DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME PROGRAMI

Öğrencinin;

Adı-Soyadı : .... ….
Yaşı :
Cinsiyeti : …..
Özrü : …..
Okulu : …..
Sınıfı : …..
Öğretmeni : …..

Uygulamacının;

Adı Soyadı : …..

ÖĞRENCİNİN GENEL PERFORMANS DÜZEYİ

İFADE EDİCİ DİL: Kendi ilgi ve ihtiyaçlarını dile getirmektedir.Bazen kendi kendine
konuşup sözcükleri ağzında yuvarladığı için ne dediği anlaşılmamaktadır.

ALICI DİL: Kendine yöneltilen yönergeleri anlayıp yapabilmektedir.

MOTOR BECERİLERİ: Küçük kas (tutma,kesme vb.) hareketlerini yerine

getirebilmektedir. Büyük kas becerilerini (koşma, zıplama, atma-tutma ) yerine
getirebilmektedir.

ÖZBAKIM BECERİ: Öz bakım, becerilerinde giyme çıkarma ve beslenme ile ilgili

becerileri yerine getirebilmekte, elini yıkarken sabun kullanmada, diş fırçalamada
zorlanmaktadır.

SOSYAL İLETİŞİM BECERİLERİ: Sınıf ve okul kurallarına ilişkin becerileri

hatırlatıldığında yerine getirmektedir.

BİLİŞSEL BECERİLER: Akademik becerilerde Okuma-Yazma dersinde okuma-yazma

yapabilmektedir.Matematik dersinde 1’den 100’e kadar sayabilmektedir,eldeli eldesiz
toplama yapabilmektedir.Zıt kavramları,şekilleri bilmektedir.2’şerli saymayı
yapamamaktadır.
 SOSYAL BECERİ KONTROL LİSTESİ

Beceri var,uygun Beceri yok ,uygun

Kontrol Listesi kullanılıyor (+) kullanılmıyor. (-)
Selamlaşma
Sınıf Kurallarına Uyma
Yardım/Bilgi İsteme
Sözel Yönergelere Uyma
Eşyalarını Paylaşma
Etrafı Rahatsız Etmeden Sınıfa Girme
Sırasını Bekleme
Kendisine Sorulan Sorulara Yanıt Verme
Yazılı Yönergelere Uyma
İşbirliği İçersinde Çalışma
Yerinde Oturması Gereken etkinlikleri yerinde Oturarak
yapma
Sınıfta boş zamanını uygun şekilde kullanma,
İşini/ödevini zamanında bitirme
Verilen etkinliği bitirme
Yeni bir etkinlik başlatma
Ödünç alma
Lütfen ve teşekkür ederim sözcüklerini kullanma
Uygun olmayan dokunmaktan kaçınma
Okulda suçlama ile başa çıkma
Alay edilmeyle başa çıkma
Yabancı biriyle tanıştırıldığında uygun davranma
Diğerlerine olumlu geribildirim verme
Yaptığı işle ilgili geri bildirim isteme
Özür Dileme
Dinlenme
Yardım Etme

3. ARTTIRILMAK YA DA AZALTILMAK İSTENEN OLASI DAVRANIŞLARIN

BELİRLENMESİ
Azaltılmak istenen davranış:
*Kendi kendine anlamsız konuşması

4.OLASI HEDEF DAVRANIŞLARIN HEDEF DAVRANIŞ BELİRLEME FORMUNA

GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ
Hedef Davranış: Kendi kendine anlamsız konuşmama Tarih:

Gözlenen: .... ….
Gözleyen: ….
Evet Hayır Yorum
1.İşlevsel mi? +

2.Pekiştireç sağlayıcı mı? +

3.Önkoşul niteliğinde mi? +

4.Başka ortamlara girmeyi kolaylaştırır mı? +

5. Kişiler arası ilişkide kolaylık sağlar mı? +

6.Yaşa uygun mu? +

7.Bağımsız yaşama katkı sağlar mı? +

8.Azaltılmak istenen bir davranışsa alternatifi var +

mı?
Toplam: 8
Özet: Uygun olan bir davranış arttırılacağı için uygundur. Diğer derslerde de pekiştirilir.
Konuyla ilgili konuşması için önkoşuldur. Bağlam içi konuşma yaşa uygundur. Bağlam içi
konuşma davranışı başka ortamlara girmeyi kolaylaştırır, iletişimin devamında ve kişiler
arası ilişkilerde kolaylık sağlar. İsteklerini ve ihtiyaçlarını dile getirmede kullanırsa bağımsız
yaşama katkı sağlar. Davranış hedef davranış olarak seçilmiştir. Alternatif davranışı, sorulan
sorulara uygun şekilde konuşarak cevap vermesidir.

Hedef davranış işlevsel mi?

Uygun olmayan davranışın ortadan kalkması ile, yapılan ders etkinliği kesintiye uğramayacak
ve bu şekilde sınıftaki diğer öğrencilerin ve öğretmenin rahatsız olmalarını,dikkatlerinin
dağılmasını ve her şeyden önemlisi öğrenme ve öğretme süreçlerini olumsuz yönde
etkilemektedir.
Bu şekilde, hem öğrencinin hem de diğer öğrencilerin ve de öğretmenin yapılan
etkinliklerden ve/veya çalışmalardan alacakları verim artacaktır. Böylece, öğrencinin günlük
yaşamında, uygun bir davranış yer almasına ve uygun olamayan davranışları ortadan
kalkmasını sağlayacaktır. Öyle ki öğrencinin söz hakkı almadan ders dışı konularda
konuşması sınıf düzenini bozuyor, yapılan etkinliklerin kesintiye uğramasına neden oluyor.
Hedef davranış işlevsel bir nitelik taşımaktadır.
Pekiştireç sağlayıcı mı?

Öğrenci hedeflenen olumsuz davranışın ortadan kalkması ile uygun olan davranışları
sergilemeye başlayacak ve sonucunda pekiştireç alma olasılığı artacaktır. Ayrıca öğrenci
derse katılımını artıracağından pekiştireç alma olasılığı artacaktır.

Ön koşul Niteliğinde mi ?

Bu olumsuz davranışın ortadan kalkması, başka davranışlara zemin hazırlamaktadır.

Böylece, uygun olan başka davranışların artmasını sağlayacaktır. Bunlar; yapılan etkinliği
ve/veya çalışmayı kesintiye uğratmama, arkadaşlarının ve öğretmeninin dikkatini dağıtmama,
sınıf düzenini bozmama, dikkatini; derse, öğretmenine ve yapılan etkinliğe ve/veya çalışmaya
verme-yöneltme, ders etkinliğine katılma, gibi.

Başka Ortamlara Girmeyi Kolaylaştırır mı?

Bu olumsuz davranış öğrencinin, arkadaşlarıyla ve özellikle de öğretmenleriyle olan

etkileşimini olumsuz etkilemektedir. Davranışın ortadan kalkması ile öğrencinin,
arkadaşlarıyla ve öğretmenleriyle olan etkileşimi ve ilişkileri artacaktır.

Yaşa Uygun mu?

Hedeflenen davranış öğrencinin yaşına uygundur. Bu davranışın ortadan kalkması ile öğrenci,
yaşına uygun davranışlar sergileyecek bu da öğrencinin öğretmenleriyle, arkadaşlarıyla ve
başkalarıyla olan etkileşimini ve iletişimini artıracaktır.

Kişiler arası ilişkilerde kolaylık sağlar mı?

Öğrencinin, bu olumsuz davranışın ortadan kalkması önemlidir. Böylece öğrenci diğer

insanlarla, özellikle öğretmenleriyle ve arkadaşlarıyla etkileşimde daha başarılı olacaktır.
Dolayısıyla, başkalarınca kabul görmeyi sağlayacağından bağımsız yaşamada katkı
sağlayacaktır.

Arttırılacak Başka Bir Davranışa Alternatif mi?

Bu uygun olmayan davranışın azaltılması, ortadan kaldırılması ile öğrencinin ders
dinleme davranışını kazanmasına alternatif bir yoldur. Ders dinleme etkinliğinde öğrenci
temel becerileri öğrenebilir. Bir davranış azaltılırken, başka bir davranışında mutlaka
arttırılması gerekmektedir. Bu gelişmezse olumlu davranış dağarcığında gelişme olmaz.Bu
davranışı azaldığında anlamlı olarak yeri geldiğinde konuşmayı öğrenecektir.

HEDEF DAVRANIŞLARIN TOPLUMSAL ÖNEMİNİ BELİRLEME FORMU

Gözlenen: .... … Tarih: ….
Gözleyen: Tuğba GÖKÇE
Kendi kendine anlamsız konuşma
ÖNCELİK ÖLÇÜTLERİ 1 2 3 4 5
1.Sakınca Derecesi +
2.İleride Kullanılma Olasılığı +

3.Sorunun Süreğenlik Derecesi +

4.Pekiştireç Sağlama Olasılığı +
5.Önkoşul Özelliğinin Derecesi +
6.İstenmeyen Dikkati Azaltma Derecesi +
7.Değiştirme Kolaylığı +
8.Değiştirme Maliyetinin Uygunluğu +

Toplam: 1 2 5

Hedef davranış derecelendirme ölçeği:

5: Çok yüksek 3: Orta 1: Çok zayıf
4: Yüksek 2: Zayıf
Öncelikle hedef davranış olarak azaltılmak istenen davranış seçilecektir. Bağlam dışı
konuşmama iletişim ve diğer davranışlar için önkoşul davranış olacaktır. Kendi kendine
konuşması hem kendinin derse konsantre olmasını hem de arkadaşlarının konsantre olmasını
engellemektedir.

5.ÖĞRENCİ İÇİN İŞLEVSEL OLAN HEDEF DAVRANIŞIN SEÇİLMESİ VE

GÖZLEM SAATİNİN KARARLAŞTIRILMASI
Öğrenci için işlevsel olan hedef davranış öğrencinin kendi kendine konuşması( bağlam
dışı konuşma)davranışı belirlenmiştir. Davranışın arkadaşlarıyla,öğretmenleriyle olumlu
iletişim kurmaya önkoşul olduğu belirlenmiştir. Sınıf öğretmeni ile yapılan görüşmede bu
davranışın alınmasını uygun bulmuştur. Problem davranışın belli bir dersi ya da saati yoktur.
Genel anekdot kayıtlarında da davranışa rastlanmıştır. Ancak mola verildiğinde anekdot
tutulmuştur.
Hedef Davranışın Belirlenmesi
Hedef davranışı belirleme öğeleri

Birey veya çevresi açısından işlevsel olmalıdır:

Kendi kendine anlamsız konuşma (Bağlam dışı konuşma) davranışı uygun olmayan bir
davranıştır. Uygun olmayan davranış çevreden de uygun tepki almaz. Uygun olmayan
davranışın ortadan kaldırılması hem birey hem de çevresi için işlevseldir.

Bireye doğal ortamında pekiştireç sağlamalıdır:

Bağlam dışı konuşmada birey sadece olumsuz tepkiler alır. Ancak konuşma konusuna uygun
konuşması doğal ortamlarda da olumlu tepki almasına ve kendisiyle konuşulmasına sebep
olacaktır. Bu da davranışın doğal ortamlarda pekiştirilmesine yol açar.

Daha karmaşık beceriler için önkoşul niteliği taşımalıdır:

İletişimi sürdürme becerisi için önkoşul niteliğindedir. İletişimi başlatabilir ancak iletişimi
bağlam dışı konuşmasıyla sürdüremez.

Toplumsal yaşama girmeyi kolaylaştırmalıdır:

Bağlam dışı konuşmasıyla toplumsal yaşama girmesi zorlaşır. Konuya uygun tepkiler,
cevaplar vererek iletişimi sürdürerek toplumsal yaşama girebilir.

Hedef Davranışı Belirleme Teknikleri

Bireyle görüşme
Bireyin yaşamındaki önemli kişilerle görüşme: Bu davranış için sınıf öğretmeniyle
görüşülmüştür.
Ölçü aracı uygulama
Doğrudan gözlem yoluyla: Bu davranış için anekdot kaydı tutulmuştur.

6.HEDEF DAVRANIŞIN TANIMLANMASI

Kendi Kendine Anlamsız Konuşma(Bağlam dışı konuşma)davranışı:
Öğrenci etkinlik sırasında ya da kendi başına oyun oynarken bağlam dışı
konuşmaktadır. Bağlam dışı konuşma olarak “Allah allah, konuşma,sus vb.(bazen de ne
dediği anlaşılmıyor.)” gibi örnekler gösterilebilir. Bağlam dışı konuşma problem davranış
olarak kabul edilecektir.
Hedef davranışın seçilme nedeni:
Bu davranış öğrencinin sınıf arkadaşlarının olumsuz tepkilerini almakta ve ders akışını
bozmaktadır. Öğrenci bazen onlara bu konuda model olarak onların da gereksiz
konuşmalarına sebep olmaktadır. Bağlam dışı ya da gereksiz konuşma davranışı bir sınıf
kuralıdır. Sınıf öğretmeniyle de konuşularak bu davranışın alınmasına karar verilmiştir. Hedef
davranış belirleme formuna göre de bu davranışın alınması daha önceliklidir.

7. HEDEF DAVRANIŞA İLİŞKİN UYGUN KAYIT TEKNİĞİNİN BELİRLENMESİ,

NEDEN BU TEKNİĞİN SEÇİLDİĞİ, TEKNİĞİN NASIL KULLANILACAĞI VE
TEKNİĞİN OLASI YARARLARININ AÇIKLANMASI
Davranış Kayıt Yöntemi: Olay Kaydı
Seçilme Gerekçesi:
Kayıtlar kesin kayıt yöntemlerinden olay kaydı ile tutulacaktır. Problem davranışın
açık bir başlangıç ve bitişi vardır (davranış bazen 10 saniye, bazen 10 dakika sürmüyordur).
Problem davranışın çok sık meydana gelmemesi ve davranış bütün bir zaman diliminde
izlenmeden saymanın mümkün olması nedeniyle olay kaydı uygun bulunmuştur.
Kolay uygulanabilirdir. Her zaman kalem kâğıt gerektirmez, başka araçlarla da
davranışa rakamsal verilerle ulaşılabilir. Sayılabilir nesneleri kullanarak problem davranış her
meydana geldiğinde nesne bir kutuya ya da bir cepten diğerine atılabilir. Bu nedenlerle
uygulamayıcı kolaylık sağlar.
Olay kaydı ile problem davranışın gözlem süresinde kaç kez ortaya çıktığı belirlenir.
Gözlem süresi belirlenecek ve problem davranış meydana geldiğinde bir işaret atma ya da bir
cepten diğerinde bir nesne geçirme şeklinde problem davranışın kaç kez gerçekleştiği
belirlenecek. Gözlem süresi sonunda işaretleri ya da nesneleri sayarak problem davranışın
sayısı belirlenerek grafiğe işlenecektir.

Kayıtların Nasıl Tutulacağı:

Problem davranışın oluşum sıklığı belirlenerek kaydedilmesi amacıyla bir kayıt formu
hazırlanacaktır. Bu formun üzerinde 3 gün boyunca tutulacak olan kayıtların tarihi ve bu
tarihlerde hangi ders içinde kayıt tutulduğunun belirlenmesi amacıyla dersi gösteren bir kısım
olacaktır. Davranışın hangi tarihte ve hangi derste kaç defa ortaya çıktığı hazırlanmış olan
forma kaydedilecektir.

Tekniğin Olası Yararları:

 Davranışın açık bir başlangıç ve bitiş zamanı olması nedeniyle davranış kolayca
sayılabilir ve uygulamacı kayıtta zorluk çekmez. Rakamsal verilere rahatça ulaşılabilir. Kesin
sonuçlar elde edilir. Kalem kâğıt dışında her türlü sayılabilir nesneyle problem davranış
sayılabilir ve kayıt tutulabilir.

8.BELİRLENEN KAYIT FORMU KULLANILARAK HEDEF DAVRANIŞA İLİŞKİN

EN AZ ÜÇ GÜNLÜK BAŞLAMA DÜZEYİ VERİSİ TOPLAMA

Hedef Davranış Veri Kayıt Formu:

Gözlenen Öğrencinin Adı-Soyadı: .... …
Gözleyenin Adı-Soyadı : ….
Problem Davranış : Kendi kendine gereksiz konuşma(Bağlam dışı konuşma)
Hedef Davranış : Kendi kendine gereksiz konuşmama

Olay Kaydı Formu

Gözlem
Tarih Ders Süresi Davranış Sayısı Toplam
Matematik 40 dakika 5
…. Matematik 40 dakika 4 14
Dil ve Konuşma 40 dakika 5
İş Eğitimi 40 dakika 6
…. İş Eğitimi 40 dakika 8 19
İş Eğitimi 40 dakika 5
İş Eğitimi 40 dakika 6
…. İş Eğitimi 40 dakika 4 15
İş Eğitimi 40 dakika 5

GÖZLEMCİLER ARASI GÜVENİRLİK

GÖZLEMCİ GÖZLEMCİ
TARİH GÜVENİRLİK
ORANI

…. 14 13 % 93

….
19 18 %95

13…. 15 16 %94

9. BAŞLAMA DÜZEYİ VERİLERİNİN GRAFİĞE AKTARILMASI

Başlama Düzeyi Veri Grafiği:

Gözlemciler Arası Güvenirlik Veri Grafiği:

10. HEDEF DAVRANIŞA İLİŞKİN PERFORMANSIN YAZILMASI

 Öğrencinin problem davranışına ilişkin üç günlük gözlem oturumu düzenlenmiştir.
Her gün bu davranışı gösterdiği fakat yapma sayısında farklılıklar ortaya çıktığı
görülmüştür.Yani problem davranışın sıklığında oynamalar olmuştur.

11.HEDEF DAVRANIŞA YÖNELİK UYGUN VE ETKİLİ PEKİŞTİREÇLERİN

BELİRLENMESİ

Kullanılacak Pekiştireçler:
Öğrenci için kullanılacak pekiştireçler önceden hazırlanan “pekiştireç belirleme
formu” ile belirlenmiştir. Öğrencinin en çok sevdiği yiyecek, nesne ve yapmaktan çok
hoşlandığı etkinlikler pekiştireç olarak seçilecektir.

Birincil pekiştireçler: Çikolata ,şeker,sakız, kola-gazoz.

Nesnel pekiştireçler : Oyuncak, balon, defter
Etkinlik pekiştireçleri:top oynama, resim yapma.
Sosyal pekiştireçler : Aferin, çok güzel, harikasın denmesi, alkışlanması, çak yapma.
Sembol pekiştireçler : Yıldız, gülen yüz.
Bu pekiştireçler “pekiştireç belirleme formu” aileye gönderilip aile tarafından
doldurulmasıyla belirlenmiştir.

Kullanılacak Pekiştireç Tarifesi:

Sabit zaman aralıklı pekiştirme tarifesi uygulanacaktır. Bu tarifede, davranışın
pekiştirilmesi için sabit bir sürenin geçmesi gerekir. Öğrenci 20 dakikalık zaman dilimlerinde
davranışı gerçekleştirmemiş ise pekiştirilecektir. Bu süre daha sonra 25, 30 ve 40 dakikalık
zamanlara çekilecektir. Ve bu zaman dilimleri içinde davranışı gerçekleştirmediyse
pekiştirilecektir.

12.HEDEF DAVRANIŞI DEĞİŞTİRMEYE YÖNELİK AMAÇLARIN

BELİRLENMESİ
Hedef Davranışı Değiştirmeye Yönelik Amaçlar

UDA :....,bir ders süresince , dersin sonuna kadar 40dk boyunca gereksiz yere konuşmadan
sessizce dersi dinler.

KDA :
1-)....,bir ders süresince , dersin sonuna kadar 10 dk boyunca gereksiz yere konuşmadan
sessizce dersi dinler.
2-) ....,bir ders süresince , dersin sonuna kadar 20 dk boyunca gereksiz yere konuşmadan
sessizce dersi dinler.
3-)....,bir ders süresince , dersin sonuna kadar 30 dk boyunca gereksiz yere konuşmadan
sessizce dersi dinler.
4-) ....,bir ders süresince , dersin sonuna kadar 40 dk boyunca gereksiz yere konuşmadan
sessizce dersi dinler.

13.HEDEF DAVRANIŞI DEĞİŞTİRMEK ÜZERE UYGUN DAVRANIŞ

DEĞİŞTİRME TEKNİK VE TEKNİKLERİN BELİRLENMESİ
Problem Davranışın Dört Olası İşlevi:
İstenmeyen Etkinlikten Kaçma: Bazı bireyler kendilerine sunulan etkinlikten kaçmak için
problem davranış sergileyebilirler. Ancak .... gereksiz yere konuşma davranışını etkinlik
sırasında gerçekleştirmekte ve davranışı gerçekleştirdiğinde etkinliği bırakmamaktadır.
Başkalarının İlgisini Çekme: Başkalarının ilgisini çekmek için problem davranış
sergileniyor olabilir. Gözlem kayıtları dışında ....’in davranışı gerçekleştirdikten sonra
yanındaki arkadaşına bakıp, tepki beklemiş olabileceği düşünülmektedir. Arkadaşları ve sınıf
öğretmeni bu davranışa tepki göstermemektedir.Bu da ....’ın davranışı normalmiş gibi
hissediyor olmasına sebep olabilir.
Bir Nesne Ya da Etkinlik Elde Etme: Kişiler nesne ya da etkinlik istediklerinde, problem
davranış gösterebilirler..... problem davranışı sonunda nesne ya da etkinlik elde etmiyor.
Duygusal Uyaran Elde Etme: Birey için bazı davranışlar duyusal uyaran elde etmeye hizmet
ediyor olabilir. Öğrencinin yalnız ve tüm materyallerden/etkinliklerden uzak bir ortamda,
problem davranışı ne sıklıkta ve süreyle gösterdiğinin belirlenmesidir. Bu gözlem için uygun
koşul bulunamamıştır. Ancak öğrencinin özrünün bu davranışlara sebep olabileceği, takıntılı
davranışlarının olduğu bir şeyi çok söylemekten hoşlandığı gözlenmiştir.
Davranış Değiştirmek İçin Belirlenen Yöntemler
Davranış Değiştirme Teknikleri
Tekniğin Adı: Karşıt davranışları ayrımlı pekiştirme.
Teknik Hakkında Bilgi: Fiziksel olarak uygun olmayan davranışla aynı anda yapılamayacak
davranışların pekiştirilmesidir. Diğer davranışların ayrımlı pekiştirmesine göre pekiştirilen
davranış çok daha belirgindir. Çünkü bu iki davranış aynı anda yapılamaz.
....’ın sessiz durması pekiştirilecektir. Bu davranış bağlam dışı konuşmanın karşıtı olarak
görülmüştür. Diğer öğrenciler pekiştireç elde etmek için problem davranışı model alabilirler.
Ancak sessiz durma davranışı için öğrencilerin tümü zaten sık sık pekiştirilecektir.

Tekniğin Adı: Bütüncül-zaman aralığına dayalı diğer davranışların ayrımlı pekiştirilmesi.

Teknik Hakkında Bilgi: Çocuğun belirlenen zaman dilimi içinde uygun olmayan davranışı
yapmaması durumunun pekiştirilmesidir.
.... için ilk olarak10 dakikalık zaman dilimi belirlenebilir.

Tekniğin Adı: Tepkinin bedeli.

Teknik Hakkında Bilgi: Uygun olmayan davranışı izleyen biçimde, belli sayıda yıldız, gülen
yüz, para gibi sembollerin sistematik olarak geri alınmasıdır. Tepkinin bedelinin davranışları
azaltmak amacıyla kullanılabilmesi için çocuğun daha önce belirli sayıda sembol pekiştireç
kazanmış olması gerekir. Bu uygulama uygun olmayan davranışın ciddiyeti ile bağlantılı
olarak geri alınacak sembol sayısına önceden karar verilir.
....’a sorulan soruları bildiği zaman renkli yıldızlar verilebilir. Mehmet bağlam dışı
konuşma davranışını gösterdiğinde bu yıldızlardan biri alınır ve öğrenciye bunun sebebi
açıklanır. “Konuyla ilgili konuşmadığın için bu yıldızlardan birini alıyorum” denir. Yıldızlar
belli sayıya ulaştığında sayıya karşılık gelen pekiştireçle değiştirilmeli. Çocuğun
borçlanmasına izin vermemek için uygun davranışlar sıkça pekiştirilmeli. Teknik tutarlı
kullanılmalı, hedef davranışın hemen akasından uygulanmalıdır.
Sönme tekniği kullanılabilirdi ancak sınıf içinde sembol pekiştirme tekniği
kullanılacağı için problem davranış görülecek ve sembol geri alınacaktır. Sadece Mehmet’in
problem davranışı görmezden gelinip, diğer öğrencilerin problem davranışında sembol geri
alınmasının sorun olabileceği düşünüldüğünden görmezden gelme başlangıçta
kullanılmayacaktır. Ancak davranış 4 hafta sonra amaca hala yaklaşmadı ise sönme
yöntemine geçilecektir. Bu nedenle davranış değiştirme teknikleri arasında verilmiştir.
Tekniğin Adı: Sönme
Teknik Hakkında Bilgi: Daha önce pekiştirilen bir davranıştan pekiştirmenin geri çekilmesi
yoluyla hedef davranışın yoğunluğunun ve ya sıklığının dereceli olarak azaltılması sürecidir.
Normal koşullar altında dikkati toplayan davranışın görmezden gelinmesidir. Sönme tekniği
tek başına kullanılmamalı, etkili bir pekiştirme mutlaka kullanılmalıdır. Sönme yönteminin
etkililiği tutarlı uygulanmasındadır. Problem davranışın azaltılmasında sönmenin etkili
olabilmesi için davranış her yapıldığında görmezden gelinmesi gerekir.
Mehmet için arkadaşlarının ilgileri problem davranışı pekiştiriyor olabilir. Bu nedenle
davranışı ortadan kaldırmak için, çevrenin davranış üzerindeki etkisini geri çekmek önemlidir.

14. DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME TEKNİK VE TEKNİKLERİNİN NEDEN

SEÇİLDİĞİNİN, NASIL KULŞLANILACAĞININ, UYGULAMA SÜRECİNİN
HAFTALIK AŞAMALARLA PLANLANMASI VE GEREKTİĞİNDE TEKNİKLERİN
DEĞİŞTİRİLMESİ

Davranış Değiştirme Süreci

Tekniklerin tümü (sönme dışında programın) başında bir arada uygulanacaktır. Bütüncül-
zaman aralığına dayalı diğer davranışların pekiştirilmesi (problem davranış ortaya çıkmadığı
zamanların pekiştirilmesi), karşıt davranışın ayrımlı pekiştirilmesi (sessiz durması) belirlenen
sabit zaman aralıklı pekiştirme tarifesine göre belli zaman dilimleri içinde (her 15 dakikada
bir) uygulanacaktır.
Tepkinin bedeli uygulamasında öğrenciye sorulara doğru cevap verdiğinde, sessiz
durduğunda sayılabilir bir nesne (yıldız gibi) verilecektir. Hazırlanan tabloda kaç tane yıldızı
olduğunda ne kazanacağı dersin başında açıkça belirtilecektir. 3 yıldızı olduğunda bonibon, 4
yıldızı olduğunda bir parça çikolata, 5 yıldızı olduğunda bisküvi, gibi… Öğrenci bağlam dışı
konuşma davranışı gösterdiğinde yıldızlardan bir tanesi alınacak ve “konuyla ilgili
konuşmadığın için yıldızını alıyorum ama parmak kaldırarak sorulara cevap vermeye ve de
sessiz oturmaya devam edersen tekrar yıldız kazanabilirsin” denilecektir.
Pekiştirme tarifesi ise belirlenen amaçlara göre uygulanacaktır. Önce 10 dakikalık
zaman dilimlerinde pekiştirilirken daha sonra bu zaman dilimi 20, 30 ve 40 dakikalık zaman
dilimlerine dönüştürülecektir.

Kalıcılık :
Öğrencinin aileside bilgilendirilir ve evde de öğretmenin yaptıklarını tekrar etmesi istenir.
Öğrenci diğer ortamlara (diğer sınıflara,okul bahçesine vb.) götürülerek oralarda da program
uygulanır.

www.egitimhane.com