223

ПОРТА
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
223
АВГУСТ 2014
Петар Караѓорѓев: Секој инженер

мечтае за уникатна творба
А РХ И Т Е К Т УР А
Совршените градови се
Е КО ЛО Г И Ј А сон, градовите што се
борат се реалност
90 ДЕНАРИ
ПОРТА 29 август 2014
БРОЈ 223 ПЕТОК 29.08.2014 ГОДИНА X
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
Во светот, локалните заедници инженер, кој целиот работен век Дејан БУЃЕВАЦ
обично градат посебен однос го има вткаен во десетици големи новинари:
кон реките, покрај кои живееле градби ширум Европа, Блискиот Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
стотици, па и илјадници години. Исток и поранешна Југославија.
Познати се многу примери во кои Караѓорѓев вели: „Секој инженер, надворешни соработници:
токму тие се првите противници било да е проектант или Ангел СИТНОВСКИ
да се користат водите за изведувач на работите, во својата Александар ПЕТРОВ (ИТАЛИЈА)
индустријата, да се градат брани професионална кариера мечтае да Насловна страница: Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
и слично. Случајот е сосема предвиди и оствари нешто што би MANCHESTER Александра ШЕКУТКОВСКА
Анастасија НИКОЛОВСКА
спротивен во Македонија, каде било еден вид уникатна творба“. SCHOOL OF ART Андреа ЈАМАКОСКА
што токму локалните жители се Неговата уникатна творба е мостот Билјана САВИЌ
меѓу најголемите загадувачи, со преку акумулационото езеро Козјак Биљана СТОЈАНОВИЌ
тоните отпад што ги исфрлаат во
реките, претворајќи ги во депонии.
кај село Здуње. Станува збор за
уникатно дело во нашата држава,
ПОРТА
Г Р А Д Е Ж Н И ШТВ О
223
АВГУСТ 2014
Петар Караѓорѓев: Секој инженер

мечтае за уникатна творба
Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)
Даниела МЛАДЕНОВСКА
А Р Х И ТЕ КТУ Р А
Во една реченица, во Македонија Драган РИСТОВ

Совршените градови се
како по технологија на градбата,

Е КО Л О Г И ЈА сон, градовите што се
борат се реалност
Драгица ФАРРЕН (В.Британија)

се нема почит кон реките. така и по најголемиот распон Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
Градската општа болница „8 меѓу столбовите од 86 метри, Ивана ГРУПЧЕ
Септември“ доби нов Ургентен должината меѓу дилатационите Кате АНТЕВСКА
центар. Проектанти на ентериерот фуги од 358 метри и најголемата Михаил ТОКАРЕВ
беа луѓето од „ДОТ Архитекти“. висина на столб од 64 метри. Сандра ДОНЧЕВА ТЕОХАРОВА
Ова архитектонско биро користи Плутата како материјал и Сашо КУЗМАНОВСКИ
посебен пристап за уредување на производите од плута се релативно Трајче СТОЈАНОВ
Филип ФИЛИПОСКИ
ентериерот водени од методата малку познати во стручната јавност Франческо ЧИТРО (ИТАЛИЈА)
- дизајн базиран на докази кај нас. Во наредните неколку
т.н. Evidence based design, чии броја на „Порта 3“ ќе се обидеме графички уредник:
основни принципи се базираат на да направиме преглед на најновите Дејан ДАВИТКОВ
влијанието на боите врз состојбата сознанија за овој благороден 90 ДЕНАРИ
на пациентите и медицинскиот материјал, со особен акцент на фоторепортер:

персонал преку изборот на бои производите и системите од плута Кире ПОПОВ
и игра со светлината. Може наменети за топлински и звучни лектор:
да се каже дека со нивниот изолации во градежништвото. Автори: Костадинка СОЛЕВА
приод кон работата се урива FEILDEN CLEGG
стереотипната слика за болниците. BRADLEY STUDIOS Издавачки совет:
Петар Караѓорѓев е градежен ОД РЕДАКЦИЈАТА Љупчо АТАНАСОВСКИ,
дипл.инж.арх. - претседател
проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА,
ГРАДЕЖНИШТВО 11 11 дипл.град.инж.
ВЕЛЕШАНИ СО ОБНОВЕНА ГЛАВНА Вања ДОНЧЕВА РАЈАТОСКА,
дипл.инж.арх.
СООБРАЌАЈНА АРТЕРИЈА
Александра ПЕТРОВСКА
ГРАДЕЖНИШТВО 18 проф. д-р Катерина ДОНЕВСКА
дипл.град.инж.
МОСКВА СИТИ - НАЈНОВОТО
ГРАДИТЕЛСКО ЧУДО Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје
Ул. ВаСил Ѓоргов број 21,
влез 2, локал 9, 1000 Скопје
СОВРЕМЕНИ
Тел: 3109 311; 3151 311;
МАКЕДОНСКИ 34 Факс: 3132 924
ГРАДИТЕЛИ 26 e-mail: porta3@porta3.com.mk
СЕКОЈ ИНЖЕНЕР МЕЧТАЕ www.porta3.com.mk
ЗА УНИКАТНА ГРАДБА
Печати:
АРХИТЕКТУРА 34 Маркетинг:
СОЦИЈАЛЕН ПРОСТОР „КАПЕЛА“ biroproekt@biroproekt.com.mk

marketing@porta3.com.mk
Тел: 3243 790; 3243 797
ЕКСПЕРТ 44 26 Fax: 3243 796
ПРОЕКТИ ЗНАЧАЈНИ ВО Моб: 072 248 796
ЕВОЛУЦИЈАТА НА АРХИТЕКТУРАТА 60
ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.000 ден.
жиро сметка: 300000001995035 во
ЕКОЛОГИЈА 52 Комерцијална банка АД Скопје
ЕДБ: 4030004528485
РАСТЕНИЈАТА СЕ СЕЛАТ
КОН НИЗИНИТЕ! Првиот број на списанието Порта3
излезе на 29.12.2004 година
ЕНТЕРИЕР 60 Редакцијата на Порта3, не

УРИВАЊЕ НА СТЕРЕОТИПИТЕ се согласува со сите ставови
ЗА БОЛНИЦИТЕ 44 објавени во списанието.
градежништво
4 ПОРТА 29 август 2014
4
ПОЛИЕТИЛЕНСКИ И ПОЛИПРОПИЛЕНСКИ
- ВОДОВОДНИ СИСТЕМИ
- ГАСОВОДНИ СИСТЕМИ
- KAНАЛИЗАЦИСKИ СИСТЕМИ
ИНОВАТИВНА ТЕХНОЛОГИЈА
ПО СИТЕ ИНТЕРНАЦИОНАЛНИ СТАНДАРДИ
Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA 29 август 2014 ПОРТА 5
5
инфо БЕЗ ПОЧИТ КОН РЕКИТЕ
Метали и фекалии
се пробиваат низ
браните од ѓубре
Во светот, локалните заедници обично градат посебен однос кон
реките, покрај кои живееле стотици, па и илјадници години. Случајот
е сосема спротивен во Македонија, каде што токму локалните жители
се меѓу најголемите загадувачи, со тоните отпад што ги исфрлаат во
реките, претворајќи ги во депонии Катерина СПАСОВСКА ТРПКОВСКА
Вруток
Треска кај Грчец
М
алото бистро поточе километри до сливот во Егејско Море. на вода, а кај Лисиче во неа има истурено
во Вруток воопшто не Реките во Македонија се отворени толку многу ѓубре што тоа веќе го стеснило
навестува дека ќе се канализации и отворени депонии. Водата коритото и направило брани и каскади.
претвори во големата, на Вардар станува сè позагадена со секој Сите тие реки, а и многу други, се
матна и валкана река нов километар што ќе го протече. Како популарни излетнички дестинации во
Вардар. Но на само да биде поинаку, кога ја полнат реки некои делови од својот тек, каде што
три километри подолу од Вруток, реката како Треска, во која рибарите газат низ водата некако успеала да се ослободи
поминува низ Равен и веќе го добива депонија за да дојдат до водата близу од ѓубрето и да протече низ природа. Но
својот препознатлив и несреќен лик. Низ мостот меѓу Сарај и Грчец кај Скопје. такви места има сè помалку, а отпадот
коритото плови повеќе отпад отколку вода. Или како Лепенец, река за која без оглед сè повеќе ги гуши коритата. Освен тоа,
Единствен знак на живот покрај водата, колку акции за чистење на коритото ќе дури и каде што во коритата нема отпад,
која личи на депониски исцедок, е понекое се организираат, таа повторно ќе влече водата во нив е далеку од чиста.
бездомно куче што пребарува остатоци отпад со себе. Или, пак, како Маркова Податоците за состојбата на водата
од храна низ ѓубрето. Ова се случува во Река, која во последните километри пред откриваат интересна ситуација. Во
првите три километри на реката долга 388 сливот повеќе личи на течна кал отколку последниот Извештај за животната средина
6
инфо
што го има издадено Државниот завод Што значат овие податоци? Дали реките е чиста некоја река е каков жив свет
за статистика, користејќи податоци од се почисти од пред една деценија или не? има во неа и како тој се развива. И тоа
релевантните институции, прикажани се, Постојат теории дека се изградени повеќе не да се земат предвид само рибите,
како пример, три од најголемите реки во пречистителни станици, а и индустрија бидејќи тие полесно се приспособуваат
земјава: Вардар, Брегалница и Црна Река. има сè помалку, па оттаму се добиени и на полош квалитет на водата, туку пред
Според сите параметри, тие во 2012 година тие податоци. Сепак, како што објаснува сè без`рбетниците и алгите. Ние имавме
имале многу почиста вода отколку во 2001 Радмила Бојковска, раководител на пример со Каменичка Река, притока на
година, според биохемиската потрошувачка Секторот за хидрологија и следење Брегалница, која ја испитувавме и утврдивме
на кислород, како и присуството на тотален на состојбата на природната средина дека водата е чиста, но ништо не живееше
амониум, нитрати, нитрити и ортофосфати. при Управата за хидрометеоролошки во неа. Потоа утврдивме дека, кога врне,
Повеќето од овие материи доаѓаат од работи, на тоа прашање не може да му во неа се слеваат метали, и затоа нема
фекалните канализации. Тоа особено важи се даде едноставен одговор, бидејќи услови за живот ниту во периодите кога
за Вардар, но во голема мера и за другите помалата концентрација на одредена водата е чиста. Затоа се потребни опсежни
две реки. Но од друга страна, само во 2012 загадувачка материја во водата не мора истражувања“, објаснува Бојковска.
година, од индустријата и од рударството да значи дека таа помалку се испушта, Општиот заклучок на експертите е дека
се испуштени 4,8 милијарди кубни метри туку можеби дека во тој период, или во реките се чисти само на своите почетоци,
непречистени отпадни води, а само 92 таа година, во реката имало повеќе вода, во првите километри, а потоа стануваат
милиони кубни метри пречистени води, што повисок водостој. Сето тоа бара големи сè позагадени. Но, како што потенцира
значи дека помалку од два отсто од водата истражувања и анализи и затоа, нагласува Бојковска, уште многу истражувања треба
се прочистува. А таа речиси целосно се Бојковска, засега нема конечен одговор. да се направат. Реките треба да се делат
зема и се враќа во површинските води. „Најдобриот индикатор за тоа колку на делници и секоја од нив да се истражи
Маркова река
29 август 2014 ПОРТА 7
7
инфо
Вардар кај Равен
посебно, за да се утврди што влијае врз присуство на манган, а Црна Река на железо, отворени депонии. Кој е одговорен за
нејзината состојба и како да се поправи тоа. манган и на кадмиум. Што е, пак, со Вардар, тоа? Несовесните граѓани, е вообичаениот
Според концентрацијата на органски реката каде што сите тие се слеваат? одговор. Кој, пак, треба да ги спречи нив?
и неоргански параметри, како и на Мерењата покажале дека тој се искачува до Локалната самоуправа. Чистотата на реките
тешки метали, водата во реките се трета класа за кислородните показатели, зависи од волјата на сите општини низ
дели на пет класи, од прва (најчиста) а до четврта за неорганските параметри кои тие поминуваат. Но реката Вардар, на
до петта (најзагадена), објаснуваат од (нитратите и нитритите) и за тешките метали. пример, поминува низ дваесетина општини,
Министерството за животна средина Од другите сливови, и реката Струмица а нејзиниот слив зафаќа седумдесетина.
и просторно планирање. Мерењата има проблем со манганот и со кадмиумот. Ѓубрето фрлено во Желино, ако не се
покажале дека минатата година Треска Црн Дрим и особено Радика се двете реки заглави меѓу арките на стариот Камен
била од прва и од втора класа според сите што успеваат да се задржат во прва и во мост, за кратко време ќе пристигне во
параметри, додека Лепенец стигнувал до втора класа според сите параметри. Скопје, а потоа ќе оди сè до Гевгелија и ќе
трета и четврта класа по концентрацијата Тоа е карактеристика и на изминативе излезе во Грција. Многу ретко се слуша за
на нитрати и на нитрити, кои доаѓаат пет години. Водите биле од трета до четврта меѓуопштински иницијативи за одржување
од фекално загадување. Слична е и класа според загадувањето со материи кои на хигиената во реките, а според тоа што
состојбата во Пчиња и во Крива Река. се испуштаат од фекалните канализации, може да се види на теренот, ништо не е
Генерално, најголем проблем се од прва до трета според кислородот, а спроведено. Од министерството, сепак,
нитратите и нитритите, и според нивното варирале само тешките метали. Така, низ објаснуваат дека немаат надлежности.
присуство повеќето реки биле во трета и во Црна Река пловеле бакар, цинк, кадмиум, „Обврска на локалната самоуправа
четврта класа, додека според кислородните манган, железо, бидејќи според присуството преку јавните комунални претпријатија
показатели и според тешките метали се на сите овие метали таа во одредени е да го собира комуналниот отпад.
задржувале во првата и во втората класа. периоди била од трета и од четврта класа. Несоодветното отстранување, вклучувајќи
Но има и исклучоци. Брегалница, на пример, Но реките не се само отворени текови го и исфрлањето во речните корита, треба
како и Елешка Река, имаат зголемено со различен вид отпадни води. Тие се и да го казнуваат комуналните инспектори
8
инфо
Вардар кај Желино
Лепенец
и овластените инспектори за животна Познати се многу примери во кои токму да се подигне јавната свест за реката и
средина. Министерството нема надлежности тие се првите противници да се користат да се создаде соодветен однос кон неа?
овде, освен ако утврди дека комуналните водите за индустријата, да се градат брани Од Министерството најавуваат дека ќе
претпријатија не се придржуваат кон и слично. Случајот е сосема спротивен во работат и на овој аспект, односно дека во
прописите“, објаснуваат оттаму. Македонија, каде што токму локалните изработката на плановите за секој речен
Во светот, локалните заедници обично жители се меѓу најголемите загадувачи, со слив се вклучуваат и граѓански здруженија
градат посебен однос кон реките, покрај тоните отпад што ги исфрлаат во реките, кои ја имаат токму таа цел, да влијаат за
кои живееле стотици, па и илјадници години. претворајќи ги во депонии. Како може совесно однесување на жителите. 
9
рубрика
10
САНАЦИЈА НА МОСТОТ „ГЕМИЏИИ“ ВО ВЕЛЕС градежништво
Велешани со обновена
главна сообраќајна
артерија
Mостот е граден во периодот 1958-1960 година, но нема никаква

техничка документација, ниту податок за тоа дали, кога и какви
евентуални интервенции се вршени на мостот Евгенија ХРИСТОВА,
дипл.инж.арх. (СИНТЕК ДОО - Скопје)
В
о буџетот на Владата на Mостот претставува главна артерија во пет распони преку автобуската станица,
РМ за 2014 година беше централното градско подрачје на градот а три централни се преку реката Вардар.
предвидена реконструкција и Велес. Тој е граден во периодот 1958-1960 Приодната конструкција, деветтиот распон
санација на мостот „Гемиџии“ година од страна на ГП „Бетон“. Бидејќи од мостовската конструкција комплетно е
на Вардар во центарот на немаше никаква техничка документација, затворен со паралелни бетонски крилни
Велес. Според изработената не постои ниту податок за тоа дали, кога и ѕидови од десната страна на реката
проектна задача од страна на инвеститорот, какви евентуални интервенции се вршени Вардар во должина од 40 метри, и се
Јавното претпријатие за државни на мостот, направен е увид на самото место протега од крајниот крајбрежен столб
патишта, Основниот проект и техничката од страна на стручна екипа од ГИМ, и до спојот на мостовската сообраќајница
документација ја изработи Градежниот согледана е фактичката состојба на мостот со железничката пруга (простории
институт „Македонија“ АД - Скопје. со сите деформации и оштетувања, по што кои сега ги користи кајакарскиот клуб
Ревизија на проектот и консултанти за е изготвена техничката документација. од Велес), а во продолжение на овие
време на санацијата врши Градежниот Според архитектурата на мостот, простории е и пешачкиот премин
факултет - катедра за бетонски првобитно тој е изграден преку реката под мостовската конструкција.
конструкции при Универзитетот „Св. Вардар заедно со пешачкиот премин под Широчината на попречниот пресек
Кирил и Методиј“ од Скопје. Надзорен него, а подоцна е продолжен и преку изнесува 11,30 метри, во кои се влезени
орган е фирмата ГЕИНГ Кребс унд Кифер Автобуската станица - Велес. Мостот во коловозот, пешачките патеки и парапетните
Интернешенел и др. ДОО, а изведувач надолжен пресек има девет полиња со греди. Конструктивниот систем на мостот
на работите е СИНТЕК ДОО - Скопје. вкупна должина од 171,25 метри, и тоа во горниот строј се состои од главни 
11
подолжни носачи, систем

континуирана греда, меѓусебно
поврзани со попречни носачи
над кои е поставена армирано-
бетонска коловозна плоча.
Статичкиот систем на централниот
дел (трите распони преку Вардар)
е Герберов носач, кој е составен
од две греди со пропусти и една
проста греда. Местата каде што се
наоѓаат зглобовите од Герберот
се заштитени со челични плочи.
Статичкиот систем над автобуската
станица претставува континуирана
греда со главните носачи со лачна
променлива висина (H=40-140 см),
додека главните носачи над реката
Вардар се со константна висина по
целиот распон од H=140, поставени
на растојание од 6,40 метри.
Тротоарите се бетонски
и симетрично поставени од
двете страни на коловозот.
Карактеристично е тоа што
тротоарот не завршува со класични
рабни греди, туку на работ има
челичен аголен профил. Пешачката
ограда е челична, составена од
кутиести столпчиња и гелендер, а
исполнета е со челични флахови.
Дополнително се поставени
челични канделабри, анкерисани
на парапетните греди. Покрај
левиот главен носач по целата
должина на мостот се наоѓа
главната водоводна цевка, како и
главните електрични инсталации.
Долниот строј на мостовската
конструкција, над автобуската
станица, го сочинуваат двата
крајни столбови, и трите средни
столбови со архитектонски
изглед во вид на полукружни
лакови. На делот од мостовската
конструкција над реката Вардар,
долниот строј го сочинуваат два
масивни крајбрежни столбови
со променлив попречен пресек и
висина помеѓу 440-480 см, односно
два средни столбови во вид на
12
армирано-бетонски платна со да не е во функција, така што
д=40 см, темелени на бетонски при температурно дилатирање
бунари поставени во речното на конструкцијата од горниот
корито. Налегнувањето на строј, главните носачи преку
конструкцијата од горниот строј овој насобран материјал вршат
врз средните и крајни столбови дополнителен притисок врз
е преку оловни ленти, а се гледа надѕидокот од масивниот
само на крајните столбови. столб, и затоа тој е комплетно
Од извршеното снимање на искршен со видливи вертикални
самото место, констатирани пукнатини на главните
се следните поголеми носачи, како и хоризонтална
видливи оштетувања: пукнатина во ниво на долниот
Асфалтот на коловозот раб на главните носачи. Овој
е со видливи деформации неармиран бетонски надзидок
(колотраси), челичната уште во фаза на изведба
пешачка ограда е кородирана, на мостот е дополнително
парапетните греди со бетониран, најверојатно
тротоарите се доста оштетени од изведувачки аспект или
од механички удари и пак грешка при изведбата.
атмосферски влијанија, Дополнително, и со агресивното
дилатационите фуги се влијание на водата што тече
пополнети со дополнително од пукнатините на коловозот
поставени слоеви асфалт, така и го мокри столбот, имаме
што воопшто не ја вршат својата комплетно испукана, искршена
функција. Посебно дилатацијата бетонска конструкција, која е
над крајниот столб С-9 е со 5-10 см изместена од својата
изразени длабоки пукнатини низ првобитна геометрија и заедно
кои се слева водата во долниот со тежината од коловозната
строј. Сливниците не се во плоча дополнително
доволен број, немаат заштитна предизвикала голема пукнатина
решетка и прифатен одвод. на телото на крајниот столб.
Состојбата од долната страна Оштетувањата на главниот
на мостот само во трите распони армирано-бетонски носач,
преку реката се во релативно кој служи за премостување на
добра состојба, без некои пешачкиот премин, е во многу
позначајни оштетувања и лоша состојба и потребна е
нарушувања на конструктивниот комплетна санација, односно
систем. Крајните распони враќање во првобитната
од страната на автобуската состојба. И за ова оштетување
станица, и уште повеќе спрема најголем причинител е водата,
центарот на Велес, е во која е неадекватно одводнувана.
навистина лоша состојба со Поради овие деформации
видливи оштетувања во вид на левиот главен носач пред четири
ерозија на заштитниот слој на години е делумно потпрен со
бетонот и кородирана арматура. помош на тешка цевна скела.
Најсимптоматични Главните причини
оштетувања на мостот се кои довеле до сите овие
оштетувањата над крајниот оштетувања на мостот се
крајбрежен столб С-9 и настанати како резултат на
оштетувањата и деформациите повеќе фактори и тоа:
на главните носачи во • недостатоци во проектот
продолжение на крилните (недефинирани детали);
ѕидови од деветтиот распон, • недостатоци при изведбата
непосредно над пешачкиот - недоволен заштитен
премин на мостот. Горните слој на бетонот;
пукнатини (дупки) на коловозот • ненавремено и неадекватно
над дилатацијата, укажуваат одржување;
на тоа дека самата дилатација • нарушена носивост
и просторот помеѓу главниот (главните носачи над
носач и крајниот крајбрежен пешачкиот премин)
столб е исполнет со ѓубре, шут поради ненавремено
и сл., и условува дилатацијата изведена санација. 
13
Како најголем фактор за состојбата во паралелно продолживме со активностите и завршени се санационите работи, и тоа
која се наоѓаше мостот е атмосферската на целиот мост. По отстранување на поделени на т.н. „конструктивна санација“,
вода и нејзиното ерозивно влијание, како асфалтот и деградираните бетонски санација на главните носачи над пешачкиот
на бетонскиот пресек така и на вградената површини од коловозната плоча, се изврши премин под мостот, со оглед на тоа што
арматура, несоодветното одржување геодетско снимање на подлогата и се нивната носивост и сигурност беше
и работа на постојните дилатациони констатира дека дебелината на асфалтот нарушена, и на „репаратурна санација“,
спојници, коловозот и тротоарите. на некои локалитети е преку 15 см. односно санација за продолжување на
Во согласност со доставената Проектна Појавените нерамнини и сегрегации на употребниот век на трајноста на мостот,
документација и пресметка, и според плочата, покасно, во тек на експлоатација при која е третирана целокупната површина
важечките позитивни технички прописи, би довеле до деградација на асфалтот. на сите конструкции и елементи, и
започнавме со работа на 28 февруари Затоа направивме увид на самото место, антикорозивна заштита на целиот мост.
годинава. Најпрво го организиравме и во консултација со сите инволвирани - Санацијата на главните и попречни носачи
градилиштето, монтиравме класично фактори на проектот донесовме решение, во деветтото поле од конструкцијата
скеле, дел во суво а дел во речното корито коловозната плоча да се надгради со една над пешачкиот премин на мостот почна
на реката Вардар, а на средните распони поравнителна армирано-бетонска плоча, со штемање на шлицеви на главниот
поставивме висечко скеле со R носачи. која ќе биде спрегната за старата и да носач и со потпирање на конструкцијата
Платформите целосно ги патосиравме, се направат падови спрема сливниците. во деветтото поле. Подготовката
заради побезбедно работење. Се отстрани асфалтот и бетонските и санацијата е изведена во целост
Почнавме со санација од долниот строј капаци со рабестиот челичен профил од според техничкото решение како и
на мостот, сѐ до 28 април кога ја добивме тротоарите, ги извадивме старите сливници за останатите бетонски површини.
согласноста за изменет времен режим на и ги отворивме дилатационите фуги. - Изведба на нов армирано-бетонски
сообраќај со целосно затворање на мостот. надѕидок над крајниот бетонски столб С9.
Тогаш се створија услови за градежни САНАЦИОНО РЕШЕНИЕ - Се изврши рушење на бетонскиот надѕид,
активности и на горниот строј на мостот, и Спрема техничкото решение, предвидени а потоа се армира и бетонира нов надѕид.
14
- Санација на пукнатините е изведена одведување на водата надвор од мостот. автобуската станица во првите пет
со инјектирање на материјал - Во тротоарите поставивме ПВЦ полиња и заштита на челичната ограда.
на епоксидна основа. цевки за додатни инсталации Заради специфичноста на работата
- Санација на оштетувањата на бетонските и избетониравме плоча. (пескарење, штемање) - создавање бука
површини (подоложни и попречни - Врз новата бетонска плоча над и прашина, санацијата на мостот од
носачи, плоча, конзоли и парапетна коловозот и тротоарите поставивме долна страна во делот на автобуската
греда, и крила) кои се со различна хидроизолација со битуменски станица ќе ја работиме ноќно време
дебелина од 1-10 см. Методологијата траки, заварена за подлогата на која заради несметано одвивање на работата
за работа е дадена во техничкото претходно е нанесен прајмер. на автобуската кога фреквенцијата е
решение, а се состои од подготовка - Асфалтирањето на коловозот го намалена. Засега останува несредената
на подлогата со отстранување на изведовме со асфалт АБ-11 со инсталација под мостот, посебно во
лабилни делови, пескарење со песок, дебелина од 6,0 см, а на тротоарите пешачкиот премин каде поминува шума
заштита на арматурата и санација со АБ-8 со дебелина од 3,0 см. од инсталација (кабли од Телеком, ЕВН,
со репаратур малтер во еден или - Изведовме монтажа на еластомерни Железници и кабловски оператори),
повеќе слоеви. Завршно нанесена дилатациони спојници над која треба да се среди и заштити.
е антикорозивна заштита на целата столбовите С6 и С9. На општо задоволство, и на граѓаните
бетонска површина на мостот. - Интервенција на водоводната на Велес, на 5 август мостот го пуштивме
- Поставивме бетонски рабници со цевка се состоеше во отстранување во сообраќај, за месец дена порано од
димензии 18/24, и странични челични на оштетениот лим, заедно со дозволениот термин во Одобрението.
сливници, за четири повеќе од термоизолацијата и поставување нови. Целосното предавање на мостот планираме
претходните, со прифатен одвод Остануваат да се завршат санационите да биде до 30 септември, а тоа значи пет
од ПВЦ цевки за брзо собирање и работи во долниот строј на мостот под месеци порано од предвидениот рок. 
15
Хидрогеолошки објекти
- видови и намена Сандо ДОНЕВ, дипл.инж.геолог,
Игор МИТЕВ, дипл.инж.геолог,
ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО
Слика бр.1
Х
идрогеолошките истражувања еден од најзначајните сегменти при • Истражно - експлоатациони бунари;
и испитувања претставуваат одредувањето на хидрогеолошките - Водоснабдување на
комплексен и сложен научно- карактеристики на одредена средина. индивудуални објекти
истражувачки и апликативен - Водоснабдување на помали и
работен процес кој се состои ХИДРОГЕОЛОШКИ ОБЈЕКТИ - поголеми населени места
од проучување, изведување БУНАРИ/ДЕФИНИЦИЈА, ВИД, - Водоснабдување на индустриски објекти
на низа активности и задачи, утврдување НАМЕНА, МЕТОДОЛОГИЈА - Водоснабдување на
и анализа на факти, каде преку синтеза НА ИЗВЕДБА земјоделски површини
на резултати се врши одредување на Бунарите претставуваат вертикални - Наводнување на паркови и
хидрогеолошките услови и параметри на водозафатни градби, односно други јавни површини
теренот како во фазите на проектирање хидрогеолошки објекти, со основна цел - За хидроенергетски потреби
и градење, така и при експлоатацијата зафаќање, искористување (експлоатација) - Експлоатација на минерални води
на одреден градежен објект. или следење (колебање на ниво) на Лековити минерални води
Интензивниот развој на индустриското подземните води. Според начинот на Термоминерални води
производство, пред сè во рамки изработка можат да бидат копани и дупчени. Индустриски води
на урбаните центри, сè повеќе ја Според својата функционалност, видот - За други потреби
наметнува потребата од хидрогеолошки и намената бунарите можат да бидат: • Собирни - Рени бунари
истражувања и изведба на хидрогеолошки  Експлоатациони бунари  Реинекциони-попивателни бунари
објекти - бунари, кои претставуваат • Пробно-експлоатациони бунари; Реинектирање/враќање на
16
Претставува ротациона метода на дупчење со користење на рол
глета со различни пречници, изработени од различни материјали
(челик, дијамант итн.). Тоа е еден од најчестите и најпрактични
начини на изведување кој претставува збир на неколку активности
со строго дефиниран распоред кој ги содржи следниве операции:
 Одредување на микролокација за изведба на бунар/
и врз основа на проучена постоечка документација,

проспекција и георекогносцирање на теренот;
 Подготвителни работи (Слика бр.1);
 Дупчење на бунарот со соодветен пречник на дупчење (Слика бр.2);

 Вградување на бунарска конструкција (зацевување на бунарот);
ПВЦ бунарска конструкција

Метална галванизирана бунарска конструкција
 Вградување на филтерски засип од гранулиран
Слика бр.3 чакал со однапред дефинирана фракција и

подземните води во соодветен аквифер паралелно перење на бунарот со чиста вода;
 Разработка на бунарот и чистење со метода
 Бунари за одводнување
- Одводнување на површински руднички копови на компримиран воздух „аерлифт“;
- Одводнување на градежни јами Концентричен систем на аерлифт
Изведбата на копаните бунари е со релативно едноставна Ексентричен систем на аерлифт
методологија, се изработуваат рачно, потоа се подградуваат со Централен систем со страничен довод на воздух
 Пробно црпење на бунарот;
крупни фрагменти (самци) од камен или со перфорирани бетонски
 Тестирање на бунарот (Слика бр.2);
прстени, најчесто со поголеми пречници (Ø 800 mm, Ø 1000
 Кабинатески работи;
mm, Ø 1200 mm, Ø 2000 mm итн.) и мали длабочини до 20 m.
Методологијата на изведување на дупчен бунар, било да се Извештаи, Проекти, Елаборати, Студии
работи за пробно - експлоатационен, реинекционо - попивателен,
бунар за одводнување, итн., е сложен и комплексен процес,
Слика бр.2
кој опфаќа низа операции што бараат сериозен пристап од
изведувачот, кој треба да располага со искусен опреративен и
кадровски потенцијал со цел сите операции да ги изведе стручно
и професионално. Се изведуваат машински (ударно, ротационо),
имаат поголеми длабочини (најчесто од 50 до 200 m.) и пречници
на дупчење од Ø 190 mm до Ø 800 mm. Дупчените бунари
можат да бидат изведени со една од следниве методологии:
 Изведба на дупчен бунар со ударна метода
 Изведба на дупчен бунар со ротациона метода и употреба
на флуид за дупчење (исплака) - класичен метод на дупчење

 Изведба на дупчен бунар со реверсна метода
(со користење на чиста вода) и

 Комбинирани методи
Изведба на дупчен бунар со ротациона метода и употреба на

флуид за дупчење (исплака) – класичен метод на дупчење
17
градежништво ЛЕТО ГОСПОДОВО, 2014 ГОДИНА
Москва Сити Најновото

градителско чудо
Тргнувам пешки
од авенијата
„Кутузовски“,
една од главните
сообраќајници на
Москва, преку мало
паркче со споменик
на г. Багратион
(од времето
на битките со
Наполеон), до „Кула
2000“ и мостот
„Багратион“ на
самиот брег на
реката Москва. Тоа
се првите објекти
од проектот
„Москва Сити“.
Од високата
платформа пред
мостот го имам
спектакуларниот
поглед кон другиот
брег и московското
чудо „Мосва Сити“.
Приказната
почнува...
П
окрај големата и година, на градските власти, архитектот почнува да се реализира во 1996
прекрасна историја Борис Иванович Тор и градоначалникот година со комплексот „Кула 2000“ и
што на посетителите им Лушков, веројатно како и многупати, да пешачкиот мост „Багратион“ отворен
ја нуди Москва, сега е се копира Америка во многу „лудории“, во 2000 година, кој ги спојува новиот
тука и оваа современа па еве да се има московски Менхетен. центар со еден од главните булевари
атракција која станува Избран е просторот помеѓу Третиот „Кутузовски“. На површина од 60 хектари
неизбежна алтернатива и контраст транспортен круг, реката Москва и се проценува дека 250.000 - 300.000 луѓе
на старото централно јадро околу постојниот саемско хотелски комплекс ќе живеат и работат во овој комплекс.
Црвениот плоштад и околината. „Международнаја“ во близина на Проектираната цена од 12 милијарди
Идејата за „Москва Сити“ е од 1992 Белиот дом. Футуристичката идеја долари по руските обичаи на „лесно
18
Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.
19 18
17 1 1
15
16 14
13 6
7 2
12
8 3 0
11 4
9
10
29
30
Plot Max Total

Name Started Completed Floors
number height area, m²
Tower 2000 and Bagration
0 1996 2001 104 34 61 057
Bridge
1 Expocentre 1977 2008 15 10 165 000
10 Naberezhnaya Tower 2003 2007 268 59 254 000
11 IQ-quarter 2011 2015 177 43 228 000
12 Eurasia Tower 2007 2014 309 70 207 542
13 Federation Tower 2004 2015 360 93 439 154
14 Mercury City Tower 2009 2013 339 75 158 528
15 Grand City Moscow 2013 2016 283 50 315 282
16 OKO 2011 2015 352 85 429 600
Multifunctional
17-18 administrative-business 2013 2016 288 65 362 000
complex
19 Northern Tower 2005 2007 132 (12) 27 135 000
2-3 Evolution Tower 2011 2014 255 54 169 000
4 Imperia Tower 2006 2011 239 59 287 723
6-8 Central core 2005 2014 50 6 450 000
9 City of Capitals 2005 2009 302 76 288 680
трошење“, секако ќе биде поприлично архитектонски дела на денешнината. Ќе 360 метри, идната највисока во
натфрлена. Москва го добива еден од ги набројам само најмаркантните објекти: Европа. Всушност, комплекс од
најголемите бизнис-трговски центри во - Кула Еволуција со височина две кули со заедничка основа од
светот. Концентрацијата од преку 20 од 255 метри 97 и 65 ката, изведена со МБ 90 и
зданија со деловни содржини од сите - Кула Империја со височина од 239 метри одбрана од „удар на авиони“.
видови, трговски и хотелско-ресторански - Кула Меркури Сити со височина Се разбира, сите поединечни објекти
брендови, со илјадници станбени од 339 метри, веројатно поради се дела на врвни светски архитекти со
апартмани од највисок ранг и големиот специфичната конструкција примена на најсовремени системи на
саемски простор го прават „Москва „најлудата“ во целиот комплекс градба и матерјали, инсталациони системи
Сити“ еден од најмаркатните градежно- - Кула Федерација со височина од и врвни заштитни мерки во секој поглед. 
19
ЦЕТРАЛЕН ТРГОВСКО- со сите можни светски кујни, супермаркет доживување, се резбира за не баш мали
од 2.400 м2 , концертна сала за 6.000 пари. Посебна атракција е изложбената
УГОСТИТЕЛСКИ ЗАБАВЕН луѓе, киносала со MAX формат, забавни површина „Титаник“, на шестиот етаж,
ПРОСТОР „АФИМОЛ СИТИ“ површини и детски простори. Сето тоа на со сè што е врзано за таа епопеја. Не
За сите посетители, овој е секако шест етажи со два импресивни централни треба ни особено да се нагласува
најинетерсниот простор. Вкупната холови со фонтани и скулптури. Пиењето квалитетот на употребените матерјали
површина е 450.000 м2, изнајмена површина кафе во кафулињата под огромна светла и изведбата. Тоа е просто кажано во
на трговски брендови (вкупно 400) стаклена купола, отворена кон небото и правата смисла на зборот и значењето
приближно 74.000 м2 , околу 50 ресторани околните импресивни зданија, е посебно - Светски бизнис забавен центар.
20
ТРАНСПОРТНО РЕШЕНИЕ
архитект Љупка ДУКОВСКА

Обработка на најексклузивниот објект во Москва Сити, Кула Еволуција од
ВО СЛЕДНИОТ БРОЈ:
Најголемиот проблем, околу кој
и сега се водат големи дебати,
е проблемот на сообраќајно
решение, не само во обезбедување
на доволно паркинг места, туку
многу повеќе каков е пристапот
кон и од тој централен простор,
кон и така оптоварениот трет
транспортен круг и улицата
Набережнаја. Се чини ќе биде
казна за тие што ќе мора да
доаѓаат со автомобили, особено
во сообраќајните шпицеви.
- Планирани се три метро
станици, од кои две се веќе во
функција и се чини за пешаците
ќе нема проблем за вклучување
во московскиот метро систем;
- Планираните брзи транспортни
системи до главните аеродроми
Шереметјево и Внуково ќе бидат
особено интересна градежно-
сообраќајна атракција, која можеби
значително ќе го реши сегашниот
јазол. Но тоа е сè уште добра
желба и недовршен проект. 
21
Нејзиното височество -
Плутата како материјал и производите од плута се релативно малку
познати во стручната јавност кај нас. Во наредните неколку броја
на „Порта 3“ ќе се обидеме да направиме преглед на најновите
сознанија за овој благороден материјал, со особен акцент на
производите и системите од плута наменети за топлински и звучни
изолации во градежништвото. д-р Петар НИКОЛОВСКИ, дипл.инж.арх.
Слика 1
ШТО Е ПЛУТА?
Плута е производ којшто се добива од клеточна структура којашто се состои од внатрешни слоја од суберин и восок
дрвото плута даб (Quercus Suber L) со огромен број мали, претежно шестоаголни задолжени за непропустливост и затнување
лупење на неговата кора. Ова шумско клетки, секоја со заробен воздух со и среден тврд дрвенаст слој којшто ја
дрво има специфично својство да може микроскопски волумен (Слика 2). Во едно обезбедува цврстината на структурата.
да опстојува без надворешната обвивка парче природна плута, со големина од Структурата на плутата е анизотропска.
- кората (Слика 1). Значи, плутата е само еден cm3, има повеќе од 40 милиони Трите главни правци се: радијален -
100% природно растително ткиво. вакви клетки. Тие меѓусебно се разделени паралелен со зраците на дрвото, аксијален
Како резултат на долгорочно со клеточни ѕидови од непропустлива и - вертикален на дрвото и тангенцијален
анализирање, научната литература за плута неверојатно силна, смолеста мембрана, - нормален на другите два правца,
е богата. Пред сè, фокусот е ставен на обложена со биополимер (целулоза со односно тангента на обемот на дрвото.
хемискиот состав, физичките и механичките суберин), лигнин (комплексен ароматски Нормалните пресеци на овие три правци
својства на плутата и на производите полимер), полифеноли и восок (Слика 3). се дефинирани соодветно, како радијални,
од неа, почнувајќи од хистологијата и Ѕидовите на клетките се петослојни: два аксијални и тангенцијални (Слика 4). Но,
морфологијата на макро и микро ниво. надворешни слоја од природна целулоза анизотропијата го губи своето значење
Кората на дрвото плута даб има коишто ја затвораат шуплината, два кај агломерирана плута, поради случајна
22
- плута (1)
насока на гранулите, како што е случај
кај плутата во градежните производи.
Волуменот на клеточните ѕидови е
околу 10-15% од вкупниот волумен, или
поточно кажано, постои празен простор од
околу 85-90% исполнет со воздух, што на
овој материјал му обезбедува изолациски
и еластични својства. Ваквата клеточна
структура ја прави плутата лесна, да плива
во вода но истовремено да биде отпорна
на впивање вода, еластична, отпорна на
последици од триење и идеална како
Слика 2
Слика 3
топлинските и слабите горивни својства

на плутата, дрвјата плута даб се повеќе „ЖЕТВА“ НА ПЛУТАТА
огноотпорни од другите дрвја. Бавното Соголување на кората на плута даб е
согорување на плутата е причина што антички процес. Оваа работа ја вршат
природниот пожар во шумите, дрвјата плута специјализирани професионалци,
даб го забавуваат ширењето на пожарот, со апсолутна прецизност, при што
формирајќи противпожарна бариера. користат само една алатка: 
материјал за топлинска и звучна изолација.

Покрај тоа, во хемиски поглед,
плутата е многу поинертна од повеќето
материјали, поради што е релативно
имуна на стареење. Исто така, силно
се спротивставува на последиците од
температурни промени и различните
нивоа на количество влага.
Плутата не го поддржува горењето, но
само полека јагленисува кога е изложена
на пламен. За разлика од некои синтетички
изолациски материјали, при горењето
плутата не емитира хлориди, цијаниди или
други токсични гасови. Благодарение на
Слика 4
23
Слика 5
секира (Слика 5). Лупењето на плутата се одвива меѓу мај и август, биде 25 години, пред да се лупи за првпат и дури по третото
кога дрвото е во најактивна фаза на раст и најлесно се отстранува лупење (на возраст на дрвото од 43 години), се добива плута
кората, без оштетување на стеблото. Оваа работа воедно е и позната како „amadia“, којашто има висок стандард на квалитет
најдобро платена сезонска земјоделска работа во светот. потребен за производство на тапи од плута. Првите две лупења,
Првото лупење на кората е кога дрвото е старо 20-30 години, плута „девица“ и плута „secundeira“, се употребуваат како
така што по регенерација, лупењето е можно сукцесивно суровина при производство на материјали за звучна и топлинска
секои наредни 9-10 години. Лупена на секои девет години, изолација во згради, за подни облоги и производи за различни
без какви било сечења во меѓувреме, плутата дава еден голем области на употреба, како што се модата, дизајнот, здравјето,
спектар на производи, од традиционалните до најиновативните. производството на енергија но и во авионската индустрија.
Излупената кора се реди на купови и останува на отворено Плута даб е дрво чијашто кора се регенерира, добивајќи
најмалку шест месеци за плутата да се стабилизира (Слика 6). мазна текстура по секое лупење. Во текот на животниот
Се смета дека староста на секое дрво плута даб треба да век, кој во просек трае 200 години, дрвото може да се
лупи околу 17 пати. Плутата е природна, обновлива,
Слика 6
одржлива суровина што се користи многу векови.
Најстарото и најпродуктивното дрво плута даб во светот
се наоѓа во Águas de Moura (Alentejo) во Португалија. Ова
дрво било засадено во 1783 година, денес има височина над
14 m, со обем на стеблото 4,15 m. Од 1820 година, плутата е
лупена повеќе од дваесет пати. Во 1991 година произведени
се 1.200 kg плута, повеќе отколку што изнесува приносот
на просечно дрво во текот на наговиот животен век.
Во светот има околу 2.000.000 хектари шуми со плута даб,
од кои 32,4% се наоѓаат во Португалија и 22,2% во Шпанија.
Годишното производство изнесува околу 300.000 тони: 52,5% од
Португалија, 29,5% од Шпанија и 5,5% од Италија. Природната
распространетост на дрвото плута даб во Средоземјето ги опфаќа
земјите Португалија, Шпанија, Италија, Франција, Мароко, Тунис
и Алжир (Слика 7). Една неодамнешна проценка предвидува дека
само во Португалија, којашто е најголем светски производител на
плута, површината под шума со плута даб е доволно голема за да
ја задоволи побарувачката на пазарот во следните 100 години.
24
ДОЛГ И ОДРЖЛИВ ЖИВОТ
Компаративната анализа на животниот
циклус на производите од плута, во
споредба со конвенционалните производи,
јасно ја покажува супериорноста на
плутата од аспект на животната средина:
со практично неограничена трајност
на плутата, одржливи се сите нејзини
карактеристики во текот на векот на
траење на производите, бидејќи тие се
100% природни и целосно рециклирачки.
Плутата се произведува индустриски,
без употреба на адитиви и бара мала
потрошувачка на енергија, што претставува
уникатна предност која го максимизира Слика 7
позитивното влијание врз животната
средина. Во текот на процесот на додаток при производство на лесен тоа, зголемената потрошувачка на производи
производството, приоритет е оптимална бетон или термички малтер. од плута резултира со дополнително
употреба на природните ресурси, зголемување на површини со шуми од
односно 93% од енергетските потреби ЕКОЛОШКИ АСПЕКТИ дрвото плута даб и до апсорпција на уште
се задоволуваат со употреба на биомаса При процесот на производство на поголеми количини на CO2 од атмосферата.
добиена од самата плута - прав од плута. агломерат - експандирана плута, се Со употреба на производи од плута
користи само прегреана пареа, добиена за внатрешни облоги на подови, ѕидови
ПОВТОРНО КОРИСТЕЊЕ од котли со гориво од нуспроизводи од и плафони (10 милиони m2/годишно) со
И РЕЦИКЛИРАЊЕ плута, без користење на кој било друг просечна дебелина 4 mm и просечна густина
По уривање на зграда од разни причини енергент. Агломерацијата се одвива 450 kg/m3, приближна пресметка дава
(дотраен животен век, земјотрес), може по пат на сопствена смола од плута, апсорпција на CO2 од 18.000 тони/годишно.
да биде исплатливо целото количество што резултира со еден производ кој е Ако на оваа бројка се додадат и ефектите
вградени производи од експандирана 100% еколошки и природен, предност од материјали за топлинска изолација
плута и да бидат искористени за идентична која многу тешко се споредува со (на база на плута) од 150.000m3/годишно
употреба во друг објект. Вакви плочи, некој друг конкурентски материјал. со просечна густина од 120 kg/m3,
добиени од згради градени пред 50 Многу важен факт е дека плутата е апсорпцијата на CO2 е 18.000 тони/годишно,
години, не покажуваат никакви промени производ од обновлив извор со долг век на или глобално се добива импозантна
од визуелен и функционален аспект. траење, при што е овозможена апсорпција бројка од 36.000 тони/годишно.
И кога не постои можност да се извади на СО2 од атмосферата. Освен тоа, кога Треба да се има предвид дека горните
цела плоча (искршена, контаминирана дрвото плута даб се лупи периодично, тоа приближни вредности се однесуваат
со други производи), се препорачува произведува повеќе плута за околу 250% само на португалските производи.
плутата да се искористи за производство до 400%, отколку што би ја произвело да не Постојат само неколку производи
на гранулат, наменет за нови апликации се лупи, што во крајна линија води до уште кои можат да се натпреваруваат со
како топлинска изолација или како поголема апсорпција на СО2. Соодветно на еколошката компонента на плутата. 
ТИШИНА • ТР
НА • АЈН
ЛИ
РЕВОЛУЦИОНЕРНО РЕШЕНИЕ ЗА ПРВ ПАТ ВО МАКЕДОНИЈА

П
ОС
ТО
Експандирана плута за изолација која наоѓа примена кај ѕидови, подови, РАЗМИСЛУВАЈТЕ
облоги, спојки, блокови, покриви, плафони, прозорци, врати, цевки и друго. ДОЛГОРОЧНО,
Во форма на табли и гранули. 100% природно решение. ИЗБЕРЕТЕ
Енергетски ефикасен материјал. ПОДАРОК ОД
ПРИРОДАТА!
ДИВАЈН oфицијален
застапник и дистрибутер
Ул. Борис Трајковски 316,
ија а и
1000 Скопје, Македонија

а.
ол мичк
со
T: + 389 2 2785 905 | 3214 612 | F: 2785 930

.
+1 д
°C
д
уш на и
до ри о
во
20
-18 пер ање
E: divajn@divajn.com | www.divajn.com
ац
на а тер
та
ISO 9001:2008 | ISO 14001:2004 | OHSAS 18001:2007

пр пор
0°C ату
в
СЕРТИФИЦИРАНА КОМПАНИЈА
тем раву
из
не ноот
зв еалн
оп
Сп
Ог
уч
Ид
25
современи македонски градители ПЕТАР КАРАЃОРЃЕВ, ГРАДЕЖЕН ИНЖЕНЕР
Секој инженер мечтае

Мостот преку
акумулационото
езеро Козјак кај
село Здуње, е
уникатно дело во
нашата држава,
како по технологија
на градбата, така
и по најголемиот
распон меѓу
столбовите од 86
метри, должината
меѓу дилатационите
фуги од 358 метри
и најголемата
висина на столб
од 64 метри
Г
радежниот инженер Петар асеизмичка градба на објектите, од комплексот Центротекстил во Прага,
Караѓорѓев дипломирал на страна на експерти на УНЕСКО, како Р. Чешка и др. Од 1979 до 1987 година
Архитектонско-градежен помош за земјотресот во Скопје. работи во ХГИРО „Биначка Морава“,
факултет во Скопје во1968 Од 1970 година до 1979 работи во Гњилане, Косово, како раководител на
година. Првото вработување Проектантското биро ИСП на ГП Бетон, конструктивна група и главен проектант
му е во Заводот за студии и Скопје, во конструктивна група. Во тој на објекти од високоградба. Во тој
проектирање на Градежниот факултет, период учествувал во изработка на период учествува во проетирањето
кога ги посетува и предавањата проектна документација за Културен и изградбата на многу индустриски
на постдипломските студии за центар Скопје, Радио Телевизија Скопје, и станбени објекти ширум Косово.
26
современи македонски градители
за уникатна творба Дејан БУЃЕВАЦ
Фазно бетонирање на мостот со приказ на карлетки, с. Здуње
Од 1987 година, продолжува со работни главниот носач по методата на конзолна Петар Караѓорѓев е мостот преку
задачи повторно во ГП Бетон, па заминува постапка, со лизгачко скеле „Крлетка“ акумулационото езеро Козјак кај
во Багдад, Ирак, на изработка на проекти во ламели со должина од 4,65 метри. село Здуње, бидејќи овој проект е
за воен комплекс, а од 1992 година се Караѓорѓев вели: „Секој инженер, уникатно дело во нашата држава, како
занимава со работни активности во било да е проектант или изведувач на по технологија на градбата, така и по
оператива. Раководител е на мостот преку работите, во својата професионална најголемиот распон меѓу столбовите од
акумулационото езеро Козјак кај село кариера мечтае да предвиди и оствари 86 метри, должината меѓу дилатационите
Здуње. Мостот кај село Здуње е прв во нешто што би било еден вид уникатна фуги од 358 метри и најголемата
земјата по технологија на изведување на творба“. Таа творба за инженерот висина на столб од 64 метри. 
Поглед на мостот на река Вардар, транспортен центар Скопје
27
Кој е Вашиот херој? Набројте три објекти, според
 Светислав Прокопиев, кој беше Вас, кои се најзначајни во
исклучително талентиран и искусен македонското градежништво.
инженер. Како директор на Проектно биро  Автопатот Табановце - Гевгелија, Брана
во ГП Бетон, беше човек кој се истакнуваше Козјак, Брана Св. Петка и Хидросистемот
во решавање на сложени стручни задачи, Злетовица, од која се снабдуваат со
но беше и многу посветен на вработените вода жителите во Источна Македонија.
со кои раководеше во компанијата.
Што претставува градежништвото во светот?
Ваше мислење за македонското  Спој на цивилизации и култури без кој
градежништво денес? е невозможен напредокот на човештвото.
 Објектите што се градат денес се Безбројни се градбите во светот,
разликуваат од објектите изградени како надземни така и подземни, кои
во минатото, и по својата големина воодушевуваат со својата грандиозност,
и функција. Преку реализирање на функционалност, технологија и убавина.
индустриски, хидротехнички објекти и
сообраќајна мрежа, сè повеќе се зголемува Каков е односот на младите
квалитетот на македонското градежништво. кон градежништвото?
Лизгачко скеле карлетка, с. Здуње
Проширување на железнички
мост на река Вардар,
населба Хром, Скопје
Фудбалски стадион Филип Втори,

Скопје, во фаза на изведба на северна,
источна и западна трибина
Преливна шахта, брана Козјак
28
Тутунски комбинат во изградба, Гњилане Мост на река Вардар, транспортен центар Скопје
Изведба на мостот на реката Вардар кај Гевгелија
 Градежништвото е двигател на според замислата на инвеститорот и

Поглед на преливна шахта, брана Козјак
стопанството и воопшто на економијата. проектантот. Целиот процес на градење
Во последно време повторно се од самиот почеток, со сите предизвици
зголемува потребата од млади кадри, и потешкотии со кои се соочува
што ќе придонесе за поголем развој тимот, како и временските прилики и
како на градежништвото така и на неприлики се само дел од креативниот
останатите индустриски гранки. процес на создавање на еден објект.
Што е интересно за Вашите објекти, а човек Ваши идни планови во градежништвото?

надвор од струката не може да го види?  Бидејќи не сум повеќе активен
 Можеби навидум градежните во професијата, посакувам да се
објекти изгледаат вообичаено, но реализираат планираните објекти како
за да се реализираат потребно е автопатот Демир Капија - Смоквица,
искуство и широк спектар на знаење, Миладиновци - Штип, Кичево - Охрид
како во изведбата така и во нивното како и железничката пруга Бељаковце
одржување за да може да функционираат - Крива Паланка - Деве Баир. 
29
архитектура
Connecting Global Competence
The future of building
MK DEinternational DOOEL Skopje · tomova@ahk.mk

Tel. +389 2 3228 824 · Fax +389 2 3296 790
30
НАОХИКО ХИНО, ЈАПОНСКИ АРХИТЕКТ урбанизам
Совршените градови
се сон, градовите што
Архитектот
Наохико Хино
се борат се реалност Катерина СПАСОВСКА ТРПКОВСКА
беше автор на
изложбата
„Градови кои
се борат“,
што можеше
да се види
и во Скопје.
Приказната
што ја следи
е потрагата
по совршено
Г
испланиран радот е дом, па урбаното планирање решенија за модерните проблеми, по совршениот
град и често се споредува со распоредот во
една станбена единица: каде да биде
модерен град. Таа го зафатила и Скопје, како еден
од најкарактеристичните примери, со планот на
одговорот на спалната соба, работниот простор,
просторот за одмор, за задоволување
Кензо Танге по земјотресот од 1963 година. Тие
планови најчесто завршуваа со огромна разлика
урбанистичките на основните потреби, како сето тоа меѓу теоријата и реалноста, со добро испланирани
центри опколени со огромни хаотични и најчесто
предизвици да биде најдобро поврзано со ходниците итн.
Пет илјади години човештвото е во потрага по дивоизградени предградија. Потрагата по
на модерното совршениот распоред, по совршено испланираниот
град. Предизвиците не биле секогаш исти. Некаде
совршена слика создавала места кои никој не
ги сака. Скопје дури поминало многу подобро
време, теренот и географијата ги одговарале сите
прашања, на пример кај пристанишните градови,
од некои други примери, градот е испланиран
за 350.000 луѓе, а живеат 500.000. Бразилија, на
нагласувајќи оние покрај реки, на природни патни премини пример, креирана од Лушио Кошта во 1950 год.,
(меѓу две планини) итн. Но имало и обиди да се требало да биде дом на 500.000 жители, а денес
дека борбата постигне совршенството, како квартот Даду во има 3,8 милиони. Нигерискиот град Абуџа на
никогаш не Пекинг од 13 век или ренесансниот град-ѕвезда

Палманова во Италија од 16 век. Но предизвиците
Танге бил граден за 405.000, а има 1,9 милиони. И
Чандигар во Индија на Ле Корбизје се удвоил од
завршува. се менувале, а најголемиот дојде неодамна. До
50-тите години на минатиот век, само 25 отсто од
планираните половина милион на реалните еден
милион жители. Но потрагата по совршенство
Целта на светското население живеело во градови. Денес
тоа е над 50 отсто. Процентот што бил постигнат
привршува. Не затоа што е најден рецептот,
туку затоа што е сè поприсутен ставот дека тој е
планирањето за 5.000 години, бил удвоен за половина век. Во невозможно да се најде и затоа не треба ни да
многу места, како на пример во Токио, борбата се бара. Целата оваа приказна е содржана во
е борбата, а за совршенство се претворила во борба за изложбата наречена „Градови кои се борат: од
не наоѓањето спас. Индустријализацијата и модернизацијата

донесоа сообраќаен хаос, недостиг од простор
јапонските урбанистички проекти во 60-тите“, која
патува низ светот четири години, а во Скопје ја
конечно за домување, недостиг од ресурси, огромна
загаденост, дури и тонење, насекаде во светот.
видовме во април годинава. Со нејзиниот автор,
јапонскиот архитект Наохико Хино, разговаравме
решение. Светот тргнал во голема потрага по универзални за предизвиците на современиот град. 
31
урбанизам
Се споменува дека отсекогаш се трага 60-тите се годините кога ги видовме порано или подоцна. Настанува проблем
по совршениот град. Иако 60-тите биле резултатите од униформните решенија. кога нашата опсесија да најдеме идеален
една златна доба за оваа потрага, дали Утврдивме дека тие се несоодветни и град ја гуши нашата флексибилност.
таа сè уште трае или градовите веќе не дека треба да се бориме за да најдеме Совршеноста и флексибилноста не се во
бараат големи решенија и се обидуваат свои природни решенија. Проектите конфликт, можеме да ги постигнеме двете
да решат конкретни проблеми? што ги презентираме се агресивни и одеднаш. Но треба да најдеме начин.
 Градовите денес се борат со себе како радикални примери на таа борба.
и секогаш. Генерално тие секогаш им се Од јапонското искуство можеме да
спротивставувале на тековните проблеми, Ќе се најде ли некогаш совршен град видиме дека иако некои урбани подрачја
коишто биле рефлексија на општеството и или тоа е неприродно и непотребно, биле изградени идентично, со текот на
на времето. Технологијата, општествената како што сугерира изложбата? времето посебните делови си развивале
организација, климата, несреќите, војните  Сонуваме за совршен град. Но различен идентитет. Што ни кажува тоа?
итн. Сите тие се мошне специфични. Според совршенството не е вечно. Обично сликата  Поголемиот дел од она што денес го
тоа, модернизацијата е поинаков вид за идеалниот град не е ништо друго освен викаме Токио не беше урбанизирано сè
проблем. Побарувачката за автомобилски рефлексија на тековните проблеми. Таа е до 20 век. Експанзијата на градот почна
сообраќај, на пример, растела еднакво низ спротивност на самиот проблем, кој, пак, по големиот земјотрес во 1923 година и
светот. Затоа модерното урбано планирање се менува секојдневно. Значи сонуваме, коинцидираше со модернизацијата на
се проширило на глобален план. Инаку, тоа е неизбежно, но сликата ќе избледи Јапонија. Индустријата била важен фактор
32
урбанизам
во тоа време, но таа не била единствената немате разноликост, мала промена во проблеми би се развивале во непознат
новина, и фабричките работници биле нови, ситуацијата може да се претвори во правец. Важно е и тоа што тие знаат како
како и нивните потреби од живеалишта. голем проблем. На пример, денес знаеме се решавале проблемите во минатото.
Не требало само да се измисли типична дека ширењето на населбите со ниска
куќа, туку и цела просторна организација густина на изграденост создава потреба Феноменот на глобален град подразбира
на густо населени области. Преку обиди од подолги патувања до работата, дека разликите се развиваат во рамките
и грешки во иновирањето сè уште се продавниците и до училиштата. Лошо на еден град, поради мултикултурализмот
дефинира регионалниот пејзаж, кој е како е и ако ја имаме предвид животната и брзите промени во околностите. Како
годовите на дрвјата. Како резултат од тоа средина. Генерално, монокултурата може да се одговори на ова? Треба ли
ја имаме денешната разноликост на Токио. значи нестабилност. Преголемата планирањето на глобалните градови
оптимизација ја задушува флексибилноста. да се гледа како посебна гранка во
Може да се заклучи и дека главната цел Разноликоста ни го отвора патот. науката за урбанистичко планирање?
на секој мега град не може да биде да  Урбаното планирање е одлука на еден
ги спроведе истите планови насекаде, Колку политички и колку демократски град како ќе живее во иднина, како одлука
туку да најде посебни решенија за процес може да биде урбанистичкото што ја носиме за нашите животи. Секој си
различните делови да функционираат како планирање, знаејќи дека од една страна одлучува за својата судбина секој ден и
едно. Дали според тоа, урбанистичкото тоа бара голема стручност, но од друга тоа не се прави врз научна основа. Секако,
планирање никогаш нема да заврши? страна, плановите, колку и да се добри, одлучувањето се основа на разбирањето
 Да, борбата е целата поента, а не мора да се борат да бидат одобрени од на нештата. Но пресудувањето не може да
наоѓањето конечно решение. Секој политичарите и прифатени од јавноста, се прави само според логиката. Одлуките
град си има свои проблеми. а и многу интереси се замешуваат? на градовите влијаат врз нивната иднина
 Треба да имаме предвид дека постои интегрално, не само како збир на секоја
Во многу делови од развиениот свет, особено разлика меѓу макро и микро аспектот. идеја посебно. Една одлука ги менува
во САД, растот на урбаното население се Микро борбата е поле каде што секој го околностите за другата итн. И секогаш
амортизира со ширење на предградијата бара својот пат. Но таа може да предизвика одлучуваат различни луѓе и едни не знаат
што се речиси идентично испланирани, а неочекувани резултати во макро сферата. што другите сакаат. Процесот воопшто не
се протегаат стотици милји околу големиот Тоа е грешка во композицијата. Една е едноставен. Науката е важна за да се
центар. Што мислите за овој пристап? од улогите на експертите е да ја уредат постават основите за одлучување, но не
 Добар е, ако функционира. Но кога макро ситуацијата. Без нив, следните и за да се понудат готови решенија. 
33
Социјален простор „Капела“
Име на проектот: Капела (The Chapel),

Архитектонски тим: View frоm the Shard, Michel Denance,
Материјали: Челични рамки, користен мебел, рециклирано дрво, завеси... ,
Завршено: Јуни 2014
Ј
авниот простор „Капела“ се на места за дружење и социјализација. изложби, конференции и на тој начин да го
наоѓа во новиот урбан дел на Следствено на овие социјални потреби, обликува јавниот живот на својата заедница.
предградието во Хо Ши Мин, никнува овој скромен и инспиративен Социјалниот простор „Капела“
Виетнам. Идејата за отворен простор кој е наменет да им служи на функционира отворено и неформално,
општествен центар доаѓа од граѓаните и нивната потреба од поврзување, но исто така може да се откупи за краток
кризата во јавниот живот на посебно поттикнувајќи ја младината да период и да функционира како просторија
станбената зедница, преплавена со живее креативно и да се вклучува во за венчавање или како мал кафе-бар. Овој
станбени објекти, но во недостаток различни активности како натпревари, објект зафаќа површина од 200 м² и е
34
Драгица ФАРРЕН, дипл.инж.арх. (Велика Британија)
Јавниот простор „Капела“ е наменет да им

служи на граѓаните, посебно поттикнувајќи
ја младината да живее креативно и да се
вклучува во различни активности како
натпревари, изложби, конференции...
сместен на локација изнајмена под кирија

за период од 10 години. Имајќи ја предвид
ниската профитабилност на објектот и
тешката економска ситуација во земјата,
архитектите од студиото „а21“ се решаваат
да употребат материјали кои претходно
биле користени, како на пример, стари
челични рамки, панели, рециклирано 
35
36
дрво и мебел. Употребата на лесни
челични конструкции во објектот, не
само што го олеснува фундирањето,
туку заштедува од целокупниот
трошок и го скратува времето на
подигнување на конструкцијата.
Порталната рамка е составена од
двојни 40х80 челични столбови,
поврзани со челични рамки за
зацврстување. Сепак, бројот
на рециклирани конструктивни
материјали се покажале како
недоволни да овозможат стабилна
цврста конструкција, затоа во
внатрешноста е дизајниран
единствен внатрешен челичен
столб во облик на дрво, кое се
разгранува до кровот и овозможува
стабилност, скулптуралност и
отвореност на просторот.
Фасадата се состои од челични
панели обоени во снежно бела боја,
а ако се набљудува од далечина,
целиот објект наликува на бела
капела со витражи, така и го
добива своето име. Внатрешноста
на просторот е во хармонија со
надворешноста, исто така чисто
бел, додека отворите се покриени
со лесни, повеќебојни завеси
кои му даваат струење, живост и
разиграност на амбиентот, наспроти
„ладните“ метални конструкции.
Подот и мебелот се од дрво,
придонесувајќи за една рустичност и
мекост во ентериерот, кој е отворен
и поврзан со природата наоколу. Таа
не е исклучена од овој дружељубив
простор, туку, исто како и луѓето,
е поканета и добредојдена. 
Покрив на столетието
ВАШИОТ TOХДАХ®-ПАРТНЕР ГО ИМА:
Секогаш
НАЈДОБРОТО
РЕШЕНИЕ
за Вашиот покрив!
ТОНДАХ Македонија АД | MK - 2310 Виница | Тел.:+389(0)33/361332
Факс: +389(0)33/361780 | office@tondach.com.mk | www.tondach.com.mk
37
38
EASA 2014 архитектура
Велико Трново вдоми 550

студенти по архитектура
EASA е пример како покрај практичното стекнување на различни

знаења и вештини се соединуваат енергиите на стотици студенти по
архитектура, сите предводени од стремеж за воспоставување на еден
прочистен и слободен човечки однос Наталија ЗАФИРОСКА
Г
радот Велико Трново, познат и беше помогнат од општина Велико EASA е малку деликатно, бидејќи не
како старата престолнина на Трново заедно со градоначалникот на се работи за платформа со постојано
Бугарија, беше домаќин на градот Даниел Панов, како и Комората на организациско тело или пак каква било
34. по ред EASA (European архитекти и Асоцијацијата на архитекти хиерархија во нејзиното управување, туку
Architecture Student Assembly, на Бугарија. „Денес сепак не е време секоја држава има по еден или двајца
2014 ) собир на студенти по за спомени. Денес е време за среќа, национални контакти, кои се одговорни
архитектура од цела Европа. Во периодот инспирација и благодарност. Среќа за за избирањето и пренесувањето на
од 19 jули до 3 aвгуст, овој град вдоми фактот што 550 млади архитекти, кои ќе информации поврзани со овој годишен
повеќе од 550 учесници (студенти, тутори, ја креираат физиономијата на Европа во настан во нивната држава. Веќе 34
помошници и гости) сите обединети под следните 50 години, ќе просветлат со дела години оваа платформа функционира
овогодишната тема насловена „Симбиоза“. во Велико Трново“, изјави градоначалникот и се организира низ различни држави
Настанот е организиран од страна на Панов на свечената вечера што се во Европа, почнувајќи од првата што
студенти на Универзитетот по архитектура, одржа во тврдината Царевец. се одржала во Ливерпул, Англија, во
градежништво и геодезија во Софија, Прашањето што всушност претставува 1981 година. Оттогаш секое лето 
39
студенти од различни држави ја
носат одговорноста за престојот,
храната, работилниците, предавањата
и сè она што подразбира една добра
организација, која воопшто не е наивна
со оглед на бројноста на учесниците.
Целта на овогодишната тема „Симбиоза“
беше да ја истражува архитектурата
како дел од една комплексна мрежа,
каде секој елемент е суштински
условен од однесувањето на сите
други. Посебно внимание се посвети
на тоа како архитектурата треба да се
вклопи во сликата на пејзажот, т.е. како
морфолошки и материјално да комуницира
со природното опкружување. Исто така
беше ставен фокус и на историскиот
слој на градот, односно како објектите
и спомениците од различни историски
периоди можат да коегзистираат,
почитуваат и да се надополнуваат едни
со други. Токму заради овие аспекти
Велико Трново беше совршено поле за
архитектонска игра на истражување и
дејствување, бидејќи покрај специфичните
топографски карактеристики кои го
условуваат градското ткаење, во него
е присутна архитектура која датира
уште од 12 век пр.н.е. Овие историски
слоеви се настанати симултано и со јасна
читливост, така што се нуди можност
за експериментирање во историска
структура со целосна почит од страна на
современата архитектонска тенденција.
Отсекогаш различните видови на
уметност влијаеле едни на други, па
честопати ја слушаме фразата дека
„архитектурата е замрзната музика“.
Тргнувајќи од тука, работилниците на
овогодишната EASA беа повеќе насочени
на начинот на кој архитектурата може
да соработува со останатите уметности
(сликарство, фотографија, музика,
скулптура итн.). На самиот почеток имаше
избор од 42 работилници кои подоцна се
групираа и преминуваа од една во друга.
Може да се каже дека најголема
заинтересираност имаше кај
конструктивните работилници каде се
експериментираше со нови современи
материјали, но без да бидат исклучени
и традиционалните и природни начини
на градење. Во таа смисла, една од
поатрактивните беше работилницата
„Back to the roots“, спроведена од страна
на Христо Димов и Николај Маринов
(Бугарија), каде клучна цел беше, како,
токму преку употребата на типични
традиционални природни материјали, да
се постигне современ дизајн. Друга не
помалку интересна беше „Boathouse“ под
туторство на Рори Ранкин и Колин Мек
40
Клеланд (Северна Ирска), чија цел беше
да се изгради дрвена куќа покрај реката
Јантра, која би служела за релаксација
и складирање на опрема за водни
спортови, со што би се вратила свесноста
за убавината на реката меѓу жителите на
градот. Меѓу другите работилници кои
беа повеќе посветени на конструкција и
детаљ, беа и Antiroom, EASA Park, Hard
Fiber Fun, Geodesic Geometries и други.
Без разлика каква тема се обработуваше,
секоја група поединечно се стремеше
да се инфилтрира во градот со цел да го
олесни и разубави животот на тамошните
жители. Во таа смисла се отворија неколку
клучни прашања, односно како луѓето
со различна етничка заднина да живеат
хармонично за да можат слободно да ги
изразат културните и религиските погледи,
или пак како да се поврзат луѓето од
различни генерации за да ја почувствуваат
поврзаноста во одредено место.
Покрај работилниците беа спроведени
и предавања од страна на професори,
архитекти и уметници. Првото предавање
го одржа проф. Тодор Крстев, кој е
претседател на ICOMOS во Бугарија,
претседател на Асоцијацијата за
културен туризам, експерт во UNESCO
итн., каде зборуваше за тоа како луѓето
денес се повеќе свесни за единството
на човековите вредности сметајќи ги
историските споменици како заедничко
наследство, односно за заедничката
одговорност да го пренесеме нивното
значење на идните генерации.
Едно од поинтересните, беше
предавањето на скулпторот Јан
Домс, кој зборуваше за динамичната
интеракција помеѓу архитектурата и
скулптурата, кои се карактеризираат со
имагинација, занаетчиство, човечност и
верба. Низ предавањето беа прикажани
архитектонски дела и ентериери основани
на интегритет и занаетчиство, а поврзани
со секојдневниот живот и обичниот човек.
ЕАSА е еден вид заедница во која
сите што придонесуваат за нејзиното
одвивање делат заеднички простор за
спиење, работење и јадење, па дури
има сопствена радио фреквенција и
телевизија. Сето ова доведува до бришење
на секакви културни и социјални разлики
и интензивно зближување на различни
националности и социјални слоеви, што е
една од водечките цели на овој ансамбл.
EASA е пример како покрај практичното
стекнување на различни знаења и вештини
се соединуваат енергиите на стотици
студенти по архитектура, сите предводени
од стремеж за воспоставување на еден
прочистен и слободен човечки однос. 
41
архитектура МУЗЕЈОТ ВО ХАМАРЕЈ, НОРВЕШКА
Делата на Кнут Хамсун

како инспирација
Музејот е првобитно нарачан уште во далечната 1994 година, но е

отворен дури во август 2009 година, на одбележувањето на
150-годишнината од раѓањето на Хамсун подготви: Дејан БУЃЕВАЦ
К
ако и секој добар архитект, така и
Стивен Хол пронаоѓа инспирација за
своите дела на неочекувани места.
Неговата наградена куќа во Швајцарија
е инспирирана од црните камења
и белите со снег швајцарски Алпи.
И овој проект, музејот во Хамареј, Норвешка, е
инспириран од делата на нобеловецот Кнут Хамсун,
најинвентивниот норвешки писател на 20 век.
Иако структурата на прв поглед изгледа помалку
строга, нејзиниот концепт-дизајн, опишан како „зграда
како тело“, е богат и поетичен, и служи како наратив
кој „говори многу спротивставени нешта и константно
го ревитализира Хамсуновото пишување“. Музејот се
состои од изложбени простори, библиотека, кафулиња
и аудиториум, украсен со зелен покрив чија долга трева
ги одржува традиционалните норвешки зелени покриви.
42
Зградата се состои од црна дрвена посетителите, така што рефлектираат и интензивирана компресија на духот во
фасада покриена со катран, која е светлосни зраци чии интензитет се просторот и светлината, конкретизација на
карактеристична за нордиските цркви во менува во текот на годината. Хамсуновиот карактер во архитектонска
регионот. Оваа темна кожа е издупчена „Овие чудни, изненадувачки и смисла“, рекол архитектот Хол.
со „скриени импулси“ кои обезбедуваат феноменални искуства во просторот, Музејот е првобитно нарачан уште во
визуелен интерес во внатрешноста. перспективата и светлината нудат далечната 1994 година, но е отворен дури
Во силниот контраст, белите бетонски инспиративна рамка за изложбата... во август 2009 година, на одбележувањето
површини на ентериерот ги анимираат Зградата е замислена како архетипска на 150-годишнината од раѓањето на Хамсун.
43
експерт СТЕРЛИНГОВА НАГРАДА ЗА АРХИТЕКТУРА ЗА 2014 ГОДИНА (1)
Проекти значајни во
еволуцијата на архитектурата
и изградената средина
д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ,
Меѓу шесте дипл.инж.арх. (Велика Британија)
реализирани
објекти влезени
во најтесниот
избор за
овогодишната
Стерлингова
награда на
Кралскиот
институт на
британските
архитекти, се
наоѓаат и два
објекти веќе
претставени на
читателите на
„Порта 3“, и тоа
лондонскиот
центар
„Акватикс“ и
К
Библиотеката ралскиот институт на британските
архитекти (RIBA) минатиот месец
и значењето на проектот во еволуцијата на
архитектурата и изградената средина.
во Бирмингем, ја објави листата на реализирани Меѓу шесте реализирани објекти влезени
објекти влезени во најтесниот во најтесниот избор за овогодишната
така што во ова избор за престижната Стерлингова Стерлингова награда, се наоѓаат и два објекти
и наредното награда (2014 RIBA Stirling

Prize) за архитектура за 2014 година. Жирито
веќе претставени на читателите на „Порта
3“, и тоа лондонскиот центар „Акватикс“ на
издание ќе бидат под претседателство на Спенсер де Греј
(Spencer de Grey, Foster and Partners), ќе треба
светски познатата Заха Хадид и Библиотеката
во Бирмингем на студиото „Мецано“, така
претставени да го изберат победникот на 16 октомври
годинава, кога ќе се објават резултатите во
што во ова и наредното издание ќе бидат
претставени преостанатите четири објекти.
преостанатите Кралскиот институт на британските архитекти. Театарот „Евримен“ во Ливерпул (Everyman
Критериумите за избор на најдоброто Theatre Liverpool) на Хауворт Томпкинс (Haworth
четири објекти архитектонско остварување се квалитетот Tompkins) е лоциран на престижна локација со
44
експерт
богата историја во една од најважните години, клиентот Ливерпул и Мерсисајд седишта, којшто доследно ја отсликува
улици на градот. На ова место се наоѓал и театар траст (Liverpool and Merseyside формата на својот претходник, помал
стариот театар, којшто бил изграден кога Theatre Trust) работеле заедно со избраниот простор за претстави, просторија за проби,
црквичката-капела изградена во XIX век архитект Хауворт Томпкинс, за во октомври зелена соба, фоаје, кафетерија и бар,
била адаптирана во театар. Иако стариот 2013 година да реализираат театарски канцеларија и придружни простори.
театар претставувал еден од најсаканите објект од исклучителен квалитет, кој Објектот има чувство на стар објект,
културни објекти во градот, за жал, со истовремено успеал да ги задржи уникатните иако станува збор за нов објект, што се
текот на времето тој станал несоодветен вредности на поранешниот објект. должи, барем делумно, на примената на
за театарските продукции и публиката Новиот театар, со бруто површина рециклирана фасадна тула во рамките
од XXI век. Како одговор на ова, по долго од 4.300 квадратни метри и градежна на аудиториумот, барот и просторите за
размислување инвеститорот донел храбра вредност од 16 милиони евра, е развиен на комуникација. Изборот на материјалите и
одлука да се изгради нов на местото на полунивоа и вклучува технолошки напреден осветлувањето го нагласува чувството на
постојниот театар. Во период од девет и високо адаптaбилен аудиториум со 400 квалитет на објектот, а тоа дополнително
е истакнато со оглед на тоа што не на објектот е заштитена од прекумерно од исклучителен квалитет. Изборот
постои разлика во однос на применетите осончување преку примена на метални и примената на материјалите имаат
материјали и квалитетот на обработката брисолеи, во кои се изгравирани 105 создадено исклучително тактилен објект.
помеѓу просторите достапни на публиката фигури со идентична големина базирани Тоа е објект кој достоинствено ќе старее
и оние што не се. Ваквиот исклучителен, на фотографии на Дан Кенјон (Dan Kenyon) и континуирано ќе биде збогатуван со
но изедначен квалитет на избраните од жителите на Ливерпул. Станува збор патината на секојдневното користење. Тој
материјали и нивната обработка само го за многу дебатиран пристап и уметничка истовремено ќе ги успокои и воодушеви
нагласува квалитетот на ова исклучително творба, која истовремено не само што го своите верни посетители и оние што ќе го
архитектонско остварување. надградува квалитетот на објектот, туку откријат овој благороден камен по прв пат“.
Грандиозниот бар, кој се протега низ и го потенцира името на театарот (театар Со овој реализиран објект, Хауворт
целата должина на главната фасада на за секого), а за која се смета дека е добро Томпкинс влегува по вторпат во најтесниот
првиот кат, е едновремено и централен прифатена од локалното население. избор за оваа награда по 2007 година,
простор и движечка сила на објектот. Од Жирито соопшти: „По деветгодишен кога бил номиниран за театарот „Јанг
надворешната страна главната фасада процес, Ливерпул има нов театар Вик“ (Young Vic Theatre) во Лондон. 
45
експерт
46
експерт
За разлика од театарот „Евримен“, преку вертикалната галерија, простор истражување на дизајнот и креативноста,
зградата на Училиштето за уметност во кој е пристапен за сите, и којшто им којшто ќе изврши големо влијание
Манчестер (Manchester School of Art) на овозможува на вработените, студентите и врз пристапот кон проектирањето
студиото „Филден Клег Брадли“ (Feilden посетителите да го истражуваат просторот на идните факултети за уметност и
Clegg Bradley Studios) е значително во објектот преку скалите. Во заднината други универзитетски објекти.
поголем објект со бруто површина од на вертикалната галерија е сместен За овој објект жирито истакна:
17.320 квадратни метри и градежна креативниот просторот за проектирање, „Големата обнова на една кула од
вредност од 28 милиони евра. Станува каде преку комбинација на отворени 1960-тите години и создавањето на
збор за значителна адаптација на кула ателјеа, работилници и училници се нов објект со отворени студија и
од 1960-тите години со доградба за сместени низа различни простори во кои работилници се реализирани со голема
потребите на факултетот за уметност при се одвива наставата. Големи „хангарски“ умешност и иновација. Кавлитетот на
Универзитетот Манчестер метрополитан врати овозможуваат креативниот проектот е здружен со визионерска
(Manchester Metropolitan University). простор да се отвори кон вертикалната проектна програма, која налага
Умешноста на архитектот и квалитетот галерија, создавајќи изложбени простори вработените и студентите да раскинат
на проектот биле надополнети со и простори за настапи, достапни на со традиционалната поделба помеѓу
визионерска проектна програма на посетителите и публиката. Како резултат на студиските програми и да работат
клиентот, во која се барало да се ова се создава чувство како да влегувате помеѓу различните дисциплини. Ова
напуштат вообичаените поделби на во галерија, а не на факултет. Тоа е атриум е објект во кој истражувањето на
традиционалните уметнички и дизајнерски со цел да се создаде простор кој им дизјанот и креативноста ќе цутат“.
дисциплини, а со цел да се поттикнат овозможува на сите што се наоѓаат во него Со оглед на тоа што студиото
вработените и студентите, да работат да видат фрагменти од уметничките творби „Филден Клег Брадли“ веќе ја имаат
заедно и да ги истражуваат заедничките и нивното создавање, но кој истовремено добиено Стерлинговата награда во 2008
теми помеѓу различните дисциплини, овозможува и поттикнува мешање и година за иновативниот Комлекс за
и да развиваат алтернативни начини соработка помеѓу различните дисциплини домување Акордија (Accordia Housing)
на размислување. Ваквиот пристап е лоцирани во рамките на објектот. во Кембриџ, со оваа номинација тие се
поддржан со нелинеарното вертикално Се смета дека станува збор за стекнуваат со можност по вторпат да ја
развивање на функциите на објектот исклучителен објект кој е катализатор за добијат оваа престижна награда. 
Градба
Автомотиви
Индустрија
ГЕНЕО од РАУ ФИПРО материјалот е извонредно

ФАМИЛИЈА ГЕНЕО ОД РАУ ФИПРО- МАТЕРИЈАЛ. енергетски ефикасен и стабилен.
REHAU
ИЗВОНРЕДНА ЕНЕРГЕТСКА ЕФИКАСНОСТ И СТАБИЛНОСТ ВО СИТЕ ДИМЕНЗИИ. И тоа во сите димензии.
Со ова се затвораат сите отвори во објектот
и се нудат решенија без компромиси:
ГЕНЕО – Енергетска фикасност до перфекција
Профитирајте од фамилијата ГЕНЕО!
1 Прозорци сертифицирани за пасивни куќи :

со Uf до 0,79 W/m2K
2 Прозорци: со Uf до 0,86 W/m2K

4
3 3 Влезни врати: со Uf до 0,76 W/m2K

2
ЕНЕРГЕТСКА 4 Лизгачки врати: со Uf до 1,30 W/m2K
1 ЕФИКАСНОСТ
РЕХАУ ДООЕЛ, Првомајска 7 бб, 1000 Скопје, тел: + 389 2 2460 458, факс: +3892 2460 459, e-mail: skopje@rehau.com, www.rehau.com.mk
47
енергетска ефикасност ЗЕЛЕНА ТЕХНОЛОГИЈА
Double Skin Facades Double Skin

Facade е
Фасада на
ова претставува одлична можност, а за
останатите, заштита на животната средина,
систем на
станбено-
деловна намалување на глобалното затоплување зграда која
и подобар квалитет на животот за сите.
зграда во
Берлин Многу нешта што изгледаа визионерски има две
пред неколку години, денес се реалност.
Клучот на економски модел е сеопфатно фасади,
користење на соларната енергија,
интегрирана во екстремно ефикасни
две обвивки
фасади. Резултатите се импресивни
во секоја земја и во секоја климатска
или леери
зона во светот. Светот е поделен на поставени
четири климатски зони А, B, C и D.
Еден ефикасен систем на фасада на одредено
е Double Skin Facade, кој не е нов, но
има тенденција да се применува од растојание,
архитектите што повеќе. Јасно е дека
изборот и дизајнот на фасадниот систем на
а просторот
зградата е многу битен за перформансите
на самата зграда. Double Skin Facade
меѓу фасадите
овозможува добри климатски услови во
внатрешноста на зградата и истовремено
овозможува
ја редуцира потребната енергија која ја внатрешниот
троши објектот. Неговата адаптибилност
и комплексност на различни климатски или
услови и локации бара многу внимателно
проектирање, анализирање на сите надворешниот
потребни параметри кои се во меѓусебна
зависност, како што се архитектура,
воздух да се
внатрешна клима-температура и влажност
на воздухот, визуелен комфор, дневна
движи низ
светлина или вештачка, акустичен комфор, сисемот
природна или вештачка вентилација,
потребна енергија за функционорање на Натка ЌОСЕВА, дипл.инж.арх.
В
о земјите во Европа а исто Зграда во Цирих
и на другите континенти,
барањата за енергетска
ефикасност и ограничување
на потрошувачката на
енергија во зградите
сè повеќе се зголемуваат. Со новите
прописи и директиви во ЕУ, почнувајќи
од 2018 година, новите јавни згради ќе
треба да произведуваат поголем дел
од енергијата што ја трошат за своите
потреби. Од 2020 година истото ќе важи
и за сите приватни и станбени објекти.
Во Република Македонија, Правилникот
за енергетски карактеристики на заградите
е донесен пред една година, во јули 2013-
та, со што се ограничува потрошувачката
на енергија за потребите на станбените
згради. Зградите од јавен карактер
не се опфатени во овој правилник. За
градежната индустрија и за истражувачите
48
енергетска ефикасност
на воздухот која се менува многу брзо.
Деловна
зграда на
Зградите треба да имаат одлична топлинска
KPMG во изолација, ефектно ладење во лето и
Берлин вентилација со мали загуби на топлината.
Пасивната и активната сончева енергија
може да се применуваат неограничено.
Македонија спаѓа во климатска зона
B - топла клима со лета топли и суви, а
зими благи и врнежливи. Зградите треба
да имаат добра топлинска изолација,
но важна е формата и компактноста на
зградата. Употребата на сончева енергија
е многу поволна. И во Македонија може
да се примени Double Skin Facades,
но со приспособување на системот на
климатската зона и со детално анализирање
на сите елементи на фасадата за да
се дојде до оптимално решение.
Јасно е дека изборот на фасадниот
систем на зградата е многу битен за
перформансите на самата зграда. Барањата
и важечките прописи во врска со заштеда
на енергијата, квалитетот на внатрешниот
воздух и заштита на околината, бараат нови
пионерски системи за вентилација, греење
зградата, пожарна заштита, одржување на фасади близначки со природно и ладење на зградите - се со цел повисока
фасадата и цена на чинење на зградата. струење на воздухот. внатрешна удобност за корисниците и
Double Skin Facade е систем на зграда Ефектот на меѓупросторот како тампон, поголема профитабилност на имотот.
која има две фасади, две обвивки или односно магацин за зачувување на топлина
леери поставени на одредено растојание, или ладење, е дефиниран процес кој се
Деловен објект во Цирих

а просторот меѓу фасадите овозможува случува кога густината на воздухот помеѓу
внатрешниот или надворешниот воздух ентериерот и екстериерот се зголемува
да се движи низ сисемот. Меѓупросторот како резултат на топлината што се
може да е со широчина од 20 сантиметри, создава од ефектот зелена зграда. Кога
па до 2-3 метри. Главната фасада густината на воздухот се зголемува во
која е и изолационен леер може да меѓупросторот разликите на воздушниот
е проектирана како конвенционален притисок и температурните разлики се
структурен застаклен ѕид, или т.н. ѕид- развиваат по висина на фасадата. Како
завеса или некој друг ѕид. Вториот зид на резултат на овие разлики во притисокот,
фасадата е од еднослојно стакло или друг воздухот се исфрла од отворите на кровот,
еднослоен материјал, цврст и прозрачен, а поладен и погуст воздух влегува од долу.
и се поставува пред или зад главната Процесот продолжува континуирано,
застаклена фасада. Ѕидовите-леери од долу влегува свеж воздух кој се
овозможуваат воздушниот меѓупростор загрева, оди нагоре и се исфрла.
да служи како тампон зона и изолација Воздухот во меѓупросторот може
против големите температурни разлики, да се загрева со соларно зрачење, во
а истовремено е и звучна изолација. зависност од ориентацијата на фасадата.
Меѓупросторот може да се користи и за За јужно ориентирани системи, воздухот
одржување на зградата – фасадите, а загреан од сончевите зраци се користи за
во него може да се постават и елементи загревање на објектите во зима. Во други
за заштита од сонце и засенчување. периоди треба да се вентилира и да се
Double Skin Facades може да спречи прегревањето. Потрошувачката
се изведе во многу комбинации и на енергија за греење и ладење кај
варијанти, но како систем на фасада Double Skin Faсade зависи и од тоа дали
е систематизиран во три типа: фасадата е комплетно или делумно
1. Double Skin Facade со мeѓупростор застаклена и можноста за зачувување-
како тампон зона или магацин за складирање на топлината и ладењето.
зачувување на топлината и ладење. На неколкуте фотографии се прикажани
2. Double Skin Facade во која изведени згради со Double Skin Facades во
воздухот во меѓупросторот струи држави во Европа, кои спаѓаат во климатска
со механичко извлекување. зона А - ладно умерена клима со ладни
3. Double Skin Facade со две зими, лета вообичаено топли, со влажност
49
екологија „ГРИНПИС“ СТАРТУВАШЕ СО ПЕТИЦИЈА
Планот пчела: да одгледуваме

храна без пестициди Сашо КУЗМАНОВСКИ
Д
ајте го вашиот глас систем би имала огромна корист во години на минатиот век до денес, пчеларите
и придружете им се сите аспекти на животната средина и во низ целиот свет пријавуваат мистериозно и
на илјадниците луѓе безбедноста на храната што ја јадеме. ненадејно исчезнување на пчелите, како и
ширум светот, кои Петицијата што е достапна на невообичаено високи стапки на намалување
се обидуваат да ги линкот sos-bees.org досега ја на пчелните семејства. Од „Гринпис“
заштитат пчелите преку потпишале околу 470.000 луѓе. велат дека инсектицидите претставуваат
забрана на пестицидите што ги убиваат - Пчелите и другите инсекти кои вршат најдиректна закана за опрашувачите, зашто
овие корисни инсекти и неодржливото опрашување на растенијата имаат многу се наменети да убиваат инсекти, а масовно
индустриско земјоделство, а со промоција важна улога во екосистемите. Од нивното се користат во производството на храна.
на еколошкото, одржливо земјоделство. опрашување зависи една третина од нашата - Освен што произведуваат мед, пчелите
Колку повеќе луѓе се потпишат, поголемо храна. Производството на храна би било се клучни за производството на храна. Само
ќе биде нашето влијание врз владите катастрофално во свет без опрашувачи. во Европа, од работата на овие опрашувачи
и компаниите што ја имаат алатката за Кој ќе ги опрашува нашите житни култури? зависат дури 4.000 зеленчукови растенија,
заштита на пчелите. Ваква порака деновиве Рачното опрашување бара масовна а со тоа нашата храна и нашите животи.
испрати светски познатата еколошка работна сила, бавно е и многу скапо. Житниците и пасиштата окупираат околу
организација „Гринпис“, која организира Економската вредност на опрашувањето 35 отсто од земјината површина која не е
потпишување петиција за заштита на од страна на пчелите се проценува на покриена со мраз, и се едни од најголемите
пчелите. Од организацијата нагласуваат околу 265 милијарди евра годишно, на екосистеми на планетата. Опаѓањето на
дека каква било трансформација на светско ниво. Така, и од чисто економска бројот на пчели во светот е само симптом
сегашниот деструктивен земјоделски систем гледна точка се исплатува да се заштитат на погрешниот индустриски земјоделски
со интензивна употреба на пестициди и пчелите - коментираат од „Гринпис“. систем, кој се базира на постојано
инсектициди во еколошки земјоделски Еколозите додаваат дека од 90-тите зголемување на хемикалиите (пестициди и
50
екологија
Освен што произведуваат мед, пчелите се клучни за производството на храна
преку процесот на опрашување на растенијата. Само во Европа, од работата на
овие опрашувачи зависат дури 4.000 зеленчукови растенија, а со тоа и нашата
храна и нашите животи, ги објаснуваат од „Гринпис“ причините за стартот на
интернет-петицијата за заштита на пчелите.
инсектициди) при одгледувањето на храната употреба на хемикалии - ја пренесува БАРАЊАТА НА МАСА

и засадувањето на само една култура „Гринпис“ изјавата на Алберто Калдерон, Еколозите од „Гринпис“ петицијата
на едно земјиште. Со тоа се намалува техничка помош при асоцијацијата на за заштита на пчелите ја поддржаа
плодноста на почвите, се загадува водата, се фармери и ранчери во Севилја, Шпанија. и со неколку барања кои ќе бидат
зголемуваат емисиите на СО2 и се зголемува Според Лоренцо Фурлан, менаџер на доставени до официјални лица:
негативното дејство на климатските земјоделскиот истражувачки сектор од - да се забрани употребата на пестициди
промени - додаваат од „Гринпис“. Италија, многу е важно да се нагласи кои им штетат на пчелите, стартувајќи
Од оваа еколошка организација велат дека намалувањето на пестицидите во со највисоко рангираните супстанции
дека од 1985 година Европа бележи загуба производството на храна значи помали моментално дозволени за употреба во
на медоносните пчели од 25 отсто. Само здравствени проблеми кај работниците и ЕУ, како imidacloprid, thiamethoxam,
во Велика Британија, од 2010 година, фармерите што многу често се изложени на clothianidin, fipronil, chlorpyriphos,
таа загуба изнесува дури 45 отсто. највисоки концентрации на овие хемикалии. cypermethrin и deltamethrin;
- Правиме чекор понапред од - Розите и вошките припаѓаат едни на - поддршка на одржливи земјоделски
познатото интегрирано производство други, розата секогаш ќе привлекува вошки. практики, ротација на житните
за да одгледуваме памук без никаква Вошките од друга страна се храна за други култури и органско земјоделство;
употреба на хемикалии, или барем со инсекти и птици. Така, кога ќе засадите - да се подобри заштитата на
сведување на хемикалиите на минимум. рози, тие ќе привлечат вошки, а вошките природните живеалишта во и околу
Ова може да го направиме со употреба други инсекти и птици кои ќе ги јадат се земјоделското земјиште;
на природни ѓубрива и третмани со додека не исчезне заканата од вошките - - да се зголеми финансиската
познатите природни непријатели на коментираат за „Гринпис“ Ханс ван Хаге поддршка за истражување, развој
штетниците. Да, јас навистина верувам и Герти ван дер Крогт, од одгледувачница и користење на природни средства
дека може да произведеме памук без на органски рози, од Холандија. за контрола на штетниците.
51
екологија НЕОЧЕКУВАНО ПРИДВИЖУВАЊЕ КАЈ ДИВИОТ СВЕТ ПОРАДИ ПРОМЕНИТЕ ВО КЛИМАТА
Растенијата се
селат кон низините?!
Науката претпоставува дека со порастот на глобалната температура,
популациите на животни и на растенија постепено ќе се селат кон
север или кон поголеми надморски височини каде што температурите
се пониски. Но, новите истражувања носат неочекувани спознанија за
однесувањето на дивиот свет во природата и отвораат нови прашања
- во која насока да ги насочиме напорите за конзервација?
Карпести планини
И
згледа дека сите видови температурата не е единствениот фактор што популациите на животни и на растенија
во природата не бегаат од влијае врз тоа како ќе се однесува животот постепено ќе се селат кон север или кон
растечките температури на на Земјата кон климатските промени. повисоки надморски височини каде што
воздухот. Како што живата За да преживеат, животните и растенијата температурите се пониски. Целта на ова
во термометарот се качува имаат потреба од специфични услови преместување е дивите видови да ги одржат
нагоре во последниве во средината - вистинска температура, идеалните услови во средината што им
40 години, многу растителни видови се доволно влага и светлина. Дури и малите се потребни за нормален раст и развој.
поместуваат кон пониски надморски висини, промени во параметрите на средината Журналот Science пренесува дека за да
покажала најновата истражувачка студија на може да имаат влијание врз репродукцијата појаснат како растенијата ќе се справуваат
научниците од Универзитетот на Вашингтон, или преживувањето на одреден вид. со климатските промени, истражувачите
Сиетл, а која ја пренесе интернет-журналот Во науката се проектира дека како од Универзитетот на Вашингтон, Сиетл,
Science. Студијата зборува за тоа дека што расте глобалната температура, собрале географски податоци за локациите
52
екологија
на околу 300 растителни видови на седум регион, без разлика на кој вид му „Помалку снег во зима значи помалку
топографски различни региони низ припаѓаат, се придвижиле во иста насока. вода во лето, поради што растенијата
западните делови на Северна Америка, од „На почетокот помисливме дека нешто страдаат и се преместуваат надолу. Но, тоа е
западните делови на планините во Сиера не е во ред во нашите анализи зашто меч со две острици. Како што се зголемуваат
Невада до источните врвови на Карпестите дистрибуцијата на видовите е очекувано температурите, ќе се зголемуваат и
планини во северна Канада, за последните да се преместува нагоре, а не надолу. Но, потребите за вода“, вели Харш.
40 години. Тие податоци научниците ги потоа ги повторивме анализите и ги добивме Како што заклучува порталот Science,
споредиле со променетите климатски истите резултати“, ја пренесува порталот проекциите за промените во климата велат
услови, температурата, врнежите и снежните Science изјавата на Мелани Харш, водач дека врнежите ќе се интензивираат во
наноси. Нивната студија е најобемната на истражувањето и еколог за растенија. западните делови на Северна Америка,
во оваа област досега, додава Science. Понатамошното истражување покажало што ќе доведе до понагласени промени
Резултатите од анализата биле дека преселбата на растенијата кон во дистрибуцијата на растенијата, како
неочекувани. Повеќе од 60 проценти низините најверојатно се должи на и промени во целокупниот див свет што
од растенијата својата дистрибуција ја промените во количеството врнежи, кое зависи од нив за храна и живеалиште.
промениле кон низините, кон потоплите го следи зголемувањето на температурите. „Не можеме да ги набљудуваме сите
и пониски надморски висини, иако во Во оние региони во кои е забележано видови насекаде, но ако ги идентификуваме
проучуваните региони е забележана помало количество врнежи од дожд и факторите одговорни за промените во
значително потопла клима, пренесува снег на поголеми надморски височини, животната средина, може да ги предвидиме
порталот Science. Што е уште повпечатливо, растенијата се преместиле кон помали последиците и да ги одредиме приоритетите
сите растенија во рамките на одреден надморски висини со повлажна клима. за конзервација“, вели Харш за Science. С.K.
Планинскиот синџир Сиера Невада
Dekada na uspe[no rabotewe

53
хортикултура
Зелената страна на Рим
Филип ФИЛИПОСКИ, дипл.шум.инж.
Г
лавниот град на Италија Рим, се протега на градини, туку се одгледуваат во големи теракотни садови.
површина од 1.280 квадратни метри и има Дрворедите најчесто се подигнати од диви портокали, каталпи,
популација од 3.500.000 жители и голем број јавори, липи и слично. Исто така, се среќаваат голем број палми, кои
туристи речиси во текот на целата година. му даваат специфичен медитерански изглед на пејзажот во градот.
Како и сите други светски метрополи, така и Главниот збор кај зеленилото во Рим го има Италијанскиот бор
во Рим проблем претставува недостигот на
зелени површини во централното градско подрачје. За
разлика од центарот, зелените површини во периферните
делови од градот претставуваат вистински рај кој се
протега на површина од 52.000 хектари, со што го става
на врвот од листата на зелени метрополи во Европа.
Иако сообраќајот во централниот дел од градот е видно
редуциран, а акцент е ставен на пешачките зони, сепак тоа не е
доволно за да ја задоволат потребата на граѓаните од зеленило.
Зелените површини во централното градско подрачје, во суштина
се сведуваат на градини од аристократски семејства кои се
со ограничен пристап, како што се вила Боргесе, вила Ада и
вила Памфили. Тоа се линиски дрвореди и тревни површини,
уредени со цветни аранжмани, најчесто од бегонии околу
главните туристички атракции. Сепак, се добива впечаток дека на
центарот му недостигаат пространи паркови и зелени површини
за општа употреба. Жителите на Рим овој недостиг на зеленило
го надокнадуваат така што речиси на 50% од рамните кровови
и тераси има зеленило, кое не е во форма на класични кровни
54
хортикултура
(Pinus pinea), или уште може да се сретне како плодови од бор, тоа сигурно се плодови од
чадорест бор или каменест бор, медитернскиот италијанскиот бор уште познати како пињоли. Тие
чемпрес (Cupressus sempervirens), а посебен се користеле за јадење уште од праисторијата.
колорит на целиот пејзаж му даваат големите Овие борови претставуваат зимзелени дрвја
цветови од олеандрите (Nerium oleander). кои може да достигнат до 60 метри височина.
Природниот ареал на италијанскиот каменест Во Рим најчесто се среќаваат насадени во
бор е во медитеранскиот дел од Европа и групи, така што од далечина се гледаат нивните
Африка. Исто така може да се сретне и во споени чадорести крошни како формираат
делови од Јужна Америка. Доколку некогаш една совршена линија во височините, но може
сте пробале некој специјалитет во кој има да се сретнат и како солитерни дрвја.
55
ентериер
DVORNIK
Лична заштитна опрема
од 1990
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
8 Mарт, бр. 2, 1000 Скопје
Тел.: +389 2 3110 624 Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
+389 2 3110 901
Факс: +389 2 3110 546
info@dvornik.com.mk
www.dvornik.com.mk Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
56
ентериер
57
совети
Практичен и функционален
простор
После повеќе години ја завршивме доградбата на

семејната куќа каде ќе се всели нашиот син со
семејството. Малиот стан сакаат да го уредат
практично и функционално. Што им предлагате?
Семејство Топчиевски, Скопје
З
а вашиот стан, концептот на
мултифункционален простор би бил
идеално решение. Тоа значи кујната,
трпезаријата и дневната соба да бидат во
еден простор. Примарно е создавање на
практични функционални целини едноставно,
минималистички уредени со рамни линии, монохроматски
површини и главно светли бои. Организацијата на
просторот веќе е диктиранa од отворениот простор кој го
имате. Кујната може малку да се зголеми со поместување
на фрижидерот надвор од линијата на другите елементи.
Останува доволно простор пред прозорецот да поставите
трпезариска маса со шест стола. Во останатиот дел
од отворениот простор се организира дневната соба.
Двата големи двоседа поставете ги под агол во однос
на ѕидовите. Тесниот издолжен простор визуелно ќе
добие попријатен изглед. Долж преградниот ѕид меѓу
спалната и дневната соба поставете елемент со ниски
комоди и полици. Спалната соба уредете ја стандардно
со брачен кревет, наткасни и длабок гардеробен плакар.
Чувство дека просторот дише ќе добиете ако не ги
блокирате прозорците и вратите, а монотонијата во
амбиентот ќе ја избегнете ако не употребувате само една
боја во ентериерот. Изберете една доминантна боја и една
секундарна која ќе ја следи, а останатите искористете
ги за детали. Градацијата на боите е важна, па така
доминантната нијанса треба да е неутрална, втората малку
посветла, а боите за деталите да бидат силни. Секако, за
овој простор минималистичкиот стил во ентериерот ќе
придонесе просторот да изгледа убаво и пространо.
Билјана СТЕВКОВСКА-САВИЌ,
bsavic@porta3.com.mk
58
„ЛУСАИЛ ХОЛ“ - ЛУСАИЛ, КАТАР спортски храмови
С
ветското ракометно
првенство за мажи кое
од 15 јануари следната
година е на програмата во
Катар, ќе биде генерална
проба за домаќинот, но и за
комплетните капацитети на оваа азиска
земја пред големиот настап кој во 2022
година треба да ги собере најдобрите
светски фудбалски репрезентации.
Ракометните селекции први ќе се уверат
во „градителските чуда“ на оваа богата
азиска земја, која не штеди пари да се
презентира со иновативни решенија
и необични дизајни на спортските
капацитети. Централниот спортски
објект каде на почетокот на идната
година најдобрите светски ракометари
ФАКТИ за „ЛУСАИЛ ХОЛ“ - Лусаил, Катар Придружни објекти: сала за загревање, 6 соблекувални, ќе се борат за планетарниот трон ќе
Капацитет: 15.300 места медицински центар, ресторан, ВИП/ВВИП арена, сервис за храна биде арената „Лусаил“ која се наоѓа
Површина на градба: 130.000 м2 и пијалаци, кафе-бар, простор за изнајмување, медиа центар.
во истоимениот град во Катар, северно
Површина на партерно уредување: 2012 - 2014 Дизајн: Dar Al Handasah Consultants
од престолнината Доха. „Лусаил Хол“
ќе биде повеќенаменски спортски
објект со капацитет од 15.300 места
и ќе биде најголемата спортска сала
изградена на територијата на Катар.
Салата е во фаза на завршна
изградба, па според сложените рокови
на организаторот и Светската ракометна
федерација, најдоцна до почетокот
на ноември салата ќе мора да биде
ставена во употреба. Интересно е да
се напомене дека арената во Лусаил
ќе добие 3 ѕвезди ГСАС за својот
дизајн (глобален систем за проценка
на одржливоста). Според првичните
планови, оваа арена требаше да има
капацитет и од 18.000 места, но сепак
по реакција на Олимпискиот комитет на
Катар, капацитетот е скратен за сметка
на удобноста на трибините. Катарците
сметаат дека објектот треба да има
несекојдневна удобност за посетителите,
и за биде тотално „френдли“ настроен,
кога се во прашање оние за кои и ќе се
организираат манифестациите во неа.
Особено впечатлив ќе биде и
просторот околу арената, кој ќе
има близу 350.000 м2 украсени со
најразлични дрвја, простори за џогирање,
возење велосипед, како и покриени
и отворени игралишта за деца. Зад
потписот на дизајнот на „Лусаил Хол“
стои Dar Al Handasah Consultants.
Катар за ракометарите
Сашо КУЗМАНОВСКИ
подготви „френдли“ арена 29 август 2014 ПОРТА 59
59
ентериер НОВ УРГЕНТЕН ЦЕНТАР ПРИ ГОБ „8 СЕПТЕМВРИ“
Уривање на стереотипната
„ДОТ Архитекти“ користат
посебен пристап за
уредување на ентериерот
водени од методата -
дизајн базиран на докази
т.н. Evidence based
design, чии основни
принципи се базираат на
влијанието на боите врз
состојбата на пациентите
и медицинскиот персонал
преку изборот на бои и
игра со светлината
Н
еодамна, во состав на кој воедно комплетно го измени и адаптира на зголемената потреба за ургентен-
Градската општа болница „8 проектот за изведба. Објектот развиен на интервентен прием на пациенти, која
Септември“ беше извршена 900 м2 површина, од кои 250 м2 комплетно произлезе од трансформацијата на Воената
реконструкција, адаптација нова градба, свечено беше пуштен во болница во Градска болница. Основна
и доградба на Ургентиниот употреба на 18 јули. Финансискиот дел карактеристика на изведениот проект
центар, кој дотогаш за изведба на проектот го обезбедуваат претставува зонирањето на просториите
функционираше како дежурна служба. ГОБ „8 Септември“ и Амбасадата на според групите на корисници кои се
За изведба на проектот беше ангажирана САД во Република Македонија, со диференцираат уште на самиот влез на
компанијата „ДОТ Архитекти“, која во својот донација во висина од 480.000 долари. центарот, каде се врши категоризација на
состав има посебен специјализиран оддел Проектот за реконструкција и пациентите. За итните случаи, обезбеден е
„ДОТ Медикал“ за изработка на проекти доградба на Ургентниот центар во ГОБ посебен влез преку кој пациентот директно
специјализирани за здравствени објекти, „8 Септември“ настанува како одговор се внесува во салата за реанимација.
60
ентериер
слика за болниците Ивана ГРУПЧЕ, дипл.инж.арх.
Ургентниот центар располага со дел од оперативниот блок. Во подрумскиот застрашувачка. Притоа, „ДОТ Архитекти“
интернистичка и хируршка амбуланта дел се сместени техничките простории: користат посебен пристап за уредување
како појдовни места за дијагностицирање машинска сала и електро просторија. на ентериерот водени од методата - дизајн
на потребите, соби за опсервација и Бруто развиената површина изнесува 900 базиран на докази т.н. Evidence based
стабилизација на пациенти, просторија за м2, со што се задоволени сите европски design, чии основни принципи се базираат
хируршки зафати, сала за реанимација, стандарди во однос на просторните на влијанието на боите врз состојбата
четири простории како дневна болница со содржини и организациската поставеност. на пациентите и медицинскиот персонал
капацитет од девет болнички кревети, гипс Но, не само тоа. Ентериерот е решен преку изборот на бои и игра со светлината.
сала, простории за персонал, просторија за со голем сензибилитет за освежување на Основната цел е визуелен прием на
прием на пациенти, придружни простории просторот и разбивање на стандардната боите и креирање на простор кој лекува
и две нови операциски сали (ортопедско- „болничка“ бела, која во психолошката (healing space), со што се постигнува
трауматолошка и општо-хируршка) како меморија на пациентите изгледа значително подобрување на општата 
61
ентериер
психо-физичка состојба, намалување на
стресот и болката и побрзо закрепнување
на пациентите. Исто така, на ѕидната
површина од коридорите, е изведено
custom made графичко дело, кое со
својата ненаметливост и колоритност
сосема ја урива стереотипната
слика за здравствена установа.
Од технолошки аспект, најкомплексна
единица во Ургентниот центар претставува
Оперативниот блок, кој се третира како
посебна функционална единица. Како
новитет во овој проект е изведбата
на модуларни операциони сали, со
примена на модуларни ѕидни панели
кои овозможуваат поставување на сите
потребни инсталации внатре во ѕидовите.
Ваков тип на инсталации овозможуваат
лесна и брза демонтажа при каква и да
било интервенција. Ѕидните површини се
обложени со панели од антибактериски
лим, додека останатите простории имаат
облоги од ПВЦ материјал. Главната
цел е обезбедување на површини
лесни за чистење кои нема да дозволат
задржување на бактериите. Технологијата
на изработка на панелите со сребрени
јони во завршниот слој, заедно со
полиуретанските електростатски подови,
создава идеално чисти/бели простори, со
што се постигнува потребното европско
ниво за креирање на операциони
сали. Уште еден неопходен атрибут
на оперативниот блок, е употребата
на посебен вентилационен систем, кој
функционира со карактеристично струење
на воздухот, создаден со натпритисок
во однос на останатите простории.
За придобивките од процесот на
изведба на Ургентниот центар, инженерот-
архитект кој работеше на изведба на
објектот, м-р Надa Старковска, за „Порта 3“
изјави: „Учеството на изведбата на објектот
Ургентен центар, како дел од тимот
„ДОТ Медикал“, претставуваше огромно
задоволство за мене. Особено ме радува
тоа што при самата изведба, во однос на
изборот на материјалите, технологиите
и нивното вградување, се запазуваа
актуелните европски стандарди кои имав
можност да ги изучам на магистерските
студии кои ги посетував во Италија, а кои
беа специјализирани за архитектура за
здравствени објекти. Со тимот на „ДОТ
Медикал“ работев на проектирање на
бројни проекти од архитектурата за
здравство, така што изведба на еден
ваков објект беше огромно искуство и
шанса за мене да го спознаам објектот
од друга страна, а воедно и поттик
да продолжам да ја изучувам оваа
специфична и интересна архитектура“. 
62
ентериер
63
ентериер
Најскап стан на Менхетен подготви: Дејан БУЃЕВАЦ
Т
ри апартмани во хотелот
"Ritz-Carlton" се ставени на
продажба како единствен
посед, по цена од 118,5
милиони долари. Оваа
сместувачка единица
официјално го сруши рекордот на најскап
стан во долниот дел на Менхетен.
Овој луксузен стан со површина од речиси
2.000 квадратни метри ги зазема двата
највисоки ката на хотелот "Ritz-Carlton" во
паркот Battery, а има совршен поглед на
реката Hudson, Статуата на Слободата и
Светскиот трговски центар. Апартманот се
состои од три станбени единици. Првата
единица била во сопственост на Randall
Jenker, а се состои од четири спални соби
и пет бањи, додека другите две биле во
соспственост на Gari Sigal. Има и прекрасна
тераса со површина од 300 квадратни метри.
Иако сопственици на овој апартман
се две посебни лица, тој се продава како
единствен посед. Новиот купувач ќе има
пристап кон сите услуги на хотелот, како што
се, на пример, рум сервис и одржување.
64
ентериер
65
инфо ПОВИК ОД РЕДАКЦИЈАТА
Серијал текстови за современи

куќи и домови кај нас ПОРТА ГРАДЕЖН И ШТВ О
АРХИ ТЕКТУРА
ЕКОЛОГИ ЈА .МК
К
ога сакаме да уживаме и да „ѕирнеме“
како изгледа еден современ дом или
модерна куќа од архитектонска гледна
точка и нивното ентериерско уредување,
најчесто ги бараме и наоѓаме во
странските списанија, сајтови и портали…
Токму поради ова, идејата на нашето списание е

да реализира еден серијал текстови кои би биле
посветени на индивидуални куќи за живеење и
одмор, како и дворови со специфични содржини,
но изведени и реализирани кај нас, во Скопје
и сите други градови низ Македонија.
На овој начин, сакаме да ги запознаеме нашите

читатели како изгледаат нашите домови и куќи во
смисла на современо архитектонско и ентериерско
обликување и да видиме какви се вкусовите
и естетските желби на нашите сопственици и
архитекти, и дали може на некое ниво тие да
се „споредуваат“ со реализации од надвор.
За таа цел, ги повикуваме заинтересираните

сопственици на куќи и архитектите со свои идеи и
реализации да ја контактираат нашата редакција со
цел да бидат претставени во списанието и на порталот.
ГРАД СКОПЈЕ
во соработка со
МУЗЕЈ НА ГРАД СКОПЈЕ
ОБЈАВУВА
Повик за учество на традиционалната манифестација

„Архитектура на град Скопје“ - АСК 2014 по повод празникот на градот Скопје 13 Ноември
Право на учество имаат сите архитекти, граѓани на Република Македонија со реализирани архитектонски трудови во текот на 2013-2014
година на подрачјето на градот Скопје.
Трудовите треба да се во една од следните категории:
- реализиран архитектонски објект Пријавата за учество треба да содржи:
- архитектонско - урбанистички проект - Графички приказ на трудот на минимум еден лист со формат
- градителско наследство А4, со фотографии и текст по слободен избор на авторите
- внатрешно уредување и дизајн - адреса и телефон за контакт со авторите
- други форми на архитектонско творештво
Пријавите се поднесуваат до 5 септември 2014 година, во просториите на Град Скопје, барака 12, телефон 02 3297 331.
Жири комисија формирана од Град Скопје ќе додели главна награда која ја сочинуваат плакета, скулптура и паричен износ. Ќе бидат
доделени и признанија во форма на плакети за посебен придонес во архитектурата.
Градоначалник на Град Скопје

Сектор за планирање и уредување на просторот
66
рубрика
67
100 % МАКЕДОНСКА
КВАЛИТЕТНА ГРАДБА
ДОМ ЗА ВИСТИНСКА РЕЛАКСАЦИЈА

СО САМО 15% УЧЕСТВО
ЗА СТАНБЕН КРЕДИТ НА
АДОРА ИНЖЕНЕРИНГ
И
КОМЕРЦИЈАЛНА БАНКА
НАЈПОВОЛНО ДО НОВ ДОМ
Охрид - Билјанини Извори
ЕКСКЛУЗИВНО
Скопје - Под Водно Комплекс Адора - Ново Лисиче - Аеродром - Скопје

СИТЕ КУПУВАЧИ НА СТАН ВО 2014
ВО НАГРАДНА ИГРА ЗА АВТОМОБИЛ ПОЛО
50 % ПОПУСТ
ЗА ГАРАЖА
СО КУПЕН СТАН
Скопје - Аеродром
+389 2 5 215 215, 072 204 024, 075 240 200 ЕКО ДОМ
078 240 467, 078 240 354, 070 365 738
ШТО ГО ЗАСЛУЖУВАТЕ
075 244 244 - Охрид
prodazba@adora.com.mk
www.facebook.com/adora.inzenering www.adora.com.mk

223

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

223

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ПОРТА

Петар Караѓорѓев: Секој инженер

Петар Караѓорѓев: Секој инженер

Во една реченица, во Македонија Драган РИСТОВ

како по технологија на градбата,

Драгица ФАРРЕН (В.Британија)

на пациентите и медицинскиот материјал, со особен акцент на фоторепортер:

СОЦИЈАЛЕН ПРОСТОР „КАПЕЛА“ biroproekt@biroproekt.com.mk

ЕНТЕРИЕР 60 Редакцијата на Порта3, не

4 ПОРТА 29 август 2014

Треска кај Грчец

29 август 2014 ПОРТА 7

Вардар кај Равен

Вардар кај Желино

29 август 2014 ПОРТА 9

10 ПОРТА 29 август 2014

Mостот е граден во периодот 1958-1960 година, но нема никаква

29 август 2014 ПОРТА 11

подолжни носачи, систем

12 ПОРТА 29 август 2014

29 август 2014 ПОРТА 15

и врз основа на проучена постоечка документација,

 Дупчење на бунарот со соодветен пречник на дупчење (Слика бр.2);

ПВЦ бунарска конструкција

Слика бр.3 чакал со однапред дефинирана фракција и

 Изведба на дупчен бунар со ротациона метода и употреба

на флуид за дупчење (исплака) - класичен метод на дупчење

(со користење на чиста вода) и

Изведба на дупчен бунар со ротациона метода и употреба на

29 август 2014 ПОРТА 17

Москва Сити Најновото

18 ПОРТА 29 август 2014

Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл.инж.арх.

Plot Max Total

29 август 2014 ПОРТА 19

20 ПОРТА 29 август 2014

архитект Љупка ДУКОВСКА

топлинските и слабите горивни својства

материјал за топлинска и звучна изолација.

24 ПОРТА 29 август 2014

РЕВОЛУЦИОНЕРНО РЕШЕНИЕ ЗА ПРВ ПАТ ВО МАКЕДОНИЈА

1000 Скопје, Македонија

T: + 389 2 2785 905 | 3214 612 | F: 2785 930

ISO 9001:2008 | ISO 14001:2004 | OHSAS 18001:2007

29 август 2014 ПОРТА 25

Секој инженер мечтае

26 ПОРТА 29 август 2014

за уникатна творба Дејан БУЃЕВАЦ

Фазно бетонирање на мостот со приказ на карлетки, с. Здуње

Поглед на мостот на река Вардар, транспортен центар Скопје

29 август 2014 ПОРТА 27

Лизгачко скеле карлетка, с. Здуње

Фудбалски стадион Филип Втори,

Преливна шахта, брана Козјак

28 ПОРТА 29 август 2014

Изведба на мостот на реката Вардар кај Гевгелија

 Градежништвото е двигател на според замислата на инвеститорот и

Што е интересно за Вашите објекти, а човек Ваши идни планови во градежништвото?

Connecting Global Competence

The future of building

MK DEinternational DOOEL Skopje · tomova@ahk.mk

никогаш не Пекинг од 13 век или ренесансниот град-ѕвезда

не наоѓањето спас. Индустријализацијата и модернизацијата

29 август 2014 ПОРТА 33