237

ПОРТА
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
237
OКТОМВРИ 2015
„Ничија земја“ - град за сите

Прекрасен архитектонски бисер во старото
А РХ И Т Е К Т УР А градско јадро во Скопје
Е КО ЛО Г И Ј А Лондонското училиште Брнтвуд – добитник
на Стирлинговата награда
90 ДЕНАРИ
ПОРТА
градежништво
ɉɈɅɂȿɌɂɅȿɇɋɄɂɂɉɈɅɂɉɊɈɉɂɅȿɇɋɄɂ
ȼɈȾɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ȽȺɋɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ɋ.ɂɋɂɋɌȿɆɂ
.$ɇȺɅɂɁȺɐɂɋ.ɂɋɂɋɌȿɆɂ
ɂɇɈȼȺɌɂȼɇȺɌȿɏɇɈɅɈȽɂȳȺ
ɉɈɋɂɌȿɂɇɌȿɊɇȺɐɂɈɇȺɅɇɂɋɌȺɇȾȺɊȾɂ
Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA
4 ПОРТА 25 јули 2014
4
Тел: 047 225353 /047 225354
e-mail: kobil@t-home.mk
web: www.kobil.biz
години
l Брза и квалитетна изведба на челични конструкции

и покривачки работи за индустриски и стамбени
објекти
l Изведба на типски објекти
l Продажба и монтажа на термоизолациони панели
со полиуретанска изолација и минерална волна
l Изработка на најразлични видови метални
производи
l Логистички услуги со автодигалки
ПОРТА
БРОЈ 237 ПЕТОК 30.10.2015 ГОДИНА XI
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
Архитектонско-ликовниот проект „Ничија желбите, што влијаат врз степенот на Дејан БУЃЕВАЦ
земја“ на проектантското биро „Стоун искористеност на градското земјиште,
новинари:
дизајн“ (архитекти: Стојан Павлески, и одлуките, што го профилираат Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
Ѓорѓи Радовановиќ, Љупчо Тасевски и градскиот сообраќај, е пресудно.
Иван Симеонов) ќе биде претставник на Нивната комплементарност е основа надворешни соработници:
„La Biennale di Venezia“ во 2016 година. за меѓусебна поддршка и гарант Насловна страница: Ангел СИТНОВСКИ
Авторите на проектот велат дека е за контрадикторната имуност. Александар ПЕТРОВ (ИТАЛИЈА)
OSPEDALE DEL MARE, Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
конципиран проектирајќи ја публиката Олимпијада во море од бактерии!
во една субјективна реалност, најавена Интернационалниот олимписки БОЛНИЦА ВО НЕАПОЛ, Александра ШЕКУТКОВСКА
Андреа ЈАМАКОСКА
преку извитоперени сонливи слики на комитет (ИОК) донесе одлука да се ИТАЛИЈА Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)
познати места, фрагментирајќи го и реализираат периодични испитувања на Даниела МЛАДЕНОВСКА
дематеријализирајќи го микролокацискиот
и географски контекст, будејќи го генот
квалитетот на водата сè до почетокот
на Игрите, за да не биде доведено во ПОРТА
ГРАДЕЖНИШТВО
237
OКТОМВРИ 2015

Прекрасен архитектонски бисер во старото
Драган РИСТОВ
Драгица ФАРРЕН (В.Британија)
градско јадро во Скопје
на чукун-чукун мигрант. Оттука, масовните опасност здравјето на спортистите.
АРХИТЕКТУРА
ЕКОЛОГИЈА Лондонското училиште Брнтвуд – добитник
Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
на Стирлинговата награда
миграции стануваат аналогија на Месецов што изминува помина во Енис ХОЏА

Ивана ГРУПЧЕ
внатрешните миграции, и предизвикуваат знакот на доделување на значајни
Ивона МИТЕВА
трезвеност во формулирањето на награди за 2015 година. Наградата Кате АНТЕВСКА
прашањата за мигрирање/емигрирање. Praemium Imperiale на Јапонската Сашо КУЗМАНОВСКИ
Неодамна, скопската општина Чаир асоцијација на уметност, која се Трајче СТОЈАНОВ
се закити со прекрасен архитектонски нарекува Нобелова награда во културата Филип ФИЛИПОСКИ
бисер. Во историско јадро на за достинувања во архитектурата, е
градот, помеѓу Старата чаршија и доделена на французинот Доминик графички уредник:
Гоце ЦВЕТАНОСКИ
скопската тврдина, беше реновирана Перо. Неодамна, пак, во просториите
една од четирите куќи во низа, што на седиштето на Кралскиот институт фоторепортер:
се наоѓаат во интензивен урбан на британските архитекти во Лондон Кире ПОПОВ
контекст. Интервенцијата што беше беше доделена Стирлингова награда
направена на постоечката куќа е дело за архитектура. Во конкуренција на 90 ДЕНАРИ
лектор:
на проектантското трио, архитектите 37 проекти, добитник на најголемото Костадинка СОЛЕВА
Бетим Зеќири, Бекир Адеми и Амине архитектонско признание во Обединето
Адеми, додека за конструктивниот дел Кралство е лондонското училиште AВТОРИ: CARMELO Издавачки совет:
Вања ДОНЧЕВА РАЈАТОСКА,
беа задолжени градежните инженери Брнтвуд на архитектите Олфорд BAGLIVO, LUCA GALOFARO дипл.инж.арх. - претседател
Денис Поповски и Миле Партиков. Хол Монахан и Морис. (Allford Hall И STEFANIA MANNA Александра ПЕТРОВСКА
Во комплексните урбани целини, Monaghan Morris – AHMM Architects).
постигнувањето на склад помеѓу ОД РЕДАКЦИЈАТА ИЗГРАДБА: 2015 дипл.инж.арх.
Доц. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ
дипл.град.инж.
Александар ЧЕРЕПНАЛКОВСКИ
ГРАДЕЖНИШТВО 8 дипл.шум.инж.
ПОТТИКНУВАЊЕ НА СОРАБОТКА
Управител:
НА МЛАДИТЕ ДОКТОРАНТИ
Љупчо АТАНАСОВСКИ,
дипл.инж.арх.
АРХИТЕКТУРА 20 Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје
ЈАВЕН ПЛОШТАД КОЈ ГИ ПОВРЗУВА Ул. Васил Ѓоргов број 21,
ГРАДОТ И БОЛНИЦАТА влез 2, локал 7, 1000 Скопје
Тел: 3109 311; 3151 311;

АРХИТЕКТУРА 32 62 Факс: 3132 924
ПРЕКРАСЕН АРХИТЕКТОНСКИ e-mail: porta3@porta3.com.mk
БИСЕР ВО СТАРОТО ГРАДСКО www.porta3.com.mk
ЈАДРО ВО СКОПЈЕ
32 26
Печати:
ДРВНА АРХИТЕКТУРА 36 Маркетинг:

НЕНАМЕТЛИВ, НО СЕПАК НЕЗАБОРАВЕН
biroproekt@biroproekt.com.mk
ДЕЛ ОД ОКОЛНИОТ ПЕЈЗАЖ marketing@porta3.com.mk
Тел: 3243 790; 3243 797
Fax: 3243 796
ЕНТЕРИЕР 42 Моб: 072 248 796
КАНЦЕЛАРИЈАТА - МЕСТО НА
СОЦИЈАЛНО СОБИРАЊЕ ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 800 ден.
за физички лица: 700 ден.
42 жиро сметка: 300000001995035 во
ЕКСПЕРТ 46 Комерцијална банка АД Скопје
ЛОНДОНСКОТО УЧИЛИШТЕ БРНТВУД – ЕДБ: 4030004528485
ДОБИТНИК НА СТИРЛИНГОВАТА НАГРАДА
ЗА АРХИТЕКТУРА НА РИБА ЗА 2015 Првиот број на списанието Порта3
излезе на 29.12.2004 година
СООБРАЌАЈ 50 Редакцијата на Порта3, не

ИСТРАЖНАТА ПОСТАПКА се согласува со сите ставови
КАКО НЕОПХОДНОСТ објавени во списанието.
54
инфо 16 МЕЃУНАРОДЕН СИМПОЗИУМ НА ДРУШТВОТО НА ГРАДЕЖНИ КОНСТРУКТОРИ НА МАКЕДОНИЈА
Современи конструкции –
одржлив развој
На симпозиумот домашните и странските учесници разменија знаење и идеи за
најновите научни достигнувања и практики, поставувајќи насоки за идни
истражувања и соработки во областа на градежништвото
Н
а почетокот на месецов Цветковска, отворајќи го Симпозиумот го Исабеков менаџер во корпорацијата БИ
во Охрид се одржа 16. истакна значењето на ваквите собири во Груп од Казахстан и градоначалникот на
Меѓународен симпозиум развојот на градежното конструкторство. За општина Охрид, Никола Бакрачески.
на Друштвото на значењето на ваквите собири зборува и Воведна презентација, како поканет
градежни конструктори големиот интерес. Тоа го потврдува и фактот гостин, имаше проф. д-р Дубравка Бјеговиќ
на Македонија. На овој што досега на сите симпозиуми присуствувале , со темата „Материјали за нови видови и
меѓународен собир речиси 5.000 учесници од земјава и од светот, технологии на бетон“. Други поканети
учествуваа 300 градежници и архитекти од меѓу нив и од Србија, Бугарија, Црна Гора, излагања беа на Хелена Круз со темата
12 земји: Македонија, Србија, Црна Гора, Хрватска, Словенија, Романија, Грција , Турција, „Одржлива употреба на дрвото во
Бугарија, Хрватска, Словенија, Германија, Германија, Италија, Португалија, Франција, градежништвото – спецификација,
Португалија, Италија, Грција, Казахстан и Канада, Нов Зеланд, Австралија и други. одржување и поправка за продолжување на
Соединетите Американски Држави. На отворањето зборуваа и го поздравија векот на конструкцијата“,Маурицио Фолеса
Симпозиумот се фокусираше на прашања собирот Ана Тромбева Гаврилоска, и Масимо Фраџиакомо со темата
од областа на градежното конструкторство, генерален секретар на ДГКМ, претставникот „Сеизмичко проектирање на накрсно
со посебен акцент на современите методи и од Инженерска комора на Македонија, ламинирани дрвени конструкции според
техники за проектирање и изведба на проф. д-р Милорад Јовановски, еврокод 8“, Цветан Георгиев и Николај
градежните конструкции како предуслов за претседателот на Друштвото на градежни Рангелов со темата „Воведување на
одржлив развој. конструктори на Србија, проф. д-р Ѓорѓе еврокодовите во Бугарија и спроведување
На симпозиумот домашните и странските Лаѓиновиќ, претставникот на Друштвото на на еврокод 3“, Јоже Кочар со темата
учесници разменија знаење и идеи за градежни конструктори на Бугарија, проф. „Европска регулатива за градежни
најновите научни достигнувања и практики, д-р Дончо Партов, деканот на Градежниот материјали-принципи и имплементација“,
поставувајќи насоки за идни истражувања и факултет на универзитетот на Црна Гора во Гунтер Мешке, Јелена Нинич, Стефан
соработки во областа на градежништвото. Подгорица, проф. д-р Милош Кнежевиќ, Фреитаг, Као Ба Трунг, Алсахлу Абдула и
Темата на симпозиумот беше „Современи деканот на Градежниот факултет на Гал Војтеч со темата „Предвидување на
конструкции – одржлив развој“. универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во интеракција почва-конструкција при
Претседателката на ДГКМ, проф. д-р Мери Скопје, проф. д-р Дарко Мославац, Медет механизирана градба на тунел и тbm
6 ПОРТА 30 октомври 2015

инфо
еврокодовите при рехабилитација и
зајакнување на постојни и историски
објекти“ и Младен Улиќевиќ и Перо Вујовиќ
со темата
„Концептуално и прелиминарно
проектирање на мостови на автопатот
Подгорица-Матешево“.
На собирот традиционално, беа доделени
и наградите за остварувања во областа на
науката, проектирањето и изведбата на
градежни конструкции во периодот помеѓу
два симпозиуми. За наука признанија на
ДГКМ добија Кемал Едип, Алаксандар
Богдановиќ, Марија Лазаревска, Дарко
Наков, Златко Зафировски и Коце Тодоров.
Од областа на проектирањето беше
наградена компанијата DIWI Makedonija
dooel, а за изведба награди добија ELEM за
хидроцентралата Св. Петка, беше наградена
и изградбата на националната спортска
арена „Филип Втори“ и компанијата
„Синтек“ ДОО, за санација на Мелничкиот
мост.
Во рамките на Симпозиумот, покрај
презентацијата на научните трудови, во
соработка со Комората на овластени
архитекти и овластени инженери на
Република Македонија, Институтот за
стандардизација на РМ и Министерството за
Економија се одржаа тркалезни маси.
ЕДната на темата „Еврокодови и
национални анекси“, а другата беше
посветена на новиот Закон за градежни
производи, кој претставува транспонирање
на Европската регулатива 305/2011, каде
управувачка подршка, Јордан Милев, при сеизмичко проектирање на гости беа Јоже Кочар од Словенија и Соња
Николај Милев и Ѓорги Георгиев со темата армиранобетонски згради“, Марина Черепналковска, како член на работната
„Проблеми при примена на еврокодовите Трајкова со темата „Примена на група за подготовка на законот. n
ПОРТА
став ПРОМЕНА НА СТАТУТОТ НА КОМОРАТА НА ОВЛАСТЕНИ АРХИТЕКТИ И
ОВЛАСТЕНИ ИНЖЕНЕРИ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
Да се почитува принципот
на пропорционална застапеност
м-р Влатко КОЦЕВСКИ, дипл.инж.град. (поддржан од група овластени архитекти и овластени инженери од приватен сектор)
Н
еодамна до нашата редакција стигна текст членови заклучно со декември 2014 (податок овој месец ќе успее да обезбеди некој проект за
од Влатко Коцевски, поддржан од група преземен од веб страницата на Комората), работа (а за наплата и да не говориме), зашто на
овластени архитекти и овластени инженери произлегува дека Комората треба да има околу крајот на истиот тој месец, него го очекува
од приватен сектор. Во него се истакнува дека тие 1.185 членови вработени во јавниот сектор и исто пристојна „чиновничка"“плата. За разлика од него,
имаат барање - иницијатива за промена на толку (1.185) членови вработени во приватниот еден член вработен во приватниот сектор, ако еден
Статутот на Комората на овластени архитекти и сектор?! Па се поставува прашањето, дали тоа е или само неколку последователни месеци по ред
овластени инженери на Република Македонија, навистина така? Дали навистина има 1.185 членови не обезбеди (и наплати) некој проект, тој, според
документ кој го доставиле и до списанието на вработени во сите Министерства (пред се пазарните законитости, ќе се најде на улица.
Комората – Пресинг. Подолу го пренесуваме Министерство за транспорт и врски и евентуално Со секоја чест на исклучоците, но
образложението на иницијативата-барањето, во Министерство за екологија), во општинските управувачките тела составени од мнозински дел
доставено од истите автори. подрачни едеиници, јавни претпријатија, како и членови од јавниот сектор се незаинтересирани
вработените на државните универзитети, или тоа е и неагилни при исполнување на својата обврска
Почитувани членови на Комората, нерална бројка?! Според наши скромни проценки, во Комората. Всушност, тука се крие и одговорот
Во врска со приложеното барање, би сакале во многу мал е бројот на членови вработени во на прашањето за (не)донесувањето на Ценовникот
неколку пасуси да објасниме за што станува збор. јавниот сектор. Но, за да не се шпекулира со за услуги од Комората, со години наназад, кој, пак,
Имено, од сите управувачки тела на Комората бројките, побаравме од Комората да ни се достави како што рековме, е од суштинска важност за
(Собрание, Одделенија, Управен одбор и прецизна информација, за која добивме краток егзистенцијалноста на голем дел од членовите од
Надзорен одбор) бараме, меѓу другите одговор дека не се располага со тој податок, приватниот сектор. Еве зошто е важна
критериуми, да се испочитува и критериумот, затоа што не може да се добие информација од ПРОПОРЦИОНАЛНАТА ЗАСТАПЕНОСТ според
односно принципот на ПРОПОРЦИОНАЛНА секој член каде тој работи, но дека со изработката вработеноста на членовите во сите управувачки
ЗАСТАПЕНОСТ на членовите на Комората од на новата веб страница ќе го имаат и овој податок. органи на Комората.
ПРИВАТНИОТ сектор на вработување и Комората постои не една туку осум години, а не И кога веќе проговоривме на тема Ценовник, по
членовите на Комората од ДРЖАВНИОТ може да ги преброи своите членови по последната информација што ја добивме од
(ЈАВНИОТ) сектор на вработување. До сега, застапеност во приватен или јавен сектор?! Како претедателот на Комората, ќе ги разочараме
според Статутот на Комората, при изборот на што за секој од нас Комората има мејл адреси, по нашите членови, но дефинитивно тој нема да се
членови во погорепосочените управувачки тела кои ни праќа опомени за неплатени годишни донесува и ќе се остави да функционира според
на Комората, во Постапката за избор на членови, членарини, на истиот тој мејл може да ни побара пазарни услови?! Се прашуваме, како може сите
во член 2, став 2, стои дека овие членови ќе се да им пратиме М1/М2 образец, со кој точно ќе се Комори (на адвокати, нотари, стоматолози и др.) да
избираат по три принципи и тоа: според види кој член каде работи. Но и покрај тоа, не ни е имаат свои ценовници, а само нашата Комора да
територијална, национална и родова застапеност. јасно што ја чини Комората да го воведе нема свој ценовник? И на кого тоа не му одговара?
И тука ништо не е спорно, но спорно е што принципот на пропорционална застапеност на Инаку, наводно, една од причините за
нашата Комора на архитекти и инженери, за членовите од приватниот и јавниот сектор во недонесувањето на овој Ценовник е и немањето
разлика од некои други Комори (Комора на Статутот на Комората, па за пребројување, порано појдовна основа и дека тоа не било така
адвокати, Комора на нотари, Комора на или подоцна, ќе се преброиме. едноставна постапка, односно дека барало силни
стоматолози и сл.) се разликува од нив, по тоа што Aко вака отстрана се гледа на овој навидум мал анализи за нешто да не се згреши при неговото
во тие комори се вклучени членови исклучиво од проблем, некој ќе рече, па што е важно кој ви донесување. Во секој случај, каков било „лош“
приватниот сектор, за разлика од нашата Комора, управува со Комората? Инженер си е инженер, без ценовник да се донесеше до сега, ќе беше
каде што имаме членови од приватен, но и од разлика каде тој работи, дали во приватниот или подобар од оној што го нема!
јавен сектор. Според добиените податоци од државниот сектор. Но тоа воопшто не е така ... Од останатите забелешки и проблематики кои
Комората, поделбата на членовите според овој Треба отворено да се каже, дека Комората се провлекуваат низ секојдневната работа и
принцип е следна: подеднакво ги застапува сите свои членови (без практикување на архитектите и инженерите, а
- Во Собранието на Комората, од вкупниот број разлика каде се вработени) само кога се однесува посебно на оние од приватниот сектор, за кои и
на членови, околу 50-60% се членови од на прашања и теми од технички карактер, како после осум години Комората не може да состави и
приватниот, а 40-50% од државниот сектор. што се на пример, припремата на предлог-закони воедно истурка законски решенија, само ќе ги
- Во Собранието по одделенија, поделбата е иста од сферата на градежништвото, урбанизмот, спомнеме нелогичностите на некои законски
како и кај членовите на Собранието. екологијата, воведувањето на нови кодови, решенија за вршење проектантски услуги, ревизија
- Во Управниот одбор на Комората, 33% од организирањето семинари, стручни симпозиуми и и надзор, од овластени архитекти и инженери.
членовите се од приватниот, а 67% се од слично. Но, исто така, треба да се каже и тоа дека За сите нелогичности, од кои повеќето се и
државниот сектор. во однос на пазарните услови на работа, опасни по безбедноста и животот на граѓаните и
- Во Надзорниот одбор на Комората, 50% се членовите на Комората се длабоко поделени. За кои понатаму останува да провејуваат во
членови од приватниот и 50% од државниот поголема сликовитост на проблемот, ќе опишеме практиката, потребно е посебено навраќање.
сектор. еден обичен пример: Член вработен во јавниот Дали еден ден некој ќе сноси одговорност,
Ако се има предвид дека Комората брои 2.369 сектор не е ни најмалку засегнат, на пример, дали останува времето да покаже. n
Поттикнување на соработка
на младите докторанти
На Собирот, покрај презентациите на младите истражувачи, имаше повикани
предавачи, семинари и работилници. Работилниците беа осмислени со цел
создавање инфраструктура за уште поинтензивна меѓународна соработка во
иднина, која би го олеснила вклучувањето на младите истражувачи во
меѓународни проекти, како и вклучување на европскиот пазар на знаења за
градежната струка. Беа презентирани вкупно 33 научно-истражувачки трудови.
Од Градежниот
факултет во Скопје
се претставија доц.
д-р Златко
Зафировски како
повикан предавач, и
младите
истражувачи -
студенти на трет
циклус докторски
студии Бојан
Сусинов и Сеад
Абази.
Доц. д-р Златко Зафировски, Градежен факултет Скопје запознавме со плановите за почеток на изградба на нов студентски дом
П
„по светски стандарди“ во близина на зградата на Градежниот факултет.
На Собирот, покрај презентациите на младите истражувачи, имаше
ознатиот Стар мост во срцето на градот, како и излагања во вид на повикани предавања, семинари и работилници.
Собирот на млади истражувачи од областа на Работилниците беа осмислени со цел создавање инфраструктура за
градежништвото и геотехниката, и можноста за уште поинтензивна меѓународна соработка во иднина, која би го
споделување на искуства, беа доволен мотив да се олеснила вклучувањето на младите истражувачи во меѓународни
биде присутен во Мостар во периодот од 23 до 25 проекти, како и вклучување на европскиот пазар на знаења за
септември годинава. градежната струка. Беа презентирани вкупно 33 научно-истражувачки
Во организација на Здружението на Градежни факултети во трудови. Од Градежниот факултет во Скопје се претставија доц. д-р
Хрватска на која редовно учествуваат факултетите од Загреб, Риека, Златко Зафировски како повикан предавач, и младите истражувачи -
Осиек, Сплит и Мостар – Херцеговина, ова беше трет по ред ваков вид студенти на трет циклус докторски студии Бојан Сусинов и Сеад Абази.
на Собир насловен Заеднички темели 2015. Специјална покана за Темата на доц. д-р Златко Зафировски беше - Пристап за
учество оваа година имаа Градежните факултети од Марибор и екстраполација на параметри на карпеста маса кај тунелите.
Скопје. Целта на овие средби на млади истражувачи е поттикнување на Проблемот на екстраполација во геотехниката е еден од клучните
соработка на младите докторанти од различни научно- истражувачки проблеми и основа за успешно геотехничко и нумеричко моделирање
полиња, размена на идеи и концепти. во последните неколку децении. Главна цел на овој проблем е како да
Собирот со поздравни говори свечено го отворија деканот на се изведе параметар во зона на тестирање на цело подрачје (зафат,
организаторот на Собирот од Градежниот факултет во Мостар, проф. разгледуван дел) кој е од интерес за интеракциона анализа за
Иван Ловриќ и проректорот на Универзитетот во Мостар проф. Иво Чолак. структурата на карпестата маса.
На отворањето имавме можност да се запознаеме подетално со Во рамките на предавањето, беше претставена методологијата што
активностите и студиските програми на факултетот, а исто така детално се покажува како е можно да се интегрираат сите постапки при
30 октомври 2015 ПОРТА 9
проблемот за екстраполација на параметри во тунелоградбата. Потребната количина се дефинира како процент во однос на сувата
Методолошкиот процес ги подразбира следниве чекори: дефинирање тежина на природниот материјал.
на програма за истражување, дефинирање на теренот по геолошка На собирот беше презентиран дел од истражувањето што се
сложеност, екстраполација со примена на ЕСД–методологија, примена спроведува во лабораторијата за геотехника на Градежниот факултет
на прогностички модели и, на крај, извршување на напонско– во Скопје, а се однесува на влијанието на стабилизацијата со цемент
деформациони анализи. Постапката предвидува корелирање помеѓу врз карактеристиките на песоклива почва. Целта на ова истражување е
параметри од различна природа, анализирање на нивната да се дефинира оптималната количина на цемент потребна за
доверливост, можни отстапувања и нелогичности кои би требало да подобрување на природната почва и да се добие ефектот врз
бидат поточно дефинирани во наредните фази на истражување со едноаксијалната јакост за различни проценти на цемент.
соодветни методи. Едноаксијалната јакост е испитувана на примероци од природна
Процесот на истражување кај карпестите маси, како средина за почва, како и на примероци со 5-9% цемент. За сите смеси претходно е
интеракција со тунелската конструкција, е многу тежок. Тоа дефинирана оптималната влажност за вградување. Примероците се
произлегува од фактот што целата должина на тунелот не може во негувани седум дена на 23°C, еден паралелен сет на примероци
потполност да биде зафатена со детални геолошки и геотехнички дополнително изложени 24 часа на влажнење и на крај тестирани. За
истражувања и испитувања. Значи, потребно е да се пронајде време на периодот на нега и влажнење, мониторирана е секоја
соодветен начин со екстраполација, за да може дефинираните промена во тежината и волуменот на примероците.
параметри од помал опсег на испитуваната зона да се применат на
целата зона по должина на тунелската конструкција. Предавањето
беше поткрепено со анализи направени врз основа на резултатите на
многубројни тунели во Република Македонија.
Бојан Сусинов настапи со својот труд - Ефект од цементна
стабилизација на едноаксијалната јакост на песоклива почва.
Модификација и стабилизација на почвите е техника за подобрување
на почвите, кои преку своите природни карактеристики не можат да ги
исполнат проектно-експлоатационите барања на објектите што се
градат на нив. Најчесто се користи при изградба на патишта од сите
категории, аеродромски писти, пешачки патеки и слични објекти.
Целта е да се подобрат физичко–механичките и јакостно–
деформабилните карактеристики на почвите. Можат да се користат
повеќе додатоци: цемент, вар, летечка пепел и нивни мешавини.
Резултатите од испитувањата покажуваат дека нестабилизираните

примероци ја зголемуваат тежината и волуменот кога впиваат вода,
што не е случај кај примероците со цемент, иако примаат вода. Ако се
споредат резултатите за едноаксијалната јакост, се забележува
зголемување на јакоста со зголемувањето на содржината на цемент.
Примероците со 7% цемент покажуваат пониска јакост за 7%
споредено со оние со 6% цемент. Понатамошното зголемување на
содржината на цемент не влијае битно на едноаксијалната јакост. Кога
примероците со 5 и 6% цемент се изложени на влажнење, 

едноаксијалната јакост се зголемува за 15,6 и 19,1% соодветно. Ова да се искористи едноаксијална екструдирана геонет произведена од
значи дека влажнењето за време на периодот на нега е препорачливо. полиетилен со голема густина и нагласени особини на долгорочна
Во истите услови, примероците со 7,8 и 9% цемент покажуваат помала јакост на затегање, со средна вредност на краткорочната јакост на
јакост. затегање (тестови спроведени според EN ISO 10319:2008) се 68 kN/m,
Од ова истражување може да се заклучи дека само 5% цемент се 93 kN/m, 123 kN/m и 142 kN/m, соодветно, додека карактеристични се
доволни за значително зголемување на едноаксијалната јакост на 64,5 kN/m, 88,7 kN/m, 118,4 kN/m и 137,3 kN/m. Истегањето при
песокливата почва. Меѓутоа, често се усвојува поголем процент максималната јакост на затегање е 11+/-3 %.
поради загубите од ветер или евентуалното нецелосно мешање во Проектирањето на потпорниот ѕид со армирана земја е реализирано
теренски услови во споредба со „идеалното“ мешање во со различни софтверски пакети. Во првата анализа е користен
лабораториски услови. софтверот TensarSoil и SLIDE. Потпорниот ѕид со армирана земја исто
Сеад Абази, во својот труд ја претстави нумеричката анализа на ѕид така е анализиран и со напонско-деформациона анализа во
висок девет метри во комбинација со армирана земја, преку примена софтверот PLAXIS 2D, преку примена на методот на конечни елементи
на различни софтверски и материјални модели за симулирање на со рамнински и елементи на геомрежа.
однесувањето на различните компоненти на овие конструкции.
Ископаниот материјал од зона 1 е искористен како насипан
материјал во зоната 2, поради конфигурацијата на теренот.
Висината на насипот достигнува 9 m и е неопходно да се изгради
потпорен ѕид за да се стабилизира косината што е во близина на
гранични услови. Како решение, предложено е армирана земја во
комбинација со потпорен ѕид (RSRW). Овој систем претставува
атипичен концепт на потпорна конструкција, при што материјалот
од заполната и армираната земја се две основни компоненти на
системот.
Неколку видови на материјали се искористени како арматура,
но најповеќе геомрежи (геогрид/геонет). После извршената
анализа и добиените резултати за потпорниот ѕид, предложено е
Геометрија на моделот, вкупни поместувања и напон
на смолкнување
Максималните вкупни поместувања се 48,67 cm, хоризонталните

поместувања се 33,05 cm и вертикалните поместувања се 35,76 cm,
сите регистирани на врвот (површината) на RSRW. Овие деформации
се појавуваат како акумулирани од фазите на изградба. Тие, веројатно,
ќе бидат реализирани за време на изградбата. Доколку е неопходно,
ќе се обезбеди уште еден слој од неармиран материјал со добра
носивост. Максималните вкупни поместувања на основниот материјал,
во контактот со потпорниот ѕид, се 15,0 cm. Од „φ-c редукционата“
анализа добиен е глобален фактор на сигурност од 1,42.
Максималниот напон на смолкнување е 97,07 kPa регистриран во
ножицата на ѕидот. Од изведената анализа, може да се заклучи дека
проектираниот RSRW може да ги задоволи барањата како во статички,
така и во динамички услови. n
ПОРТА
НАДЗОРНИ АКТИВНОСТИ ЗА ЖИВОТНА

СРЕДИНА И БЕЗБЕДНОСТ ПРИ РАБОТА,
ВО ТЕКОТ НА ИЗГРАДБАТА НА ПАРКОТ НА
ВЕТЕРНИ ЕЛЕКТРАНИ
„БОГДАНЦИ“
С
Подготвил: Трајче МИТЕВ , дил.проф. по биологија
о цел остварување на зацртаните цели за зголемување

на количеството на произведена електрична енергија
од обновливи извори, АД Електрани на Македонија
пристапи кон изградба на Парк на ветерни електрани
„Богданци“. Во склоп на ПВЕ „Богданци“ влегуваат
пристапни патишта, 20/110 kV трафостаница
„Богданци“, 110 kV далековод со 39 далеководни
столбови, 110/35/10 kV трафостаница Валандово и 16 платформи со 16
ветерни турбини. Избрани беа турбини на SIEMES од класата IEC IIA, со
2,3 MW номинална моќност, висина од 80 m и дијаметар на ротор 93 m.
Проектот беше финансиран од страна на АД ЕЛЕМ и KfW
Bankengruppe, кои за потребите на овој проект ги ангажираа како
консултанти Fichtner GmbH и ГЕИНГ Кребс унд Кифер од Македонија, Специфичен транспорт на турбински елементи
како локален консултант. Една од главните задачи на консултантските
компании беше надзор на изведбата на ПВЕ „Богданци“, во што засејување и со т.н. хидрозасејување на специфичните места. Отпадот
влегуваше и вршење надзор на делот за заштита на животна средина и генериран во текот на градежните работи, посебно отпадот од ископите,
безбедност и здравје при работа. се складираше на две локации определени за таа намена, додека
Со почетокот на градежните активности започнаа и обврските на преостанатиот комунален и отпадот од пакување се складираше на
изведувачите според законските и договорните барања поврзани со локалната депонија на градот Богданци, која е лоцирана во непосредна
заштитата на животната средина и безбедност и здравје при работа. На близина на пристапниот пат кон Паркот на ветерни електрани.
самиот почетокот беа дефинирани формата и содржината на Уште од самиот почеток на работите, изведувачите уредно ги
документацијата за подготовка на извештаи за животна средина и БЗР, имплементираа законските барања поврзани со безбедност и здравје при
како и динамиката на поднесување на извештаите. работа, од типот на задолжителни пријави во релевантните институции,
Водечки документ за заштита на животната средина беше Планот за како и достава на други документи кои се обврзувачки за секое т.н.
управување со животната средина, кој е дел од Студијата за оцена на привремено мобилно градилиште. Покрај редовните сертификати за
влијание врз животната средина. Изведувачите според претходно ракување со ПП апарати, укажување на прва помош и ракување со
споменатиот план подготвија и Планови за управување со животната градежна механизација, беа доставени и сертификати за обука на
средина, кои се однесуваа на нивните активности. работниците што работеа на работни места со висок ризик, во
При активностите на терен во текот на изградбата на Паркот на ветерни конкретниот случај работа на височина (далеководните столбови и
електрани „Богданци“, најголемо внимание беше посветено на зафаќањето инсталацијата на турбинските елементи). Исто така, беа доставени и
на површини во околината на проектното подрачје, рекултивацијата на извештаи за исправноста на дигалките што се користеа при инсталацијата
косините, како и управувањето со генерираниот отпад. Рекултивацијата на турбинските елементи.
беше решена со засејување на одбрана комбинација на семиња со рачно
Бетонирање на носечки темел на ветерна турбина
Изведувачите, според законските барања од областа на безбедност и

здравје при работа, доставија План за безбедност и здравје при работа
на т.н. привремени мобилни градилишта, во кои детално беше прикажан
текот на работните активности и мерките за елиминација на можната
појава на повреди и останати инцидентни ситуации. Особено детално беа
прикажани 16 мобилни градилишта, на кои се одвиваше инсталција на
турбинските елеманти. Монтажа на ветерни турбини
Во текот на изведувањето на градежните и инсталационите активности
постојано се водеше сметка, вработените во секое време да ја користат складирање на елементите, за понатамошно полесно маневрирање со
личната заштитна опрема, со која беа задолжени, со посебен акцент на истите.
вработените што работат на височина. За придржување кон Како дел од надзорните активности во текот на изградбата на ПВЕ
предвидените мерки за превенција од повреди и инциденти, како и „Богданци“, градилиштето на неколку пати беше посетено од странски
мерките за заштита на животната средина, изведувачите редовно вршеа експерти од Fichtner GmbH и KfW Bankengruppe, со кои беше
обуки, како на вработениот кадар присутен на градилиште, така и на дискутирано околу тековните проблеми, како и за евентуални мерки за
вработените што беа повремено присутни. елиминација на можната појава на нескани последици во иднина.
Во делот од проектните активности кога беа транспортирани Доколку се сумира целосното искуство од изградбата на Паркот на
елементите од ветерните турбини, беа ангажирани специјални ветерни електрани Богданци, може да се заклучи дека овој проект како
транспортни возила со поголем габарит, а со цел елиминација на прв од овој тип во Република Македонија, беше уникатна можност за
можните несакани последици се организираше специфичен сообраќаен запознавање со искуствата на странските градежни компании и како тие
режим, од државната граница со Република Грција до локацијата на вршат надзорни активности во областите на заштита на животната
Паркот на ветерни електрани „Богданци“, како и специфичен план за средина и безбедност и здравје при работа. n
ПОРТА
архитектура PRAEMIUM IMPERIALE ЗА 2015 ГОДИНА ЗА ФРАНЦУЗИНОТ ДОМИНИК ПЕРО
Награда во чест
на авторите
и делата
Praemium Imperiale, која се
нарекува Нобелова награда
во културата, се доделува
за пет дисциплини во
уметноста: сликарство,
скулптура, архитектура,
музика и театар/филм.
La liberte,
Groningen,
Холандија
(2007-2011)

архитектура
Олимписки велодром и олимписки базен, Берлин, Германиjа (1992-1999)
Доминик
Перо
P
Љупка ДУКОВСКА, дипл.инж.арх.
raemium Imperiale е
ME хотел,
глобална награда на
Барселона,
Јапонската асоцијација
Шпанија
на уметност (Japan Art
(1999 - 2008)
Association). Добитници
за 2015 година се:
Guillem, во делот на театар и филм. Јапонската асоцијација на уметници,
јапонскиот уметник
Победниците се избрани од меѓународна Nobutoshi Notsu, на 2 јуни годинава, изјави:
Tadanori Yokoo во делот на сликарството,
комисија на експерти (Jean – Pierre „Praemium Imperiale има многу големо
германскиот уметник Wolfgang Laib во
Raffarin, Lamberto Dini, William H. Luers, значење за сите уметници во светот. Тоа е
делот на скулптурата, францускиот
Christopher Patten, Yasuhiro Nakasone, длабоко културна награда. Не е
архитект Dominique Perrault во делот за
Klaus-Dieter Lehmann). комерцијална. Таа е во чест на авторите, на
архитектура, англо-јапонската пијанистка
Наградениот архитект Доминик Перо, во делата. Влијае на чувствителните прашања
Mitsuko Uchida во музичкиот дел и
своето интервју со извршниот секретар на кои се различни за сите области во 
француската примабалерина Sylvie
Национална
библиотека
на
Франциjа,
Париз,
Франциjа
(1989-1995)

Женски универзитет Ewha, Сеул, Jужна Кореја (2004 - 2008)
Dc Tower, Виена,
Австриjа,
(2004-2014)
7NH-Fiera, хотел, Милано, Италиjа (2006-2009)
уметноста. За мене, тоа е многу силен знак, Архитектурата има глобална димензија која
се разбира од симболичен аспект, за влијае на сите територии, на сите култури и
понатамошното поттикнување и развивање воопшто на сите луѓе. Архитектурата мора
на архитектонските дисциплини, на да биде во можност да ги заштити сите луѓе
архитектонско поле. Архитектурата, како во богатите, а посебно во сиромашните
што многумина денес мислат, не може да се економии. За таа цел, неопходно е да се
сведе на изградба на објекти. развиваат истражувачки полиња во
aрхитектура
биде во резонанс со непосредната
околина, било природно или урбано. Ние
архитектите треба секогаш да
размислуваме за местото на нашите објекти
во градскиот дизајн како и за самиот град
во целост“.
Годинашниот лауреат во областа на
архитектурата, Доминик Перо, е познат
современ архитект и урбанист. Роден е
1953 година во Клермон-Феран (Clermont-
Ferrand), Франција. Во јавноста стана
познат во 1989 година, кога на негова 36-
годишна возраст победи на меѓународниот
конкурс за проектот на Националната
библиотека на Франција во Париз.
Реализацијата на овој проект, кој е еден од
последните големи проекти на Митеран, ја
отвори неговата меѓународна кариера.
Покрај активната работа на голем број
проекти, Доминик Перо е професор на
политехничкиот факултет во Лозана, член
на научниот одбор на Atelier international
du grand Paris од 2012 година. Денес, тој е
познат и признат архитект кој реализирал
многу проекти наз целиот свет.
Некои од неговите познати објекти,

реализирани низ светот се:
• Олимписки велодром и олимписки базен,
Берлин, Германија (1992-1999)
• Продолжување на Европскиот суд на
Arganzuela, пешачки мост, Мадрид, Шпаниjа (2008-2011) правдата, Луксембург (1996-2008)
• МЕ Барселона хотел, Барселона,
Шпанија, (1999-2008)
• Олимписки тениски стадион, Мадрид,
Шпанија (2002-2009)
• No Theater, Niigata, Јапонија (2004-2006)
• Женски универзитет Ewha, Сеул, Јужна
Кореја (2004-2008)
• DC Towers 1, Donau City, Виена, Австрија
(2004-2014)
• Деловен објект, Boulogne Billancourt,
Франција (2005-2009)
• Priory Park pavilion, Reigate, Англија
(2005-2008)
• NH-Fiera Milano, Хотел, Милано, Италија
(2006-2009)
• Fukoku Tower, Осака, Јапонија (2006-2010)
• Спортска палата, Руен, Франција (2006-
2012)
• Krisztina Palace Facades, Будимпешта,
Унгарија (2007-2010)
• „La Liberte“, Groningen, Холандија (2007-
2011)
Albi Grand Theater, Франциjа (2009-2014) • B&B Хотел, Париз, Франција (2007-2014)
• Arganzuela пешачки мост, Мадрид,
Шпанија (2008 -2011)
архитектурата. Архитектите денес пред Доминик Перо е познат по неговите
• Albi Grand Theater, Франција (2009-2014)
себе имаат посебно важни задачи за иновативни дела, мајсторски измешани со
заштита на планетата, на човекот и на нивниот контекст, по неговиот див,
Во моментов, тој е ангажиран на повеќе
човештвото што ја населува оваа планета. имагинативен и апстрактно минимален
тековни проекти, во многу земји во светот.
Затоа не е доволно да се направи дизајн. „Архитектурата не треба да биде
Некои од тие проекти кои се во фаза на
архитектура. Архитектурата што ја правиме затворена сама во себе, со грбот кон
реализација, се следните: 
мора да се сподели со најголем број луѓе“. контекстот“, вели Перо „секогаш треба да
30 октомври 2015 17
• Zurich Vulcano, Цирих, Швајцарија (2013-
2018)
• Hotel Grand Arenas, Ница, Франција
(2014-2017)
Перо е добитник на повеќе значајни

награди:
• Француски сребрен Медал за урбанизам
(1990)
• Голема француска Национална награда
за архитектура (1993)
• Награда за современа архитектура од
Европска Унија – Мис ван дер Рое (1996)
• AFEX French World Architecture Grand
Prix (2010)
• Голем златен медал на Академијата за
архитектура (2010)
• Член на Академијата за убави уметности
(Academie des Beaux – Arts) во Париз
(2015)
• Награда Praemium Imperiale, (2015)
Првиот архитект кој ја доби оваа награда

во 1989 година беше познатиот кинеско-
Piazza Garibaldi, Неапол, Италиjа (2004-2016) американски архитект Ieoh Ming Pei. Во
Praemium Imperiale 1993 година, наградата ја доби нам добро
познатиот јапонски архитект Кензо Танге.
• Villejuif IGR Station/ Grand Paris Express, Наградата Praemium Imperiale се доделува Архитектот кој во 1964 година, со својот
Франција (2013-2023) еднаш годишно на врвни уметници од светот, за тим, победи на меѓународен конкурс за
• Нов реон на станицата FFS, Locarno- нивните достигнувања, за меѓународното изработка на урбанистичкото решение на
Muralto, Швајцарија (2009-2018) влијание кое го прават со својата уметност и централното подрачје на Скопје. Човекот
• Наставен мост на Ecole Polytechniqe духовното збогатување на светската заедница. кој после земјотресот создаде современ
Federal во Лозана. Рехабилитација/ Воведена е во 1988 година, по предлог на урбанистички концепт на нашиот град. А
проширување на халата за Механика (ME), императорот на Јапонија, во чест на првиот француски архитект кој ја доби
Лозана, Швајцарија (2011-2017) стогодишнината на Асоцијацијата на уметност наградата за архитектура во 2001 година
• Реструктуирање на павилјонот Dufour, на Јапонија и на покојниот принц Такамацу беше Жан Нувел.
Версајски дворец, Версај, Франција (Takamatsu, 1905–1987), кој бил прв покровител Меѓу добитниците на наградата се
(2011-2015) на асоцијацијата, во тек на 58 години. Наградите имињата на најпознатите архитекти во
• Piazza Garibaldi, Неапол, Италија (2004- за секој од уметниците, во износ од 15 милиони светот, како на пример: Џејмс Стерлинг
2016) јени (околу 111.000 €), диплома и медал, се (1990), Гае Ауленти (1991), Френк Гери
• Нов Longchamp, Хиподром Longchamp, доделија на церемонија која се одржа на 21 (1992), Ренцо Пијано (1995), Тадао Андо
Париз, Франција (2011-2016) октомври 2015 година во Токио, од страна на (1996), Алваро Сиза (1998), Ричард Роџерс
• Реновирање на областа на езерцето, принцот Hitachi, помлад брат на императорот на (2000), Норман Фостер (2002), Оскар
Женева, Швајцарија (2011-2020)
Јапонија, кој е почесен претседател на Нимаер (2004), Петер Цумтор (2008), Заха
• Restucturation de la poste du Louvre,
Асоцијацијата за уметност на Јапонија. Хадид (2009), Тојо Ито (2010), Давид
Париз, Франција (2012-2018) Чиперфилд (2013), Стивен Хол (2014)... n
Хиподром, нов Longchamp, Париз, Франциjа (2011-2016)

ПОРТА
архитектура ПРИЕМЕН ДЕЛ НА БОЛНИЦАТА OSPEDALE DEL MARE ВО НЕАПОЛ
Ја
ве
нп
лош
тад к
ој ги по
врзува

ата
ниц
и бол
градот

Дизајнот на архитектите од студиото IaN+ Сузана ЛАМБЕРТ
В
Фотографии: Марио ФЕРАРА
нагласува одредени теми кои тие ги истражувале
преку претходно изработени проекти, односно ја о италијанскиот град Неапол,
неодамна официјално се
нагласува идентификацијата на формалното отвори новата рецепција и
решение постигнато преку мала геометриска и влезен хол во болницата
концептуална дисторзија, потоа рефлексијата на „Hospital of the Sea“ (Ospedale
del Mare). Главни дизајнери на
јавниот простор, потрагата по „втора природа“ на новосоздадената структура се
вештачки изработен пејзаж и употребата на сопствениците на архитектонското студио IaN+,
архитектите Carmelo Baglivo, Luca Galofaro и
текстури кои се карактеризираат преку нивната Stefania Manna. Студиото IaN+ уште од своето
површина и светлината што ја одбиваат од нив основање во 1997 година се занимава со
теоретските и практичните аспекти на
ПОРТА
архитектурата, а она што придонесува да се
разликуваат од останатите е изградбата на
мултидисциплинарен пат на истражување, што
воедно ги прави познати на меѓународната
сцена.
По барање на тогашниот министер за
здравство Umberto Veronesi, во 2001 година
познатиот архитект Ренцо Пијано (Renzo Piano)
изработил модел за изгледот на болницата. На
планирата стуктура било план да се додаде
рецепција чијашто главна специфика ќе биде
посветеноста кон секојдневниот живот,
односно ќе содржи мноштво фукнции кои ќе
бидат во помош на пациентите, вработените и
посетителите, овозможувајќи полесни пристапи
и влијаејќи позитивно врз психичкото
расположение на оние што се наоѓаат во
болницата. Во 2004 година, архитектонското
студио Ian+ настапува на сцената со свој
предлог-план за можниот изглед на
рецепцијата, меѓутоа нејзината изградба
постојано била во прекин, којшто конечно е
надминат со склучување на договор со
фирмата Astaldi Spa.
Концептот на Ian+ се базира на создавање
јавен плоштад кој ќе ги поврзе градот и
болницата, а истовремено ќе озоможи
пристапи и сервисни функции околу простран
светол влез кој е распореден на три ката.
Јавниот плоштад заедно со влезниот хол, во кој
се интегрирани разновидни приемни сервиси,
се завршени во месец март минатата година,
додека дистрибуционите патеки коишто
овозможуваат пристапи до болницата
моментално се уште во изградба.
Системот на местата за прием во влезниот
хол е веднаш видлив, како резултат на
присуството на голем кружен волумен и
надворешната обработка од панели во боја
изработени од комбинација на армиран 
ПОРТА
бетон и стакло. До влезниот хол се пристапува
преку плоштад, поставен линеарно во однос на
самиот влез, кој на крајот се проширува според
самата хала. Поплочениот плоштад дефинира
одредена површина преку употребата на слој
од смола и каменчиња т.н. „зелени Алпи“. На неа
се надоврзува површина на која се поставени
тенки столбови во различни бои и клупи за
седење, односно вклучува една слика на
вештачки пејзаж на метални засолништа во
комбинација со дрвја.
Салата им нуди на посетителите перцепција на
голем и динамичен простор во кружна форма,
којшто дистрибуира мноштво функционални и
сервисни услуги околу главните патеки. Насоката
на патеката што води кон болницата ротира за 30
степени во однос на влезната врата, а во истата
насока се поставуваат и ескалаторите што водат
до горните нивоа. Тенките метални столбови со
кружен пресек пркосат на правилната геометрија
на структуралната рамка и се поставени
слободно во просторот. Целиот волумен,
поделен на три нивоа, е исполнет со светлина
која филтрира помеѓу завесите од обоено стакло
со сини и зелени тонови, а благодарение на
трите кружни и аксијално поместени отвори, кои
ги поврзуваат покривот и подот, пенетрирајќи
низ целиот волумен на објектот, се овозможува
огромно количество на природна светлина.
Овој дизајн на архитектите од студиото IaN+
нагласува одредени теми кои тие ги
истражувале преку претходно изработени природа“ на вештачки изработен пејзаж и го демонстрира уште од почетокот на своите
проекти, односно ја нагласува употребата на текстури кои се карактеризираат проектантски денови, се потврди со креацијата
идентификацијата на формалното решение преку нивната површина и светлината што ја на приемниот дел на болницата Ospedale del
постигнато преку мала геометриска и одбиваат од нив. Mare. n
концептуална дисторзија, потоа рефлексијата Истражувањето и експериментирањето што Текстот е реализиран со Image Media Agency,
на јавниот простор, потрагата по „втора архитектонското студио IaN+ се обидуваше да од Фиренца, Италија.
ПОРТА
ПОРТА
архитектура ПАТУВАЊЕ НИЗ ТЕЛ АВИВ
Премин од модерната
во современата
Тел Авив, град познат како мека на
модерната архитектура, во последните
20 години внимателно и сензитивно го
развива своето место на сцената на
современата архитектура. Последната
фаза на градот е конструкција на
архитектонски икони, обележја и
облакодери, кои соодветно ја
надополнуваат либералната економија
во раст, за разлика од раните денови на
социјалистичкиот идеализам на
земјата.
Александра ШЕКУТКОВСКА, дипл.инж.арх. (специјално за Порта 3 од Тајланд)
В
о Израел во еден ден може да се помине одисеја
низ времето. Во текот од неколку часови може да
се патува од објекти стари две илјади години до
објекти припадници на најсовремената
архитектура. Тел Авив, вториот по големина град
во Израел, познат како мека на модерната
архитектура, во последните 20 години внимателно
и сензитивно го развива своето место на сцената на современата
архитектура. Последната фаза на градот е конструкција на
архитектонски икони, обележја и облакодери, кои соодветно ја
надополнуваат либералната економија во раст, за разлика од раните Концептите во современата архитектура го следат принципот од
денови на социјалистичкиот идеализам на земјата. „едноставно до комплексно и повторно до едноставно“, што
Во деведесеттите години од минатиот век, Тел Авив еволуира во претставува значителен просторен предизвик.
градот што го познаваме денеска. Прекарот „град кој не престанува“ Почетокот на патувањето низ современата архитектура започнува
е превод на фактот што во него се наоѓаат некои од најпосакуваните на аеродромот Бен Гурион, проектиран од интернационално
недвижности во Израел, привлекувајќи постојано студенти, уметници, познатиот архитект Моше Сафди, и изграден во 2004 година.
претприемачи и млади фамилии кои го користат градот 24/7. Ѕидовите изработени од камен и нивното длабење ја доближуваат

природата на израелската архитектура (масивноста, бетонот и поголем размер (аеродром) или обична настрешница за автобуска
каменот како конструктивни материјали) и ја симболизираат постојка.
елегантноста и луксузот. Архитектот Моше Сафди е познат најмногу Во 2011 година Музејот на уметноста во Тел Авив го отвори за
по неговиот објект „Хабитат 67“ изграден за Канадското публиката новиот дел – објект од музејскиот комплекс проектиран
интернационално и универзално Експо 67. Вредно е да се забележи од архитектот Престон Скот Коен. Тој претставува слободно
дека принципот на заштита се испреплетува во секој концепт на стоечка конструкција од бетон со геометриска обвивка и повремени
израелската архитектура, без разлика дали се работи за објект од стаклени триаголници. Во внатрешноста просторот се завиткува 

и одвиткува во висок атриум, чијашто структура и површини под

различен агол ја пропуштаат светлината. Објектот се развива на пет
нивоа, содржи аудиториум со простор за филмски проекции,
читања, предавања и дискусии. Престон Коен го опишува објектот
со исклучителна програма, која го поставува предизвикот да се
направат неколку нивоа на голем неутрален простор и правоаголни
галерии во мала, триаголна идиосинкретична локација. Решението е
„правоаголнизирање“ на триаголникот, конструирање на ниво на
различни оски и комбинирање на две парадигми на современата
архитектура: една - музеј на неутралните бели кутии којшто е
оптимален и флексибилен простор за изложување на уметност, и
музеј на посетителот - создавање на социјалното искуство.
Обидувајќи се да испрати порака за дизајнот како катализатор на
трансформација, во март 2010 година Тел Авив го добива својот прв
музеј за дизајн Холон. Проектиран од архитектот и индустриски
дизајнер Рон Арад, објектот претставува витален и динамичен извор
за разбирањето на дизајнот и неговата улога во нашите животи.
Самиот објект изгледа како орнамент од повеќе ленти коишто на
моменти се доближуваат една до друга, додека во други моменти се
одвојуваат и создаваат поинакво просторно доживување.
Основањето на Дизајн музејот Холон е значителна точка за гратчето
Холон (предградие на Тел Авив) и неговото развивање во епицентар
за култура и образование. Во текот на јули оваа година музејот беше
куратор на изложба посветена на темата дизајн на настрешници.
Покрај поставката во самиот музеј, целото негово опкружување беше
означено со различни проекти за настрешници изградени во 1:1, што
зборува за неговиот постојан дијалог со околината.
Покрај објектите посветени на дизајн и уметност, во близина
на населбата Петах Тиква се забележува мостот на Сантијаго
Калатрава. Мостот на конци всушност претставува блага рампа за
пешаци. Неговата должина од 50 метри е поставена на челична и
стаклена конструкција во форма на буквата Y преку улицата
Жаботински, поврзувајќи ги резиденцијалното соседство и
јавниот парк. Инвеститорите Azorim Properties го повикале
Калатрава да го дизајнира мостот откако ја посетиле изложбата
посветена на неговите дела во музејот Технион во Тел Авив.
Мостот на Калатрава во Ерусалим, познат како Мост на конците,
беше прифатен со многу контроверзии и критики како
екстравагантно и скапо решение, со повеќе од 70 милиони
долари надминување на основниот буџет. Во Тел Авив мостот е
со помал размер, функционален, и претставува ориентационен
репер за целата област.
Синагогата и центарот за еврејско наследство на архитектот
Марио Бота се наоѓаат во рамките на универзитетскиот кампус
на Тел Авив. Кралскиот Институт на британските архитекти го
вклучи објектот во изложбата во Лондон наречена „Молитва од
камен“. Проектирана е од Марио Бота во 1996 година и
конструирана од 1997 до 1998 година. Приземјето се протега на
800 метри, од правоаголна основа се издигаат две идентични
кули, започнуваат во квадратна форма и се трансформираат во
кружна форма во горниот дел. Оригиналната архитектонска
форма на кулите е реализација во камен на геометрискиот
принцип на квадрирање на кругот. Објектот е направен во
период кога многу познати архитекти дизајнираат објекти од
висок профил во Израел, развивајќи ја современата архитектура
околу израелските институции.
Максимилиано и Дориана Фуксас ја проектираат куќата
посветена на мирот во Јафа. Контекстот е особено значителен
бидејќи Јафа е територија во којашто се испреплетувале
различните нации и религии во минатото. Тие го опишуваат
проектот како пристаниште за сите морнари и како рај за 

сите оние што
поминале низ
бродолом.
Архитектите
објаснуваат: „Да се
замисли простор
којшто не е
виртуелен туку
реален. Да биде
посветен на мирот и
да се навраќа на
неговото длабоко
етичко значење.
Центарот за мир
Перес претставува
паралелопипед. Со
нерегуларно
поставени стакло и
бетонски обвивки кои
стојат на монолитска
база, на крајот на
објектот се наоѓа
влезот во паркингот,
на другиот влезот за
пешаците. Обвивките, кои претставуваат игра на светлина и „леснотија“ заради неговото функционално планирање и постоењето
темнина, се направени од бетон измешан со други материјали и на големи површини јавен простор. Тел Авив е град кој и покрај
земја од околината“. сопствената историја, најуспешно испреплетува сценарија и луѓе од
Современата архитектура на Тел Авив се наоѓа сè уште на својот различни профили на оние територии кои ги нарекува свој сопствен
почеток. Од друга страна, концептите се вметнуваат во градот со јавен простор. n
ПОРТА
ПОРТА
aрхитектура НОВ МОДЕРНИСТИЧКИ СЈАЈ НА КУЌА ОД 60-ТИТЕ ВО
СТАРОТО ГРАДСКО ЈАДРО ВО СКОПЈЕ

Прекрасен
архитектонски бисер
Во историско јадро на
градот, помеѓу Старата
чаршија и скопската
тврдина, беше
реновирана една од
четирите куќи во низа,
што се наоѓаат во
интензивен урбан
контекст.
Интервенцијата што
беше направена на
постоечката куќа е дело
на проектантското трио:
архитектите Бетим
Зеќири, Бекир Адеми и
Амине Адеми, додека за
конструктивниот дел
беа задолжени
градежните инженери
Денис Поповски и Миле
Партиков.
Ивана ГРУПЧЕ, дипл.инж.арх.

Фотографии: Андријана ТИЛИЌ, дипл.инж.арх.
Н
еодамна, скопската Интервенцијата што беше направена на е една од четирите куќи во низа, што се наоѓаат
општина Чаир се закити со постоечката куќа е дело на проектантското во интензивен урбан контекст. Датира од 60-
прекрасен архитектонски трио: архитектите Бетим Зеќири, Бекир Адеми и тите години на минатиот век, со скромен и
бисер. Станува збор за Амине Адеми, додека за конструктивниот дел јасен модернистички изглед, но не издржала
реновирање на куќа која е беа задолжени градежните инженери Денис под забот на времето па била нужна нејзина
сместена во историско Поповски и Миле Партиков. итна обнова.
јадро на градот Скопје, Проектот беше изработен во 2014 година, а Гледано однадвор, доминираат првобитните
помеѓу Старата чаршија и скопската тврдина. завршниот лик куќата го доби оваа година. Таа волумени. Архитектите својот проектантски 
пристап го акцентираат кон функционалноста,

така што прават мали измени во однос на
програмските содржини во куќата, задржувајќи
ја првобитната логика на комуникациите и
просториите, но приспособени кон
современиот начин на живеење. Па така,
сутеренот што претходно се користел само за
складирање, сега добива сосем нова функција,
станувајќи активна алка од дневниот престој,
каде е сместена голема дневна соба и
трпезарија со кујна која завршува во директен
контакт со дворот.
На приземјето повторно е ставен акцент на
дневниот престој, но овој пат со поголема
отвореност, додека првиот кат ја презема
улогата на ноќниот мир каде се сместени
спалните соби. Новата главна спална соба е
сместена на вториот, односно најгорниот кат,
добивајќи привилегија на пристап кон две
големи тераси кои нудат панорамски поглед
кон Старата чаршија и градскиот пејзаж на
Скопје.
Како што објаснуваат проектантите,
најкомплицираниот предизвик од
интервенцијата претставувал статичкиот
аспект, бидејќи постоечките куќи во низата
биле изведени сите четири наеднаш, со
заеднички конструктивен систем. Сепак, со
внимателно избрани методи, успешно ја
реанимираат куќата без оштетувања на
соседните објекти. Структурната логика е
сочувана, иако се направени статички
засилувања на носечките елементи, како што
се главните столбови, ѕидовите и сите
меѓукатни плочи. Покрај тоа, додадена е
челична конструкција за да ја поткрепи
екстензијата на задната страна на куќата и на

Претходна
состојба
покривот. Сите отвори беа ревидирани и

додадени нови, со цел да донесат уште повеќе
количество на дневна светлина во просторот.
Бидејќи интервенцијата е многу очигледна и
доминантна, архитектите решаваат да ја
обложат со нов слој на полутранспарентна
фасада. Првобитните волумени се обединети
во нова полупропустлива обвивка изработена
од композитни штици (дрво 70% и смола 30%)
поставени на челична потконструкција. Со тоа,
хетерогените елементи од кои е сочинет
објектот се обединуваат во една целина.
Визуелно создаваат ново ниво на
интерпретација и контрола на микроклимата, а
со почит оставена е видлива постоечката
архитектонска синтакса на стариот објект.
Рустичноста на фасадата, покрај естетската
интерпретација, овозможува и директна
поврзаност со историските градителски
обрасци присутни во непосредна близина. n
ПОРТА
дрвна архитектура АЕРОДРОМ ВО FORT MCMURRAY
Ненаметлив, но сепак
незаборавен дел
од околниот пејзаж
Архитектонското студио McFarlane Biggar Architects со своите консултанти
за градежни кодови, пронашле алтернативно решение за употреба на
дрвени конструкции во објект со високи критериуми за заштита од пожари
Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ, еволуира. Новиот аеродром е проектиран се дефинирани со масивни дрвени
Г
инженер по дрвна индустрија од архитектонското биро McFarlane Biggar конструкции изработени од седмослојни
Architects, неговата површина зафаќа 8.000 ВЛП (вкрстено ламелирани плочи cross-
ратчето Fort McMurray, што м2, а вкупниот буџет за неговата изведба laminated-timber) во комбинација со
се наоѓа во централна беше 258 милиони канадски долари. ламелирани носачи (gluelam) и фурнирани
Канада, со постепениот Во објектот веднаш може да се плочи. Овој аеродром е комплетиран и
развој и пораст на забележи употребата на дрвото, материјал пуштен во употреба во октомври 2014
популацијата создаде кој покрај своите естетски и механички година, и е објект со најголема ВЛП
потреба за нов аеродром, квлитети е практичен во смисла на конструкција во Северна Америка.
чие архитектонско решение обновливост, одржливост и Архитектонското студио McFarlane Biggar
требаше да се приспособи со идентитетот приспособливост со својата културолошка Architects со своите консултанти за
на заедницата што постојано расте и универзалност. Големите јавни простории градежни кодови, пронашле алтернативно

дрвна архитектура
решение за употреба на дрвени конструкции
во објект со високи критериуми за заштита
од пожари.
Организацијата и изградбата на објектот
била огромен предизвик за изведувачите.
Како резултат на големината на објектот во
таа околина, честопати изведувачите се
соочувале се недостиг на работници, што
понекогаш драстично ја зголемувале
изведбената цена во споредба со големите
градови. Овој проблем се надминувал со
максимално префабрикување на сите
елементи, со што се намалувала работата на
градилиште.
Архитектонскиот тим со својот
едноставен дизајн на аеродромот создава
ненаметлив, но сепак незаборавен дел од
околниот пејзаж кој се вклопува со
околината како една целина, потенцирајќи
ги скромноста и едноставноста за употреба.
Збир на робустни волумени поставени во
просторот на начин за да ја зголемат
функционалноста за користење на објектот,
со можност за негово натамошно
проширување со минимално нарушување на
секојдневното работење на аеродромот.
Фасадата е изработена од робустни и
цврсти материјали како би можела да 
ПОРТА
дрвна архитектура
издржи долгогодишно користење. Овие

материјали се искористени од двете страни,
како од страната на патниците, така и од
страната на авионите. На приземјето, каде
има најголем ризик за оштетување на
објектот од авионите, се поставени
префабрикувани изолирани бетонски
сендвич панели кои можат да издржат
големо оптоварување. На вториот и третиот
кат, пак, се поставени челични плочи кои се
претходно специјално обработени за да
можат да ги издржат атмосферските
влијанија.
Овие цврсти и ладни материјали се
балансирани со софистицирани и топли, а
сепак издржливи материјали во ентериерот:
тројно глазирано стакло, терацо под,
акустични дрвени панели и отворена
масивна дрвена конструкција. Видливата
дрвена конструкција е обработена со
заштитно средство кое има минимално
количество на пигмент, но сепак обезбедува
соодветна УВ заштита за дрвото.
Премачкувачот за дрвените конструкции е
со матирана завршница со доволно сјај за

да се намали собирањето на прашина на
дрвените површини.
Во целиот процес на проектирање се
користи концептот „со помалку се добива
повеќе“. Секаде каде што било можно, се
користеле сите мерки за минимизирање на
сите градежни ресурси за да се добие
посакуваниот робустен, издржлив и
ефикасен објект. Но сепак, во објектот се
искористени сите најсовремени системи и
принципи на проектирање, како пасивна
соларна ориентација на објектот,
оптимизација на енергијата, супер
изолирани панели, подно греење,
софистициран систем за вентилација со
заштеда на греење. Природните материјали
што се користат во ентериерот, создаваат
пријатна и здрава средина за сите патници
и, секако, за вработените.
Ориентацијата на објектот е
предодредена и испланирана во однос на
правецот на пистата, но секако дека големо
внимание е посветено на движењето на
сонцето во различните сезони во годината,
со што максимално се искористува неговата
енергија во текот на денот. Големите отвори
по должина на целата фасада ги
пропуштаат сончевите зраци кои го
затоплуваат и осветлуваат целиот ентериер,
со што значително се заштедува енергија.
Покрај штедењето на енергија овие отвори
ги осветлуваат големите простории со
дневна светлина со што се создава пријатна
атмосфера за патниците. n
ПОРТА
ГОДИНИ
Добре дојдовте во
Вашиот дом од соништата
С
о повеќе од 55
реализирани проекти
зад себе, „ГОЛДЕН
АРТ“ го одбележа
својот десетгодишен
јубилеј. Месецот
помина во знакот на
заокружување на уште една успешна
приказна за „ГОЛДЕН АРТ“ . Имено,
свечено беше пуштена во употреба
уште една станбено-деловна зграда во
населбата Аеродром. На новите
станари им беа доделени клучевите од
новите станови со порака за создавање
на многу убави моменти и спомени во
нивниот нов дом.
природен и безбеден малтер,
најквалитетен скандинавски дабов под,
максимална термичка, звучна и
хидроизолација, како и најквалитетна
безбедносна влезна врата која во случај
на пожар ќе Ве заштити и до 30 минути.
Извршниот директор на „ГОЛДЕН АРТ“
Ивица Јакимовски, најави уште еден
новитет за станарите: „Во склоп на
објектот, до крајот на годинава ќе
стартува со работа и маркет од брендот
Ramstore. Сакаме максимално да го
олесниме Вашето секојдневие, а целта ни
е да продолжиме со исполнување на
Вашите очекувања за домови од
соништата“.
„ГОЛДЕН АРТ“ продолжува со

градењето на Вашиот дом од соништата.
Во населбата Кисела Вода започнува
изградбата на уште еден станбено-
деловен објект кој ќе биде дом за околу 74
семејства. Населбата Карпош, исто така
добива нов деловно-станбен објект со кој
уште 124 семејства ќе имаат можност од
„ГОЛДЕН АРТ“ да го добијат својот
„Чест ми е што ја добивме Вашата идеален дом.
доверба и посакувам да имате само убави Изградбата на енергетско-ефикасен
моменти во Вашите нови домови. Што се објект со максимален квалитет,
однесува до нас, ќе дадеме сè од себе – не софистицираност и модерна градба,
да го задржиме, туку да го надградиме и останува и понатаму како приоритет за
подобриме квалитетот“, рече Роберт „ГОЛДЕН АРТ“, од кој најважно е дека на
Јакимовски, технички директор на крајот најголема корист имаат самите
компанијата. станари кои живеат во објектот.
Скопје ги отвори вратите на еден од „ГОЛДЕН АРТ“ е учесник и поддржувач
најсовремените објекти за домување. на проектот „Купи куќа, купи стан“; ова е
Изградена од вештите раце на тимот од уште една можност за клиентите од
„ГОЛДЕН АРТ“ оваа зграда претставува „Голден Арт“ да го добијат својот идеален
нов дом за околу 90 семејства. Становите дом.
имаат идеално распоредена квадратура, а Десет години „ГОЛДЕН АРТ“ ги гради
објектот е изграден исклучиво од Вашите домови од соништата. Доколку сте
најквалитетните материјали на пазарот, од во потрага по Вашиот идеален дом,
производители како Rehau, Ideal Standard закажете состанок со нашите агенти за
Dolomiti, Baumit, Boen, Knauf, Nexe, Idea продажба и направете го Вашиот сон
Ceramica, Schneider и многу други. Со реалност. n
ентериер
Големи отворени канцеларии во „Ларкин“, Њујорк
Канцеларијата -
место на социјално собирање
С
Вон.проф.м-р. Мишко Ралев, Факултет Разноликоста на канцелариските форми
за архитектура и дизајн при УАКС
креира можност да се избере
канцелариски план и мебел кој е
е до средината на 19 век, вработените во Контор
зградите или канцелариите биле дел од семејството – од
карактеристичен за компанијата и
домаќинствата на велепоседниците. За членовите на семејството, соодветен за нејзините операции. Ова е
тие биле соработници и цимери. Тие биле субординарни на
земјопоседникот, трговецот, односно патријархот, кон кого биле
важно за работењето, што е, пак, важен
врзани со целите нивни семејства. Индустријализацијата успева да дел од животот, затоа што тимската
ги ослободи канцелариските работници, правејќи ја нивната
лојалност кон трговецот само како предмет на паричен надоместок работа, пријатната работна средина,
- плата. Семејно базираните канцеларии исчезнале заедно со добрата интеракција помеѓу персоналот и
таквите домаќинства и вработените во Конторите станале и
формално вработени. адекватните алатки и медиуми, ја
Создавањето на нови занимања е резултат на поделбата на зголемуваат мотивацијата помеѓу
трудот и поделбата на работните должности кои довеле до
одредена хиерархија во просторната организација и опременост на вработените, ги одржува луѓето здрави и
канцеларискиот простор. Во веќе воспоставената индустриска
канцеларија, која е директен предок на денешната модерна
го промовираат успехот на компанијата.
канцеларија, се изведувале следните работни должности:
ентериер
сметководство, благајник, ликвидатор, генерален менаџер,
коресподенција, копирање, канцелариски службеник и приправник.
Хиерархијата кај овие вработени се состоела во тоа што
централните простории биле резевирани за службениците од Машка
средно ниво, темните и непријатните простории за обичните канцеларија
службеници и приправници, додека за службениците од повисок
ранг имале приватни простори или дури одделни комфорни
канцеларии.
Автоматизацијата во фабриките се пренесла и во канцелариите.
За да се забрза канцелариското работење, се пронашле и машините
за калкулација и машините за пишување. Ваквата автоматизација
донесла нови промени, овој пат социолошки, воведување на жената
во канцеларијата, во работењето. Дактилографското занимање
станало исклучиво женско, зашто многу малку мажи сакале да се
занимаваат со тоа. Излегувањето на жената од границите на домот
довело до големи социјални потреси во западното општество кон
крајот на 19 век. Западното општество се нашло во конфузија, при човекот и жената од патријахалноста на
што се појавиле големи протести организирани од работничките Првите домашната средина, отворајќи за жената нови
синдикати, црковните институции, но и од голем број женски работни можности покрај домашните обврски. Во
клубови. Резултатот на ваквото социјално поместување е дека во столици канцеларијата и двата пола почнале да
канцелариите се сменила социјалната структура, внесена е работат здружено на работните задачи, се
сексуалната тензија. Поради тоа, биле донесени нови разбира не без проблеми, но сепак работата
правила за однесување, меѓу кои најзначајни биле во канцеларија кон крајот на 19 век
правилата за облекување и однесување помеѓу претставувала респектирана позиција.
вработените. Неоспорно е дека појавата на жената како Интересно е да се напомене дека компаниите
службеник во фирмите и канцелариите, од корен ја во овој период почнале да го развиваат
изменила не само социјалната туку и физичката средина. својот статус преку вработување на женски
Одеднаш просторот се здобил со боја и разноврсност како и со секретари.
одредена префинетост. И покрај искричавоста на Но, во овој период на доцен 19 век, не
состојбата, сепак, со почетокот на индустријализацијата само што работните процеси и канцелариски
канцеларијата како бизнис, социолошки, културолошки, простори биле поедноставени и реструктурирани,
но и просторен феномен, почнала да ја менува дури и индивидуалните задачи биле редуцирани
човековата перцепција, мисла и акција. Со појавата на до нивната суштина, при што бирото и
модерната канцеларија почнало ослободувањето на столицата играле важна улога. Инженерот
Фредерик Винслоу (Frederick Winslow)
и организацискиот психолог Френк
Банкер (Frank Bunker) развиле методи
како да се намали движењето на
Мали канцеларии во 19 век
работното место, посматрајќи ги
луѓето како машини. Тие одредиле
точки за поставување на секоја
канцелариска алатка на површината
на бирото, при што создале и упатство
како вработените во седечка позиција
систематично да посегнуваат по нив за
да се избегнат празните движења. Од
друга страна, жените дактилографи
успешно ја практикувале работата со
седење во канцелариите. Со телото
пресвиткано под два прави агли,
седењето помагало при исполнување
на повеќе канцелариски задачи.
Ограниченото движење водело кон
зголемена дисциплина и допуштало да
се пренесе вниманието врз
внатрешните процеси и работникот да
се фокусира врз организирање и
размислување, со што теоријата на
Винслоу и Бункер ја остварило својата
цел. Дури и активностите што би
можеле подобро да се изведат 

ентериер
Aдминистративна зграда „Ларкин“ во Њујорк изградена во 1906,

Жени дактилографки архитект Френк Лојд Рајт
дизајнирал работна столица, која станала стандарден дел од
канцелариите на почетокот на 20 век. Нејзината структура се
карактеризирала со тоа што задниот наслон обезбедувал поддршка
на грбот во која било позиција на телото, а седиштето било
дизајнирано така што било флексибилно по вертикала и зглобно
поврзано со наслонот. Концептот на Стафеловата столица подоцна
ќе стане модел за изработка на автомобилските седишта. Ова нешто
ќе резултира во зголемен интерес кај научниците за ергономика при
работењето. Димензиите на луѓето, позите на телото при
извршување на работните задачи и движењата, ќе бидат научно
истражени од ортопедски и ергономски експерти во насока на
изнаоѓање на начини да се избегнат укрутени, правоаголни пози и
имобилност при работењето со седење.
Почетокот на 20 век донесува и други новини во дизајнот и
организацијата на работните простори – канцелариите. Во овој
период таа станува место на социјално собирање, при што силата
на колективитетот не е канцеларијата, туку тоа е бирото –
канцелариската маса која е секогаш адаптирана кон седечките
елементи на мебел. Ваквата комбинација отсекогаш била главната
комуникативна површина – сржта на канцеларијата.
На почетокот на 20 век просторно функционалната структура на
канцелариите е детерминирана од нивниот мебел и арсеналот од
најразлична опрема и алатки. Со тоа била обезбедена оперативната
За првпат жената во канцеларија
структура на административната работа која можела да се одвива
при одење и стоење, се изведувале со седење. Меѓутоа, во мали простории.
постоела и друга страна на овој т.н. успех: со Меѓутоа, ефикасноста на индустрискиот модел
продолжено седење кое предизвикувало веќе станал пример за организација на новиот
физичка неактивност, вработените ја модерен простор, репродуцирајќи го стилот
изгубиле својата физичка кондиција. Но на фабриките. Опиени од машината,
тоа не било сè, вработените станале нејзината моќ и прецизност, без грешка да
ментално и емотивно ригидни, а репродуцира серија на исти предмети, ги
седењето предизвикало болки во воодушевило модерните архитекти во првата
грбот како и одредени ортопедски половина на 20 век. Ле Корбизије го воведува
заболувања. Тогаш станало пуризмот како нова теорија, велејќи дека
очигледно дека човекот не може архитектурата мора да биде
да издржи продолжена работа ефикасна како една фабричка
со седење без одредено линија. За дизајнот на ентериерот
движење. на канцеларијата тоа значело
На овој проблем прв се напуштање на организациската
осврнал ортопедот Ф.Стафел кој структура на мали канцелариски

ентериер
Основа на објектот „„Ларкин“ Отвореноста на големата
просторија креира мотивирачка
атмосфера и транспарентност
на работниот процес.
Вработените се ориентирани
еден кон друг и овозможено им
е да разменуваат мисли, идеи
односно заеднички да ги
решаваат проблемите
поставени како работни задачи.
За да се оствари ваквата
организациска цел, потребен е
и одреден распоред на
канцеларискиот мобилијар, при
што ниту едно биро не е центар
на просторијата, туку разните
аранжмани на бироата,
претставени во зависност од
тимската организација,
претставуваат полицентричен
простории и преоѓање на концептот на канцеларија со „отворен систем на просторот. Сепак, и
план“ (open plan ofﬁce). Она што е фабричко во ваквиот просторен ваквите концепти не биле совршени, ако тимската работа донесе
концепт се големите простории по углед на фабричкиот под со колективно однесување кое за одредени процеси било позитивно за
аранжман на идентични просторно-функционални елементи, други не било, а особено за можноста за концентрација за која е
поврзани меѓусебно со подвижна лента која пренесува потребна одредена приватност. Оваа потреба резултирала со
информации, инструкции и документи до работните места. зголемен број на идеи за нови типови.
Концептот на отворен план успешно ги пресретна Разноликоста на канцелариските форми креира можност да
нараснатите потреби и барања на новите сервисни фирми како што се избере канцелариски план и мебел кој е карактеристичен за
се банките, консултантските и осигурителните компании, компанијата и соодветен за нејзините операции. Ова е важно за
здравствените агенции. Во развојот на ваквиот концепт, голем удел работењето, што е, пак, важен дел од животот, затоа што тимската
имала и зголемената улога на науката во бизнис-администрацијата. работа, пријатната работна средина, добрата интеракција помеѓу
За разлика од неперсоналната, строго вертикално, хиерархиски персоналот и адекватните алатки и медиуми, ја зголемуваат
структурираната мала канцеларија од почетокот на мотивацијата помеѓу вработените, ги одржува луѓето здрави и го
индустријализацијата, модерната канцеларија на 20 век донесе нова промовираат успехот на компанијата. Достигнувањето на овие
организациска работна структура и однесување, во чиј центар е патеки остануваат една од важните должности на развојот на
тимската работа во хоризонтално структурирани тимови. канцелариите во 21 век. Продолжува
ПОРТА
eксперт СТИРЛИНГОВА НАГРАДА ЗА 2015
Лондонското училиште
Брнтвуд – добитник на
Стирлинговата награда
Училиштето Брнтвуд е објектот во кој
најмногу е постигнато во споредба со другите
објекти влезени во најтесниот избор, и го
искажува севкупниот дијапазон
на вештини коишто архитектот
може да му ги понуди
на општеството

eксперт
д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ,
дел на Лондон, на територијата на општината Вандсворт (Wandsforth).
дипл.инж.арх. (наш дописник од Лондон)
Н
Секоја година, во училиштето со околу 1.800 ученички, се запишуваат 10
нови паралелки вкупно во сите години. Училиштето е изградено за
еодамна, во просториите на седиштето на потребите на Советот на општината Вандсворт (Wandsworth Borough
Кралскиот институт на британските архитекти во Council) и тоа како еден од последните реализирани проекти од
Лондон се одржа свеченото доделување на амбициозната програма „Изградба на училишта за иднината“ (Building
јубилејната 20-та по ред Стирлингова награда за Schools for the Future - BSF) на тогашната британска Лабуристичка
архитектура. Во конкуренција на 37 наградени влада од 2004 година. Оваа програма беше укината од новизбраната
проекти, од кои шест беа влезени во најтесниот коалициона влада во 2010 година, така што овој проект е еден од
избор за наградата, овогодишен добитник на малубројните на коишто им беше дозволено да се реализираат по
најголемото архитектонско признание во Обединето Кралство е старата програма.
училиштето Брнтвуд на архитектите Олфорд Хол Монахан и Морис Изградбата на овој училишен комплекс отпочнала во јуни 2011
(Allford Hall Monaghan Morris – AHMM Architects). година, за да биде завршена во септември 2014 година, со што е
Училиштето Брнтвуд е Академија за девојчиња (Burntwood An заокружен 10-годишниот процес од изборот на конозрциум кој ќе го
Academy for Girls), државно училиште за девојчиња на возраст од 11 до испроектира и изгради овој комплекс со внатрешна површина од 21.405
18 години кое автономно е управувано. Тоа се наоѓа во јужно-западиот метри квадратни и вреден околу 56,7 милиони евра. 

eксперт
Жирито во состав: Петер Клег, архитект и постар партнер од студиото
„Филден Клег Брадли“ (Peter Clegg, Senior Partner, Feilden Clegg Badley
Studios), Рори Олкајто, уредник на списанието Архитектс (Rory Olcayto,
Editor, The Architects Journal), Деим Тереса Саклер, филантроп и
поранешна учителка (Dame Theresa Sackler DBE), Стив Томпкинс,
архитект и директот на Ховарт Томпкис, добитници на Стирлинговата
награда за архитектура за 2014 година (Steve Tompkins, Director,
Haworth Tompkins), и Џејн Данкан, архитект, директор на „Џејн Данкан
архитектс“ и престедател на RIBA (Jane Duncan, Director, Jane Duncan
Architects, RIBA President and Chair), за оваа награда немало дилеми:
„Училиштето Брнтвуд е неоспорен добитник на Стирлинговата
награда за архитектура на Кралскиот институт на британските архитекти
за 2015 година. Тоа е објектот во кој најмногу е постигнато во споредба
со другите објекти влезени во најтесниот избор, и го искажува
севкупниот дијапазон на вештини коишто архитектот може да му ги
понуди на општеството. Тој вклучува голем современ дизајн и умешна
употреба на постојните објекти, како и супериорна интеграција на
уметност, пејзажна архитектура и инженерство. Тоа е проект на
вистинска колаборација. Искажана е прекрасна работна соработка
помеѓу главниот учител и архитектот: партнерство на еднакви.
Tрансформацијата на училиштето Брнтвуд од архитектите Олфорд Хол
Монахан и Морис, претставува повторно обмислување на концептот од
50-тите години за кампус за средно училиште со 2.000 ученички и 200
вработени. Архитектите создале шест нови наставни објекти и два
големи културни објекти, со што ги поврзале оргиналните објекти на
истакнатиот архитект од 50-тите и 60-тите години на минатиот век, Сер
Лесли Мартин (Sir Leslie Martin). Секој објект е полн со светло и
воздух/простор, со простори со двојна висина на крајот на секој
коридор, за да се зголеми пристапот на природно осветлување и да се
создадат добро врамени визури. Земајќи ја предвид скулптуралноста на
објектот, Олфорд Хол Монахан и Морис тесно соработувале со уметник
за да применат големи, колоритни мурали низ сите објекти, со што
интелигентно го искомбинирале означувањето со современата
уметност“. училишни блокови испроектирани од некогашното јавно претпријатие
Веројатно играта на случајот одредила вакво признание да му се за проектирање со нови, Олфорд Хол Монахан и Морис креирале нови
оддаде на училишен објект којшто сега е трансформиран, но односи помеѓу старото и новото, со што создале чувство на
оригинално е конципиран во 50-тите и раните 60-ти години, кога архитектонска историја и сериозност на целиот објект. На овој начин,
програмите на Околискиот совет на Лондон (London County Council - тие ги сочувале оригиналните квалитети на училиштето, коешто преку
LLC), предводени од главниот архитект и поборник на својата организација според принципите на кампус, оддава повеќе
интернационалниот архитектонски стил Сер Лесли Мартин, чувство на универзитет отколку на средно училиште, и со тоа отстапува
реализирале во Лондон трајни, светли и прекрасно организирани од популарната организација на училишните објекти од програмата
училишни објекти од коишто едно е и ова. Сочувувајќи ги прекрасните „Изградба на училишта за иднината“, веројатно, инспирирана од
оригинални објекти на Сер Лесли Мартин и заменувајќи ги старите „храмовите на потрошувачката“ - трговските центри, честопати

eксперт
наредени по неговата должина или паралелно или
напречно од двете страни на натстрешницата.
Ваквото поставување на блоковите во комбинација
со различната оддалеченост на блоковите од
натстрешницата, овозможило создавање на
различни по големина и карактер меѓупростори и
чувство на поставување на објектите во рамките на
парк.
Блоковите се обработени со скулптурални
фасади од вештачки бетон во форма на отворени и
отсечени кон врвот пирамиди со различни форми.
Ова овозможило да се создадат различни
големини на повлечени прозорски отвори, при што
формата на вака создадените панели не само што
дава разноликост на фасадата туку овозможува и
осенчување на прозорските отвори. Како контраст
и противтежа на неутралните бетонски панели се
јавуваат колоритните боени ќерамички плочки,
коишто послужиле како медиум за изведба на
муралите.
Покрај високите архитектонски квалитети,
објектот го карактеризира високото ниво на
енергетска ефикасност и одржливост искажани
карактеризирани со единствен огромен преку годишна емисија на јагленород диоксид од
училишен објект со затворен атриум. само 10,41 килограм по метар квадратен,
Искусните архитекти, со длабоко потпомогнато од примената на котел на биомаса и
познавање на доброто проектирање на сончеви колектори за топла вода, со што е
училишни објекти, соработувале и со задоволено урбанистичкото барање на општината,
пејзажни архитекти кои со минимални 20 проценти од потрошената енергија да се
интервенции успеале да го произведе на самата парцела со примена на
трансформираат опкружувањето на обновливи извори на енергија.
објектот, како и со графичари кои преку Училиштето Брнтвуд е одличен пример за тоа
уметнички дела (мурали) ја имаат како соработката помеѓу учесниците во
потпомогнато ориентацијата во рамките на проектантскиот тим, главниот архитект, инаку
објектот. љубител на архитектурата на Мис ван де Рое,
Училиштето Брнтвуд е едноставно и потоа постоечкиот инспиративен објект и
прекрасно. Главниот влез на комплексот е искрената желба на властите за изградба на
всушност објект – капија, кој преку својот училишни објекти коишто ќе го унапредат
пасаж ве води кон наткриената образовниот процес, резултирала во
натстрешница, направена од стандардни исклучителен објект и достоен добитник на 20-та
натстрешници за автобуски станици, кои по ред, јубилејна, Стирлингова награда за
наредени еднододруго се протегаат низ архитектура на Кралскиот институт на
целата должина на кампусот, со блокови британските архитекти за 2015 година. 
25 септември 2015 ПОРТА 49

сообраќај ОДРЖЛИВО УРБАНО ПЛАНИРАЊЕ
Истражната постапка како
Во комплексните урбани целини,

постигнувањето на склад помеѓу
желбите, што влијаат врз степенот на
искористеност на градското земјиште,
и одлуките, што го профилираат
градскиот сообраќај, е пресудно.
Нивната комплементарност е основа
за меѓусебна поддршка и гарант за
контрадикторната имуност.
Т
м-р Ненад ТОНИЌ, дипл.сооб.инж.
непознатото, колку што се во овој момент далеку од својот крај. Станува,
рансформацијата на здравиот планерски циклус во белки, јасно, дека е време за кусо „repetitio“ на научната мисла, која
„оброк“ за алчната градежна „ѕверка“ ја јакне нежно како „mater“ ќе ни донесе обнова на занесеното и замаглено
ретроградноста на урбаниот развој во правец кој „studiorum“.
промовира доминација на една вредност: Дизајнирањето на еден градски простор не смее да биде одвоено од
инвеститорско-финансиската! Која, рака на срце, проценката колку квалитетно тој сообраќајно ќе комуницира со
подрзабира компоненти на развој, но и сообраќајни остатокот од градското „ткиво“. Особено со оние негови сегменти со кои
потешкотии кои не мора наивно да се генерираат и на дневно ниво е условен (зони на работење, на пример). И обратно, кога
манифестираат во практика. Доколку, се разбира, навреме се согледаат, ќе се заврти медалјонот на чиј аверс се раскомотил урбаниот сообраќај,
апсолвираат и амортизираат. За нас во овој град, околности далеку од се налетува на поимот намена на површините. Доволно за заклучок дека

сообраќај
неопходност
сообраќајници за пропуштање на одреден број возила во одредено
време, капацитетот на тангенцијалните линии на јавниот градски превоз
и инфраструктурниот потенцијал за алтернативен превоз.
Споредувањето со транспортната понуда може да се изврши на ниво на
еден чинител, како што е бројот на жители т.е. бројот на
работоспособно население. Кај градовите со изразена наклоност кон
приватните автомобили, тоа е онаа популација која, одејќи и враќајќи се
од работа, ја гради главнината на сообраќајните метежи. Во тој случај,
густината на населеност како примарен фактор на една градска
резиденцијална зона почнува нејзината функционалност се повеќе да ја
насочува кон прашањата од доменот на достапноста на јавниот и
алтернативните видови превоз, но првенствено кон оние што се
однесуваат на капацитативниот потенцијал на непосредната улична
инфраструктура. Таквата анализа, изградена на група од чинители,
добива на објективност и издржаност.
Негативното влијание на намената на површините може да се процени
првенствено преку патувањата до и од работното место. Односно преку
оние просторни дислокации со мали дневни варијации во однос на
периодот на одвивање, фреквенцијата, километражата и одредиштата.
Во оваа фаза патувањата до работното место и приватните автомобили
сè уште се
во цврста
„роднинска
врска“.
Класичен
патронски
однос кон
неа има
токму
зонското
менаџирање
на бројот на
возила кое
се сведува
помеѓу овие два чинители „има нека тајна веза“, која не би смеела да на „сув“ норматив за минимален број на паркинг места и ништо повеќе.
заврши само на несериозна, априори констатација за постоење на Оваа „врска“ може да се разбие со зајакнување на квалитетот на јавниот
сообраќајна инфраструктура или автобуски врски. или алтернативните видови на превоз – стандардните пешачење и
Искористеноста на земјиштето влијае на сообраќајот таман како што велосипедизам. Притоа, треба да се има предвид дека карактеристично
сообраќајот влијае на таа искористеност. Одлуките што влијаат врз широкиот урбан избор на алтернативни транспортни модалитети не е
едното, во одредена форма и обем неизоставно се ефектуираат врз гаранција и за нивната масовност. Во услови на „закоскен“ јавен превоз,
другото. Во комплексните урбани целини постигнувањето на склад закржлавена велосипедска инфраструктура, висока аерозагаденост и
помеѓу желбите, што влијаат врз степенот на искористеност на дискутабилна институционална поддршка за вистинска промена, изборот
градското земјиште, и одлуките, што го профилираат градскиот на приватниот автомобил самиот се наметнува. Тоа е „матката“ во која
сообраќај, е пресудно. Нивната комплементарност е основа за почнува да зрее идниот урбанистичко-сообраќаен проблем. Кога
меѓусебна поддршка и гарант за контрадикторната имуност. Во оваа тргнувате на работа, на пример, па на неколку последоватени
смисла, разбирањето на начинот на кој поединечни фактори на крстосници, заедно со Марфиевите црвени семафорски сигнали,
намената на градските површини влијаат на функционирањето на добивате и фина порција сафра. Но која, за големо чудо, нема да ве
сообраќајната инфраструктура, прераснува во класичен планерски натера наредното утро да јавнете велосипед наместо скротените под
императив на линија на неизбежниот одржлив урбан развој. сјајниот лим „коњски сили“!
Звучи претерано, можеби нереално, но ајде малку да симулираме ...
ПОТЕНЦИЈАЛ НА ТРАНСПОРТНАТА ПОНУДА
Карактеристиките на урбаниот дизајн, кои произлегуваат токму од ПЛАНСКИ КОНЦЕПТИ КОИ ДЕМНАТ
намената на површините, поединечно може да влијаат небитно, но Тврдењето дека една резиденцијална зона е октроирана во форма на
сосема битно кога се дел од пошироката мерна слика. И кога низ гратче во градот, може да изгледа натегнато, но само на почетокот.
аналитичка постапка ќе се споредат со предиспозициите на Дајте и на оваа мисла време да се „поткваси“ во вистинскиот контекст и
транспортниот систем заради потврдување на функционалната врска релативно брзо ќе замириса вистинито.
помеѓу (1) демографските и економските чинители што ќе се создадат на Тестирајќи ја во еден период „строгоста“ на одредбите и параметрите
еден простор и (2) способноста на транспортниот систем, нивните на ГУП-овскиот акт населбата со планска одредница локалитет „Црква“,
побуди во совладувањето на урбаниот простор оптимално да ги урбана единица „Б“ (кодно име „Стар Аеродром“) покажа амбиција да
канализира. Во услови блиски на нашите, таа способност претставува вдоми повеќе од 26.000 жители, на површина од 30 и кусур хектари. Со
комбинирана манифестација на капацитетот на примарните тој податочен влез „цупкањето“ по важечките урбанистички насоки 

сообраќај
станува егзактно таму некаде, во зоната на
пресметковните вредности. Во форма на
основни општествено-социјални ќелии 26-те
илјади посакувани резиденти можат да се
впросечат во околу 7.400 домаќинства, кои, низ
призмата на степенот на моторизација,
продуцираат возен парк од околу 6.000 возила.
Постоечките плански акти не наѕираат ниту
една причина за отклон на овој „вилает“ од
функционалната матрица на матичниот општински
организам. Во таков контекст дивергенција на
патувачките навики на работоспособното
население не може да се очекува. Овој локалитет
по се изгледа елегантно би се вклопил во
статистичкиот профил на општината со
најголема застапеност на семејства со три и
четири членови, најголем број вработени во
јавниот сектор и домаќинства со едно и две
возила (Транспортен мастер план за поголемо
Скопје). Останатото ќе го направат фокалните
гравитациски сили на квартетот Плоштад
„Македонија“ – ТЦ „Мавровка“ (со својата трговска
заднина) – Клинички Центар – Универзитетски
комплекс „Св. Кирил и Методиј“ и отсуството од
групата општини со најобемни внатрешни
патувања (Чаир, Карпош, Сарај и Гази Баба).
Јасна подлога за доктринарна доминација на
приватните автомобили и најобемни патувања во крстосницата бул.
правец на строгиот градски центар. „Јане Сандански“ – бул.
Појавата на овој урбанистички типикон требаше самата по себе да „Кузман Јосифовски Питу“ – ул.
претставува аларм за „систематски преглед“ на критичните точки на „Фрањо Клуз“ ќе „дотера“ 2.520 лимени статусни симболи, или
непосредната транспортна инфраструктура. Вгнездена во „цветната колона од возила долга 15,1 километри! „И што сега...?“ (загугал
ложа“ од бул. „Јане Сандански“, бул. „Кузман Јосифовски Питу“ и ул. семоќниот водач на Третиот германски Рајх на дојавата дека „Кралицата
„Фрањо Клуз“, резултантната плима од утрински патници, во контекст на океаните“ отаде Каналот штотуку му објавила војна!)
на сето претходно наведено, би се потпирала на два крстоснички Насладувајќи се на сопствената важност, еден сообраќаен инженер
„вентили“: крстосница бул. „Јане Сандански“ – бул. „Кузман може да замолчи и да ужива во постигнатиот ефект. Поискрениот ќе
Јосифовски Питу“ – ул. „Фрањо Клуз“ и крстосница ул. „3-та признае дека оваа плима од возила ниту ќе се појави во ист момент на
Македонска Бригада“ – ул. „Фрањо Клуз“. Притоа, три од приодите на крстосницата ниту пак ќе заземе иста насока. Најискрениот
горепосочените гравитациски центри се достапни првенствено преку ќе опомене дека е рано да се здивне. Онаа мистерија од врвен час
првонаведениот „вентил“! А возачката психологија е една те иста, одржува тесни врски со професионалниот ангажман на утринските
секаде во светот, најкусиот пат е секогаш и најбрзиот пат! Под патници. Сместете го мнозинството од нив по административните
претпоставка дека само 60% од вкупниот број на возила во храмови и тој час почнува да губи на должина временски збивајќи го
утринскиот врвен час ќе се отиснат кон работните места на своите истото количество од возила. Поимот „час“ не крие изохрона од 60
сопственици, на излезните пунктови на локалитетот се добива маса од минути, туку период на изразено оптоварување кое може да биде
3.600 возила. Таа маса, поделена во груб сооднос 70% - 30% на подолго или не од таа терминолошка одредница, чиј аналитички еталон

сообраќај
крстосницата, 280-ото ќе ја помине за 14 континуирано
„зелени“ минути; 2.520-ото тоа ќе го направи за 2,1 часа!
И сето ова од еден крстоснички приод. А секоја
крстосница има и други приоди, со свои транзитни
оптоварувања. И некој друг тек кој вообичаено е
доминантен и кој диктира и бара подредување.
Случајниот избор нè одведе до идна населба со, врз
основ на пошироките искуствени сознанија, лесно
предвидливо „однесување“. Динамиката на изградба и
карактеристиките на идните жители ќе ја потврдат или
побијат таа матрица на патување. Тоа ни даде можност
за аналитичко карикирање на начин кој, иако во
практика речиси неостварлив, треба да опомене и да
укаже дека меѓудисциплинската еквилибристика треба
да се користи како моќен инструмент, наместо да
заглави во масата дефектни последици. Дека
сообраќајот и транспортот можат да поддржат на
почетокот подобро отколку на крајот на планерскиот
циклус. Дека истражната методологија „во друштво“ на
сообраќајот не значи негирање туку софистицирање на
урбаниот развој. Дека „желбата“ и „одлуката“ не се и не
е сообраќајниот притисок во интервалот од петте најоптоварени минути. е природно да се од „ист род“.
Соодносот времетраење – број на возила за целиот врвен час е оној од Некои, претежно, вонинженерски подметнувања дека сообраќајот
кој зависи напливот во тие критични пет минути. Развлечете го тој „час“ е кочничар на просторниот развој, од кој и самиот животно е зависен,
на 90 минути и на секои пет крстосницата во просек ќе треба да се недостојни интенции за еродирање на почитта, што ѝ ја должиме на
пропушти 140 возила. Скусете го на 45 и семафорскиот план ќе „зоврие“ целината на просторот во кој егзистираме. Доколку е ставен во
од просечните петминутни „порции“ од 280 возила. Доделете му на секое функција на тоа, ресетирањето на кој и да било локален концепт е и
возило ниту теоретски возможни три секунди за поминување на повеќе од пожелно! n
ПОРТА
eнергетска ефикасност ИЗЛЕЗ ОД БЕТОНСКАТА ЏУНГЛА
Враќање во природата
преку покривите
П
Kaтерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА Зелените покриви не служат само за убавина; ако се
окривите се новото изградени правилно, тие влијаат позитивно врз
игралиште на
урбанистите, што бараат
микроклимата, ги апсорбираат штетните честички од
одржливи и општествено воздухот, го задржуваат вишокот атмосферски води,
одговорни решенија за
градбите. Борбата на
штитат од бучава, придонесуваат за подобра
современиот град е изолација и со тоа за заштеда на енергија, и го
борба за оддалечување од бетонската
џунгла, во која тој се претвори во втората продолжуваат векот на градбата, намалувајќи ја
половина од 20 век. Да биде позелен, потребата од реновирање
помалку и поефикасно да троши енергија, и,
едноставно, да биде попријатен за своите припаѓа на покривите. Затоа тие се новиот зелените покриви се тие што ја враќаат
жители. За сето тоа треба простор, а тој е предизвик, неосвоениот простор. природата во градот, и што придонесоа да се
најограничениот ресурс во градот, веќе Колку е значајна улогата на покривите во развие еден сосема нов концепт - покривни
покриен со улици, згради и со други сегашното и во идното урбано планирање, пејзажи. Во оваа област, еден од глобалните
содржини. Како да се надмине оваа пречка? покажува и примерот на Франција, која со лидери е германската компанија „ZinCo
Едноставно, површината што припаѓа на закон наложи секоја нова градба да има или GmbH“, која годишно поставува околу 1,5
зградите, истовремено е и површина која соларни панели или зелен покрив. Токму милиони квадратни метри зелени покриви на

eнергетска ефикасност
за одводнување.
Тоа што е особено важно, е дека за секој
систем постојат соодветни растенија што
треба да се употребат, за зелениот покрив да
ги постигне сите позитивни ефекти, како и да
биде одржлив. Ова е област на која, исто
така, ѝ се обрнува особено внимание кај
„ZinCo GmbH“, бидејќи не е важно само да се
постави почвата, туку да се направи успешна
зелена површина на покривот. Кај
екстензивните системи се садат ниски
растенија, највисоките достигнуваат до 40
сантиметри. Кај интензивните, пак, со
вистинските параметри, можностите се
неограничени. Може да се насадат дури и
дрвја високи по десетина метри на покривите
на зградите, но во тој случај тежината би
изнесувала околу еден тон на квадратен
метар, што значи дека градбата мора да има
соодветна цврстина и статика за да го издржи
станбени, деловни, индустриски и на одводнување, сето тоа над заштитниот слој
тој товар. Зелените покриви може да бидат и
институционални згради, и работи во 30 земји на покривот. Меѓу конкретните системи што
места за езерца и базени, кои треба да бидат
во Европа, Азија и во Америка. Ivan Christ од ги изработува „ZinCo GmbH“ се Sedum
поставени над нивоата за одводнување, за
„ZinCo GmbH“ ги претстави методите и carpet, Rockery type plants, Meadow scents,
ако водата од нив се излее, да заврши исто
идеите пред студентите и професорите на Build-up on inverted roofs, Pitched green roof,
како и дождовницата што паѓа на покривот,
Архитектонскиот факултет во Скопје. Steep pitched green roof, Heather with
дел се складира за наводнување во сушните
Зелените покриви не служат само за lavender, Summer plains, Roof garden,
периоди, а дел истекува.
убавина. Ако се изградени правилно, тие Walkways and driveways, Driveways, Solar vert
Класичната идеја за зелен покрив е рамна
влијаат позитивно на микроклимата, ги и други.
површина, која сепак е навалена најмалку
апсорбираат штетните честички од воздухот, Меѓу иновативните предности, пак, што
два отсто за да може да се одводнува. Но
го задржуваат вишокот атмосферски води, компанијата ги нуди, е на пример
овие покриви се прават и на коси површини.
штитат од бучава, придонесуваат за подобра капиларното наводнување. Стандардниот
Тогаш тие не може да се користат за одмор и
изолација и со тоа за заштеда на енергија, и интензивен зелен покрив тежи најмалку 300
рекреација, но повторно ги обезбедуваат
го продолжуваат векот на градбата, килограми на квадратен метар. Но со
сите други поволности што ги нуди овој
намалувајќи ја потребата од реновирање и капиларно наводнување, тежината се
систем. Секако, за нив се користат посебни
создаваат простори со различни содржини намалува. Christ
системи, особено околу наводнувањето,
како: простори за релаксација, игралишта, вели дека „ZinCo“
поради косината. 
паркови, во кои се присутни инсектите и се води од
птиците. мотото дека
„Има два главни вида зелени покриви, речиси сè
екстензивен и интензивен пејзаж. Кај што
екстензивниот пејзаж просторот за полнење
е плиток, и се садат некои треви или
растенија карактеристични за каменести
простори. Изгледа едноставно, но речиси не
бара одржување, освен една до две годишни се
проверки. Интензивниот пејзаж е буквално прави на земјата,
градина на кровот. Има подлабоко полнење може да се
и се садат различни растенија, но бара направи и на
поголемо одржување, кое зависи од дизајнот покривите,
и од видовите растенија. Најголемиот со
предизвик при изведба при изработката на соодветна
еден зелен покрив е што подоследно да се технологија.
долови природната средина каде што растат На тој
растенијата, односно слоевите на почвата, од начин, на
површинскиот плоден слој па сè до зградите може да се
пониските песокливи и каменести слоеви, направат дури и
секој извршувајќи соодветна функција“, коловозни површини и пешачки
објаснува Christ. Тука, додава тој, решението патеки. Соодветните материјали,
го нуди технологијата на „ZinCo GmbH“, која технологии и изработка, овозможуваат дури
исто како и во природата, поставува плоден и камиони да возат на тие површини, ако има
слој и слоеви за филтрирање и за потреба, без притоа да го загрозат системот

eнергетска ефикасност
И МАКЕДОНСКИТЕ ПОКРИВИ добро. Сепак, луѓето
ПОЗЕЛЕНУВААТ треба да знаат дека
Зелените покриви ги има и на македонските ова е наука која бара
објекти, а заслужна за носењето на овој стручен избор на
систем е фирмата „Зеп Еко Мак“, која уште од систем и вегетација за
90-тите години функционира на овој пазар. навистина зелениот
„Македонските граѓани сè повеќе почнуваат покрив да трае со
да го сфаќаат значењето на зелените години.
покриви и тоа дека тие работат 100 отсто Импровизацијата е
како природата. Овие покриви ја заштитуваат најскапата
хидроизолацијата, спречуваат механичко инвестиција“, вели
оштетување и температурни шокови и траат Јана Милисављевиќ од
повеќе од 30 години. Кај нас веќе има повеќе фирмата „Зеп Eко
објекти што се препознатливи токму по Mак“, застапник на
зелените покриви, но интересот расте и тоа е „ZinCo GmbH“.
www.fabrikakarpos.com.mk
ПОРТА
ПОРТА
екологија СПОРТ VS. ЕКОЛОГИЈА - ЛОИ РИО 2016
Олимпијада во
море од бактерии!
Н
Сашо КУЗМАНОВСКИ Интернационалниот олимписки комитет (ИОК) донесе
а точно една година пред одлука да се реализираат периодични испитувања на
стартот на Летната
олимпијада во Рио,
квалитетот на водата сè до почетокот на Игрите, за да
еколошки скандали грмат не биде доведено во опасност здравјето на
како огномет од сите
страни. Најновите спортистите
испитувања на
примероците од водата во заливот Гуанабара спортистите. Ако пливачките трки во она што се гледа - нови сали, стадиони,
и во езерото Родриго де Фреиташ, покажаа отворени води, едрење и во веслање, сепак се игралишта“, додава Ромарио.
шокантно високи вредности на загаденост на одржат на оваа локација (засега нема друга Рибата во заливот Гуанабара е веќе на
водата во која следното лето треба да се понудена од организаторите на Игрите), чекор до исчезнување и не е за јадење.
„ловат“ медали во повеќе спортски учесниците ризикуваат да си навлечат Водата е полна со нечистотија и измет, врие
дисциплини. сериозни болести. од опасни бактерии. Површината е покриена
Интернационалниот олимписки комитет „Водата во заливот е матна како кока-кола, со секаков отпад - пластични пакувања,
(ИОК) донесе одлука да се реализираат но на власта не и е гајле“, изјави во интервју стиропор, шишиња, мртви животни, па дури и
периодични испитувања на квалитетот на легендата на бразилскиот фудбал Ромарио, мебел. Во воздухот силно се чувствува и
водата сè до почетокот на Игрите, за да не кој е член на бразилскиот сенат. смрдеа на измет и нафта.
биде доведено во опасност здравјето на „Политичарите се заинтересирани само од Германскиот едрач Ерик Хајл, кој беше трет

екологија
нешто. Ова е катастрофа. Инфицирани ми се

и двете нозе. Претпоставувам дека се се
случи на тестот на регатата. Причината треба
да се бара во Марина да Глорија, каде што
има постојан проток на отпадни води од
болниците во градот“, изјави Хајл за
германските весници.
Водите долж атлантскиот брег во Рио,
вклучувајќи го и заливот Гуанабара каде ќе се
одржат и натпреварите во едрење на
Олимписките игри, се загадени со години и
сите влади досега имаат потрошено стотици
милиони долари кои донеле незначителен
ефект во подобрувањето на животната
средина.
Минатата година и биолозите потврдија
дека водата во заливот содржи супер-
бактерии отпорни на антибиотици кои се
користат за лекување на уринарни,
гастроинтестинални и белодробни инфекции.
Засега нема јасни сигнали дека ситуацијата
ќе биде подобрена, па останува ИОК да
притиска кај властите и организаторите
нешто да се промени, затоа што водите во
заливот не се единствениот еколошки
на Олимписките тест трки кои се одржаа на германскиот олимписки комитет, кој побара проблем на Рио. Сега се отвора и ново
оваа локација, излезе во германските информација од организаторите на ЛОИ во кризно место. Тоа е коњичката база и
медиуми со сериозно предупредување до Рио 2016, но и од Меѓународната хиподромот на кој треба да се одржат
сите што треба да ја следат ситуацијата со едриличарска федерација. Лекарските натпреварите во коњички спортови, а каде на
езерото и заливот. Тој минатиот месец одржа извештаи беа испратени и пред лекарскиот неколку последни контроли е откриено
неколку пробни трки, од кои подоцна конзилиум на медицинскиот оддел во присуство на сериозна болест кај животните
произлезе дека „закачил“ неколку инфекции. Интернационалниот олимписки комитет. предизвикана од бактерија која сериозно
И самиот потврди дека инфекциите се Лекарите од болницата во Берлин каде се може да го загрози и здравјето на луѓето.
предизвикани од загадените води во текот на лекува Хајл, потврдиле дека тој е заразен од Олимпијадата во Рио е предизвик за
едриличарска регата. Неговиот случај се супер-отпорни бактерии. спортистите но, веројатно, и сериозна закана
најде како тема и на последната седница на „Никогаш во мојот живот не сум имал вакво по нивното здравје! n
најчудни градби КИНА- ТЕМАТСКИ ПАРК ИНСПИРИРАН ОД СПОРТОВИ
Драган РИСТОВ
И
ако помина
извесно време
од
објавувањето
на идејата
Кина да гради
хотел во
форма на пинг-понг рекет, што е
дел од поголем тематски парк
инспириран од спортски
дисциплини, светот побрза да
каже што мисли за оваа идеја.
Поголемиот дел западни експерти,
однапред ја осудија на пропаст
оваа кинеска идеја, иако
причината за тоа е
традиционалната противречност
на општествените системи. Но,
знаејќи ја кинеската упорност и
традиција, сосема е сигурно дека
нешто интересно ќе се изроди.
Спортскиот комплекс треба да
чини 290 милиони долари и ќе
биде лоциран во градот Хуинан.
За волја на вистината, главната
Хотел како
спортска арена ќе биде стадион во форма
на американски фудбал, а освен него, ќе
има и помали стадиони во форма на
пинг-понг рекет!
кошаркарска топка, ракомет, фудбал и
одбојка. Секако, меѓу нив главна атракција
е хотелот во форма на пинг-понг рекет кој
веќе се гради! Собите ќе имаат прозорец
кој ќе ја претставува нерамната површина
на пинг-понг рекетот која вообичаено е
обложена со гума, а на самиот врв ќе има и хотелот ќе чини над 45 милиони долари. рекетот е замислена како топ локација
локација за набљудување од која Како главна атракција на тематскиот каде на врвот ќе има дек за набљудување.
посетителите ќе имаат широк и убав поглед спортски парк, објектот за хотелот ќе биде Пред самиот хотел, предвидено е кружно
на самиот град. Притоа, од вкупната сума, со височина од 150 метри. Хотелот ќе биде лоби во форма на пинг-понг топче, со што
математиката покажува дека Пинг-Понг во форма на исправен рекет, а дршката на целиот објект ќе биде тематски креиран

според намената.
Јин Чанг, директор на бирото за спорт на градот Хуинан,
кажал дека самиот хотел ја одразува кинеската традиција во
спортот, бидејќи е познато дека тие се експерти и шампиони
во овој спорт, а од друга страна предвидува дека тематскиот
парк ќе биде атракција во светот.
Кина не е прва држава која се обидува да направи ваков
тематски објект со необична форма и дизајн. Во 2007 година,
во француската метропола Париз беше отворен гигантски
рагби хотел во форма на рагби топка која го славеше
Светскиот рагби куп. За него државата издвои четири милион
долари, а денес, за да се преспие во овој уникатен хотел, една
ноќ чини 10.000 долари. И Кинезите како нови претприемачи
тргнуваат од таа комерцијална компонента, дека кога ќе стивне
прашината, Пинг-Понг хотелот ќе биде предмет на посета и
пари од љубопитен, комерцијален карактер. n
ПАРКИНГ
СИСТЕМИ
Изнајмување и продажба
адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

1000 Скопје, п. фах: 356
тел./факс: +389 2 2465 467
e-mail: izgradba@gmail.com
www.parkingsistemi.com.mk
www.facebook.com/izgradba

хортикултура
Пространите градини на
Ватикан
Филип ФИЛИПОСКИ , дипл. шум. инж.
В
атикан во целост е
распространет на
територија од 44
хектари, во централното
подрачје на
италијанската
престолнина Рим, на
познатиот Ватикански рид. Највисоката
точка на дворецот е 60 метри надморска
височина. Оваа држава брои популација
под 1.000 жители, првенствено свештеници
и луѓе кои се во служба на дворецот,
музејот и библиотеката. Дворецот е
заграден со висок камен ѕид од запад, југ и
север. Внатрешноста на дворецот го

хортикултура
красат објекти од ренесансниот и

барокниот период, одлично компонирани
со најразлични фонтани и скулптури.
Според некои информации, градините во
Ватикан за првпат почнал да ги гради
владетелот Гиљоти, во знак на почит кон
загинатите војници во прогонот на Нерон.
Подоцна, во времето на папата Лав IV кога
се случила поделеноста на христијанството,
на ридот Ватикан била создадена папска
резиденција, која претставувала
средовековен град во тоа време познат
како Чита Леонита – Градот на Лав. Во XVIII
век тврдината била заменета со високи
ѕидови, а два од тие ѕидови до ден-денес го
пренесуваат духот на живеењето од тоа н
време во дворецот на Ватикан. К
Почетокот на ватиканските градини бил к
во XIII век, кога папата Николај III се вратил в
во Ватикан. Тогаш биле изградени голем з
овоштарник, пространи тревни површини и ’
колоритна цветна градина. Низ историјата, ф
помеѓу папите имало и такви кои ги к
интересирало пејзажното уредување, но и 1
такви кои не давале големо значење на Ф
изградбата и одржувањето. Во текот на к
годините, секој папа внесувал по некој в
новитет во градината. Така, денес, од тоа
време се среќаваат најразновидни градби, е
ч
кули, видиковци, скулптури, егзотични и
п
локални видови на растенија.
н
На влезот од светиот престол има
Ф
подигнато еден вид на зелен килим од
н
Dichondra sp, а на него со растенија вешто
п
е прикажан папскиот грб. На малиот
в
плоштад Санта Марија има формална
у
градина со правоаголна форма, на која се
м
засадени шест стари дабови од видот
А
Quercus ilex, кои во височина достигнуваат о
и до дваесет метри. Градините ги красат 
под заштита на Пречеста Богородица,
открива поглед кон француската градина,
каде во големи теракотни садови на кои
стои папскиот грб растат раскошни
расцветани рододендрони. Во овој дел се
наоѓа и голем резервоар за вода, преку кој
е обезбедена вода за полевање на сите
растенија и ги обезбедува фонтаните во
дворецот.
Посебно интересен е делот од градината
каде на барање на папата Павле IV била
изградена вила, дело на архитектот Пиро
Логорио. До неа се стига преку уличка на
која од страна се
нарадени статуи кои
голем број егзотични растенија, кои низ се земени од
годините биле донирани од најразлични дворците на
делегации кои сакале да дадат свој печат и античките
подарок на овој свет дворец. Така, во императори.
дворецот може да се сретнат видови како Посетата на
гинко, најразлични видови на магнолии, градините во
маслинки, зеленика, рододендрони, Ватикан е возможна
медитерански чемпреси и многу други. само со купена
Делови од градините, кои се изработени во влезница, а самата
формален аристократски стил, посета се одвива во
претставуваат вистинско ремек-дело, мали групи,
скроено до совршенство од страна на предводени од
вештите раце на градинарите што го искусен водич. n
одржуваат овој дворец. Локацијата, која е
ПОРТА
рубрика

DVORNIK
Лична заштитна опрема
од 1990
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје
Тел.: +389 2 3110 624 Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
+389 2 3110 901
Факс: +389 2 3110 546
info@dvornik.com.mk
www.dvornik.com.mk Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
38 ПОРТА 26 декември 2014 ПОРТА

aрхитектура ОДРЕДЕН ПРЕТСТАВНИКОТ НА МАКЕДОНИЈА НА
ВЕНЕЦИСКО БИЕНАЛЕ ЗА АРХИТЕКТУРА ЗА 2016
Стојан ПАВЛЕСКИ до екстремен максимум, тогаш ги „цицаме“ миграциите и емиграциите и нивниот
В
архитект и куратор на проектот до бескрај и општеството и луѓето ... двигател, насилен или економски.
Оваа парадигма функционира се додека Поаѓајќи од основните премиси на
о воведните излагања на релацијата помеѓу сферите е линеарна. Аравена, во проектантското биро „Стоун
претседателот и Меѓутоа, рецентно, таа е разнишана поради дизајн“ (архитекти: Стојан Павлески, Ѓорѓи
кураторот на феноменот на „јавна приватност“. Радовановиќ, Љупчо Тасевски и Иван
овогодишното „La Прашањето повеќе не е само „кој алат е Симеонов) го конципиравме архитектонско –
Biennale di Venezia“, потребен за да се дестабилизираат силите ликовниот проект „Ничија земја“
Паоло Барата и што го привилегираат приватниот бенефит проектирајќи ја публиката во една
Алехандро Аравена, во над колективниот“ , туку колку е брз и вешт субјективна реалност, најавена преку
кратки но концизни црти, претставени се тој што ракува со него. извитоперени сонливи слики на познати
тековните проблеми на архитектурата. Упадот во моделот на јасно дефинираните места, фрагментирајќи го и
Сферите на приватното и јавното, односи на приватно и јавно, ограничени, дематеријализирајќи го микролокацискиот и
вклучително причините за нивното оградени, осигурани, загарантирани и географски контекст, будејќи го во неа генот
настанување; конфронтациите и меѓусебна неменливи, и нивната деформација кон на чукун-чукун мигрант. Оттука, масовните
изолација наспроти интеграциите, состојби „чекор понапред“, доведува до ситуација миграции стануваат аналогија на
што само го продлабочуваат јазот помеѓу каде колективот и општеството реагирааат внатрешните миграции, и предизвикуваат
архитектурата и општеството, и со години на начин својствен за приватниот домен, трезвеност во формулирањето на
наназад тоа разидување и разминување се „приватизирајќи го јавното“. Во такви прашањата за мигрирање/емигрирање.
потенцира како „печат“ на нашето време. околности архитектот има централна улога, Проектот, аналогно, се надоврзува на
Дека „архитектурата е уметност, каде тој освен капацитетот да одговори на миграциската парадигма и нуди
приватните барања, аспирации и потреби архитектонските проблеми, мора да биде и архитектонска илузија или „Сон за еден
се испреплетуваат со јавните потреби и репортер и критичар на секојдневието, и град“, „Град без граници“, „Отворен град“,
аспирации“ , дека архитектурата преку најважно, да биде способен за „брза односно „НИЧИЈА ЗЕМЈА“ или „Сечија
креирање на приватниот простор, го креира интервенција“. Во таа смисла станува земја“, при што, низ мултикултурни
и јавниот, и дека доколку се затвориме особено битно прашањето за хиерархијата и асоцијации ги истражуваме формата и
себеси во баналниот комфор на приватната флексибилноста на границите, несигурноста волуменот, користејќи неколку
сфера и ги подигнеме сигурносните системи на сигурносните системи, неминовноста на препознатливи „иконични“ објекти на

всушност асоцијација за премин, однадвор
со мат црна боја оддава впечаток за влез во
неизвесност и потрага по светлина, а со
завиената форма, затскривајќи дел од
заробените содржини во внатрешноста,
поттикнува на љубопитност, во прилог на
нашата основна идеја да испровоцираме
дополнителни исчекувања и неизвесности,
до некаквите големи очекувања. Освен
завојот во основата, дефиниран со две
неконцентрични кружници кои континуирано
го менуваат својот пресек, растејќи во
висина од едниот крај до средината, од каде
повторно се смалува, како одредена
аналогија, ако сакаме, и на човечката
„ниска“ потреба за „влез на мала врата“.
Претпоставената љубопитност, иманент и на
човечката потреба за константен од/потрага
кон непознатото, како социолошки
феномен, е вградлива и во служба на
остварливоста на нашата идеја. Во таа
смисла, посетителот, влегувајќи во
внатрешноста на тунелот низ
отворот/светлината „на малата врата“, како
влез во таинственото, ќе биде соочен со
сликите за некаквата извесност на некаквите
наши проектирани хумани големи очекувања,
наоѓајќи се во еден град „препознатливо
непрепознатлив“ како дел од еден сон,
односно „Сон за еден град“, „Град без
граници“, „Отворен град“..., во земја НИЧИЈА
и СЕЧИЈА.
Сликата за таквиот град, формирана во
внатрешноста на тунелот, во самата форма
на неговата обвивка изработена во
високорефлектирачки inox - материјал со
сопствена ексклузивност (дополнително
механички „трауматизиран и извитоперен“),
заробува рефлектирачки фрагментирани
слики на познати и непознати места.
Посетителот, во релација со неколкуте
препознатливи „иконични“ објекти на
светски познати архитекти и нашите
светски познати архитекти во корелација со саморефлектирање во различни сцени - авторски архитектонски објекти, сите
сопствени авторски архитектонски објекти. „непознати и познати - но непостојани“. измоделирани од експандирана полистирен
Преку изборот на материјалот и неговата Движејќи се низ објектите, посетителот се пена - третирана со гранулатна обвивка во
завршна обработка (теракотна), се влегува лоцира и препознава перпетуално во боја на „теракота“, ќе се најде во центарот
во дематеријализација и своевидно пејзажите на нашето проектирано на рефлектирачката игра на светлината и
дислоцирање на иконичното, алудирајќи на егзистирање. формираните заробени слики на
архитектурата на Блискиот Исток, како Конечно, целта и пораката ја насочивме променливи пејзажи, исправен и пред
симбол за глобален мигрантски/емигрантски кон самопрепознавањето на посетителот во личносноста на прашањето за припадност -
проблем. некаквите нови и можни глобални неприпадност.
Кон тоа, како контраст на „теракотата“ географски поместувања, односно Од друга страна, и низ мултикултурните
(„топол“ и ефемерен материјал), употребен е себевидување како мигрант или емигрант во асоцијации поттикнати преку волуменот и
и високо рефлектирачки не’рѓосувачки понудениот „Град за сите“. Зависно од формата, а битен сегмент во
челик (stainless steel / inox / prohrom), што просторните можности и другите амортизирањето или релативизирањето на
преку механичко деформирање се доведува условености, за „Ничија земја“ обмисливме контекстот на отуѓеноста, болката на
во функција на поништување на јасната две решенија или солутивни варијанти на е/мигрантсвото, се дооформува сликата на
слика (иако веќе илузија) на рефлектираните основната проектност: нашиот ОТВОРЕН ГРАД ЗА СИТЕ!
нејзини фрагменти на површината, Подлогата од крупен песок, со својата
заробените слики од „претставата“ во КОНЦЕПТ 1 - „ЗАВИЕН ТУНЕЛ“ својственост на променливо тло,
аурноста на објектот, кои посетителот го Во овој концепт, како едно од двете дополнително ја потенцира илузијата на
соочуваат со себевидување / решенија, третираме форма на Тунел, нестабилност и променливост.

КОНЦЕПТ 2 - „СФЕРА“
Основен габарит на делото е формата на
Сфера, во замена за Тунелот од КОНЦЕПТ 1.
Во неа препознаваме заштитнички ореол,
своевидно парче „стаклена градина“, загатната
желба за припаѓање или за нагонската
потреба од промена на географските четврти,
во реалните или иреалните бегства на човекот
од себе, и сл. Ваквото решение, за разлика од
КОНЦЕПТ 1, нуди отвореност, сцена за
целосен опфат на погледот и помалку места за
доотскривање. Изработката и на ова решение
би била во високорефлектирачки inox,
сметајќи на сите оние негови специфични
карактеристики за формирањето на
визуелноста во внатрешноста, веќе опишана
во претходниот концепт, не потценувајќи ја и
сензацијата на надворешноста, а вклучувајќи ја
истата објектна понуда од претходниот
концепт, со визуелните претпоставки и
содржинска слоевитост.
Блескавата отворена аурност на Сферата,
наспроти затскриената сценичност во
внатрешноста на црниот Завиен тунел е

независно од природата и карактерот на
миграциските релации или традиционалните
разлики, бидејќи луѓето имаат слични
претпоставки за живеење и надживување,
нужност од дом-ување и „вдоменост“ во
образование, вработување, егзистенција и
надежи за живот целосен, a истите, денес,
сведувани на своевидни утопии, во таа
смисла и просторните.
Веруваме дека со проектот доследно
задираме во суштината на темата „Извештај од
фронтот“ на кураторот Алехандро Аравена,
нудејќи одговори на прашањето за
припадност - неприпадност која го допира и
суштинскиот проблем на јавното и
приватното, алудирајќи на генотипот кој секој
од нас го носи секаде со себе,
фрагментирајќи го и дематеријализирајќи го
единствената разликата помеѓу двата насилни, присилни, но и природни. По ова микролокацискиот и географскиот контекст.
понудени концепти, што не е незначајна, оти време на хипер промени, политички процеси Станува суштинска човечката запрашаност -
суштините на формата и асоцирањето на и економски игри, френетично дали е потребна храброст да се погледнеме
содржините во нивната внатрешност нè произведување на информации и емитување во огледало и да си го поставиме прашањето
втурнуваат до специфични надсодржини. на податоци со плитки интерпретации, за ексклузивитетот на поседувањето и
конструирање на демографски и географски неговата фенотипска манифестација - во
Да резимираме. Никој не е безбеден во манипулации..., еден извесен ден, веруваме парцела, објект, град, држава, континент, и
својот навидум современ и сигурен град. дека уметноста и архитектурата од/на неговиот генотип – место и, впрочем, дали
Миграциите не се само политички, утопија/та да еволуираат во конкретно можеме лесно да се препознаеме во улогата
економски, физички и фактички, тие се и општествено решение за градови, простори, на мигрант, емигрант и крајно, во жител во
ментални, психички и духовни, како и отворени и добронамерни за секој и сите, земјата НИЧИЈА и СЕЧИЈА?. 

ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА

237

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

237

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ПОРТА

„Ничија земја“ - град за сите

l Брза и квалитетна изведба на челични конструкции

„Ничија земја“ - град за сите

миграции стануваат аналогија на Месецов што изминува помина во Енис ХОЏА

Тел: 3109 311; 3151 311;

ДРВНА АРХИТЕКТУРА 36 Маркетинг:

СООБРАЌАЈ 50 Редакцијата на Порта3, не

6 ПОРТА 30 октомври 2015

Резултатите од испитувањата покажуваат дека нестабилизираните

10 ПОРТА 30 октомври 2015

Максималните вкупни поместувања се 48,67 cm, хоризонталните

НАДЗОРНИ АКТИВНОСТИ ЗА ЖИВОТНА

о цел остварување на зацртаните цели за зголемување

Изведувачите, според законските барања од областа на безбедност и

14 ПОРТА 30 октомври 2015

Олимписки велодром и олимписки базен, Берлин, Германиjа (1992-1999)

30 октомври 2015 ПОРТА 15

7NH-Fiera, хотел, Милано, Италиjа (2006-2009)

Некои од неговите познати објекти,

Перо е добитник на повеќе значајни

Првиот архитект кој ја доби оваа награда

Хиподром, нов Longchamp, Париз, Франциjа (2011-2016)

18 ПОРТА 30 октомври 2015

20 ПОРТА 30 октомври 2015

30 октомври 2015 ПОРТА 21

Александра ШЕКУТКОВСКА, дипл.инж.арх. (специјално за Порта 3 од Тајланд)

26 ПОРТА 30 октомври 2015

30 октомври 2015 ПОРТА 27

и одвиткува во висок атриум, чијашто структура и површини под

30 октомври 2015 ПОРТА 29

32 ПОРТА 30 октомври 2015

Ивана ГРУПЧЕ, дипл.инж.арх.

пристап го акцентираат кон функционалноста,

34 ПОРТА 30 октомври 2015

покривот. Сите отвори беа ревидирани и

Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ, еволуира. Новиот аеродром е проектиран се дефинирани со масивни дрвени

36 ПОРТА 30 октомври 2015

издржи долгогодишно користење. Овие

38 ПОРТА 30 октомври 2015

„ГОЛДЕН АРТ“ продолжува со

Големи отворени канцеларии во „Ларкин“, Њујорк

30 октомври 2015 ПОРТА 43

Aдминистративна зграда „Ларкин“ во Њујорк изградена во 1906,

44 ПОРТА 30 октомври 2015

46 ПОРТА 30 октомври 2015

30 октомври 2015 ПОРТА 47

48 ПОРТА 30 октомври 2015

25 септември 2015 ПОРТА 49

Истражната постапка како

Во комплексните урбани целини,

50 ПОРТА 30 октомври 2015

30 октомври 2015 ПОРТА 51

52 ПОРТА 30 октомври 2015

54 ПОРТА 30 октомври 2015

30 октомври 2015 ПОРТА 55

58 ПОРТА 30 октомври 2015

нешто. Ова е катастрофа. Инфицирани ми се

60 ПОРТА 30 октомври 2015

адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

30 октомври 2015 ПОРТА 61

Филип ФИЛИПОСКИ , дипл. шум. инж.

62 ПОРТА 30 октомври 2015

красат објекти од ренесансниот и