2022-2023

Bahar Dönemi
Türk Dili Koordinatörlüğü

TUR102/TLL102 TÜRK DİLİ-II

14. Ünite

1
 Dersin İçeriği

Görgü Kuralları
Elektronik Posta Yazarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Genel Tekrar ve Uygulama

ue.aydin.edu.tr
Görgü Kuralları

Eğitimin amaçlarından biri, kişileri içinde yaşadıkları toplumun ve bu

toplumun bağlı olduğu çağdaş dünyanın uyumlu bir üyesi hâline getirmektir.
Topluma, sosyal çevreye ve çağdaş dünyaya uyumlu olmanın şartı, görgü
kurallarını bilmek ve onlara uymaktan geçer.

«Görgülü kuşlar gördüğünü işler, görmedik kuşlar ne görsün ki ne işler?» (Atasözü)

(İyi eğitim alanlar aldıkları eğitimin gereğini yaparlar, iyi eğitim görmeyenler bir şey yapamazlar.)

ue.aydin.edu.tr
 Görgü Kurallarına Uymanın Önemi

Türkçe Sözlük’te «görgü» kelimesinin üç anlamı bulunmaktadır. Bunlardan ikisi konumuzla ilgilidir: «Bir toplum içinde var olan ve
uyulması gereken saygı ve incelik davranışları, terbiye» ve «Bir kimsenin, yaşayarak ve deneyerek elde ettiği birikim, deneyim».

görgü kuralları
isim, toplum bilimi

isim, toplum bilimi : Bir toplumda veya toplulukta, davranışları denetlemeye yönelik
olan kuralların bütünü, davranış bilgisi, adabımuaşeret

ue.aydin.edu.tr
 Görgü kurallarını biliyoruz ama ne kadar önemli olduğunu çoğu zaman
unutuyoruz.

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/34/35/973050/dosyalar
/2013_01/03011254_adbimuaeret.pdf
ue.aydin.edu.tr
http://www.researchgate.net/publication/272474766_NVERSTE_GRENCLER
NE_TAVSYE_EDLEN_GRG_KURALLARI
ue.aydin.edu.tr
Hangi Davranışlar Görgüsüzlük Olarak Değerlendirilir?

• Derse (randevuya, işe, toplantıya veya bir etkinliğe) geç gelmek,

• Derste (bir toplantıda, arkadaş ve aile buluşmasında) cep telefonuyla “oynamak”

• Derste başka bir dersin ödevini yapmak,

• Ders esnasında yanındakilerle fısıldaşmak ve konuşmak,

• Derste bilgisayarda kendi işini yapmak,

• Derste (toplantıda, sinemada, konserde) cep telefonunu sessize almamak,

• Derste izin istemeden dersle ilgili ses veya görüntüleri kaydetmek,

• Derse önceden haber vermeden ve izin almadan misafir getirmek,

• Çevresini kirletmek (Örneğin dersliklerde yiyip içmek, sınavlarda duvarlara kopya yazmak vb.),

• Öğretim elamanını ders dışında gördüğünde ona selâm vermemek; görmemiş gibi yapmak,

• Ödev ve proje dosyalarında, sınav kâğıtlarında ve öğretim elamanına yazılan e-maillerde internet ortamında daha çok yakın

arkadaşlarımız için kullanılması uygun görülen “sevinç, üzüntü, öfke, kızgınlık vb.” duyguları ifade eden semboller kullanmak,

• Derste anlatılanları ve konuşulanları dinlememek.

ue.aydin.edu.tr
 Görgülü ve Kibar İnsan
• Ön yargılı değildir, olumlu bakar.
• Saygılı bir dinleyicidir.
• Yüzünde gülümseme, dilinde tatlılık eksik
olmaz; konuşurken sesini yükseltmez ama
ciddidir.
• Utanılacak durumda başını yere eğer,
gülünecek yerde güler.
• Toplumda yükselirken şımarmaz, düşerken
isyankâr olmaz.
• Sabırlı ve paylaşımcıdır.
• Yaptığı büyük veya küçük iyilikleri sık sık yüze
vurmaz.
• Randevularını aksatmaz, elinde olmayan
sebepler için zamanında özür diler; durumu
telâfi eder.
ue.aydin.edu.tr
• Adaletli, demokrat ve hoş görülüdür.
• Alçak gönüllüdür, gösterişi sevmez.
• Her düşünce ve inanca saygılıdır.
• Azimlidir; ama hırsını kontrol eder.
• Sevgi doludur.
• Ciddi bir hata yaptıkları ana kadar insanları
sever; affedicidir.
• Çevreyi ve hayvanları sever.
• Dost ve yakınlarına karşı duyarlıdır.
• Temiz, çalışkan ve dürüsttür.
• Doğru ve güzel konuşur.
 Dili Doğru ve Güzel Kullanmak

Hazırlıklı ve hazırlıksız konuşmalar için açıkladığımız kuralların

büyük bir kısmı, aslında görgü kurallarıdır. Kurallara uyduğunuzda ve
onları uyguladığınızda bir işi başarmak zor olmayacaktır.

ue.aydin.edu.tr
 Sanal Ortamda Görgü Kuralları
«İnternet, dünyadaki sınırları kaldırarak, insanların çok daha fazla görüşebilmesine, etkileşimli (inter-aktif)
olarak iletişime geçebilmesine de olanak tanımıştır. Böylelikle mektupla belki ayda bir kez haberleşenler,
elektronik ortamda e-posta başta olmak üzere ‘msn’ ve ‘chat’ gibi programlarla sık sık görüşebilmektedirler.»
http://www.millifolklor.com/tr/sayfalar/75/26.pdf

ue.aydin.edu.tr
Sanal Ortamda Görgüsüzlük Olarak Kabul Edilen Davranışlardan Birkaçı

• E-maillerde baştan savma ve laubali bir dil kullanmak,

• Ayaküstü tanıştırıldığınız birisine, ertesi sabah bir sosyal paylaşım sitesinde “arkadaşlık teklif etmek”,
• Fotoğraf albümlerinizdeki kişileri kendilerine sormadan yayınlamak ya da isimlendirmek,
• Twitter’da arkadaşlarınızla sohbet etmek,
• Twitter bir sosyal paylaşım sitesidir; her yaştan katılımcısı vardır; popülerliği arttırmak için uygunsuz fotoğraf ve yazı paylaşmak,
• Arkadaşlarınıza kendi bloğunuzu, grubunuzu, internet sitenizi mutlaka beğenmeleri için ısrar etmek,
• Sosyal paylaşım sitelerini, içinizi boşaltmak ya da mahrem dünyanızı paylaşmak için kullanmak,
• Arkadaşınıza kişisel bir not iletmek için Facebook duvarını kullanmak,
• Yakın olmadığınız bir arkadaşınızın doğum gününde onun Facebook duvarına laubali mesajlar yazmak,
• Takma bir adın arkasına gizlenip Twitter’da, Facebook’ta, Friendfeed’de kavga etmek, şiddet kusmak,
• Resmî ilişki içinde olduğunuz insanlarla sanal âlemde gereksiz bir samimiyet içine girmek,
• Toplu mail gönderirken kişilerin mail adreslerini gizlememek,
• Toplumsal bir tartışma yaratmak amacı taşımayan e-postalarda sadece göndereni yanıtlamak yerine toplu cevap vermek,
• “Bu e postayı hemen on kişiye gönderirsen dileğin gerçekleşecek, göndermezsen lanetleneceksin.” kıvamında e-postalar yollamak,
• Savunduğu politik görüşü destekleyen bir e-posta alınca bunun doğru olup olmadığını hiç araştırmadan ilgili ilgisiz herkese göndermek,
• Gelen her e-postayı oluşturduğunuz bir arkadaş listesine, hiçbir filtre kullanmadan iletmek, bu davranışı da sosyalleşme zannetmek,
• E-maillerde yazım kurallarına uymamak ve noktalama işaretlerini yerinde kullanmamak.
ue.aydin.edu.tr
 Bu tür kullanımlar, iddia edildiği
gibi çağa ayak uydurmak, gelişmişlik
göstergesi, yeni bir tarz oluşturmak
veya özgün bir tarza sahip olmak
değil, teknolojiyi kötüye kullanmaktır.

Bu tür kullanımlar dile saygı

göstermemektir. Unutmayalım, dil
yozlaşmaz, dil bozulmaz. Dili kullanan
insandır. Zihniyet yozlaştığında onun
http://www.turkiyegazetesi.com.tr/fatih-selek/476082.aspx kullandığı araçlar da yozlaşır.

ue.aydin.edu.tr
 E-Posta Yazarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Yazılı iletişimde kişilerin birbirini yanlış anlama ihtimali daha yüksektir.

Ayrıca size e-posta yazanın veya sizin e-posta yazdığınız kişinin o anki duygu ve
düşüncelerini ölçmek ve algılamak da imkânsızdır.
E-posta yazacağınız zaman sanal ortamda yazışmanın da kuralları
olduğunu ve bunlara uymanız gerektiğini unutmayınız.

ue.aydin.edu.tr
 E-Posta Yazarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

1. E-posta yazmaya başlamadan önce mutlaka “konu” kısmını doldurunuz. Konu, “talep”,

“istek”, “duyuru” ve “bilgi” gibi genel ifadelerden oluşmamalı. Bu tür ifadeler, e-postanızın «çöp

posta»ya (spam) yönlendirilmesine ve okunmamasına yol açar.

E-posta konusu içerikle örtüşmeli ve anlaşılır olmalı. Alıcının daha sonra diğer e-mailler

arasından bulabilmesini sağlayacak derecede de açık olmalı.

ue.aydin.edu.tr
2. E-posta yazmaya mutlaka uygun bir hitap ve selamlaşma ile başlayınız.
Değerli Hocam,
Kıymetli Hocam,
Sayın Ahmet Demir,
Sevgili Canan vb.

ue.aydin.edu.tr
E-Posta Yazarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

3. Anlatmak, sormak veya bilgi vermek

istediğiniz konuyu açık, net ve kısa olacak şekilde
yazdıktan sonra e-postanızı mutlaka iyi dileklerle
noktalayın: “Kolaylıklar dilerim.” “Hayırlı günler…”
“Selâm ve sevgilerle..” “Sağlıcakla kalınız.” vb.

4. Açık ve anlaşılır ifadeler kullanın. Kısa ve öz

olan e-postalar daha etkilidir. Gereksiz sözcük ve
cümlelerden uzak durunuz. Konuya odaklanınız ve
konuyu gereksiz yere dağıtmayınız.

ue.aydin.edu.tr
 5. E-mail atma sebebiniz bir
dosya paylaşımı ise bunu uygun
ifadelerle mutlaka belirtiniz.

ue.aydin.edu.tr
E-Posta Yazarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

6. Noktalama işaretlerini yerinde kullanmaya özen gösteriniz. «Konu» kısmında ve

cümlelerin sonunda “????” ya da “!!!!” gibi noktalama işaretlerini peş peşe
kullanmayınız. Alıcı, e-postayı yazan kişinin kızgın veya bağırarak konuştuğunu
düşünebilir veya bu davranışı ciddiyetsizlik olarak da algılayabilir.

7. Cümleyi büyük harfler kullanarak yazmayın. Sanal ortamda -eğitim veya iş

sebebiyle özel olarak kullanılmıyorsa- büyük harflerle yazılan kelime ve cümleler
“BAĞIRMAK, HAKARET ETMEK” anlamına gelmektedir.

ue.aydin.edu.tr
 E-Posta Yazarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?

8. E-mail metninin son kısmına duruma göre adınızı soyadınızı

yazınız. Akraba veya arkadaşlarınızla yazışırken buna gerek olmayabilir.
Ancak bir öğretim elemanına e-mail yazıyorsanız ve metin içinde
kendinizi tanıtmamışsanız adınız ve soyadınızla birlikte öğrenci
numaranızı, bölümünüzü, sınıfınızı mutlaka yazınız.

9. Kızgınken asla birine e-mail yazmayınız. Bir kişiye kızgınlıkla

yazdığınız ağır şeylerin geri alınamayacağını unutmayınız ve
yazdıklarınızın karşınıza bir gün mutlaka çıkacağını biliniz.

ue.aydin.edu.tr
 10. Bir öğretim elamanına, hocanıza e-mail
yazdığınızda “gülücük”, “öpücük” ve “asık surat”
gibi simgeler kullanmayınız. En iyisi bu tür
simgeleri “yazışmalarda” hiç kullanmamaktır.
Herkes teknolojiyi sizin kadar takip etmiyor olabilir.

İletilerde, gülümsemeleri
kullanmak bugünlerde duyguları
anlatmanın sıkça kullanılan bir
yolu oldu. Fakat sizin şaka veya
şirinlik maksadı ile yapmış
olduğunuz o gülümseme
işaretini, karşınızdaki yanlış
anlayabilir, alaycı bir ifade olarak
nitelendirebilir.

ue.aydin.edu.tr
 E-Posta Yazarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
11. Kısaltılmış terimler, jargon kelimeler ya da yabancı kelimeler kullanmayınız. Mailiniz Türkçe ise,

tamamen Türkçe olsun. Yarı Türkçe yarı başka dildeki kelimeler yazmak sizi, karşınızdaki kişinin

gözünde “dil bilen”, “bilgili” konumuna değil “ukala” konumuna düşürür. Kısaltılmış terimler de

alıcı tarafından anlaşılmayabilir.

12. E-mailinizi göndermeden önce, mutlaka okuyunuz. Sesli bir şekilde okumak daha yararlı

olacaktır. Böylece hataları daha iyi fark edersiniz ve onları düzeltme fırsatı bulursunuz. Unutmayınız,

düşünceniz yazılı olarak ifade edilmişse geri almak zordur.

13. Okunaklı mesajlar göndermeye dikkat ediniz. Türkiye’de oturan kişilere yazdığınız mesajlarda
Türkçe karakter kullanmaya çalışınız ve Türkçe karakter kullanımının yaygınlaşmasını destekleyiniz .

Yukarıdaki kurallar şu kaynaktan özetlenmiştir:

http://gulcnsafak.blogspot.com.tr/2013/04/etkin-e-mail-yazma-kurallar.html
ue.aydin.edu.tr
Aşağıdaki e-maili inceleyelim:

ue.aydin.edu.tr
GENEL TEKRAR VE UYGULAMA
 UYGULAMA

1. Aşağıdakilerin hangisinde gereksiz kelime kullanımdan

kaynaklanan anlatım bozukluğu yoktur?

A) Havadaki soğuk sıfırın altında eksi dört dereceydi.

B) Onunla üç saat güncel meseleleri karşılıklı tartıştık.
C) Yeni romanınız ne zaman basılıyor?
D) Yaz gelmeden önce herkes tatil planını yapar.
E) Pazara annemle birlikte gitmeye karar verdik.

ue.aydin.edu.tr 24
 UYGULAMA

2. Aşağıdakilerden hangisi düşünce değeri ağır basan yazılı anlatım

türüdür?

A) Deneme
B) Şiir
C) Hikâye
D) Rapor
E) Dilekçe

ue.aydin.edu.tr 25
 UYGULAMA

3. “Bu sabah kentin mimari yapılarını görme amacıyla dışarı çıktığımda, büyük
bir yapıyla karşılaşacağıma dair bir umut yoktu bende. Oysa daha ilk saatlerde
çok görkemli bir bina, bir köprü ve iki çeşmeyle karşılaştım. Kentle ilgili bütün
düşüncelerim değişti. Öğle saatlerinde kentin kalesini dolaşırken şaşkınlık
içindeydim. Akşamüzeri müzeyi gezerken bende oluşan duyguları anlatmaya
ise bu sayfa yetmez.”
Bu parçada aşağıdaki yazı türlerinden hangisine özgü nitelikler daha
belirgindir?
A) Makale

B) Duyuru

C) Otobiyografi

D) Günlük

E) Bildiri

ue.aydin.edu.tr 26
 UYGULAMA

4. “Bir olayın, bir durumun meydana geliş biçimi ve sonuçlarını olduğu gibi
anlatan yazılı ve yasal belgelerdir.” cümlesinde tanımı verilen yazılı
anlatım türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) İş mektubu
B) Rapor
C) Karar
D) Dilekçe
E) Tutanak

ue.aydin.edu.tr 27
 UYGULAMA

5. “Erimiş karları, çekilmiş duman

Açılmış çiçekler, yürümüş çimen

Hayali kafamda yaşar her zaman

Başı oylum oylum meşeli dağlar.”

Yukarıdaki dörtlük, konusuna göre hangi şiir türüne girer?

A) Didaktik Şiir

B) Pastoral Şiir

C) Lirik Şiir

D) Epik Şiir

E) Satirik Şiir

ue.aydin.edu.tr 28
 UYGULAMA
6. I. Konuya hâkim olamamak

II. Kuralları bilmek ve uygulamak

III. Yerel ağızla konuşmak

IV. Bozuk cümleler kurmak

V. Bir kompozisyon alt yapısına sahip olmak

Yukarıdaki seçeneklerden hangileri konuşma yetersizliklerine örnek

gösterilemez?

A) I-II

B) I-III

C) II-V

D) III-V

E) V-I

ue.aydin.edu.tr 29
 UYGULAMA

7. “Dinleyiciler önünde, seçilmiş bir konuşmacı grubu tarafından yapılır. Bir

oturum başkanı tarafından yönetilir. Bir konunun çeşitli yönleri ele alınır.”
Yukarıda özellikleri belirtilen sözlü anlatım türü aşağıdakilerden
hangisidir?

A) Münazara
B) Forum
C) Konferans
D) Seminer
E) Panel

ue.aydin.edu.tr 30
 UYGULAMA

8. “Herhangi bir olguyu, bir işi veya bir durumu yer ve zaman belirtecek
şekilde kamuoyuna açıklamak için hazırlanır. Sözlü ya da yazılı bir haber
niteliği taşır. Çoğunlukla bir gezinin, oyunun, serginin veya filmin yeri ile
zamanı belirtilir.”
Yukarıda özellikleri verilen sözlü anlatım türü aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Duyuru
B) Konferans
C) Panel
D) Demeç
E) Nutuk

ue.aydin.edu.tr 31
 UYGULAMA

9. Aşağıdakilerden hangisi, hazırlıklı konuşma esnasında dikkat edilmesi

gereken hususlardan biridir?

A) Konuya hâkim olmamak

B) Beden dilini etkin kullanmamak
C) Konuşma öncesinde prova yapmamak
D) Kendisine tanınan süreyi aşmamak
E) Soru sorulmasına izin vermemek

ue.aydin.edu.tr 32
 UYGULAMA
10.
I. Sohbetlerimiz incitici olmamalı; karşılıklı saygı, nezaket ve hoşgörü kuralına
dayanmalıdır.
II. Sohbette mütevazılığın esas olduğunu unutmamalıyız.
III. Dedikodu, yalan, argo, böbürlenme ve gösteriş, sohbetin havasını bozan
nahoş hareketlerdir.
IV. Kişi söyleyeceklerine odaklanmalı, her aklına geleni hemen söylemelidir.
V. Karşımızdaki kişiyi kendi fikirlerimizi kabul etmeye zorlamalıyız.

Yukarıdakilerden hangileri sohbet sırasında yapılmamalıdır?

A) I. ve II. B) IV. ve V. C) II. ve V. D) I. ve IV. E) Yalnızca III

ue.aydin.edu.tr 33
 UYGULAMA

11. “Konuşmada, belirli bir hecenin, kelimenin, öğenin yahut cümlenin

diğerlerine göre daha etkili, daha baskılı söylenmesine denir. Türkçede,
isteğe bağlı ve doğal olmak üzere iki çeşidi vardır.”
Yukarıda açıklanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mimik
B) Tonlama
C) Vurgu
D) Diksiyon
E) Hatiplik

ue.aydin.edu.tr 34
 UYGULAMA

12. Aşağıdakilerden hangisi, “İyi düşünmeden yaptığımız işlerden

pişman olarak geri dönmek isteriz ama artık iş işten geçmiştir.”
cümlesindeki durumu karşılayan bir atasözüdür?

A) Dereyi geçerken at değiştirilmez.

B) Dilin kemiği yoktur.
C) Laf torbaya girmez.
D) İşleyen demir ışıldar.
E) Atılan ok geri dönmez.

ue.aydin.edu.tr 35
 UYGULAMA

13. Aşağıdakilerden hangisi atasözünün özelliği değildir?

A) Uzun tecrübeler sonucu oluşur.

B) Kelime eklenip çıkarılabilir.

C) Genelde cümle halindedir.

D) Söyleyeni belli değildir.

E) Öğüt verir.

ue.aydin.edu.tr 36
 UYGULAMA

14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ki” bağlacının veya “-ki”

ekinin yazımı yanlıştır?

A) Şu karşıdaki tepeden aldı kurt kuzuyu.

B) Sanki bir gün çıkıp gelecek misin?
C) Madem ki bu çocuk senin o zaman sahip çık.
D) Belki de hata sende.
E) Bilmem ki bu kaçıncı ayrılık.

ue.aydin.edu.tr 37
 UYGULAMA

15. Noktayla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için nokta konmaz.

B) Sayılardan sonra sıra bildirmek için nokta konur.

C) Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra nokta konur.

D) Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak

için nokta konur.

E) Büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta konmaz.

ue.aydin.edu.tr 38
 KAYNAKLAR

KARAAĞAÇ G. – YAVUZER H. (2011). Yükseköğretimde Türk Dili ve Kompozisyon, Ankara,

Okutman Yayıncılık.

YAVUZ K. – YETİŞ K. -BİRİNCİ, N. (2020). Üniversite Türk Dili ve Kompozisyon Dersleri, Beşir
Kitabevi, İstanbul.

AKTAŞ, Ş.- GÜNDÜZ, O.(2020). Yazılı ve Sözlü Anlatım-Kompozisyon Sanatı, Ankara, Akçağ
Yayınları, 25.baskı.

KORKMAZ, Z.-ERCİLASUN, A. B. –ZÜLFİKAR H. (2020). Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri,

Ankara, Ekin Yayınevi, 8.baskı.

ue.aydin.edu.tr 39
Dersi dinlediğiniz için teşekkür ederiz.