Professional Documents
Culture Documents
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
262
НОЕМВРИ 2017
90 ДЕНАРИ
ɉɈɅɂȿɌɂɅȿɇɋɄɂɂɉ
ɉɈɅɂɉɊɈɉɂɅȿɇɋɄɂ
ȼɈȾɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ȽȺ
ȺɋɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
.$ɇȺɅɂɁȺɐɂɋ
ɂɇɈȼȺɌɌɂȼɇȺɌȿɏɇɈɅɈȽɂȳȺ
ɉɈɋɂɌȿɂɇɌȿɊɇȺɐɂɈɇȺɅɇɂɋɌȺ
ȺɇȾȺɊȾɂ
Te
el:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hid
droplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA
БРОЈ 262 ПЕТОК 24.11.2017 ГОДИНА XII
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
Дејан БУЃЕВАЦ
Архитектот Билјана Филиповска е може да биде користена од сите наредни
добитник на наградата за животно дело генерации, а нашата земја ќе има соработници:
„Андреја Дамјанов“ за 2017 година, која стручни и обучени кадри за работа со Ангел СИТНОВСКИ
неодамна ѝ беше врачена во Музејот најсовремена технологија на градба. Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)
на современа уметност пред голем број Кај нас многу малку се посветува внимание
Горан МАРКОВСКИ
пријатели, колеги и други почитувачи на на архитектурата на индустриските Насловна страница Даниела МЛАДЕНОВСКА
нејзиното дело. Во интервјуто таа вели објекти. А дека таа е значајна покажува KОНЗОЛЕН МОСТ Драган РИСТОВ
дека: „На моќта единствено можеме да се проектот МЛ Гари - MAYA. Архитектура АВТОПАТ, КИЧЕВО - Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
спротивставиме со знаење“. Според неа: која е во допир со природата. Фабриката Енис ХОЏА
„Нема поголем загадувач на околината за полнење природна изворска вода, ОХРИД Ивана ГРУПЧЕ
од погрешно поставените градби, од што се наоѓа во близина на село Гари, е Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
Александра ПЕТРОВСКА
одговорност. Нормално, таму каде на тоа дозволуваме на секој член од тимот да дипл.инж.арх.
се внимава и за кое се полага сметка...“ придонесе според неговата стручност, а Доц. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ
Во земјава во тек е изградбата на Коридор во исто време во текот на целиот процес ИЗВЕДБА дипл.град.инж.
8, Автопат Кичево-Охрид. Една делница да се стекне со нови знаења и искуство, ГРАНИТ, СКОПЈЕ Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
дипл.шум.инж.
гради и компанијата Гранит. Станува како и да ги унапреди веќе стекнатите
збор за голем предизвик за секоја знаења, работејќи со поискусните колеги“. Управител:
компанија. Изведбата на конструкциите ОД РЕДАКЦИЈАТА Љупчо АТАНАСОВСКИ,
дипл.инж.арх.
ГРАДЕЖНИШТВО 8 24
Издавач:
„Биропрес“ ДОО Скопје
ГРАНИТ – РАМО ДО РАМО СО Aдреса на издавачот и редакцијата:
ГИГАНТИТЕ НА ГРАДЕЖНИШТВОТО „Биропрес“ ДОО Скопје
Ул. Васил Ѓоргов број 21,
ГРАДЕЖНИШТВО 14 влез 2, локал 7, 1000 Скопје
ОТВОРЕНА НАЈВИСОКАТА ТЕСТ КУЛА ЗА Тел: 3109 311; 3151 311;
ЛИФТОВИ НА THYSSENKRUPP ВО СВЕТОТ Факс: 3132 924
e-mail: porta3@porta3.com.mk
www.porta3.com.mk
ИНТЕРВЈУ 18
БИЉАНА ФИЛИПОВСКА: НА МОЌТА Печати:
ЕДИНСТВЕНО МОЖЕМЕ ДА СЕ ул. Крижевска бр.52 П.Ф. 72,
СПРОТИВСТАВИМЕ СО ЗНАЕЊЕ 38 2300 Кочани
Маркетинг:
biroproekt@biroproekt.com.mk
АРХИТЕКТУРА 24 marketing@porta3.com.mk
АРХИТЕКТУРА ВО ДОПИР СО ПРИРОДАТА Тел: 3243 790; 3243 797
Fax: 3243 796
АРХИТЕКТУРА 38 Моб: 072 248 796
СТИРЛИНГ ЗА ПРОМЕНАДАТА ВО ХЕЈСТИНГС ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 800 ден.
18 за физички лица: 600 ден.
СООБРАЌАЈ 46 жиро сметка: 300000001995035 во
ЗАМАГЛУВАЊЕ НА СТРАТЕШКАТА ВАЖНОСТ Комерцијална банка АД Скопје
50 66 ЕДБ: 4030004528485
В
кратко се осврна на
портфолиото на
о Македонија, презентации,
софтверски
конференции или пак воопшто
апликации и услуги
настани со тематика
кои ги нуди
информатички технологии во
компанијата на домашниот пазар, а го
архитектурата и
потенцираше застапништвото на
градежништвото не се случуваат често. Затоа
Архикад за територијата на
беше важно, но пред сè интересно, да се
Република Македонија, како и
присуствува на настанот со наслов БИМ –
поддршката што ја имаат
Револуција во комуникацијата во
македонските архитекти.
градежната индустрија кој се одржа на 15-
Ласло Теке од Графисофт
ти ноември во конференциската сала на
Унгарија елаборираше на
хотел ТЦЦ Гранд Плаза во Скопје.
тема БИМ на глобално ниво.
Организатор на настанот беше компанијата
Говорникот ја објасни
Смарт Солушнс од Скопје, со своите
кованицата БИМ (Building
партнери: Хикад од Србија, регионален
Information Modeling) како израз
дистрибутер на софтвери во градежништвото
кој подразбира дигитално креиран
и Графисофт од Унгарија, производител на
модел на виртуелен објект кој содржи
првиот БИМ-софтвер во светот, Архикад.
и е опишан со мноштво информации -
Пред околу 40-тина присутни, настанот го
концепт на кој функциoнира Архикад,
отвори Жолт Ивановиќ, менаџер на Хикад, кој
првенецот на Графисофт. За разлика од
даде вовед во БИМ-технологијата и темите
традиционалните 2Д КАД-софтвери, во кои
кои ќе бидат презентирани, а се во врска со
исцртаните 2Д линии даваат штури
неа. Потоа, Владимир Крстиќ, менаџер на
информации
за тоа што тие
претставуваат, БИМ-
апликациите тежнеат да примат
и да предадат што е можно
повеќе информации за елементите од кои
е составен моделот. Интересно, временски
развојот на овие две технологии – 2Д КАД и
БИМ се одвива практично истовремено. Во
недостиг на персонален компјутер со добра
графика и пред сè, добра цена, БИМ-
технологијата со децении ги чека своите пет
минути. Напредокот на хардверот и
ПОРТА
секоја ЕУ-членка, потребно е усогласување
на стандардите и дефинирање на заеднички
препораки. Со таа цел, во 2016 година беше
формирана т.н. ЕУ БИМ Таск Груп со задача
да предложи рамка во која ќе се унифицира
БИМ-примената во земјите членки на ЕУ.
Се чини дека примената на БИМ-
софтверите никогаш не била поактуелна.
Технологијата го трансформира начинот на
кој индивидуалците и компаниите работат.
Сега кога светот е поврзан повеќезначно
(телекомуникациски, транспортно,
културно...) потребата од тимска работа „ја
менува играта“. БИМ-софтверите тоа го
овозможуваат. Во презентацијата која ја
одржа Гордана Радониќ од Графисофт,
токму акцент беше ставен на тимската работа
и на апликациите и алатките кои тоа го
овозможуваат. Презентирајќи од својот
ајпад, преку БИМџ-апликација која служи за
прегледување на БИМ-модели креирани во
опаѓањето на неговата цена овозможи брзо скандинавските земји, Холандија, Ирска, Архикад, Радониќ ни покажа како може еден
прифaќање на БИМ-апликациите и нивна Германија, Австрија, Канада, САД, Нов модел да се истражува во 3Д кога сме во
надмоќ над 2Д КАД-апликациите. Во светот Зеланд, Австралија, додека земјите од Јужна движење, во авион, градилиште и слично.
денес, БИМ-апликациите се влезени во и Источна Европа, сè уште не залечени од Тимската работа во Архикад овозможува
националните регулативи како мандаторен неодaмнешната финансиска криза работа на еден фајл, еден модел преку
софтвер при изработка на проекти при јавни заостануваат. Земјите кои предничат во користење на БИМ-сервер, модул во Архикад.
набавки. Таков е случајот со Велика имплементацијата на БИМ-технологијата во Со користење на опциите за тимската
Британија, која изразито преднични во процесот на проектирање и градење, поради работа, која Графисофт ја претстави уште во
комплексноста на технологијата тоа го вршат 1995 година, секој член на тимот добива дел
во фази од по неколку години, врзани со од моделот кој има дозвола да го менува, а
конкретни акциони планови и очекувани низ модулот за комуникација се разменуваат
резултати. Конкретно, Велика Британија, е во пораки за подобра координација.
фаза на имплементација на БИМ ниво 2 кое За крај, корисно е да се спомне и за некои
треба да биде подигнато на ниво 3 очекувања во иднината. Жолт Ивановиќ
почнувајќи од 2020 година. имаше и интересен осврт на животниот
Согласно владината стратегија за циклус на БИМ. Потенцираше дека користа
градење, до 2025 година поради од БИМ- моделот не завршува со градењето
имплементација на БИМ- на објектот, туку идејата е тој да се користи и
технологијата, се очекува редукција на во фазата на користење на објектот, односно
трошоците за изградба од 33 %, при неговото одржување и управување преку
намалување на времето потребно за апликациите за управување на објектите
изградба за 50 %, намалена емисија на (Facility Мanagement) како што се тоа ArchiFM
СО2 за 50 %. или пак Archibus. Ако се погледнат трошоците
Следејќи ги позитивните сигнали од генерирани од објектот, ќе се заклучи дека
употребата на БИМ-софтверите, Европскиот трошоците за проектирање на даден објект
парламент, уште во 2014 година побара од учествуваат со 2 % од вкупните генерирани
земјите членки во своите национални трошоци, самата градба учествува со 34 %,
регулативи за јавни набавки, да ја земат додека остатокот, односно најголемите
предвид БИМ-технологијата со цел трошоци се однесуваат на одржување на
унапредување на јавните набавки до 2016 објектот, односно 64 %. Токму БИМ-моделите
година. Покрај влезот на БИМ како поврзани со најразлични сензори, а
технологија за изработка на проекти во управувани во ФМ-апликациите
законската регулатива на многу земји низ придонесуваат за огромни заштеди при
светот, сè позабрзано се донесуваат користењето на објектот. На тој начин БИМ-
национални БИМ-стандарди и препораки кои технологијата е врзана за еден објект за
не се задолжителни, но се доста користени. целиот негов животен циклус од идеја до
Но самиот процес на усвојување на БИМ- користење, односно рушење.
технологијата не е едноставна работа, па Импресиите од настанот беа навистина
воведот на БИМ во сите пори во процесот на стандардите и препораките се многу битни. позитивни. Учесниците имаа можност да
проектирање, градење и одржување на Со оглед дека имплементацијата на БИМ- разменат искуства и мислења во
градбите. Меѓу напредните се и технологијата во ЕУ се врши самостојно од неофицијалниот дел.
24 ноември 2017 ПОРТА 7
градежништво КОРИДОР 8, АВТОПАТ КИЧЕВО-ОХРИД
Ц
Ивана ДИМИТРОВА, д. г. и. - раководител на објект Најголемата градежна компанија во клучки, потпатници и натпатници. За нивна
фото, PERI ( Германија) Македонија, Гранит е задолжена за изведба на изведба потребно е да се вградат 15.000 тони
елта на изградбата на првите 10,42 км од овој патен правец, односно арматура, 150.000 м3 бетон и асфалт од
автопатот од Кичево до Секција 1 која се протега на делот од Кичево до 213.893м2. Со еден збор изведбата на оваа траса
Охрид е да се скрати Подвис. укажа на потреба од ангажирање на најдоброто
времето потребно за Географската поставеност на овој дел од од градежништвото во Македонија како од
патување. Ова е од трасата резултира со потреба од ангажирање на најсовремена механизација, така и од употреба
огромно значење за сериозна градежна механизација, како и голем на најсовремена технологија на изведба на
Република Македонија, број работници и инженерско-технички кадар. објектите. Согласно последните преговори и
бидејќи Охрид е најголемиот туристички центар За изведба на оваа секција потребно е да се разговори со надзорниот орган утврдена е
во Републиката. Делницата е со вкупна должина изврши ископ од 3.712.709 м3 земја, да се нужна потреба од проектирање на
од 65 километри поделена во неколку секции. насипат 286. 101 м3 материјал. Конструкциите го нов
Главен изведувач на работите е кинеската заземаат најзначајниот обем на работа на оваа
компанија „Синохидро корпорејшн лимитед“, а секција. Тие влегуваат со вкупно учество од 60 %
најголемиот дел од работите ги изведуваат наши од трасата. Предвидено е да изведат 14
домашни компании. вијадукти, 13 потпорни ѕидови, како и неколку ПОДВИС
ЛАВЧАНИ
8 ПОРТА 24 ноември 2017
гигантите од градежништвото метри. Темелите се армирано бетонски.
Виадукт на км 9+105, Лавчани Квалитетот на арматурата која се употребува е
В500. Бетонот што е предвиден да се користи во
зависност од статичката пресметка е од МБ30 до
МБ45.
Средните столбови најчесто се со
правоаголен попречен пресек, но има и
столбови со сандачест пресек. Крајните
столбови или абатментите се изведуваат како
армирано бетонски (а.б.) платна со паралелни
а.б. крила.
За изведба на овие бетонски конструкции е
набавена најсовремена опрема и оплата. Имено
за нашите потреби е набавена оплата од
реномираната германска компанија ПЕРИ.
Таа на светско ниво е една од најголемите
производители на оплатни
системи. Во соработка
со стручниот тим на
КИЧЕВО
ПЕРИ оплата Србија
е констатирано
дека најоптимални
системи за изведба
за потребите на
Гранит се
системот
„ТРИО“ и
„ВАРИО“ кои
значително го
скратуваат
времето
потребно
за
изведба
и го
подобруваат
квалитетот на
тунел на потегот од вијадукт на км 6+024 и како и изведба на два вијадукти со конзолен изведените
вијадукт на км 6+860, кој доколку се одобри и е начин на градба. Просечната широчина на работи.
изведуван од Гранит ќе биде исто така голем коловозот е предвидена да биде 11,75 За совладување на
предизвик за секој поединец ангажиран на метри. висината на изведба
работа на проектот. Фундирањето на вијадуктите е на столбовите се
Меѓутоа засега од особено значење е извршено на темелни плочи со користат системските
изведбата на вијадуктите. Во двата патни висина до 2 платформи CB 240 како и
правци е предвидено да се изведат ЅВ-2 рамките кои воедно се и
12 вијадукти со пренапрегнати носиви рамки и овозможуваат
носачи, безбедна и сигурна работа на височина.
Пристапот за изведба на столбовите чија
висина е до 42 метри е решена со скелето
ROSSET на кое се вградуваат скалила и
пристапот значително се олеснува.
На горниот строј е предвидено да се
ДОБРЕНОЕЦ
изработат 400 носачи со распони од 30 до 43
И
24 ноември 2017 ПОРТА 9
метри кои се поставени на належни греди по 4-5 е потребно вкупно 2.280 тони арматура тип со конзолен начин на градба поради сложеноста
носачи за совладување на распоните. Носачите В400/500-2 и 12 800 м3 бетон. Вкупната количина на изведбата како еден од најсложените
се поставуваат со помош на лансирна решетка на сајли за пренапрегање изнесува 950 тони. конструктивни објекти кои досега се изведени на
која е со најголем капацитет во Македонија и Ослонувањето на носачите на средните и нашите простори. Особено поради фактот што
може да монтира носачи со должина до 43 метри крајните носачи е на еластомерни лежишта со Гранит е единствената градежна компанија во
и вкупна тежина до 120 тони. Над носачите се димензии 400х300х85 милиметри. Македонија која е со сопствени ресурсни
поставуваат а.б. плочи со дебелина од 7 Потпорните ѕидови кои ќе се изведат се со пристапи кон изведба на овој комплексен објект.
сантиметри и врз неа се лие а.б. плоча со вкупна вкупна должина од 1,35 километри поставени во Референцата која Гранит ќе ја добие по
дебелина од 22 сантиметри. За изведбата на а.б. подножјето на насипите. Вкупно на трасата на завршување на овие два вијадукти значително ќе
гредни носачи се изработени три типа на Гранит е предвидено да се изведат 13 ѕидови на ја зголеми конкурентноста не само на
челична оплата кои овозможуваат лиење на различна стационажа со должини од 20 м до 380 домашниот, туку и на меѓународниот пазар.
носачи на секои 2-3 дена. За пренапрегање се м. Досега се завршени поголемиот број Имено ангажираниот инженерско-технички
користат 4 кабли составени од 13 јажиња со потпорни ѕидови и се планира до крајот на кадар ќе биде првиот кадар во Македонија
дијаметар од 15,2 милиметри“. Квалитетот на следната година да бидат завршени сите 13 обучен за работа и изведба на вакви
челикот за јажињата е s02/sk = 1670 / 1860МРа. потпорни ѕидови. специфични објекти.
За производство на овие пренапрегнати носачи Сепак најзначајна е изведбата на вијадуктите Во моментов се работи на изведба на
ПОРТА
Средни столбови со
сандачест пресек
вијадуктот на км 9+105 кој воедно и х 31 м х 5 м+18,2 м х 25,6 м х 3 м. е изведуван со помош на оплатните системи
претставува вијадукт со најголем среден Исти димензии има и темелот на средниот ТРИО и ВАРИО. За совладување на висината на
распон помеѓу средните столбови досега столб П2 со тоа што единствената разлика е во оплатирање на столбовите се користени
изведуван на овие простори односно 164,5 м. длабочината на коловите кои за овој темел се 16 носивите работни платформи тип-ЅСЅ на ПЕРИ.
Вијадуктот е со вкупна должина од 385,51 метри. Горниот строј започнува со изведба на
метри на левиот коловоз додека десниот е нешто Вториот краен столб А3 е темелен на 16 а.б. стартерот (PIER HEAD) со висина од 9 метри.
пократок. Вијадуктот има два крајни столба А0 и колови со длабочина на коловите од 17 метри. Севкупно во стартерот се вградуваат 367 м3
А3 и два средни столба со полн пресек П1 и П2 Димензиите на темелот се исти како и на А0. бетон со МБ45. За потребите на овој вијадукт се
одделно за лев и десен коловоз. Средните столбови имаат форма на два набавени 3 „крлетки“ – конзолно подвижно скеле
Темелењето на а.б. колови ф120 сантиметри и правоаголника, кои на самиот врв се спојуваат со со цел навремено завршување на вијадуктот во
различна должина е во зависност од тлото. На стартерот од горниот строј на конструкцијата, предвидениот временски рок. Капацитетот на
крајниот столб А0 се изведени 24 а.б. колови со единствено на првите 10 метри од средниот ова скеле е 250 тони од кои има сопствена
длабочина од 12 метри. Темелот во основа е со стојб П2 двата правоаголника се споени и има тежина од 90 тони. Конзолното подвижно скеле
димензии 9 м х (12,89 м+12,39 м). форма на буквата I. Највисокиот столб има исто така е од ПЕРИ оплати .Специфичноста на
Средниот столб е фундиран на 56 а.б. колови вкупна висина од 37 метри. изведба на горниот строј кој е претходно
со Н=24 метри. Димензиите на темелот се 23,6 м Долниот строј, како и на останатите вијадукти напрегнат сандачест пресек се состои од
работата на подвижното конзолно скеле. Имено
овој систем работи на принципот на
балансирана конзола која е прикачена на
претходно избетонираниот сегмент кој со помош
на анкер штрафови ф40 на 4 места кои го
прераспределуваат товорот од целата
конструкција од секој следен такт на
бетонирање, и која овозможува подеднакво
товарање од двете страни на столбот. Оплатата
за бетонирање на плочите (долна и горна) од
сандачестиот пресек како и на ѕидовите е
предвидена да се изведува со системската
оплата ВАРИО како најсоодветно решение за
ваков систем на градба.
Бетонирањето на горниот строј се состои од
бетонирање на 16 тактови (сегменти) со распони
од 3,3 м до 5 м, истовремено од столбот П1 и П2.
Значајно е да се напомене дека временски
левиот и десниот пар „крлетка“ мора да бидат
завршени со бетонирање во максимален рок од
24 часа за да не се јават дополнителни
ексцентрични оптоварувања на столбот. Со секој
следен такт на бетонирање се смалува висината
на а.б. ѕидови и висината на плочата во долниот
дел на конструкцијата. За да може
конструкцијата да ги прими сите предвидени
Заедно со фабриката за
производство на лифтови во
Нојхаузен (Neuhausen) и како
дел од центрите за
истражување и развој во
универзитетските градови во
Цирих, Минхен, Штутгарт со
повеќе од 10.000 студенти, тест
кулата е најголемиот
иновативен центар за лифтови
во Германија и Европа
Љупчо ГРУЈОВСКИ Инженерите тестираат високобрзински и кабини кои ротираат во круг, овозможувајќи да
М
безжични лифтови во новата спектакуларна се движат хоризонтално и вертикално). Дел од
ултинационалната компанија зграда. Во 246-метарската кула сместени се 12 окната завршуваат на половина од висината на
ThyssenKrupp ја отвори кулата различни лифтовски окна, каде ќе се тестираат кулата. Горната половина од кулата се користи
за тестирање на лифтови во и потврдат иновативни решенија за развивање како воздушна ќелија: целата топлина
Ротвајл, Германија. на лифтови за сѐ повисоките облакодери кои генерирана од уреди како што се моторите и
Моментално ова е највисоката се градат низ светот, со услови за тестирање компјутерите се складира таму, а потоа се
кула од ваков тип во светот со висина од 246 кои не се достапни на ниедно друго место. пренесува преку разменувачи на топлина во
метри, уникатен истражувачки центар и Во окната се тестираат решенија за лифтови просториите за кои е потребно греење.
интересна атракција за жителите и туристите. на иднината со максимална брзина од 64,8 км/ч. Модерната архитектура, која ја претставува
Објектот е долгорочна инвестиција на Три окна се резервирани за MULTI системот уметноста на нашето инженерство, ѝ дава на
ThyssenKrupp, најголемиот иновативен центар за (безжичен систем кој отстапува од кулата едноставен и елегантен изглед. Објектот
лифтови во Германија, како и во Европа. стандардните шеми на лифтот и нуди неколку ќе им овозможи на посетителите прекрасен
14 ПОРТА 24 ноември 2017
вертикала и хоризонтала. Ова не само што го
зголемува транспортниот капацитет до 50
проценти, туку исто така го намалува
потребниот простор за лифт во зградата.
Освен тоа, лифтовите можат да се движат и во
две насоки без висински ограничувања, што
овозможува безброј невидени можности во
архитектурата на зградите.
Д-р Хајнрих Хисинџер, извршниот директор
на ThysssenKrupp AG, Андреас Ширенбек,
извршниот директор на ThyssenKrupp Elevator и
Ралф Брос, градоначалникот на Ротвајл на
отворањето го претставија панорамскиот
поглед од 360 степени на височина од 232
метри со познати гости како Винфрид Кречман
(премиер на Баден-Виртемберг), Вокер Каудер
(член на Бундестагот) и познати архитекти како
што се Вернер Собек и Хелмут Јан.
„Ми претставува особено задоволство и ми
буди неверојатно чувство отворањето на тест
кулата. Во текот на целата фаза на изградба,
речиси сѐ помина во најдобар ред, и јас сум
многу горд што кулата беше завршена во
рамките на планираниот буџет и определениот
временски период. Нашите вработени веќе
панорамски поглед од 360 степени со поглед универзитетските градови во Цирих, Минхен, започнаа со истражување на високобрзинските
дури до швајцарските Алпи. Патувањето во Штутгарт со повеќе од 10.000 студенти, тест лифтови” – вели Андреас Ширенбек. Тој исто
стаклениот панорамски лифт ќе биде уште кулата е најголемиот иновативен центар за така нагласи дека кулата е симбол на
едно прекрасно искуство. лифтови во Германија и Европа. напредокот во секој поглед, која помага на
Кулата тежи неверојатни 40.000 тони. Од Футуристичките технологии кои се тестираат ThyssenKrupp Elevator да ја револуционизира
свечената церемонија во октомври 2014 година, во Ротвајл, ја вклучуваат последната генерација индустријата на лифтови на глобално ниво.
за изградба на кулата беа користени околу на лифтови – MULTI. Новиот MULTI систем е Хајнрих Хисинџер, извршниот директор на
15.000 кубни метри бетон и повеќе од 2.640 инсталиран во 3 од 12 окна во кулата, во кои се ThyssenKrupp AG, ја претстави кулата како
тони челик. За изградба на оваа кула биле користи магнетна левитациска технологија од „идна лабораторија за новата ера во
инвестирани околу 40 милиони евра. Transrapid како погон. Ова има различни технологијата и импресивен пример за
Заедно со фабриката за производство на предности: благодарение на уникатната иновативната моќ и инженерски вештини на
лифтови во Нојхаузен (Neuhausen) и како дел безжична конструкција, неколку кабини на ThyssenKrupp.”
од центрите за истражување и развој во лифтот може да се управуваат во една „Тест кулата покрај главната намена што ја
ПОРТА
има, претставува и вистинска туристичка од најголемите производители на челик во производи ориентирани кон иднината кои се со
атракција. Многу луѓе овде се идентификуваат светот, со годишни приходи од околу 40 врвен квалитет, функционалност, дизајн и
со неа. Од самиот почеток, јавноста изрази милијарди долари, со повеќе од 160.000 одржливост. Без разлика дали е за патници или
интерес за посета на кулата. Токму затоа, вработени, присутни во 80 земји, а во својот товар, дали со стандардни или со нови
ThyssenKrupp ја изгради платформата за состав има 670 помали компании. иновативни лифтови, со ThyssenKrupp, секогаш
гледање. Отвореноста на компанијата и ThyssenKrupp континуирано развиваат патувате кон иднината.
силното учество на јавноста беа
клучни за овој успех. Оваа кула за
тестирање го позиционираше
Ротвеил како прогресивна бизнис-
локација, истовремено зголемувајќи
ја туристичката привлечност” – изјави
Брос, градоначалникот на Ротвеил.
Мултинационалната групација
ThyssenKrupp веќе 9 години е
присутна на македонскиот пазар
преку својата подружница
НОВАКО, ексклузивен дистрибутер
за Македонија и Косово и членка на
германската групација. Нивна
основна дејност е производство,
продажба, монтажа и одржување
на лифтови, ескалатори, подвижни
траки, авиомостови, како и други
транспортни и индустриски
системи.
ThyssenKrupp е светски лидер во
производство на лифтови и ескалатори и еден
ПОРТА
ПОРТА
интервју БИЛЈАНА ФИЛИПОВСКА, AРХИТЕКТ ДОБИТНИК НА НАГРАДАТА ЗА
ЖИВОТНО ДЕЛО „АНДРЕЈА ДАМЈАНОВ“ ЗА 2017 ГОДИНА
На моќта единствено
можеме да се
спротивставиме со знаење
Д
Кулите во Капиштец
обитник сте на повеќе
награди и признанија за
вашето творештво, но
наградата за животно
дело „Андреја
Дамјанов“ е како круна
на целиот Ваш
професионален ангажман во сите сфери на
архитектурата. Дали наградата ја сфаќате
како завршеток на една плодна кариера или
поттик за понатамошното творештво? Се вели
дека вистинскиот творец создава сè додека
живее.
-Кога ќе се најдете во друштво на македонски
творци од кои сте учеле и чии дела сте ги
набљудувале со страст за непрочитана книга, ви
станува јасно кон каде оди вашата приказна. Не
можам да се пофалам со некое хоби, освен проекти. Иако во тоа време ние бурно простор за човековото живеење и да застанат
страста кон патувањето кое пак е поврзано со реагиравме на какви било интервенции во во одбрана на својата професија, така се
истражување на градителско наследство или нашите проекти, од денешен агол тоа го гледам остварува и нивниот контакт со граѓанството и
откривање на нова архитектура. Најверојатно и како значајно надополнување на нашите знаења се создаваат услови да се дебирократизираат и
понатаму ќе се занимавам со aрхитектура, како проектанти-неимари. Интервенциите деполитизираат активностите околу
прашање е само во кој облик. Секогаш постои секогаш биле во надополнување на формирањето простор кој сите го користиме.
време и за „лебедова песна“. обмисленоста на градбата и нејзината Активностите на младите колеги од
финансиска рамка прифатлива за Архибригада, на активистите од Плоштад
Kaкo ja доживувате вашата кариера, во која инвеститорот. слобода, активностите околу спасот на ГТЦ
група творци би се вброиле? Јас сум некаде тука помеѓу. За мене секогаш мислам дека почнаа да ја менуваат свеста за
n Последниве години на светската бил многу важен односот кон локацијата, поврзувањето на граѓанството со
архитектонска сцена се актуелни „stars опкружувањето, поставување на чист и јасен професијата и заедничката борба во
architects“ кои создаваат „masterpieces“ на концепт кој овозможува негово повеќенаменско реализирање на околината како подобро
архитектурата со нив одбележуваат градови на користење, да не се испушти ни по некој симбол место за живеење.
светската мапа како одредници на масовно и архитектонски детал. Естетиката сум ја барала
посетување. Од друга страна истиве автори во проценката каде е потребно да поставите Дел сте од, како што сами го нарековте на
влегоа во сериозни конфликти со своите гласна архитектура која ќе биде репер во врачувањето на наградата, „женскиот“
инвеститори поради тешкотиите на одржливост просторот, а каде треба да бидете сиво камче проектантски тим за рекреативниот центар
на овие градби. Овие автори нормално имаа во мозаикот кој претставува надополнување во „Езеро Треска“. Го истакнавте како мошне
влијание и во нашата средина, па и кај нас се создавање улица, кварт, град. Функционалната значаен проект и за Вас и за државата.
појави вредност на објектот во двата случаи се Сметате ли дека постои начин и дека треба да
група архитекти, кои се обидуваат да творат подразбира. се вложат максимални напори да заживее тој
ексклузивни архитектонски решенија кои често одличен комплекс?
не можат да се преточат во проекти, или уште Во Вашата биографија е наведено дека кога n Рекреативниот центар „Езеро Треска“
помалку да се реализираат. Се појави сте пристигнале на студии во Љубљана, во беше култно место за скопјани и околните
архитектура со изразена естетска намера, 1968 година во една зовриена атмосфера на населби. Тој простор доби и додадена вредност
архитектура често сфатена како маркетинг и промени и студентски демонстраци, тоа со поставување на камп- приколки, па граѓаните
дизајн-тура. Јас не сум во таа група творци. влијаело на Вас да се формирате како личност го користеа многу интензивно.
Своето образование сум го стекнала на со либерален дух. Сметате ли дека При ревитализација на тој комплекс потребно
Љубљанската школа за архитектура позната по архитектите имаат обврска како припадници е да се решат неколку клучни проблеми,
својот рационален пристап. Заради големото на една јавна професија да бидат најнапред филтрирање на водата која со влева
влијание на професорот Равникар во општествено активни? од реката Треска, возобновување на
наставната програма во тоа време, n Архитектите како припадници на јавна угостителските објекти и нешто што е можеби
седумдесеттите години, скандинавските професија пред сè треба да бидат максимално најважно интегрирање на комплексот со
влијанија беа доминантни. Но воедно тоа беше одговорни и како творци-проектанти и како околните населби. Околното население треба
и Плечникова школа каде што односот кон создавачи на градби - реализатори и како да почувствува дека активирањето на
архитектонските елементи и кон едукатори кои ја читаат и толкуваат комплексот носи и економска добробит.
архитектонскиот детал беше многу ценет. Во архитектурата, тоа е нивната најважна Претходните обиди пропаѓаа поради тензиите
годините на оформување како творец работев општествена активност. Но, и освен тоа, тие во тој нереално убав простор. Мислам дека
во проектанско биро на голема градежна како индивидуалци-интелектуалци и низ сега сме во фаза на остварливост на
фирма која воведуваше нови технологии на професионалните здруженија сметам дека е заживување на комплексот и силно го
градење и воедно ги филтрираше нашите нужно да застанат во одбрана на вредниот поддржувам тој проект.
На обраќањето го спомнавте и вашиот Урбанизмот треба да го регулира Една сте од ретките архитекти која активно,
објект Поштата на плоштадот во Неготино сообраќајот, да ги заштити јавните простори за без прекин, се занимава со проектирање
изграден во 1979 година. Истакнавте дека потребите на граѓаните (зеленило, пешачки повеќе од 40 години. Како ја оценувате
заедно со Стоковната куќа во Неготино е зони, плоштади) да се обиде да ја регулира ситуацијата во областа на проектирањето
пионер на урбанизацијата на градот и густината на градбата и да се обиде да денес?
формирање на една градска слика која во тој овозможи што полиберални услови за n Тоа искуство од 40 години ми дава за
период била мошне важна за модернизација и реализации на градби. Потребата од намената право да ја искоментирам моменталната
урбанизација на нашите градови. Каде оди на изградениот простор ја одредува пазарот, состојба во проектирањето со ризик да се
урбанизацијата на нашите градови, особено односно потребата на граѓаните. Во такви замерам со мноштво помлади колеги кои ја
на Скопје? услови на урбанизам општините треба да ги развиле својата професија во овие
n Интензивната урбанизација на повеќето регулираат и да ги штитат потребите на транзициони услови.
помали места се одвиваше во седумдесеттите граѓаните, да не прават директни спреги со Воведувањето на компјутерите во процесот
години, кога од полурурални средини бизнисот во реализација на профити. Конечно на проектирање и достапноста на
израснуваа во градови. Тоа беше политички мора да се најде рамнотежа помеѓу тие два информациите преку интернет за сите кои се
проект. Кога се формираа централните градски интереса, наместо во конфликт да бидат во заинтересирани за градба, од една страна е
простори се поставуваа значајни јавни објекти, корелација. многу корисна алатка, а од друга страна сè
пошти, културни домови, стоковни куќи и по Што се однесува конкретно за повеќе ја деградира нашата професија.
некој хотел. урбанизацијата на помалите места, кои можат Притоа мислам на две многу негативни
Урбанизацијата на градовите поприми друг да овозможат многу квалитетен начин на појави. Денес лесно доаѓате до готови проекти
тек со наплив на првобитен облик на
либералниот капитализам кој никој не го Пошта во Неготино
именува како таков, туку се зборува за
транзиција.
Не сум специјалист во областа на урбанизмот,
но сум заговорник на полиберален пристап кон
урбанизацијата. Архитектурата и потребите на
животот го градат просторот, а не кабинетско-
смислени планови. Огромниот број дивоградби
тоа го потврдува, а за жал проектот „Скопје
2014“ го демантира овој мој став.
Како понатаму? Очигледно е дека во рамките
на големите урбани целини во Европа и светот
постојат квартови. Тие често се и
самоодржливи, тука се одвива домување,
работа, забава, спортски, културни активности...
Мислам дека овој принцип може да важи и за
Скопје, градот веќе и живее на тој начин и јас не
гледам ништо лошо во тоа. Аеродромци да си
имаат свои култни места на социјален живот,
чаирчани свои... Со развојот на локалната
самоуправа се разви и некоја конкуренција во
развојот на општините, па тоа потпомогна за
порамномерен развој на целиот простор, тука
пред сè мислам на Скопје.
20 ПОРТА 24 ноември 2017
Пошта во Штип
во dwg формат, што би се рекло лесно на професијата проектант во сите сфери, не сериозно подготвен проект, кој ќе овозможи и
употребливи за компилација и плагијат, само во архитектурата. Таквите фирми можат квалитетна градба.
мноштво колеги проектирањето го успешно да се пласираат и во меѓународни
практицираат не како обмислен и креативен услови, тоа е шема што функционира во светот. Што е тоа што треба да го сториме за да го
процес во рамките на конкретна задача, туку Фирмите во кои работев тоа го можеа, се вратиме достоинството на професијата и да
како copy paste активност. Тоа во некои случаи работеше за Ирак, Либија, Русија и низ можеме да живееме од проектантската
би било и корисно доколку имате селективен просторите на бивша Југославија. работа?
однос кон елементите што ги употребувате, но Добредојдени се и помали проектантски n Нашата професија е од понов датум за
најчесто тоа е грубо задирање во туѓо авторско бироа, спремни за помали проектантски разлика од европските традиции. Андреја
право. Сè повеќе се губи задоволството кога задачи кои често и полесно комуницираат со Дамјанов е прв персонализиран творец–неимар
седнувате сами пред празен лист хартија и инвеститорите, овозможуваат креативна на овие простори од 19 век, затоа сум и горда
изнедрувате максимум од себе. атмосфера за негување на проекти за на наградата. Кај нас сè уште е моќно вградена
Втората појава се однесува на ентериери и помали проектни задачи. свеста за мајсторски тајфи градители, па често
комуникација инвеститор–проектант. За жал во моментов проектирањето во архитектот во процесот на градење е нужно
Инвеститорите веќе ретко се впуштаат во Македонија е дејност која е расцепкана и се зло, дотолку и нашата улога е поодговорна и
„авантурата“ креирање на градба од страна одвива индивидуално или во мали тимови од потешка. Таа професија во светот е помеѓу
на претходно внимателно одбраниот една генерација, со исклучок на неколку бироа петте најреспектабилни професии.
проектант, туку доаѓаат со готови слики и кои едвај преживуваат. Посериозен проект Проектантите беа почитувани во
решенија кои вие треба само да ги преточите скоро и не можете да реализирате ниту на ниво социјалистичкиот период кога беа доста цврсто
во техничка документација. Каде е вашата на архитектура, ниту мултидисциплинарно. одредени правилата на игра при реализација на
улога? Тука нема игра, тука нема креација, Голем проблем претставуваат и секоја инвестиција. И сегашниот Закон на
тука нема вистина. Сè е преточено во лага на новоформирани градежни фирми кои градат градење е во корелација со европските
погрешно место и во погрешно време. станови за пазар и вработуваат по еден стандарди и има добро дефинирани правила на
Сепак пазарот за проектирање има потреба проектант со минимален личен доход кој ги игра, но нашиот балкански талент да ги
од добри проектантски тимови. Потребни се сервисира нивните желби. изиграме правилата на игра, нè доведе до
мултидисциплинарни фирми каде има кадар Можеби добрата страна на оваа состојба е ситуација каде сè е можно и ништо не е можно.
од повеќе генерации и можност за поголемата конкурентност поради постоење Како прв чекор е нужно дефинирање и
преточување на искуства и знаења кои можат на многу мали фирми, па испливаа некои заштита на цената на проектирање за да не
сериозно да се справат со подготовка на млади креативни творци. Но, истовремено замре професијата проектант во сите
техничка документација на сложени објекти и нелојалната конкуренција овозможи сериозно дисциплини, инаку ќе дојдеме во ситуација да
комплекси и да создаваат кадри за одржување деградирање на критериумот што значи увезуваме проектанти. Навредливо ми е кога
24 ноември 2017 ПОРТА 21
странски инвеститори кои доаѓаат во За постземјотресната обнова на Скопје, сообраќајници се реурбанизираа со нови
Македонија ми носат готови проекти за заверка. објектите на модерната и брутализмот е градби на местото на старите, често
Во мојот работен век сум работела за странство зборувано многу. Излегува како да немаме супстандардни или напуштени куќи.
многу сериозни комплекси, би сакала и што повеќе да кажеме за нашата архитектура Јас не сум од тие носталгичари кои тажат по
понатаму да се негува кадар кој ќе се пласира или дека повеќе зборуваме за архитектура скопските маала, иако сум родена и израсната
на меѓународен пазар. отколку што ја создаваме. Кои објекти според во Скопје. Јас повеќе тажам што при
Вас изградени во нашиот град последниве 20- реурбанизацијата на тие маала се дозволи
Со децении сте активно присутни во ААМ, тина години заслужуваат особено внимание? преизграденост, нерегулиран сообраќај и
дали како претседател на Собрание, член на n Периодот после земјотресот беше период необновена комунална инфраструктура.
комисии, селектор на БИМАС. Дали на обнова, интензивна градба и многу Урбанистичките планови не го предвидоа
Асоцијацијата на архитекти и Комората на ентузијазам. Тогаш се појавија извонредни градежниот бум во првото десетлетие на 2000–
овластени архитекти и инженери имаат архитектонски решенија кои го одбележаа тите години како резултат на големата потреба
доволно капацитет и моќ да влијаат на градот на светската мапа на креативни од нови станови и решавање на станбените
позицијата на архитектите во општеството и архитектонски творби, и почна да се реализира проблеми на староседелците на тие маала кои
во подобрување на условите за работа? урбанистичкиот концепт на Кензо Танге. Такви немаа економска моќ сами да ги возобноват
n ААМ, Комората на овластени архитекти и периоди тешко се повторуваат во историјата на своите семејни куќи, ниту го зедоа предвид
инженери се здруженија на професионалци. еден град. За жал кога секнаа финансиските фактот дека се работи за централно градско
Најмногу што можат да помогнат е да ја средства почна да настанува и застој во подрачје, а уште помалку се предвиде и
подигнат свеста за значењето на професијата, развојот на градот, а особено на неговиот економската оправданост при
доедукацијата и да се изборат како учесници во центар. трансформацијата на градбите.
процеси на донесување одлуки од доменот на И покрај сите критики последниве дваесет Париз го добива својот денешен обожуван
професионалното делување, односно да ја години градот сè повеќе добиваше урбан изглед со рушење на преку 20 илјади постојни
вратат институцијата „Конкурс за идејно карактер. Се направија значајни булевари, објекти. Мислам дека требаше да се искористи
решение“. Непримерно ми е веќе да ја кружни текови, се проширија многу тој период на концентрација на поголеми
повикувам Комората да си ја заврши сообраќајници. Некои делови од парични средства и порадикално да се
својата обврска околу градот покрај реурбанизираат некои делови на градот Скопје
ценовникот за проектирање. значајните од централното градско подрачје.
ПОРТА
Олимписки базен
во Скопје Да се сруши барем еден
објект кој уништил јавен
простор
Со промената на власта многу се
очекуваше за архитектурата, како да
„Скопје 2014“ ќе исчезне само од себе.
Сега има некои срамежливи најави, но
повеќе за спомениците, дека ќе се
отстрануваат, што реално е и најлесниот
дел од проблемот. Според Вас што треба
да се направи со објектите од „Скопје
2014“?
После земјотресот во Скопје се реализираа престолнината на Републиката.
За нас архитектите кои со години
некои извонредни архитектонски остварувања Проектот „Скопје 2014“ влезе да го
укажувавме на погрешноста на тој проект
како Универзитетскиот центар, објектот на пополни тој простор на сосема погрешен
би било важно, да се сруши барем еден
Македонската опера и балет, комплексот на начин, и од урбанистички и од архитектонски
објект кој уништил јавен простор, да се
Поштата и телекомуникациите и слично, но, аспект.
симне лажното руво барем на еден објект
едновремено не се решија проблемите на Од урбанистички аспект, наместо да се
кој го изгубил својот идентитет, и да се
одржливост на овие градби во прагматична пополнат црните дупки во централното
расчистат спомениците кои го загадуваат
смисла. градско ткиво, со повеќе урбанистички просторот. Тоа е важно како симбол на
Јас не сакам да ги гледам објектите сами по планови наменети за јавни и административни борбата на архитектите и граѓанството
себе вон контекстот. Ако ги гледате како функции, мислам пред сè на просторот спроти кое сакаше да го спаси градот, и како
посебни градби има успешни градби низ Скопје Хотелот Холидеј Ин и просторот спроти порака на секоја следна власт за
со современ израз и со употреба на нови Народна банка, со градбите се газеше врз потребата од заемна соработка помеѓу
технологии, тоа е групацијата на објекти зад улици, кејови, врз со години востановени власта, консументите на просторот и
Хотел „Мериот“, но тие делуваат како макети во паркови и зелени површини, врз јавни професионалците во градење на
просторот, не влегуваат во градското плетиво. површини. Се брзаше со реализацијата на заеднички простор за сите.
Поуспешно решение ми се чинат деловите од однапред востановената замисла, без да се
блоковската изградба покрај булеварот искористат инвестициите, да се расчистат со
„Партизански одреди“ пред пазарот години напуштените локации на градот. нашето опкружување, учествува во создавање
„Буњаковец“ кои започнаа со ткаење на Од архитектонски аспект, се случи бришење на меѓупростори, во создавање на населени
модерно градско ткиво. на историјата на архитектурата на градот со места, во создавање на градот. Архитектурата
Јас повеќе би сакала да ја гледам преобликување на постојните објекти во по своето значење е длабоко поврзана со
архитектурата која создава здрав амбиент, некои замислени стилови по нарачка. човечкиот живот и извира од потребите на
отколку како процес на создавање на Дали можеше да се спречи ? Не можеше. човековиот живот, таа исто така е поврзана и со
ексклузивни градби. Тоа беше политички проект на влада која не естетиката низ развојот на сите цивилизации. И
соработуваше со граѓанството. Сè додека таа во најстарите живеалишта, пештерите, човекот
Зошто ни се случи „Скопје 2014“? Можевме се одржуваше на власт со голем интензитет го го естетизирал својот простор со цртеж.
ли, требаше ли да направиме повеќе да го реализирше тој проект. Залудни беа сите Добрата обмислена архитектура поврзана со
избегнеме? граѓански иницијативи, кога неколку природата и нејзините закони, поврзана со
n „Скопје 2014“ ни се случи зашто предолго последователни избори беа во полза на потребите на животот, поврзана со потребите
се остави централното градско подрачје надвор реализаторите и тие ја толкуваа таа ситуација за естетика создава простор на сигурност, но и
од секакви градежни активности, иако како потврда во исправноста на тој проект. простор за радост и задоволство. Ако човекот и
Републиката и Градот имаа потреба од јавни и заедницата се таргет во архитектурата и светот
административни објекти кои, ако сакате, Верувате ли дека архитектурата може да го станува подобро место за живеење.
требаа да бидат и неизбежно поврзани со направи светот подобро место за живеење? Нема поголем загадувач на околината од
осамостојувањето на државата. Како симбол на n Мојот одговор е апсолутно, да. Градејќи погрешно поставените градби, од погрешна
нејзиното осамостојување не се изгради ниту куќи ние создаваме простор за живеење кој нè архитектура. Тие неповратно го уништуваат
еден објект. Имаше потреба од нов Парламент, брани од надворешни влијанија, но просторот, ја менуваат климата и ја
нова Претседателска палата, објект на нова истовремено комуницира со тоа што е надвор. разградуваат околината што е наше заедничко
Влада, а немаме ни ден денес Градска куќа на Секоја куќа учествува во заедничката слика на добро.
ПОРТА
aрхитектура ИНДУСТРИСКИ ОБЈЕКТ МЛ ГАРИ - MAYA
Архитектура во допир со
Фабриката за полнење природна изворска вода е објект кој пред сè има
нагласена цел и идеја да ги задоволи сите потребни функции и потреби, но
да ги задоволи и потребите на локацијата, да се грижи за своите вработени,
да овозможи еден хуман простор за работа, да ослободи од стегите на
класичната поделба на внатре и надвор.
Александар КАРАНГЕЛОВ, дипл. инж. арх. Поради изразито косиот, стрмен терен Висок Камен.
фото , Александар ВРЖАЛСКИ
Л
предизвикувачки беше осмислувањето на Локацијата пејзажно гледано е планинска,
поставеност на објектите (во делот на изработка целата во зеленило и шума. Поради ваквата
окацијата (околу 25.000м2) се на Архитектонско- урбанистичкиот проект) како и конституција на теренот таа ниту нудеше добар
наоѓа во близина на с.Гари, на самото сообраќајно и функционално решение на пристап, ниту водоводна или канализациона
надморска височина од 905 целата парцела каде се планирани четири мрежа, ниту пак достапност на доволно
метри, и претставува дел од објекти со слична намена. Ова е првиот од таа електрична енергија. Но, уште во самиот почеток
природното планинско низа. на фазата проектирање и планирање се водеше
обликовно опкружување и Објектот МЛ ГАРИ – MAYA својата основна сметка за сето ова, пред сè проектански, а
како таква беше комплетно функција полнење на природна изворска вода во подоцна и градежно, и се обезбедија условите,
изолирана од какви било урбани или современи шишиња, својата основна суровина, водата ја па дури и повеќе од вообичаените.
услови за градење. Индустрискиот објект МЛ добива по пат на цевковод во должина од 3,5 Поради стрмниот терен и поголемите висински
ГАРИ - MAYA претставува фабрика за полнење на километри. Бунарите се поставени во разлики на теренот, направени се неколку
природна изворска вода што се црпи од извори непосредна близина на селото Гари, поточно каскадни тераси со потпорни конструкции кои се
оддалечени на 4 километри од самата локација. близу Гарските Водопади, па сè до месноста разработени како објект со што истите добија и
ПОРТА
Карактеристика на објектот, и однатре и
однадвор, претставува непостоење односно
одбегнување на каква било граница. Овој
објект нема за цел само да ја задоволи
основната функција на сите простории внатре
низ објектот. Овој објект нема за цел ниту да ја
задоволи само основната функција на еден
индустриски објект за полнење вода. Овој
објект има пред сè нагласена цел и идеја да ги
задоволи сите функции и потреби, но да ги
задоволи и потребите на локацијата, да се
грижи за своите вработени, да овозможи еден
хуман простор за работа, да ослободи од
стегите на класичната поделба на внатре и
надвор. Архитектурата изградена и присутна
со овој објект допира и ја нагласува природата,
а не ја нарушува само ја надополнува
природната линија. Можеби објектот е
нетипичен за нашата средина, но во исто време
тој е и целосно типичен во своите
интерпретирани детали за овој предел, а во
исто време е типичен и модерен во целост за
своето време и јасен достоен претставник на
едно современо хумано архитектонско
видување на еден ваков индустриски објект.
ПОРТА
архитектура ХОТЕЛ БЕЛВИ, МАЛИ ЛОШИЊ, ХРВАТСКА
Разбирање за вредноста
на архитектурата
П
од кои повеќето се на јадранскиот брег, како туризмот како една млада, но многу значајна
овеќе од педесет години на потреба од зголемениот број домашни и економска гранка како за островот Мал
оддалеченост од само еден странски туристи. Хотелот се наоѓа во Лошињ, така и за Хрватска во целина.
километар од центарот на Мал заливот Чикат, на самиот брег на морето, а од Како што барањата за комфор и
Лошињ, на истоимениот остров, трите страни е опкружен со борова шума. пристапот кон туризмот се променија, се
се наоѓа хотел којшто во 1966 Изграден е како атриумски објект со изразен јавија идеи за реконструкција на голем број
година го проектирал Здравко Бреговац, хоризонтален карактер. Промените што се значајни туристички објекти кои се наоѓаат
архитект кој во текот на својот 25-годишен случуваа во општеството во последните на јадранскиот брег. Таков е примерот со
24 ноември 2017 ПОРТА 31
ПОРТА
хотел Белви, којшто во текот на 2013 и 2014 фитнес-зона. На спратовите се наоѓаат
година е реконструиран во прв хотел со 5 простории за сместување коишто се
ѕвезди на островот. Реконструкцијата за разликуваат во зависност од опременоста и
рекордни 7 месеци ја направи студио Русан квадратурата. Архитектонскиот израз на
од Загреб. Атриумот како интересен и хотелот е дефиниран пред сè со намалена
корисен отворен простор остана, додаден е употреба на материјали и бои. Хотелот е во
премин што води од влезниот хол што се бела боја, со јасни хоризонтални елементи,
наоѓа на север до јужниот дел на зградата и коишто му даваат карактер на целиот објект.
додадени се скали што водат сè до брегот на Одредени делови на приземјето се
морето. На тој начин остварена е поврзаност обложени со камен во светла боја, којшто не
меѓу деловите на објектот, коишто дотогаш го нарушуваат впечатокот за чистиот,
не беа поврзани. Освен влезниот хол со едноставен, бел објект. Ентериерот од друга
рецепција, на приземјето се наоѓаат повеќе страна е прилично живописен и во зависност
делови што се визуелно поврзани преку од функцијата е впечатлив на друг начин.
атриумот како што се ресторан, лаунџ бар, Многу амбиенти се намалени, но со
конференциски сали и лоби. Хотелот има употреба на камен или дрво на подот, како и
отворен и затворен базен, спа-центар и со употреба на темен мебел во релативно
ПОРТА
светлите простории се прави одредена уредениот парк во самиот атриум, којшто лоцирани на приземјето, туку и визуелна
контрасна слика. Ентериерот е прилично преку големи стаклени површини на едноставност на целокупниот простор на
намален, елегантен и ненаметлив. Еден од приземјето се гледа од внатрешноста на приземје. Еден од големите квалитети на ова
елементите што не е дел од ентериерот, но хотелот. Со тоа не само што е постигната архитектонско решение е поврзаноста на
сепак влегува во целокупната слика е визуелна комуникација меѓу деловите што се приземјето на хотелот со морето. Преку
ПОРТА
ПОРТА
aрхитектура ПО 22 ПАТ ВРАЧЕНА СТИРЛИНГОВА НАГРАДА
Н
дипл. инж. арх. од пепелта на постојниот кеј и пропаѓањето на определбата на локалното население и
локалитетот успеало да се дојде до раздвижен пријателите (поддржувачите) на променадата
а 31 октомври се одржа
јавен простор којшто локалната заедница го тоа да се искористи како можност за нејзино
свечената церемонија на
чувствува како свој. Целиот процес бил ново обмислување. Тие со финансиска помош
доделување на годишната
потпомогнат со исклучително обемен процес на Фондот за лотаријата за (културното)
Стирлингова награда
на јавна консултација којшто покажал дека наследство (Heritage Lottery Fund)
(Stirling Prize) на Кралскиот
новата променада треба да може да поддржи организирале меѓународен урбанистичко-
институт на британските
различни сценарија за да се задоволат архитектонски конкурс на којшто британското
архитекти (Royal Institute
потребите на локалната заедница. архитектонско биро дРММ од Лондон ја
of British Architects) спонзорирана од
Историјата на променадата во Хејстингс ја освоило првата награда.
Алмакантар (Almacantar). Со оваа награда се
споделува судбината со други променади во Она што е исклучително значајно во овој
оддава признание на најдобриот нов објект во
Обединетото Кралство коишто беа делумно проект е пристапот кон реконструкцијата на
Обединетото Кралство. Оваа 2017 година
или трајно изгубени во неколкуте изминати променадата. Наместо традиционалниот
беше доделена 22-рата по ред Стирлингова
декади. Променадата во Хејстингс ја пристап во којшто променадата би се
награда која во конкуренција на шест објекти
отпочнала својата историја пред 145 години во реконструирала според архивските записи за
влезени во најтесниот избор, наградата ѝ
1872 година и била популарна променада за оригиналната променада од 1872 година, тука
припадна на променадата во Хејстингс
забава со години и особено се истакнувала само е задржана идејата за променада со што е
(Hastings Pier) на дРММ Архитектс (dRMM
преку музичките изведби коишто се случувале дадена можност не само за нејзина повторна
Architects).
на неа. За жал подемот на пакет-аранжманите употреба туку и можност одново да се обмисли
Променадата во Хејстингс е несомнено
и желбата за повеќе сонце и потопло море во концептот на променадата со цел да се помогне
невообичаен градителски потфат со оглед на
медитеранските дестинации довел до во дефинирањето на нејзината иднина која ќе
тоа што станува збор за реконструкција на
постепено пропаѓање на повеќето променади биде радикално поразлична од оригиналните
променада која била предводена од локалната
од овој вид во земјата. Во случајот на Хејстингс викторијански зачетоци и посоодветна за
заедница. Се вели дека станува збор за седум
по повеќе години запуштеност, променадата потребите и очекувањата во 21-виот век.
години долга херојска соработка помеѓу
била затворена во 2008 година кога била Преобмислувањето на концептот на
локалната заедница, општината, инженерите и
оштетена во невреме, за потоа во 2010 година променадата резултирало во напуштање на
да биде дополнително оштетена кога целиот „традиционалниот“ пристап, каде постојан
комплекс бил зафатен од пожар. објект вообичаено се поставувал на крајот од
Пожарот од 2010 година и реалната променадата којшто најмногу се протега во
можност променадата засекогаш да биде морето. Во овој случај крајот на променадата
ПОРТА
флексибилност, материјална и функционална
одржливост, туку и непречени визури кон
природната и изградената средина со што
станала катализатор за урбана регенерација на
овој дел од градот.
Од аспект на заштита на градителското
наследство преку овој проект даден е нов живот
на од пожар оштетена историска градба со што
е овозможена современа и за овој век примерна
употреба на овој објект. Дополнително во
рамките на проектот била искажана грижа да се
примени материјал од оригиналната променада
во новиот дизајн, а самиот процес на обнова да
се искористи како можност за обука на новата
генерација на занаетчии специјалисти.
Особено се одбележува ентузијазмот на
архитектот којшто пред да отпочне со
проектирањето на променадата морал не само
да ја изготви деталната проектна програма, туку
и да помогне во собирањето на финансиски
средства за реализацијата на проектот со што
се овозможило овој градежно и социјално
одржлив проект навистина да се реализира во
услови на отсутен сопственик кој не одговорил
на повиците за поправка на опасна градежна
конструкција и непостоење на буџет за обнова
на платформата во рамките на пропаднат
приморски град.
За претседателот на Кралскиот институт на
британските архитекти, и претседавачот на
жирито за доделувањето на Стирлинговата
награда, Бен Дербишајар (Ben Derbyshire),
„Променадата во Хејстингс е ремек-дело во
доменот на регенерацијата и инспирацијата.
Архитектот и локалната заедница ја
трансформирале незгрижената руина во
зачудувачки, флексибилна нова променада за
да ги воодушеви и инспирира како посетителите
така и локалното население“.
За претседавачот на Добротворното друштво
Хејстингс променада, Марија Ладкин (Maria
Ludkin), променадата е „симбол на обнова“ која
резултирала во „Променадата во Хејстингс да ги
покани заинтересираните посетители, да
стимулира разговори, и да ги вклучи и пречека
сите оние коишто ја користат и ја поддржуваат.
напуштен и оштетен објект од градителското оригиналната променада не само што
Пристапна и одржлива, таа го врамува
културно наследство може да му се даде нов опстојат во рамките на новиот објект туку се и
спектакуларниот приморски пејзаж и
одржлив живот соодветен за потребите на 21- вградени во рамките на новите интервенции
овозможува неограничени варијации за
виот век, но без враќање на изгледот на со што дополнително го очувуваат
релаксација, размислување и игра.“
објектот на времето од неговите историскиот континуитет на објектот.
Пошироко, овој проект покажува како на
викторијански почетоци. Остатоци од
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
ПОРТА
сеизмологија ПОГОЛЕМИ ЗЕМЈОТРЕСИ НА ТЕРИТОРИЈАТА НА МАКЕДОНИЈА И НЕЈЗИНАТА ОКОЛИНА (3)
Разурнувачкиот земјотрес
во Валандово од 1931 година
НЕОТЕКТОНСКИ И СЕИЗМОТЕКТОНСКИ
КАРАКТЕРИСТИКИ
Сеизмичноста на територијата на Македонија
и околните блиски региони е поврзана за
вертикални и делумно хоризонтални
поместувања на тлото, долж гравитациони
(нормални) раседи. Овие раседи се формирани
со неотектонските процеси на вертикални
диференцијални движења, кои отпочнале пред
околу 18 милиони години, a во некои предели и
денес се јавуваат како современи тектонски
движења. Тектонските процеси на раседнување
имале променлив карактер, при што се менувале
периоди на поинтензивна тектонска подвижност
со периоди на слаба активност, односно
мирување на терените. Се издвојуваат 5 такви
етапи на интензивна тектонска активност со кои
се образувале издигнати блокови (хорстови)
претставени со денешните планини и тектонски
депресии (потонати блокови) исполнети со
средно и горно миоценски и плиоценско-
квартерни седименти. Многу од раседите, кои ги
ограничуваат депресиите (грабените) и
хорстовите и денес покажуваат мобилност и Слика 1: Епицентрална карта на земјотресите од валандовското епицентрално подрачје
предизвикуваат сеизмичка активност. за периодот 1900–2016 година
Валандовската Депресија е млада и создадена ИИзвор на податоци: Сеизмолошка опсерваторија при УКИМ-ПМФ, Скопје
е во последната, односно во квартерната Изработила: Д. Черних-Анастасовска
неотектонска етапа. Тоа го потврдува податокот,
дека во Рабровско-Валандовската Котлина север-југ протегање каде и се лоцирани Сеизмичноста на валандовското епицентрално
неогенските седименти отсуствуваат, а истата е епицентрите на двата деструктивни валандовски подрачје и активноста како на Валандовскиот
исполнета со наталожена маса дебела околу 70- земјотреса (СО/ПМФ-Скопје, 2016) случени во Расед така и на околните, се гледа од големиот
80 метри од квартерен речен, пороен и падински 1931 година (7 март ML=6.0 и 8 март ML = 6.7). број на случени земјотреси во период од 1900 до
материјал. Депресијата, со форма на полуграбен, Земјотреси долж раседот се јавуваат и на 2016 година, прикажани на епицентралната карта
е формирана со квартерен наложен расед територија на Грција, но со пониски магнитуди. (слика 1). Ова епицентрално подрачје се
(Валандовски Расед) со исток-запад ориентација и Сеизмичката активност во зоната Валандово- карактеризира со честа појава на слаби
пад кон север под агол од 65 ° ‡ 75 °. Овој расед, Гевгелија продолжува и денес, а најголем земјотреси со магнитуда ML<3 и ретка појава на
контрастно изразен во релјефот, го ограничува потенцијал за повторување на нов разурнувачки умерени до силни, како што е земјотресот од
грабенот од јужната страна, додека северната земјотрес има Валандовскиот Расед. 1931 година.
страна на депресијата не е тектонски лимитирана. Карактеристично за валандовското
Валандовскиот Расед почнувајќи од коритото на СЕИЗМИЧНОСТ НА ВАЛАНДОВСКОТО епицентрално подрачје е појавата на релативно
Вардар кај селото Марвинци продолжува на исток ЕПИЦЕНТРАЛНО ПОДРАЧЈЕ временски долгата серија на афтершокови кои го
преку селата Брајковци ‡ Честово до Башибос и
натаму на територијата на Грција. Јужно од
раседот се издига понизок хорст, изграден од Слика 2: Епицент-
рална карта на
геолошки единици од прекамбриска, палеозоиска земјотресите од Ва-
и мезозоиска старост. ландовското епи-
Сеизмотектонски, Валандовскиот Грабен е дел централно подрачје
од сеизмотектонската зона Валандово-Гевгелија. за периодот мај-јуни
Во зоната се јавуваат млади раседи со различна 2009 година
ориентација од правец исток-запад, североисток- Извор на податоци: Се-
југозапад и север-југ до северозапад-југоисток. измолошка обсервато-
Но, од сеизмички аспект најважни се раседите со рија при УКИМ-ПМФ,
правецот исток-запад. Валандовската Депресија Скопје.
маркантна со Валандовскиот Расед е сеизмички Изработила: Д. Черних-
Анастасовска
најактивен дел во поширокото подрачје. Кај
селото Марвинци, во коритото на реката Вардар,
Валандовскиот Расед се сече со друг расед со
Слика 9. Подигната привремена здравствена станица во село Пирава Слика 10. Пункт на Црвениот Крст во село Пирава
Преземено од Јосимовска, 2015 Преземено од: Јосимовска, 2015
Замаглување на
стратешката важност
А
дипломиран сообраќаен инженер
ко јавниот превоз со стари
автобуси имаше вкус на
маштеница оној со подновен
возен парк може највеќе да
наликува на павлака.
Простото подигнување на
еволутивниот лимес „на кат“
повеќе ја бетонира отколку разјадува
окаменетата матрица па овој превоз ги губи
шансите за премин од тенката „млечна“ во
висококалоричната „месна“ група. Едноставно,
фрикцијата на услугата со реалните потреби
игра пресинг контра ефективноста и
ефикасноста, правејќи од стратешката насока
што повеќе автомобилски возачи во јавниот
превоз, анегдотска епизода наместо акциски
46 ПОРТА 24 ноември 2017
стожер. олицетворенија на бесмртниот бог Марс, туку способност да го издвои стратешки
Љубоморна посесивност јавниот превозник „градски татковци“ - мудреци кои цивилизираат неопходното од естетското и популистичкото.
покажа и кон персоналот на Градот Скопје наместо да освојуваат. Цареви Хадријани, Децениското инвазивно бавење со скопската
кому не му беше овозможено, преку поповолна наместо цареви Трајани. Токму затоа, на сообраќајна инфраструктура како да беше
достапност барем до службени билети, да даде дланката на секој град јавниот градски превоз обид од неа и од нејзиниот сообраќај да се
свој полн придонес кон погорната насока. може да заплови по две линии: едната, по која извлече најголемата жртва – масовно
Бесплатниот и неограничен паркинг е само ќе остане самодоволно крут, затворајќи го прилагодување. Потрошувачката власт стана
втората страна на политичко-управната постојано и постојано кругот на инерциските расипничка тогаш кога реши да ги игнорира
„искреност“ која требаше да креира и води сили и другата, по која ќе прерасне во сервис стратешките инфраструктурни насоки и
развојна политика. Ќе остане вечна тајна како кој ослушнува, се повива и суштински еволуира. градежниот полет наместо и кон експресните
се случи од популаризациските мерки насочени Првиот удобно опстојува прикачен на јаслите магистрали (булевар „Крушевска Република“,
кон идната академска и сегашната на Градот, не кршејќи глава околу „ситници“ од булевар „Македонија“ алиас Јужен булевар)
пензионерска популација, низ процес на типот квалитет на приградскиот превоз или целиот да го втурне кон второкласната улична
неразумна и неприродна сегрегација, Градот да транспортна покриеност на егзистенцијално- мрежа. Поимот второкласна овде не задира во
ги изостави студентите на приватните критичните урбани функции (Клиничкиот центар нормативната категоризација туку прави
факултети!?! на пример). Вториот пак не толерира т.н. функционална дистинкција на коридори
Јавниот градски превоз никогаш не бил „приватници“ четврт век да функционираат наменети за локално, меѓузонско сообраќање и
сурова грутка од хаотични тежи и противтежи. според најсебични економски узуси и со оние кои транзитниот градски сообраќај можат
Напротив, отсекогаш имал своја макар и навредлив квалитет, пред да се обиде да ги да го издвојат од сегашните и идни заглавени
втера во лабава и сè уште бесполезна крстосници и без слични запирања да го
организациско-функционална матрица која пропуштат на поголеми градски растојанија.
трпи предолги породилни болки. И секако нема Делува можеби нејасно, но ако на вашето
да дозволи „развојната компонента“ во најмило, кое своите први чекори ги прави во
неговите официјални планови за работа да се Автокоманда, сте решиле да му обезбедите
сведе на просто набројување на субвенциските претпладневна нега во Карпош, тогаш ќе знаете
„порции“ од Градот за истите непроменети за што овде станува збор.
услуги. Шокот кој Вашиот автор го доживеа соочен
Простачката грижа за жителите на градот со лаконската ароганција на бившиот секторски
Скопје немаше проблем ниту да го одмолчи министер, булеварот „Крушевска Република“
базична форма, како граничник кон тоталната конечното трамвајско адактирање. Со оглед на едноставно „да се избрише од ГУП-от“ во
произволност. Но тоа не е доволно. Особено не важноста и долготрајноста на тоа прашање отсуство на здраворазумска или каква било
во современиот свет на општествена и како и брановите кои повторно ги подигна и друга логика која човекот, според Дарвин, го
социјална коректност и одговорност. средствата кои ги извлече наместо тишина двои од мајмуните, сè уште ги влече своите
Нормално, таму каде на тоа се внимава и за кое моравме да добиеме подготвен одговор. траги. Леснотијата и несериозноста на
се полага сметка. Тоа „таму“ не трпи „Закрпата“ од електрични автобуси, најавени во пристапот кон најкрупните сообраќајно-
градоначалници-воини, како проектни бројка на која и далеку побогатите и
поорганизирани градови не се
осмелуваат, носи многу повеќе Бул. Крушевска Република
„украински“ популизам отколку што
Хадријан зрачи добра намера.
Тупаницата со која може
ефикасно да се замавне кон
локалната автомобилска
експанзија треба да содржи
широк и шаренолик избор на
услуги надвор од предолгата
автобуска клаустрофобија, а
натстрешниците и
дигиталните информативни
табли можат да бидат само
украси на современиот системски
бон-тон.
ИНФРАСТРУКТУРЕН ОДЕК
Умешноста на прилагодувањето
претставува способност да се
прифати она што на глас
се извикува. За среќа,
постои и нешто што
наликува на
внатрешен компас
кој има
ПОРТА
експериментирање (последните предизборни
кампањи не најавуваа отклон од таа девијација
– се истакнуваа аутистични проекти кои како
да се цел самите на себе, а не алатка на
сеопфатна стратегија која, според
изостанокот, како да не постои; се најавуваа
локал-општински политики кои се во тежок
судир со современите урбани сообраќајни
трендови). Митохондрирањето во своите
административни граници без поширока
просторно-планска поддршка го принудува на
ослушнување на сопствените одеци во ера во
која локалната грижа е незамислива без
стратешко-планско делување кон припаѓачкиот
регион. А капиларното пропуштање на
влијанијата на државните и партиските органи
Керамидница му ја рони ранливата функционалност
- алтернативен коридор зацврстувајќи го во простата бихроматска
(автомобил-автобус) констелација.
инфраструктурни визии, кои никој претходно не „алката која недостасува“ на лонгитудиналата Хендикепот кој го профилира овој град е
се осмели да ги доведе во прашање, а камоли булевар „Илинден“ – булевар „Гоце Делчев“ – повеќеслоен, но токму заради неможноста
негира, претставува еден од еталоните за булевар „АСНОМ“. Над утврдената потреба, егзактно да се согледаат расположливите
мерење на дефектната институционална грижа планското решение и студиската оправданост резерви стратешките проекти не смее лаконски
за овој град и неговите жители. која остана забункерирана во некоја фиока во да се „дриблаат“ заменувајќи се со леснотијата
Наместо решенија кои доаѓаат од зад Општината Гази Баба стои по сè изгледа некоја на градежните зафати. Скопје штедро ја троши
хоризонтот градската власт се одлучи за невидлива, толерирана сила. предноста на својата трендовска заостанатост
проектни екстракти кои дофрлаат само до Исклучивата дихотомија помеѓу стратешкото упорно инсистирајќи да ги направи истите
следниот агол. Стратешката димензија не и секојдневното во полза на второто нема грешки на напредните градови. Нерезонските
кохабитира со ваквиот манир на задоволување здраворазумски основ ниту може да има проектни излети од типот Social Car го градат
со неопходниот минимум, лимитиран на оние стручна поддршка во услови кога во овој сумарумот на таквиот трошок, докажувајќи дека
20-30 години проектен дострел (па и тие градски „гранап“ немате поим со колку „стока“ жабата нема да биде поткована само затоа што
можат да се доведат во прашање во располагате, колку во иднина ќе ви биде го здогледала коњот во дворот на ковачот
невозможни статистички и непредвидливи „доставена“, каде таа ќе се насели, што ќе вози, (наместо да се сврти кон разработка на модел
градежни услови). Последичните креации во какви навики ќе има и колку ќе патува. Оние 90 кој поприродно ќе налегне на локалниот
форма на три па дури и четиринивојски и кусур илјади студиски проценети возила менталитет и навики на Градот, трошејќи
крстосници за некои хронично невралгични кои во 2009-та секое утро се појавуваа на ресурси, се „залепи“ за изворниот, неспоив со
јазли (Судска палата), во изнегуваната тарапана приодите на градот, изгледа, не алармираа природата на локалните патувања, игнорирајќи
аминувани дури и од страна на академски доволно гласно. По цели 8 години тој аларм, ги струковните предупредувања и сугестии).
авторитети, се надевам ќе останат таму каде изгледа, уште потивко се слуша. Човечкото око и уво се лажливи. Најчесто го
што се и породени – на хартија! Политиката која го овозможи системскиот ценат она што добро се одвива, а не што тоа
Општата маѓепсаност со инфраструктурни инстинкт секоја набабрена институција навистина значи. И тоа е погрешно, бидејќи она
проширувања не го претвора денот во ноќ. крваво да се бори за правото на своите што се одвива е само процес кој треба да
Вистина е дека откривањето на кружните текови вработени на бесплатно и неограничено доведе до одржлив резултат. Заводливоста на
делуваше убиствено врз некои здодевни паркирање, а секој „покрупен“ инвеститор огледалцето кое ни вели дека сме најубави и
автомобилски колони. Но исто така е вистина телефонски да нарачува прилагодување на најумни е искривена до мерка до која не
дека секој нареден метар додадена улична урбанистичко-градежната регулатива според можеме на правнуците да им оставиме полезен
ширина претставува нова покана за сопствената финансиска алчност, поседува производ. Ставањето на проектите во
автомобилскиот сообраќај и при одредени органска инфекција која тешко може поинаку офанзивна зона, а јавноста и стратегиите во
коридорски корелации – на пример улицата да се манифестира. зона на изолација колективниот механизам го
„Теодосиј Гологанов“ како сервисна на слабее веќе во изохроната на синовите.
неизградениот експресен булевар „Македонија“ НА КРСТОСНИЦАТА... Нагласената метрика помеѓу скопскиот
– врши замаглување на стратешката важност и Бродејќи низ океанската магловитост сообраќај и еколошките ефекти кои ги
неопходност на повисокиот. морнарот прво го насетува, наслушнува, па дури произведува, која со години есенцира во
Од друга страна пак, некои метафизички потоа го здогледува копното на својата конечна статистики и декларации, не укажува на нешто
градски загуби доаѓаат до израз тогаш кога, со дестинација. Денешниот скопски сообраќај друго (упорното мерење на загадувањето и
тивка дозвола на локалната самоуправа, овие десетина години на сличен начин се шупливата еколошка декларативност не се
приватниот интерес ќе се наложи над јавниот. појавуваше низ скопскиот смог. Само што „овновите“ со кои може да се пробие бедемот
Користољубието на поединецот издигнат над наместо крици од галеби во оваа котлина на градската сообраќајна политика, во која
системските законитости и ограничувања не одекнува несмалено октанско дрндање. моторните возила се чувствуваат како
дозволува инфраструктурно деблокирање на Односот кон него наликува на децениско преслечени и нахранети бебиња).
локалитетот Ќерамидница со изградба на негување на ексклузивна енклава погодна за Градежниот дискурс може на сила да
ПОРТА
eнтериер ФИЗИЧКИОТ ПРОСТОР И ЛИДЕРИТЕ
Еколошки систем
Бизнис-лидерите на
брзорастечките компании
можат многу да добијат
доколку знаењата од
биoлогија ги користат во
секојдневните бизнис-
одлуки. Ако имате за цел
да бидете успешна
компанија, денес
однесувањата сè повеќе
се како комплексен
прилагодлив систем
пронајден во природата и
сè помалку како
организации со Венцо ГЕОРГИЕВСКИ економијата е природна наука. Во мојата
глава почнаа да се рушат многу ѕидови, како
П
хиерархија со милитарна ред 30-тина години на
предавањата на
и погледите кон современиот бизнис. Ми
требаше многу време да се соземам од
команда и структури за Eкономскиот факултет во шлаканицата.
Скопје нас, студентите кои
контрола, како што почнавме со слушање на
Во меѓувреме ширум светот поминав
многубројни семинари и тренинзи како
раководеле директорите првата програма за
менаџмент во Македонија ни
модерните компании да се адаптираат на
новонастанатите бизнис-услови кои од 2008
од минатато. беше залепена како шлакaница идејата дека наваму драматично се променија, но
ПОРТА
детал е константа која е непроменлива, тоа е
физичкиот простор или нивните канцеларии.
Поголемиот дел од лидерите работат во
традиционални, приватни канцеларии.
Според Steelcase global report 58 проценти
од менаџерите работат во приватни
канцеларии наспроти 23 проценти кои
работат во океански простор. Иако и не е
толку изненадувачко, прашањето е дали
лидерите се свесни дека нивното работно
место односно физичкото опкружување
може да биде катализатор на промените кои
тие сакаат да ги имплементираат. Односно
дали разбираат дека работното место кое не
ги респектира новите технологии не им
дозволува на луѓето лесно да ги користат
нив. Доколку пак не ги користат, како новите
знаења брзо ќе стигнат до нив? Од тоа пак
зависи како ќе се развие екосистемот
наречен компанија.
Многу лидери веруваат дека
традиционалните приватни канцеларии се
основни за нив за да ја работат својата
работа. Тие треба да работат со доверливи
документи и информации. „Мојата
канцеларија е место каде што луѓето доаѓаат
и работиме заедно“ е најчестиот изговор на
топ-лидерите. „Има политика на отворена
врата, така што луѓето секогаш знаат каде
може да ме најдат и каде јас можам да
најдам други лидери“.
Додека лидерите се групираат во
канцеларии со административни асистенти,
се оддалечуваат од изворот на
информацијата и од тоа што всушност се
случува во нивните компании. Вработените
се грижат за прекинување на зафатените
извршители и се чувствуваат некомфорно, поблиску до своите вработени. Знаат дека не организацијата.
дури и недобредојдено во овие канцеларии. можат да си дозволат да бидат исклучени од Во минатото, канцелариите на лидерите се
Сепак лидерите се трудат да бидат сè вработените кои се пулсот на гледаа како статус и постигнување во
ПОРТА
Д О Х А 29.12 - 3.1
авионски аранжман
од 599 €
ИСТАНБУЛ НОВА ГОДИНА
Авион / 3 дена / 2 ноќевања
30.12 – 1.1.2018
299 €
+389 2 32 32 234
С
м-р Андреј АНДРЕЕВ, дипл. град. инж. проектирањето на објектите.
Сè уште и ден денес,
è почесто сретнувам
топлинските мостови кај нас,
избезумени луѓе поради
најчесто се комплетно
мувлата што им се појавува
занемарена проблематика. Не
во домот. Други, мака мачат
ретко топлинските мостови
да го загреат просторот,
воопшто не се пресметуваат,
иако греењето им е
туку загубите на енергија низ
„одвртено до максимум“,
нив се усвојуваат како 30 % од
трети пак имаат кондензација на прозорците
вкупните загуби во објектот.
или ѕидовите. Ама речиси сите се
Но, дали е тоа толку
незадоволни од висината на трошоците за
едноставно?
загревање.
тешко се загревате и кога сметките се Кај објект, кај кој изолираноста на
високи, не се случува ништо ново и обвивката е многу ниска (пример со Uwall >
ШТО СЕ СЛУЧУВА?
спектакуларно. Случувањата биле при 0,5 W/(m2K) и Uwindow > 3 W/(m2K),
Кога мувлата и влагата се појавуваат, кога
изградбата, а многу често уште при топлинските мостови како процент од
54 ПОРТА 24 ноември 2017
т разлика внатре/надвор може да достигне и
преку 40 оС, додека во летните периоди
ретко надминува 13 оС. Геометриските
топлински мостови најчесто се места со
намалена топлинска изолација, додека
конструктивните топлински мостови по
правило се целосно неизолирани места. И
кај едните и кај другите, резултат се ниски
температури од внатрешната страна на
елементите.
Секој познавач на термодинамиката, со
низа од неколку калкулации, а во зависност
вкупните загуби на енергија, се занемарливи од надворешната и внатрешната
и не влијаат во голема мерка. Но, што се температура, како и од
случува кога се работи за добро изолиран топлинскиот коефициент на
објект, со на пример Uwall = 0,25 W/(m2K) и материјалите, може брзо и лесно
со добри прозорци со Uwindow = 0,85 да пресмета колкава ќе биде
W/(m2K)? Дали и тогаш загубите низ температурата на тие елементи
топлинските мостови се само 30 % од од внатрешната страна. Оние
вкупниот проток на енергија низ обвивката? кои не ја владеат
И доколку, ете како за чудо, некој пресметал термодинамиката, тоа може да
колкави се топлинските загуби низ го направат со некој од многуте
топлинските мостови, дали пресметал достапни софтверски пакети.
колкава ќе биде температурата на ѕидните Последен можен начин е да се
површини, од внатрешната страна? За да измери температурата на тие
дојдеме до одговори на овие дилеми, а со површини со помош на
тоа да видиме дали можеме да им помогнеме термометар. Но тогаш веќе е
на сите оние кои имаат мака со мувлата и многу доцна за да се преземат
влагата, со удобноста, но и со големите мерки, а тие да не чинат енормно
трошоци за греење, најважно е да го често и разни столбови и ѕидови кои заради скапо. Како и да е, по кој метод и да
разбереме механизмот на топлинските потребите од стабилност на конструкцијата работите, изненадувачки е дека во зимскиот
мостови. Круцијално е да го запознаеме не смеат да се прекинат). период температурите на внатрешните
„непријателот“ за да можеме успешно да го Сега кога малку подобро го запознавме површини, онаму каде што се појавуваат
совладаме. „непријателот“, може да разбереме дека по топлинските мостови, паѓаат и под 13 оС. Во
ваквите мостови, топлината непречено некои поекстремни случаи температурата на
ШТО СЕ ТОА ТОПЛИНСКИ МОСТОВИ? патува. И тоа колку е поголема ѕидот од внатрешната страна може да се
Го знаете ли она чувство кога околу температурната разлика помеѓу внатре и симне и до неверојатни 3 оС. Сега замислете
прозорците дува, а тие се нови и убави? Сте надвор, толку сообраќајот низ овие мостови го вашиот дом или работен простор и
го почувствувале ли подот колку е студен во е погуст и се одвива со поголеми брзини. обидете се да се сетите колку агли има на
близина на балконите? Дали некогаш Ви се Колку мостовите се пошироки, толку и фасадата, колку стреи, колку прозорци и
случило прозорците или ѕидовите да протокот низ нив е поголем, идентично како колку балкони имате. Сите тие претставуваат
кондензираат вода, дури и да се прашате и кај сообраќајните мостови. Негативните линиски топлински мостови низ кои течат
дали можеби протекуваат? Сте се соочиле ефекти од топлинските мостови се далеку вашите пари, низ кои се губи вашето здравје
ли со неверојатно ладни места на ѕидовите, поголеми во ладните отколку во топлите и сите тие се места каде постои опасност од
иако убаво греете? Имате ли мувла или влага периоди, бидејќи во зима температурната појава на мувла или влага. А зачудувачки е
по аглите? За сите овие појави, главен
„виновник“ се токму топлинските мостови.
Топлинските мостови се „слаби места“ во
топлинската изолација на објектот, каде
поради разни причини таа го менува
правецот, се намалува, се прекинува,
воопшто ја нема или има премин од еден во
друг тип материјал. Причините кои
доведуваат до топлински мостови се:
геометриски места каде изолацијата го
менува својот правец, состав или дебелина
(агли, слемиња, стреи, греди и столбови,
монтажа на прозорците во ѕидовите и
слично) или конструктивни места каде
конструктивни елементи од објектот ја
пробиваат изолацијата (најчест случај се
балконските конзолни плочи и греди, но
ПОРТА
дека со децении ваквите појави се
занемаруваат.
Тука и сега е вистинско место и точно
време да разбиеме уште една голема
заблуда која гласи: „просториите под земја
не треба да се изолираат бидејќи земјата е
најдобар изолатор“. Ако знаеме дека за
нашите климатски услови, температурата на
земјата на длабочини до 10 метри варира од
9 оС до 12 оС, ќе заклучиме дека загубите кон
земјата се незанемарливи. Посебно ако веќе
сте успеале да постигнете добра
изолираност и ако сте ги елиминирале или
до максимум сте ги намалиле топлинските
мостови кон воздухот.
Сега кога го разбравме механизмот на
топлинските мостови, кога го запознавме
„непријателот“ на нашиот џеб и на нашето
здравје, се наоѓаме на половина пат од
победата над него. Победата над Важно е уште при проектирањето, со
топлинските мостови е единствен разни архитектонски и конструктивни мерки,
начин до навистина долгите линиски топлински мостови да се
удобен и сведат на што
енергетски пократки или
ефикасен објект и дури и на т.н.
само тогаш има смисла
инвестицијата во добра
изолација и квалитетни видот
прозорци. на проблемот.
Досегашното мое искуство со
КАКО ДА СЕ ПОБЕДАТ ТОПЛИНСКИТЕ работењето во оваа проблематика,
МОСТОВИ? покажало дека решавањето на
Само со добро планирање, со употреба на топлинските мостови е толку
вистински материјали и со прецизно поевтино и поедноставно, колку
изведени детали, може да извојуваме што порано ќе се пристапи. Уште
победа. При решавањето на топлинските од самата идеа да се изгради
мостови, пристапот е различен и зависи од некаков објект.
точкасти топлински мостови. Со тоа е
направен најголемиот и најевтин чекор до
надминувањето на проблемот. Но тоа не
секогаш е можно, поради конструктивни
причини, но и поради естетски барања од
инвеститорите.
Следниот чекор е решавање на деталите за
оние линиски топлински мостови, кои и
покрај големата желба да ги отстраниме,
сепак останале да пркосат. Праксата ми
покажува дека не постои топлински мост кој
не може да се „сруши“. Решавањето на
геометриските топлински мостови, како што
се аглите на фасадните ѕидови или
бетонските греди и столбови, е за нијанса
поедноставен проблем отколку проблемите
кај конструктивните топлински мостови. Со
употреба на „мали мајстории“ и изолациони
материјали со енормно високи изолациони
својства (и до 15 пати повисоки од
стандардните изолации), во моето
секојдневно работење ги санираме,
превенираме или елиминираме ваквите
проблеми.
Но што да се прави со конструктивните
56 ПОРТА 24 ноември 2017
топлински мостови, како што се балконите и и поставувањето на стаклото со т.н. пакни располагаме со знаење, материјали,
разни настрешници или стреи? Навидум или подметки, повеќе од сигурно е дека се елементи и методологии кои овие проблеми
ваквите топлински мостови се нерешливи, оставаат големи топлински мостови и ги надминуваат во целост.
бидејќи секаков прекин на конструкцијата ја парите за квалитетни прозорци се Ете, сега сме само на чекор од победа над
загрозува стабилноста. Сепак, за секој бесполезно потрошени. Иако на прв поглед топлинските мостови. Останува само
технички проблем, секојдневно изнаоѓаме и овие проблеми изгледаат ненадминливи, навремено да им објавите „војна“.
техничко решение. Постојат елементи кои се
вградуваат во бетонот или челикот, кои во
целост ја преземаат конструктивната носечка
улога, а притоа се изработени од материјали
кои имаат висока моќ на топлинска
изолација. Со тоа, што би рекол нашиот
народ, „и волкот е сит и овците се на број“.
И на крај, посебно внимание посветуваме
на прозорците. Сите мерења кои ги правиме
при дијагностицирањето, покажуваат дека
сериозни топлински мостови доаѓаат токму
од прозорците и тоа од две причини.
Првата е од монтажата на прозорците во
ѕидот, а втората е од изработката на
стаклото. И за едното и за другото,
неопходно е да се постигне потребната
топлоизолираност, но и
воздухонепропустливост. А со монтажата на
прозорецот во „тврдиот дел“ од ѕидот, со
т.н. пур-пена околу прозорецот, со метални
дистанцери меѓу стаклата од стаклопакетот
ПОРТА
екологија ОДРЖЛИВИ РЕШЕНИЈА ЗА ПОКВАЛИТЕТЕН ЖИВОТ ВО ГРАДОВИТЕ
Гетеборг
Со ретроградни политики
- заробени во сопствениот двор
Неодамнешните мерки на нашите власти за ублажување на загадувањето (иако во
основа препораки) мора да нè освестат дека секој поединец не смее да избега од
сопствената одговорност
вреди да се посочи дека дизел-возилата се
Г
Даниела МЛАДЕНОВСКА алудираме на некаков антипод, на
спротивставеност на нештата, сепак од сериозен емитер на ПМ честички, а особено е
реењето на домаќинствата и приложеното може да се заклучи дека во некои важен фактот дека емисијата на овие честички
сообраќајот, кај нас веќе се аспекти и Балканот има прифатено многу добри кај стандардот евро 3 (2000) е дури 10 пати
идентификувани како практики. Можеби е веќе крајно време и ние да повисока отколку кај евро 5 (2009), додека ПМ
најглавните причинители за фатиме приклучок. Неодамнешните мерки на честичките кај евро 4 (2005) се 5 пати повисоки
алармантното загадување на нашите власти за ублажување на загадувањето отколку кај евро 5. Речиси сите големи градови
воздухот во зимските месеци. (иако во основа препораки) мора да нè освестат имаат забранети зони за дизел-возилата, со
Секако, тука се и нашите дека секој поединец не смее да избега од амбиција во иднина целосно да се забранат
депонии кои го дополнуваат доживувањето. сопствената одговорност. Како што некој од дизел-возилата. Во изминатиов период ние не
Особено лоша е состојбата во Скопје, каде активистите за почиста животна средина знаевме или не сакавме да ги препознаеме и
граѓаните сосема оправдано бараат нови и неодамна објави на социјалните мрежи: „ние имплементираме примерите на добра
одржливи решенија за почист воздух, а со тоа и сите би сакале да бидеме Холанѓани (во смисла практика. Напротив со ретроградни политики
поквалитетен живот. За жал, многу пати сме на чиста животна средина и квалитет на живот), останавме заробени во сопствениот двор. Ако
констатирале дека развиениот свет е далеку но ако може тоа да се случи без никаков личен студиите недвосмислено покажуваат дека
пред нас не само во однос на применетите придонес“. Оттука, како автор на овие редови не греењето кај домаќинствата и сообраќајот се
технолошки концепти и решенија туку и според можам да останам рамнодушна на негативните најголемите загадувачи на Скопје, тогаш
свеста и совеста во однос на прашањата од коментари и бранот негодувања на пошироката чекорите што треба да се преземат се повеќе
областа на урбаното планирање и развој. јавност во врска со покачувањето на акцизата за од јасни, и што е уште поважно одамна
Мотивирани токму од актуелните состојби во дизелот. Без намера да бидам нечиј прифатени и применувани во светот.
нашето секојдневие, во продолжение Ви гласноговорник сакам да запрашам: „зарем не
презентираме неколку примери на организирани се чувствувате одговорни пред фактот што СИСТЕМ ЗА ТОПЛИФИКАЦИЈА ВО ГЕТЕБОРГ,
градови (некои дури и во нашето соседство) кои неодамна го објави СЗО дека во Македонија ШВЕДСКА
се грижат за животната средина. Иако често ги годишно умираат 540 деца како последица од Преминот на Шведска од нафта и други
користиме Скандинавија и Балканот кога загадениот воздух?“ Само за илустрација, фосилни горива кон целосно свртување на
енергија). Во
некои случаи,
попустот
достигнува и до
50 %. Ова пак, од
животната своја страна им
средина. Дистрибутивниот топлификациски овозможува на компаниите да ја продаваат
систем има должина од 1.300 километри, топлинската енергија по пониски цени и да
обединува пет општини, а како топлински извори бидат конкурентни во однос на другите
се користат четири когенеративни постројки енергенти и технологии на греење.
(CHP), четири постројки за спалување на отпад и Друг, исто така поттикнувачки момент се
повеќе од 50 котли за покривање на врвното измените во законската регулатива. Уште од 1979
оптоварување. Вкупно генерираната топлинска година, бил имплементиран нов акт за
енергија на годишно ниво е околу 8.300.000 MWh. снабдувањето со топлинска енергија, со кој
година се изградил првиот топлификациски
Овде треба да се истакне дека когенеративните стартувал сериозен процес на планирање на
систем во светот кој како топлински извор за 800
постројки користат исклучиво природен гас или снабдувањето со топлинска енергија во
домаќинства во местото, ја користи енергијата
пак биогориво базирано на биогас или биомаса општините. Овој акт им овозможил на
од морето. Овој концепт до денес е реплициран
од слама и дрвен отпад. општините да ги испланираат зоните за
на повеќе локации ширум Европа. Се разбира, во
Уште во 80-тите години на минатиот век, греење на топлификациски систем и да им
основа системот се базира на концептот на
Федералната влада на Данска има воведено наложат на домаќинствата задолжително да
топлинска пумпа за која топлински извор може
даночни повластувања за горивото за се приклучат на топлификациската мрежа. На
да биде и вода од езеро или река како и почвата.
постројките за производство на електрична тој начин, освен придонесот за животната
Интересен пристап кон чистата енергетска
енергија. Тие плаќаат пониски даноци за гориво средина, 100 % искористеност на капацитетот на
транзиција кој е применлив за помал топлински
доколку работат во комбиниран циклус топлификацискиот систем овозможила и
конзум, односно за помали места.
(производство на електрична и топлинска намалување на трошоците за корисниците.
КОПЕНХАГЕН – НАЈСТАР, НАЈГОЛЕМ И
НАЈУСПЕШЕН СИСТЕМ ЗА ТОПЛИФИКАЦИЈА Метробус во Истанбул
Топлификацискиот систем на Копенхаген,
покрај тоа што е еден од најголемите и
најстарите, тој истовремено е и еден од
најефикасните во светски рамки. Овој систем
обезбедува чиста, доверлива и достапна енергија
за греење за над 97 % од жителите на градот.
Овој иновативен систем ја зафаќа отпадната
топлина која се генерира при производството на
електрична енергија и на тој начин придонесува
за намалување на емисиите на стакленички
гасови во Копенхаген за 665.000 тони (CO2eq).
Попрецизно кажано, топлификацискиот систем
на Копенхаген ја користи отпадната топлина од
постројки за спалување на отпад, односно
комбинирани постројки за производство на
електрична и топлинска енергија (CHP –
Combined Heat and Power Plant). Процесот е
истовремено енергетски ефикасен и ја заштитува
ПОРТА
www.fabrikakarpos.com.mk
ПОРТА
ПОРТА
најчудни градби НОВ ОБЈЕКТ ОД СТУДИОТО НА ЛЕГЕНДАРНАТА ЗАХА ХАДИД
А
Драган РИСТОВ
рхитектите од студиото на
славната Заха Хадид
објавија нов визуелен
концепт за конструкција на
185 метри висок облакодер
во Мелбурн, Австралија кој
ќе биде направен од четири
делови, сместени еден во друг, со бела фасада.
Дизајнот на објектот беше објавен уште во 2015
година од студиото на Хадид во Лондон. Тој ќе
се гради на локација на улицата „Колинс“, во
срцето на бизнис-дистриктот во Мелбурн.
Предвидено е објектот да биде завршен во
2023 година, а со него ќе стопанисува
„Мандарин ориентал хотел груп“.
Она што го прави објектот посебен е
конструкцијата, имајќи предвид дека четирите
делови се еден во друг и имаат облик на вазна.
Поради тоа проектот веќе е познат како
хотелот „Вазна“ што се нуди и како маркетинг-
трик за привлекување туристи и клиентела.
Освен вазноликиот облик, екстериерот
односно фасадата има исто така уникатна
форма, поточно мрежеста обвивка која е
комбинирана со стакло.
- Хотелот содржи историски аспекти со
некои традиционални солуции па
воспоставува деликатна, односно нежна
форма на структура која е важечка само за
Т
ехнологијата влезе речиси во сите сфери на нашиот токму од овој принцип: максимално користење на технологијата
живот, а нејзиното влијание е видливо и во културата и за да своето позиционирање на светската музејска мапа го
во уметноста. Најновите технолошки откритија, кои се направат што повпечатливо и поинтересно за публиката и
појавуваат на неделно ниво, полека, но сигурно се јавноста.
спроведуваат на нашите работни места, во приватните Од Сингапур до Валенсија, информативно овие се тие музеи
животи и останатите сфери, а доминантен императив станува кои провоцираат со своите концепти.
MUSE, ИТАЛИЈА
Овој за нас најблизок музеј се наоѓа во Италија, односно во градот
Тренто. Целото име му е Museo delle Scienze, и е посветен на
истражување на односот меѓу човекот и природата, за што секако
придонесува и уникатната архитектура на објектот.
Имено, славниот италијански архитект Renzo Piano, направил
големи стаклени ѕидови наместо обични ѕидови, преку кои пробива
природното светло. Посетителите можат да научат сè за тековните
предизвици на човештвото, да научат сè за геномот и да ја проучат
структурата на ДНК. Музејот за јавноста е отворен во 2013 година.
МУЗЕЈ
ARTSCIENCE,
СИНГАПУР
Отворен во 2011
година, ова беше
првиот музеј кој
директно ги
комбинира науката и
уметноста.
Архитектот Моше
Сафди е заслужен за
изгледот на зградата,
којашто изгледа како
луксузен лотос во цут.
Музејот се состои од
21 соба, од кои
секоја носи различни
содржини, па можете
да проверите како
големиот Леонардо
да Винчи го замислил
авионот или проверил
што ги поврзува
индивидуалните
предмети со
човечката еволуција.
24 ноември 2017 ПОРТА 67
CIUTAT DE LES ARTS I LES CIÈNCIES, ШПАНИЈА les Arts Reina Sofia (2005), El Pont de l'Assut de l'Or (2008), L'Àgora
Лоциран во Валенсија, овој музеј, односно културно- (2009 и Torres de València кој сè уште не е завршен.
архитектонски комплекс, чие име (Ciutat de les Arts i les Ciències) На првиот кат на музејот се наоѓа постојана поставка, која може
доволно зборува дека се работи за „градот на уметноста и да се погледне бесплатно, вториот кат е резервиран за
науката“, е уште едно спектакуларно здание на архитектот Santiago интерактивни изложби, додека третиот кат е посветен на
Calatrava во соработка со архитектот Félix Candela. Задачата на творештвата на некои од најдобрите шпански научници.
комплексот е подеднакво да ги едуцира луѓето од сите генерации
во науката, технологијата и уметноста.
Комплексот се состои од неколку објекти: L'Hemisfèric
(1998), El Museu de les Ciències Príncipe Felipe (2000),
L'Umbracle (2001), L'Oceanogràfic (2003), El Palau de