Oktomври 2016

ПОРТА
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
249
OKTOMВРИ 2016
Биенале за архитектура во Венеција, 2016:

Архитектура некаде на друго место
А РХ И Т Е К Т УР А Новиот „Витни“ е синтеза
Е КО ЛО Г И Ј А на најзначајните музеи во Њујорк
Уште еден градежен успех на „Гранит“
90 ДЕНАРИ
ПОРТА
градежништво
ɉɈɅɂȿɌɂɅȿɇɋɄɂɂɉɈɅɂɉɊɈɉɂɅȿɇɋɄɂ
ȼɈȾɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ȽȺɋɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ɋ.ɂɋɂɋɌȿɆɂ
.$ɇȺɅɂɁȺɐɂɋ.ɂɋɂɋɌȿɆɂ
ɂɇɈȼȺɌɂȼɇȺɌȿɏɇɈɅɈȽɂȳȺ
ɉɈɋɂɌȿɂɇɌȿɊɇȺɐɂɈɇȺɅɇɂɋɌȺɇȾȺɊȾɂ
Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA
4 ПОРТА 25 јули 2014
4
ПОРТА
БРОЈ 249 ПЕТОК 28.10.2016 ГОДИНА XII
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
Компанијата „Гранит“ беше ангажирана како терени, а од другата кон шумата, каде што Дејан БУЃЕВАЦ
еден од главните учесници во проектирање се наоѓаат и најатрактивните простори на
соработници:
и изведба на ново автопатско решение во центарот. На БИМАС 2016 главната награда Ангел СИТНОВСКИ
должина од 36,6 км, кое се наоѓа во Босна ја доби седиштето на Фудбалскиот сојуз Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
и Херцеговина, а е дел од автопатот што ја на Македонија. Тоа предизвика полемика Александра ШЕКУТКОВСКА
поврзува Бања Лука со Добој и европскиот во стручната јавност. Него го претставивме Насловна страница: Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)
коридор V-C. На делницата што ја изведуваше во јунскиот број на списанието. НОВО СЕДИШТЕ НА Горан МАРКОВСКИ
„Гранит“, на делот каде што таа минува низ „Порта 3“ директно од Биеналето за Даниела МЛАДЕНОВСКА
ФУДБАЛСКИОТ СОЈУЗ Драган РИСТОВ
засек во должина од еден километар, во архитектура во Венеција. Дали Биеналето е
текот на изведбата се утврди дека на овој замислено да биде манифестација доволна НА СЛОВЕНИЈА Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
Енис ХОЏА
дел трасата минува низ пасивно свлечиште, сама за себе, во која ќе бидат прикажани Ивана ГРУПЧЕ
па беше вклучена компанијата „Геинг“, за проблемите на современото општество на
санација на веќе оштетените и стабилизација интересен начин, или тоа стана со текот на ПОРТА
ГРАДЕЖНИШТВО
249
OKTOMВРИ 2016
Биенале за архитектура во Венеција, 2016:

Архитектура некаде на друго место
Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
Љупка ДУКОВСКА
од површински нестабилности на времето? Може ли архитектурата да се врати
АРХИТЕКТУРА
ЕКОЛОГИЈА
Новиот „Витни“ е синтеза
на најзначајните музеи во Њујорк Maрина ВЕРУШЕСКА
новоформираните косини долж засекот. Двете или повеќе да биде дел од настаните што во
Уште еден градежен успех на „Гранит“
Mишко РАЛЕВ
Ненад ТОНИЌ
компании успешно се справија со предизвикот. себе го имаат самиот тој збор. Архитектурата
Петар НИКОЛОВСКИ
Нема град во централно градско подрачје е едноставна работа, давање форма на Сашо КУЗМАНОВСКИ
без свој парк или барем некакво зелено местата каде што луѓето живеат, рече човекот Сузан ЛАМБЕРТ (Италија)
шеталиште. Но булевари со сообраќај и што оваа година ја доби најпрестижната Филип ФИЛИПОСКИ
со атрибути на парк-шеталиште се ретки, награда од таа област. Покажете ни ја таа
особено во големите градови. Париз со форма, тоа е она што му треба на Биеналето, графички уредник:
Елисејските полиња, Барселона ја има повеќе архитектура во величествениот Порта3
Ла Рамбла со свои особености. Колку за град, повеќевековен споменик токму на
фоторепортер:
споредба, ви нудиме три приказни различни таа област од човековото творештво – Порта3
во односот кон зелените булевари. Нашата Венеција. Архитектурата на Биеналето.
е за булеварот „Климент Охридски“. Новиот музеј „Витни“ е синтеза на лектор:
Уште едно четиво кое може да ве натера да најзначајните музеи во Њујорк. Новата 90 ДЕНАРИ
Костадинка СОЛЕВА
направите споредба. Станува збор за новото зграда дизајнирана од Renzo Piano,
седиште на Фудбалскиот сојуз на Словенија кое сместена меѓу High Line и реката Hudson, Издавачки совет:
е свртено кон природата. Основната водилка претставува исклучителен дом на ПРОЕКТНО БИРО Вања ДОНЧЕВА РАЈАТОСКА,
дипл.инж.арх. - претседател
на архитектурата и дизајнот на објектот импресивната колекција на модерната и „ARHITEKTURA KRUŠEC“ Александра ПЕТРОВСКА
е врската со околниот пејзаж - ридестото современата американска уметност. дипл.инж.арх.
подножје на Алпите. Зградата со „U“ основа, Доц. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ
од едната страна е свртена кон спортските ОД РЕДАКЦИЈАТА дипл.град.инж.
Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
дипл.шум.инж.
ГРАДЕЖНИШТВО 10
УШТЕ ЕДЕН ГРАДЕЖЕН УСПЕХ НА „ГРАНИТ“ Управител:
Љупчо АТАНАСОВСКИ,
дипл.инж.арх.
РЕГИОНИ 22
ОБЈЕКТ СО ХИБРИДНА НАМЕНА Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје
Ул. Васил Ѓоргов број 21,
влез 2, локал 7, 1000 Скопје
AРХИТЕКТУРА ОД ДРВО 28 Тел: 3109 311; 3151 311;
ДРВЕНА КУЛА ВО ЧИКАГО,
Факс: 3132 924
ВИСОКО МЕЃУ ОБЛАЦИТЕ 30 e-mail: porta3@porta3.com.mk
www.porta3.com.mk
AРХИТЕКТУРА 30 28 58 Печати:
АРХИТЕКТУРА НЕКАДЕ НА ДРУГО МЕСТО
Маркетинг:
ЕНТЕРИЕР 34
УНИВЕРЗАЛНИ МОДЕЛИ НЕ ПОСТОЈАТ biroproekt@biroproekt.com.mk
marketing@porta3.com.mk
Тел: 3243 790; 3243 797
СООБРАЌАЈ 38 Fax: 3243 796
ТРИ ПРИКАЗНИ ЗА ЗЕЛЕНИТЕ БУЛЕВАРИ Моб: 072 248 796
22 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 800 ден.
АРХИТЕКТУРА И АРТ 52 за физички лица: 700 ден.
НОВИОТ „ВИТНИ“ Е СИНТЕЗА НА жиро сметка: 300000001995035 во
52 Комерцијална банка АД Скопје
НАЈЗНАЧАЈНИТЕ МУЗЕИ ВО ЊУЈОРК ЕДБ: 4030004528485
РЕПОРТАЖА 58 Првиот број на списанието Порта3

излезе на 29.12.2004 година
БЕНИДОРМ ИЛУЗИЈА
Редакцијата на Порта3, не
ХОРТИКУЛТУРА 64 се согласува со сите ставови
објавени во списанието.
НАЈНЕОБИЧНИТЕ РАСТЕНИЈА НА ЗЕМЈАТА
64
инфо СОВЕТУВАЊЕ ЗА ВОДОСТОПАНСТВО И ХИДРОТЕХНИКА
Искуства и знаења значајни

за помладите кадри
проф. д-р Љупчо ПЕТКОВСКИ, Градежен
факултет во Скопје
дружението „Македонски комитет за
З големи брани“ (ЗМКГБ или MACOLD),

кое претставува еден од главните
стожери на хидротехниката во
Република Македонија, го организираше 11.
Советување за водостопанство и хидротехника,
на кое присуствуваа околу 120 учесници од
земјава и од странство. Во три работни сесии,
имаше успешни презентации и интересни
дискусии по рефератите. Сето тоа овозможи
размена на искуство и знаење, особено значајно начините како тие биле совладувани од страна карактер. Второ, во последните неколку години
за помладите кадри од водостопанската и на денешната генерација на инженерската инженерите се судираат со проблеми поврзани
хидротехничката фела, што претставува фела. Покрај теорискиот дел на Советувањето, со начинот на финансирање (од меѓународни
основна мисија на ваквите настани. успешно беше спроведен и практичниот дел. финансиски институции) и условувањата при
Темите опфатени со рефератите се Учесниците направија стручна посета на проектирањето и градбата (од странски
однесуваа на: Инженерската етика и хидројазелот Козјак. компании) на капитални хидротехнички објекти.
професионалност во ХТ, ВС и ХЕ планирање; Потребата од одржување на 11. Советување Овие проблеми придонесоа, практично, да се
Хидролошки, хидрографски и хидраулички за водостопанство и за хидротехника е заради стопира реализацијата на неколку
анализи; Оперативни правила за регулирање на исполнување три цели, кои во моментов го хидросистеми во Македонија, кои се
протекувања; Влијанието на хидросистемите врз привлекуваат вниманието на сите што се исклучително значајни за развојот на нашата
ЖС; Санацијата на брани; Оскултација на брани; инволвирани во овие области. Како прво, земја, како што се: Луково Поле, Бошков мост,
и Комунална хидротехника. денешната генерација водостопанственици и Чебрен и Галиште, Вардарска Долина и други.
Ова Советување беше неопходно за сите што хидротехничари ја имаат одговорноста да ја И трето, преструктурирањето на
се инволвирани во хидротехниката и одржат оваа вредна традиција, возобновена со водостопанството со формирањето на а.д.
водостопанството, како од научници до 10. Советување, и да не дозволат нејзино „Водостопанство на Македонија“ во ноември
практиканти, така и од проектанти до изведувачи повторно замирање. Ваквите советувања се 2015 година. Со централизацијата на
и оператори со изградените хидросистеми. незаменливи зашто обезбедуваат на едно место водостопанската дејност се очекува навремено
Организаторите сметаат дека Зборникот да се состане водостопанската фела и во детектирање на проблемите и преземање мерки
посветен на 11. Советување, во кој има 19 сериозни презентации и дискусии на сесиите, за нивно надминување, како и поефикасно
реферати, ќе претставува трајно наследство за но и во неформална порелаксирана остварување соодветни стратегии, програми и
идните генерации, пред сè да се запознаат со атмосфера, да ги идентификува и разреши активности за инвестициско вложување во
водостопанските и хидротехничките проблеми и проблемите од административен и од технички хидросистемите. n
ПОРТА
инфо
Последипломски студии Grand XYZ
Педагошки тим: Симон ХАРТМАН, Силвија Шалева има реализирано голем број проекти во големи внатрешни јавни простори.
Владимир ДЕСКОВ, Виолета БАКАЛЧЕВ Швајцарија, Германија, Кина, Франција, Доминантната улога на државата во
Мексико и САД. Нивни поважни дела се креирањето и водењето на просторите за
објектите: „Landskronhof“ и „Lichtstrasee 9“ во социјални и културни активности во бивша
акултетот за Архитектура и
Ф
Базел, „Labels 2“ во Берлин, „Ruta del Peregrino“ Југославија, произведе простори без остро
дизајн при Универзитетот
во близина на Гвадалахара, Мексико, „Baby дефинирана граница меѓу функционалните
Американ колеџ Скопје, и оваа
Dragon“ павилјонот во Jinhua Architecture Park, единици. Резултатот на оваа трансгресија од
учебна година ја продолжи
Кина. Учесник е на 13. Биенале за архитектура архитектонско во урбанистичко размислување,
практиката за вклучување во
во Венеција, додека на 14. Биенале за доведе до производство на простори со силно
наставата на познати европски архитекти. Во
архитектура во Венеција тој е ко-куратор на диференцирани функции кои не можат да
новата учебна 2016/2017 година на
Црногорскиот и на Грчкиот национален бидат меѓусебно целосно одвоени, и кои
Архитектонско Студио 1 во мастер студиите,
павилјон. можат да се доживеат како силно
гостин е архитект Симон Хартман, еден од
Покрај архитектурата, едукацијата е исто артикулирани композиции, проектирани како
партнерите во швајцарското студио ХХФ
така важна активност на Симон Хартман. Од целина.
архитекти. Во педагошкиот тим се и Владимир
2002 до 2007 година бил дел од педагошкиот Во периодот од 29 септември до 5 октомври
Десков и Виолета Бакалчев.
тим на ETH Studio Basel заедно со Jaques се одржа првата од планираните три
Архитект Симон Хартман добро го познава
Herzog, Pierre de Meuron, Roger Diener и Marcel работилници во семестарот во присуство на
нашиот локален контекст. Покрај учеството на
Meili. Во периодот 2008 - 2016 година, архитект Хартман. На работилницата
овогодишната Летна школа на УАКС, тој
повремено е вклучен во наставата на ХТА студентите анализираа иконични примери од
неколку години наназад е длабоко
Фрајбург, визитинг професор е на поновата историја со претходно наведените
инволвирани во Балканот и е запознаен со,
Универзитетот во Инсбрук, Австрија, и на карактеристики, што подоцна ќе ги води до
според него, еден од најинтересните периоди
Карлсруе институтот за технологија во изработка на проект за објект со комплексна
на архитектонска продукција: „Југословенскиот
Германија. просторна конфигурација во која е заматена
модернизам“.
Темата на која ќе работат студентите од 4-та границата помеѓу архитектонското и
Симон Хартман, како дел од ХХФ архитекти,
година е Grand XYZ и ќе се занимаваат со урбанистичкото размислување. n
28 октомври 2016 ПОРТА 7
ПОРТА
ПОРТА
градежништво НОВИ КИЛОМЕТРИ АВТОПАТ ВО БИХ
Уште еден градежен

успех на „Гранит“
На делницата што ја изведуваше „Гранит“, на делот каде што таа минува низ
засек во должина од еден километар, во текот на изведбата се утврди дека на
овој дел трасата минува низ пасивно свлечиште, па беше вклучена компанијата
„Геинг“, како проектант за санација на веќе оштетените и стабилизација од
површински нестабилности на новоформираните косини долж засекот
Петар ТРАЈАНОВСКИ, дипл.град.инж. коридор V-C, чија реализација ја доби и неговото свечено отворање беше на 11
Виктор МИТЕВСКИ, дипл.град.инж. заедничкиот настап на „Интеграл инженеринг“ септември 2016 година.
Виктор СТОИЧОВСКИ, дипл.град.инж. од Бања Лука и „Гранит“ од Скопје. Од На делницата што ја изведуваше „Гранит“,
Борис БОГОЕВСКИ, дипл.геот.инж. вкупната должина на делницата, „Гранит“ на делот каде што таа минува низ засек во
беше ангажиран на изведба на 14,6 километри должина од еден километар, почнувајќи од км
омпанијата „Гранит“ беше од автопатот со сите придружни објекти и 39+950 до км 41+000, во текот на изведбата се
К
ангажирана како еден од елементи на патот, чија вкупна вредност утврди дека на овој дел трасата минува низ
главните учесници во изнесува околу 72.000.000,00 €. Инвеститор е пасивно свлечиште, кое со градежните работи,
проектирање и изведба на Јавното претпријатие Аутопутеви на во комбинација со поплавите и обилните
ново автопатско решение Република Српска, а кредитор на проектот е врнежи од 2014 година, беше активирано и
во должина од 36,6 км, кое ЕБРД. Договорот помеѓу инвестоторот и токму оваа секција е предмет на овој текст.
се наоѓа во Босна и изведувачот е формиран на основа на FIDIC Договорот со инвеститорот беше, врз
Херцеговина, а е дел од автопатот што ја договорите по примерот на Yellow Book 1999, основа на Идејниот проект што го има
поврзува Бања Лука со Добој и европскиот Design and Build. Автопатот успешно се заврши изготвено ИГХ од Хрватска (за потребите на
10 ПОРТА 28 октомври 2016
габионски ѕид во висина од 15 метри со засекот на едната половина од делницата до
ИЗВЕДЕНИ ПОЗИЦИИ попречен наклон на косини од 2:1. длабочина од 16 метри и да ги оформи
Од изведените позиции како позначајни ќе ги Пред отпочнување на градежните работи, а косините и бермата, што беа предвидени
издвоиме следните со нивните количини: за потребите на изработка на Главниот според проектот.
проект, изведувачот спроведе дополнителни Сè до октомври 2013 година, косините ја
Ископ 870.000,00 м3 геомеханички истраги, со цел да ги провери и задржаа својата форма и делуваа стабилни,
Насип 2.117.000,00 м3 потврди геомеханичките карактеристики на но со почетокот на врнежите почнаа да се
Тампон 139.000 м3
Цементна стабилизација 254.000 м2 тлото, добиени во фазата на изготвување на манифестираат првите нестабилности кои беа
БНС и врзен слој на асфалт 613.000 м2 идејниот проект. Во делот на предметната површински и плитки, а по првите врнежи на
СМА 261.000 м2 секција, изведувачот изврши уште две снег тие се ширеа по целата должина на
Подвозници 780 м2 дополнителни длабнатини, со што вкупниот отворениот засек, и до крајот на годината
Мостови 6700 м2 број со претходно извршените изнесуваше стана евидентно дека не се работи за
Надвозници 4800 м2 шест длабнатини кои ги потврдија истите локализирани нестабилности и дека е
геомеханички карактеристики на материјалот, потребно посебно техничко решение за
тендерската документација), да се изготви па затоа и главниот проект само ги потврди санација на косините.
Проект за изведба и според него да се изведат главните елементи на засекот. Во тој момент изведувачот го вклучи „Геинг“
работите. За потребите на изготвување на Градежните работи во засекот започнаа во како проектант кој ќе понуди решение, но главно
Идејниот проект, ИГХ имаат извршено месец јули 2013 година, и кон крајот на се разгледува решение кое ќе понуди санација
геомеханички истраги врз чија основа ги имаат годината изведувачот стигна да го отвори на веќе оштетените и стабилизација >>
одредено главните елементи на патот и
фундирањето на објектите што се наоѓаат во
засекот. Врз основа на извршените истраги не
било воочено свлечиште, ниту пак биле
регистрирани индикации за негово постоење,
не било предвидено следење на теренот и не
се поставени инклинометри на оваа локација.
Елементите што се предвидени со идејниот
проект на предметната секција се следните:
• Широк ископ со максимална длабочина од
17 метри и попречен наклон на косини од
1:2 со берма од 4 метри ширина на висина
на секои 8 метри.
• Привремен широк ископ на градежната јама
за Cut and Cover тунелот со попречен
наклон на косини од 1:1 и берма од 4 метри
ширина на секои 8 метри (според идејниот
проект, тунелот се наоѓаше на локација каде
што ископот е со длабочина од 17 метри)
• Привремен широк ископ за изведба на
ПОРТА
од површински нестабилности на материјали се исклучително осетливи на изведба на потпорни конструкции. Од тие
новоформираните косини долж засекот. Со промена на влажност, па така со зголемување причини беа разработени решенија кои се
почетокот на следната година, изведувачот на нивната природна влажност тие бабрат, а применливи и физибилни за вакви услови, и со
почна со градежните работи и на другата со намалување на влажноста се собираат. кои долгорочно ќе се обезбеди
половина од засекот, но од април 2014 Циклусите на промена на влажноста кај овие функционалноста на автопатот.
започнуваат абнормални врнежи од дожд кои материјали создаваат пукнатини кои со текот На поголемиот дел од засекот, косините беа
предизвикуваа поплави на поширок регион во на времето се продлабочуваат и најчесто оштетени и лизгави, па предвиденото
Босна и Херцеговина, а кои продолжија и во доведуваат до прогресивен лом и појава на ублажување од наклон 1:2 на наклон од 1:2,75
текот на целата градежна сезона. Овие свлечишта. Имајќи го тоа предвид, а и со цел не беше доволно за целосно да се отстрани
обилни врнежи и покачувањето на нивото на да се санираат веќе појавените оштетувања на непогодниот материјал. Пред да се пристапи
подземните води, предизвикаа нови и ги косините, проектирани беа дополнителни кон ископот во ножицата на засекот, што беше
продлабочија старите нестабилности, исто мерки за стабилизација. Предвидените мерки потребен за поставување на габионскиот ѕид,
така беше манифестирано и подлабоко за стабилизација на засекот вклучуваат прво беше потребно да се отстрани
(подножично) лизгање на земјиштето поради изведба на флексибилни потпорни непогодниот материјал над ножицата со цел
што беше потребно повторно да се ревидира конструкции од габиони, армирано-бетонски да се дојде до здраво тло и да се избегне
техничкото решение за санација на косините, дисконтинуирани потпорни конструкции, проширување на нестабилностите како
и да се понуди решение за постигнување системи за површинско и длабинско резултат на губење на потпората во
глобална стабилност на теренот. одводнување на теренот како и мерки за подножјето. Со таа цел, првата фаза на
Има неколку фактори кои ја прават оваа спречување на ерозија на косините. санацијата беше ископот на непогодниот
делница специфична, а пред сè тоа се За време на процесот на проектирање материјал со помош на хидраулични багери,
геотехничките услови и геометријата на анализирани се повеќе конструкции за почнувајќи од круната на засекот движејќи се
косините, односно длабоките ископи кои стабилизација на косините. Притоа, кон ножицата. Ископот се извршуваше сè
треба да се изведат. Според нивелациското анализираните конструкции се проверени од додека не се стигне до здраво тло, а притоа
решение, овој дел од трасата треба да се аспект на гранична состојба на лом и формирајќи повеќе етажи со привремени
гради во ископ кој во најкритичните делови е гранична состојба на употребливост, а воедно стрмни косини, целта беше да се отстрани
со длабочина од околу 17 метри. Кога станува анализирана е и стабилноста на косините во непогодниот материјал, но што е можно
збор за геотехничките услови, може да се услови по изведба на предвидените помалку да се прошири засекот и да не се
каже дека геотехничкиот профил на теренот, конструкции. излезе надвор од појасот на експропријација.
генерално, е составен од средно до високо Генерален заклучок е дека трасата на По зафршувањето на фазата за
пластични глини со различна моќност под кои автопатот е водена во комплексни геотехнички отстранување на непогодниот материјал,
се регистрирани слоеви од лапор. Ваквите услови кои налагаат внимантелен избор и следеше ископот за поставување на

Финални количини на санација на косините
Ископ на метеријал за ублажување и отстранување на
непогоден материјал 50.000 м3
Засипување на косини до проектирана кота 92.000 м3
Габионски кошеви 3.800 елементи
Изведба на О160 Потпорна

конструкција Лепир и О160а Потпорна
конструкција Лепири 2
Потпорната конструкција Лепир служи за
стабилизација на тлото и постоечките
станбени објекти зад неа, на делот од засекот
од км 40+000,00 до км 40+140,00 на автопатот
Бања Лука-Добој, делница Прњавор-Добој,
правец Прњавор.
габионскиот ѕид и почетокот на монтажата на самониклото тло. Во подножјето, зад
Концептот на потпорната конструкција е
габионските кошеви кои беа со димензии од габионскиот ѕид се поставуваше дренажна
ѕид од шипови стабилизирани со геотехнички
3x1x1 и 2x1x1 м. После секој поставен ред на цевка која ја прифаќа водата што се
анкери (сидра). Самата конструкција се
кошеви, истите беа прицврстувани со крути филтрира низ исполната и потоа истата се
состои од 110 шипови со пресек ф 900 [mm]
рамки кои беа направени од арматурни спроведуваше до системот на подземна
кои се на осовинско растојание од 1,5 метар,
прачки, со цел кошевите да ја задржат својата дренажа на самиот автопат.
со различна должина од 8, 16, 18, 19 и 20
форма во фазата на исполна со кршен камен. По завршувањето на габионскиот ѕид и
метри, поделени во тринаесет кампади, преку
Кошевите беа полнети рачно, но и со помош исполната зад него, се продолжуваше со
кои се изведуваат наглавни греди. За
на градежна механизација. исполната на косините до својата смалување на деформациите на
Паралелно со подигнувањето на ѕидот во проектирана кота, после што следеше конструкцијата, предвидени се геотехнички
висина, се одвиваше и исполната со кршен поставување на гео-мрежата за заштита од преднапрегнати активни сидра и затезна
камен зад него. Ова се работеше со цел што ерозија и хумусирање на косините. греда која служи да ја осигура интеракцијата
поскоро да се затвори и потпре природното Повремено доаѓаше до измена на редоследот помеѓу нив и шиповите, поставени во 1 (еден)
тло зад габионскиот ѕид. Помеѓу на фазите зависно од теренските услови, а или 2 (два) реда во средишниот - видлив дел од
природното тло и исполната зад исто така и должината на секциите на кои се ѕидот. Преку отворениот, односно видливиот
габионскиот ѕид се поставуваше дренажен работеше своевремено се менуваше според дел од шиповите се нанесува торкрет бетон.
филтерски материјал кој спречуваше временските услови затоа што целата фаза на Површинското одводнување на врвот од
мешање помеѓу двата различни материјали, санација беше исклучително осетлива на конструкцијата е преку отворен канал составен
но и ја подобруваше дренажата на врнежи од дожд. од префабрикувани каналици, >>
Изведба на потпорен ѕид од габиони

а длабочинското одводнување е со помош на површинското одводнување на врвот од со кои се дефинираше геолошки 3D профил на
перфорирани дренажни цевки. конструкцијата е решено преку отворен канал основа на кој беа уште еднаш димензионирани
Потпорната конструкција Лепири 2 служи за составен од префабрикувани каналици, а длабочините на геотехничките сидра, нивниот
стабилизација на косините од засекот од км длабочинското одводнување е со помош на агол во однос на ѕидот од шипови а со тоа и
40+350,00 до км 40+625,00 на автопатот Бања перфорирани дренажни цевки. должините на активниот и пасивниот дел.
Лука-Добој, делница Прњавор-Добој, правец При изработката на анкерите на првата Вградувањето на торкрет-бетонот е по т.н.
Добој. кампада, истите не ја задоволија мокра постапка.
Конструкцијата се состои од 117 шипови со проектираната сила на преднапрегање на која Финалните количини за изградба на овие
пресек ф 1000 [mm] кои се на меѓусебно треба да бидат заклинети, што беше јасен објекти се следниве:
растојание од 2,4 метар, со должина од 11,4 доказ дека претпоставените попречни - 2007 метри должни шипови дијаметар ф 900;
метри, поделени во единаесет кампади, преку геолошки профили не се одраз на реалната - 1450 метри должни шипови дијаметар ф 1000
кои се изведуваат наглавни греди. Отворениот, ситуација, т.е. се најдовме во ситуација на - 2545 метри должни преднапрегнати анкери;
односно видливиот дел од шиповите е решен „геолошко изненадување“. Оваа ситуација - 2000 метри квадратни торкрет бетон;
исто како и на Потпорната конструкција наметна потреба од изработка на - 3500 метри кубни вграден бетон;
Лепир, со торкрет бетон. На ист начин и хоризонтални дупнатини на ниво на анкерите - 300 тони арматурно железо.
Изведба на „Cut&Cover“ тунел Слатинци

„Cut&Cover“ тунелот Слатинци служи за
овозможување премин на животните преку
него, и за изработка на локален пат преку
автопатот Бања Лука - Добој. Должината на
тунелот е 86,40 метри, со вкупна ширина од
30,5 метри. Светла висина на тунелот е 6,5
метри, со статички распон од 2x13,85 метри
светла ширина.
Осигурувањето на косините на ископот
беше со ублажување на истите до краен нагиб
кој изнесуваше 1:5. Пред започнување на
изработка на темелната плоча, најпрвин се
изведе подолжна дренажа, како би успеале да
го спуштиме нивото на подземна вода, за да се

одвиваат работите во суви услови. Темелната дилатација, па, за да се спречи појава на конструкција (темелна плоча и АБ ѕидови, и
плоча на објектот е темелена на заменета, пукнатини како резултат на реолошките горна плоча за монолитизација) се одвиваше
армирана земја, со вградување на геомрежа во својства на бетонот, бетонирањето на во претходно дефинирани сегменти, со точно
три слоеви. Со проектот не беше предвидена поединечните елементи од долната одредени интервали на бетонирање помеѓу >>

инфо
два соседни сегменти. Засипувањето на паралелно и од двете страни. Паралелно со преминот за животни, кои се одвоени еден од
објектот е правено после изработката на тоа, се работеше на коловозната конструкција друг со заштитна мрежа и звучни бариери.
горната плоча, односно после добивањето на внатре во тунелот. Засипувањето преку Финалните количини за изградба на овој
една интегрирана конструкција, притоа тунелот претставуваше последна позиција, објект се: 6000 метри кубни вграден бетон и
водејќи сметка засипувањето да се одвива пред изработката на локалниот пат и 950 тони арматурно железо. n

ПОРТА
aрхитектура
Новото седиште на Фудбалскиот

сојуз на Словенија свртено
кон природата
ако не се
И квалифику-
ваше на
последното
Европско
првенство во
Франција, Словенија
продолжува со вложување во
промоција на фудбалот.
Проектното биро
„Arhitektura Krušec“го
потпишува проектот на новото
седиште на Фудбалскиот сојуз
на Словенија во околината на
Крањ, кое се простира на
1.220 квадрати, изведен во
периодот 2014-2016 година.
Новата зграда / изградена на
место од старата која е
отстранета претходно / се
наоѓа во просторот како
автономен волумен чија
белина јасно ја повлекува

границата меѓу вековното дело на природата и

делото на човечката рака. Основната смерница
на архитектурата и дизајнот на објектот е
врската со околниот крајолик- брдовитото
подножје на Алпите. Зградата со „U“ основа,
од едната страна е свртена кон спортските >>
ПОРТА
терени, а од другата кон шумата, каде

што се наоѓаат и најатрактивните
простори на центарот.
Центарот на ротација на
хоризонталните содржини по катовите
е стаклениот атриум со доминација на
три дрвца , што е и главна атракција на
влезот во објектот.
Вертикалните соvirendel носачи, со
висина од три метри, се поставени така
ПОРТА
архитектура
што со својата поставеност

потсетуваат на распоредот на
стеблата во шумата. Од овој
распоред и распоредот на
прозорците, настанала фасада
која одлично се вклопува во
околината. Зградата е
организирана како некој вид
на опсерваторија на
природата.
Ентериерот е реализиран
претежно во бела боја со
дрвени детали и црни тела за
осветлување кои внесуваат
динамика во просторот.
За некој проекти едноставно
не се потебни многу зборови
за да се опише функцијата и
особено архитектурата. Од нив
просто блика АРХИТЕКТУРА
ЗА ЧОВЕКОТ. Овој изведен
објект е токму тоа. Да посакаш
да си во секој момент врзан со
најубавата и најважната
споредна работа во светот-
ФУДБАЛОТ.
Подготви: Порта3

aрхитектура ВИНАРСКИ КОМПЛЕКС ДЕМИР КАПИЈА
Објект со хибридна намена
Подготви: Проектанско биро„АТРИУМ“, ШТИП
бјектот „Центар за
О
промоција и продажба
на земјоделски
производи со
администрација“ се
наоѓа во склоп на
индустрискиот коплекс
за производство на вино во Индустриска
зона КО Демир Капија, до новата клучка на
автопатот. Објектот е со хибридна намена,
кој со својата програмска и обликувана
артикулација ги обединува различните
намени кои се застапени во него.
Во сутеренот на објектот е предвиден
барик за чување на вино, ресторан со
сопствена кујна и санитарии. Приземјето на
објектот е предвидено за одржување на
презентации, промоции и продажба - оваа
содржина зафаќа најголем дел од

приземјето. На ова ниво се наоѓа главниот два пара скали - едни полукружни кои се
влезен хол, кој е истовремено и главна спуштаат од влезниот хол на приземје
вертикална комуникација во објектот. На директно во ресторанот, и двокраки скали
приземјето е предвидено отворено плато кои водат од салата за презентации во
кое е ориентирано кон целиот комплекс. До барикот.
сутеренот се пристапува преку лифт и преку Првиот кат на објектот е наменет за >>

административни содржини. Овде се
предвидени: рецепција, две сали за
состаноци, три канцеларии, една океанска
канцеларија, канцеларија за раководство и
санитарии. До катот се доаѓа преку
полукружните скали од влезниот хол. Овие
скали продолжуваат и до вториот кат, каде е
сместен единствено просторот за
дегустација на вино. Преку челична куполна
конструкција, целосно застаклена, се
овозможуваат погледи на целиот комплекс,
со што ова ниво функционира на еден начин
како видиковец.
Ваквата концепција на објектот во целост
ги исполнува програмските барања и
истовремено ги обединува квалитетите на
различните содржини во единствен објект со
хибридна намена.
Содржината на објектот е следната:
А - Во сутеренот се наоѓа барик, ресторан со

кујна, два магацини и санитарии.
Б - На приземје е главниот влезен хол, сала
за презентации и промоција на земјоделски
производи, како и санитарии.
В - Првиот кат е целосно застапен со
административни содржини. Овде има две
сали за состаноци, три канцеларии, една
океанска канцеларија, една канцеларија за
раководство и рецепција.
Г - На вториот кат се наоѓа салата за
дегустација на вино. n
ПОРТА
Имајте доверба во Кнауф.
Чувствувајте се заштитен.
ǁǲǦǣ ȒǨ ǬǫǤǬǨ ǳǲǪǣǴ, ǵǨǮǲȋǣ ǵǨǮǷǱǧǣ Ǩ ǧǴǣǦǲǺǨǱǣ. ƾǣǶǲǣ ǳǴǨǳǷǼǶǨǶǨ ȋǣ ƸǣǼǣǶǣ
ǧǲǥǨǴǤǣ ǥǲ ǱǲǥǣǶǣ ǳǴǲǦǴǣǰǣ ǳǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǱǬ ǳǴǲǬǫǥǲǧǬ ǲǧ ǨǥǴǲǳǵǮǬǲǶ ǥǲǧǨǻǮǬ
ǤǴǨǱǧ ǫǣ ǳǴǲǬǫǥǲǧǵǶǥǲ Ǳǣ ǦǴǣǧǨǪǱǬ ǰǣǶǨǴǬȋǣǯǬ: Knauf FireWin. ƾǦǲǯǨǰǨǶǨ ȋǣ
ǤǨǫǤǨǧǱǲǵǶǣ Ǳǣ ǯǷȐǨǶǲ Ǭ ǲǤȋǨǮǶǲǶ.
z ǆǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǱǬ ǳǯǲǻǬ
z ǆǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǨǱ ǰǣǯǶǨǴ ǫǣ ǥǱǣǶǴǨǼǱǣ ǷǳǲǶǴǨǤǣ
z ǆǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǨǱ ǰǣǯǶǨǴ ǫǣ ǱǣǧǥǲǴǨǼǱǣ ǷǳǲǶǴǨǤǣ
z ǆǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǱǣ Ǥǲȋǣ
z ǆǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǱǬ ǰǣǱǪǨǶǱǬ
70 ПОРТА 26 декември 2014

www.knauf-firewin.com
70
ПОРТА
градежништво PROFINE INTERNATIONAL PROFILE GROUP
-р Peter Mrosik, сопственик Систем 88 -

Д
и директор на компанијата
Profine Grupe, за новиот
развој вели: „Темата
одржливост има големо
внимание ширум светот.
прозорецот на
Зголемените потреби за
енергетска ефикасност, еко-пријателските
решенија за мобилност, дигитализираните
пасивна куќа
процеси на работа и интелигентните
технологии на инсталации на згради, ни даваат
поглед на светот на иднината. Како водечки
станува стандард
производител на профили, и ние се соочуваме со
овие предизвици. Со нашиот нов систем 88, нудиме
интелигентно и одржливо решение. Тој нуди Со новиот систем 88, сега го пренесуваме успехот на нашите
извонредно ефикасна топлотна изолација, 76 мм системи во премиум сегмент. Како и претходната
елегантен е, дозволува големи стаклени површини и
отвора извонредно конкурентни можности за линијa, развиен е на заедничка системска платформа за
нашите пазарни партнери, благодарение на сите три брендови, и ќе биде достапен до крајот на оваа
модуларноста на елементите од системот. Овој
систем од премиум сегменти е трендсетер во секоја година, како KBE 88, KÖMMERLING 88 i TROCAL 88.
смисла на тој збор“.
Три брендови, еден систем на платформско
решение за брендовите KBE, KÖMMERLING и
TROCAL, се состои од високо изолациски
седумкоморен систем со среден дихтунг со околу
20 главни геометриски профили и заменува три
претходно независни 88 мм системи на
индивидуалните брендови. Дури и во стандардна
конфигурација, нашиот нов систем дава
извонредна Uf вредност од 0,95 W / (m2K). Она што
го прави посебен е што, за разлика од сличните
решенија, оваа вредност се постигнува и со
метални зајакнувања за максимални величини на
елементот и пошироко, дури и со профили во боја.
Со додатни изолатори може да постигне вредност
Uf од 0,88 W / (m2K). Паралелно, фабричкиот
напредок на изолираните профили proEnergyTec
овозможува да се користат за додатна топлинска
изолација. Меѓутоа, новата генерација профили не
овозможува само импресивни енергетски
перформанси, исто така е архитектонски напредна:
стабилната конструкција ги прифаќа тројните
стакла или ултрамодерните функционални
застаклувања со дебелина на стаклениот пакет до
56 мм. Системот 88 овозможува големи прозорски
површини за атрактивен дизајн на фасадите,
додека истовремено дозволува извонредна звучна
изолација со вредност до 48 dB (класа 5).
Големите површини на прозорците, исто така,
обезбедуваат соларни придобивки – особено во
зимскиот период – што дополнително ја намалува
потрошувачката на енерија, а со тоа и емисијата на
CO2. Нудиме ширина во дизајнот со класично бела
боја, системите на профилот се нудат во 88 декор
ламинати – од чисти бои до структури на дрво и
металик бои. Купувачите можат да изберат две
варијанти – избор со надворешен профил во боја а
одвнатре со неутрално бела боја, или профил во
боја од двете страни. Но опциите на дизајнот не
завршуваат тука. KBE 88, Kömmerling 88 i TROCAL 88,

TROCAL-88-MD-
TROCAL-88 TROCAL-88-HT- AluClip-Pro-pET-
-MD-AddOn-an- innen-weiss lichtblau
thrazitgrau
е
TROCAL-88-
MD-AluClip-
Gold
TROCAL-88- TROCAL-88-
MD-Standard- MD-AluClip-
kobaltblau edelstahl-geb
секој е достапен во три различни алуминиумски

комбинации: со AluClip алуминиумска облога, со AluClip Системски карактеристики
Pro функционална алуминиумска облога и со AddOn
споено крило. Премиум систем со среден Извонредна звучна изолација до
дихтунг со 88 мм длабочина на 48 dB
Истовремено, се разбира, Profine ја разви соодветната
вградување
програма на влезни врати со 88 мм длабочина на Тест за заштита од кражба – до
вградување. Како и прозорците, така и вратите нудат Погоден за пасивни куќи, за бели класа на отпор RC 2
импресивни резултати со извонредна топлотна и прозорци во боја дури и во
изолација, широки можности на дизајнот и едноставна стандардна варијанта (како што е Три варијанти за трендсетерска
интеграција на елементи од системи за заштита од наведено во ift смерниците WA- комбинација на материјали:
кражба. Новата 88 мм системска платформа, исто така 15/2) AluClip, AluClip Pro и AddOn
нуди бројни предности во производството, бидејќи
Извонредни вредности на Оптимизирана и ресурсно
неговата севкупна компактибилност со метални
топлотна изолација со метални освестена употреба на
зајакнувања од системот 76, со застаклени лајсни и со материјали
зајакнувања – за максималнa
дополнителни помошни профили, му допушта на
величина на крила: Uf = 0,95
производителот да управува со своето складиште W/(m2K) Uw do 0,72 W/(m2K) Ламинати: структура на дрво,
економично и да одржува многу флексибилни полна боја и металик бои или
производствени операции. Топлотна изолација до Uf класична бела
Д-р Mrosik тоа го резимира вака: „Со KBE 88, вредност од 0,88 W/(m2K) со
Kömmerling 88 i TROCAL 88, после многу успешното додатни изолатори Опции на ламинирање: избор
лансирање на системот 76, ние постојано го надворешен ламиниран профил
Елегантен, совршено рамен и според тоа внатре неутрално
прошируваме својот асортиман на производи во
дизајн за екстремно модерно бел – или од двете страни
премиум сегментот. Новата серија ги поставува ламиниран профил
стандардите на пазарот со своите перформанси,
тројно застаклување,
функционални застаклувања или
економичност и сестраност. Сигурен сум дека, заедно со панели на влезна врата до 56 мм
нашите партнери од браншата на прозорци и врати, ќе дебелина
имаме голем успех со нив. Бидејќи е невозможно да се
избегне системот 88: тоа е прозорец на иднината“. n
aрхитектура од дрво
Дрвена кула
во Чикаго,
високо меѓу
облаците
Даниела МЛАДЕНОВСКА
о децении пред да бидат изградени
С
супервисоките облакодери како Burj
Khalifа, Чикаго се фалеше дека го има
највисокиот облакодер на светот
(Sears Tower). Но, како што се ближи
реализацијата на новиот проект на
компанијата Perkins + Will, градот
може да очекува враќање во книгата на рекорди, овој
пат за највисок дрвен облакодер на светот.
Проектот River Beech Tower е планиран да се
реализира во Чикаго, но сè уште е во рана фаза, па
малку детали се објавени. Сепак, извесно е дека
проектот вклучува 300 дуплекси распоредени околу
централен атриум. Исто така, планирани се затворени
паркови и други заеднички простории. River Beech
Tower ќе има 80 ката, што е далеку повеќе од познатите
карактеристики на материјалот преку концептот diagrid“,
објаснуваат од компанијата Perkins + Will.
Системот ефикасно ги распоредува оптоварувањата
на сите елементи од градбата. Системите на
дијагонални мрежи (diagrid) долж кулата се поврзани со
внатрешни попречни споеви на рабовите на
централниот атриум. Овие споеви создаваат меѓусебно
поврзан систем, кој им овозможува на надворешните
системи од дијагонални мрежи да „работат“ заедно, со
цел ефикасно спротивставување на бочните
оптоварувања кои доминираат кај конструкциите на
високи згради.
Останува да се види дали River Beech Tower ќе биде
изграден. Компанијата стои зад тоа
дека кулата би можела да биде
изградена во рамките на програмата
Riverline. Истражувањата на целиот
концепт се во тек. River Beech
Tower е проект произлезен од
соработката помеѓу фирмите
дрвени облакодери, како што се 21-катниот Haut и 18- Perkins + Will, Thornton
катниот Brock Commons. Tomasetti и Универзитетот
Овие две кули, а денес и многу други од групата во Кембриџ. n
„дрвени облакодери“, донекаде се слични по
конструкцијата и се состојат од лемелирани дрвени
плочи (CLT), понекогаш со додадено бетонско јадро.
Пристапот на компанијата Perkins + Will е поинаков, и со
овој проект тие би можеле да достигнат многу поголема
височина од онаа што во моментот се смета за
изводлива кога е во прашање дрвото како материјал, но
со помош на систем на дијагонални мрежи (diagrid).
„Овој иновативен конструктивен систем е проектиран
така што може во целост да ги искористи механичките
ПОРТА
aрхитектура БИЕНАЛЕ ЗА АРХИТЕКТУРА ВО ВЕНЕЦИЈА, 2016
Архитектура некаде
на друго место
м-р Ѓорѓе ЈОКИЌ, дипл.инж.aрх. (СРБИЈА)

ФОТО: Ѓорѓе ЈОКИЌ
Во светот на архитектурата парната година

секогаш е значајна бидејќи тогаш се одржува
Венециското биенале, што претставува,
можеби, најважен современ архитектонски
настан. Официјално, Биеналето за
архитектура постои од 1980 година, иако
архитектурата е дел од настанот уште од
1968 година. Овогодишниот настан го води
архитектот Алехандро Аравена, чилеански
архитект и добитник на најпрестижната
награда за архитектура – Прицкер за 2016
година. Оваа година слоганот на Биеналето е
„Извештај од фронтот“ (Reporting from the
front). Изложуваат 88 учесници од 37 земји,
од кои 50 учествуваат по првпат, а 33
архитекти се помлади од 40 години.

о фокусот на овогодишната
В
изложба се наоѓа
архитектура која
претставува израз на
намената и инструмент на
манифестацијата на
потребите на различни
општества во управувањето со својата судбина.
Едноставна и обична архитектура, често
нарекувана „архитектура без архитекти“.
Претставени се многу сегменти на
општеството, кои не се стриктно поврзани со
архитектурата. Така на пример, кураторот на
изложбата, архитектот Аравена, рециклирал
десет тони материјал од минатогодишната
изложба и ги употребил за поставка на една од
уводните сали во Арсенале, каде што плафонот
е направен, практично, од висечки
алуминиумски профили, а ѕидовите од
искршени гипсени плочи. Интересна
инсталација на еден голем простор кој дава
увид колку градежен материјал е потрошен и
на крај фрлен. Социјални и општествени теми,
кои за цел имаат унапредување на
архитектурата како средство за унапредување
на квалитетот на животот на луѓето.
Прашањата со кои се занимаваат учесниците
се, главно, прашања како што се сегрегација,
нееднаквост, периферија, пристап во >>
ПОРТА
канализација, природни катастрофи,
недостаток на станбен простор, миграција,
криминал, сообраќај, отпад, загадување и
учество на заедницата. Според зборовите на
Аравена, можеме многу да научиме од
сиромашните општества, бидејќи творците се
покреативни колку што се условите потешки.
Креативноста доаѓа од фактот што не постојат
добри услови. Колку е тоа точно, останува да се
види. Креативните решенија често доаѓаат низ
голем број експерименти кои општеството со
генерации несвесно ги изведува. Ако
прозорците на куќите во северна Европа се
мали а покривите темни или многу коси, тоа не
дошло како последица од голем број
експерименти туку од логичен заклучок, што
функционира подобро во дадените услови.
Основните потреби за живот се наоѓаат во
фокусот на овогодишната изложба, како слика
на неизедначени услови на живот на различни
меридијани. Така на пример, постои
инсталација која го покажува животниот циклус
на отпадот во Индија, во град во кој жителите
живеат собирајќи секундарни суровини.
Присутна е и сомостоечка структура, голема
макета на нова станбена населба во Берлин,
бетонска структура за емигрантски пазар во
Белгија или структура од бамбус. Изложени се
многу занимливи инсталации, внатре во
Арсенале но и надвор во неговиот круг,
прашање е само колку тука навистина има
архитектура? Без сомнение, во мотивите на ни покомплицирано ни поедноставно од тоа – современото општество на интересен начин,
кураторите и организаторите, Биеналето место каде што луѓето живеат. или тоа стана со времето? Може ли
задира во многу важни социјални теми, но Освен поставките во Арсенале, можат да се архитектурата да се врати или повеќе да биде
фокусирајќи се на нив се одалечува од она што видат и национални павилјони кои, исто така, дел од настаните што во себе го имаат самиот
би требало да биде централен мотив на се многу занимливи но често премногу тој збор. Архитектурата е едноставна работа,
изложбата – архитектурата. Низ обемниот концептуални. Сингапурскиот павилјон, кој го давање форма на местата каде што луѓето
достапен материјал, на посетителот му е отвори претседателот Тони Тан, е практично живеат, рече човекот што оваа година ја доби
овозможено да помине многу време и да една голема просторија во која висат, на најпрестижната награда од таа област.
дознае многу за големиот број комплексни еднакво растојание, четвртести ламби на чии Покажете ни ја таа форма, тоа е она што му
теми, кои имаат врска со архитектурата но не страни се наоѓаат фотографии. Концептот е треба на Биеналето, повеќе архитектура во
се во потполност архитектура. Според сигурно осмислен и многу силен, но прашање е величествениот град, повеќевековен споменик
зборовите на Аравена, архитектурата е давање дали тоа навистина ни треба за архитектонско токму на таа област од човековото творештво –
форма на местата каде што луѓето живеат, не е биенале? Можеме ли повеќе да дознаеме за Венеција. Архитектурата на Биеналето. n
архитектурата во Сингапур? Концептуалните
прикази, битните амбиентали теми, павилјоните
и изложбите што повеќе одговараат за некој
уметнички салон отколку за архитектонско
биенале, го чинат она што е денес оваа
манифестација. Прашање е дали тоа е правата
форма? Ако е архитектурата форма на местата
каде што луѓето живеат, зошто се претставени
толку малку конкретни проекти каде луѓето
навистина живеат, работат, учат или се лечат?
Зошто за еден архитект, кој ќе ја посети
најважната изложба за архитектура, би било
поважно да се прикаже светлосна инсталација,
која како инспирација ја има шумата и
блискоисточната архитектура, од приказот на
некој блискоисточен проект во шума? Зарем е
можно да нема ниту еден таков проект кој би
можел да биде претставен? Ако нема на
Блискиот Исток, сигурно има некаде на друго
место! Школа која е одлично проектирана,
изградена од локални материјали и во
потполност ги задоволува потребите на
локалната заедница.
Дали Биеналето е замислено да биде
манифестација доволна сама за себе, во која
ќе бидат прикажани проблемите на
ПОРТА
ентериер ДИЗАЈНОТ НА ЕНТЕРИЕРИ И НЕГОВАТА ВАЖНОСТ ВО ЖИВОТОТ НА ЧОВЕКОТ
Универзални модели
не постојат
проф. д-р Мишко РАЛЕВ, Една од задачите на дизајнирањето е да се дојде

Факултет за архитектура и дизајн при УАКС
најблиску до „идеалните“ решенија кои би биле
изајнот на ентериери е
Д
дел од еден
утилитарни за најголем број на различни интереси.
долготраен и сложен Барањето на т.н. „идеална“ состојба е и најсложениот
процес, преку кој се
создаваат различни момент на дизајнирањето
типови на
архитектонски
потреба, изработка на концепт за тоа каква дизајнирање се креира одреден вид, модел
простори за да задоволат разни потреби на
би можела да биде зградата или на претставување на симулирана претстава
човекот од аспект на живеење, работа,
просторот, изработка на изведбена на зградата или ентериерниот простор, врз
рекреација и одмор. Секој акт на нивна
документација и, на крај, изведба на кој се применуваат разни методи на
изградба се состои од идеја за зграда или
потребниот објект. Во процесот на експериментирање со формата и
простор, планирање или формулирање на
ентериер
организацијата преку разни графички и е еден вид дизајнер. Тврдењето го базира дефиниран систем на постапки и методи во
визуелни медиуми, за да на крај се добие врз сознанието дека луѓето секоја своја изнаоѓање на најприфатливо решение на
конечна реална градба во форма на зграда активност ја планираат и ја изведуваат по еден проектантски проблем. Една од
или ентериерен простор. одреден модел или шема, сопствен или задачите на дизајнирањето е да се дојде
Според Бил Хилиер (Bill Hillier, 2008), почесто преземен од општествената најблиску до „идеалните“ решенија кои би
процесот во кој се истражува, во кој се средина, сè до посакуваниот или планиран биле утилитарни за најголем број на
креираат претстави и идеи на остварливи крај, што во крајна линија претставува, различни интереси. Барањето на т.н.
концепти за згради или ентериерни иако рудиментиран, еден вид на дизајн „идеална“ состојба е и најсложениот
простори, претставува дизајн. Дизајнерите процес. Според него, дизајнот е примарен момент на дизајнирањето, затоа што готови
и архитектите токму тоа и го работат, иако матрикс на животот. Со негова помош, универзални модели не постојат. Секоја
никој не исклучува и неархитекти да се односно со помош на свесниот и нова задача претставува предизвик за
занимаваат со ваква активност, што, кога интуитивен напор, човекот се обидува да истражување и оформување на соодветен
станува збор за ентериери, се случува наметне смислен поредок во својата модел, кој во себе вклучува огромен број
секаде околу нас. средина, се разбира, како физичка така и на рационални и ирационални чинители и
Важноста и сеприсутноста на дизајнот во социјална. Така што дизајнот како процес претходни искуства преточени во
животот на човекот го потенцира и претставува систем, кој е нераскинлив дел соодветна регулатива (стандарди,
индустрискиот дизајнер и теоретичар од еден покомплексен – суперсистем, како принципи и нормативи).
Виктор Папанек (Victor Papanek) во својата што е општеството. Ваквиот творечки Еден друг автор, архитектот Франсис
книга „Дизајн за реалниот свет“ (1972), процес, кој заради нараснатите потреби на Чинг (Ching, Francis, 2012) го дефинира
објаснувајќи дека, во суштина, секој човек современиот човек, претставува јасно дизајнот на ентериери, едноставно, >>
ентериер
преку активностите или процесите какви
што се планирање, распоред, и дизајн на
внатрешните простори во зградите. Како
резултат на овие процеси, се остварува
физички аранжман на различните елементи
кои ги задоволуваат, прво, човековите
основни потреби за засолниште и заштита,
за потоа, да ги обликува неговите
активности, да ги реализира аспирациите,
да ги изрази идеите што ги придружуваат
неговите активности и да влијаат врз
човековиот изглед, расположение и
индивидуалност.
Да се дизајнира значи да се реализира
интелектуален концепт или идеја по пат
на имплементирање на зададена задача
или програма во просторно организирана
форма, или во психолошки и физички
прифатлива форма. Прелиминарните цели
на дизајнот на ентериери е зголемувањето
на функционалноста - задоволување на
функционалните барања; естетското
збогатување - задоволување на естетскиот
имиџ и стил, и психолошко подобрување на
квалитетот на животот во внатрешните
простори - задоволување на психолошките
стимули и значења. Велиме дека дизајнот
на ентериерот, или кој било друг тип на
дизајн, претставува процес кој воопшто не
е континуиран, ниту е линеарна серија на деталните анализи, синтези и евалуации на Процесот на дизајнирање се обидува да
постапки, ниту пак е еднонасочен. достапните информации, и можните ги реши проблемите со користење на
Искуството вели дека тој систематски решенија се повторуваат сè до успешно креативност, знаења од техничките
постапно се гради како цикличен и вклопување на она што се посакува да се дисциплини, но и визуелна естетика.
итерактивен, во кој постапноста на постигне и на она што е постојно. Креативноста треба да се разбере како
ПОРТА
ентериер
удобно да го користиме.
Ако дизајнирањето на просторот значи
еден вид поредок на интеррелациите
(меѓусебните односи) помеѓу ентериерот и
луѓето, тогаш треба да се направи
дистинкција помеѓу формалните и
функционалните аспекти на ентериерот.
Формалните аспекти го дефинираат
просторот каков што е, каква што е
неговата архитектонска структура.
Функционалните аспекти го дефинираат
просторот во однос на задачата што треба
да се исполни, со други зборови,
употребливоста на просторот изразена
преку неговите перформанси за
задоволувањето на потребите (Papanek,
1972).
Од особено значење за процесот на
дизајнирање во архитектурата и
ентериерот, имаат следните средства кои
се користат: карактеристиките на
елементите (квантитативно-квалитативни и
тополошки); релациите помеѓу елементите
(директно произлегуваат од нивниот
распоред и од просторот во кој се
поставени); релациите помеѓу елементите и
луѓето (поредокот ги остварува релациите
исто така квантитативно преку капацитетот
и квалитативно преку ефикасноста и
способност на поединецот – дизајнерот, да треба да бидат подложени на критичко комфорноста).
го реши проблемот на нов имагинативен преиспитување пред да се изрази став во Единствено со присуство на елементи
начин кој ќе биде порационален и однос на конечното решение на кои се меѓусебно диференцирани,
поефикасен од постојниот, а исто така и да дизајнерскиот процес, токму заради просторот има потенцијал да стане
ги предвиди можните проблеми кои би се комплексноста на влезните параметри. За ентериерно дизајниран простор т.е.
појавиле во иднина. Притоа, тој треба да да се исполни ваквата сложена задача, ентериер. Вториот услов за да се
употреби научни и технички знаења за да дизајнерот во дизајнерскиот процес воспостави ентериер, е да се аранжираат
реализира производ кој ќе биде применува одредени средства на дизајнот елементите така што ќе воспостават
функционален, економичен, но и какви што се: рационален репертоар на меѓусебен однос кој претставува
ергономичен и, на крајот, естетски решенија за специфични проблеми и потенцијал за одвивање на функции -
допадлив со што ќе ги задоволи процеси на човековиот живот; и социјална употреба на просторот од страна на
психофизичките и културно-социјалните релевантност - вредноста на дизајнот се луѓето. И на крај, за да просторот во
аспекти, како би се остварил непосредниот базира врз односот помеѓу корисникот и целина претставува ентериер, треба да се
контакт помеѓу просторот и човекот како просторот, интеракција во која воспостават релации помеѓу елементите и
негов краен корисник. Ваквиот резултат и просторната перцепција и просторното луѓето, кои пак се предуслов за
не е така едноставен, зашто корисникот доживување го активираат однесувањето интерперсоналните активности одредени
како предмет на дизајнерскиот процес на луѓето. со претходно споменатите релации. Еден
претставува отелотворување на комплексот Со помош на наведените средства, тип на елементи на дизајнот го одредуваат
на особини, што произлегува од процесот на дизајн ќе може да ја исполни работниот простор и неговата можност за
разноликоста на културите што се својата цел - да ги организира сите делови користење, а друг тип во вид на предмети
генерираат од традициите на општествата во кохерентна целина преку човекот ги употребува при работа или се
ширум светот. тридимензионални композиции околу него за да ја зацврснат неговата
Знаењето (науката), техниката аранжирани според функционалните, ориентација и идентитет. Едните се алатки,
(техничките и технолошките дисциплини) и естетските и бихејвиористичките насоки другите опрема, мебел, артефакти.
вештината (талент, способност и обученост) или потреби. Во овие функционално- Елементите во форма на предмети во
со кои треба да се исполнат сите овие естетски просторни композиции, деловите, просторот, сите горенаведени, не се само
барања и очекувања на одредена група или елементите, воспоставуваат одредени прости предмети, туку вистински предмети,
корисници, се главните проблеми на модели на релации со кои се одредуваат вклучени во стварноста која непрекинато ја
дизајнерите во секој проект. Сите визуелните квалитети на просторот според менуваат и повторно ја создаваат, како што
релевантни аспекти кои на директен или кои ние го препознаваме и дефинираме постојано се менува и повторно се создава
индиректен начин го тангираат дизајнот, истиот, за потоа да можеме соодветно и структурата на општественото тело. n

сообраќај МОСКВА - ЛАС ВЕГАС - СКОПЈЕ
Три приказни за
зелените булевари
Љупчо АТАНАСОВСКИ
дипл.инж.арх.
Нема град во
централно
градско подрачје
без свој парк или
барем некакво
зелено
шеталиште. Но
булевари со
сообраќај и со
атрибути на парк-
шеталиште се
ретки, особено во
големите
градови. Париз со
Елисејските
полиња,
Барселона ја има
Ла Рамбла, со
свои особености,
но овој пат се
задржувам на три
приказни,
различни во
односот кон
зелените
булевари.

сообраќај
Москва, Цветној булевар

- почит кон историската
традиција
Во моите многубројни посети на Москва,
секогаш кога ќе имав и малку време, а бев
во близина, го минував движејќи се по
Цветној (Цветен) булевар, да се наполнам
со позитивни чувства и релаксиран
продолжував. Прекрасната пешачка
трансверзала околу строгиот центар на
Москва, изградена во 1851 година на
место на некогашно речно корито. Широк
на места и стотина метри, булеварот е со
централно пешачко шеталиште од неколку
десетина метри, полно со релаксирачки
содржини. Неколку пати возобновуван,
последен пат во почетокот на 21 век.
Фонтани, споменици на руски писатели,
поети, уметници, научници и историски
личности, многу украсно зеленило, цветни
аранжмани и многу столетни дрвја, кои со
сенките прават вистинска оаза во топлите
и влажни московски лета. Многу народ,
деца, живот. А недалеку од двете страни
врви непрекинато автомобилскиот ланец.
Долж булеварот многу познати обновени
куќи во кои престојувале историски
личности, неколку трговски центри, денес
сè повеќе бизнис квартови изведени во
современа архитектоника, а тука е и
познатиот Московски циркус од 1880 год.
По Цветној булевар во секое време се
случуваат разно разни изложби, музички и
детски перформанси. Ведрост и живост
на секој чекор.

сообраќај
Лас Вегас – булевар Лас Вегас (Стрип)

- бизнис со човечка душа
Градот на забавата и коцката, каде сè се сведува на бизнис.
Некои видни луѓе сепак сфатиле дека и зелените булевари
можат да бидат бизнис. Компанијата MGM Resorts
Internacional, најголемиот сопственик на недвижности по
булеварот Лас Вегас, уште од 2000 година имале сознанија
дека приходите од многубројните коцкарници се под можните
приходи од хотелите, рестораните и продавниците. Поценети
стануваат клиентите што се движат по градот пешки, трошејќи
со пазарење и седење по кафеаните и кафулињата.
Во 2012 година MGM поведува иницијатива за проект за
реконструкција на општествениот простор кој ги поврзува
хотелите и казината. Таа го финансира проектот за
оживување на булеварот, познат како СТРИП - веројатно хотелите и казината MGM grand, New York-New York и Monte
најпосетената улица во светот со над 40 милиони луѓе Karlo.
годишно. Досега се реализирани 3,7 хектари површина долж Реконструкцијата се состоела во изградба на нови трговски
булеварот, и за првпат „Парк“ на два хектари кој ги спојува центри и ресторани во архитектура која го избегнува

сообраќај
дотогашниот стил на псевдоисториска (шунд)

архитектура и избираат апстрактни форми,
материјали и тонови блиски до околната пустина
Мохаве, но истовремено сочувувајќи ги постојните
атракции (копија на Бруклинскиот мост на пример).
Новите фонтани трошат 90% помалку вода од
претходните, а зеленилото се состои од
карактеристични пустински растенија за кои е
потребно помалку полевање од драгоцената вода.
Пролетва на местото на паркингот се појави „Парк“
со 250 дрвја и повеќе од 7.000 растенија
карактеристични за Мохаве или други пустини во
светот. Карактеристичен дизајн станаа и 18 чадори
направени од челик во Холандија, црвено- бели
преку ден и силно осветлени ноќе. Урбаната опрема
во просторот е приказна за себе. Посетителите
уживаат во прошетките и седењето долж булеварот,
кој претходно беше само автомобилско царство.
Буџетот на проектот е 90 милиони долари. Бизнис и
задоволство истовремено. Е тоа е новиот Лас Вегас.

сообраќај
Скопје, булевар „Климент
Охридски“ (порано булевар
ЈНА)
- без зборови
Некогаш, не така одамна, беше единствен
булевар со средишно зеленило - мини парк. По
булеварот имаше луѓе, можеа да се прошетаат
и да се одморат под сенките на десетлетните
стабла. Кон крајот на минатиот век се
направија убави проекти за оплеменување на
шеталиштето, со нови украсни содржини,
урбана опрема, мали фонтани, чешми.
Визуелно поврзување на зелените падини на
Водно со постојното зеленило - до кејот на
Вардар, како и дооформување на околните
културни содржини долж булеварот - нов
театар, книжарници, кафулиња и ресторани...
Трбаше тоа да биде мал цветен булевар во
современо руво, во централното подрачје на
градот. А сообраќајните проблеми можеа и
требаше да бидат решени квалитетно и без
проширување на асфалтниот дел на булеварот.
Но наместо тоа, пет-шеснаесет години потоа
се случи катастрофа. Победи автомобилот,
шеталиштето-парк по средината на булеварот
се уништи. Булеварот сега е пуст - без луѓе.
Кафулињата и рестораните ги нема, театарот
сè уште е само проект. Добивме само широка,
пеколна асфалтна писта. На чие задоволство...
Три приказни. Три различни решенија. Во
три различни света. n
www.fabrikakarpos.com.mk

ПОНЕДЕЛНИК и СРЕДА
од 21:00
до 22:00 часот
на КАНАЛ 77
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
ПОРТА
енергетска ефикасност ПАСИВНО КОРИСТЕЊЕ НА СОНЧЕВАТА ЕНЕРГИЈА ВО АРХИТЕКТУРАТА (5)
Користење на сончевата
енергија за греење
Слика 1а: Ориентација исток-запад Слика 1б:Ориентација север-југ
д-р Петар НИКОЛОВСКИ, засенчувањата од кое било потекло во бидејќи интензитетот е многу променлив во
дипл.инж.арх. зимскиот период (вегетација, други објекти, зависност од географската ширина,
балкони, стреи). Со ваква ориентација се годишната сезона, времето од денот, климата,
лавни ефекти од пасивното
Г
обезбедуваат предуслови за оптимално околината, ориентацијата на зградата како и
користење на сончевата пасивно (и активно) користење на сончевата својствата за трансмисија и апсорпција на
енергија во зградите се енергија. озрачените површини на градежните
намалени потреби од Не треба да се заборави дека ваквото конструкции.
топлинска енергија и намалени интензивно „отворање“ на зградата кон југ има При проектирање на згради треба да се има
потреби од вештачко и друга страна на „медалот“, потреба за на ум дека сончевото зрачење претставува
електрично осветлување. Ова заштита од летното несакано прегрејување на „подарена енергија“ за греење на
се постигнува со лоцирање на зградата на внатрешноста, кое се постигнува со внатрешната средина, во периодот од грејната
поволна јужна ориентација, преку архитектонски мерки (балкони, стреи, сезона. Но, оваа „подарена“ топлинска
транспарентните површини (прозорци, натстрешници, ролетни или капаци на енергија не е посакувана вон грејната сезона,
балконски врати, лантерни, натсветла, застаклените елементи итн.). особено не во лето, кога „топлинските
атриуми), соодветни конструктивни елементи Според проф. Норберт Лехнер (Norbert добивки“ од сонцето се интензивни и треба да
во зградата, употреба на транспарентни Lechner), зграда со правоаголна основа, се амортизираат со уреди за ладење, кои од
топлинско-изолациски материјали, материјали поставена со подолгата страна во правец своја страна бараат дополнителна
со висока моќност на акумулација на топлина запад-исток, т.е. подолгата страна потрошувачка на енергија. Овој баланс помеѓу
итн. ориентирана кон југ, за резултат има околу посакуваното и непосакуваното од сонцето
Имено, за „главна“ страна на објектот треба 50% намалена потрошувачка на енергија за претставува основна стратегија во процесот
да е резервирана јужната ориентација (180°), греење, ладење и осветление, во споредба со на проектирање на одржливи
со максимални отстапувања на аголот од ± иста таква зграда, но со ориентација на нискоенергетски згради. Балансот најлесно се
30°. Прозорците дизајнирани за селективно подолгата страна кон оската север-југ (Слика постигнува со блокирање на сончевите зраци
пропуштање на сончевото зрачење 1а и 1б). со мерки за засенчување во текот на летото,
(зима/лето), со јужна ориентација, треба да се Интензитетот на сончевото зрачење надвор пред зраците да дојдат до зградата. Заштита
со големи површини, за разлика од оние со од земјината атмосфера значително варира на застаклените отвори на зградата е прв и
југоисточна до северозападна ориентација, од сезона до сезона. Но, ефектот од основен елемент во дизајнот на системите за
кои треба да ги задоволат само барањата за сончевото зрачење врз површината на засенчување. Кога тие се добро дизајнирани,
дневна светлина. Треба да се исклучат Земјата, значи и врз зградите, е комплексен, истовремено претставуваат и заштита на
енергетска ефикасност
Кога површините на конструкциите што
примаат зрачење се непроѕирни, дел од
зрачењето се рефлектира, а остатокот се
апсорбира, предизвикувајќи покачување на
температурата во самата конструкција. Со
оглед на тоа што сончевото зрачење не е
константа, температурата и топлинскиот
проток варираат во зависност од
температурната разлика помеѓу внатрешниот
и надворешниот воздух. На пример, кога
сончевото зрачење паѓа врз површини со
темна боја, материјалот брзо ја апсорбира
топлината. Оваа топлина исто така брзо се
губи кога сонцето ќе исчезне, но само ако
материјалот има мал топлински капацитет.
Кога сончевото зрачење паѓа врз бетон,
процесот на апсорпција е бавен, но, поради
високиот топлински капацитет на бетонот за
акумулирање топлина, таа останува во
материјалот, кој долго по исчезнување на
соларниот извор ја зрачи топлината кон
околината. Во случај на транспарентните
површини (прозорците) пренесеното зрачење
е обично големо, а апсорбираната топлина во
стаклото мала, речиси нула.
За северната хемисфера, максимална
добивка на сончева топлина во зима се
постигнува со јужна ориентација. Северната
Слика 2: „Плодови“ потребни за проектирање на нискоенергетски и пасивни згради ориентација во зима обично резултира со
директни загуби на топлина, бидејќи
нетранспарентните површини, вклучувајќи ги заради контрола на топлинските загуби и топлинските добивки се минимални. Важно е
ѕидовите и покривите. добивки; да се предвиди застаклување со ниски
Веќе цитираниот проф. Норберт Лехнер n користи геометриска форма на зградата (во вредности Uw на прозорците, низ кои
(Norbert Lechner) од САД, има интересен основа и во пресек, т.н. фактор на форма топлинските загуби ги надминуваат
графички приказ за пристап и редослед на зградата) за контрола на протокот на топлинските добивки.
според кој треба да се применуваат некои воздух; Во текот на летото, максимални топлински
елементи при проектирањето на енергетски n употребува ефикасни изолациски добивки се кај источна и западна ориентација,
ефикасни згради (Слика 2). Имено, плодовите материјали заради намалување и контрола бидејќи аголот на сонцето е најмал наутро и
од дрвото фигуративно ги претставуваат на топлински протоци; попладне, што овозможува продор на сонцето
елементите битни за енергетската n максимизира употреба на бесплатна во зградата. Истовремено, овие ориентации се
ефикасност, но не сите плодови се сончева енергија за греење и вентилација; најтешки за контрола на зрачењето по пат на
подеднакво лесни за берба. Најдостапни се n максимизира употреба на природна засенчување.
веќе паднатите на земја (ориентација на вентилација за ладење; Бидејќи сончевите добивка се различни на
зградата), па потоа плодовите на дофат со n користи елементи за засенчување (природни сите фасади на една зграда, што треба да
рака (големина и ориентација на прозорците, или архитектонски) за контрола на влијае на дизајнот на прозорците, важен е
колоритот на зградата, засенчување и дневна топлинските добивки. изборот на прозорците и елементите на
светлина). За рачно недостапните повисоки Пасивното греење и ладење помагаат за засенчување според аглите на сонцето и
плодови потребни се скали, па дури тогаш е реализирање на одржливоста на зградите, поставеноста на зградата.
можно и тие да бидат собрани (пасивна и намалувајќи ја зависноста од фосилните Генерално, постојат три методи за пасивно
активна соларна енергија и најпосле горива за греење и ладење на зградите, како и користење на сончевата енергија за греење:
фотоволтаици за производство на електрична намалувајќи ги потребите од електрична n директни сончеви добивки;
енергија). енергија за осветлување со помош на n тромбеови ѕидови, и
користење на природни практики за n застаклени простори (зимски градини,
ПРОЕКТИРАЊЕ НА ПАСИВНИ ЗГРАДИ осветлување во зградите со природна солариуми).
Секој проект на пасивна зграда има светлина.
елементи кои се карактеристични и ДИРЕКТНИ СОНЧЕВИ ДОБИВКИ
задолжителни за ваков тип на згради: ПАСИВНО КОРИСТЕЊЕ НА СОНЧЕВАТА Од горенаведените методи најчест е системот
n базиран е врз онова на анализа на климата ЕНЕРГИЈА ЗА ГРЕЕЊЕ за директни добивки, којшто најдобро се
на локацијата; Сончевите зраци паѓаат врз непроѕирни приспособува на повеќето архитектонски
n настојува да го контролира комфорот површини на зградите, како што се покриви и стандарди и помалку бара невообичаени
(греење и ладење) без употреба на гориво; ѕидови, но и врз транспарентни површини, технологии.
n користи правилна ориентација на зградата како што се прозорците. Една од можностите за директни пасивни>>
речиси сите згради, освен во оние случаи каде
сончевото зрачење не допира.
За да се обезбеди оптимално користење на
пасивната сончева енергија, главно треба да
се познаваат и да бидат исполнети следните
услови:
1. Топлинска инерција: рамномерна
распределба на материјали.
2. Дебелина на материјал со топлинска
инерција: подобро е помала дебелина и
поголема површина, отколку поголема
дебелина. За тула или бетон дебелината
не треба да е поголема од 10 cm.
3. Боја: темни подови апсорбираат повеќе
топлина, додека ѕидови и плафони со
светли тонови добро ја рефлектираат
светлината.
4. Површински облоги: прекривки како, на
пример, теписи поставени врз подови со
висока топлинска инерција, во голема
мера го намалуваат ефектот на
Слика 3: Сонцето зрачи врз под со топлинска инерција, а подот ја враќа топлинската инерција.
топлината во просторот 5. Бетонски блокови: многу се поволни за
топлинска инерција.
6. Материјали за подови: најдобар е бетон,
сончеви добивки се системи за греење со добивки базира на соларна геометрија, за да ако под него има топлинска изолација од
прозорци ориентирани кон југ, кои се осигура дека сонцето во текот на зимата минимум 10 cm.
овозможуваат продор на зимското сонце допира до материјали со топлинска инерција, 7. Ограничувања во зоната на директни
директно во внатрешноста на зградата, каде и дека елементите за засенчување го сончеви добивки кај застаклувањата: да
што зрачењето се апсорбира од материјали со попречуваат пристапот на сонцето во текот на се намалат површините на прозорците со
висока топлинска инерција (Слика 3). Од месеците кога преовладува ладењето. Тоа е јужна ориентација (заради избегнување на
летното сонце стаклото обично се заштитува метод кој најчесто се употребува за да се големи температурни промени) на 7% од
со натстрешници. Во зима, особено во искористат предностите на бесплатната подната површина кај подови со мала
најстудените климатски региони, се топлина од сонцето, метод кој се користи во топлинска инерција и 13% кај зградите со
препорачува на некој начин да се намалат
топлинските загуби низ прозорците во текот
на ноќта (ноќна изолација или стакла со ниска
емисија).
Акумулирање на топлина во материјали со
висока топлинска инерција е најдобро
решение за чување на бесплатната сончева
енергија. Сончевото зрачење навлезено
внатре во зградата може да се акумулира во
материјалите во состав на обвивката на
зградата. За тоа да биде ефикасно, најдобро
е зградата да биде изолирана од надворешна
страна, за да се забави топлинскиот проток
кон надвор (Слика 4).
Инаку, според дефиниција, топлинска
инерција е способност на некој материјал да
акумулира топлина. Топлинската инерција е
производ од дебелина, маса и специфична
топлина на материјалот.
Во згради со директни топлински добивки,
но без капацитет за топлинска инерција на
градежните конструкции (ѕидовите, покривите)
како што се, на пример, конвенционалните
дрвени конструкции, бондруг системи итн.,
застаклувањето на југ треба да изнесува
помалку од 7% од површината на подот, за да
се спречи прегревање на внатрешноста.
Дизајнот на системите за директни сончеви Слика 4: Топлинска инерција
висока топлинска инерција.
8. Ориентација на прозорци: најдобра е
јужната, со максимално отстапување од
15°.
9. Изолација за ноќ: навистина е корисна, но
може да биде многу скапа.
10. Топлинска изолација: исклучиво од
надворешна страна на материјал со
топлинска инерција.
Мерки на претпазливост: Пасивното
соларно греење не треба да се меша со
потребите од природна светлина. И двете ја
користат сончевата светлина, но во случај на
системите за пасивно греење, директното
зрачење е од суштинска важност.
термичка инерција од внатрешна страна на намена: транспарентна надворешна
Директната сончева светлина може да
изолацијата, т.е. материјал којшто ќе ја топлинска изолација, Тромбеови ѕидови,
предизвика заслепување при одредена
акумулира бесплатната сончева енергија. водни ѕидови и др. Но, најголемите
намена на просторот.
Првата линија на одбраната за потенцијали во пасивното користење на
Природното осветлување делува најдобро
максимално задржување на топлината ја има сончевата енергија лежат во застаклените
како индиректна или дифузна светлина,
следната стратегија: елементи на зградите: прозорците и
бидејќи ваков тип на светлина помалку го
1. Облагање на обвивката на зградата со т.н. балконските врати, натсветлата, куполите,
нарушува видот или го одвлекува
„суперизолација“, односно употреба на интегрираните застаклени градини и др.
вниманието. Затоа, кога се планираат
високовредни изолациски материјали со Претходно изнесеното се однесува на
простори за употреба на компјутери или
зголемени дебелини. добивање топлинска енергија потребна во
слична опрема, мора да се води грижа за да
2. Многу добро затнување (херметизирање) зимскиот период. Но што станува со
се избегнат проблемите со оштетување на
на обвивката за намалување инфилтрација несаканите топлински добивки низ истите
видот, причинети од системите за директни
на воздух однадвор. застаклени елементи во лето, што за
сончеви добивки. Во вакви објекти
3. Обезбедување материјал со висока последица има дополнителни енергетски
Тромбеовите ѕидови нудат подобра
топлинска инерција од внатрешна страна загуби при ладење на амбиентот наменет за
алтернатива.
на топлинската изолација, за да се престој?
Во чекорите за приод кон пасивното
овозможи акумулирање на топлината. Со современи технолошки решенија во
греење, приоритет се дава на концептот за
4. Висок квалитет на прозорци со висок дизајнирањето на стаклото како компонента
намалување на влијанието на необновливите
топлински отпор (R), односно трислојно во застаклените елементи, се решава
извори на енергија во барањата за пасивно
застаклување со исполна со гас аргон и проблемот: сончевите зраци селективно се
греење, кои не можат да се обезбедат од
нискоемисивни премази () на стаклата. пропуштаат, се акумулираат во стаклото или
обновливи енергетски извори.
Премиса: „Она што не се губи, не мора да се рефлектираат, во зависност од тоа дали
Значи, „првата линија на одбраната“ мора
се надоместува“. сончевата енергија во конкретниот случај и
да биде задржување на топлината (Слика 5).
Пасивното користење на сончевата конкретниот период е пожелна или не. Со
Ова се постигнува делумно со проект за
енергија за греење се базира на градежни еден збор кажано, тоа е интелигентно
ефикасна обвивка на зградата, на начин да
компоненти и системи погодни за оваа користење на сончевата енергија. n
се обезбеди материјал со соодветна
ПОРТА
ПАРКИНГ
СИСТЕМИ
адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

1000 Скопје, п. фах: 356
тел./факс: +389 2 2465 467
e-mail: izgradba@gmail.com
www.parkingsistemi.com.mk
www.facebook.com/izgradba
ПОРТА
ПОРТА
екологија
Бидете екологист дома,

но и на работа
Во просек,
поголемиот дел
од својот
животен век
луѓето го
поминуваат на
работа. Во
зависност од
компанијата,
некогаш во
вашиот работен
простор се
присутни
помалку, а
некогаш и
повеќе луѓе.
Според
законите на Соња ТАНЕСКА ИГНАТОСКА,
природата, вие (поддржано од „Пакомак“)
како единка ко веќе размислувате како да бидете
А
можеби не поефикасни во употребата на
ресурсите и да ја направите вашата
можете да средина попријатна, можете да
направите започнете од вашиот дом, па и
работен простор. Просторот во кој
револуција, но поминувате секојдневно, можете
лесно да го трансформирате во „зелен“ преку
со трепение и едноставни и лесни совети и во исто време да ги
полека можете намалите трошоците во домаќинството или на
компанијата. отстранувачи на 'рѓа.
да влијаете да - Во градините: хемикалии за третирање на базени,
ШТО ТРЕБА ДА ЗНАЕТЕ ЗА ОПАСНИОТ ОТПАД ВО отрови за глодачи, вештачко ѓубриво, пестициди,
се случат ДОМАЌИНСТВАТА инсектициди, отстранувачи на плевел.
промени. Многу заедници имаат посебни центри или посебни - Во гаражите: акумулатори, киселини, средства за
полирање на автомобили, моторни масла, антифриз и
денови кога компаниите што се грижат за отпадот
собираат т.н. опасен отпад од домаќинствата. Опасен гориво, како бензин, нафта и керозин.
отпад во домаќинствата може да биде: - Околу домовите: флуоресцентни светилки, батерии
- Во бањите: лекови, средства за чистење, лакови и за мобилни телефони, детектори за чад и батерии.
отстранувач на лак за нокти. Овој отпад не треба да се отстранува заедно со
- Во работилниците: лакови и бои, растворувачи, бои и другиот отпад од домаќинствата. Таквиот отпад може да
биде штетен за собирачите на отпад и за животната
екологија
средина, ако не се третира соодветно. Исто така, не би присутни помалку, а некогаш и повеќе луѓе. Според ПЕТ ГЛАВНИ
требало да се чува дома за подолг временски период, законите на природата, вие како единка можеби не ЕКОЛОШКИ СОВЕТИ
туку овој отпад треба да се однесе во специјални можете да направите револуција, но со трепение и Најважна работа на која треба да
центри за собирање. полека можете да влијаете да се случат промени. се сетите кога ќе фрлате ѓубре се
Во собирните центри, овој опасен отпад го сортираат Користете енергетски ефикасни светилки (CFL или овие пет збора:
и класифицираат квалификувани работници. LED), кои трошат 75 отсто помалку од светилките со Редуцирај-размисли
Хемикалиите се чуваат во специјални резервоари. вжарено влакно, ако вашата компанија не го Намали
Подоцна, овие хемикалии се носат на посебен хемиски направила тоа дајте предлог и објаснете го процесот Искористи
третман или се чуваат во специјални депонии. Некои на заштеда, со сигурност ќе биде прифатен. Не Поправи
материјали, како моторното масло, оловните батерии и заборавајте да ги исклучувате светлата кога во
Рециклирај
Ова значи дека иако постојат
антифризот, може да се рециклираат, но оваа постапка просторијата нема никој, оваа навика ќе биде
депонии кои се добар начин за
мора да се врши многу внимателно по хемиски пат. корисна и ќе почнете да ја практикувате и дома. згрижување на отпадот што не
Некои луѓе хемикалиите и боите ги истураат во Ставете ги вашите монитори на sleep mode на што може повторно да се употреби
канализациски отвори. Овие хемикалии се мешаат со е можно пократко време, нешто што можете да го или рециклира, најважно што
дождовницата и се влеваат во подземните води, направите сами, а воедно и да го задржите векот на можеме да направиме е да не
предизвикувајќи помор на рибите и растителниот свет. компјутерот, заштита од прегревање како и правиме непотребен отпад.
Хемикалиите никогаш не треба да се истураат во зголемување на брзината на работа. Доколку сте во
канализација. можност, користете апарати кои имаат ознака за
енергетска ефикасност (пр. Energy Star).
РАБОТЕН ПРОСТОР, ВРЕМЕ КАДЕ ПОМИНУВАТЕ Во работните простории пожелно е да користите
ПОЛОВИНА ОД ВАШИОТ ЖИВОТ стаклени или керамички чаши наместо пластични кои
Во просек, поголемиот дел од својот животен век се за еднократна употреба или пак користете термос
луѓето го поминуваат на работа. Во зависиност од за вашето утринско кафе.
компанијата, некогаш во вашиот работен простор се Во денешниот свет на развиени
телекомуникациски мрежи, подобро е да користите
телекомуникација и видеоконференции за вашите
состаноци, наместо долги патување со возило или Значи, запомнете:
авион. • Размислете за работите што ги
Искоритете ги згрешените испринтани страници за купувате и ресурсите што ги
пишување белешки и слични интерни документи. искористувате – треба да се
Старите кутии повторно употребете ги за складирање обидеме да ја намалиме
на разни документи. Реорганизирајте го
потрошувачката и да го
намалиме количеството на
канцеларискиот материјал пред да направите уште отпад што го произведуваме.
една нарачка. • Намалете го износот на
Често на работното место се генерира голема секојдневниот отпад.
количина отпад, во зависност од големината на • Повторно употребете ги
компанијата како и нејзината дејност. Наместо да работите пред тие навистина
завршува отпадот неселектиран, тој лесно може да се да станат отпад.
рециклира. Старите тонери и батерии предајте ги на • Поправете ги работите
лиценцирана фирма за управување со електронски и секогаш кога тоа е можно.
електричен отпад. Одвојте посебно место за фрлање • Рециклирајте сè што може да
на веќе неупотребливата хартија, списанија, пликоа и се рециклира.
сл.
Генерирајте помалку отпад, со тоа што ќе
конзумирате природна храна како овошје и зеленчук
или пак храна претходно подготвена од дома.
Користете велосипедска пошта за вашите документи.
За превоз до работа или пак воопшто и за домашни
потреби, секогаш кога сте во можност користете
јавен превоз или пак велосипед.
И секако, внесете растенија во вашиот работен
простор или дома, кои покрај нивната естететика го
прочистуваат внатрешното загадување на воздухот и
ја прават просторијата попријатна. n

архитектура и дизајн WHITNEY MUSEUM OF AMERICAN ART, ЊУЈОРК
Новата зграда
дизајнирана од Renzo
Piano, сместена меѓу High
Line и реката Hudson,
претставува
исклучителен дом на
импресивната колекција
на модерната и
современата
американска уметност
Новиот „Витни“ е синтеза на

најзначајните музеи во Њујорк
Дејан БУЃЕВАЦ агресивни контрасти, милиони човечки градот, при што главен акцент се става на
судбини, многу солзи и срушени идеали. целосно поврзување на градското ткиво
ожност и слобода. Менхетен - една фантастична архитектонска и преку редефинирање, регенерирање и
М
Овие големи и визуелна утопија, секогаш современа во ревитализација на стари и социјално
никогаш докрај својата материјализација и секогаш замрени инфраструктури и нивно активно и
остварливи непредвидлива, една неограничена беспрекорно функционирање од аспект на
соништа, на конзумеристичка илузија, олицетворение на социо-културното живеење, пред сè, заради
материјално ниво, моќ и вековен симбол на доминација во светот. зачувување на здравата животна средина.
имаат свое место на Денес, по терористичките напади на 11 Ваквиот урбанистички пристап и планиран
постоење - Менхетен, урбаната џунгла и септември во 2001 година, по економската развој на градското ткиво константно
срцето на Њујорк. Место на бескрајни криза во изминатата деценија, Њујорк привлекува сè повеќе и повеќе архитекти, и
копнежи и желби, совршени парадокси, доживува неверојатна урбана експанзија на генерира уште толку и повеќе идеи.
архитектура и дизајн
High Line поинаква инфраструктура во матрицата на

градот. Откако проектот бил широко прифатен
и идентификуван од граѓаните како голем
социолошки потенцијал, неговата
реализацијата била доверена на холандскиот
пејзажен архитект Piet Ouldoff, во соработка со
локалните градежни фирми Diller Scofidio и
Renfro. Обновата на старата инфраструктура
игра значајна улога во град кој бележи
дефицит на зеленило, така што оваа
консолидација игра важна улога во
регенерацијата на градското ткиво. Уникатната
конзерваторска интервенција се протега низ 22
блока, и е лесно достапна за сите граѓани.
Пешачка зона богата со дрвја, ниско зеленило
и урбан мебел лебди над градот, создавајќи
идеална контратежа на активниот и хаотичен
животен ритам на Менхетн. Во концептот на
оваа зелена линија лежи идејата за превласт на
природата врз градот и материјалното во него.
Преку комбинација од органски и вештачки
материјали се остварува нужната култивација
на оваа структура, така што во својата
програма таа нуди варијации на зелени
катчиња, едни диви, други погодни за
одгледување хранливи продукти, трети
HIGH LINE градот до реката, туку е доволно на нив да се ангажирани со урбана опрема, итн. Патеката за
Така, во процесот на регенерирање на Њујорк, засадат дрвја, да се постават клупи и останати кратко време со својата атрактивна содржина
за цело време во последните години актуелен е урбанистичко-уметнички елементи и реквизити успеа да привлече толкаво внимание, што
западниот дел од Менхетн покрај реката кои овозможуваат вистинска и атрактивна многу познати личности, како што се Edward
Hudson, регион богат со флора и фауна. Во таа линиска структура, која секојдневно привлекува Norton, Glenn Close, Kevin Bacon, David Bowie и
насока, неприкосновен репрезент во илјадници луѓе од целиот свет. На тој начин, Diane von Furstenberg, во нејзина непосредна
ревитализацијата на овој мегалополис е, опстојувањето на оваа некогашна железничка близина инвестираа во приватни недвижнини.
секако, High Line. Линиска структура, подигната инфраструктура било прифатливо единствено Кога за првпат ќе прошетате по оваа
од нивото на теренот, која своевремено била преку нејзино функционално и програмско површина, имате чувство како да сте дел од
важна железница која го хранела градот, редефинирање. High line претставува надреална сцена. Додека долу на улицата, во
односно опслужувала 22 блока од градот, реализирано совршенство во ова време кога градот, сè е бучно, фреквентно, незапирливо,
разнесувајќи храна и патници, а денес пропагандите за зачувување на здрава животна на само неколку метри над тој хаос владее
претставува незаменлива општествено- средина имаат доминантен карактер. неверојатен мир, каде што се дише со полн
социјална конструкција во градот. Ова Тогашниот градоначалник на Њујорк, здив. Затоа животот на Менхетн се искачи едно
шеталиште започнува од новоизградената Rudolph Giuliani, кој во најголема мера е скалило погоре од аспект на хуманите услови
станица Hudson Yards, и освен тоа што ја заслужен за денешниот изглед на градот, под за живеење. High line нуди живописни пејзажи
презеде популарноста на Central Park, на сите мотото „овој град е создаден да изненадува, во низ транспарентните екрани поставени на
урбанисти во светот им постави домашна него сè е дозволено“, пред колективот ја работ - вам ви се чини дека сте во театар, но
задача за тоа, како не е нужно да се претставил својата радикална идеја за она што се прикажува на тие екрани е
дислоцираат старите пруги за да се симне повторна интеграција на железницата како реалноста од улиците на Њујорк. Покрај >>

архитектура и дизајн Во 1966 година, музејот се
преселил во зградата на
Madison Avenue, која ја
оваа рефлектирачка површина може да легнете
дизајнирал Marcel
и да уживате во погледот на реката Hudson и во
Breuer.
една неприкосновена слободностоечка
стуктура - импозантниот новоизграден објект
Whitney Museum of American Art, дело на
славниот италијански архитект Renzo Piano.
WHITNEY MUSEUM OF AMERICAN ART

Новиот музеј на американската модерна
ликовна уметност Whitney, заедно со High Line,
во вистинска смисла на зборот ја заокружуваат
ревитализацијата на некогаш социјално
замрениот Chelseа. Денес, оваа област на
приватни галерии, модни збиднувања и „фуд
маркети“, претставува живот достоен на човекот.
Во секој случај, архитектот Renzo Piano
(Renzo Piano Building Workshop, во соработка
со архитектонската фирма Cooper Robertson),
имал тешка задача да биде еднакво добар како Новиот Whitney Museum
неговиот познат претходник Marcel Breuer of American Art
(1902 -1981), автор (во соработка со архитект
Hamilton Smith) на „стариот“ Whitney Museum
of American Art на Менхетен, лоциран на
Madison Avenue и 75th Street. На оваа локација,
„Витни“ функционираше од 1966 до 2014
година.
Инаку, историјата на музејот носи важно
наследство. Музејот е основан во 1931 година
од страна на Gertrude Vanderbilt Whitney (1875–
1942) во Greenwich Vilage. Подоцна, во 1966
година, музејот се преселил во зградата на
Madison Avenue, која ја дизајнирал Marcel
Breuer. Вo Њујорк велат, ако The Metropolitan
Музејот е основан во 1931 година од

страна на Gertrude Vanderbilt Whitney
(1875–1942) во Greenwich Vilage, Њујорк
Museum of Art е најголем, The Museum of Line.

Modern Art (MoMA) е најпопуларен, The Центарот за едукација овозможува state-of-
Guggenheim Museum е најубав, тогаш Whitney the-art работилници, два театри и многу други
Museum of American Art е нивна синтеза. поволности за посетителите, вклучувајќи и сала
Објектот на стариот „Витни“ останува да од 6000 метри квадратни, ресторан, кафуле,
функционира како The Met Breuer за модерна локали за изнајмување и канцеларии. Сето ова
и современа уметност во рамките на The придонесува за креирање на ново културно
Metropolitan Museum of Art. Оваа зграда сама значење на „Големото јаболко“.
по себе претставува уметничко дело на Marcel Светски познатата архитектонска и градежна
Breuer, инаку ученик на Walter Gropius. компанија Permasteelisa Group заедно со
Основните материјали се бетон, гранит, плочи својата компанија-сестра American subsidiary
од син камен, употребено е дрво за гелендери, Permasteelisa North America, учествувале во
а бронзата е користена за кваки, рачки и врати. изградбата на новиот музеј посветен на
Новиот музеј „Витни“ за посетителите е американската современа и модерна уметност.
отворен на 1 мај минатата година во срцето на Музејот е отворен со изложбата America is
Менхетен - Meatpacking District. Објектот е Hard to See. Во овој период, актуелни изложби
осумкатаница со севкупен простор за во музејот се Carmen Herrera: Lines of Sight;
изложување од 5800 метри квадратни, од Human Interest: Portraits from the Whitney’s
коишто 4600 метри квадратни заземаат Collection; Sophia Al-Maria: Black Friday;
внатрешните галерии, a 1200 метри квадратни Torbjørn Rødland: Blue Portrait (Nokia N82); Sibyl
се оставени за изложувачки простор на Kempson: 12 Shouts to the Ten Forgotten
отворено со тераси кои имаат поглед на High Heavens...

ПРОСТОРНОСТ И ТРАНСПАРЕНТНОСТ наведнати под различни агли навнатре и
Кога се движите низ музејот, се чувствува дека нанадвор. Изведувачите морале да решат
се работи за многу амбициозен проект, не само доста потешкотии и предизвици, најмногу
заради своето значење и димензии, но и заради заради фасадата што била од различни
специфичниот облик на структурата. Зградата, типови, димензии и облици на панели кои се
долга 87 метри, широка 38 метри и висока 53 специјално дизајнирани, произведени и
метри, има мошне комплексна форма која инсталирани на објектот.
барала константна употреба на 3Д Главната фасада, од 6500 метри квадратни,
моделирање, затоа што фасадите се се состои од алуминиумски единици (метар >>

на метар широки и долги) прекриени со 8 мм за овој проект - Suction Lifter. Објектот остава
дебели и екстра долги лимени панели, со сив и монолитен впечаток, кој фантастично се
тежина до 2,5 тони и со должина до 21 метри, вклопува во овој дел на Менхетен.
кои одат и преку повеќе катови. Инаку, овие На северните и јужните лифтови од
огромни панели од пристаништето во Њујорк објектот изработени се глазирани фасади,
биле транспортирани до локацијата, а биле инсталирани на начин да обезбедуваат
поставени со специјално дизајнирана машина минување на природна светлина внатре во

објектот - Stick системот на фасадата се
состои од дупло глазирано стакло
комбинирано со Sun shading системот.
Ѕидовите на предворјето, коешто е со
површина од 600 метри квадратни, се
испреплетени со кабли кои придонесуваат за
потполна транспарентност на главниот влез
во музејот. Oвој потфат е направен со цел
музејот да се претстави како еден отворен и
достапен простор, и на тој начин да
комуницира со посетителите.
Влегувањето во галериските простори на
катовите е комплетно транспарентно од било
кој пристап од аспект на надворешните скали
и пространите тераси. На моменти, бидејќи и
терасите се користат за изложбени поставки,
односно за скулптури и амбиентални
инсталации, кај посетителите исчезнува
просторниот однос внатре - надвор.
Новиот музеј „Витни“ е позициониран меѓу
реката Hadson и High Line со оригинални
урбани паркови, кои му даваат посебност во
таквото опкружување. На последниот кат се
наоѓа кафетерија исполнета со природна
осветленост поради челичниот и стаклен
светларник на кровот. n
(Во наредните броеви ќе бидат презентирани

текстови посветени на Њујорк во избор на
главниот уредник)

репортажа
ИСТОЧНИОТ БРЕГ НА ШПАНИЈА
Бенидорм ИЛУЗИЈА
Привидната
присиленост на
брегот започнува во
50-тите и 60-тите
години на минатито
век, во полниот ек
на Франковиот
фашизоиден модел
на развој, кој
узурпира секаква
логика во служба
на социјал-
капитализмот кој
делумно го
форсира и преку
туризмот и пазарот
на недвижности, од
каде и започнува
подемот

репортажа
Александар ПЕТРОВ, дипл.инж. арх.
Постојан споменик,
Суперстудио
мпрeсивна и титанска глетка
И
се карактеризира долж
целиот шпански источен
брег. Непрекинато се
развива по линеарна
должина од 8.000
километри. Од Коста дел
Сол, па се до Коста Брава. Испрекината урбана
линија која го узурпира целиот брег, со мали
паузи помеѓу природните резерви и карпите што
ја спречуваат бетонската маса тотално да
завладее. Простор кој зазема само 4,25 % од
целокупната територија, а е населен дури со 44
проценти од населението.
Оваа привидна присиленост на брегот
започнува во 50-тите и 60-тите години на
минатиот век, во полниот ек на Франковиот
фашизоиден модел на развој, кој узурпира
секаква логика во служба на социјал-
капитализмот кој делумно го форсира и преку >>

Aликанте
туризмот и пазарот на недвижности, од каде и (Град лента кој постојано се продуцира). Иако се до Калп, бидејќи интензитетот во ова парче
започнува подемот. нивната естетика е утопистичка и различно најмногу кулминира. Остар отсечок кој ја црпи
Од тие години датира и визијата на компонирана, успеваат да го предвидат тој морската широчина во целиот нејзин сјај и
суперстудио „Постојан споменик“ (Continous импакт. раскош, и како урбан ѕид ја разделува голата и
monument,1968), каде во 1972 година истата таа Во овој текст ќе го врамам само делот од карпеста бела природа во заднина. Контраст кој
тематика ја продлабочуваат преку седмиот град Коста Бланка, целиот тој опфат од Картагена, па тешко се балансира со шармот на шпанската

репортажа
традиција и соживот.
Позначајни по оваа оска се, секако, двете
поголеми жаришта, Аликанте и Бенидорм.
Првиот, класичен медитерански град со римска и
арапска историска поставка, дополнително
убанизиран и споен кон крајот на минатиот век.
Крути солитери поставени ад хок, го следат
брегот и сонцето, а просторот помеѓу е исполнет
со масивни туристички населби и летни
резиденции. Надеж сигурно влева поновата
генерација на ибериски архитекти кои се меѓу
подобрите во Европа, кои успеваат да ги сплотат
овие густи разјадени урбанитети, преку
хируршки прочистувања и интервенции на
поврзаност, претежно преку лендскејпот,
партерот и поголемата достапност на јавниот
простор со питоми вегетациски содржини.
Нешто типично и преубаво на оваа тема е
поврзувањето на градското јадро од плажата
Албуферета, па се до соседната Сан Хуан,
неколку километарски добро организиран
ватерфронт со пешачки и велосипедски патеки,
со прекрасно обработени детали во склоп со
околниот крш. Тие навистина будат оптимизам,
дека сепак има надеж низ овие гломазни и грди
градски маси дека може да завладее здравиот
разум.
Бенидорм претставува вториот јазол кој тешко
би можело да се опише преку некаков стандард
или дефиниција на стручна подготовка. До
почетокот на 60-тите години е мало пејзажно
селце со живописен медитерански стил.
Тогашниот амбициозен градоначалник Педро
Сарагоса ја започнува неговата експанзија,
приспособувајќи ја целата област Хиера Хелада
од земјоделско во градско земјиште. Во период
од само дваесетина години прераснува во едно
од најразвиените туристички дестинации со
урбан карактер, и претставува еден неповторлив местото поконкурентно и достапно за секој услови на џган, водата е кристално бистра, а
туристички модел, чија суштина до денешен ден џеб. Така расфрлени, овие кубуси се плажата чиста со фин и светол песок. И,
изгледа на илузија (фатаморгана врз поставени во идиличниот околен медитерански впрочем, тука се состои нејзината јака
некогашното селце). Всушност, и самата идеја пејзаж кој им задава функционалност и природна страна по која успева да привлече
на тематска туристичка атракција, што парадигма со прекрасниот поглед што се толкав голем број на туристи (секако освен
преовладува како концепт во Бенидорм, е троши од и кон нив. Тука негде помеѓу се гледа приспособените цени и понудената забава).
токму самиот град. Некој тек кој се шири, и најозогласениот облакодер ИНТЕМПО, Бенидорм е еден вид масивно корито, кое ја
чиниш како сите подоцнежни симбол на крахот на градежниот бум. генерира, но и ја санира економската криза која ја
латиноамерикански градови да се родиле од Солитерот се прослави како ударна вест по зафати Шпанија. Со толкава градежна продукција
тука. светските новини како зграда без лифт, кој низ на пазарот, претставува главниот причинител на
Вметнат е во мапа на триаголник каде низ периодот на безбројните урбани шпекулации балонот (bubblescapes), кој го генерира
годините се згуснува по фронталната лента во (објектот од 20 расте на 40 ката) ја губи банкарскиот крах со недвижности кои не можат
ширина од 100 метри долж брегот, кој ја следи најбитната комуникација. да се продадат, дури ни по рекордно ниски цени,
прекрасната песочна плажа и бистрото Ваквата експанзија влијае и по неговата иако туризмот продолжува да бележи раст.
Медитеранско Море. Љубопитни се неговите фантастична густина која знае да доспее и до (Туризмот фиктивно го покачува БДП, но
атипични висококатници, кои претставуваат два милиона туристи во летната сезона вработува само сезонски). Која ли може да биде
хотелски струкури кои го црпат капацитетот за (периодот од мај до септември). Во просек по реалната иднина и самодржливост на еден ваков
туристички легла. Иако играат на висина, не се 400.000 туристи месечно. Секако, оваа густина хиперактивен туристички развој, кој дополнително
карактеризираат со раскошни и широки варира во останатите периоди кога градот бара жртви кои сè повеќе се исцрпени?
луксузни влезови и стаклена обвивка на едвај брои 100.000 жители. Таа Иако овој град е парадигма, чувството да се
фасадите, многу се поевтини и нивната преоптовареност дава привид многу повеќе на биде дел од него е прекрасно. Немав претстава
масивност се демострира преку катната некој азиски отолку на европски град. Иако дека може да биде толку привлечен со сиот
монотона исфорсираност која го прави варира, ова туристичко јадро успева да живее негов контраст помеѓу убавата шпанска храна и
низ целата година. Импресивно е што и во традиција, и околната градежна синтетика. n

ПОРТА
ПОРТА
хортикултура
Dracula simia
НАЈНЕОБИЧНИТЕ Naked Man
РАСТЕНИЈА
НА ЗЕМЈАТА
Филип ФИЛИПОСКИ, дипл.шум.инж.
ашата планета претставува дом на околу 300.000 има статус на загрозен вид, пред сè, поради декоративниот изглед на
Н
различни видови на растенија. Сите тие цветот, како и лек против дијареа, како природен афродизијак или
морфолошки се разликуваат повеќе или помалку за подготовка на пијалаци.
преку надворешниот изглед, односно преку Следно растение кое има многу необичен и атрактивен цвет е
изгледот на листовите, цветовите и плодовите. цветот на растението Impatiens bequaertii. Цветот е во форма на
Некои растенија се карактеристични по своите девојки кои танцуваат од каде и го добил народното име. Овие ситни
цветови кои даваат пријатен мирис, други според цветови природно се распространети во источна Африка. Се
хранливите плодови и лековитите својства, а некои и по својот чуден среќаваат во бела и розова боја. Растенијата сами по себе имаат
изглед или способност за исхрана и нивото на токсичност. многу убава фигура. Сепак, треба да се напомене дека овие се едни
Во поглед на чудниот изглед на цветот предничат орхидеите кај од најретките растенија и многу е тешко да се најдат, поради што е
кои поедини видови можат да имаат многу необичен цвет, па така потребно многу трпение и желба.
меѓу попознатите орхидеи со необичен изглед е Dracula simia – Antirrhinum majus претставува растение кое по изглед е доста
орхидеjа чиј цвет е во форма на мајмунска глава. Природниот ареал познато и кај нас. Претставува вид со многу живописни, колоритни
се наоѓа во шумските предели на Перу и во југоисточните делови од гроздести цветови кои се развиваат на право стебло со висина и до
Еквадор на надморска височина поголема 1,5 метар. Тоа што е необично кај овој вид
од 900 метри. Ова растение има Impatiens bequaertii е изгледот на мешунката по
способност да цвета преку целата година прецветувањето. Тие се во форма на
со карактеристичен мирис на портокал. костурска глава со отворена уста и очи.
Орхидеја која има многу необичен цвет Интересен е податокот дека во минатото
е од видот Orchis italica или попозната верувале дека овие цветови содржат
како „гол човек“. Овие „голи луѓе“ кои го мистична моќ и дека го заштитува домот од
красат цветот на оваа орхидеја, природно клетви и зло. Со оглед на живописноста и
се распространите во медитеранскиот атрактивноста на цветот и формирањето на
регион. По боја се среќаваат од семето по нивното процветување одлично
светловиолетови до розови. Ова растение го опишуваат кругот на животот.

хортикултура
Amorphophallus titanum претставува вид со најголем цвет во нов. Хибернацијата на овој вид вон сезона трае околу четири
светот. Самиот цвет достигнува височина и до три метри, а во месеци.
тежина и до 100 килограми. Цвета на секои седум до 10 години, Mimosa pudica или познато како срамежливо растение има
што во одредени ботанички градини претставува и вистинска природен ареал во Јужна Америка, иако денес може да се сретне
туристичка атракција. Како недостаток му се препишува ужасната распространето низ целиот свет. Претставува многу нежно
ареа која се шири за време на цветањето. Претставува растение кое вегетира во сенковите месторастења. Најатрактивна
еднодомен вид кај кој во прво време се отвораат женските особина по која го добила и името е начинот на кој реагира ова
цветови, а по неколку дена машките цветови. Сето ова е со цел растение во обид да го допрете. Интересно е како растението
да не дојде до самоопрашување. Листовите достигнуваат и до има развиено примитивен нервен систем и во обид да дојде во
шест метри. Секоја година листот умира, а на негово место расте контакт со страно тело листот веднаш се собира. n
World biggest flower

Amorphophallus
titanum
Snapgdragon seed
pod skull dragons
skull во цвет
Snapgdragon seed
pod skull dragons
skull
ПОРТА
eсеј
ум видел многу соби во недвосмислена убавина, печат на едноставното, дух
С
книгите и по светов, но на вистината, сјајот на скромноста заради која и
најмногу ме израдува и беше толку раскошна...
научи големата соба на Знам дека не стигнале до нашиот кум Савељиќ а и
нашиот кум Савељиќ, до илјадници такви градители, умните препораки и
едноставен селанец во архитектонски теории на Ложие од 18 век, кој
црногорското село самоуверено пишуваше дека богатството на
Мартиниќи, до кое се стига дури кога ќе се просторните впечатоци се постигнува со сведени
напушти Спуж и ќе се сврти грбот на строги средства, без наметнувања и помпа.
плодната и озеленета долина на реката Зета, НАШ РАНКО РАДОВИЌ, Рационалистите на 18 век се залагаа за
а искачувајќи се во брдата нагоре. архитект, урбанист, едноставност на примарни форми, па потоа Мис ван
Кумовата соба е пространа, без многу професор, писател, сликар... дер Рое, двесте години подоцна, градеше куќи
мебел и без непотребни дребулии. Кревети тврдејќи дека во архитектурата, всушност, помалку е
од полно дрво поставени по должина на повеќе. Големиот Корбизје, таа далечна 1911 година,
чистите бели зидови. Така, средишниот ја учеше модерната архитектура патувајќи по нашите
простор останува слободен, краишта, цртајќи ги нашите куќи...
подложен на промени и стално
поинаква употреба на тивките
домаќини. Плафон со долги талпи,
Кумовата Од оваа спонтана, анонимна, народна
жива архитектура се учиме на строгост и
функционалност, да ја разбереме врската
темен и матиран, спуштен до
подигната рака. Подот се жолтее, ама
не од боја туку од јаснотијата на
соба помеѓу куќата и животот, куќата и природата,
куќата и материјалот. Правило на белината
на кречното млеко на кое Корбизје го
дрвото. Четири едноставни столици подига величенствениот Роншан, останува
во собата. Исправени, со строги секогаш одново да нè враќа, не на
наслони, полни со достоинство. Тие прашањата на архитектонските форми туку
одбележуваат големо огледало на нивното „зошто“!
помеѓу двата прозорци отворени кон И додека низ далечините молчат овие
долината, а со дрвени капаци кои се едноставни соби, уште топли од нашето
непријатели и на летните изгори и на детство и спомени, во својата логика и
ветерот со дождови. Наместо маса – убавина модерни за сите времиња, во
непресушен дрвен сандак наслонет нашите дуќани за мебел не се смирува
на ѕид. Тој си е голем знак на играријата на „стилски“ столици за толку
семејното благо, скровиште на нестилски облици на потрошувачкиот живот
ткаењата и други бдеења, на и стеснетите станови. Во лудо темпо се
везењата, на соништата! набавуваат троседи,
Една голема рамка со „секретери“, непотребни
безброј семејни работи со огромни цени,
фотографии собира време па нашите соби се
уште од првите фотографи претвораат во складови
на старата Подгорица. Тоа за мебел и складови за
е фреска на семејниот суета. Тие не живеат за и
континуитет во која поради нас – ние сега
големината на сликите и почнуваме да постоиме
ликовите сигурно заради собите!
одразуваат значење и Овие редови за
љубов која секој од нас ја кумовата соба не се
стекнал тука, во некоја романтичарска
домаќиновата соба и во носталгија за минатото,
неговото сеќавање. Боите тие се повеќе тежнение
на собата се сведени само за вистинска
на силните тонови на архитектура, која не ги
покривките на креветите, разбира границите на
како некои цвеќиња на времето и не признава
ливада. привилегирани средини.
И тоа е се... сè освен Иднината на
јагнешките кожи пред секој архитектурата е
кревет за првата, потопла иднината на нашите
средба со секое ново и соби, секаде каде е бита
макотрпно работно утро, на животот над скапиот
секогаш и одново... освен декор. n
достоинството и смислата, Есејот го подготви,
во оваа соба живееше Даница ПАВЛОВСКА ЦИГИ
ПОРТА
ПОРТА

Oktomври 2016

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Oktomври 2016

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ПОРТА

Биенале за архитектура во Венеција, 2016:

Уште еден градежен успех на „Гранит“

Биенале за архитектура во Венеција, 2016:

РЕПОРТАЖА 58 Првиот број на списанието Порта3

Искуства и знаења значајни

З големи брани“ (ЗМКГБ или MACOLD),

Последипломски студии Grand XYZ

Уште еден градежен

12 ПОРТА 28 октомври 2016

Изведба на О160 Потпорна

Изведба на потпорен ѕид од габиони

Изведба на „Cut&Cover“ тунел Слатинци

14 ПОРТА 28 октомври 2016

28 октомври 2016 ПОРТА 15

16 ПОРТА 28 октомври 2016

Новото седиште на Фудбалскиот

18 ПОРТА 28 октомври 2016

границата меѓу вековното дело на природата и

терени, а од другата кон шумата, каде

што со својата поставеност

28 октомври 2016 ПОРТА 21

Објект со хибридна намена

Подготви: Проектанско биро„АТРИУМ“, ШТИП

22 ПОРТА 28 октомври 2016

28 октомври 2016 ПОРТА 23

Содржината на објектот е следната:

А - Во сутеренот се наоѓа барик, ресторан со

70 ПОРТА 26 декември 2014

-р Peter Mrosik, сопственик Систем 88 -

26 ПОРТА 28 октомври 2016

секој е достапен во три различни алуминиумски

о децении пред да бидат изградени

м-р Ѓорѓе ЈОКИЌ, дипл.инж.aрх. (СРБИЈА)

Во светот на архитектурата парната година

30 ПОРТА 28 октомври 2016

проф. д-р Мишко РАЛЕВ, Една од задачите на дизајнирањето е да се дојде

28 октомври 2016 ПОРТА 37

38 ПОРТА 28 октомври 2016

Москва, Цветној булевар

28 октомври 2016 ПОРТА 39

Лас Вегас – булевар Лас Вегас (Стрип)

40 ПОРТА 28 октомври 2016

дотогашниот стил на псевдоисториска (шунд)

28 октомври 2016 ПОРТА 41

42 ПОРТА 28 октомври 2016

Слика 1а: Ориентација исток-запад Слика 1б:Ориентација север-југ

адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

Бидете екологист дома,

како единка ко веќе размислувате како да бидете

28 октомври 2016 ПОРТА 51

Новиот „Витни“ е синтеза на

High Line поинаква инфраструктура во матрицата на

28 октомври 2016 ПОРТА 53

WHITNEY MUSEUM OF AMERICAN ART

Музејот е основан во 1931 година од

Museum of Art е најголем, The Museum of Line.

54 ПОРТА 28 октомври 2016

28 октомври 2016 ПОРТА 55

56 ПОРТА 28 октомври 2016

(Во наредните броеви ќе бидат презентирани

28 октомври 2016 ПОРТА 57

ИСТОЧНИОТ БРЕГ НА ШПАНИЈА