‫اسباب عدل‬

‫در مقاب ل قض یه جانب داری ب رای ع دل و انص اف ن یز اس باب وج ود دارد ‪ :‬خ ود داری از جانب داری‬
‫نگهداشتن ‪ :‬هرگاه شخصی خواهشات نفسی برتری خواهی طبیعی خود را بگذرد یقین ا ً این روش ب ه ع دل‬
‫انصاف نزدیک است‬
‫ب‪ :‬وسعت نظر و غور در هم جوانب موضوع ‪:‬‬
‫هر گاه در موضوع اختالف وجود داشته باشد الزم است که اطراف اختالف کننده در رابطه به مح ل ن زاع‬
‫غور و فکر نمایند و تمام جوانب آن را ارزیابی کند تا منشا نزاع معلوم کردد‪ .‬همچنان بر قاضی الزم است‬
‫که هنگام فیصله بر دالیل فریقین دقت کند و بعد از تحقیق و غور مکمل فیصله صادر نماید‪:‬‬
‫ج‪ :‬باید دار و مدار حکم ‪ ،‬علل اسباب عمل باشد که مظاهر ب یرونی ‪:‬گ اهی گ اهی ی ک عم ل در ظ اهر ب د‬
‫بوده لیکن صدور ان به نیت نیک صورت گرفته مثالً پدری به خاطر تربیه اوالد خود در قه ر خ ود بس یار‬
‫شدت می نمایند که وی را به سبب این عملش محکوم به بدی گرده نمی تواند‪.‬‬
‫فرق عدل وانصاف‬
‫امام ماوردی(رح) متوفی ‪ 450‬فرق عدل انصاف را به گونه بسیار دلچسپ واضع نموده است " ثم‬
‫االنصاف استثمار ‪ ،‬والعدل استگثار‪ ،‬فیصیر االنسان باالنصاف مستثمرا‪ ،‬و با لعدل مستکثرا‪ .‬وما نقص‬
‫ملک من انصاف ‪ ،‬و الجات من انصاف و هما بالمزایدا جدر و فرق بین العدل و ااالنصاف فی الحقوق‬
‫الخاصه و لیس یخرجان بهذا الفرق من اال شترک فی الحق ‪ ،‬کما آن بمثله فرق ما بین الجور و الحیف‪ ،‬وال‬
‫یمنع من االشتراک فی الباطل ‪" :‬‬
‫ترجمه ‪ :‬بعد از آن انصاف به مفهوم بدست آوردن چیزی بوده ‪ ،‬و عدل به مفهوم سعی نمودن ب ه زی اد‬
‫نمودن آن است‪ ،‬انسان توسط انصاف سرمایه دار می شود و مطلب خود را حاصل می نمای د و ب ه واس طه‬
‫عدل آنرا اضافه می کند ‪ ،‬و هیچگاه به سبب ع دل نم ودن در حک ومت و ق درت پادش اهی کم و نقص ان ب ه‬
‫وجود نمی آید و نه به پوره نمودن حوایج مردم از مقام منزلت او چیزی گاس ته می ش ود ‪ .‬بلک ه مناس ب آن‬
‫است که به سبب پوره نمودن ضروریات مردم و بر پا نمودن عدل در مقام و حیثیت و مرتبه پادشاه زی ادت‬
‫بیاید‪ ،‬فرق عدل وانصاف صرف در حقوق خاصه است اما در حقوق عامه هیچ فرقی در می ان ش ان وج ود‬
‫ندارد اما در حق بودن هر دو فرقی وجود ندارد چنانک ه ف رق بین ج ور حی ف‪ ،‬این دو کلم ه را از ش رکت‬
‫شان در باطل بودن منع نمی کند‪:‬‬
 ‫اهمیت عدل در جامعه‬
‫عدلت یکی از خصوصیات برجسته اسالم است که دین مقدسه اسالم در دائر ه زندگی انس ان آن را ارزش و‬
‫اهمیت کامل داده ‪ ،‬عمل نمودن به مقتضای عدل را تقاضا می کند‪.‬‬
‫مشتقات عدل در قران کریم بیست و شش (‪ )26‬مرتبه ذکر گردیده اس ت از آن ارزش ع دل وس عت تص ور‬
‫عدل روشن می گردد ‪ .‬اگ ر نتیج ه اس تمعال ع دل را معل وم نم ایم می بینم ک ه در تص ور ع دل دو حقیقت‬
‫مستقل مضمر است‪.‬‬
‫یکی اینکه در بین حقوق مردم توازن و تناسب وجود دارد‪ ،‬دوم اینکه حقوق دیگران را به اسانی میدهند ‪.‬‬
‫مفهوم عدل اینست که از جانب هللا تعالی در حقوق بندگان یک ت وازن وج ود دارد و تقاض ا میگن د ک ه بای د‬
‫حقوق اخالقی معاشرتی ‪ ،‬قانونی ‪ ،‬سیاسی و مدنی هر شخص داده شود‪.‬‬
‫عدل یکی از صفات هللا تعالی است ‪ ،‬در اسمای گرامی هللا یکی عدل است‪ ،‬یعنی سخن‪ ،‬فعل و فیصله هللا‬
‫تعالی منافی توازن و تناسب نیست ‪ ،‬هللا تعالی عدل است و چیزی که از ذات وی صادر شود عدل و حق‬
‫می باشد هللا (ج) رویه عدل خویش را به وضاحت بیان نموده است که از طرز و طریقه بیان آن اهمیت‬
‫ِّل لِ َكلِ َماتِِه‪ۚ ‬‬
‫ك ِص ْدقًا َو َع ْداًل ‪ ۚ ‬اَّل ُمبَد َ‬
‫ت َربِّ َ‬
‫عدل روشن می گردد‪ :‬هللا (ج) فرموده است‪ :‬ومَتَّ ِ‬
‫ت َكل َم ُ‬
‫َ ْ‬
‫ميع الْعلِيم [‪]٦:١١٥‬‬
‫وهو َّ ِ‬
‫الس ُ َ ُ‬ ‫َ َُ‬
‫د تمام رسید؛ هیچ کس نمی‌تواند کلمات او را دگرگون سازد؛ و او‬
‫و کالم پروردگار تو‪ ،‬با صدق و عدل‪ ،‬به ح ّ‬
‫شنونده داناست‬

‫اظهار تکوینی صفت عدل هللا تعالی در تمام کائن ات آش کار اس ت ‪ ،‬نظم کائن ات ت ر کیب اج زا ‪ ،‬ح رکت و‬
‫سکون آنها از عدل ظاهر گردیده که درآن عیب خرابی و بد نظمی دیده نمی شود ‪ .‬عدل ی ک تص ور‪ ،‬ی ک‬
‫عمل و طرز زندگی است‪:‬‬