuôi dưỡng giá trị văn hoá trong nhân cách người
chiến sĩ QĐNDVN, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội.
6. Tổng cục Chính trị (1992) , Chỉ thị về xây dựng môi trường văn hóa mới
trong các đơn vị quân đội, Hà Nội.
7. Trường Sĩ quan Pháo binh, Sứ mạng trường Sĩ quan Pháo binh, Cổng thông
tin điện tử trường Sĩ quan Pháo binh, tại trang http://tsqpb.edu.vn/ [ truy cập
ngày 20/7/2020]

Chú thích
(1)
Tổng cục Chính trị (1999), Nuôi dưỡng giá trị văn hoá trong nhân cách người
chiến sĩ QĐNDVN, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội, tr. 49.
(2)
Văn Đức Thanh (2004), Về xây dựng môi trường văn hóa cơ sở, NXB Chính
trị Quốc gia, Hà Nội.
(3)
Trường Sĩ quan Pháo binh, Sứ mạng trường Sĩ quan Pháo binh, Cổng thông
tin điện tử trường Sĩ quan Pháo binh, tại trang http://tsqpb.edu.vn/ [ truy cập
ngày 20/7/2020]