Gs. H. 3.

Geld staat gelijk aan macht!

Je zou kunnen denken dat de vergaderingen van de Staten-Generaal erg lang zouden duren, omdat
de afgevaardigden heen en weer moesten reizen naar hun provincies om te overleggen. In de praktijk
was dit echter nauwelijks het geval. Vertegenwoordigers uit Holland domineerden de vergaderingen
van de Staten-Generaal. Holland was de rijkste provincie in de Republiek en betaalde daarom de
meeste belastingen die nodig waren om de oorlog tegen Spanje te financieren. Hierdoor had het
gewest Holland een grotere stem in de vergaderingen van de Staten-Generaal.

In 1586 werd de afgevaardigde van Holland, Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619), groot-
pensionaris van de Staten-Generaal. In deze functie zou hij de Staten-Generaal adviseren over allerlei
zaken zoals financiën en wetten. Omdat Holland de meeste macht had, kon Van Oldenbarnevelt in
zijn eentje beslissen over het beleid van de Republiek, zoals belastingen en buitenlandse zaken. Als
groot-pensionaris was Van Oldenbarnevelt de machtigste persoon van de Republiek.

Grootpensionaris versus stadhouder

Zonder een vorst of landsheer ter vervanging, werd de stadhouder overbodig. De Republiek besloot
echter dat zij de positie van stadhouder wilde behouden, omdat zij het Spaanse leger vaak goed
konden verslaan.

In 1585 werd de zoon van Willem van Oranje, Maurits van Oranje (1567-1625), benoemd tot
stadhouder van Holland en Zeeland. In het begin werkten Maurits en Van Oldenbarnevelt nauw
samen. Van Oldenbarnevelt behartigde de financiële en buitenlandse zaken, terwijl Maurits het leger
onder zijn hoede nam en vele succesvolle veldslagen tegen Spanje leidde. Hierdoor verwierf hij veel
populariteit.

Vanwege financiële problemen wilden de Spanjaarden in 1609 vredesonderhandelingen beginnen.

Hoewel Spanje en de Republiek het niet eens konden worden over de voorwaarden van de vrede,
besloten zij een Twaalfjarig Bestand te tekenen om de oorlog te stoppen. Tijdens dit bestand
ontstond een politiek conflict tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt. Van Oldenbarnevelt wilde de
oorlog met Spanje om financiële redenen zo snel mogelijk beëindigen. De oorlog was duur en
beïnvloedde de handel: schepen met goederen werden vernield of gevangen genomen. Dit leidde tot
inkomstenderving voor de Republiek. Maurits wilde echter doorvechten, omdat hij ervan overtuigd
was dat de Spaanse vloot op zijn zwakst was.

Maurits wordt machtiger

Van Oldenbarnevelt werd ter dood veroordeeld door onthoofding. Zijn laatste woorden waren
vermoedelijk: "Maak het kort, maak het kort". Dit zei hij echter niet tegen de beul, maar tegen zijn
knecht die afscheid wilde nemen.

Naast het verschil van mening over het al dan niet voortzetten van de oorlog tegen Spanje, was er
ook een religieus conflict tussen de twee mannen: Van Oldenbarnevelt steunde de liberale
calvinisten, terwijl Maurits partij koos voor de strenge calvinisten. Het conflict leidde bijna tot een
burgeroorlog tussen Holland en het leger onder leiding van Maurits. Maurits gebruikte zijn invloed in
de Staten-Generaal om Van Oldenbarnevelt in 1618 te arresteren wegens hoogverraad. Intussen
hadden de Staten-Generaal een nationale kerksynode georganiseerd. Daar werd besloten dat de
Gs. H. 3.1

beginselen van de vrijzinnige calvinisten onjuist waren. Van Oldenbarnevelt werd in mei 1619
berecht en ter dood veroordeeld.

Opnieuw oorlog!

Omdat Frederik Hendrik veel steden in de Spaanse Nederlanden veroverde, kreeg hij de bijnaam: 'de
stedendwinger', wat vertaald betekent: stedenveroveraar.

In 1621 eindigden de onderhandelingen over een definitieve vrede zonder oplossing. Spanje stelde
eisen die de Republiek niet wilde inwilligen, en vice versa. De oorlog met Spanje werd hervat onder
leiding van Maurits. De Spanjaarden namen maatregelen zoals embargo's om de Nederlandse handel
te beperken. Deze embargo's hielden in dat de Nederlandse Republiek geen handel meer mocht
drijven met Spaanse of Portugese handelsposten in Oost-Indië. Als reactie daarop gaven de Staten-
Generaal de Nederlandse West-Indische Compagnie - een handelsmaatschappij die voer tussen de
Republiek en Zuid-Amerika (zie paragraaf 3.2) - de opdracht om Spaanse schepen, die met goederen
en zilver tussen de Spaanse koloniën en Spanje voeren, te vernietigen. Dit betekende een enorm
verlies aan inkomsten voor Spanje.

In 1625 overleed Maurits. Zijn halfbroer Frederik Hendrik volgde hem op. Frederik Hendrik was een
zeer bekwaam militair leider. In de 21 jaar dat hij stadhouder was, wist hij veel steden als 's-
Hertogenbosch en Maastricht te veroveren op de Spanjaarden.

Eindelijk vrede!

De Vrede van Münster was een van de vele verdragen die werden ondertekend in het kader van de
Vrede van Westfalen. Dit was een grote vredesconferentie die een einde maakte aan de Dertigjarige
Oorlog.

Spanje voerde niet alleen oorlog tegen de Nederlandse Republiek, maar was ook in oorlog met
Frankrijk. Bovendien was Spanje ook betrokken bij een grote Europese godsdienstoorlog, die 30 jaar
duurde. Door alle oorlogen waar Spanje bij betrokken was en het verlies van vele handelsschepen,
ging het land failliet. Daarom was Spanje genoodzaakt nieuwe vredesonderhandelingen te beginnen.
In 1646 begonnen de besprekingen tussen Spanje en de Republiek in de stad Münster. De Spaanse en
Nederlandse delegaties kwamen al snel tot een akkoord en ondertekenden in 1648 een verdrag,
genaamd: Vrede van Münster. Dit verdrag maakte een definitief einde aan de Tachtigjarige Oorlog en
Spanje erkende de Nederlandse Republiek officieel als een soevereine staat: een staat met grenzen,
waar een regering wetten maakt en waar mensen zich aan die wetten houden. De Republiek kreeg
enkele nieuwe grenzen: delen van de Spaanse Nederlanden werden aan de Nederlandse Republiek
toegevoegd.