PAGBASA AT PAGSUSURI NG IBA’T IBANG TEKSTO TUNGO SA PANANALIKSIK

I. PANANALIKSIK

LAYUNING NG PANANALIKSIK
1. Mabigyan ng kasiyahan ang kuryusidad ng tao.
- Dahil sa pagkamangha sa mga nakikita sa kapaligiran, lalo na ngayong panahon ng teknolohiya,
nagsusulputang imbensiyon nagiging mausisa tayo.
2. Mabigyan ng mga kasagutan ang mga tiyak na katanungan.
- Gumagawa tayo ng pananaliksik dahil nais nating mabigyan ng kasagutan ang mga tiyak na
katanungan. Nabibiyang-linaw ang maraming katanungan sa kaisipan natin bilang mananaliksik
3. Malutas ang isang partikular na isyu o konrobersiya.
- Mga kontrobersiyang bumabalot sa ating kaisipan, mga kontrobersiyang nagaganap sa ating
bansa na unti-unti nang nasasagot ang mga ito sa pamamagitan ng pananaliksik.
4. Makatuklas ng mga bagong kaalaman.
- Maraming nang kaalaman ang umiiral, ginagamit at pinakikinabangan ngunit lubha pa itong
mapapaunlad sa pamamagitan ng pananaliksik.
5. Maging solusyon ito sa suliranin.
- Kung noon ang mga damo at dahon ay walang silbi ngayon ito ay mga gamot na herbal
nanakakalunas sa iba’t ibang karamdaman at pinagkakaperahan tulad ng sakit sa diabetes at
tuberculosis

KATANGIAN NG PANANALIKSIK
1. Sistematiko - Ang pananaliksik ay isang prosesong may sinusunod na hakbangna sasagot sa kahingian
ng pag-aaral.
2. Kontrolado - Ang pananaliksik ay kailangang kontrolado ang mga baryabol nanakapaloob rito upang
ang baryabol sa pananaliksik ay hindi pabagu-bago.
3. Empirikal - Ang pananaliksik ay kinakailangang napapatunayan sa pamamagitan ng pagmamasid o
karanasan kaysa sa teorya, at nakabase sa mga inilahad na pinagkunan ng mga datos.
4. Mapanuri - Ang kabuuan ng isang pananaliksik ay nakabase sa interpretasiyonng mananaliksik kaya
naman mahalagang katangian nito na ang pananaliksik aydapat mapanuri.
5. Obhetibo, Lohikal at Walang Pagkiling - Ang mga datos at interpretasyon ngmananaliksik ay dapat
obhetibo at lohikal at walang pagbabagong ginawa dahilang pananaliksik ay dapat walang kinikilingan.
6. Gumagamit ng mga Kwantetibo at Estadistikal na Datos - Mga datos nakwantetibo at estadikal ay
mahalaga upang masukat ang kahalagahan ng iyongpananaliksik.
7. Orihinal na Akda - Ang iyong pananaliksik ay dapat sarili mong tuklas at hindipaglalahad lamang ng
tuklas ng ibang mananaliksik.-
8. Akyureyt na Imbestigasyon, Obserbasyon at Deskripsyon - Akyureytna pangangalap ng datos at
interpretasyong ng mga ito ay mahalaga sa isangpananaliksik.
9. Matiyaga at Hindi Minamadali - Upang maging akyureyt ang iyong tuklas ito ayhindi mo dapat
minamadali at dapat nakapaglaaan ka ng sapat na oras upangintindihin ang mga datos.
10. Pinagsisikapan - Ang pananaliksik ay dapat paglaanan ng oras, talino, panahonat maraming
mapagkukunan ng datos sapagkat ang paggawa ng pananaliksik ayhindi madali at dapat pagsikapan.
11. Nangangailangan ng Tapang - Sa mga pagkakataon na ang mananaliksik aynahaharap sa mga
mahihirap na desisyon ukol sa kanyang pananaliksik, ito aydapat matapang na kanyang haharapin
12. Maingat na Pagtatala at Pag-uulat - Ang mga datos na nakalap ngmananaliksik ay dapat naka-tala ng
wasto at tama sapagkat maliit napagkakamali ay maglalagay sa panganib ng kanyang pananaliksik

1
Metodolohiya o Pamamaraan
Ang metodo o pamamaraan ay isang balangkas na pangkonteksto para sa pagsasalisksik, isang
magkakaugnay at lohikal na pamamaraan batay sa mga pananaw, paniniwala, at pagpapahalaga, na
gumagabay sa mga pagpipilian na ginawa ng mga mananaliksik. Binubuo ito ng mga sumusunod na
bahagi:
1. Disenyo ng Pag-aaral
2. Mga kalahok ng sampling
3. Kasangkapan sa Pangangalap ng Datos.

A. DISENYO NG PAG-AARAL
Ipinaliliwanag ng mananaliksik sa bahaging ito ang disenyo sa pagsasagawa ng pananaliksik na
maaaring palarawan, historical,o kaya ay eksperimental
Mga Uri ng Pananaliksik
1. Pananaliksik na Eksperimental
✓ Pinag-uukulan dito ng pansin ang hinaharap at kung ano ang nangyari.
✓ Pinakamabisang uri kung nais tukuyin ang inaasahang resulta
✓ Binibiyang- pansin ang mga posibleng dahilan na maaaring tumugon sa suliranin
Halimbawa:
o Saan higit na madaling matuto sa matematika batay sa wikang ginagamit?
o Eksperimentong gagawin ng guro upang malaman kung aling paraan ng pagtuturo ang
gagamitin upang madaling matuto ang kanyang mag-aaral . Susubok siya ng iba’t ibang
paraan ng pagtuturo.

2. Korelasyonal na Pananaliksik
✓ Ito ay isang uri na maparaang pananaliksik na ginagamit upang malaman ng mananaliksik kung
ano ba ang realasyon ng dalawa o marami pang bagay sa isa’t isa
✓ Matukoy ang kaugnayan ng 2 baryabol nang makita ang implikasyon nito at epekto sa isa’t isa
✓ Makatutulong para magkaroon ng prediksiyon sa kalalabasan ng pananaliksik
Halimbawa:
o Kaugnayan ng kinalakhang paligid sa pagiging goal- oriented ng isang tao.
o Ang kaugnayan sa Edukasyon ng mga Akdang “Di Nasagot ng Propesor”, ni Amado V.
Hernandez at “Higit sa Sanlibong Salamat”, ni Benigno Juan.

3. Pananaliksik na Hambing-sanhi
✓ Pag-alam sa dahilan o pagkakaiba ng dalawang bagay o tao
Halimbawa:
o Paghahambing sa kahusayan ng mga mag-aaral sa pribado at pampublikong paaralan

4. Sarbey na Pananaliksik
✓ Pagpapayaman at pagpaparami ng datos
Halimbawa:
o Pagkuha ng persepsiyon ng mga mag-aaral sa pagtaas ng matrikula

5. Etnograpikong Pananaliksik
✓ Kultural na pananaliksik
Halimbawa:
o Uri ng pamumuhay ng mga Mangyan sa Mindoro

6. Historikal na Pananaliksik
✓ Pagtuon sa nagdaang pangyayari

2
 ✓ Magpabatid ng katotohanan ng nakalipas na pangyayari
Halimbawa:
o Pag-alam sa lawak ng angkan

7. Kilos-saliksik (Action Research)

✓ Benepesyal
✓ May suliraning kailangang tugunan
✓ Nagbibigay ng solusyon
Halimbawa:
o Pagtukoy sa suliranin ng pamayanan

8. Deskriptibong Pananaliksik
✓ Paglalarawan ng isang penomenong nagaganap kaugnay sa paksa
✓ Pinakagamiting uri ng pananaliksik
Halimbawa:
o Pagtukoy sa iba’t ibang halamang gamot sa Pilipinas

Uri ng Pananaliksik Batay sa Klase ng Pagsisiwalat ng Datos

1. Kwantiteytib - Ito ay ginagamit sa pagkalap ng numeriko o istatistikal na datos upang makabuo ng
pangkalahatang pananaw na kumakatawan sa paksa o isyu na pinag-aaralan.
2. Kwaliteytib - Ito ay ginagamit sa pagkalap ng datos ng mga karanasan ng tao sa kanilang
ginagalawang lipunan na hindi maaaring isalin sa numurikong pamamamaraan upang makita ang
magkakaibang reyalidad ng paksa o isyu na pinag-aaralan.

B. KASANGKAPAN SA PANGANGALAP NG DATOS.

Sa bahaging ito, inilalahad ng mananaliksik ang mga detalye sa paraan ng pangongolekta ng
datos na kinakailangan o ginagamit upang matugunan ang mga suliraning ipinahayag sa pag-aaral.
Maaaring gumamit ng sarbey, talatanungan(questionnaire-checklist) at pakikipanayam.

Sa pangangalap ng datos, may tatlong pangunahing ginagamit:

1. Talatanungan
Ang talatatanungan ay ginagamit ng mga mananaliksik kung saan ay isinusulat ang mga
tanong na pinasasagutan sa mga respondente. Ito ang pinakamadaling paraan sa pangagalap ng
datos.
• Open-ended na talatanungan- Ang mga respondent ay malaya sa pagsagot.
• Close-ended na talatanungan- uri ng talatanungan ng may pagpipilian

2. Ang pakikipanayam (interview)

Ito ay maisasagawa kung possible ang interaksiyong personal. May dalawang uri ito.
• Binalangkas na pakikipanayam o structured interview
• Di-binalangkas na pakikipanayam o unstructured interview

3. Obserbasyon
Kinapapalooban ito ng obserbasyon ng mananaliksik sa sitwasyong pinagaaralan. Sa
ganitong uri ng pag-aaral, ang mananaliksik ay natugon sa tuwirang paglalarawan ng sitwasyong
pinag-aaralan at ang pinakamabuting paraan para makamit ang layuning ito ay ang pagmamasid
dito.

3
II. PAGPILI NG MABUTING PAKSA
Ito ang unang hakbang sa pagkabuo ng sulating pananaliksik. Ito ay isa sa pinakamapanghamong bahagi
sa pagsulat ng pananaliksik. Ang pinakakritikal na batayan sa gagawing pagsulat.

Madalas ang paksang palasak o lagi nang ginagamit ang pinili ng mananaliksik dahil ang mga ito ang
lagging nakikita sa kapaligiran at sa iba’t ibang uri ng midya.

Mga Paalala sa Pagpili ng Paksa

Ayon kay Dayag, Alma, et al 2016, ang salitang paksa ay kadalasang tumutugon sa
ideyang tatalakayin sa isang sulating pananaliksik. Mas mapapadaliang gawaing pag-iisip kung hahayaan
ng guro ang mga mag-aaral na pumili ngkanilang paksa ayon sa kanilang interes. Sa ganitong paraan,
mas magagabayan nang lubos ang mga mag-aaral at may pokus sila para simulan ang pagsusulat. Ang
paksa ng isang sulating pananaliksik ay isa sa pinakamahalagang bahagi ng isangpapelpananaliksik. Tulad
ng mga tinalakay na sa asignaturang Komunikasyon saFilipino, ang pagpili ng isang paksa ay dapat
nakapokus lamang sa iisang direksyonupang hindi mahirapan sa pagbuo ng pahayag.

Mga Dapat Isaalang-alang sa Pagpili ng Paksa

1. Interes at kakayahan – may kasabihan tayo na kapag gusto mo ang isang bagay lahat ay gagawin mo
para makuha ito. Sa pananaliksik, mas mapadadali ang iyong gawain kung ang iyong paksa ay
nakabatay sa iyong interes. Magagawa at matatapos mo ng komportable ang iyong pag-aaral sapagkat
gusto mo ang pinili mong paksa. Dahil sa kalikasan ng pananaliksik ay ang aktuwal na pagsasagawa
nito, mahalagang gusto mo ang iyong ginagawa o may kaugnayan sa hilig mo ang paksang nais
saliksikin. Ito rin ang paksa na gusto mo pang higit na makilala o malaman.
2. Kasapatan ng datos – Kinakailangan na may sapat na impormasyon tungkol sa napiling paksa. Kapag
kakaunti ang datos na makakalap, maaaring kapusin sa mga detalye sa gagawing pag-aaral. Kaya
mahalaga ang pagkakaroon ng materyal na magagamit na sanggunian
3. Kabuluhan ng paksa – sa pagpili ng paksa, hindi sapat na ito ay napapanahon lamang, sa halip dapat
ito ay makatutulong din sa iba pang mananaliksik at ibang tao.
4. Limitasyon ng panahon – ang limitasyon ng pag-aaral ay ang deadline o ang oras kung hanggang
kailan lamang pwedeng gawin ang iyong pananaliksik. May mga paksa na hindi kayang gawin sa loob
lamang ng isang semetre kaya nangangailangan ng mahabang panahon para maisakatuparan.
5. Kakayahang pinansiyal – sa pagpili ng paksa, dapat isaalang-alang ito dahil may mga paksang
masyadong magastos at mabigat sa bulsa. Bilang isang mag-aaral, maaaring hindi mo matapos ang
iyong pananaliksik sapagkat ang pinili mong paksa ay masyadong malaki ang mailalabas na pera.
6. Kaalaman sa paksa - tiyaking marami kang nalalaman. Kapag malawak ang iyong kaalaman sa
napiling paksa batid mo kung saan ka kukuha ng mga gamit na kakailanganin sapagbuo nito tulad ng
aklat, datos, o mga taong eksperto sa nasabing paksa bago simulant ang pagsasaliksik.

Mga Maaaring Paghanguan ng Paksang Pananaliksik

1. Sa kasalukuyang panahon, ang Internet at social media ay bahagi na ng buhay ng tao. Napakaraming
taglay na impormasyon ang internet at kung magiging mapanuri ka baka nandiyan lang at naghihintay
ang isang kakaiba at bagong paksang maaari mong gamitin para sa iyong pananaliksik.
2. Ang Telebisyon o radyo ay isa pa sa mga uri ng media na laganap lalo na sa panahon ng cable at digital
television. Sa panonood mo ng mga balita, mga programang pangtanghali, teleserye, talk shows, isport,
edukasyon, at iba pa. Halimbawa na napapanood o napapakinggan natin ang isyu patungkol sa droga.
3. Dyaryo at Magasin. Mula sa mga ito’y pag-uukulan ng pansin ang mga nangungunang balita o
napapanahong isyu sa loob at labas ng bansa, maging ang mga opinyon, editoryal, at mga artikulo. Suriin
at baka naririto lang ang paksang aakit sa iyong atensyon.

4
 4. Mga Pangyayari sa iyong paligid. Kung maging mapanuri ka ay maaaring may mga pangyayari o mga
bagong kalakaran sa paligid na mapagtutuunan mo ng pansin at maaaring maging paksa sa
pananaliksik.
5. Sa sarili. Ang paksang nagmula sa bagay na interesado ang mananaliksik ay karaniwang humahantong
sa isang matagumpay na sulating pananaliksik sapagkat nalalagay niya hindi lamang ang kanyang isipan
kundi ang buong puso at damdamin para sa gawaing sa una pa lang ay gusto niya o interesado siya.
Maaari tayong makakuha ng paksa mula mismo sa ating saliri. Maaaring ang maging paksa natin
ay batay mismo sa ating karanasan, nabasa, napakinggan at maging sa ating mga kaalaman na
natututunan. Halimbawa, ikaw ay isa sa kabataang lulong sa computer games, maaari itong gawing
paksa sa pananaliksik para mas malaman ang iyong kondisyon o magkaroon pa ng impormasyn ukol sa
paksang ito.

TANDAAN!
Hangga’t maaari, iwasan ang mga paksang may kaugnayan sa sumusunod:
• Mga pinagtatalunang paksa na may kinalaman sa relihiyon o usapin ng moralidad na mahirap
hanapan ng obhektibong pananaw at nangangailangan ng maselang pagtalakay.
• Mga kasalukuyang kaganapan o isyu dahil maaaring wala pang gaanong materyal na magagamit
bilang saligan ng pag-aaral.

Mga Hakbang sa Pagpili ng Paksa

1. Alamin kung ano ang inaasahan o layunin ng susulatin
2. Pagtatala ng mga posibleng maging paksa para sa sulating pananaliksik
3. Pagsusuri sa mga itinalang ideya
4. Pagbuo ng tentatibong paksa
5. Paglilimita sa paksa
Halimbawa:
Malawak o Pangkalahatang Paksa:
Epekto ng KDrama sa mga Kabataan Nilimitahang
Paksa:
Epekto ng KDrama sa mga Kabataang may edad na 16-19 Lalo Pang Nilimitahang Paksa:
Epekto ng KDrama sa Gawaing Pangakademiko ng mga Kabataang may edad na 16 – 19 sa
Barangay Marikit
III. PAGLILIMITA NG PAKSA

Ang malapad ngunit mababaw na sisidlan ay tulad ng isang malawak na paksa.

- Maraming maaaring sabihin ngunit dahil sa lawak ng nasasakupan nito ay may
malaking posibilidad din na maging mababaw ang pagtalakay dahil wala itong tiyak
na dapat pagtuunan.

Ang sisidlan na makitid subalit malalim ay katulad din ng isang paksang nilimitahan.
- Dahil ang paksa ay espisipiko, higit na malalim ang pagtalakay rito sapagkat tiyak
ang bahaging pagtuunan ng pansin at tatalakayin.

Mga Elementong Makapaglilimita ng Paksa

1. Perspektiba o Pananaw
2. Panahon
3. Uri o Kategorya
4. Edad
5. Kasarian
5
 6. Lugar o espasyo
7. Pangkat o sektor na kinasasangkutan

NALIMITAHANG
PAKSA ELEMENTO PINAL NA PAKSA
PAKSA
Perspektiba o
Epekto
Pananaw
Uri o Kategorya Mobile legends Ang epekto ng mobile
edad 10-16 na taong legends sa mga mag-aaral na
Edad
Kabataan at gulang may edad 10-16 na taong
Games Kasarian babae gulang noong 2020
Panahon 2020-kasalukuyan hanggang sa kasalukuyan sa
Lugar o espasyo Imus MCA Imus.
Pangkat o sektor na Mag-aaal ng MCA
kinasasangkutan Imus

Maaaring gamitin sa paglilimita ang kombinasyon ng iba’t ibang elemento upang higit itong
maging espesipiko. Tandaan na habang humahaba ang pamagat ay lalong nagiging espesipiko ang
iyong paksa. Maaaring hindi kumpleto ang elemento sa paglilimita ng paksa depende sa layunin mo o
sa panahong gugugulin sa pananaliksik.

IV. PAGSULAT NG TENTATIBONG BALANGKAS

BALANGKAS
Kung ang arkitekto ay may plano o blueprint, ang manunulat naman ay may balangkas. Nakatutulong
ito sa manunulat upang maging maayos o organisado ang kanyang isusulat mula sa simula hanggang
wakas. Tinatawag na outline. Ito ay kalansay ng mga ideyang pinagbabatayan ng aktuwal na
pananaliksik. Ipinapakita nito ang:

• pangkalahatang paksang tuon ng pag-aaral. Kumbaga sa pagtingin ng isang balangkas, nagkakaroon

na ng pangkalahatang pangmalas o pagtingin ang mambabasa kung ano ang nilalaman ng pag-aaral
at kung paano ito tatakbo
• ang mga tiyak na paksa na magtatakda ng daloy ng pagtalakay
• ang mga espesipikong detalye tungkol sa bawat isa
Nagsisilbing larawan ng mga pangunahing ideya at mahahalagang detalye tungkol sa paksa. Magiging
madali ang pagsusulat sapagkat nagsisilbing gabay ang balangkas sa direksiyong patutunguhan ng
sulatin.
MGA URI NG BALANGKAS
1. Balangkas na Papaksa (Topic Outline)
Ang mga ideya ay nakahanay sa pamamagitan lamang ng susing salita o paksa.
Halimbawa:

6
 PAKSA: POLUSYON

I. PAMBUNGAD (katuturan ng polusyon)

II. PINANGGALINGAN NG POLUSYON
A. Makinarya
B. Pabrika
C. Usok ng sasakyan
D. Dumi at basura sa paligid
III. MGA KAPARAANAN UPANG MASUGPO ANG POLUSYON
A. Pagamit sa mga Makabagong Kaparaanan.
B. Kampanya sa Kalinisan Laban sa Polusyon.
C. Pagpapatupad ng Batas Laban sa Polusyon.
IV. PAGLALAHAT (Kasamaang maiidudulot ng polusyon kapag di nasugpo.)

2. Balangkas na Pangungusap (Sentence Outline)

Ang pagkakasunod-sunod ng mga ideya ay nasusulat sa pangungusap.
Halimbawa:
PAKSA: POLUSYON
1. ANO ANG POLUSYON?
1.1 Ano ang maidudulot nito sa kalikasan?
1.2 Ano ang dulot nito sa mga tao?
2. SAAN NAGMULA ANG MARURUMING POLUSYON?
2.1 Maraming sasakyan ang nagbuga ng maruruming usok.
2.2 Maraming pabrika ang nagtatapon ng nakakakpinsalang chemical.
2.3 May mga makabagong makinarya, nagtatapon ng duming nakapagbibigay ng
polusyon.
2.4 Ang mga tao, ay walang pakundangan sa pagtatapon ng mga dumi sa paligid.
3. PAANO NATIN MASUSUGPO ANG POLUSYON?

3. Balangkas ng Talata (Paragraph Outline)

Balangkas na ipinahahayag sa pamamagitan ng talataan.

DALAWANG PANGUNAHING ANYO NG BALANGKAS

1. Balangkas na Gumagamit ng Titik at Bilang
- Gumagamit ito ng panandang numerong Romano para sa pinakamataas na antas na
balangkas, malalaking titik bilang pananda para sa susunod na antas, numerong Arabic para
sa ikatlong antas, at maliliit na titik sa ikaapat na antas. Mas madaling makikita sa mga
pananda ang pagkakasunod-sunod ng mga ideya.
Halimbawa:
I. Unang Pangunahing Ideya
A. Unang suportang ideya ng I
B. Ikalawang suportang ideya ng I
1. Unang suportang ideya ng B
a. Unang suportang ideya ng B.1
b. Ikalawang suportang ideya ng B.1
c. Ikatlong suportang ideya ng B.1
II. Ikalawang Pangunahing Ideya

7
 2. Balangkas na Decimal
- Gumagamit ito ng numerong Arabic bilang pananda sa iba’t ibang antas ng balangkas.
Halimbawa:

1. Unang Pangunahing Ideya

1.1 Unang suportang ideya ng 1
1.2 Ikalawang suportang ideya ng 1
1.2.1 Unang suportang ideya ng 1.2
1.2.1.1 Unang suportang ideya ng 1.2.1
1.2.1.2 Ikalawang suportang ideya ng 1.2.1
1.2.1.3 Ikatlong suportang ideya ng 1.2.1
1.3 Ikatlong suportang ideya ng 1
2. Ikalawang Pangunahing Ideya

Bakit Kailangang Bumuo ng Isang Tentatibong Balangkas?

Nakahanay sa balangkas ang mahahalagang bahagi ng sulatin at kung paano nagkakaugnay-
ugnay ang mga bahaging ito. Gumawa ng tentatibong balangkas upang maiayos ang mga ideyang
nakuha mula sa sanggunian.
o Nagsisilbing gabay ito sa proseso ng pagsusulat
o Nakatutulong ito sa paghahanay ng mga ideya sa lohikal na ayos
o Nagpapakita ito ng ugnayan ng mga ideya sa loob ng sulatin
o Natutukoy ang hangganan ng bawat ideyang nakapaloob sa bawat pangkat

TENTATIBONG BALANGKAS
I. Introduksiyon
A. Paunang Kaalaman
B. Layunin ng Pag-aaral
C. Pahayag na Tesis
D. Mga Tanong na Nais Sagutin ng Papel
E. Kahalagahan ng Pananaliksik
F. Lawak at Delimitasyon ng Papel
II. Mga Kaugnay na Literatura
III. Metodolohiya
IV. Resulta
V. Konklusyon at Rekomendasyon
VI. Bibliyograpiya

8
V. TALAAN NG SANGGUNIAN/ BIBLIYOGRAPIYA
Ang talasanggunian o Bibliyograpiya ay bahagi ng isang pananaliksik o maging ng aklat na kakikitaan
ng talaan ng mga aklat, journal, pahayagan, magasin, o website na pinagsanggunian o pinagkuhaan ng
impormasyon.

Sa paghahanap ng datos tungkol sa paksa ang karaniwang nagagamit na sanggunian ay mga aklat,
pahayagan, journal, magasin, mga computer data base at mga aklat pananaliksik, na inaayos na paalpabeto.
Matatagpuan dito ang pangalan ng awtor nanauuna ang apelyido, pamagat ng aklat/ magasin, artikulo,
pangalan ng magasin/ pahayag, lugar ng pinaglimbagan, taon ng pagkalimbag at pahina.

Ang paggawa ng bibliograpiya o talasanggunian ay isang kasanayang susubok sa sipag, tiyaga, at

katapatan ng isang mananaliksik. Ang magandang balita sa panahon ngayon ay marami ng websites na
tumutulong sa mga mananaliksik upang gumawa ng kanilang bibliograpiya. Layunin nilang mapagaan ang
mga gawain ng mga mananaliksik at mabigyan ng tamang kredito ang pinagmulan ng mga impormasyon.

Sa pangangalap ng datos, huwag kalimutan ang talaan ng sanggunian: Magkaroon ng magkakabukod

na talaan para sa iba't ibang sanggunian

Talang Parentetikal/Dokumentasyong Parentetikal

a. APA – American Psychological Association, ang estilong APA ay kadalasang ginagamit sa mga
siyentipikong pananaliksik sa larangan ng sikolohiya, medisina, agham panlipunan at iba pang mga
teknolohikal na larangan.

9
b. MLA – Modern Language Association, karaniwang ginagamit sa mga akademiko at iskolaryong papel
sa malalayang sining o liberal arts at sa disiplina ng Humanidades.
c. CMS – Chicago Manual of Style

APA – American Psychological Association

✓ Isang istilo ng pagsulat ng bibliograpiya o pagbanggit sa loob ng papel na karaniwang ginagamit
ng mga mananaliksik sa disiplina ng agham at mga pang-akademikong papel.
✓ Nagagawa nitong maging tuluy-tuloy ang daloy ng teksto sa pagbasa.
✓ Sa paggamit ng APA, pagkatapos banggitin ang “paraphrase” kailangang sundan ito ng apelyido
ng awtor at ng petsa kung kailan ito nailathala o nabanggit ng awtor.
✓ Mahalaga ang maingat na pagkilala sa pinagmulan ng hiram na ideya, datos o impormasyon.

Halimbawa: sa huling talata: (Mabilin, 2010)

sa simulang talata: Mabilin (2010)

✓ Kung nabanggit na ang pangalan ng awtor sa mismong teksto, taon na lamang ng publikasyon ang
isulat sa loob ng parenthesis.
✓ Kung dalawa ang awtor, banggitin ang apelyido ng dalawa at ang taon ng publikasyon.
✓ Kung ang babanggitin ay bahagi ng akdang may higit sa isang volume, banggitin ang bilang ng
volume kasunod ng pangalan ng awtor o mga awtor, ngunit tutuldok (:) ang gamiting bantas upang
paghiwalayin ang unang entry sa taon ng publikasyon.
✓ Kung tatlo o higit pa ang awtor at hindi nabanggit ang pangunahing awtor sa mismong teksto,
banggitin na lamang ang unang awtor sa loob ng panaklong at sundan ng et al. bago ang taon ng
publikasyon.

MLA – Modern Language Association

✓ Karaniwang ginagamit sa mga akademiko at iskolaryong papel sa malalayang sining o liberal arts
at sa disiplina ng Humanidades.

Halimbawa: Isang awtor: (Mendillo, 2010)

Higit sa dalawang awtor: (Mabilin at endillo, 2010)
Higit pa sa dalawang awtor: (Mendillo et al.)

MGA HAKBANG SA PAGTATALA NG SANGGUNIAN O BIBLIYOGRAPIYA

A. APA (American Psychological Association)

Garcia, Lakandupil C. (2012). Paradaym: Pananaliksik sa Wikang

Isang awtor Filipino (Intelektwalisasyon, Disiplina at Konsepto).
Malabon City: Jimcsy Publishing House.

Dalawang awtor

* Kung dalawa ang awtor, Irabagon, Cristina T. at Gonzales, Corazon C. (2003). Sining ng
banggitin ang apelyido ng Komunikasyon. Valenzuela City: Mutya Publishing.
dalawa at ang taon ng
Publikasyon

10
 Tatlo o Higit na awtor

* Kung tatlo o higit pa ang awtor Garcia, Lakandupil C. et.al. (2012). Paradaym: Pananaliksik sa
sa mismong teksto, banggitin
Wikang Filipino (Intelektwalisasyon, Disiplina at Konsepto).
na lamang ang unang awtor sa
loob ng panaklong at sundan ng Malabon City: Jimcsy Publishing House.
et al. bago taon ng
publikasyon.

Walang awtor o editor

* Simulan sa pamagat ng akda The Personal Promise Pocketbook. (1987). Makati: Alliance
at tuldukan, taon ng pagkasulat, Publishers, Inc.
lugar ng
pinaglimbagan, publisher na
nagsagawa ng paglilimbag.

Magasin, Journal, dyaryo at Morales, N. (2014, August 13). “MPC goes into renewable
Newsletter energy.” The Philippine Star, Vol. 29, no.17, page B-7.

Edulzhura, Princess. (2017). Epekto ng Social Networking Sites sa

Tesis/ Disertasyon mga Piling Mag-aaral ng SHS in Progressive Di-nalathalang
Tisis. Senior High School in Progressive, Bacoor City

Pelikula, Kaset, CD, VCD Pelikula

Bernardo, Sigrid A. (2017). “Kita Kita” (Pelikula). Viva Films
* Gaya ng pagtatala sa aklat
papalitan lamang ang awtor ng CD
director kung Labajo, Juan Karlo. (2018). “Buwan” (Pinoy Rock). Juan Carlos
pelikula at artist/speaker/lecturer
Band, MCA Music Inc. (Universal Music Philippines
kung kaset, vcd o cd.

*Isulat ang pangalan ng ahensyang pinagmulan ng dokumento at

Mga dokumento mula sa tuldukan. Kasunod ang taon ng publikasyon at tuldok. Isunod ang
mga tanggapan ng pamagat ng dokumento, ang bilang ng publikasyon (kung mayroon) sa
gobyerno loob ng parentesis at tuldukan. Isunod ang lugar ng publikasyon,
tutuldok at publisher.
* Kung nakapost sa internet ang pangalan ng awtor o kontribyutor, taon
at pamagat, sundin ang tuntunin at isunod ang sinalungguhitang
website o path, tuldok.

* Kung pamagat lamang ang abeylabol, simulan sa pamagat, tuldukan

at isunod ang website o path na sinalungguhitan.

* Kung hindi abeylabol ang datos pangalan ng awtor at pamagat, ilagay

Mga hanguang Elektroniko na lang ang sinalungguhitang website.

Aguino, Christine Joy (2018). Mga batayang Kasanayan sa Paghahanda

para sa Papel Mananaliksik. Mula sa
https://www.academia.edu/33481735/PANANALIKSIK

Makepeace, Caroline. (2019). 7 Helpful Tips for Visiting the Grand

Canyon in Winter. Mula sa
https://www.ytravelblog.com/author/cazcraig/

11
B. MLA – Modern Language Association

Aklat na Iisa ang Awtor:

Mendillo, Benjamin. Namamayaning-Diwa.Manila: PNU Press, 2010

Aklat na may Dalawang Awtor:

Mendillo, Usher Ben R., at Ben Steward Mendillo. The Successful
Entrepreneur. 2nd Ed. Quezon City, 2012.

12
 MGA BATAYANG IMPORMASYON NA KAILANGANG MATUKOY SA TALASANGGUNIAN
a. Pangalan ng Awtor o mga awtor
b. Pamagat ng libro
c. Lugar ng publikasyon
d. Pablisher o tagalimbag
e. Petsa o Taon ng pagkalimbag
f. Editor, tagasalin, konsultant, compiler (kung mayroon)

Mga Uri ng Tala

1. Direktang sipi- Ginagamit ito kung isang bahagi lamang ng akda ang nais sipiin. Sa paggamit ng
direktang sipi kinakailangan lagyan ng panipi (“ ”) ang bawat nakuhang tala.
2. Buod ng tala- Ginagamit ito kung nais lamang gamitin ay ang pinakamahalagang ideya ng isang tala,
tinatawag itong synopsis.
3. Presi- Ginagamit nito ang buod ng isang tala. Sa paggamit ng presi pinapanatili nito ang orihinal na
ayos ng ideya at ang punto de bista ng may-akda.
4. Sipi ng sipi- Maaaring gamitin ang sinipi mula sa isang mahabang sipi. Sa ganitong uri ay gagamitin
din ang panipi.
5. Hawig o Paraphrase- Isa itong hustong paglalahad ng mga ideya gamit ang higit na payak na salita ng
mananaliksik.
6. Salin/Sariling Salin- Ito ay ginagamit sa mga pagkakataon na ang mga tala ay nasa wikang banyaga,
Ito ay paglilipat ng ideya mula sa isang wika tungo sa iba pang wika.

VI. KONSEPTONG PAPEL

Ano ang konsepto?
Isang plano na nagpapakita kung ano ang direksiyon patungo ang paksang nais pagtuunan. Ito
ang unang ginagawa ng mag-aaral upang makabuo ng pananaliksik. Kumbaga ano ba ang nais
ninyong pagtuunan ng salisksik?
Ano ang konseptong papel?
Nagsisilbing proposal para maihanda ang isang pananaliksik . Isa ito ng kabuoang ideya mula
sa isang framework o balangkas ng paksang bubuoin. Mahalaga ang konseptong papel upang maging
gabay isang mananaliksik upang mabuo at matapos at makakuha ng resulta sa kanyang naimungkahi
13
 o na-propose o may nais niyang bigyang solusyon o bigyan ng tugon at ito ay sisimulan niya sa
konseptong papel.
Nakaugat ang tagumpay ng papel pananaliksik sa mga simulain at hakbang ng epektibong
konseptong papel.
PANGUNAHING BAHAGI NG KONSEPTONG PAPEL
1. Pahinang Nagpapakita ng Paksa Tentatibong
• Maaaring gamitin ang tentatibong pamagat ng Paksa/Pamagat
pananaliksik kung hindi pa nakatitiyak sa
magiging pamagat ng saliksik.
• Ang pamagat ng konseptong papel ay May-akda

kailangang ganap na naglalarawan ng

pinakabuod ng manuskrito.
Guro

Taon kung kailan natapos

2. Rasyonal ang pananaliksik
• Ito ang bahaging nagsasaad ng batayan o dahilan kung bakit napiling talakayin ang isang
paksa. Maaring nakabatay sa sariling interes o pangangailangan ng kompanya , organisasyon
o institusyong maaaring paglingkuran sa hinaharap
• Mababasa rito ang kahalagahan ng paksa. Dito malalaman ang sagot sa tanong na Ano at
Bakit. Ano ba ang paksang inaaralan at Bakit ito pinag-aaralan.
• Makikita rito ang paglalahad ng suliranin bilang pagpapakilala sa proyektong sisimulan.
• Nakatala rin ang mahahalagang impormasyon tungkol sa paksa at pinagmulan ng ideya.
• Maaring banggitin ang suportang dokumentasyon katulad ng mga datos at estatistika upang
mabigyang diin ang pangangailangang maisakatuparan ang pananaliksik.
• Sa bahagi ring ito babanggitin kung sino at paano makikinabang ang mga mambabasa sa
pananaliksik.
• Siguruhing mababanggit ang mga naunang pag-aaral na may kaugnayan sa paksa. Siguruhing
mababanggit nag mga naunang pag-aaral na may kaugnayan sa paksa.

14
3. Layunin
• Sa bahagi ring ito, inilalahad ang nais makamit sa pamamagitan ng pananaliksik. Sa bahagi
ring ito, inilalahad ang nais makamit sa pamamagitan ng pananaliksik.
• Kapag natapos nang isulat ang buong pananaliksik, alalahaning balikan ang mga layunin at
siguraduhing natupad o nagawa ang mga ito. Sa bahagi ring ito, inilalahad ang nais makamit sa
pamamagitan ng pananaliksik.
• Kapag natapos nang isulat ang buong pananaliksik, alalahaning balikan ang mga layunin at
siguraduhing natupad o nagawa ang mga ito.

4. Metodolohiya
• Ilalahad dito ang pamamaraang gagamitin ng mananaliksik sa pangangalap ng datos gayundin ang
paraang gagamitin sa pagsusuri naman niya sa mga nakalap na impormasyon. Samakatuwid
tinutukoy rito kung paano maisasakatuparan ang proyekto. Ibibigay ang pangkalahatang ideya ng
metodolohiyang maaaring gamitin
• Samakautwid tinutukoy rito kung paano maisasakatuparan ang proyekto. Ibibigay ang
pangkalahatang ideya ng metodolohiyang maaaring gamitin. Tandaan, dapat magkaugnay ang
mga layunin at metodo.

15
5. Inaasahang Bunga o Resulta (Output)
• Dito inilalahad ang inaasahang kalalabasan o magiging resulta ng pananaliksik o pag-aaral.
• Tandaan, dahil sa patuloy na pangangalap ng impormasyon ay maaaring magkaroon pa rin ng
pagbabago ang inaasahang resulta sa pinal na papel depende sa kalalabasan ng pagkalap ng
datos.

6. Mga Sanggunian
• Ilista ang mga sangguniang ginamit sa pagkuha ng paunang mga impormasyon, ang mga
sangguniang maaaring magamit, at nabanggit sa mga kaugnay na pag-aaral.
• Aklat, artikulo, pananalisksik, tesis, disertasyon, professional magazine

16
 LAYUNIN RASYONAL

17
 METODOLOHIYA
I.

OUTPUT O RESULTA
INAASAHANG
VII. PANGANGALAP NG DATOS (Data Gathering Research)

Hindi magiging ganap o buo ang gagawing pananaliksik kung walang datos na na tutulong sa pagbuo
ng mga ideya. Nagiging makatotohanan ang isang teksto o sulatin kung ito ay nakabatay sa mga datos na
nakalap nang sa gayon madali itong matanggap ng mga mambabasa. Walang saysay ang isang pananaliksik
kung wala itong sustansiya- nilalaman,diwa, bigat, at katatagan. Ang isang mahusay na pananaliksik ay
nakabatay sa ilalatag na mga datos. Kapag nakakuha ng datos at naihanay ito sa maayos na paraan, hindi na
maaaring pagdudahan ang nilalaman at pamamaraan ng proseso sa pagbuo ng pananaliksik.
Ang datos ay mga impormasyon na nakukuha batay sa isang obserbasyon o pag-aaral. Data ito sa salitang
Ingles. Ang datos ay maaaring sa anyong numero, salita, sukat, at katotohanan. Mahalaga ang pag-iingat ng
mga datos upang maging gabay sa mga gagawing pag-aaral upang magkaroon ng tiyak na resulta.

Klasipikasyon ng Datos
1. Nakasulat o Hindi Nakasulat na Datos
a. Nakasulat: libro, dyornal, magasin, pahayagan, liham, awtobiyograpiya,
b. Hindi Nakasulat: pasalitang panitikan, sining audio-biswal, iba’t ibang labi, fossils, artifacts, at
iba pang katulad nito

2. Primarya, Sekundarya, o Tersiyaryong Datos

a. Primarya - Naituturing na primarya ang datos kung kapanahong saksi at may tuwirang
kaugnayan ito sa pinag-aaralang paksa. Ibig sabihin kung nanggaling ito mismo sa tinutukoy na
pangyayari sa paksang pinag-aaralan
Halimbawa:
Interbyu sa mga nakaranas ng torture o pagmamalupit noong rehimeng Marcos kung
ang panahon ng Batas Militar ang pag-uusapan

18
 b. Sekundarya - Kung ang datos ay hindi ito kapanahong saksi ng paksang pinagtutuunan at
gumamit lamang ng mga primaryang datos.
Halimbawa:
Ang ulat sa pahayagan ng isang reporter tungkol sa naranasang torture o pagmamalupit
ayon sa mga biktima.

c. Tersiyaryo - Ang turing sa mga sangguniang gumamit, nagtipon, at naglagom ng mga primarya
at sekundaryang datos. Halimbawa:
Ang mga dokumentaryong nabuo hinggil sa Batas Militar.

*Sa puntong ito, mahalagang sabihin din na maraming mananaliksik ang hindi pinag-iiba
ang sekondarya at terserang datos.

LAPIT AT PAMAMARAAN SA PANGANGALAP NG DATOS

1. Pananaliksik sa laboratoryo - tumutukoy ito sa ginagawang pag-eeksperimento ng mga nasa
larangan ng agham pangkalikasan. Ang datos ay nakukuha mula sa kahihinatnan ng ginagawang
eksperimento. Dito magagamit ang estratehiyang obserbasyon.
2. Pananaliksik sa aklatan o sa lugar na pinaglalagakan ng mga dokumento at impormasyon -
tumutukoy ito sa pangangalap ng datos mula sa mga dokumento at babasahing makikita sa aklatan,
artsibo o sinupan, Internet, pribadong koleksiyon, simbahan, munisipyo, museo, at iba pa.

Mahalagang kasanayang dapat matamo ng isang mananaliksik sa aklatan ang wastong

paggamit ng card catalog (CC) o online public access catalog (OPAC) sa paghahanap ng mga akda
gamit ang titulo ng publikasyon, pangalan ng may-akda, o kaugnay na paksa.

Uri ng Kard katalog

a. Kard ng Paksa – ang dapat hanapin kung ang malinaw pa lamang sa mananaliksik ay ang
kanyang paksang tatalakayin.
b. Kard ng awtor – ang kailangang tingnan kung ang mananaliksik ay may naiisip na agad na
awtor na awtoridad sa kanyang paksa
c. Kard ng Pamagat – ang pinakalapitin ng mga mananaliksik na hindi pa tukoy ang paksa o
awtor na gusto nilang saliksikin, kung kaya parang naghahanap pa sila ng kanilang paksa sa
mga librong pamilyar na sa iba.

Ayon kina Bernales, et al. (2009), may tatlong (3) yugto ng pananaliksik sa silid-aklatan. Ito ay
ang sumusunod:

YUGTO 1: Pagsusuri na kinasasangkutan ng browsing, skimming at ng mga aklat.

YUGTO 2: Pagsusuri na kinasasangkutan ng browsing, skimming at scanning ng mga aklat
at artikulo at ng pagpili ng sipi o citation mula sa mga babasahin.
YUGTO 3: Pagbabasa at pagtatala mula sa aklat, sanaysay, artikulo, kompyuter, printouts,
at iba pang sanggunian.

Gayundin, dahil sa pag-unlad ng teknolohiya, marami na ring mga website na masasangguni

sa pananaliksik gaya ng Journal Storage:
• The Scholarly Journal Archive
• Project MUSE
• Project Gutenberg
• Filipiniana
• Philippine E-Joumals

19
 • Bagong Kasaysayan
• Diwa E-Journal

3. Pananaliksik sa larangan- tumutukoy ito sa mismong pagtungo sa pook ng pinag-aaralang paksa.

Mahalagang maisaalang-alang sa ganitong lapit ang pakikipagkapuwa ng mananaliksik sa
kaniyang mga kalahok. Nararapat kilalanin ang kalahok hindi lamang bilang tagapagbigay ng
impormasyon, kundi bilang kapuwa tao. Gayundin, esensiyal ang paggamit ng katutubong wika o
diyalekto sapagkat tanging sa taal na wika ng mga kalahok lamang nila maipa-hahayag ang kaniyang
ideya, damdamin, pananaw, at pag-uugali. Ilan sa mga katutubong pamamaraan ng pananaliksik ay ang:
▪ pagtatanong-tanong
▪ pakikipagkuwentuhan
▪ nakikiugaling pagmamasid
▪ pagdalaw-dalaw
▪ panunuluyan
▪ pakikipagtalakayan

MGA HANGUAN NG IMPORMASYON O DATOS

1. Hanguang Primarya
o Mga indibidwal o awtoridad
o Mga grupo o organisasyon tulad ng pamilya, asosasyon, unyon, fraternity, katutubo o mga
minorya, negosyo, samahan, simbahan at pamahalaan
o Mga kinagawiang kaugalian tulad ng relihiyon at pag-aasawa, sistemang legal at ekonomiks at iba
pa
o Mga pampublikong sulatin o dokumento tulad ng konstitusyon, batas kautusan, treaty o kontrata at
ang lahat ng orihinal na tala, katitikan sa korte, sulat, dyornal at talaarawan o diary.
2. Hanguang Sekundaryo
o Mga aklat tulad ng diksyunaryo, ensiklopedya, taunang-ulat o yearbook, almanak at atlas
o Mga nalathalang artikulo sa dyornal, magasin, pahayagan at newsletter
o Mga tesis, disertasyon at pag-aaral ng feasibility, nailathala man ang mga ito o hindi
o Mga monograp, manwal, polyeto, manuskrito at iba pa
3. Hanguang Elektroniko (Internet)
o Hindi lahat ng mga impormasyong mula sa internet ay tama. Mayroong mga impormasyon
na hindi dumaan sa pagwawasto. Ang mga manunulat sa internet ay malayang sumulat kahit
hindi nakikita ang kamalian o kakulangan ng kanilang naisulat. Para sa dagdag na kaalaman
hinggil sa paksang ito maaaring tingnan ang kasunod na link.
4. Hanguang Silid-aklatan
o isang lugar puntahan upang makapangalap ng mga impormasyon o datos na nais saliksikin.

*Mas angkop na gamitin sa pangangalap ng datos ang primaryang datos sapagkat ang
mananaliksik ay nakakukuha ng mga impormasyon mula mismo sa mapagkakatiwalaang kinauukulan

PARAAN NG PANGANGALAP NG DATOS

1. Sarbey
• datos kaugnay ng saloobin at opinyon
• isang pamamaraan o metodolohiya na magagamit sa pag-unawa ng katotohanan bilang
katibayan tungkol sa tiyak na sitwasyon.
• inilalarawan ng sarbey ang isang kondisyon ng paksang pinag-aaralan.
• Layunin ng survey na maglarawan, maglahad, magsalaysay, mangatuwiran ng tiyak na
bilang ng kasagutan na nasasakop na populasyon ng pag-aaral.

20
 2. Panayam o Interbyu
• Isang paraan ng pagtatanong upang makakuha ng datos mula sa pakikipag-usap.
• Ito ay agad-agarang pagkuha ng impormasyon sa taong kinakausap.
• Layunin ng panayam na makakuha
• ng makabuluhang impormasyon sa kinakapanayam. Samakatuwid, malaki ang gampanin ng
epektibong pakikipagtalastasan at pakikipag-ugnayan upang mapagtagumpayan ang
pamamaraang pakikipanayam.

Pakikipanayam batay sa LAYUNIN

Pakikipanayam batay sa ESTRUKTURA

3. Imersiyon
• Ito ay pakikihalubilo at pakikisangkot sa pagkuha ng datos. Madalas itong gawing
paraan ng pangangalap sa disenyong qualitative.
• Karaniwang ginagamit sa dokumentasyon upang mas maging buo at komprehensibo
ang datos.
• Nais makuha ng imersiyon ang layuning maipabatid ang panlabas, panloob, ibabaw at
ilalim na kuwento sa likod ng datos.

VIII. PAGGAMIT NG IBA’T IBANG SISTEMA NG DOKUMENTASYON

Ang dokumentasyon ay ang maingat na pagkilala sa mga hiram na ideya sa pamamagitan ng talababa o mga
tala, talang parentetikal, bibliograpiya at listahan ng mga sanggunian.

GAMIT NG DOKUMENTASYON
1. Pagkilala sa pinagkunan ng datos o impormasyon. Lahat ng datos, ideya at impormasyong hinalaw sa
iba at ginamit sa pananaliksik ay nangangailangan ng dokumentasyon. Subalit kung ang datos o
impormasyon ay karaniwang kaalaman na o bahagi ng pampublikong kaalaman, hindi na ito
nangangailangan ng dokumentasyon.
2. Paglalatag ng katotohanan ng ebidensiya. Ang pagbanggit sa mga impormasyong bibliyograpikal, sa
punto-de-bista ng mambabasa,ay nakatutulong nang malaki para tiyakin ang katotohanan ng mga datos
at impormasyong nasa pananaliksik.
3. Pagbibigay ng cross-reference sa loob ng papel. Tinutukoy nito ang pagbaggit sa kaugnay na
impomasyong makikita sa ibang bahagi ng papel. Dalawa ang nagiging silbi nito:
Una, naiiwasan ang pag-uulit ng ideya o impormasyon ng nabanggit na sa ibang bahagi ng papel;
Ikalawa, mas madaling mapag-uugnay-ugnay ng mambabasa ang iba’t ibang bahagi ng pananaliksik
4. Pagpapalawig ng ideya. Ang dokumentasyong iniuukol sa pagpapalawig ng ideya ay karaniwang
tinatawag na talang pangnilalaman (content notes) o talang impormasyonal (informational notes).
Ginagamit ito kapag may nais talakayin na hindi naman kailangang isama pa sa mismong teksto.
SISTEMA NG DOKUMENTASYON
A. Talababa-Bibliograpiya - (Footnote-Bibliography)
- Ang sistemang ito ay isinasagawa sa pagbanggit ng impormasyong bibliograpikal sa talababa at
bibliograpiya. Dahil halata mula sa pangalan, ito ang tala na lumilitaw sa ilalim ng pahina. Ang
layunin ng isang talababa ay ang pagbanggit ng mga nauugnay na mapagkukunan at
sanggunian. Nagbibigay din ito ng mga karagdagang detalye na nauugnay sa bahagi ng nasa
itaas nito. Pangunahin ito ay ginagamit upang gawing simple ang impormasyon sa itaas ng sa
pamamagitan ng pagdaragdag ng mga detalye sa impormasyong iyon at paglilinaw pa nito.
Pagkatapos ay sunod-sunod na inihahanay ang mga tala ayon sa mga superscript o mga
nakalutang na bilang sa teksto.
Binabanggit sa bahagi ng talababa ang mga sumusunod:
21
 - pangalan ng may-akda
- pamagat ng aklat
- lugar na pinaglathalaan
- tagapaglathala
- taon ng pagkakalimbag
- pahinang kinatagpuan ng siniping impormasyon
Halimbawa:
Antonio, Lilia at Ligaya Tiamson-Rubin. 2003. Sikolohiya ng Wikang
Filipino. Lungsod ng Quezon: C & E Publishing, Inc., p. 73-74

Paano ito isinusulat ang talababa-bibliograpiya?

1. Paglalagay ng superscript
- Ang superscript ay mga nakalutang o nakaangat
na numerong Arabiko sa teksto na inilalagay
pagkatapos ng salita. Inilalagay ito pagkatapos
ng salita, grupo ng salita, pangungusap o
talatang naglalaman ng hinalaw na ideya o nais
bigyang diin.

2. Pagnunumero ng tala
- Dito sunod-sunod lamang ang pagnunumero ng mga tala at nagsisimula ito sa
bilang na isa hanggang sa matapos ang papel.

3. Pagbabantas

4. Indensyon
- Sa talababa, may indensyong limang espasyo sa kaliwa. Susundan ng
superscript pagkatapos ay maglagay muli ng espasyo at susundan ng
impormasyong bibliograpikal.

22
PAGDADAGLAT NA LATIN
Kapag ang sanggunian ay paulit-ulit, maaari namang gamitin ang ilang mga paunang-
natukoy na mga tuntunin upang maiwasan ang paulit-ulit na pagtala ng buong sanggunian.
a. Ibid.
- Ito ay ginagamit sa pagbanggit sa magkasunod na banggit ng iisang sanggunian. Kung
ang kasunod na banggit ay nasa parehong pahina, Ibid. lamang ang ginagamit.
Halimbawa: Ibid.

- Kung nasa ibang pahina, banggitin ang pahina pagkatapos ng ibid.

Halimbawa: Ibid, 90.

b. Op. cit.
- Ito ay ginagamit kung babanggitin muli ang isang sanggunian (ngunit hindi magkasunod
ang banggit o may pumagitnang ibang sanggunian) at nasa ibang pahina ang hinalaw
na ideya. Ang pormat ay: apelyido ng awtor, op. cit. at pahina

c. Loc. cit.
- Ito ay ginagamit kung babanggit muli ang isang sanggunian at pahina ngunit may
pumapagitnang ibang sanggunian.
- Maaaring maging kahalili ng Ibid. Hindi ito nilalagyan ng pahina o volume.

23
 Ibid. Ibidem In the same place (used refer again to a text just referred)

Op. cit. Opere citato In a work already mentioned (+author’s name and page
reference)

Loc. Loco citato In a places already mentioned (+author’s name)

cit

B. Mga Tala (Endnotes)

- Ang mga talababa ay maaring hindi na ilagay sa ibabang bahagi ng bawat pahina at sa halip ay
pagsama- samahin sa katapusan ng papel na tinatawag na mga tala (endnotes).
- Ang impormasyon ay isinaayos sa isang sunud-sunod na pagkakasunud-sunod na nauugnay sa mga
sanggunian na ginamit. Ang mga ito rin ay minarkahan ng mga numero o simbolo tulad ng isang
asterisk (*).
- Ginagawa ito kapag nahihirapang pagtapatin ang superscript sa loob ng teksto at mga tala sa mismong
pahinang kinalalagyan ng superscript.
- Dyornal o Magasin

C. Parentetikal-Sanggunian
- Isinasagawa ito sa pamamagitan ng paglalagay ng mga impormasyong bibliograpikal sa loob g
parenthesis na nasa teksto mismo.
Mga Halimbawa

*Kung awtor ay nabanggit sa pahayag, ang pahina na lamang ang ilagay

24
 *Iba pang alituntunin tungkol sa gamit ng parentetikal-sanggunian
o Pahina lamang ang banggitin kung nabanggit na ang awtor sa mismong teksto.
o Kung higit sa isa ang awtor: banggitin ang pangalan ng lahat ng awtor.
o Kung may apat o higit pang awtor: banggitin lamang ang apelyido ng una at sundan ng et. al. at
pahina
o Pahina lamang ang banggitin kung nabanggit na ang awtor sa mismong teksto.
o Kung higit sa isa ang awtor: banggitin ang pangalan ng lahat ng awtor.
o Kung may apat o higit pang awtor: banggitin lamang ang apelyido ng una at sundan ng et. al. at
pahina

IX. PAGSULAT NG BORADOR

Ang Borador o draft ay ang tentatibong kabuuan ng papel, isa ito sa unang hakbang para sa aktuwal
at mekanikal na pagsulat ng panimulang bahagi ng pananaliksik at nabubuo ang mga datos sa pamamagitan
ng pagsasama-sama at pag-uugnay nito.

Ang tatlong (3) bahagi ng teksto ay kinabibilangan ng: panimula (kaligiran at ang suliranin), katawan
(nakapaloob dito ang mga impormasyon na magpapatibay o magpapaliwanag ng iyong paksa at
pinakamahaba na bahagi), at wakas (ang buod ng teksto at konklusyon o resulta).

Ayon kina Bernales, et al. (2012), ang hakbang na ito ang nakaaaliw at nakapapagod
na bahagi. Pagkatapos ng mga paghahanda bago sumulat, dito masusukat ang iyong kasanayan
sa pagsusulat
Mahalaga ang borador dahil:
o Kailangang maisulat nang buo ang iyong papel upang makita kung mayroon pang kulang na
datos
o Kailangang makabuo ng isang papel na puwedeng rebisahin sang-ayon sa hinihingi ng
nilalaman at estilo ng pagsusulat
o Ang pagsusulat ay nakapag-uudyok na mag-isip, ibig sabihin, ang pagsusulat ay hindi lamang
pagtatala ng ideya, ang pagsusulat ay nakalilikha mismo ng mga ideya.

Ang mananaliksik ay nararapat lamang na maging handa sa pagsulat ng unang borador ng pananaliksik.
Sa pagbuo ng borador kailangan isaalang-alang ang mga sumusunod na hakbang.
1. Ihanda ang talaang pinagsulatan ng mahahalagang ideya o konsepto na hango sa mga kaugnay na
literatura.
2. Isaayos ang datos na nakuha sa tagatugon na ginagamit sa paksang pinag-aaralan.
3. Suriing mabuti ang mga datos at bigyan ito ng interpretasyon.
4. Itala ang mga ideya o konseptong natuklasan sa isinasagawang pananaliksik.
5. Itala ang mga hakbang na ginagamit sa pananaliksik
6. Sundin ang ginawang balangkas sa pagsulat ng sulating pananaliksik.

25
 7. Sa pagsulat, hayaan lamang na lumabas ang mga ideyang naiiisip at huwag munang pansinin ang
kamaliang nagawa.
8. Balikan at basahin muli ang ginagawang sulating pananaliksik. Tingnan kung ano ang dapat idagdag at
ibawas dito.
9. Pagpili sa isang kawili-wiling paksa.
10. Aktuwal na pagsulat.
TANDAAN! Ito ay borador pa lamang, unang subok sa pagsulat pagkatapos ng mahabang pangangalap ng
datos. Lawakan ang isip sa maaaring pagbabagong magaganap, na hindi nabanggit sa balangkas at konseptong
papel na una nating ginawa.
X. PAGBUO NG PINAL NA DRAFT

Ang pinal na draft ay ang huling pagsulat ng burador ng pananaliksik. Sa bahaging ito ay kailangang
labis na bigyang pansin ang mga pagwawastong isinagawa ng tagapayo sa mga naunang burador
na ipinasa.

Sadyang napakahalaga sa isang pamanahong papel/ pananaliksik angnilalaman o ang ideyang

pinaabot niyon sa mambabasa. Ngunit kasinghalaga niyonang matuto at masanay ang mananaliksik sa
wasto at mabisang presentasyon nito -ang wastong pormat, margin, indensiyon, at iba pa. Bahagi ito ng
disiplina ng isang mananaliksik. Sinasalamin kasi nito ang kanyang kultura sa pananaliksik at sinop sa
paggawa.

Maaaring Naging Tuon ng Tagapayo

Ang mga tagapayo ng pananaliksik ay masyadong mapanuri sa bawat detalye ng borador na ipinasa ng
mananaliksik. Malaking bagay ito upang masigurong tama ang nilalaman at kabuuang presentasyon ng
pag-aaral. Narito ang ilang posibleng pinagtuunan ng tagapayo sa pagwawasto.
• Tamang pagkakabuo ng mga pangungusap
• Wastong pagbabaybay ng mga salita
• Tamang pagbabantas
• Wastong gamit ng salita
• Nasunod nang husto ang balangkas ng pananaliksik
• Tamang impormasyon at datos ang inilahad
• Kompleto ang impormasyon at datos
• Naisama ang pangalan ng mga ekspertong may-akda ng kaisipang ginamit
• Tama ang pagkakasulat ng mga dokumentasyon
Mga Dapat Tandaan sa Pagbuo ng Pinal na Draft
Matapos mabasa ang borador na may pagwawasto ng tagapayo ay maaarinang isagawa ang pagsulat
ng pinal na draft. Nabuo ang pinal draft matapos angpag-edit at pagrebisa ng papel pananaliksik. Sa pagsulat
nito ay mayroon pa ring mga dapat sundin. Narito ang sumusunod:
1. Font
▪ Kailangang pumili ng simpleng font tulad ng Times New Roman o Arial.
▪ Huwag gumamit ng font na may kakaibang hitsura. Tandaan, ang papel-pananaliksik
ay isang pormal na sulatin.
▪ Huwag gagamit ng labis na maliit o malaking sukat ng font, pinakaideyal na ang
sukat na labindalawa (12).
▪ Ang pagdidiin o bold facing ay gamitin kung kinakailangan lamang bigyang-diin ang
salita, gaya ng bilang ng kabanata, pamagat at pantulong na pamagat ng papel-
pananaliksik, pamagat ng iba pangbahagi – dahon ng pagpapatibay, pasasalamat, talaan ng
nilalaman, at iba pa.
26
 ▪ Ang mga hiram na salita ay kailangang nakapahilig o italic; maaari ding ipahilig ang buong
siniping pahayag at pamagat ng mga akdang nababanggit bilang pamalit sa paggamit
ng panipi.

2. Capitalization, Abbreviation, at Pagsulat ng Bilang

▪ Ang bilang ng pamagat at mismong pamagat ng bawat kabanata ay nakamalaking titik lahat.
▪ Ang simula ng pangungusap, mga pangngalang pantangi,mga dinaglat na titulo, at pantawag
sa tao, gaya ng Mang, Ka, Aling, at iba pa ay isinusulat din sa malaking titik.
▪ Ang mga salita ay kailangang isulat nang buo, ang puwede lamangidaglat ay mga karaniwang
akronim, mga pormula, mga panukat, at titulo tulad ng G., Gng., Bb., Dr., Prof., at iba pa.
▪ Mahigpit na ipinagbabawal ang pagpapaikli ng salita gaya ng mgasalita sa text messaging.
▪ Isulat sa paraang numerical ang petsa, fraction, decimal, serye, at bilang ng kalye sa tirahan.
▪ Ang mga buong bilang naman ay kailangang baybayin, sinusundan lamang ito ng simbolong
numerical sa loob ng panaklong.

3. Pagbabantas
▪ Kailangang sundin ang mga alituntuning panggramatika sa pagbabantas. Makatutulong kung
muling sasangguni sa mga aklat na tumatalakay sa gamit ng mga bantas. Sa "Komunikasyon
sa Makabagong Panahon", tinalakay nina Benales, et al. (2002) ang paksang ito.
▪ Sumangguni sa mga tuntunin ng pagbabantas upang makasiguro sa tamang paggamit nito.

Iba pang Dapat Tandaan sa Pinal na Draft

Ang iba pang mga alituntunin sa pagbuo ng pinal na draft ay mahalaga ringsundin upang masigurong
naisagawa nang wasto ang papel-pananaliksik.
1. Papel, Computer, at Printer
▪ Ang sukat ng papel ay 8 ½ x 11 o ang kinasanayan nating tawaging short bond paper.
▪ Ang computer at printer ay pangunahing pangangailangan sa pagbuong papel-pananaliksik.
Makatutulong ito upang maging madali ang pagbuo ng pinal na draft.
2. Margin, Spacing, at Centering
▪ Ang tamang margin ay isa at kalahating pulgada (1 and ½ inch) sa kaliwa at isang pulgada sa
kanan, sa itaas, at sa ibaba.
▪ Doble ang pagitan o space na dapat gamitin sa bawat linya sa loob ng mga talataan, maliban sa
tuntunin ng pagsipi sa isang buong talataan o mahabang quoted material.
▪ Ang quoted material ay isinusulat nang may tig-iisa lamang na pagitan ang bawat linya at
nakapasok sa magkabilang panig, higit sa itinakdang margin sa karaniwang talataan.
3. Bilang ng Pahina
▪ Ang bilang ng pahina ay kailangang ilagay sa itaas sa gawing kanan.
▪ Ang pahina ay nagsisimula sa kabanata 1 hanggang sa huling pahina nito.

Proofreading at Editing
Ito na ang huling bahagi ng pagsulat ng pinal na draft.

• Mahalagang muling basahin ang isinulat upang muling maiwasto kung sakaling mayroon pa
ring mali bago pa man ito muling ipasa sa tagapayo.
• Ang proofreading o pagwawasto ay ang huling yugto ng proseso at pag-edit na tumututok sa mga
maling baybay at mga pagkakamali sa gramatika at bantas.
• Ang pag-edit ay ang pagwawastong ginagawa sa kung ano ang sinimulan mong
ginagawa sa sandaling natapos mo ang iyong unang draft.
27