سنگینی به عنوان یک روش

‫شبكه خبرى آموزشى گياهان دارويى ‪www.medplant.
ir -‬‬
‫‪EXTRACTION TECHNOLOGIES FOR MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS‬‬
‫در ستون اول‬ ‫استخراج و جداسازی )‬ ‫توضیحات کامل از ‪.‬‬
‫س‪1‬‬
‫‪.‬گیاهان دارویی غین‌ترین منبع زیسیت دارویی برای درمان هستند‬
‫سیسمت های پزشکی‪ ،‬داروهای مدرن‪ ،‬مواد غذایی‪ ،‬ممکل های غذایی‪ ،‬داروهای عامیانه‪ ،‬واسطه های دارویی و موجودیت های شمییایی برای داروهای مصنوعی‪.‬‬
‫به صورت معده از )‪ (MAP‬گیاهان معطر منبعی از عطرها‪ ،‬طعم‌ها‪ ،‬مواد آرایشی‪ ،‬نوشیدین‌های هبداشیت و ترپن‌های شمییایی هستند‪ .‬گیاهان دارویی و معطر‬
‫‪ MAP،‬بسیاری از کشورهای در حال توسعه برای ارزش افزوده بیشرت در کشورهای توسعه ایفته معامهل می شوند‪ .‬اولنی گام در افزودن ارزش منابع زیسیت‬
‫‪.‬تولید داروهای گیاهی (یعین عصاره ها)‪ ،‬اب استفاده از روش های خمتلف از فناوری های سنیت ساده ات تکنیک های استخراج پیرشفته است‬
‫استخراج (هامنطور که از این اصطالح در داروسازی استفاده می شود) جدایی است‬

‫خبش‌های فعال دارویی ابفت‌های گیاهی (و حیواین) اب استفاده از حالل‌های انتخایب از طریق روش‌های استاندارد‪ .‬چننی تکنیک های استخراج متابولیت های‬
‫حملول گیاهی را جدا می کند و مارک سلویل انحملول را پشت رس می گذارد‪ .‬حمصوالیت که از گیاهان به دست می‌آیند‪ ،‬خملوط‌های نسبت ًا پیچیده‌ای از متابولیت‌ها‪،‬‬
‫در حالت مایع ای نمیه جامد ای (پس از حذف حالل) به صورت پودر خشک هستند و برای استفاده خورایک ای خاریج در نظر گرفته شده‌اند‪ .‬اینها شامل دسته‌هایی‬
‫از آماده‌سازی‌هایی است که به عنوان جوشانده‪ ،‬دم کرده‪ ،‬عصاره مایع‪ ،‬تنتور‪ ،‬عصاره ستوین (نمیه جامد) ای عصاره پودری شناخته می‌شوند‪ .‬چننی داروهایی را معوم ًا‬
‫گالنیاکل می انمند که به انم جالینوس‪ ،‬پزشک یوانین قرن دوم انمگذاری شده است‪ .‬هدف از روش‌های استخراج استاندارد برای داروهای خام (قطعات گیاه‬
‫دارویی) دستیایب به خبش‌های مورد نظر درماین و از بنی بردن مواد انخواسته اب درمان اب حالل انتخایب به انم قاعدگی است‪ .‬عصاره به دست آمده‪ ،‬پس از‬
‫استاندارد شدن‪ ،‬می تواند به عنوان یک عامل دارویی به شلک تنتور ای عصاره مایع استفاده شود ای بیشرت پردازش شود ات در هر شلک دوزی مانند قرص و کپسول‬
‫ترکیب شود‪ .‬مهه این حمصوالت حاوی خملوط پیچیده ای از بسیاری از متابولیت های گیاهان دارویی مانند آلاکلوئیدها‪ ،‬گلیکوزیدها‪ ،‬ترپنوئیدها‪ ،‬فالونوئیدها و‬
‫لیگنان ها هستند‪ .‬به منظور استفاده به عنوان یک داروی مدرن‪ ،‬یک عصاره ممکن است از طریق تکنیک های خمتلف شکنش برای جداسازی موجودات شمییایی‬
‫‪.‬فردی مانند وین کریستنی‪ ،‬وین بالستنی‪ ،‬هیوسیامنی‪ ،‬هیوسنی‪ ،‬پیلواکرپنی‪ ،‬فورسکولنی و کدئنی پردازش شود‬
‫ها با استخراج آغاز می شود ‪ MAP‬پردازش صنعتی‬

‫اجزای فعال با استفاده از فن آوری های مختلف‪ .‬تکنیک های کلی استخراج گیاه‪33‬ان دارویی عبارتن‪33‬د از خیس‪33‬اندن‪،‬‬
‫دم کردن‪ ،‬نفوذ‪ ،‬هضم‪ ،‬جوشانده‪ ،‬استخراج مداوم گرم (سوکسلت)‪ ،‬استخراج آبی‪-‬الکلی به روش تخم‪3‬یر‪ ،‬اس‪3‬تخراج‬
‫با جریان مخالف‪ ،‬استخراج به کم‪3‬ک م‪3‬ایکروویو‪ ،‬اس‪3‬تخراج اولتراس‪3‬وند (ص‪3‬وت)‪ ،‬فلف‪3‬ل ف‪3‬وق بح‪3‬رانی‪ .‬اس‪3‬تخراج‬
‫و استخراج فیتونیک (با حالل های هیدروفل ی‪3‬وروکربن)‪ .‬ب‪3‬رای گیاه‪33‬ان معط‪33‬ر‪ ،‬تکنیک‌ه‪33‬ای تقط‪33‬یر ب‪33‬ا آب ‪uid،‬‬
‫(تقطیر با آب‪ ،‬تقطیر با بخار‪ ،‬تقطیر ب‪3‬ا آب و بخ‪3‬ار)‪ ،‬خیس‪33‬اندن هی‪3‬درولیتیک و ب‪3‬ه دنب‪3‬ال آن تقط‪3‬یر‪ ،‬بی‪3‬ان و ج‪3‬ذب‬
‫(استخراج چربی سرد) ممکن است مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬بعضی از‬
‫‪7‬‬
‫پیشگفتار‬
‫آخرین روش‌های استخراج گیاهان معطر شامل به دام انداختن فض‪33‬ای س‪3‬ر‪ ،‬اس‪33‬تخراج میک‪33‬رو ف‪3‬از جام‪33‬د‪ ،‬اس‪33‬تخراج‬
‫‪.‬پروتوپالست‪ ،‬تقطیر میکرو‪ ،‬تقطیر حرارتی و تقطیر مولکولی است‬
‫‪،‬با افزایش تقاضا برای محصوالت دارویی گیاهی‬

‫تولیدکنن‪33‬دگان عص‪33‬اره گیاه‪33‬ان دارویی و تولیدکنن‪33‬دگان اس‪33‬انس در سرتاس‪33‬ر جه‪33‬ان ب‪33‬ه منظ‪33‬ور تولی‪33‬د عص‪33‬اره‌ها و‬
‫اسانس‌های با کیفیت تعریف‌شده با کمترین تغییرات از دسته‌ای به دسته دیگ‪33‬ر‪ ،‬اس‪33‬تفاده از مناس‪3‬ب‌ترین فناوری‌ه‪33‬ای‬
‫اتخاذ شود تا نیاز ‪ MAP‬استخراج را آغاز کرده‌اند‪ .‬چنین رویکردی باید توسط کشورهای در حال توسعه غنی از‬
‫روزافزون عصاره‌ها و اسانس‌های با کیفیت خوب برای درآمدزایی بهتر در داخل کشور و همچ‪3‬نین ب‪3‬رای تص‪3‬رف‬
‫‪.‬این بازار در کشورهای توسعه‌یافته برآورده شود‬
‫پارامترهای اساسی موثر بر کیفیت عصاره عبارتند از‬

‫قطعات گیاهی که به عنوان ماده اولیه استفاده می شود‪ ،‬حالل مورد استفاده ب‪33‬رای اس‪33‬تخراج‪ ،‬فرآین‪33‬د تولی‪33‬د (فن‪33‬اوری‬
‫استخراج) مورد استفاده با نوع تجهیزات به کار رفته‪ ،‬و نسبت مواد خام به عصاره‪ .‬استفاده از تکنولوژی استخراج‬
‫مناسب‪ ،‬مواد گیاهی‪ ،‬تجهیزات ساخت‪ ،‬روش استخراج و حالل و رعایت شیوه های خوب ساخت‪ ،‬مطمئنا ً ب‪33‬ه تولی‪33‬د‬
‫عصاره با کیفیت خوب کمک می کند‪ .‬از مقیاس آزمایشگاهی تا مقیاس آزمایش‪33‬ی‪ ،‬تم‪33‬ام ش‪33‬رایط و پارامتره‪33‬ا را می‬
‫‪ .‬توان با استفاده از شبیه سازی فرآیند برای تولید موفق در مقیاس صنعتی مدل کرد‬
‫‪www.medplant.ir‬‬
‫شبكه خبرى آموزشى گياهان دارويى ‪www.medplant.ir -‬‬
‫با پیشرفت فن آوری های استخراج و شناخت بهتر‬

‫برای حفظ پارامترهای کیفیت‪ ،‬انتشار چنین اطالعاتی در کشورهای نوظهور و در حال توسعه با تنوع زیستی غنی‬
‫‪.‬کامالً ضروری است ‪ MAP‬برای بهترین استفاده صنعتی از منابع ‪MAP‬‬
‫‪ (SEA).‬کارشناسان در کارگاه منطقه ای جنوب شرق آسیا‬

‫با عنوان "تکنولوژی های استخراج برای گیاهان دارویی و معطر" که در سال ‪ 2006‬در الکنو‪ ،‬هن‪33‬د برگ‪33‬زار ش‪33‬د‪،‬‬
‫موافقت کرد که یک نشریه در مورد اصول استخراج‪ ،‬فن آوری ها و تکنیک های تحلیلی برای کن‪33‬ترل کیفیت م‪33‬واد‬
‫خام و محصوالت فرآوری شده در قالب عصاره ها و اسانس ها آماده کن‪33‬د‪ .‬گیاه‪33‬ان دارویی و معط‪33‬ر‪ .‬این کت‪33‬اب ب‪33‬ر‬
‫روی تکنیک‌های مختلف تقطیر با آب‪ ،‬تقطیر ب‪3‬ا بخ‪3‬ار‪ ،‬کوهوباس‪3‬یون و تقط‪33‬یر ج‪3‬زئی روغن‌ه‪3‬ای ف‪33‬رار از گیاه‪3‬ان‬
‫معط‪33‬ر و اس‪33‬تخراج ب‪33‬ا حالل آب و اس‪33‬تخراج س‪33‬یال ف‪33‬وق بح‪33‬رانی ب‪33‬رای عص‪33‬اره‌های گیاه‪33‬ان دارویی تمرک‪33‬ز دارد‪.‬‬
‫همچنین در مورد فن آوری های عمومی‪ ،‬خاص و پیشرفته برای تهیه عصاره گیاهان دارویی و استخراج روغن ها‬
‫و عطرهای فرار از گیاهان معطر صحبت می کند‪ .‬این کتاب در نظر گرفته شده است تا کش‪33‬ورهای نوظه‪33‬ور و در‬
‫حال توسعه را با تکنیک های استخراج تجهیز کند که می تواند به آنها در تولید عص‪3‬اره ه‪3‬ای ب‪3‬ا کیفیت اقتص‪3‬ادی و‬
‫‪.‬رقابتی جهانی کمک کند‬
‫جنارو لونگو‬
‫رئیس سازمان محیط زیست‬
‫مشاور ویژه توسعه فناوری‬
‫‪8‬‬
‫‪1‬‬ ‫مروری بر تکنیک های استخراج برای گیاهان دارویی و معطر‬
‫اس اس هاندا‬
‫خالصه‬
‫طیف گسترده ای از فناوری ها برای استخراج اجزای فعال و اسانس ها از گیاهان دارویی و معطر موج‪33‬ود اس‪33‬ت‪.‬‬
‫انتخاب بستگی به امکان سنجی اقتصادی و مناسب ب‪33‬ودن فرآین‪33‬د ب‪33‬ا ش‪33‬رایط خ‪33‬اص دارد‪ .‬فرآین‪33‬دهای مختل‪33‬ف تولی‪33‬د‬
‫‪.‬عصاره و اسانس گیاهان دارویی در این مقاله بررسی شده است‬
‫‪1.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫‪.‬آسیا بزرگترین قاره است و ‪ 60‬درصد جمعیت جهان را در خود جای داده است‬
‫این گیاه دارای گونه های گیاهی دارویی و معطر فراوان‪ ،‬دانش س‪33‬نتی ب‪33‬ه خ‪33‬وبی مس‪33‬تند ش‪33‬ده‪ ،‬ی‪3‬ک عم‪33‬ل ‪lation‬‬
‫اس‪33‬ت‪ .‬آس‪33‬یا یکی از )‪ (MAPs‬دیرینه طب سنتی‪ ،‬و پتانسیل توسعه اجتماعی و اقتصادی گیاهان دارویی و معطر‬
‫بزرگترین مناطق تنوع زیستی در جهان است که برخی از غنی ت‪33‬رین کش‪33‬ورها از نظ‪33‬ر من‪33‬ابع گی‪33‬اهی را در خ‪33‬ود‬
‫ج‪33‬ای داده اس‪33‬ت‪ .‬این ق‪33‬اره دارای گیاه‪33‬ان متن‪3‬وعی اس‪33‬ت ام‪33‬ا غن‪33‬ای گون‪33‬ه ای عم‪33‬دتا ً در من‪33‬اطق گرمس‪33‬یری و نیم‪33‬ه‬
‫گرمسیری متمرکز است‪ .‬شش نقطه از ‪ 18‬نقطه داغ تنوع زیستی جهان‪ ،‬یعنی ش‪33‬رق هیمالی‪33‬ا‪ ،‬ش‪33‬مال بورنئ‪3‬و‪ ،‬ش‪33‬به‬
‫جزیره مالزی‪ ،‬سریالنکا‪ ،‬فیلیپین و گات غربی هند جنوبی‪ ،‬در آسیا ق‪33‬رار دارن‪3‬د‪ .‬کش‪33‬ورهای منطق‪33‬ه دارای گیاه‪33‬ان‬
‫بزرگی هس‪3‬تند‪ :‬چین ‪ 30000‬گون‪33‬ه گی‪33‬اه ع‪33‬الی دارد‪ .‬ان‪33‬دونزی ‪ ;20000‬هن‪33‬د‪ ;17000 ،‬میانم‪33‬ار‪ ;14000 ،‬م‪33‬الزی‬
‫‪ ;12000:‬و تایلند ‪ .12000‬تعداد کل گونه های گیاهی و بومی های منطقه به شرح زیر است‬
‫منطقه‬ ‫گونه ها‬ ‫آندمیک ها‬
‫جنوب شرقی آسیا‬ ‫‪42-50000‬‬ ‫‪40000‬‬
‫چین و شرق آسیا‬ ‫‪45000‬‬ ‫‪18650‬‬
‫شبه قاره هند‬ ‫‪25000‬‬ ‫‪12000‬‬
‫جنوب غرب آسیا‬ ‫‪23000‬‬ ‫‪7100‬‬
‫بهره برداری صنعتی پایدار از چنین زیست با ارزشی‬
‫منبع با استفاده از فناوری‌های مناسب می‌تواند به رشد اقتص‪33‬ادی‪-‬اجتم‪33‬اعی کش‪33‬ورهای آس‪33‬یایی کم‪33‬ک ش‪33‬ایانی کن‪33‬د‪.‬‬
‫بدین ترتیب این کارگاه منطقه ای را در مورد "فن‪33‬اوری )‪ (ICS-UNIDO‬مرکز بین المللی علم و فناوری عالی‬
‫‪ .‬های استخراج گیاهان دارویی و معطر" برای کشورهای جنوب شرق آسیا برگزار کرده است‬
‫‪1.2‬‬ ‫عصاره گیاهان دارویی‬
‫استخراج‪ ،‬همانطور که این اصطالح از نظر دارویی استفاده می شود‪ ،‬شامل این است‬
‫جداسازی بخش‌های فعال دارویی بافت‌های گیاهی یا حیوانی از اجزای غیرفعال ی‪3‬ا بی‌اث‪3‬ر ب‪3‬ا اس‪3‬تفاده از حالل‌ه‪3‬ای‬
‫انتخابی در روش‌های استخراج استاندارد‪ .‬محصوالت به دست آم‪33‬ده از گیاه‪33‬ان‪ ،‬مایع‪33‬ات‪ ،‬نیم‪33‬ه جام‪33‬د ی‪33‬ا پودره‪33‬ای‬
‫نسبتا ناخالص هستند که فقط برای استفاده خوراکی یا خارجی در نظر گرفته ش‪33‬ده ان‪33‬د‪ .‬اینه‪33‬ا ش‪33‬امل کالس ه‪33‬ایی از‬
‫آماده سازی شناخته شده به عنوان جوشانده‪ ،‬دم کرده‪ ،‬عصاره مایع‪ ،‬تنتور‪ ،‬عصاره ستونی (نیمه جامد) و عص‪33‬اره‬
‫پودری است‪ .‬چنین داروهایی را عموما ً گالنیکال می نامند که به نام جالینوس‪ ،‬پزشک یون‪33‬انی ق‪33‬رن دوم نامگ‪33‬ذاری‬
‫‪.‬شده است‬
‫اهداف روشهای استخراج استاندارد برای نفت خام‬

‫داروها برای رسیدن به بخش مورد نظر درمانی و از بین بردن مواد بی اثر با درمان با یک حالل انتخ‪33‬ابی ب‪33‬ه ن‪33‬ام‬
‫قاعدگی هستند ‪ .‬عصاره به دست آمده ممکن است ب‪33‬رای اس‪33‬تفاده ب‪33‬ه عن‪33‬وان ی‪33‬ک عام‪33‬ل دارویی ب‪33‬ه ش‪33‬کل تنت‪33‬ور و‬
‫عصاره مایع آماده شود‪ ،‬ممکن است بیشتر پردازش شود تا در ه‪33‬ر ش‪33‬کل دارویی مانن‪33‬د ق‪33‬رص ی‪33‬ا کپس‪33‬ول ت‪33‬رکیب‬
‫شود‪ ،‬یا ممکن است برای جداس‪33‬ازی ی‪33‬ک م‪33‬اده ش‪33‬یمیایی تک‪33‬ه تک‪33‬ه ش‪33‬ود‪ .‬موج‪33‬وداتی مانن‪33‬د آژمالیس‪33‬ین‪ ،‬هیوس‪33‬ین و‬
‫وینکریستین که داروهای مدرن هستند‪ .‬بنابراین‪ ،‬استانداردس‪33‬ازی روش ه‪33‬ای اس‪33‬تخراج ب‪33‬ه ط‪33‬ور قاب‪33‬ل ت‪33‬وجهی ب‪33‬ه‬
‫‪.‬کیفیت نهایی داروی گیاهی کمک می کند‬
‫روشهای عمومی استخراج گیاهان دارویی ‪ 1.2.1.1‬خیساندن ‪1.2.1‬‬

‫در این فرآیند‪ ،‬داروی خام کامل یا درشت پودر شده است‬
‫در یک ظرف درب دار با حالل ق‪33‬رار داده و اج‪33‬ازه داده می ش‪33‬ود ت‪33‬ا ح‪33‬داقل ‪ 3‬روز در دم‪33‬ای ات‪33‬اق بمان‪33‬د ت‪33‬ا م‪33‬واد‬
‫محلول حل شود‪ .‬سپس مخلوط صاف می شود‪ ،‬مارک (ماده جامد مرطوب) فشرده می شود و مایعات ت‪33‬رکیب ش‪33‬ده‬
‫‪.‬پس از ایستادن با فیلتر کردن یا تخلیه شفاف می شوند‬
‫‪1.2.1.2‬‬ ‫تزریق‬
‫دم کرده های تازه با خیساندن داروی خام برای تهیه می شوند‬
‫‪ .‬مدت کوتاهی با آب سرد یا جوش‪ .‬اینها محلولهای رقیق مواد تشکیل دهنده به آسانی محلول داروهای خام هستند‬
‫‪1.2.1.3‬‬ ‫هضم‬
‫این نوعی خیساندن است که در طی آن از حرارت مالیم استفاده می شود‬

‫فرآیند استخراج زمانی استفاده می شود که دمای نسبتا ً ب‪3‬اال قاب‪3‬ل اع‪3‬تراض نباش‪3‬د‪ .‬در نتیج‪3‬ه ک‪3‬ارایی حالل قاع‪3‬دگی‬
‫‪.‬افزایش می یابد‬
‫‪1.2.1.4‬‬ ‫جوشانده‬
‫در این فرآیند‪ ،‬داروی خام در حجم مشخصی جوشانده می شود‬

‫آب برای مدت زمان معین؛ س‪3‬پس س‪33‬رد می ش‪3‬ود و ص‪3‬اف می ش‪3‬ود ی‪3‬ا فیل‪3‬تر می ش‪3‬ود‪ .‬این روش ب‪3‬رای اس‪3‬تخراج‬
‫ترکیبات محلول در آب و پایدار در حرارت مناسب است‪ .‬این فرآیند معموالً در تهیه عصاره ه‪33‬ای آی‪33‬ورودا ب‪33‬ه ن‪33‬ام‬
‫"کوات" یا "کاواث" استفاده می شود‪ .‬نس‪33‬بت ش‪3‬روع داروی خ‪33‬ام ب‪3‬ه آب ث‪3‬ابت اس‪33‬ت‪ ،‬مثالً ‪ 1:4‬ی‪3‬ا ‪ .1:16‬س‪33‬پس ب‪3‬ا‬
‫جوشاندن در طول فرآیند استخراج‪ ،‬حجم به یک چهارم حجم اولیه کاهش می یابد‪ .‬سپس عصاره غلیظ فیلتر ش‪33‬ده و‬
‫‪.‬به این صورت استفاده می شود یا بیشتر پردازش می شود‬
‫‪1.2.1.5‬‬ ‫نفوذ‬
‫این روشی است که اغلب برای استخراج فعال استفاده می شود‬
‫‪21‬‬‫‪www.medplant.ir‬‬
‫‪1 AN OVERVIEW OF EXTRACTION TECHNIQUES FOR MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS‬‬
‫مواد تشکیل دهنده در تهیه تنتور و عصاره مایع‪ .‬معموالً از یک پرکوالتور (یک ظرف باریک و مخروطی ش‪33‬کل‬
‫که در دو انتها باز می شود) اس‪3‬تفاده می ش‪3‬ود (ش‪3‬کل ‪ .)1‬م‪3‬واد جام‪3‬د ب‪3‬ا مق‪3‬دار مناس‪3‬بی از قاع‪3‬دگی مش‪33‬خص ش‪3‬ده‬
‫مرطوب می‌شوند و به مدت تقریبا ً ‪ 4‬ساعت در ظرف دربسته باقی می‌مانن‪3‬د‪ ،‬پس از آن ج‪3‬رم بس‪3‬ته‌بندی می‌ش‪3‬ود و‬
‫قسمت باالی دستگاه پرکوالتور بسته می‌شود‪ .‬قاعدگی اضافی اضافه می شود تا یک الی‪33‬ه کم عم‪33‬ق در ب‪33‬االی ج‪33‬رم‬
‫تشکیل شود و مخلوط به مدت ‪ 24‬ساعت در دستگاه پرکوالتور بسته خیس بخورد‪ .‬سپس خ‪33‬روجی پرکوالت‪33‬ور ب‪33‬از‬
‫می شود و مایع موجود در آن به آرامی چکه می کند‪ .‬قاعدگی اضافی در صورت نیاز اضافه می ش‪33‬ود‪ ،‬ت‪33‬ا زم‪33‬انی‬
‫که تراوش حدود سه چهارم حجم مورد نیاز محصول نهایی را ان‪33‬دازه گ‪33‬یری کن‪33‬د‪ .‬س‪33‬پس م‪33‬ارك فش‪33‬رده مي ش‪33‬ود و‬
‫مايع بيان شده به پركوالت اض‪33‬افه مي ش‪33‬ود‪ .‬قاع‪33‬دگی ک‪33‬افی ب‪33‬رای تولی‪33‬د حجم م‪33‬ورد نی‪33‬از اض‪33‬افه می ش‪33‬ود و م‪33‬ایع‬
‫‪.‬مخلوط شده با فیلتر کردن یا ایستادن و سپس تخلیه شفاف می شود‬
‫‪Figure 1: Percolator‬‬
‫‪1.2.1.6‬‬ ‫استخراج مداوم گرم (سوکسلت)‬
‫در این روش‪ ،‬داروی خام ریز آسیاب شده در یک متخلخل قرار می گیرد‬
‫دس‪33‬تگاه سوکس‪33‬له ق‪33‬رار می گ‪33‬یرد (ش‪33‬کل ‪ E .)2‬کیسه یا "انگشت" ساخته شده از کاغذ صافی قوی‪ ،‬که در محفظه‬
‫متراکم می شود‪ .‬استخراج کننده ‪ D‬گرم می شود و بخارات آن در کندانسور ‪ fl ask A‬حالل استخراج کننده در‬
‫متراکم به داخل انگشتانه حاوی داروی خام می چکد و آن را از طریق تماس استخراج می کند‪ .‬هنگ‪33‬امی ک‪33‬ه س‪3‬طح‬
‫تبدیل ‪ fl ask A‬سیفون به ‪ E‬افزایش می یابد‪ ،‬محتویات مایع محفظه ‪ C‬به باالی لوله سیفون ‪ E‬مایع در محفظه‬
‫می شود‪ .‬این فرآیند پیوسته است و تا زمانی انجام می شود که یک قط‪33‬ره حالل از لول‪33‬ه س‪33‬یفون ب‪33‬اقی نمان‪33‬د‪ .‬وق‪33‬تی‬
‫تبخیر شد مزیت این روش‪ ،‬در مقایسه با روش‌هایی که قبالً توضیح داده شد‪ ،‬این است ک‪33‬ه می‌ت‪33‬وان مق‪33‬ادیر زی‪33‬ادی‬
‫دارو را با مقدار بسیار کمتری از حالل استخراج کرد‪ .‬این امر بر اقتصاد فوق العاده ای از نظر زم‪33‬ان‪ ،‬ان‪33‬رژی و‬
‫در نتیجه ورودی های مالی تأثیر می گذارد‪ .‬در مقیاس کوچ‪3‬ک‪ ،‬تنه‪3‬ا ب‪33‬ه عن‪3‬وان ی‪3‬ک فرآین‪33‬د دس‪33‬ته ای اس‪33‬تفاده می‬
‫شود‪ ،‬اما زمانی که به یک روش استخراج مداوم در مقیاس متوسط یا بزرگ تبدیل شود‪ ،‬بسیار مق‪33‬رون ب‪33‬ه ص‪33‬رفه‬
‫‪.‬تر و قابل دوام تر می شود‬
‫‪22‬‬
‫شکل ‪ :2‬دستگاه سوکسله‬
‫‪1.2.1.7‬‬ ‫استخراج الکلی آبی با تخمیر‬
‫برخی از داروهای آیورودا (مانند آساوا و آریستا )‬

‫روش تخمیر را برای استخراج اصول فعال اتخاذ کنید‪ .‬روش استخراج شامل خیساندن داروی خام به شکل پودر یا‬
‫جوشانده ( کاسایا ) برای مدت زمان مشخصی اس‪33‬ت ک‪33‬ه در طی آن تحت تخم‪33‬یر ق‪33‬رار می گ‪33‬یرد و در مح‪33‬ل الک‪33‬ل‬
‫تولید می کند‪ .‬این امر استخراج ترکیبات فعال موجود در مواد گی‪33‬اهی را تس‪33‬هیل می کن‪33‬د‪ .‬الکلی ک‪33‬ه ب‪33‬ه این ت‪33‬رتیب‬
‫تولید می شود نیز به عنوان نگهدارنده عمل می کند‪ .‬اگر قرار است تخمیر در ظرف سفالی انجام شود‪ ،‬نبای‪33‬د جدی‪33‬د‬
‫باشد‪ :‬ابتدا آب باید در ظرف بجوشد‪ .‬در تولید در مقی‪3‬اس ب‪3‬زرگ‪ ،‬ب‪3‬ه ج‪33‬ای ظ‪3‬روف س‪3‬فالی از خم‪3‬ره ه‪3‬ای چ‪3‬وبی‪،‬‬
‫ک‪33‬وزه ه‪33‬ای چی‪33‬نی ی‪33‬ا ظ‪33‬روف فل‪33‬زی اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬رخی از نمون‪33‬ه ه‪33‬ای این آم‪33‬اده س‪33‬ازی عبارتن‪33‬د از‬
‫در آیورودا‪ ،‬این روش هنوز استاندارد نشده است‪ ،‬اما با ‪karpurasava، kanakasava، dasmularista .‬‬
‫پیشرفت فوق‌العاده باالیی در فناوری تخمیر‪ ،‬استاندارد کردن این روش استخراج برای تولید عصاره‌های داروهای‬
‫‪.‬گیاهی نباید دشوار باشد‬
‫‪1.2.1.8‬‬ ‫استخراج جریان مخالف‬
‫مواد خام مرطوب پودر می شوند ‪ (CCE)،‬در استخراج جریان متضاد‬

‫استفاده از تجزیه کننده های دیس‪33‬ک دندان‪33‬ه دار ب‪33‬رای تولی‪33‬د دوغ‪33‬اب ری‪33‬ز‪ .‬در این فرآین‪33‬د‪ ،‬م‪33‬اده ای ک‪33‬ه ق‪33‬رار اس‪33‬ت‬
‫استخراج شود در یک جهت (به طور کلی به شکل دوغاب ریز) در داخل یک اس‪33‬تخراج کنن‪33‬ده اس‪33‬توانه ای ک‪33‬ه در‬
‫تماس با حالل استخراج قرار می گیرد‪ ،‬حرکت می کند‪ .‬هرچه ماده اولیه بیشتر حرکت کند‪ ،‬عصاره غلی‪33‬ظ ت‪33‬ر می‬
‫شود‪ .‬بنابراین استخراج کامل زمانی امکان پذیر است که مقادیر حالل و مواد و سرعت جریان آنها بهینه ش‪33‬ود‪ .‬این‬
‫فرآیند بسیار کارآمد است‪ ،‬به زمان کمی نیاز دارد و هیچ خطری از دمای باال ندارد‪ .‬در نهایت‪ ،‬عصاره ب‪33‬ه ان‪33‬دازه‬
‫کافی غلیظ در یک انتهای استخراج کننده خارج می شود در حالی که مارک (عمالً ع‪33‬اری از حالل قاب‪33‬ل مش‪33‬اهده)‬
‫‪.‬از انتهای دیگر خارج می شود‬
‫‪:‬این فرآیند استخراج مزایای قابل توجهی دارد‬
‫مقدار واحدی از مواد گیاهی را می توان با حجم بسیار کمتری از حالل در مقایسه با روش )‪i‬‬
‫‪.‬های دیگر مانند خیساندن‪ ،‬جوشانده‪ ،‬پرکوالسیون استخراج کرد‬
‫معموالً در دمای اتاق انجام می‌شود‪ ،‬که باعث می‌شود از قرار گ‪33‬رفتن در مع‪33‬رض ‪ii) CCE‬‬
‫گرما که در بسیاری از تکنیک‌های دیگ‪33‬ر اس‪33‬تفاده می‌ش‪33‬ود‪ ،‬از م‪33‬واد تش‪33‬کیل‌دهنده ح‪33‬رارت‬
‫‪.‬پذیر محافظت می‌شود‬
‫)‪iii‬‬ ‫از آنجایی که پودر شدن دارو در شرایط مرطوب انجام می شود‪ ،‬گرمای تولید ش‪33‬ده‬
‫در حین خرد کردن توسط آب خنثی می شود‪ .‬این مجدداً مواد تشکیل دهنده حرارت پذیر را‬
‫‪.‬از قرار گرفتن در معرض گرما در امان می دارد‬
‫‪ .‬روش استخراج به عنوان کارآمدتر و مؤثرتر از استخراج گرم مداوم ارزیابی شده است )‪iv‬‬
‫‪1.2.1.9‬‬ ‫استخراج فراصوت (صوت)‬
‫این روش شامل استفاده از سونوگرافی با فرکانس است‬

‫از ‪ 20‬کیلوهرتز تا ‪ 2000‬کیلوهرتز؛ این باعث افزایش نفوذپذیری دیواره س‪3‬لولی و ایج‪3‬اد حف‪33‬ره می ش‪3‬ود‪ .‬اگرچ‪33‬ه‬
‫این فرآیند در برخی موارد مانند اس‪3‬تخراج ریش‪3‬ه راوولفی مفی‪3‬د اس‪33‬ت‪ ،‬ام‪3‬ا ک‪33‬اربرد آن در مقی‪3‬اس ب‪3‬زرگ ب‪3‬ه دلی‪3‬ل‬
‫هزینه های باالتر محدود است‪ .‬یکی از معایب این روش‪ ،‬اثر مخرب گاه به گاه اما شناخته شده انرژی اولتراس‪33‬وند‬
‫(بیش از ‪ 20‬کیلوهرتز) بر اجزای فعال گیاهان دارویی از طریق تشکیل رادیک‪33‬ال ه‪33‬ای آزاد و در نتیج‪33‬ه تغی‪33‬یرات‬
‫‪.‬نامطلوب در مولکول های دارو است‬
‫‪1.2.1.10‬‬ ‫استخراج سیال فوق بحرانی‬
‫‪.‬یک نمونه آماده سازی جایگزین است )‪ (SFE‬استخراج سیال فوق بحرانی‬
‫روش تقسیم بندی با اهداف کلی کاهش استفاده از حالل های آلی و افزایش ظرفیت نمونه‪ .‬عواملی که بای‪33‬د در نظ‪33‬ر‬
‫گرفته شوند عبارتند از دما‪ ،‬فشار‪ ،‬حجم نمونه‪ ،‬جمع آوری آنالیت‪ ،‬افزودن اصالح کننده (هم حالل)‪ ،‬کنترل جریان‬
‫اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود و عملک‪33‬رد ‪ SFE‬و فشار و محدود کننده ها‪ .‬به طور کلی از مخازن استخراج استوانه ای ب‪33‬رای‬
‫گام مهم دیگ‪33‬ری اس‪33‬ت‪ :‬از دس‪33‬ت دادن ‪ SFE‬آنها بدون شک خوب است‪ .‬جمع آوری آنالیت استخراج شده به دنبال‬
‫قابل توجه آنالیت می تواند در طول این مرحله رخ دهد و تحلیلگر را به این باور رساند که راندمان واقعی ض‪33‬عیف‬
‫‪.‬به عنوان عصاره وجود دارد ‪ CO‬است‪ .‬مزایای زیادی برای استفاده از‬
‫‪2‬‬
‫دی اکسید کربن عالوه بر خواص فیزیکی مطلوب‪ ،‬ارزان‪ ،‬ایمن و فراوان است‪ .‬اما در حالی ک‪33‬ه دی ‪ing fluid‬‬
‫است‪ ،‬دارای چندین محدودیت قطبیت است‪ .‬قطبیت حالل هنگام اس‪33‬تخراج ‪ SFE‬اکسید کربن سیال ترجیحی برای‬
‫امالح قطبی و زمانی که برهمکنش های قوی آنالیت‪-‬ماتریس وجود دارد مهم است‪ .‬حالل ه‪33‬ای آلی اغلب ب‪33‬ه س‪33‬یال‬
‫استخراج دی اکسید کربن اضافه می شوند تا محدودیت های قطبیت را کاهش دهند‪ .‬اخیراً به جای دی اکس‪33‬ید ک‪33‬ربن‬
‫از آرگون استفاده می شود زیرا ارزان و بی اثرتر است‪ .‬نرخ بازیابی اجزا ب‪33‬ه ط‪33‬ور کلی ب‪33‬ا اف‪33‬زایش فش‪33‬ار ی‪33‬ا دم‪33‬ا‬
‫‪.‬افزایش می یابد‪ :‬باالترین نرخ بازیابی در مورد آرگون در ‪ 500‬اتمسفر و ‪ 150‬درجه سانتی گراد به دست می آید‬
‫‪:‬روش استخراج دارای مزایای متمایز است‬

‫استخراج مواد تشکیل دهنده در دمای پایین‪ ،‬که به شدت از آسیب ناشی از گرم‪33‬ا )‪i‬‬
‫‪.‬و برخی از حالل های آلی جلوگیری می کند‬
‫‪.‬روش استخراج سازگار با محیط زیست )‪. iii‬بدون باقی مانده حالل )‪ii‬‬
‫بوده است ‪ SFE‬بزرگترین حوزه رشد در توسعه‬

‫کاربرد گسترده ای در استخراج آفت کش ه‪33‬ا‪ ،‬نمون‪33‬ه ه‪33‬ای محیطی‪ ،‬غ‪33‬ذاها و ‪ SFE‬گسترش سریع کاربردهای آن‬
‫عطرها‪ ،‬اسانس ها‪ ،‬پلیمرها و محصوالت طبیعی دارد‪ .‬عامل بازدارنده اصلی در کاربرد تجاری فرآیند اس‪33‬تخراج‪،‬‬
‫‪.‬سرمایه گذاری غیرقابل قبول آن است‬
‫‪1.2.1.11‬‬ ‫فرآیند فیتونیک‬
‫و یک حالل جدید ‪ hydrofl uorocarbon-134a‬یک حالل جدید بر پایه‬
‫‪24‬‬
‫فن آوری برای بهین‪3‬ه س‪3‬ازی خ‪3‬واص قاب‪3‬ل توج‪3‬ه آن در اس‪3‬تخراج م‪3‬واد گی‪3‬اهی مزای‪3‬ای زیس‪33‬ت محیطی و مزای‪3‬ای‬
‫بهداشتی و ایمنی قابل توجهی را نسبت به فرآیندهای سنتی ب‪33‬رای تولی‪33‬د روغن ه‪33‬ای معط‪33‬ر ط‪33‬بیعی ب‪33‬ا کیفیت ب‪33‬اال‪،‬‬
‫‪.‬طعم ها و عصاره های بیولوژیکی ارائه می دهد‬
‫توسعه یافته است )منچستر‪ ،‬انگلستان( ‪Advanced Phytonics Limited‬‬

‫این فناوری ثبت شده "فرآیند فیتونیک" نامیده می ش‪33‬ود‪ .‬محص‪33‬والتی ک‪33‬ه عم‪33‬دتا ً از این فرآین‪33‬د اس‪33‬تخراج می‌ش‪33‬وند‪،‬‬
‫اجزای معطر اسانس و عصاره‌های بیولوژیکی یا فیتوفارماکولوژیکی هستند ک‪33‬ه می‌توانن‪33‬د مس‪33‬تقیما ً ب‪33‬دون عملی‪33‬ات‬
‫‪.‬فیزیکی یا شیمیایی بیشتر مورد استفاده قرار گیرند‬
‫خواص نسل جدید حالل های فلوئوروکربن‬
‫است ک‪33‬ه بیش‪33‬تر ب‪33‬ه ‪-tetrafl uoroethane‬برای استخراج مواد گیاهی استفاده شده است‪ .‬هسته حالل ‪1،1،2،2‬‬
‫شناخته می شود‪ .‬این محصول به عن‪33‬وان ج‪33‬ایگزینی )‪ hydrofl uorocarbon-134a (HFC-134a‬عنوان‬
‫برای کلروفل یورو کربن ساخته شده است‪ .‬نقطه جوش این حالل ‪ -25‬درجه سانتیگراد است‪ .‬قابل اش‪33‬تعال و س‪33‬می‬
‫نیست‪ .‬برخالف کلروفل یوروکربن ها‪ ،‬الیه اوزون را تخریب نمی کند‪ .‬دارای فشار بخار ‪ 5.6‬بار در دمای محی‪33‬ط‬
‫می باشد‪ .‬طبق اکثر استانداردها این یک حالل ضعیف است‪ .‬مثال با روغن های مع‪33‬دنی ی‪33‬ا ت‪33‬ری گلیس‪33‬یرید مخل‪33‬وط‬
‫‪.‬نمی شود و فضوالت گیاهی را حل نمی کند‬
‫این فرآیند از این جهت سودمند است که حالل‌ها می‌توانند‬

‫‪ c‬می‌ت‪33‬وان فرآین‪33‬د را در اس‪33‬تخراج ی‪33‬ک کالس ‪ HFC-134a،‬با استفاده از حالل‌های اصالح‌شده با ‪tomized:‬‬
‫خاصی از ترکیبات گیاهی بسیار انتخابی کرد‪ .‬به ط‪33‬ور مش‪33‬ابه‪ ،‬س‪33‬ایر حالل ه‪33‬ای اص‪33‬الح ش‪33‬ده را می ت‪33‬وان ب‪33‬رای‬
‫استخراج طیف وسیع تری از اجزاء استفاده کرد‪ .‬محصوالت بیولوژیکی ساخته شده توسط این فرآین‪33‬د دارای حالل‬
‫باقیمانده بسیار کم هستند‪ .‬باقیمانده ها همیشه کمتر از ‪ 20‬قسمت در میلیارد هستند و اغلب کمتر از س‪33‬طح تش‪33‬خیص‬
‫هستند‪ .‬این حالل ها نه اسیدی و نه قلیایی هستند و بنابراین‪ ،‬فقط حداقل اثرات واکنش ب‪33‬القوه ب‪33‬ر روی م‪33‬واد گی‪33‬اهی‬
‫دارند‪ .‬کارخانه فرآوری کامالً مهر و موم شده است تا حالل ها به طور مداوم بازیافت شوند و در پایان ه‪33‬ر چرخ‪33‬ه‬
‫تولید به طور کامل بازیافت شوند‪ .‬تنها ابزار مورد نیاز برای راه ان‪33‬دازی این سیس‪33‬تم ه‪33‬ا ب‪33‬رق اس‪33‬ت و ح‪33‬تی در آن‬
‫زمان نیز انرژی زیادی مصرف نمی کنند‪ .‬هیچ فضایی برای فرار حالل ها وجود ندارد‪ .‬حتی اگر ب‪33‬رخی از حالل‬
‫ها فرار کنند‪ ،‬فاقد کلر هستند و بنابراین هیچ تهدیدی برای الیه اوزون ایجاد نمی کنند‪ .‬زیست توده ضایعات حاصل‬
‫‪.‬از این گیاهان خشک و «دوستانه با محیط زیست» است‬
‫مزایای فرآیند ‪1.2.1.11.1‬‬
‫بر خالف سایر فرآیندهایی ک‪3‬ه از دماه‪3‬ای ب‪3‬اال اس‪3‬تفاده می کنن‪3‬د‪ ،‬فرآین‪3‬د فیتونی‪3‬ک خن‪3‬ک و •‬
‫مالیم است و محصوالت آن هرگز با قرار گرفتن در معرض دماهای بیش از محی‪33‬ط آس‪33‬یب‬
‫‪.‬نمی بینند‬
‫نیازی به خالء خالء نیست که در سایر فرآیندها منج‪33‬ر ب‪33‬ه از بین رفتن م‪33‬واد ف‪33‬رار گرانبه‪33‬ا •‬
‫‪.‬می شود‬
‫خن‪33‬ثی انج‪33‬ام می ش‪33‬ود و در غی‪33‬اب اکس‪33‬یژن‪ ،‬محص‪33‬والت ‪ pH‬این فرآیند به طور کامل در •‬
‫‪.‬هرگز دچار آسیب هیدرولیز اسیدی یا اکسیداسیون نمی شوند‬
‫این تکنی‪33‬ک بس‪33‬یار انتخ‪33‬ابی اس‪33‬ت‪ ،‬و انتخ‪33‬ابی از ش‪33‬رایط عملی‪33‬اتی و در نتیج‪33‬ه انتخ‪33‬اب •‬
‫‪.‬محصوالت نهایی را ارائه می دهد‬
‫‪.‬کمتر محیط زیست را تهدید می کند •‬
‫‪.‬به حداقل مقدار انرژی الکتریکی نیاز دارد •‬
‫هیچ گونه انتشار مضر در جو منتشر نمی کند و مواد زائ‪33‬د حاص‪33‬له (زیس‪33‬ت ت‪33‬وده مص‪33‬رف •‬
‫‪.‬شده) بی ضرر هستند و هیچ مشکلی در دفع پساب ایجاد نمی کنند‬
‫‪ .‬حالل های مورد استفاده در این تکنیک قابل اشتعال‪ ،‬سمی یا تخریب کننده ازن نیستند •‬
‫‪.‬حالل ها به طور کامل در سیستم بازیافت می شوند •‬
‫برنامه های کاربردی ‪1.2.1.11.2‬‬
‫‪ .‬فرآیند فیتونیک را می توان برای استخراج در بیوتکنولوژی استفاده کرد‬

‫در صنعت داروهای گیاهی‪ ،‬در صنایع غذایی‪ ،‬اس‪33‬انس و طعم ‪)،‬به عنوان مثال برای تولید آنتی بیوتیک ها( ‪ogy‬‬
‫دهنده ها‪ ،‬و در تولید سایر محصوالت فعال دارویی‪ .‬به طور خاص‪ ،‬از آن در تولید عصاره های درجه دارویی ب‪33‬ا‬
‫کیفیت باال‪ ،‬واسطه های فعال دارویی‪ ،‬عصاره های آنتی بیوتیک و فیتوداروها استفاده می شود‪ .‬ام‪33‬ا اس‪33‬تفاده از آن‬
‫در تمام این زمینه ها به هیچ وجه مانع استفاده در سایر زمینه ها نمی شود‪ .‬این تکنیک در استخراج اسانس های با‬
‫کیفیت باال‪ ،‬اولئورزین ها‪ ،‬رنگ های غذایی طبیعی‪ ،‬طعم ها و روغن های معطر از انواع مواد گیاهی استفاده می‬
‫شود‪ .‬این تکنیک همچنین در پاالیش محصوالت خام بدس‪33‬ت آم‪33‬ده از س‪33‬ایر فرآین‪33‬دهای اس‪33‬تخراج اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪.‬‬
‫استخراج بدون موم یا سایر آالینده ها را فراهم می کن‪33‬د‪ .‬این ب‪33‬ه ح‪33‬ذف بس‪33‬یاری از بیوس‪33‬یدها از زیس‪33‬ت ت‪33‬وده آل‪33‬وده‬
‫‪.‬کمک می کند‬
‫‪1.2.1.12‬‬ ‫پارامترهای انتخاب یک روش استخراج مناسب‬
‫احراز هویت مواد گیاهی باید قبل از استخراج انجام شود‪ .‬ه‪33‬ر گون‪33‬ه م‪33‬اده خ‪33‬ارجی بای‪33‬د ب‪33‬ه )‪i‬‬
‫‪.‬طور کامل حذف شود‬
‫از قسمت مناسب گیاه استفاده کنید و برای اهداف کنترل کیفیت‪ ،‬سن گیاه و زم‪33‬ان‪ ،‬فص‪33‬ل و )‪ii‬‬
‫شرایط مورد استفاده برای خشک کردن مواد گیاهی تا )‪. iii‬مکان جمع آوری را ثبت کنید‬
‫حد زیادی به ماهیت ترکیبات ش‪3‬یمیایی آن بس‪3‬تگی دارد‪ .‬جری‪3‬ان ه‪3‬وای گ‪3‬رم ی‪3‬ا س‪3‬رد ب‪3‬رای‬
‫خشک کردن به طور کلی ترجیح داده می شود‪ .‬اگر قرار اس‪33‬ت از داروی خ‪33‬ام ب‪33‬ا رط‪33‬وبت‬
‫‪.‬باال برای استخراج استفاده شود‪ ،‬اصالحات وزنی مناسب باید اعمال شود‬
‫روش های آسیاب باید مشخص شود و تا حد امکان از تکنیک هایی که گرما تولید می کنن‪33‬د )‪iv‬‬
‫‪.‬اجتناب شود‬
‫مواد پودری گیاهی باید از الک های مناسب عبور داده شود ت‪33‬ا ذرات م‪3‬ورد نی‪33‬از ب‪33‬ا ان‪3‬دازه )‪v‬‬
‫‪:‬ماهیت اجزاء تشکیل دهنده )‪. vi‬یکنواخت بدست آید‬
‫اگ‪33‬ر ارزش درم‪33‬انی در ترکیب‪33‬ات غیرقط‪33‬بی باش‪33‬د‪ ،‬ممکن اس‪33‬ت از حالل غیرقط‪33‬بی )‪a‬‬
‫است و برای ‪ Crataeva Nurvala‬استفاده شود‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬لوپئول جزء فعال‬
‫استخراج آن از هگزان به طور کلی استفاده می شود‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬ب‪33‬رای گیاه‪33‬انی‬
‫ترکیبات فعال گلیکوزیدها ‪ Centella asiatica ،‬و ‪ Bacopa monnieri‬مانند‬
‫‪ .‬هستند و از این رو می توان از یک حالل قطبی مانند متانول آبی استفاده کرد‬
‫اگر مواد تشکیل دهنده حرارت پذیر باشند‪ ،‬روش های استخراج مانند خیس‪33‬اندن س‪33‬رد‪b) ،‬‬
‫ترجیح داده می شوند‪ .‬برای ترکیبات مقاوم در برابر ح‪3‬رارت‪ CCE ،‬پرکوالسیون و‬
‫استخراج سوکسله (در ص‪3‬ورت اس‪3‬تفاده از حالل ه‪3‬ای غ‪3‬یرآبی) و جوش‪33‬انده (اگ‪3‬ر آب‬
‫‪.‬قاعدگی باشد) مفید است‬
‫هنگام برخورد با ترکیباتی که در حین نگهداری در حالل ه‪33‬ای آلی تجزی‪33‬ه می ش‪33‬وند‪c) ،‬‬
‫‪ .‬مانند فالونوئیدها و فنیل پروپانوئیدها‪ ،‬اقدامات احتیاطی مناسب باید انجام شود‬
‫در صورت استخراج گرم باید از دمای باالتر از ح‪33‬د الزم خ‪33‬ودداری ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬رخی از )‪d‬‬
‫‪.‬گلیکوزیدها احتماالً با قرار گرفتن مداوم در دمای باالتر شکسته می شوند‬
‫‪:‬استاندارد کردن زمان استخراج مهم است‪ ،‬زیرا )‪e‬‬
‫‪.‬زمان ناکافی به معنای استخراج ناقص است •‬
‫اگر زمان استخراج بیشتر باشد‪ ،‬ممکن است ترکیبات ناخواسته نیز استخراج شوند‪• .‬‬
‫به عنوان مثال‪ ،‬اگر چای برای مدت طوالنی بجوشد‪ ،‬تانن هایی استخراج می ش‪33‬ود‬
‫‪.‬که قابض بودن را به آماده سازی نهایی می دهد‬
‫تعداد استخراج مورد نیاز برای استخراج کامل به اندازه طول مدت هر اس‪33‬تخراج مهم )‪f‬‬
‫‪.‬است‬
‫‪.‬کیفیت آب یا قاعدگی مصرفی باید مشخص و کنترل شود )‪vii‬‬
‫‪26‬‬
‫)‪viii‬‬ ‫مراحل تغلیظ و خشک ک‪3‬ردن بای‪3‬د ایم‪3‬نی و پای‪3‬داری اج‪3‬زای فع‪3‬ال را تض‪3‬مین کن‪3‬د‪.‬‬
‫خشک ک‪33‬ردن تحت فش‪33‬ار ک‪33‬اهش یافت‪33‬ه (مثالً ب‪33‬ا اس‪33‬تفاده از روت‪33‬اوپور) ب‪33‬ه ط‪3‬ور گس‪33‬ترده‬
‫استفاده می شود‪ .‬لیوفیلیزاسیون‪ ،‬اگرچه گران است‪ ،‬اما به طور فزاینده ای م‪33‬ورد اس‪33‬تفاده‬
‫‪.‬قرار می گیرد‬
‫‪.‬طراحی و مواد ساخت دستگاه استخراج نیز باید در نظر گرفته شود )‪ix‬‬
‫بای‪33‬د ب‪33‬رای ‪ HPLC،‬و ‪ TLC‬پارامتره‪33‬ای تحلیلی عص‪33‬اره نه‪33‬ایی‪ ،‬مانن‪33‬د اث‪33‬ر انگشت )‪x‬‬
‫‪.‬نظارت بر کیفیت دسته‌های مختلف عصاره‌ها مستند شوند‬
‫‪1.2.2‬‬ ‫مراحل مربوط به استخراج گیاهان دارویی‬
‫‪،‬به منظور استخراج مواد دارویی از مواد گیاهی‬

‫‪:‬مراحل متوالی زیر شامل می شود‬
‫‪1.‬‬ ‫کاهش سایز‬
‫‪2.‬‬ ‫استخراج‬
‫‪3.‬‬ ‫فیلتراسیون‬
‫‪4.‬‬ ‫تمرکز‬
‫‪5.‬‬ ‫خشك كردن‬
‫‪1.2.2.1‬‬ ‫کاهش اندازه‬
‫مواد گیاهی خشک شده با تغذیه آن به الف تجزیه می شود‬

‫آسیاب چکشی یا پودر دیسکی که دارای غربال های داخلی است‪ .‬اندازه ذرات با تغییر س‪33‬رعت فاص‪33‬له روت‪33‬ور بین‬
‫چکش ها و آستر آسیاب و همچنین با تغییر دهانه تخلیه آسیاب کنترل می شود‪ .‬معموالً م‪33‬واد گی‪33‬اهی ب‪33‬ه ان‪33‬دازه مش‬
‫‪ 30‬تا ‪ 40‬کاهش می یابد‪ ،‬اما در صورت نیاز می توان آن را تغییر داد‪ .‬هدف از پودر کردن مواد گیاهی این اس‪33‬ت‬
‫که ساختار اندام‪ ،‬بافت و سلول آن پاره ش‪33‬ود ت‪33‬ا ترکیب‪33‬ات دارویی آن در مع‪33‬رض حالل اس‪33‬تخراج ش‪33‬وند‪ .‬عالوه ب‪33‬ر‬
‫این‪ ،‬کاهش اندازه‪ ،‬سطح را به حداکثر می‌رساند‪ ،‬که به نوبه خود انتقال جرم ماده فعال را از مواد گی‪3‬اهی ب‪3‬ه حالل‬
‫افزایش می‌دهد‪ .‬اندازه مش ‪ 40-30‬بهینه است‪ ،‬در حالی ک‪33‬ه ذرات کوچک‪33‬تر ممکن اس‪33‬ت در ط‪3‬ول اس‪3‬تخراج ل‪3‬زج‬
‫‪.‬شوند و در طی فیلتراسیون مشکل ایجاد کنند‬
‫‪1.2.2.2‬‬ ‫استخراج‬
‫استخراج مواد گیاهی به سه روش انجام می‌شود‪ :‬الف) نفوذ آبی سرد‪ )۲ ،‬استخراج با آب‬
‫‪.‬گرم (جوشانده) ‪ )۲‬استخراج با حالل (سرد یا گرم)‬
‫‪1.2.2.2.1‬‬ ‫نفوذ آب سرد‬
‫مواد پودر شده با آب خیس شده و سپس‬

‫در ستونی بلند ریخته شد‪ .‬آب سرد اضافه می شود تا مواد پودر شده کامالً غوطه ور شود‪ .‬اجازه داده می ش‪33‬ود ‪24‬‬
‫ساعت بماند تا مواد محلول در آب در آب به تع‪33‬ادل برس‪33‬ند‪ .‬عص‪33‬اره آبی غ‪33‬نی ش‪33‬ده در اواپراتوره‪33‬ای چن‪33‬د اث‪33‬ر ت‪33‬ا‬
‫غلظت خاصی متمرکز می شود‪ .‬مقداری رقیق کننده و مواد کمکی به این عصاره غلیظ اضافه می ش‪33‬ود ک‪33‬ه س‪33‬پس‬
‫‪.‬برای استفاده دارویی آماده می شود‬
‫‪1.2.2.2.2‬‬ ‫استخراج آبی داغ (جوشانده)‬
‫این در یک استخراج کننده نوع باز انجام می شود‪ .‬استخراج کننده یک سیلن است‬
‫اس‪3‬ت‪ ،‬یع‪3‬نی )‪ (H‬بزرگتر از ارتف‪3‬اع )‪ (D‬ظرف دریکال ساخته شده از فوالد ضد زنگ نوع ‪ 316‬و دارای قطر‬
‫تقریبا ً ‪ 0.5‬است‪ .‬کف ظرف به انتهای ظروف جوش داده ش‪33‬ده اس‪33‬ت و ب‪33‬ا ی‪33‬ک ک‪33‬ف ک‪33‬اذب داخلی ب‪33‬ا ‪ H/D‬نسبت‬
‫‪ .‬پارچه فیلتر مجهز شده است‪ .‬ظرف بیرونی دارای یک ژاکت بخار و یک دریچه تخلیه در پایین است‬
‫یک قسمت پودر مواد گیاهی و شانزده قسمت مین زدا‬

‫آب آلیزه شده وارد دستگاه استخراج می شود‪ .‬گرمایش با تزریق بخار ب‪33‬ه داخ‪33‬ل ژاکت انج‪33‬ام می ش‪33‬ود‪ .‬اج‪33‬ازه داده‬
‫می شود تا این مواد بجوشد تا حجم آب به یک چهارم حجم اولیه کاهش یابد‪ .‬در این زمان م‪33‬واد دارویی موج‪33‬ود در‬
‫‪.‬مواد گیاهی استخراج شده است‬
‫‪1.2.2.2.3‬‬ ‫فیلتراسیون‬
‫عصاره به دست آمده از مارک جدا می شود (مثال‬

‫م‪33‬واد گی‪33‬اهی از بین رفت‪33‬ه) ب‪33‬ا اج‪33‬ازه دادن ب‪33‬ه آن در ی‪33‬ک مخ‪33‬زن نگهدارن‪33‬ده از طری‪33‬ق ک‪33‬ف ک‪33‬اذب داخلی دس‪33‬تگاه‬
‫استخراج که با یک پارچه فیلتر پوشانده شده است‪ .‬مارک در ت‪3‬ه ک‪3‬اذب نگ‪3‬ه داش‪3‬ته می ش‪3‬ود و عص‪3‬اره در مخ‪3‬زن‬
‫نگهدارنده دریافت می شود‪ .‬از مخزن نگهدارنده‪ ،‬عصاره ب‪3‬ه داخ‪3‬ل ی‪3‬ک فیل‪3‬تر جرق‪33‬ه زنی پمپ می ش‪3‬ود ت‪3‬ا ذرات‬
‫‪.‬ریز یا کلوئیدی از عصاره حذف شود‬
‫‪1.2.2.2.4‬‬ ‫خشک کردن با اسپری‬
‫عصاره فیلتر شده در معرض خشک کردن اسپری با درجه باال قرار می گیرد‬
‫پمپ فشار با نرخ تغذیه و دمای کنترل شده‪ ،‬برای بدست آوردن پودر خشک‪ .‬اندازه ذرات مورد نظ‪33‬ر محص‪33‬ول ب‪33‬ا‬
‫کنترل دمای داخل محفظه و با تغییر فشار پمپ ب‪3‬ه دس‪33‬ت می آی‪3‬د‪ .‬پ‪3‬ودر خش‪3‬ک ب‪3‬ا رقی‪33‬ق کنن‪33‬ده ه‪3‬ا ی‪3‬ا م‪3‬واد کمکی‬
‫مناسب مخلوط می شود و در یک مخلوط کن مخروطی دوتایی مخلوط می شود تا پودری همگن ب‪33‬ه دس‪33‬ت آی‪33‬د ک‪33‬ه‬
‫‪.‬می تواند بالفاصله استفاده شود‪ ،‬مثالً برای پر کردن کپسول ها یا ساخت قرص‬
‫‪1.2.2.3‬‬ ‫استخراج با حالل‬
‫اصل استخراج جامد‪-‬مایع این است که وقتی یک ماده جامد‬

‫در تماس با یک حالل‪ ،‬اجزای محلول در ماده جامد به سمت حالل حرکت می کنند‪ .‬بنابراین‪ ،‬استخراج مواد گیاهی‬
‫با حالل منجر به انتقال جرم ماده فعال محلول (ماده دارویی) به حالل می شود و این در یک گرادیان غلظت انج‪33‬ام‬
‫می شود‪ .‬با افزایش غلظت ماده فعال در حالل‪ ،‬سرعت انتقال جرم کاهش می یاب‪33‬د ت‪33‬ا زم‪33‬انی ک‪33‬ه ب‪3‬ه تع‪3‬ادل برس‪3‬د‪،‬‬
‫یعنی غلظت اصل فعال در ماده جامد و حالل یکسان باشد‪ .‬پس از آن‪ ،‬دیگر انتق‪3‬ال ج‪3‬رمی از اص‪3‬ل فع‪33‬ال از م‪3‬واد‬
‫‪.‬گیاهی به حالل وجود نخواهد داشت‬
‫از آنجایی که انتقال جرم اصل فعال نیز به آن بستگی دارد‬

‫حاللیت در حالل‪ ،‬گرم کردن حالل می تواند انتقال جرم را افزایش دهد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬اگر حالل در تعادل با مواد‬
‫گیاهی با حالل تازه جایگزین شود‪ ،‬گرادیان غلظت تغییر می کند‪ .‬این باعث ایجاد انواع مختلف استخراج می شود‪:‬‬
‫‪.‬نفوذ سرد‪ ،‬نفوذ گرم و غلظت‬
‫‪1.2.2.3.1‬‬ ‫نفوذ سرد‬
‫استخراج مواد گیاهی در دستگاه پرکوالتور انجام می شود‬

‫که یک ظرف استوانه ای بلند با کف مخروطی شکل و کف کاذب توکار با پارچه فیل‪33‬تر اس‪33‬ت‪ .‬پرکوالت‪33‬ور ب‪33‬ه ی‪33‬ک‬
‫‪.‬کندانسور و یک گیرنده برای جدا کردن حالل از مارک متصل است‬
‫مواد پودر شده به همراه الف وارد دستگاه پرکوالتور می شود‬
‫‪28‬‬
‫حالل مناسب (اتیل الکل یا حالل غیر قطبی دیگر)‪ .‬ماده در تماس با حالل باقی می ماند تا زمانی که تع‪33‬ادل اص‪33‬لی‬
‫فعال حاصل شود‪ .‬عصاره حالل معروف به میسال از شیر تخلیه پایینی دس‪33‬تگاه پرکوالت‪33‬ور خ‪33‬ارج می ش‪33‬ود‪ .‬حالل‬
‫تازه به پرکوالتور اضافه می ش‪33‬ود و پس از ب‪33‬ه دس‪33‬ت آوردن تع‪33‬ادل‪ ،‬میس‪33‬ال تخلی‪33‬ه می ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬ه ط‪33‬ور کلی‪ ،‬م‪33‬واد‬
‫گیاهی چهار تا پنج بار شسته می شوند تا زمانی که تمام شوند‪ .‬تمام شستشوها از دستگاه پرکوالتور ترکیب و غلیظ‬
‫‪.‬می شوند‬
‫حالل موجود در مارک با عبور بخار از آن خارج می شود‬

‫ته پرکالتور بخارات حالل و بخار در یک کندانسور لوله ای متراکم می شوند‪ .‬میعانات که مخلوطی از الکل و آب‬
‫است‪ ،‬در یک گیرنده جمع‌آوری می‌شود و سپس تحت تقطیر جزئی قرار می‌گیرد تا اتی‪33‬ل الک‪33‬ل ‪ 95‬درص‪33‬د خ‪33‬الص‬
‫‪.‬بدست آید که دوباره به عنوان یک حالل تازه استفاده می‌شود‬
‫این نوع پرکوالسیون کارآمد نیست زیرا زمان زیادی می برد‬

‫به دلیل سرعت پایین انتقال جرم به تعادل برسد‪ .‬اگر ن‪3‬وعی ح‪33‬رکت بین ذرات و حالل ایج‪33‬اد ش‪33‬ود‪ ،‬س‪33‬رعت انتق‪33‬ال‬
‫‪.‬جرم را می توان افزایش داد‬
‫به دست آورد ‪ a‬این را می توان با فراهم کردن هم زدن درونی با‬
‫همزن مکانیکی یا با گردش مکرر عصاره به دستگاه پرکوالتور‪ .‬روش اول دست و پا گیر و پر مصرف اس‪33‬ت در‬
‫حالی که روش دوم موفقیت آمیز بوده است‪ .‬یک پمپ سیرکوالسیون که به طور مداوم میس‪33‬ال را ب‪33‬ه ب‪33‬االی دس‪33‬تگاه‬
‫پرکوالتور به گردش در می آورد‪ ،‬سرعت انتقال جرم بهتری را ارائ‪33‬ه می ده‪3‬د و زم‪3‬ان تع‪3‬ادل را ب‪33‬ه م‪33‬یزان قاب‪3‬ل‬
‫توجهی کاهش می دهد‪ .‬با این حال‪ ،‬این نوع نفوذ انرژی مصرف می کند زیرا مق‪33‬ادیر زی‪33‬ادی از میس‪33‬ال از چن‪33‬دین‬
‫‪.‬شستشو باید برای حذف حالل متمرکز شود‬
‫برای غلبه بر این مشکل‪ ،‬یک باتری پرکوالتور را می توان با‬

‫به صورت سری جدا شده است‪ .‬اگر سه شستشو برای تکمیل اس‪33‬تخراج الزم باش‪33‬د‪ ،‬چه‪33‬ار پرکوالت‪33‬ور ب‪33‬ه ص‪33‬ورت‬
‫‪.‬سری به مخازن ذخیره متفرقه مربوطه متصل می شوند‬
‫در یک زمان خاص‪ ،‬یک پرکوالتور برای شارژ خارج از مدار است‬
‫و تخلیه مواد و همچنین برای جدا کردن حالل از مارک‪ ،‬در حالی ک‪33‬ه س‪33‬ه پرکوالت‪33‬ور دیگ‪33‬ر در ح‪33‬ال ک‪33‬ار هس‪33‬تند‪.‬‬
‫مواد به همه پرکوالتوره‪3‬ا و حالل ب‪3‬ه اولین پرکوالت‪3‬ور وارد می ش‪3‬ود‪ .‬هنگ‪3‬امی ک‪3‬ه تع‪3‬ادل در پرکوالت‪3‬ور اول ب‪3‬ه‬
‫دست آمد‪ ،‬عصاره از پرکوالتور اول به دومین پرکوالتور ارسال می شود‪ .‬اولین پرکوالتور دوب‪33‬اره ب‪33‬ا حالل ت‪33‬ازه‬
‫پر می شود‪ .‬عصاره پرکوالتور دوم به سومی‪ ،‬عصاره اول به دوم و حالل تازه به اولی اضافه می ش‪33‬ود‪ .‬عص‪33‬اره‬
‫پرکوالتور سوم به پرکالتور چهارم منتقل می شود‪ .‬پس از رسیدن به تعادل‪ ،‬عص‪33‬اره از پرکوالت‪33‬ور چه‪33‬ارم تخلی‪33‬ه‬
‫می شود‪ .‬عصاره پرکوالتور سوم به چهارم‪ ،‬عصاره دوم به س‪33‬وم و عص‪33‬اره اولین پرکوالت‪33‬ور دوم می رود‪ .‬م‪33‬واد‬
‫پرکالتور اول که سه بار شستشو شده است ک‪3‬امال تم‪3‬ام ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬این پرکوالت‪3‬ور ب‪3‬رای جداس‪33‬ازی حالل و تخلی‪3‬ه‬
‫مارک استخراج شده از سیستم خارج می شود‪ .‬این دوباره با مواد گی‪33‬اهی ت‪33‬ازه پ‪33‬ر می ش‪33‬ود و این ت‪33‬رتیب ب‪33‬ا س‪33‬ایر‬
‫پرکوالتورها تکرار می شود‪ .‬به این ترتیب حالل هر پرکوالتور سه بار با ماده جام‪33‬د تم‪3‬اس پی‪33‬دا ک‪3‬رده و ب‪33‬ا اص‪3‬ل‬
‫فعال کامالً غنی می شود‪ .‬عصاره غنی شده برای بازیافت حالل و تغلیظ فرستاده می شود‪ .‬بنابراین‪ ،‬به جای تغلیظ‬
‫‪ .‬سه حجم حالل‪ ،‬تنها یک حجم باید غلیظ شود‪ .‬این باعث صرفه جویی در انرژی می شود و فرآیند کارآمد است‬
‫‪1.2.2.3.2‬‬ ‫نفوذ داغ‬
‫‪.‬افزایش دمای حالل باعث افزایش محلول می شود‬

‫قابلیت اصل فعال‪ ،‬که گرادیان غلظت را افزایش می دهد و بنابراین انتقال جرم ماده فعال را از ماده جامد ب‪33‬ه حالل‬
‫افزایش می دهد‪ ،‬مشروط بر اینکه اصل فعال به گرما حساس نباشد‪ .‬این امر با قرار دادن ی‪33‬ک مب‪33‬دل ح‪33‬رارتی بین‬
‫پمپ گردش خون و ورودی تغذیه پرکوالتور به دست می آید‪ .‬عصاره به طور مداوم ب‪33‬ه ی‪33‬ک مب‪33‬دل ح‪33‬رارتی لول‪33‬ه‬
‫ای پمپ می شود که توسط بخار گرم می شود‪ .‬دمای عصاره در پرکوالتور توسط یک شیر برقی بخ‪33‬ار از طری‪33‬ق‬
‫یک کنترل کننده نشانگر دما کنترل می شود‪ .‬این نوع چیدمان را می توان در صورت نی‪33‬از در پرکالتوره‪33‬ای تکی‬
‫‪.‬یا در یک باتری پرکالتور گنجاند‬
‫پرکالتورهایی که برج های استوانه ای بلند هستند باید در محل قرار گیرند‬
‫در سوله هایی با ارتفاع نسبتا ً زی‪33‬اد ک‪33‬ارکردن برج‌ه‪33‬ای بلن‪33‬د‪ ،‬به‌وی‪33‬ژه هنگ‪33‬ام ش‪33‬ارژ ک‪33‬ردن م‪33‬واد و تخلی‪33‬ه م‪33‬ارچ از‬
‫منهول‌های باال و پایین‪ ،‬دشوار است‪ ،‬که این روش‌ها زمان‌بر و کار فشرده هستند‪ .‬برج های بلند با استخراج کنن‪33‬ده‬
‫‪.‬برای آنها از ‪ 1.5‬بیشتر نیست ‪ H/D‬هایی با ارتفاع کمتر جایگزین شده اند که نسبت‬
‫این استخراج کننده ها دارای سبدهای سوراخ دار هستند که در آن مواد به‬
‫استخراج شود شارژ می شود‪ .‬این سبدهای سوراخ دار‪ ،‬زمانی که در بیرون بارگذاری می شوند‪ ،‬می توانند با یک‬
‫بلوک قرقره زنجیر در دستگاه استخراج قرار داده شوند و پس از استخراج‪ ،‬می توان آنها را برای تخلیه مارک از‬
‫دستگاه استخراج خارج کرد‪ .‬برخی از استخراج کننده ها دارای یک ب‪33‬االبر الک‪33‬تریکی ب‪33‬رای ش‪33‬ارژ م‪33‬واد و تخلی‪33‬ه‬
‫‪.‬مارک هستند که باعث می شود کار کمتر‪ ،‬سریع و کارآمد باشد‬
‫نوع دیگر ابزار استخراج مواد دارویی‬

‫مواد غذایی از مواد گیاهی دستگاه سوکسله است که شامل یک استخراج کننده‪ ،‬یک دستگاه تقطیر‪ ،‬ی‪33‬ک کندانس‪33‬ور‬
‫لوله ای برای دستگاه تقطیر‪ ،‬یک کندانسور لوله ای برای بازیابی حالل از مارک‪ ،‬ی‪33‬ک گیرن‪33‬ده ب‪33‬رای جم‪33‬ع آوری‬
‫میعانات از کندانسور و مخزن ذخیره حالل مواد گیاهی وارد دستگاه اس‪33‬تخراج می ش‪33‬ود و حالل ب‪33‬ه آن اض‪33‬افه می‬
‫شود تا به نقطه سیفون استخراج کننده برسد‪ .‬سپس عصاره به داخل دستگاه تقطیر سیفون می‌شود که ب‪33‬ا بخ‪33‬ار گ‪33‬رم‬
‫می‌شود‪ .‬بخارات حالل به کندانسور تقطیر می رود‪ ،‬م‪33‬تراکم می ش‪33‬ود و ب‪33‬ه اس‪33‬تخراج کنن‪33‬ده ب‪33‬از می گ‪33‬ردد‪ .‬س‪33‬طح‬
‫حالل در استخراج کننده دوباره تا نقطه سیفون باال می رود و عصاره به داخل دستگاه تقطیر س‪33‬یفون می ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬ه‬
‫این ترتیب حالل تازه چندین بار با مواد گیاهی تماس پیدا می کند تا زمانی ک‪33‬ه م‪33‬واد گی‪33‬اهی ک‪33‬امالً اس‪33‬تخراج ش‪33‬ود‪.‬‬
‫‪ .‬عصاره نهایی در دستگاه تقطیر‪ ،‬که غنی از ماده فعال است‪ ،‬غلیظ شده و حالل بازیابی می شود‬
‫‪1.2.2.3.3‬‬ ‫تمرکز‬
‫عصاره غنی شده از پرکوالتور یا استخراج کننده که به آن معروف است‬

‫به یک اواپراتور فیل پاک شده وارد می شود که در آن تحت خالء متمرکز می ش‪3‬ود ت‪33‬ا ی‪3‬ک عص‪33‬اره ‪Miscella‬‬
‫غلیظ غلیظ تولید شود‪ .‬عصاره غلیظ بیشتر به یک خشک کن محفظه خالء وارد می شود ت‪33‬ا ج‪33‬رم جام‪33‬د ع‪33‬اری از‬
‫حالل تولید شود‪ .‬حالل بازیافت شده از اواپراتور فیلم پاک شده و خشک کن محفظه خالء ب‪33‬رای دس‪33‬ته بع‪33‬دی م‪33‬واد‬
‫گیاهی به دستگاه پرکوالتور یا استخراج کننده بازیافت می شود‪ .‬توده جامد به دست آم‪33‬ده ب‪3‬ه ص‪3‬ورت پ‪3‬ودر ش‪3‬ده و‬
‫مستقیما ً برای فرموالسیون دارویی مورد نظر استفاده می شود یا برای جداسازی ترکیب‪33‬ات گی‪33‬اهی آن ف‪33‬رآوری می‬
‫‪.‬شود‬
‫‪1.3‬‬ ‫عصاره گیاهان معطر‬
‫انواع ایزوله های فرار که به صورت تجاری به دست می آیند‬

‫از گیاهان معطر اسانس‪ ،‬بتن‪ ،‬مطلق‪ ،‬پوماد و رزینوئیدها هستند‪ .‬اسانس ها با تقطیر از مواد گی‪3‬اهی ج‪3‬دا می ش‪3‬وند‬
‫‪.‬در حالی که سایر ایزوله های فرار با استخراج با حالل به دست می آیند‬
‫‪1.3.1‬‬ ‫بتن‬
‫‪.‬این عصاره گل تازه‪ ،‬سبزی‪ ،‬برگ و گل است‬

‫رویه گیاهان که با استفاده از یک حالل هیدروکربنی مانند بوتان‪ ،‬پنتان‪ ،‬هگزان و اتر نف‪33‬تی ب‪33‬ه دس‪33‬ت می آین‪33‬د‪ .‬بتن‬
‫غنی از مواد محلول در هیدروکربن و فاقد اجزای محلول در آب است‪ .‬این ماده به طور کلی یک ماده مومی‪ ،‬نیمه‬
‫‪.‬جامد و تیره رنگ بدون حالل اصلی است‬
‫در عمل‪ ،‬بتن ها در استخراج کننده های ساکن تولید می شوند‪ .‬اینها‬
‫استخراج کننده ها با سینی های سوراخ دار متعددی تعبیه شده اند تا گل ه‪33‬ا ب‪33‬ا وزن خ‪3‬ود فش‪3‬رده نش‪33‬وند‪ .‬ه‪3‬ر س‪3‬ینی‬
‫‪ .‬سوراخ دار دارای یک فاصله است بنابراین تعداد و فاصله بین آنها از قبل تعیین شده است‬
‫‪30‬‬
‫‪ .‬مجموعه سینی های سوراخ دار می تواند در داخل یک استوانه قابل جابجایی باشد‬
‫سبد کالری در مرکز سینی پایینی‪ ،‬میله ای وجود دارد که جداکننده ها و سینی های سوراخ دار روی آن نصب شده‬
‫اند‪ ،‬در حالی که در باال یک حلقه یا یک قالب وجود دارد تا تمام محتویات استخراج کنن‪33‬ده ب‪33‬ه راح‪33‬تی توس‪33‬ط ی‪33‬ک‬
‫‪.‬قرقره زنجیر جدا شود‪ .‬مسدود کردن‬
‫هنگام چیدن گل ها روی این سینی ها باید مراقب بود‬

‫برای به حداقل رساندن کبودی و آسیب گل ها‪ ،‬زیرا چنین آسیبی می تواند منجر به آزاد شدن آنزیم ه‪33‬ایی در ش‪33‬یره‬
‫گل شود که کیفیت بتن را بدتر می کند‪ .‬س‪33‬بد انباش‪33‬ته ش‪33‬ده ب‪33‬ا گ‪33‬ل ه‪33‬ا در دس‪33‬تگاه اس‪33‬تخراج ق‪33‬رار می گ‪33‬یرد و حالل‬
‫انتخابی از پایین به استخراج کننده وارد می شود تا زمانی که مواد روی مجموعه دیسک سوراخ شده کامالً غوط‪33‬ه‬
‫‪.‬ور شود‪ 4 .‬تا ‪ 5‬شستشو از این قبیل انجام می شود تا زمانی که مواد تمام شود‬
‫حالل غنی شده از استخراج کننده به داخل یک پمپ پمپ می شود‬

‫اواپراتور برای بازیافت حالل و محتوای حالل به حدود یک دهم حجم اولیه کاهش می یابد‪ .‬حالل بازیافت ش‪33‬ده ب‪33‬ه‬
‫مخازن حالل پمپ می شود تا دوباره مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬مواد غلیظ از اواپراتور به یک اواپراتور خالء پمپ‬
‫می شود که در آن حالل با دقت بیشتری تحت خالء باال خارج می شود و حالل بازیافت شده ب‪33‬رای اس‪33‬تفاده مک‪33‬رر‬
‫به مخازن حالل بازگردانده می شود‪ .‬بتن حاصل بویی مشابه اما قوی تر از ماده ای دارد ک‪33‬ه از آن اس‪33‬تخراج ش‪33‬ده‬
‫‪.‬است‬
‫در تولید بتن‪ ،‬گردش آن یک عمل عادی است‬

‫حالل تازه از طریق باتری استخراج کننده‪ .‬در هر چرخه‪ ،‬حالل با مواد فرار جریان بیشتر غنی می شود تا زم‪33‬انی‬
‫‪.‬که استخراج کامل شود‬
‫‪.‬تعداد استخراج کننده ها باید با تعداد شستشوهای حالل هماهنگ شود‬
‫‪1.3.2‬‬ ‫مطلق‬
‫بتن در عطرسازی در بومی خود زیاد استفاده نمی شود‬

‫شکل می گیرند اما به طور کلی به یک کنسانتره فرار محلول در الکل به نام مطلق تب‪33‬دیل می ش‪33‬وند‪ ،‬یع‪33‬نی بای‪33‬د ب‪33‬ا‬
‫‪.‬الکل استخراج شوند‬
‫‪.‬برای ایجاد مطلق‪ ،‬بتن را با آل مطلق مخلوط می کنند‬

‫کول و در ظرفی با همزن کامالً هم زده می شود‪ .‬در حین هم زدن‪ ،‬دما در ‪ 60-40‬درجه سانتیگراد نگه داشته شده‬
‫و بتن در محلول غوطه ور می شود‪ .‬این محلول تا ‪ -5‬تا ‪ -10‬درجه سانتیگراد خنک می شود تا موم رس‪33‬وب کن‪33‬د‪،‬‬
‫زیرا موم ها معموالً در الکل زیر ‪ -1‬درجه سانتیگراد نامحلول هستند‪ .‬موم رس‪33‬وب ش‪33‬ده ب‪33‬ا عب‪33‬ور محل‪33‬ول از ی‪33‬ک‬
‫فیلتر دوار خارج می شود‪ .‬فیلترات از فیل‪3‬تر دوار ب‪33‬ه ی‪3‬ک اواپرات‪3‬ور اولی‪33‬ه پمپ می ش‪33‬ود و در آنج‪33‬ا ت‪33‬ا ح‪33‬دود ‪10‬‬
‫درصد الکل متمرکز می شود‪ .‬در نهایت‪ ،‬عصاره غلیظ به یک اواپراتور از نوع هم‪33‬زن پمپ می ش‪33‬ود‪ ،‬ج‪33‬ایی ک‪33‬ه‬
‫‪.‬الکل به دقت تحت خالء باال خارج می شود‬
‫‪1.3.3‬‬ ‫رزینوئیدها‬
‫رزینوئید عصاره ای از مواد رزینی طبیعی است که با آن ساخته شده است‬

‫یک حالل هیدروکربنی رزینوئیدها معموالً از مواد خشک به دست می آیند‪ .‬فرآیند استخراج همانند فرآیند تولید بتن‬
‫است‪ ،‬با این تفاوت که از دیسک های سوراخ دار برای چیدن مواد استفاده نمی ش‪33‬ود‪ .‬در ع‪33‬وض پ‪33‬ودر حاص‪33‬ل از‬
‫‪.‬مواد خشک گیاهی وارد دستگاه استخراج می شود‬
‫‪1.3.4‬‬ ‫پوماد‬
‫‪.‬به دست می آیند ‪ enfl eurage‬پومادها با فرآیندی به نام‬
‫که یک روش استخراج چربی سرد است‪ .‬چربی روی صفحات شیشه ای موجود در قاب های چوبی پخش می شود‬
‫و حاشیه واضحی در نزدیکی لبه ها باقی می گذارد‪ .‬س‪3‬طح ج‪3‬ذب چ‪3‬ربی توس‪3‬ط ش‪33‬یارهای س‪33‬طحی س‪3‬اخته ش‪3‬ده ب‪33‬ا‬
‫‪.‬کاردک چوبی افزایش می یابد‬
‫گل های تازه روی سطح چربی و روی سطح پخش می شوند‬
‫قاب ها به صورت شمع چیده می شوند‪ .‬پس از جذب روغن های عطر از گل ها‪ ،‬گل ه‪33‬ای مص‪33‬رف ش‪33‬ده ب‪33‬ا دس‪33‬ت‬
‫خارج می شوند‪ .‬گل های تازه دوباره روی س‪3‬طح چ‪3‬ربی پخش می ش‪3‬وند‪ .‬این ک‪3‬ار ت‪3‬ا زم‪3‬انی تک‪3‬رار می ش‪3‬ود ک‪3‬ه‬
‫‪.‬سطح چربی کامالً با روغن های عطر غنی شود‪ .‬پوماد به دست آمده برای استخراج الکلی سرد آماده است‬
‫‪1.3.5‬‬ ‫روغن های ضروری‬
‫اسانس ها در طیف گسترده ای از کاالهای مصرفی استفاده می شوند‬

‫به عنوان مواد شوینده‪ ،‬صابون‪ ،‬محص‪3‬والت ت‪3‬والت‪ ،‬ل‪3‬وازم آرایش‪3‬ی‪ ،‬دارویی‪ ،‬عط‪3‬ر‪ ،‬محص‪3‬والت غ‪3‬ذایی ش‪3‬یرینی‬
‫پزی‪ ،‬نوشابه‪ ،‬نوشیدنی های الکلی مقطر (نوشیدنی های سفت) و حشره کش ها‪ .‬تولید و مصرف جهانی اسانس ه‪33‬ا‬
‫و عطرها به سرعت در حال افزایش است‪ .‬تکنول‪33‬وژی تولی‪33‬د ی‪33‬ک عنص‪33‬ر ض‪33‬روری ب‪33‬رای بهب‪33‬ود عملک‪33‬رد کلی و‬
‫کیفیت اسانس است‪ .‬فن آوری های سنتی مربوط به فرآوری اسانس از اهمیت باالیی برخوردار هس‪33‬تند و هن‪33‬وز در‬
‫بس‪33‬یاری از نق‪33‬اط جه‪33‬ان م‪33‬ورد اس‪33‬تفاده ق‪33‬رار می گیرن‪33‬د‪ .‬تقط‪33‬یر ب‪33‬ا آب‪ ،‬تقط‪33‬یر ب‪33‬ا آب و بخ‪33‬ار‪ ،‬تقط‪33‬یر ب‪33‬ا بخ‪33‬ار‪،‬‬
‫کوهوباسیون‪ ،‬خیساندن و انفلوراژ سنتی ترین و متداول ترین روش ها هستند‪ .‬زم‪33‬انی ک‪33‬ه ب‪33‬ازده روغن حاص‪33‬ل از‬
‫تقطیر ضعیف باشد‪ ،‬خیساندن سازگار است‪ .‬روش های تقطیر ب‪33‬رای پ‪33‬ودر ب‪33‬ادام‪ ،‬گل‪33‬برگ ه‪33‬ای گ‪33‬ل رز و ش‪33‬کوفه‬
‫های رز خوب است‪ ،‬در حالی که استخراج با حالل برای مواد گران قیمت‪ ،‬ظریف و ناپایدار حرارتی مانن‪33‬د ی‪33‬اس‪،‬‬
‫‪ .‬گل سرخ و سنبل مناسب است‪ .‬تقطیر با آب محبوب ترین روش تولید روغن سیترونال از مواد گیاهی است‬
‫‪1.3.5.1‬‬ ‫منابع اسانس های طبیعی‬
‫اندام های گیاهی حاوی اسانس های طبیعی در شکل ‪ 3‬نشان داده شده است‪ .‬اس‪33‬انس ه‪33‬ا عموم‪33‬ا‬
‫از یک یا چند قسمت گیاهی مانند گل (مانند گل رز‪ ،‬یاسمن‪ ،‬میخک‪ ،‬میخک‪ ،‬میموس‪33‬ا‪ ،‬رزم‪33‬اری‪ ،‬اس‪33‬طوخودوس)‪،‬‬
‫برگ ها و ساقه ها (مانند گل شمعدانی‪ ،‬نعناع ‪)،‬علف لیمو‪ ،‬جامروزا ‪ Ocimum ،‬مثال نعنا‪ ،‬گونه های( برگ ها‬
‫هندی‪ ،‬پتیتگرن‪ ،‬گیالس‪ ،‬دارچین)‪ ،‬پوست درخت (مانند دارچین‪ ،‬کاسیا‪ ،‬کانال)‪ ،‬چوب (مانند سرو‪ ،‬صندل‪ ،‬ک‪33‬اج)‪،‬‬
‫ریشه ها (مانند گلپر‪ ،‬ساسافراس‪ ،‬خس خس‪ ،‬سوسوره‪ ،‬سنبل الطیب)‪ ،‬دانه ها (مانند رازیانه‪ ،‬گش‪33‬نیز‪ ،‬زی‪33‬ره س‪33‬یاه‪،‬‬
‫شوید‪ ،‬جوز هندی)‪ ،‬میوه ها (ترنج‪ ،‬پرتقال‪ ،‬لیمو‪ ،‬ارس)‪ ،‬ریزوم ها (مانند زنجبیل‪ ،‬کاالموس‪ ،‬کورکوما‪ ،‬زنجبی‪33‬ل)‬
‫‪.‬و صمغ ها یا ترشحات اولئورزین (مثالً بلسان پرو‪ ،‬بلسان تولو‪ ،‬استوراکس‪ ،‬مر‪ ،‬بنزوئین)‬
‫‪.‬سازه های گیاهی تخصصی که اسانس را تولید و ذخیره می کنند‬

‫روغن‌های تیال در شکل ‪ 4‬نشان داده شده‌اند‪ .‬بسته به خانواده گیاهی‪ ،‬اسانس‌ها ممکن است در ساختارهای ترشحی‬
‫س‪33‬لول‌های پارانش‪33‬یم ‪ (Labiatae، Verbenaceace، Geraniaceae)،‬تخصص‪33‬ی مانن‪33‬د کرک‌ه‪33‬ای غ‪33‬ددی‬
‫کانال‌های رزینی (مخروطی‌ه‪3‬ا)‪ ،‬لوله‌ه‪33‬ای روغن وج‪3‬ود داش‪33‬ته باش‪3‬ند‪ .‬ب‪3‬ه ن‪3‬ام ویتا ‪ (Piperaceae)،‬اصالح‌شده‬
‫‪ (Myrtaceae،‬گ‪333‬ذرگاه ه‪333‬ای اس‪333‬کیزوژن ‪ (Rutaceae)،‬حف‪333‬ره ه‪333‬ای ل‪333‬یزیوژن ‪(Umbelliferae)،‬‬
‫به خوبی شناخته شده است ‪ (Cistacae، Burseraceae).‬یا کانال های لثه )‪Graminae، Compositae‬‬
‫که وقتی یک برگ شمعدانی به آرامی لمس می شود‪ ،‬بو متص‪33‬اعد می ش‪33‬ود زی‪33‬را غ‪33‬دد روغ‪33‬نی س‪33‬اقه بلن‪33‬د ش‪33‬کننده‬
‫هستند‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬اعمال فشار جزئی بر روی برگ نعناع باعث پارگی غ‪33‬ده روغ‪33‬نی و آزاد ش‪33‬دن روغن می‬
‫شود‪ .‬در مقابل‪ ،‬سوزن های کاج و برگ های اکالیپتوس تا زمانی ک‪33‬ه اپی‪33‬درم ب‪33‬رگ شکس‪33‬ته نش‪33‬ود‪ ،‬روغن خ‪33‬ود را‬
‫آزاد نمی کنند‪ .‬از این رو‪ ،‬ان‪3‬واع س‪3‬اختارهایی ک‪3‬ه روغن در آنه‪3‬ا وج‪3‬ود دارد بس‪3‬ته ب‪3‬ه ن‪3‬وع گی‪33‬اه متف‪3‬اوت اس‪33‬ت و‬
‫مختص خانواده گیاهی است‪ .‬متأسفانه امروزه نیز اطالعات کافی در مورد این ساختارهای وزیر نفت وجود ن‪33‬دارد‬
‫که بتوان آنها را به دقت دسته بندی کرد‪ .‬از نقطه نظر عملی‪ ،‬آنها را می توان به روغن های سطحی و زیر جل‪33‬دی‬
‫تقس‪33‬یم ک‪33‬رد‪ .‬ب‪33‬ر اس‪33‬اس اطالع‪33‬ات موج‪33‬ود در ح‪33‬ال حاض‪33‬ر‪ ،‬ممکن اس‪33‬ت اس‪33‬تنباط ش‪33‬ود ک‪33‬ه روغن ه‪33‬ای خ‪33‬انواده‬
‫تنها روغن های سطحی شناخته ش‪33‬ده هس‪33‬تند‪ .‬در نتیج‪33‬ه بقی‪33‬ه ‪ Geraniaceae‬و ‪Labiatae، Verbenaceae‬‬
‫‪.‬روغن های زیر جلدی محسوب می شوند‬
‫در حین جابجایی‪ ،‬برخی از گل ها همچنان به تولید عطر ادامه می دهند‬
‫‪32‬‬
‫بقیه به سرعت بوی خود را از دست می دهند‪ .‬گل هایی که در زمان های مختلف جمع آوری می ش‪33‬وند ن‪33‬یز ممکن‬
‫است ارزش های عطری متفاوتی داشته باشند‪ .‬در مورد گل رز‪ ،‬گل های نیمه باز با بس‪33‬اک ه‪33‬ای پ‪33‬ر ب‪33‬ازده روغن‬
‫بیشتری نسبت به گل های کامال باز با بساک های چروکیده دارند‪ .‬رطوبت‪ ،‬باد‪ ،‬باران و دمای سطح ن‪33‬یز ب‪33‬ه ط‪33‬ور‬
‫‪ .‬قابل توجهی بر عملکرد روغن تأثیر می گذارد‪ .‬برنامه برداشت بر روی کمیت و کیفیت روغن تاثیر می گذارد‬
‫‪1.3.5.2‬‬ ‫ترکیبات اسانس‬
‫اجزای اصلی اسانس ها در شکل ‪ 5‬نشان داده شده است‬

‫مشخص است که اکثر اسانس ها از هیدروکربن ها‪ ،‬استرها‪ ،‬ترپن ها‪ ،‬الکتون ها‪ ،‬فنل ها‪ ،‬آلدئی‪33‬دها‪ ،‬اس‪33‬یدها‪ ،‬الک‪33‬ل‬
‫ها‪ ،‬کتون ها و استرها تشکیل شده اند‪ .‬در این میان‪ ،‬ترکیبات اکسیژن دار (الکل ها‪ ،‬اس‪33‬ترها‪ ،‬آلدهی‪33‬دها‪ ،‬کت‪33‬ون ه‪33‬ا‪،‬‬
‫الکتون ها‪ ،‬فنل ها) منبع اصلی بو هستند‪ .‬آنها در برابر اثرات اکسید کننده و رزینی کننده نسبت ب‪33‬ه س‪33‬ایر ترکیب‪33‬ات‬
‫پایدارتر هستند‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬ترکیبات غیراشباع مانند مونوترپن ها و سسکوی ترپن ها تمایل به اکس‪33‬ید ش‪33‬دن ی‪33‬ا‬
‫رزین شدن در مجاورت هوا و نور دارن‪3‬د‪ .‬دانش اج‪3‬زای تش‪3‬کیل دهن‪33‬ده و وی‪3‬ژگی ه‪3‬ای ف‪3‬یزیکی آنه‪33‬ا‪ ،‬مانن‪33‬د نقط‪33‬ه‬
‫جوش‪ ،‬پایداری حرارتی و رابط‪3‬ه فش‪3‬ار بخ‪3‬ار و دم‪3‬ا‪ ،‬در توس‪3‬عه فن‪3‬اوری ترکیب‪3‬ات اکس‪3‬یژن دار از اهمیت ب‪3‬االیی‬
‫‪.‬برخوردار است‬
‫‪1.3.5.3‬‬ ‫روشهای تولید اسانس‬
‫روش های تولید اسانس از مواد گیاهی می باشد‬

‫در شکل ‪ 6‬خالصه شده است‪ .‬در مورد تقطیر با آب‪ ،‬صنعت اسانس اصطالحات را برای تشخیص سه نوع توسعه‬
‫داده است‪ :‬تقطیر با آب‪ .‬تقطیر آب و بخار؛ و تقطیر مستقیم با بخار آب‬
‫این اصطالحات که در ابتدا توسط فون رچنبرگ معرفی شدند‬

‫در صنعت اسانس تاسیس شده است‪ .‬هر سه روش مشمول مالحظات نظری یکسانی هستند که با تقطیر سیس‪33‬تم‌های‬
‫‪.‬دو فازی سروکار دارند‪ .‬تفاوت ها عمدتا ً در روش های کار با مواد است‬
‫برخی از روغن های فرار را نمی توان بدون تجزیه تقطیر کرد‬
‫و به این ترتیب معموالً با بیان (روغن لیمو‪ ،‬روغن پرتقال) یا با وسایل مکانیکی دیگر به دست می آیند‪ .‬در ب‪33‬رخی‬
‫از کشورها‪ ،‬روش کلی برای به دست آوردن روغن مرکبات شامل سوراخ کردن غدد روغنی با غلتان‪33‬دن می‪33‬وه ب‪33‬ر‬
‫روی یک فرورفتگی با برآمدگی های تیز است که به اندازه کافی بلند است ت‪3‬ا ب‪3‬ه اپی‪3‬درم نف‪3‬وذ کن‪3‬د و غ‪3‬دد روغ‪3‬نی‬
‫واقع در قسمت بیرونی پوست را سوراخ کند (روش اکوئل ) ‪ .) .‬فشار دادن روی می‪33‬وه‪ ،‬روغن غ‪33‬دد را از بین می‬
‫برد‪ ،‬و یک اسپری خوب آب‪ ،‬روغن را از پوست ل‪3‬ه ش‪3‬ده شستش‪3‬و می ده‪3‬د در ح‪3‬الی ک‪3‬ه آب از طری‪3‬ق ی‪3‬ک لول‪3‬ه‬
‫مرکزی که هسته میوه را تشکیل می دهد‪ ،‬استخراج می شود‪ .‬امولسیون روغن‪-‬آب حاصل ب‪33‬ا س‪33‬انتریفیوژ ج‪33‬دا می‬
‫‪ .‬شود‪ .‬یکی از انواع این فرآیند حذف پوست میوه قبل از استخراج روغن است‬
‫اغلب‪ ،‬محتوای روغن فرار قسمت های تازه گیاه (گلبرگ گل)‬
‫آنقدر کوچک است که حذف روغن از نظر تجاری با روش های ذکر شده امک‪33‬ان پ‪33‬ذیر نیس‪33‬ت‪ .‬در چ‪33‬نین م‪3‬واردی‪،‬‬
‫یک روغن یا چربی بدون بو‪ ،‬مالیم و ثابت در ی‪33‬ک الی‪33‬ه ن‪33‬ازک روی ص‪33‬فحات شیش‪33‬ه ای پخش می ش‪33‬ود‪ .‬گل‪33‬برگ‬
‫های گل به مدت چند ساعت روی چربی قرار می گیرند‪ .‬سپس به ط‪33‬ور مک‪33‬رر‪ ،‬گل‪33‬برگ ه‪33‬ای روغن برداش‪33‬ته می‬
‫شوند و یک الیه جدید از گلبرگ ها معرفی می شود‪ .‬پس از اینکه چربی تا حد ممکن عط‪3‬ر را ج‪3‬ذب ک‪3‬رد‪ ،‬روغن‬
‫شناخته می شود‪ ،‬قبالً به طور ‪ enfl eurage‬ممکن است با استخراج با الکل حذف شود‪ .‬این فرآیند که به عنوان‬
‫‪.‬گسترده در تولید عطر و پوماد استفاده می شد‬
‫‪(&3"/*6.‬‬
‫")‪.&/5‬‬ ‫‪1"5$)06-*$*//".0/$&%"3‬‬
‫‪0$*.6. 1&5*5(3"*/$"44*"4"/5"-‬‬
‫&‪-&.0/(3"44 7&3#&/"$"/&--"1*/‬‬
‫"‪+".304‬‬ ‫‪$*//".0/‬‬
‫&‪304‬‬ ‫‪-&"7&445&.4‬‬ ‫‪#"3,4‬‬ ‫"‪"/(&-*$‬‬

‫&‪+"4.*/‬‬ ‫‪800%4‬‬ ‫‪4"44"'3"4‬‬
‫‪$"3/"5*0/‬‬ ‫‪-&"7&4‬‬ ‫‪7&5*7&3‬‬
‫&(‪03"/‬‬ ‫‪&44&/5*"-‬‬ ‫‪30054‬‬ ‫"&‪4"64463‬‬

‫&‪$-07‬‬ ‫‪'-08&3‬‬ ‫‪7"-&3*"/‬‬
‫"‪.*.04‬‬ ‫‪0*-4‬‬
‫‪304&."3:‬‬ ‫‪(6.403‬‬
‫‪-"7&/%&3‬‬ ‫‪3)*;0.&4‬‬ ‫‪0-&03&4*/‬‬
‫‪'36*54 4&&%4&96%"5*0/4‬‬
‫‪(*/(&3 #&3(".05$03*"/%&3'&//&-#"-4".0'1&36#"-4".0'50-6‬‬
‫‪$"-".64‬‬ ‫‪03"/(&$"3"8":4503"9‬‬
‫‪033*4‬‬ ‫)‪-&.0/%*--.:33‬‬
‫"‪$63$6.‬‬ ‫‪+6/*1&3‬‬ ‫‪/65.&(#&/;0*/‬‬
‫شکل ‪ :3‬اندام های گیاهی حاوی اسانس‬
‫&"‪- "#*"5‬‬
‫&"&‪7&3#&/"$‬‬
‫&"&‪( &3"/*"$‬‬ ‫&"&‪1*1&3"$‬‬ ‫‪$0/*'&34‬‬
‫‪(- "/%6-" 3‬‬ ‫&*'*‪.0 %‬‬ ‫‪3&4*/‬‬

‫‪)"*34‬‬ ‫&‪1"3&/$):."$‬‬
‫‪%‬‬ ‫‪--4‬‬ ‫‪$"/"-4‬‬
‫&"&‪$*45"$‬‬ ‫‪(6.‬‬ ‫‪41 &$*"-*;&%4536$563&4‬‬

‫&"&‪#634&3"$‬‬ ‫‪$"/"-4‬‬ ‫‪'03&44&/5*"-0*-‬‬
‫&‪0 $$633&/$‬‬
‫&"‪7*55‬‬ ‫‪4$)*;0(&/ 064‬‬ ‫‪-:4*( &/064‬‬

‫‪0*-456#&4‬‬ ‫‪$"7*5*&4‬‬ ‫‪$"7*5*&4‬‬
‫&"‪6 .#&--*'&3‬‬ ‫&"&‪.:35 "$‬‬ ‫&"&‪365 "$‬‬

‫&"‪(3 ".*/‬‬
‫&"‪$0.104*5‬‬
‫شکل ‪ :4‬بافت های گیاهی خاص خانواده مسئول تولید یا ذخیره اسانس‬
‫‪$*53"-‬‬ ‫‪(&3"/*0-‬‬
‫‪#&/;0*$ *530/&--"-$*530/&--0-#&/;0"5&4‬‬
‫‪$*//".*$ #&/;"-%&):%&.&/5)0-"$&5"5&4‬‬
‫‪34‬‬
‫‪.:3*45*$$ *//"."--*/"-00-4"-*$:-"5&4‬‬
‫‪*407"-&3*$ 7%&):%&"/*--*/5#03/&0-&31*/&0-$*//"."5&4‬‬
‫‪"-%&):%&4‬‬ ‫‪"-$0)0-4‬‬ ‫‪$".1)03‬‬

‫&‪-*.0/&/‬‬ ‫‪&45&3‬‬ ‫&‪"370$/‬‬
‫‪1)&--"/‬‬ ‫‪"$*%4‬‬ ‫&‪.&/5)0/‬‬
‫&‪%3&/‬‬ ‫‪&44&/5*"-0*-‬‬ ‫‪،&50/&4‬‬ ‫&‪16-&(0/‬‬
‫&‪1*/&/‬‬ ‫‪5&31&/&4‬‬ ‫‪$0/45*56&/54‬‬ ‫&‪5)6+0/‬‬
‫&‪$".1)&/‬‬
‫&‪$&%3&/‬‬ ‫‪):%30‬‬ ‫‪09*%&4‬‬
‫‪$"3#0/4‬‬ ‫‪1)&/0-41)&/0&5)&34‬‬
‫&‪$:.&/‬‬ ‫‪"/‬‬ ‫‪$*/&0-‬‬

‫&‪.:3$&/‬‬ ‫‪&5)04"'30‬‬
‫‪4"#*/‬‬ ‫‪-‬‬
‫&‪&/‬‬
‫‪4503&/‬‬
‫&‬
‫شکل ‪ :5‬گروه های شیمیایی ناهمگن موجود در اسانس‬
‫شکل ‪ :6‬روش های تولید اسانس از مواد گیاهی‬
‫در صنعت عطرسازی‪ ،‬مدرن ترین تولید اسانس است‬
‫با استخراج‪ ،‬با استفاده از حالل های فرار مانند اتر نفتی و هگزان انجام می شود‪ .‬مزیت اصلی استخراج نسبت ب‪33‬ه‬
‫تقطیر این است که دمای یکنواخت (معموالً ‪ 50‬درجه سانتیگراد) را می توان در طول فرآیند حفظ کرد‪ ،‬در نتیجه‪،‬‬
‫روغن های استخراج شده بوی طبیعی تری دارند که ب‪33‬ا روغن ه‪33‬ای مقط‪33‬ر بی نظ‪33‬یر اس‪33‬ت‪ ،‬ک‪33‬ه ممکن اس‪33‬ت تحت‬
‫تغییرات شیمیایی قرار گرفته باشند‪ .‬درجه حرارت باال‪ .‬این ویژگی برای صنعت عطر اهمیت قابل توجهی دارد‪ .‬با‬
‫‪ .‬این حال‪ ،‬روش تقطیر تعیین شده هزینه کمتری نسبت به فرآیند استخراج دارد‬
‫تقطیر مخرب یعنی تقطیر روغن فرار در آب‬

‫بدون ه‪3‬وا گ‪3‬رم می ش‪3‬ود‪ ،‬تجزی‪3‬ه ‪ Cupressaceae‬یا ‪ Pinaceae‬حس هوا هنگامی که چوب یا رزین اعضای‬
‫صورت می گیرد و تعدادی از ترکیبات فرار خارج می شوند‪ .‬جرم باقی مانده زغال چوب است‪ .‬مواد ف‪33‬رار تغلی‪33‬ظ‬
‫شده معموالً به ‪ 2‬الیه جدا می شوند‪ :‬یک الیه آبی حاوی نفت‪33‬ای چ‪3‬وب (متی‪33‬ل الک‪33‬ل) و اس‪33‬ید پیرولگ‪33‬نیوس (اس‪33‬تیک‬
‫خام) و یک مایع قیری به شکل قطران کاج‪ ،‬قطران ارس ی‪33‬ا س‪33‬ایر تاره‪33‬ا‪ ،‬بس‪33‬ته ب‪33‬ه ن‪33‬وع چ‪33‬وب‪ .‬اس‪33‬تفاده ش‪33‬ده‪ .‬این‬
‫تقطیر خشک معموالً در قفسه‌ها انجام می‌شود و اگر چوب خرد شده یا درشت آس‪33‬یاب ش‪33‬ود و ح‪33‬رارت ب‪33‬ه س‪33‬رعت‬
‫‪.‬اعمال شود‪ ،‬بازده اغلب حدود ‪ 10‬درصد وزن چوب مورد استفاده را نشان می‌دهد‬
‫‪1.3.5.3.1‬‬ ‫تقطیر با آب‬
‫‪،‬به منظور جداسازی اسانس ها با تقطیر با آب‬

‫مواد گیاهی ماتیک را در یک گاز بسته بندی می کنند و به مقدار کافی آب اضافه می کنن‪33‬د و ب‪33‬ه ج‪33‬وش می آورن‪33‬د‪.‬‬
‫در عوض‪ ،‬بخار زنده به شارژ کارخانه تزریق می شود‪ .‬به دلیل تأثیر آب گرم و بخار‪ ،‬اسانس از غدد روغ‪33‬نی در‬
‫بافت گیاه آزاد می شود‪ .‬مخلوط بخار آب و روغن با سرد کردن غیر مستقیم با آب متراکم می ش‪33‬ود‪ .‬از کندانس‪33‬ور‪،‬‬
‫‪ .‬مقطر به یک جداکننده جریان می یابد‪ ،‬جایی که روغن به طور خودکار از آب مقطر جدا می شود‬
‫مکانیسم تقطیر ‪1.3.5.3.1.1‬‬
‫تقطیر با آب مواد گیاهی شامل موارد اصلی زیر است‬

‫‪:‬فرآیندهای فیزیکوشیمیایی‬
‫)‪i) Hydrodiffusion II‬‬
‫تجزیه توسط )‪Hydrolysis III‬‬
‫گرما‬
‫هیدرودیفیوژن ‪1.3.5.3.1.1.1‬‬
‫انتشار اسانس و آب گرم از طریق اجزای گیاهی‬

‫به عنوان هیدرودیفیوژن شناخته می شود‪ .‬در تقطیر با بخار‪ ،‬بخار در واقع به غشای سلول خش‪33‬ک نف‪33‬وذ ‪branes‬‬
‫نمی کند‪ .‬بنابراین‪ ،‬مواد گیاهی خشک را می توان تنها زمانی با بخار خش‪33‬ک تخلی‪33‬ه ک‪33‬رد ک‪33‬ه تم‪33‬ام روغن ف‪33‬رار از‬
‫سلول های حاوی روغن با اولین خرد کردن کامل مواد گیاهی آزاد شده باشد‪ .‬ام‪33‬ا هنگ‪33‬امی ک‪33‬ه م‪33‬واد گی‪33‬اهی ب‪33‬ا آب‬
‫خیس می شوند‪ ،‬تبادل بخارات درون بافت ب‪3‬ر اس‪3‬اس نفوذپ‪3‬ذیری آنه‪33‬ا در ح‪33‬الت مت‪3‬ورم اس‪3‬ت‪ .‬غش‪3‬ای س‪33‬لول ه‪3‬ای‬
‫گیاهی در برابر روغن های فرار تقریبا ً غیر قابل نف‪33‬وذ هس‪33‬تند‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬در فرآین‪33‬د واقعی‪ ،‬در دم‪33‬ای آب در ح‪33‬ال‬
‫جوش‪ ،‬بخش‪3‬ی از روغن ف‪3‬رار در آب موج‪3‬ود در غ‪3‬دد ح‪3‬ل می ش‪3‬ود و این محل‪3‬ول روغن‪-‬آب ب‪3‬ا اس‪3‬مز‪ ،‬غش‪3‬اهای‬
‫‪ .‬متورم شده را نفوذ می کند و در نهایت به سطح بیرونی می رسد‪ .‬جایی که روغن با عبور بخار تبخیر می شود‬
‫جنبه دیگر هیدرودیفیوژن این است که سرعت بخار روغن‬

‫فرّار بودن اج‪33‬زای روغن‪ ،‬تحت ت‪33‬أثیر م‪33‬یزان حاللیت آنه‪33‬ا در آب ق‪33‬رار نمی گ‪33‬یرد‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬م‪33‬واد تش‪33‬کیل دهن‪33‬ده‬
‫روغن با جوش زیاد اما محلول در آب بیشتر در بافت گیاه قبل از ترکیبات کم جوش اما کمتر محلول در آب تقطیر‬
‫می شوند‪ .‬از آنجایی که سرعت هیدرودیفیوژن کند است‪ ،‬تقطیر مواد خرد نشده زمان بیشتری نسبت به م‪33‬واد خ‪33‬رد‬
‫‪.‬شده دارد‬
‫‪36‬‬
‫هیدرولیز ‪1.3.5.3.1.1.2‬‬
‫‪ .‬هیدرولیز در شرایط فعلی به عنوان یک ماده شیمیایی مجدد تعریف می شود‬

‫اثر بین آب و برخی ترکیبات اسانس استرها مواد تشکیل دهنده اسانس ها هستند و در حضور آب ب‪33‬ه خص‪33‬وص در‬
‫دماهای باال تمایل به واکنش با آب برای تشکیل اسید و الکل دارن‪33‬د‪ .‬ب‪33‬ا این ح‪33‬ال‪ ،‬واکنش‌ه‪33‬ا در ه‪33‬ر دو جهت کام‪33‬ل‬
‫‪:‬نیستند و رابطه بین غلظت‌های مولی اجزای مختلف در حالت تعادل به صورت زیر نوشته می‌شود‬
‫)اسید( ‪) x‬الکل(‬
‫=‪K‬‬
‫)آب( ‪) x‬استر(‬
‫‪.‬ثابت تعادل است ‪ K‬که در آن‬
‫بنابراین اگر مقدار آب زیاد باشد‪ ،‬مقدار الکل و اسید نیز زیاد خواهد بود و در نتیجه بازده اس‪33‬انس ک‪33‬اهش می یاب‪33‬د‪.‬‬
‫عالوه بر این‪ ،‬از آنجایی که این یک واکنش وابس‪33‬ته ب‪33‬ه زم‪33‬ان اس‪33‬ت‪ ،‬م‪33‬یزان انج‪33‬ام هی‪33‬درولیز ب‪33‬ه زم‪33‬ان تم‪33‬اس بین‬
‫‪.‬روغن و آب بستگی دارد‪ .‬این یکی از معایب تقطیر آب است‬
‫اثر گرما ‪1.3.5.3.1.1.3‬‬
‫تقریبا ً تمام ترکیبات اسانس‌ها در مقادیر زیاد ناپایدار هستند‬

‫درجه حرارت‪ .‬برای بدست آوردن بهترین کیفیت روغن‪ ،‬تقطیر باید در دماهای پایین انجام شود‪ .‬دم‪33‬ا در تقط‪3‬یر ب‪3‬ا‬
‫بخار به طور کامل توسط فشار عملیاتی تعیین می شود‪ ،‬در حالی که در تقطیر آب و در تقط‪33‬یر آب و بخ‪33‬ار‪ ،‬فش‪33‬ار‬
‫‪.‬عملیاتی معموالً اتمسفر است‬
‫‪،‬تمام سه اثری که قبال توضیح داده شد‪ ،‬یعنی هیدرودیفیوژن‬

‫هیدرولیز و تجزیه حرارتی به طور همزمان اتفاق می افتد و بر یکدیگر تأثیر می گذارد‪ .‬سرعت انتشار معموالً ب‪33‬ا‬
‫دما افزایش می یابد و همچنین حاللیت اس‪33‬انس ه‪33‬ا در آب اف‪33‬زایش می یاب‪33‬د‪ .‬همین ام‪33‬ر در م‪33‬ورد س‪33‬رعت و م‪33‬یزان‬
‫هیدرولیز نیز صادق اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬ا این ح‪33‬ال‪ ،‬می ت‪3‬وان ب‪33‬ازده و کیفیت به‪3‬تر روغن ه‪3‬ا را از طری‪33‬ق‪ )1 ( :‬حف‪33‬ظ درج‪33‬ه‬
‫حرارت تا حد امکان پایین‪ )2( ،‬استفاده از ح‪33‬داقل آب ممکن‪ ،‬در م‪33‬ورد تقط‪33‬یر ب‪33‬ا بخ‪33‬ار‪ ،‬و (‪ )3‬خ‪33‬رد ک‪33‬ردن کام‪33‬ل‬
‫‪ .‬روغن ها ممکن است‪ .‬مواد گیاهی و بسته بندی یکنواخت آن قبل از تقطیر‬
‫‪1.3.5.3.2‬‬ ‫سه نوع تقطیر با آب‬
‫سه نوع تقطیر با آب برای جداسازی ضروری هستند‬

‫‪:‬روغن های مواد گیاهی‬
‫تقطیر آب ‪1.‬‬
‫تقطیر آب و بخار ‪2.‬‬
‫تقطیر مستقیم با بخار آب ‪3.‬‬
‫تقطیر آب ‪1.3.5.3.2.1‬‬
‫‪.‬در این روش مواد به طور کامل در آب غوطه ور می شوند‬

‫که با حرارت دادن با فیر مستقیم‪ ،‬ژاکت بخار‪ ،‬ژاکت بخار بسته‪ ،‬کویل بخار بسته یا کوی‪3‬ل بخ‪3‬ار ب‪3‬از جوش‪3‬انده می‬
‫‪ .‬شود‪ .‬ویژگی اصلی این فرآیند این است که بین آب جوش و مواد گیاهی تماس مستقیم وجود دارد‬
‫هنگامی که دستگاه ثابت با برق مستقیم گرم می شود‪ ،‬اقدامات احتیاطی کافی انجام شود‬
‫برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد شارژ ضروری است‪ .‬هنگامی که از یک ژاکت بخار یا کوی‪33‬ل بخ‪33‬ار بس‪33‬ته‬
‫استفاده می شود‪ ،‬خطر گرم شدن بیش از حد کمتر است‪ .‬با کویل های بخار ب‪33‬از از این خط‪33‬ر جلوگ‪33‬یری می ش‪33‬ود‪.‬‬
‫اما با بخار باز‪ ،‬باید مراقب بود که از تجمع آب متراکم در داخل دستگاه جلوگیری شود‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬دس‪33‬تگاه بای‪33‬د ب‪33‬ه‬
‫خوبی عایق بندی شود‪ .‬مواد گیاهی موجود در س‪3‬کوریت بای‪3‬د ب‪3‬ا جوش‪3‬یدن آب هم زده ش‪3‬ود‪ ،‬در غ‪3‬یر این ص‪3‬ورت‬
‫توده‌های مواد متراکم در کف می‌نشینند و از نظر حرارتی تخ‪33‬ریب می‌ش‪33‬وند‪ .‬ب‪33‬رخی از م‪33‬واد گی‪33‬اهی مانن‪33‬د پوس‪33‬ت‬
‫دارچین‪ ،‬که سرشار از موسیالژ هستند‪ ،‬باید پودر شوند تا بار به راحتی در آب پراکنده شود‪ .‬با افزایش دم‪33‬ای آب‪،‬‬
‫موسیالژ از دارچین آسیاب شده خارج می شود‪ .‬این امر ویسکوزیته مخلوط آب‪-‬شارژ را تا حد زیادی اف‪33‬زایش می‬
‫دهد و در نتیجه به آن اجازه ذغال می دهد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬قبل از انجام هر گونه تقطیر در محی‪33‬ط‪ ،‬بای‪33‬د ی‪33‬ک تقط‪33‬یر آب‬
‫در مقیاس کوچک در ظروف شیشه ای انجام شود تا مشاهده شود که آی‪33‬ا تغی‪33‬یراتی در ط‪33‬ول فرآین‪33‬د تقط‪33‬یر رخ می‬
‫دهد ی‪33‬ا خ‪33‬یر‪ .‬از این آزم‪33‬ایش آزمایش‪33‬گاهی‪ ،‬ب‪33‬ازده روغن از وزن مش‪33‬خص م‪33‬اده گی‪33‬اهی را می ت‪3‬وان تع‪33‬یین ک‪33‬رد‪.‬‬
‫‪ .‬دستگاه آزمایشگاهی توصیه شده برای تقطیر آزمایشی‪ ،‬سیستم کلونجر است (شکل ‪)7‬‬
‫در هنگام تقطیر آب‪ ،‬تمام قسمت های بار گیاه باید باشد‬
‫با آب جوش در حرکت نگه داشته می شود‪ .‬این زمانی امکان پذیر است که مواد تقطیر به آرامی ش‪33‬ارژ ش‪33‬ود و در‬
‫آب جوش آزاد بماند‪ .‬تنها به همین دلی‪3‬ل‪ ،‬تقط‪3‬یر آب دارای ی‪3‬ک م‪3‬زیت متم‪33‬ایز اس‪3‬ت‪ ،‬یع‪3‬نی امک‪3‬ان پ‪3‬ردازش م‪3‬واد‬
‫پودری ریز یا قطعات گیاهی که در تماس با بخار زنده‪ ،‬در غ‪33‬یر این ص‪33‬ورت ت‪33‬وده ه‪33‬ایی را تش‪33‬کیل می دهن‪33‬د ک‪33‬ه‬
‫بخار نمی تواند از طریق آنها نفوذ کن‪33‬د‪ .‬از دیگ‪33‬ر مزای‪33‬ای عملی تقط‪33‬یر آب این اس‪33‬ت ک‪33‬ه دس‪33‬تگاه‌های ث‪33‬ابت ارزان‬
‫قیمت‪ ،‬ساخت آسان و مناسب برای عملیات در زمین هستند‪ .‬اینها هنوز به طور گسترده با تجهیزات قاب‪33‬ل حم‪33‬ل در‬
‫‪.‬بسیاری از کشورها استفاده می شوند‬
‫عیب اصلی تقطیر آب کامل بودن آن است‬

‫استخراج امکان پذیر نیست عالوه بر این‪ ،‬استرهای خاصی تا حدی هیدرولیز شده اند و مواد حساس مانند آلدئی‪33‬دها‬
‫تمایل به پلیمریزه شدن دارند‪ .‬تقطیر آب به تعداد بیشتر سکوها‪ ،‬فضای بیشتر و سوخت بیشتری نیاز دارد‪ .‬این نیاز‬
‫به تجربه قابل توجه و آشنایی با روش دارد‪ .‬ترکیبات روغن با جوش زیاد و تا حدودی محلول در آب را نمی ت‪33‬وان‬
‫به طور کامل تبخیر کرد یا به مقدار زیادی بخار نی‪33‬از دارن‪33‬د‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬این فرآین‪33‬د غیراقتص‪33‬ادی می ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬ه این‬
‫دالیل‪ ،‬تقطیر با آب فقط در مواردی استفاده می شود که مواد گیاهی به دلیل ماهیت خود نمی توانند با تقط‪33‬یر ب‪33‬ا آب‬
‫‪.‬و بخار یا تقطیر مستقیم با بخار فرآوری شوند‬
‫شکل ‪ :7‬دستگاه تقطیر با آب در مقیاس آزمایشگاهی از نوع کلونجر‬
‫روش سنتی تولید عطار با استفاده از تقطیر با آب ‪1.3.5.3.2.1.1‬‬
‫‪38‬‬
‫‪.‬عطارهای گل به عنوان عرقیات حاصل از هیدرودیس تعریف می شوند‬

‫خاک ورزی گلها (مانند زعفران‪ ،‬همیشه بهار‪ ،‬گل رز‪ ،‬یاسمن‪ ،‬پان‪3‬دانوس) در روغن چ‪3‬وب ص‪3‬ندل ی‪3‬ا س‪3‬ایر م‪3‬واد‬
‫‪.‬پایه مانند پارافین‬
‫عطارسازی در نقاط دورافتاده صورت می گیرد زیرا‬

‫پس از جمع آوری گل ها باید به سرعت پردازش شوند‪ .‬دستگاه ها و تجهیزات م‪33‬ورد اس‪33‬تفاده ب‪33‬رای س‪33‬اخت عط‪33‬ار‬
‫سبک‪ ،‬انعطاف پذیر‪ ،‬آسان برای تعمیر و دارای درجه کارایی مناسبی هستند‪ .‬با در نظر گرفتن این حق‪33‬ایق‪ ،‬فرآین‪33‬د‬
‫سنتی "دگ و باپکا" برای قرن ها مورد استفاده قرار گرفته است و حتی اکنون نیز با تجهیزات سنتی زی‪33‬ر اس‪33‬تفاده‬
‫‪.‬می شود (شکل ‪)8‬‬
‫•‬ ‫درجه (هنوز)‬

‫•‬ ‫باپکا (گیرنده)‬
‫•‬ ‫چونگا (کندانسور بامبو)‬
‫•‬ ‫بهاتی سنتی (کوره)‬
‫•‬ ‫گچچی (مخزن آب خنک کننده)‬
‫•‬ ‫کوپی (بطری چرمی)‬
‫شکل ‪ :8‬فرآیند سنتی تقطیر آب برای ساخت عطار‬
‫معایب تقطیر آب ‪1.3.5.3.2.1.2‬‬
‫اجزای روغن مانند استرها ب‪33‬ه هی‪33‬درولیز حس‪33‬اس هس‪33‬تند در ح‪33‬الی ک‪33‬ه اج‪3‬زای دیگ‪33‬ر مانن‪33‬د •‬
‫از آنج‪33‬ایی( هیدروکربن های مونوترپن غیرحلقه ای و آلدئیدها مستعد پلیمریزاسیون هس‪33‬تند‬
‫آب اغلب در ط‪3‬ول تقط‪33‬یر ک‪33‬اهش می یاب‪33‬د‪ ،‬واکنش ه‪3‬ای هی‪33‬درولیتیک تس‪33‬هیل می ‪ pH‬که‬
‫‪).‬شود‬
‫اجزای اکسیژن دار مانند فنل ها تمایل به حل شدن در آب ساکن دارند‪ ،‬بنابراین حذف کامل •‬
‫‪.‬آنها با تقطیر امکان پذیر نیست‬
‫از آنجایی که تقطیر آب معموالً یک عملیات کوچک است (که توسط ی‪33‬ک ی‪33‬ا دو نف‪33‬ر انج‪33‬ام •‬
‫می شود)‪ ،‬مدت زیادی طول می کشد تا روغن زیادی جمع شود‪ ،‬بن‪33‬ابراین روغن ب‪33‬ا کیفیت‬
‫‪.‬خوب اغلب با روغن با کیفیت بد مخلوط می شود‬
‫فرآیند تقطیر توسط تقطیرکنندگان محلی ب‪3‬ه عن‪3‬وان ی‪3‬ک ه‪3‬نر تلقی می ش‪3‬ود‪ ،‬ک‪3‬ه ب‪33‬ه ن‪33‬درت •‬
‫‪.‬سعی می کنند هم عملکرد و هم کیفیت روغن را بهینه کنند‬
‫‪ .‬تقطیر آب فرآیندی کندتر از تقطیر با آب و بخار یا تقطیر مستقیم با بخار است •‬
‫تقطیر آب و بخار ‪1.3.5.3.2.2‬‬
‫در تقطیر آب و بخار‪ ،‬بخار می تواند تولید شود‬

‫چه در دیگ های ماهواره ای یا در داخل دستگاه ثابت‪ ،‬هر چند از مواد گیاهی ج‪3‬دا ش‪3‬ده اس‪33‬ت‪ .‬همانن‪33‬د تقط‪33‬یر آب‪،‬‬
‫تقطیر آب و بخار نیز به طور گسترده در مناطق روستایی استفاده می ش‪33‬ود‪ .‬عالوه ب‪33‬ر این‪ ،‬ب‪33‬ه هزین‪33‬ه س‪33‬رمایه ای‬
‫بسیار بیشتر از تقطیر آب نیاز ندارد‪ .‬همچنین‪ ،‬تجهیزات مورد استفاده به طور کلی شبیه به تجهیزات مورد استفاده‬
‫در تقطیر آب است‪ ،‬اما مواد گیاهی در باالی آب در حال جوش روی یک شبکه سوراخ دار نگه داش‪33‬ته می ش‪33‬وند‪.‬‬
‫‪ .‬در واقع‪ ،‬معمول است که افرادی که تقطیر آب انجام می دهند‪ ،‬در نهایت به تقطیر آب و بخار می روند‬
‫نتیجه این است که یک بار تقطیرهای روستایی چند دسته تولید کرده اند‬
‫از روغن با تقطیر آب‪ ،‬متوجه می ش‪33‬وند ک‪33‬ه کیفیت روغن ب‪3‬ه دلی‪3‬ل نت ه‪3‬ای ث‪33‬ابت (عط‪3‬ر مالیم) آن چن‪33‬دان خ‪3‬وب‬
‫نیست‪ .‬در نتیجه‪ ،‬برخی از تغییرات ایجاد می شود‪ .‬با استفاده از همان دس‪33‬تگاه‪ ،‬ی‪3‬ک ش‪33‬بکه ی‪33‬ا ص‪33‬فحه س‪3‬وراخ دار‬
‫شکل می گیرد تا مواد گیاهی باالتر از آب قرار گیرد‪ .‬این باعث کاهش ظرفیت دستگاه می ش‪33‬ود ام‪33‬ا کیفیت روغن‬
‫بهتری را ارائه می دهد‪ .‬اگر مقدار آب برای تکمیل تقطیر کافی نباشد‪ ،‬یک لوله کوهوباسیون وصل می‌ش‪33‬ود و آب‬
‫میعانات مجدداً به صورت دستی به محل ثابت اضافه می‌شود و در نتیج‪3‬ه اطمین‪3‬ان حاص‪3‬ل می‌ش‪3‬ود ک‪3‬ه آبی ک‪3‬ه ب‪3‬ه‬
‫عنوان منبع بخار استفاده می‌شود‪ ،‬هرگز خارج نمی‌شود‪ .‬بیرون همچنین اعتقاد بر این است که این امر تا ح‪33‬دی از‬
‫دست دادن ترکیبات اکسیژن محلول در آب میعانات را کنترل می کند زی‪33‬را آب میعان‪33‬ات مج‪33‬دد اس‪33‬تفاده ش‪33‬ده ب‪33‬ه آن‬
‫‪ .‬اجازه می دهد تا با ترکیبات محلول اشباع شود و پس از آن روغن بیشتری در آن حل شود‬
‫همبستگی ‪1.3.5.3.2.2.1‬‬
‫کوهوبیشن روشی است که فقط در حین آب قابل استفاده است‬

‫تقطیر یا تقط‪3‬یر ب‪3‬ا آب و بخ‪3‬ار‪ .‬از این روش اس‪3‬تفاده می کن‪3‬د ک‪3‬ه پس از ج‪3‬دا ش‪3‬دن روغن از آن‪ ،‬آب مقط‪3‬ر را ب‪3‬ه‬
‫دستگاه برگرداند تا بتوان آن را دوباره بجوشاند‪ .‬هدف اصلی آن به حداقل رساندن تلف‪33‬ات اج‪33‬زای اکس‪33‬یژن دار‪ ،‬ب‪33‬ه‬
‫ویژه فنل هایی است که تا حدی در آب مقطر حل می شوند‪ .‬برای اک‪33‬ثر روغن‌ه‪33‬ا‪ ،‬این س‪33‬طح از دس‪33‬ت دادن روغن‬
‫از طریق محلول در آب کمتر از ‪ ٪0.2‬است‪ ،‬در حالی که برای روغن‌های غنی از فنل‪ ،‬مقدار روغن حل ش‪33‬ده در‬
‫آب مقطر ‪ ٪0.7 3 - 3٪0.2‬است‪ .‬از آنجایی که این ماده دائما ً دوباره بخار می شود‪ ،‬متراکم می شود و دوباره بخ‪33‬ار‬
‫می شود‪ ،‬هر گونه ترکیب اکسیژن محلول باعث هیدرولیز و تخریب خود ی‪33‬ا س‪33‬ایر ترکیب‪33‬ات روغ‪33‬نی می ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬ه‬
‫طور مشابه‪ ،‬اگر یک جزء اکسیژن دار دائما ً با منبع حرارتی مستقیم ی‪33‬ا ط‪33‬رف ی‪33‬ک دس‪33‬تگاه ث‪33‬ابت ک‪33‬ه بط‪33‬ور قاب‪33‬ل‬
‫مالحظه ای گرمتر از ‪ 100‬درجه س‪33‬انتیگراد اس‪33‬ت در تم‪33‬اس باش‪33‬د‪ ،‬احتم‪33‬ال تخ‪33‬ریب اف‪33‬زایش می یاب‪33‬د‪ .‬در نتیج‪33‬ه‪،‬‬
‫تمرین همبستگی توصیه نمی شود مگر اینکه دمایی ک‪33‬ه ترکیب‪33‬ات اکس‪33‬یژن دار در تقط‪33‬یر در مع‪33‬رض آن ق‪33‬رار می‬
‫‪.‬گیرند از ‪ 100‬درجه سانتی گراد بیشتر نباشد‬
‫در تقطیر با بخار و آب‪ ،‬ماده گیاهی نمی تواند باشد‬

‫در تماس مستقیم با منبع فیش زیر دستگاه ثابت؛ با این حال‪ ،‬دیواره های دستگاه رسانای خوبی برای گرم‪33‬ا هس‪33‬تند‪،‬‬
‫به طوری که می توان نت های ثابتی را از واکنش های تخ‪3‬ریب ح‪3‬رارتی م‪3‬واد گی‪3‬اهی ک‪33‬ه کن‪3‬اره ه‪3‬ای دس‪33‬تگاه را‬
‫لمس می کند به دست آورد‪ .‬از آنجایی که بخار در فرآیند تقطیر با آب و بخار مرطوب است‪ ،‬یک اشکال عم‪3‬ده این‬
‫نوع تقطیر این است که مواد گیاهی را کامال مرطوب می کند‪ .‬این امر تقطیر را کند می کند زیرا بخار بای‪33‬د آب را‬
‫تبخیر کند تا به آن اجازه دهد تا بیشتر در بخار متراکم شود‪ .‬یکی از راه‌های جلوگیری از غرقاب شدن مواد گیاهی‬
‫پایینی که روی شبکه قرار دارند‪ ،‬استفاده از یک بافل برای جلوگیری از جوشیدن شدید آب و تماس مستقیم با م‪33‬واد‬
‫‪.‬گیاهی است‬
‫‪40‬‬
‫مزایای تقطیر آب و بخار نسبت به تقطیر با آب ‪1.3.5.3.2.2.2‬‬
‫بازده روغن باالتر •‬

‫اجزای روغن فرار کمتر به هیدرولیز و پلیمریزاسیون حس‪33‬اس هس‪33‬تند (کن‪33‬ترل رط‪3‬وبت در •‬
‫کف دستگاه بر هیدرولیز تأثیر می گذارد‪ ،‬در حالی که هدایت حرارتی دیواره های ثابت بر‬
‫‪.‬پلیمریزاسیون تأثیر می گذارد)‬
‫‪.‬اگر رفالکسینگ کنترل شود‪ ،‬از دست دادن ترکیبات قطبی به حداقل می رسد •‬
‫‪.‬کیفیت روغن حاصل از تقطیر با بخار آب و آب قابل تکرار است •‬
‫‪ .‬تقطیر با آب و بخار سریعتر از تقطیر با آب است‪ ،‬بنابراین بازده انرژی بیشتری دارد •‬
‫‪.‬بسیاری از روغن‌ها در حال حاضر از طریق تقطیر با آب و بخار تولید می‌شوند‬

‫‪ .‬به عنوان مثال علف لیمو در بوتان با سیستم تقطیر بخار و آب روستایی تولید می شود‬
‫معایب تقطیر آب و بخار ‪1.3.5.3.2.2.3‬‬
‫به دلیل فشار کم بخار باالرونده‪ ،‬روغن‌های با دامنه جوش باال به مقدار بیشتری بخار برای •‬
‫‪.‬تبخیر شدن نیاز دارند ‪ -‬بنابراین ساعت‌های بیشتری تقطیر می‌شوند‬
‫مواد گیاهی خیس می‌شوند و این امر تقطیر را کند می‌کند‪ ،‬زیرا بخار باید آب را تبخیر کن‪33‬د •‬
‫‪.‬تا به آن اجازه دهد تا بیشتر به سمت باال متراکم شود‬
‫‪ e‬برای جلوگیری از غرق شدن مواد گیاهی پایینی که روی شبکه ق‪33‬رار دارد‪ ،‬از ی‪33‬ک بافل •‬
‫اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود ت‪33‬ا از جوش‪33‬یدن بیش از ح‪33‬د ش‪33‬دید آب و تم‪33‬اس مس‪33‬تقیم ب‪33‬ا م‪33‬واد گی‪33‬اهی‬
‫‪.‬جلوگیری کند‬
‫تقطیر مستقیم با بخار ‪1.3.5.3.2.3‬‬
‫همانطور که از نام آن پیداست‪ ،‬تقطیر مستقیم با بخار آب روشی است که‬

‫اصل تقطیر مواد گیاهی با بخار تولید شده در خارج از دستگاه بخار در یک مولد بخار ماهواره ای ک‪33‬ه معم‪33‬والً ب‪33‬ه‬
‫عنوان دیگ بخار شناخته می شود‪ .‬مانند تقطیر آب و بخ‪33‬ار‪ ،‬م‪3‬واد گی‪33‬اهی ب‪33‬ر روی ی‪3‬ک ش‪33‬بکه س‪33‬وراخ دار ب‪33‬االی‬
‫ورودی بخار قرار می گیرند‪ .‬مزیت واقعی تولید بخار ماهواره ای این است که می توان میزان بخار را به راح‪33‬تی‬
‫کن‪33‬ترل ک‪33‬رد‪ .‬از آنج‪33‬ایی ک‪33‬ه بخ‪33‬ار در دی‪33‬گ ه‪33‬ای م‪33‬اهواره ای تولی‪33‬د می ش‪33‬ود‪ ،‬م‪33‬واد گی‪33‬اهی بیش از ‪ 100‬درج‪33‬ه‬
‫سانتیگراد گرم نمی شوند و در نتیجه نباید دچار تخریب حرارتی شوند‪ .‬تقط‪33‬یر ب‪33‬ا بخ‪33‬ار پذیرفت‪33‬ه ش‪33‬ده ت‪33‬رین فرآین‪33‬د‬
‫برای تولید اسانس در مقیاس بزرگ اس‪33‬ت‪ .‬در سراس‪33‬ر تج‪33‬ارت عرض‪33‬ه عط‪33‬ر و عط‪33‬ر‪ ،‬این ی‪33‬ک روش اس‪33‬تاندارد‬
‫‪.‬است‬
‫یک اشکال آشکار برای تقطیر با بخار‪ ،‬بسیار باالتر است‬

‫هزینه های سرمایه ای مورد نیاز برای س‪33‬اخت چ‪33‬نین تس‪33‬هیالتی‪ .‬در ب‪33‬رخی ش‪33‬رایط‪ ،‬مانن‪33‬د تولی‪33‬د در مقی‪33‬اس وس‪33‬یع‬
‫روغن‌ه‪33‬ای ارزان قیمت (مانن‪33‬د رزم‪33‬اری‪ ،‬چ‪33‬وب س‪33‬در چی‪33‬نی‪ ،‬عل‪33‬ف لیم‪33‬و‪ ،‬لیتس‪33‬یا کوبب‪33‬ا‪ ،‬اس‪33‬طوخودوس س‪33‬نبله‪،‬‬
‫اکالیپتوس‪ ،‬سیترونال‪ ،‬نعناع ذرت)‪ ،‬قیمت‌های جهانی این روغن‌ها به سختی باالست تولید خود را با تقطیر با بخ‪33‬ار‬
‫‪.‬بدون استهالک هزینه سرمایه مورد نیاز برای ساخت تاسیسات در یک دوره ‪ 10‬ساله یا بیشتر توجیه کنند‬
‫مزایای تقطیر مستقیم با بخار ‪1.3.5.3.2.3.1‬‬
‫‪.‬مقدار بخار را می توان به راحتی کنترل کرد •‬

‫‪.‬عدم تجزیه حرارتی ترکیبات روغن •‬
‫‪ .‬پذیرفته شده ترین فرآیند برای تولید نفت در مقیاس بزرگ‪ ،‬برتر از دو فرآیند دیگر •‬
‫معایب تقطیر مستقیم بخار ‪1.3.5.3.2.3.2‬‬
‫هزینه سرمایه بسیار باالتری برای ایجاد این فعالیت نس‪33‬بت ب‪33‬ه دو فرآین‪33‬د دیگ‪33‬ر م‪33‬ورد نی‪33‬از •‬
‫‪.‬است‬
‫‪1.3.5.3.3‬‬ ‫استخراج اسانس با تقطیر خیساندن هیدرولیتیک‬
‫‪.‬برخی از مواد گیاهی نیاز به خیساندن در آب گرم دارند‬

‫قبل از اینکه آنها اسانس خود را آزاد می کنند‪ ،‬زیرا اجزای فرار آنها به صورت گلیکوزیدی متص‪33‬ل می ش‪33‬وند‪ .‬ب‪33‬ه‬
‫ح‪33‬اوی پیش‌س‪33‬از گ‪33‬الترین و آن‪33‬زیم ) ‪ ( Gaultheria procumbens‬عن‪33‬وان مث‪33‬ال‪ ،‬برگ‌ه‪33‬ای زمس‪33‬تان س‪33‬بز‬
‫پریمه‌روزیداز هستند‪ .‬هنگامی که برگها در آب گرم خیس‪3‬انده می ش‪3‬وند‪ ،‬آن‪3‬زیم ب‪3‬ر روی گ‪3‬الترین اث‪3‬ر می گ‪3‬ذارد و‬
‫متیل سالیسیالت و پریموروز آزاد را آزاد می کند‪ .‬نمونه های مشابه دیگر عبارتند از خردل قهوه ای (سینیگرین)‪،‬‬
‫‪.‬بادام تلخ (آمیگدالین) و سیر (آلیین)‬
‫‪1.3.5.3.4‬‬ ‫استخراج اسانس توسط بیان‬
‫بیان یا پرس سرد‪ ،‬همانطور که نیز شناخته شده است‪ ،‬فقط استفاده می شود‬
‫در تولید روغن مرکبات اصطالح عبارت به هر فرآیند فیزیکی اطالق می شود ک‪33‬ه در آن غ‪33‬دد اس‪33‬انس موج‪33‬ود در‬
‫روش ( پوست خرد یا شکسته می شوند تا روغن آزاد شود‪ .‬یکی از روش‌هایی که سال‌ها پیش‪ ،‬به‌ویژه در سیسیل‬
‫انجام می‌شد‪ ،‬با نصف کردن مرکبات و سپس حذف پالپ با کمک قاشق تیز شده (معروف به رسترو ) ) ‪spugna‬‬
‫که در زیر ) ‪ ( concolina‬آغاز شد‪ .‬روغن را با فشار دادن پوست بر روی یک جسم سخت از خاک رس پخته‬
‫یک اسفنج طبیعی بزرگ قرار داده بود‪ ،‬یا با خم کردن پوست به داخل اسفنج از پوست ج‪33‬دا می کردن‪33‬د‪ .‬امولس‪33‬یون‬
‫روغن جذب شده توسط اسفنج با فشردن آن در کوکولینا یا ظرف دیگری خارج شد‪ .‬گ‪3‬زارش ش‪3‬ده اس‪3‬ت ک‪3‬ه روغن‬
‫‪ .‬تولید شده از این طریق بیشتر از روغن تولید شده با هر روش دیگری دارای بوی میوه است‬
‫‪.‬روش دوم که به عنوان برابری (یا روش اسکودال ) شناخته می شود‬

‫از یک کاسه کم عمق مس (یا گاهی اوقات برنج) با یک لول‪33‬ه مرک‪33‬زی توخ‪33‬الی اس‪33‬تفاده می کن‪33‬د‪ .‬اب‪33‬زار مس‪33‬اوی از‬
‫نظر شکل شبیه به یک قیف کم عمق است‪ .‬این کاسه مجهز به نقاط برنجی با انتهای صاف است که کل مرکبات را‬
‫با دست و با مقداری فشار تا زمانی که تمام غدد روغنی ترکیده شوند‪ ،‬غلت می‌دهند‪ .‬روغن و محتویات س‪33‬لول آبی‬
‫اجازه می‌دهند تا در لوله توخالی به ظرفی بروند که روغن با تخلیه از آن جدا شود‪ .‬بدیهی است که پرس ک‪33‬ردن ب‪33‬ا‬
‫دست غیرعملی است زیرا یک فرآیند بسیار کند است‪ ،‬به عن‪3‬وان مث‪3‬ال ب‪3‬ه ط‪3‬ور متوس‪3‬ط تنه‪3‬ا ‪ 4-2‬پون‪33‬د روغن در‬
‫روز می تواند توسط یک نفر با اس‪3‬تفاده از یکی از این روش ه‪3‬ای دس‪3‬تی تولی‪3‬د ش‪3‬ود‪ .‬در نتیج‪3‬ه‪ ،‬در ط‪3‬ول س‪3‬ال‌ها‬
‫ماشین‌هایی طراحی شده‌اند که یا پوست مرکبات را خرد کرده یا کل میوه را خرد کرده و سپس روغن را از آب آن‬
‫‪.‬جدا می‌کنند‬
‫‪ Pelatrice‬فرآیند ‪1.3.5.3.4.1‬‬
‫مرکبات از قیف به داخل تغذیه می شوند ‪ pelatrice ،‬در فرآیند‬

‫پوسته ساینده دستگاه میوه ها در برابر پوسته ساینده توسط یک پیچ باستانی با حرکت آهس‪33‬ته می چرخن‪33‬د ک‪33‬ه س‪3‬طح‬
‫آن سطوح میوه را به هم می زند و باعث می شود ب‪3‬رخی از حف‪3‬ره ه‪3‬ای اس‪33‬انس روی پوس‪33‬ت ترکی‪3‬ده و امولس‪33‬یون‬
‫روغن‪-‬آب خود را آزاد کنند‪ .‬این پیچ میوه را به قیف منتقل می کند که در آن غلتک های پوشیده شده با سنبله ه‪33‬ای‬
‫ساینده حفره های روغن باقی مان‪33‬ده را می ش‪33‬کافند‪ .‬امولس‪33‬یون روغن و آب ب‪33‬ا اس‪33‬پری آب از می‪33‬وه ج‪33‬دا می ش‪33‬ود‪.‬‬
‫امولسیون در مرحله بعد از یک جداکنن‪33‬ده عب‪33‬ور می کن‪33‬د ک‪33‬ه در آن م‪33‬واد جام‪33‬د ح‪33‬ذف می ش‪33‬وند‪ ،‬پس از آن از دو‬
‫جداکننده گریز از مرکز که به صورت س‪3‬ری ک‪3‬ار می کنن‪3‬د عب‪3‬ور می کن‪3‬د ت‪3‬ا روغن خ‪3‬الص را تولی‪3‬د کن‪3‬د‪ .‬بیش‪3‬تر‬
‫‪ .‬روغن ترنج و مقداری روغن لیمو از این طریق در ایتالیا تولید می شود‬
‫‪42‬‬
‫‪ Sfumatrice‬فرآیند ‪1.3.5.3.4.2‬‬
‫از یک زنجیره فلزی تشکیل شده است ‪ sfumatrice‬تجهیزات‬

‫توسط دو غلتک آجدار افقی کشیده شده است‪ .‬پوسته ها از طریق این غلتک ها منتقل می ش‪33‬وند و در طی این م‪33‬دت‬
‫فشار داده می شوند و خم می شوند تا روغن خود را آزاد کنند‪ .‬مانند پالت‪33‬ریس ‪ ،‬روغن توس‪33‬ط اس‪33‬پری ه‪33‬ای آب از‬
‫غلتک های اسفوماتریس شسته می شود‪ .‬مجدداً‪ ،‬روغن ابتدا قبل از ارسال به دو سانتریفیوژ پش‪33‬ت س‪33‬ر هم از ی‪33‬ک‬
‫محب‪33‬وب ت‪3‬رین فرآین‪3‬د ب‪3‬رای ‪، sfumatrice‬جداکننده عبور داده می شود تا روغن تصفیه شده تولید ش‪3‬ود‪ .‬زم‪33‬انی‬
‫‪.‬محبوب تر به نظر می رسد ‪ pelatrice‬جداسازی روغن مرکبات در ایتالیا بود‪ .‬با این حال‪ ،‬امروزه روش‬
‫‪1.3.5.3.5‬‬ ‫‪ (Enfl‬استخراج اسانس با چربی سرد‬ ‫)‪eurage‬‬
‫با وجود معرفی فرآیند مدرن استخراج‬

‫با حالل‌های فرار‪ ،‬روش قدیمی انباشت که از پدر به پسر منتقل ش‪33‬ده و در ط‪33‬ول نس‪3‬ل‌ها تکمی‪33‬ل ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ ،‬هن‪33‬وز‬
‫نقش مهمی ایفا می‌کند‪ .‬سرمایه گذاری در مقیاس وسیع امروزه فق‪3‬ط در منطق‪3‬ه گ‪3‬راس فرانس‪3‬ه انج‪3‬ام می ش‪3‬ود‪ ،‬ب‪3‬ه‬
‫‪ .‬استثنای نمونه های مجزا در هند که در آن این فرآیند ابتدایی باقی مانده است‬
‫ساده هستند‪ .‬گلهای خاص (مثالً ‪ enfl eurage‬اصول‬

‫گل سرخ و یاس) فعالیت های فیزیولوژیکی تولید و پخش عطر را حتی پس از چیدن ادامه می دهند‪ .‬هر گل یاس و‬
‫گل یاس‪ ،‬به اصطالح‪ ،‬شبیه به یک کارخانه کوچک است ک‪33‬ه ب‪33‬ه ط‪33‬ور م‪33‬داوم مق‪33‬ادیر کمی عط‪33‬ر منتش‪33‬ر می کن‪33‬د‪.‬‬
‫چربی قدرت جذب باالیی دارد و هنگامی که با گل های معطر تماس پیدا می کند‪ ،‬عط‪3‬ر س‪3‬اطع ش‪3‬ده را ب‪3‬ه راح‪3‬تی‬
‫جذب می کند‪ .‬این اصل‪ ،‬که به طور روشمند در مقیاس بزرگ به کار می رود‪ ،‬موجب جذب سرمایه می ش‪33‬ود‪ .‬در‬
‫طول کل دوره برداشت‪ ،‬که هشت تا ده هفته طول می کشد‪ ،‬دسته هایی از گل های تازه چی‪33‬ده ش‪33‬ده ب‪33‬ر روی س‪33‬طح‬
‫یک پایه چربی مخصوص تهیه شده (جنگ) پخش می شوند‪ ،‬در آنجا (در مورد یاس به م‪33‬دت ‪ 24‬س‪33‬اعت و بیش‪33‬تر‬
‫در مورد گل سرخ)‪ ،‬و سپس با گل های تازه جایگزین می شود‪ .‬در پایان برداشت‪ ،‬چربی که در طول فرآیند تجدید‬
‫نمی شود‪ ،‬با روغن گل اشباع می شود‪ .‬پس از آن‪ ،‬روغن از چ‪33‬ربی ب‪3‬ا الک‪3‬ل اس‪3‬تخراج می ش‪3‬ود و س‪3‬پس ج‪33‬دا می‬
‫‪.‬شود‬
‫موفقیت سرمایه گذاری تا حد زیادی به این بستگی دارد‬

‫کیفیت پایه چربی استفاده شده در آماده سازی سپاه باید نهایت دقت را به خرج داد‪ .‬باید عمالً بدون بو و قوام مناسب‬
‫باشد‪ .‬اگر بدن بیش از حد سفت باشد‪ ،‬شکوفه‌ها تماس کافی با چربی ندارند و ق‪33‬درت ج‪33‬ذب آن را ک‪33‬اهش می‌ده‪33‬د و‬
‫منجر به تولید غیرعادی روغن گل می‌شود‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬اگر خیلی نرم باشد‪ ،‬گله‪33‬ا را در خ‪33‬ود ف‪33‬رو می ب‪33‬رد و‬
‫گلهای خسته می چسبند‪ .‬هنگامی که گل ها برداشته می شوند‪ ،‬چربی چسبنده را حفظ می کنن‪33‬د و در نتیج‪33‬ه انقب‪33‬اض‬
‫قابل توجهی و از دست دادن بدن به وجود می آید‪ .‬بنابراین قوام بدنه باید به گونه ای باشد که س‪3‬طح نیم‪3‬ه س‪3‬ختی را‬
‫ارائه دهد که گل های خسته شده را بتوان به راحتی از آن جدا ک‪33‬رد‪ .‬فرآین‪33‬د انفل‪33‬وراژ در س‪33‬رداب‌های خن‪33‬ک انج‪33‬ام‬
‫‪.‬می‌شود و هر تولیدکننده باید بدنه را با توجه به دمای غالب در انبارها در ماه‌های برداشت گل آماده کند‬
‫چندین سال تجربه ثابت کرده است که مخلوطی از یک‬

‫بخشی از پیه بسیار تصفیه شده و دو قسمت گوشت خوک به شدت برای مصرف غذا مناسب است‪ .‬این مخلوط قوام‬
‫مناسب بدن را در ارتباط با قدرت جذب باال تضمین می کن‪33‬د‪ .‬بدن‪3‬ه چ‪3‬ربی تهی‪3‬ه ش‪3‬ده ب‪33‬ه این ت‪3‬رتیب س‪33‬فید‪ ،‬ص‪33‬اف‪،‬‬
‫کامالً یکنواخت‪ ،‬بدون آب و عمالً بی بو است‪ .‬برخی از تولیدکنندگان نیز هنگام آماده کردن لشکر مقادیر کمی گ‪33‬ل‬
‫پرتقال یا گالب اضافه می کنند‪ .‬به نظر می رسد این کار به خاطر قرارداد انجام شود‪ .‬چنین افزودنی هایی با ایجاد‬
‫‪ .‬نت کمی شکوفه پرتقال یا گل رز‪ ،‬بوی محصول نهایی را تا حدودی تحت الشعاع قرار می دهد‬
‫‪ Defl eurage‬و ‪1.3.5.3.5.1 Enfl eurage‬‬
‫مجهز به هزاران ‪ Enfl Eurage‬هر ساختمان‬

‫شاسی نامیده می شود که به عنوان وسیله نقلیه ای برای نگه داشتن ب‪33‬دن چ‪33‬اق در ط‪33‬ول فرآین‪33‬د عم‪33‬ل می کن‪33‬د‪ .‬ی‪33‬ک‬
‫شاسی از یک قاب چوبی مستطیلی تشکیل شده است‪ .‬این قاب یک صفحه شیشه‌ای را در دو طرف آن نگه می‌دارد‬
‫که بدنه چربی با یک کاردک در ابتدای فرآیند انفوالژ اعمال می‌شود‪ .‬هنگامی که روی هم انباشته می‌شوند‪ ،‬شاسی‬
‫‪.‬محفظه‌های محفظه‌ای را تشکیل می‌دهد که دارای الیه‌ای از چربی در سمت باال و پایین هر صفحه شیشه‌ای است‬
‫‪.‬هر روز صبح هنگام برداشت‪ ،‬گل تازه چیده شده می‌بارد‬
‫روده‪ ،‬و پس از پاک شدن از ناخالصی ها‪ ،‬مانند برگ و ساقه‪ ،‬با دست روی الیه چربی هر صفحه شیش‪33‬ه ای پخش‬
‫می شود‪ .‬شکوفه های خیس شده از شبنم یا باران هرگز نباید استفاده شوند‪ ،‬زیرا هر اثری از رط‪3‬وبت ب‪3‬اعث فاس‪3‬د‬
‫شدن بدن می شود‪ .‬سپس شاسی ها روی هم انباشته می شوند و بسته به نوع گل ها به مدت ‪ 24‬ساعت یا بیش‪33‬تر در‬
‫زیرزمین ها رها می شوند‪ .‬الیه دوم در تماس مستقیم با یک الیه چربی (الیه پایین) قرار می گیرد‪ ،‬ک‪33‬ه ب‪33‬ه عن‪33‬وان‬
‫یک حالل مستقیم عمل می کند‪ ،‬در حالی که الیه چربی دیگر (زیر صفحه شیشه ای شاسی باال) فقط عط‪3‬ر ف‪3‬راری‬
‫‪.‬که از گل ها پخش می شود را جذب می کند‬
‫پس از ‪ 24‬ساعت‪ ،‬گلها بیشتر روغن خود را ساطع کرده و شروع به کار می کنند‬
‫پژمرده شدن‪ ،‬ایجاد بوی نامطبوع‪ .‬پس از آن باید آنه‪33‬ا را از س‪33‬پاه خ‪33‬ارج ک‪33‬رد‪ ،‬ک‪33‬ه ب‪33‬ا وج‪3‬ود تم‪33‬ام تالش ه‪3‬ا ب‪3‬رای‬
‫تقریب‪3‬ا ً )‪ (defl eurage‬معرفی دستگاه های صرفه جویی در کار‪ ،‬هنوز با دست انجام می شود‪ .‬حذف دقی‪33‬ق گل‬
‫است و بنابراین‪ ،‬اف‪33‬رادی ک‪33‬ه این ک‪3‬ار را )‪ (enfl eurage‬مهمتر از شارژ کردن بدنه روی شاسی با گلهای تازه‬
‫انجام می دهند باید با تجربه و ماهر باشند‪ .‬بیشتر گل های تخلیه شده از الیه چربی روی صفحه شیشه ای شاسی ب‪33‬ا‬
‫برخورد مالیم شاسی به میز کار می ریزند‪ ،‬اما از آنجایی که الزم است تک تک گل ها و ذرات گ‪33‬ل ح‪33‬ذف ش‪33‬وند‪،‬‬
‫از موچین استفاده می شود‪ .‬برای این عملیات ظریف بالفاصله پس از تخلیه‪ ،‬یع‪3‬نی ه‪3‬ر ‪ 24‬س‪3‬اعت‪ ،‬شاس‪3‬ی ب‪3‬ا گ‪3‬ل‬
‫های تازه شارژ می شود‪ .‬برای این منظور شاسی برگردانده شده و الیه چ‪33‬ربی ک‪33‬ه در عملی‪33‬ات قبلی قس‪33‬مت ب‪33‬االیی‬
‫(سقف) محفظه کوچک را تشکیل می داد‪ ،‬اکنون مستقیما ً با گل شارژ می شود‪ .‬در مورد یاس‪ ،‬کل فرآیند انفل‪33‬وراژ‬
‫حدود ‪ 70‬روز طول می کشد‪ :‬روزانه گل های خسته برداشته شده و شاس‪3‬ی ب‪3‬ا گ‪3‬ل ه‪3‬ای ت‪3‬ازه ش‪3‬ارژ می ش‪3‬ود‪ .‬در‬
‫ابت‪33‬دای برداش‪33‬ت و چن‪33‬دین ب‪33‬ار در ط‪33‬ول برداش‪33‬ت‪ ،‬چ‪33‬ربی روی شاس‪33‬ی ب‪33‬ا ش‪33‬انه ه‪33‬ای فل‪33‬زی خراش‪33‬یده می ش‪33‬ود و‬
‫‪.‬شیارهای کوچکی به منظور تغییر ترتیب و افزایش سطح جذب کشیده می شود‬
‫در پایان برداشت‪ ،‬چربی نسبتا ً اشباع می شود‬

‫روغن فلفل و دارای عطر معمولی است‪ .‬سپس چربی معطر باید از صفحات شیشه ای بین شاسی ج‪3‬دا ش‪3‬ود‪ .‬ب‪3‬رای‬
‫این منظور با کفگیر خراشیده می شود و سپس در ظروف در بسته با دقت ذوب و حجیم می شود‪ .‬محص‪33‬ول نه‪33‬ایی‬
‫پوماد نامیده می شود (پوماد د یاس‪ ،‬پوماد د غده‪ ،‬پوماد د بنفشه و غیره)‪ .‬پر اشباع ترین پوماد پوماد ش‪33‬ماره اس‪33‬ت‪.‬‬
‫‪ ،36‬زیرا بدنه روی شاسی ‪ 36‬بار در طول کل فرآیند انباشت با گلهای تازه درمان شده است‪ .‬در ابتدای برداش‪33‬ت‪،‬‬
‫هر شاسی با حدود ‪ 360‬گرم چربی در هر طرف صفحه شیشه ای شارژ می شود‪ ،‬به عب‪33‬ارت دیگ‪33‬ر ب‪33‬ا ‪ 720‬گ‪33‬رم‬
‫در هر شاسی‪ .‬هر کیلوگرم بدن چربی باید با حدود ‪ 2.5‬کیلوگرم (ترجیحا ً با ‪ 3.0‬کیلوگرم) گل یاس برای ک‪33‬ل دوره‬
‫انفلوک که از ‪ 8‬تا ‪ 10‬هفته طول می کشد در تماس باشد‪ .‬مقادیر برای گل های مختلف تا حدودی متفاوت است‪ .‬در‬
‫‪.‬پایان انفل وراژ‪ ،‬بدن چربی حدود ‪ 10‬درصد وزن خود را به دلیل دستکاری های مختلف از دست داده است‬
‫فرآیند خیساندن داغ ‪1.3.5.3.5.2‬‬
‫‪.‬در این فرآیند‪ ،‬زمان مصرف طوالنی مدت کاهش می یابد‬

‫ادغام گلبرگ ها در چربی مذاب که در دمای ‪ 45-60‬درجه سانتیگراد به مدت ‪ 1‬تا ‪ 2‬ساعت گ‪33‬رم می ش‪33‬ود‪ ،‬بس‪33‬ته‬
‫به گونه گیاهی‪ .‬پس از هر بار غوطه وری‪ ،‬چ‪33‬ربی ص‪33‬اف ش‪33‬ده و از گل‪33‬برگ ه‪33‬ا ج‪33‬دا می ش‪33‬ود‪ .‬پس از ‪ 10‬ت‪33‬ا ‪20‬‬
‫غوطه وری‪ ،‬چربی از گل های زائد و آب جدا می شود‪ .‬سپس خیس‪33‬اندن مطل‪33‬ق از روغن ح‪33‬اوی چ‪33‬ربی از طری‪33‬ق‬
‫فرآیند استخراج و غلظت تحت فشار کاهش یافته تولید می ش‪33‬ود‪ .‬این گی‪33‬اه عم‪33‬دتا ً ب‪33‬رای گل‌ه‪33‬ای بس‪33‬یار ظ‪33‬ریفی ک‪33‬ه‬
‫‪.‬فعالیت‌های فیزیولوژیکی آنها پس از برداشت به سرعت از بین می‌رود‪ ،‬مانند سوسن دره استفاده می‌شود‬
‫‪1.3.6‬‬ ‫روشهای مدرن (غیر سنتی) استخراج اسانس‬
‫روشهای سنتی استخراج اسانس بوده است‬

‫بحث ش‪33‬ده و اینه‪33‬ا روش‪33‬هایی هس‪33‬تند ک‪33‬ه بیش‪33‬ترین اس‪33‬تفاده را در مقی‪33‬اس تج‪33‬اری دارن‪33‬د‪ .‬ب‪33‬ا این ح‪33‬ال‪ ،‬ب‪33‬ا پیش‪33‬رفت‬
‫تکنولوژی‪ ،‬تکنیک‌های جدیدی توسعه یافته‌اند که ممکن است لزوما ً برای تولی‪3‬د تج‪3‬اری اس‪3‬انس‌ها به‌ط‪3‬ور گس‪3‬ترده‬
‫‪44‬‬
‫مورد استفاده قرار نگیرند‪ ،‬اما در شرایط خاص مانند تولید اسانس‌های گران‌قیمت در حالت طبیعی بدون تغی‪33‬یر در‬
‫حساسیت حرارتی آن‌ها ارزشمند تلقی می‌شوند‪ .‬اجزاء یا استخراج اسانس برای تجزیه و تحلیل میکرو‪ .‬این تکنیک‬
‫‪:‬ها به شرح زیر است‬
‫تکنیک‌های به دام انداختن فضای سر ‪ -‬تکنیک فضای سر ساکن •‬

‫تکنیک فضای خالی خالء ‪-‬‬
‫تکنیک هد اسپیس پویا ‪-‬‬
‫•‬ ‫)‪ (SPME‬میکرو استخراج فاز جامد‬
‫•‬ ‫)‪ (SFE‬استخراج سیال فوق بحرانی‬
‫•‬ ‫‪.‬استخراج فیتوزول (فیتول)‬
‫•‬ ‫تکنیک پروتوپالست‬
‫•‬ ‫)‪ (SDE‬استخراج همزمان تقطیر‬
‫•‬ ‫تقطیر مایکروویو‬
‫•‬ ‫)‪ (CID‬تجزیه آنی کنترل شده‬
‫•‬ ‫تقطیر حرارتی‬
‫•‬ ‫تقطیر میکرو‬
‫•‬ ‫تقطیر باند چرخشی مولکولی‬
‫•‬ ‫استخراج غشایی‬
‫‪.‬برخی از این تکنیک ها در فصل های دیگر مورد بحث قرار گرفته اند‬
‫‪.‬در اینجا‪ ،‬چند مرجع مهم و مرتبط ارائه شده است‬
‫‪1.4‬‬ ‫نتیجه گیری‬
‫برخی از محدودیت های عمده در بهره برداری صنعتی پایدار‬

‫ب‪33‬ه این دلی‪33‬ل اس‪33‬ت ک‪33‬ه کش‪33‬ورهای جن‪33‬وب ش‪33‬رق آس‪33‬یا از ش‪33‬یوه‌های )‪ (MAPs‬استفاده از گیاهان دارویی و معطر‬
‫ه‪33‬ا‪ ،‬روش‌ه‪33‬ای غ‪3‬یرعلمی و غ‪3‬یرعلمی جمع‌آوری بی‌روی‪33‬ه از ط‪33‬بیعت‪ ،‬ش‪33‬یوه‌های‪ MAP‬کشاورزی ضعیف برای‬
‫ضعیف پس از برداشت و پس از جمع‌آوری استفاده می‌کنند که منجر به کیفیت پایین خام خام می‌شود‪ .‬م‪33‬واد‪ ،‬فق‪33‬دان‬
‫روش‌های انتشار ضعیف‪ ،‬تکنیک‌های پردازش ناکارآمد‪ ،‬روش‌های ‪ MAP،‬تحقیق برای توسعه انواع پرمحصول‬
‫کنترل کیفیت ضعیف‪ ،‬عدم تحقیق در م‪3‬ورد فرآین‪3‬د و توس‪3‬عه محص‪3‬ول‪ ،‬مش‪3‬کل در بازاری‪3‬ابی‪ ،‬در دس‪3‬ترس نب‪3‬ودن‬
‫پرسنل آموزش‌دیده فقدان امکانات و ابزار برای ساخت تجهیزات به صورت محلی و در نه‪33‬ایت ع‪33‬دم دسترس‪33‬ی ب‪33‬ه‬
‫آخرین فناوری ها و اطالعات بازار‪ .‬این امر مستلزم همک‪33‬اری و هم‪33‬اهنگی بین مؤسس‪33‬ات و س‪33‬ازمان‌های مختل‪33‬ف‬
‫‪.‬منطقه به منظور توسعه نقشه‌های اجرایی برای بهره‌برداری تجاری پایدار است‬
‫ها تعیین می کند که چقدر کارآمد هستیم ‪ MAP‬فرآیند استخراج‬

‫در مورد اسانس ها‪ ،‬فرآیند استخراج بر ترکیب فیزیکی و همچ‪33‬نین درونی ‪ MAP‬ارزش افزودن به منابع زیستی‬
‫تأثیر می گذارد‪ .‬ظاهر خارجی‪ ،‬گاهی اوقات می تواند منجر به رد دسته شود‪ ،‬ح‪33‬تی اگ‪33‬ر نت‪33‬ایج تحلیلی در مح‪33‬دوده‬
‫قابل قبول باشد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬اسانس ها در س‪3‬طح بین المللی ب‪3‬رای خ‪3‬واص بوی‪3‬ایی توس‪3‬ط عطرس‪3‬ازان ب‪3‬ا تجرب‪3‬ه‬
‫ارزیابی می شوند و این ویژگی های بویایی جایگزین نتایج تحلیلی می شود‪ .‬تغییرات در ترکیبات شیمیایی عصاره‬
‫گیاهان دارویی ممکن است با استفاده از روش های غیر استاندارد اس‪33‬تخراج ایج‪33‬اد ش‪33‬ود‪ .‬بای‪33‬د تالش ک‪33‬رد ت‪33‬ا دس‪33‬ته‬
‫‪ .‬هایی با کیفیت تا حد ممکن سازگار (در محدودترین محدوده ممکن) تولید شوند‬
‫کتابشناسی ‪ -‬فهرست کتب‬
‫سیاالت فوق بحرانی‪ :‬استخراج و پیشگیری از آلودگی‪ ،‬سری س‪33‬مپوزیوم ‪، MA، Sunol، AK، 1997،‬آبراهام‬
‫واشنگتن ‪ACS، 670 ،‬‬
‫‪.‬مسائل مربوط به تهیه و استفاده از عصاره گیاهان دارویی‪ ،‬فیتوتراپیا ‪Banoti، A.، 1980، 11-5 :51 ،‬‬
‫‪Baser, KHC and Kurkcuoglu, M., 1999, SPME and Headspace Assay Development:‬‬
‫نوامبر ‪Application to Rose Products, in: Proceedings of the IFEAT Conference , 8-12‬‬
‫‪1998, London, p. 298-305‬‬
‫‪ ICS-‬استخراج اسانس از محصوالت طبیعی ‪ -‬روش های غ‪33‬یر س‪33‬نتی‪ .‬دوره آموزشی ‪Baser، KHC، 1999،‬‬
‫در مورد شبیه سازی فرآیند و استخراج اسانس از گیاهان معطر‪ 22-18 ،‬اکتبر ‪ ،1999‬تریست‪ ،‬ایتالیا ‪UNIDO‬‬
‫‪:‬در ‪Buttery, RG, Ling, LC, 1996, Methods for Isolating Food and Plant Volatiles.‬‬
‫‪Takeoka, GR, Teranishi, R, Williams, PJ and Kobayashi (Eds), Biotechnology for‬‬
‫‪Improved Foods and Flavours, ACS Symposium Series , 637: 240-248‬‬
‫در‪ :‬مجموعه مقاالت کنفرانس ‪Clery, R., 1999, Advances in Headspace Analysis of Flowers.‬‬
‫نوامبر ‪ ،1998‬لندن‪ ،‬ص‪IFEAT ، 8-12 297-294 .‬‬
‫مایکروویو برای استخراج ‪Craveiro، AA، Matos، FJA، Alenkar، JW and Plumel، MM، 1989،‬‬
‫اسانس‪ ،‬مجله طعم و عطر ‪44-43 :4 ،‬‬
‫کریپا‪ ،‬اف‪ ،1980 ،.‬مشکالت مربوط به فرموالسیون های دارویی و آرایشی حاوی عصاره‪ ،‬فیتوتراپیا ‪-59 :51 ،‬‬
‫‪66‬‬
‫‪. TK Desilva،‬توسعه صنعت اسانس‪ .‬در‪ :‬کتابچه راهنمای صنعت اسانس‪ ،‬ویرایش ‪Desilva، TK، 1995،‬‬
‫‪UNIDO، Vienna p. 1-11‬‬
‫‪، Perfumer and Flavor ،‬تکنیک استخراج پوروپالس‪33‬ت در ص‪33‬نعت طعم و عطر ‪Fleisher، A.، 1999،‬‬
‫‪15(5): 27-36‬‬
‫الیه نازک و کروماتوگرافی مایع با کارایی باال در تجزیه و تحلیل عصاره ها‪ ،‬فیتوتراپیا ‪Forni، GP، 1980، ،‬‬
‫‪33-13 :51‬‬
‫فون نوستراند‪ ،‬پرینستون‪ ،‬نیوجرسی ‪Guenther, E., 1952, The Essential Oils, vol. 6D‬‬
‫سه بعدی‪ ،‬ون نوستراند‪ ،‬پرینستون‪ ،‬نیوجرسی ‪Guenthur, E., 1949, The Essential Oils, vol.‬‬
‫کشت و استفاده از گیاهان معطر‪ .‬آزمایشگاه تحقیقات منطقه ای‪ ،‬جامو‪ ،‬هند ‪ Kaul، MK، 1997،‬و ‪Handa SS‬‬
‫کشت و استفاده از گیاهان دارویی‪ .‬آزمایشگاه تحقیقات منطقه ای‪ ،‬جامو‪ Kaul، MK، 1996، ،‬و ‪Handa، SS‬‬
‫هند‬
‫‪ ICS-UNIDO‬استخراج اسانس از محصوالت طبیعی‪ ،‬روش های سنتی‪ .‬دوره آموزشی ‪Handa، SS، 1999،‬‬
‫در مورد شبیه سازی فرآیند و استخراج اسانس از گیاهان معطر‪ 22-18 ،‬اکتبر ‪ ،1999‬تریست‪ ،‬ایتالیا‬
‫روشهای سنتی و مدرن اس‪33‬تخراج اس‪33‬انس از گیاه‪33‬ان معط‪33‬ر‪ .‬ارائ‪33‬ه در دوره آموزش‪33‬ی فن ‪Handa, SS, 2005,‬‬
‫آوری های کشت‪ ،‬پس از برداشت و فرآوری گیاهان دارویی و معطر در کشورهای در حال توسعه‪ .‬س‪33‬ازمان‬
‫در بوماکو‪ ،‬مالی (غرب آفریقا)‪ 29-25 ،‬ژوئیه ‪ICS-UNIDO 2005‬‬
‫‪Handa, SS, Rakesh, DD and Vasisht, K., 2006, Compendium of Medicinal and Aromatic‬‬
‫تریست‪ ،‬ایتالیا ‪Plants, Asia, Vol. II، ICS-UNIDO،‬‬
‫‪46‬‬
‫فناوری فرآیند جداسازی‪ ،‬مک گراو هیل‪ ،‬نیویورک ‪، IIGE، 1997،‬هامفری‪ ،‬جی ال‪ ،‬کلر‬
‫‪: Muller, PM and‬ب‪33‬ه دام ان‪33‬داختن‪ ،‬بررس‪33‬ی و بازس‪33‬ازی عطره‪33‬ای ده‪33‬ان‪ .‬در ‪Kaiser، R.، 1991،‬‬
‫‪Lamparsky, D. (Eds.), Perfumes, Art, Science and Technology, Elsevier, p. 213‬‬
‫‪)،‬وی‪33‬رایش( ‪ Bicchi، C.‬ب‪33‬رخی از جنب‪33‬ه ه‪33‬ای تهی‪33‬ه اس‪33‬انس‪ .‬در‪ :‬س‪33‬اندرا‪ ،‬پی‪ .‬و ‪Koedam، A.، 1987،‬‬
‫هایدلبرگ‪ ،‬ص‪، A. Huethig Verlag، 15-13 .‬کروماتوگرافی گازی مویرگی در تجزیه و تحلیل اسانس‬
‫مالحظات مربوط به تک نگاری های داروسازی آینده برای عصاره های ‪ Stumpf، H.، 1999،‬و ‪Lang، F.،‬‬
‫‪، Pharmeuropa ، 11: 2‬گیاهی‬
‫کتابچ‪33‬ه ‪)،‬وی‪33‬رایش( ‪، KT‬جداسازی مواد معطر از محصوالت طبیعی گیاهی‪ .‬در‪ :‬دسیلوا ‪، BM، 1995،‬الرنس‬
‫وین‪ ،‬ص‪، UNIDO، 154-57 .‬راهنمای صنعت اسانس‬
‫‪، Perfumer and‬تولی‪33‬د تج‪33‬اری روغن ه‪33‬ای غ‪33‬یر مرکب‪33‬ات در آمریک‪33‬ای ش‪33‬مالی ‪Lowrence، BM، 1979،‬‬
‫‪Flavor ، 3(6): 21-23‬‬
‫اظهارات در مورد بررسی فارماکولوژیک عصاره ه‪3‬ای گی‪3‬اهی‪ ،‬فیتوتراپی‪3‬ا ‪Magistretti، MJ، 1980، :51 ،‬‬
‫‪78-67‬‬
‫کروماتوگرافی گازی در کنترل عصاره ها‪ ،‬فیتوتراپیا ‪، EM، 1980، 57-35 :51 ،‬مارتینلی‬
‫مطالعه ‪Rezzong, SA, Baghdadi, MW, Louka, N., Boutekedijiret, C. and Allaf, K., 1998,‬‬
‫فرآیند استخراج جدید‪ :‬رفع فشار لحظه ای کنترل شده‪ .‬کاربرد در استخراج اس‪33‬انس از ب‪3‬رگ رزم‪33‬اری‪ ،‬مجل‪33‬ه‬
‫طعم و عطر ‪258-251 :13 ،‬‬
‫‪: S6-S7‬روشهای مختلف برای جداسازی اسانسها‪ ,‬تحقیقات گیاه درمانی ‪Scheffer, JJC, 1997, 10 ,‬‬
‫سیدر‪ ،‬جی دی و هنلی‪ ،‬ای جی‪ ،1996 ،‬اصول فرآیند جداسازی‪ ،‬ویلی‪ ،‬نیویورک‬
‫تیلور‪ ،‬ال تی‪ ،1996 ،‬استخراج سیال فوق بحرانی‪ ،‬ویلی‪ ،‬نیویورک‬
‫فرآیند پایین دستی محصوالت طبیعی‪ .‬کتابچه راهنمای عملی وایلی‪ ،‬چیچستر ‪Verrall، M.، 1996،‬‬
‫‪، Springer،‬تجزیه و تحلیل با سیاالت فوق بح‪33‬رانی‪ :‬اس‪33‬تخراج و کروم‪33‬اتوگرافی ‪Wenclawiak، B.، 1992،‬‬
‫برلین‬
‫روشهای مدرن و تکنیکهای استخراج ‪Werkhoff, P., Brennecke, S. and Bretschneider, W., 1998,‬‬
‫‪, Contact , 2: 16-23‬برای جداسازی ترکیبات فرار فرار‬
‫‪2‬‬ ‫نقش شبیه سازی فرآیند در فن آوری های استخراج گیاهان دارویی و معطر‬
‫فرمگلیا ‪M.‬‬
‫خالصه‬
‫این مقاله نقش شبیه‌سازی فرآین‪3‬د را در زمین‪3‬ه فن‌آوری‌ه‪33‬ای اس‪3‬تخراج گیاه‪33‬ان دارویی و معط‪3‬ر نش‪3‬ان می‌ده‪3‬د‪ .‬این‬
‫مقاله با مق‪3‬دمه‌ای کوت‪3‬اه ب‪3‬ر مب‪3‬انی شبیه‌س‪3‬ازی فرآین‪3‬د و نقش شبیه‌س‪3‬ازی فرآین‪3‬د در ص‪3‬نعت ام‪3‬روز آغ‪3‬از می‌ش‪3‬ود‪.‬‬
‫روشهایی را که باید در شبیه سازی یک فرآیند دنبال کرد و مزایای شبیه سازی فرآیند را تشریح می کن‪33‬د‪ .‬در بخش‬
‫شبیه‌س‪33‬ازی ش‪33‬ده‌اند‪ ،‬فهرس‪33‬ت ش‪33‬ده‌اند و ب‪33‬ه دنب‪33‬ال آن دو ‪ ICS-UNIDO‬دوم مقاله‪ ،‬فرآیندهای فیتوشیمیایی ک‪33‬ه در‬
‫مطالعه موردی برای نش‪3‬ان دادن ک‪3‬اربرد روش پیش‪3‬نهادی ارائ‪3‬ه می‌ش‪3‬وند‪ )1( :‬تقط‪3‬یر دس‪3‬ته‌ای روغن س‪3‬قز و (‪)2‬‬
‫بازیافت منتول با کریستالیزاسیون‪ .‬از روغن منتا در پایان‪ ،‬توصیه ه‪33‬ایی مب‪33‬نی ب‪33‬ر حم‪33‬ایت از اهمیت ش‪33‬بیه س‪33‬ازی‬
‫‪.‬فرآیند برای کشورهای در حال توسعه ارائه شده است‬
‫‪2.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫هس‪33‬تند‪ ،‬ام‪33‬ا ب‪33‬ه دلی‪33‬ل )‪ (MAPs‬کشورهای در حال توس‪33‬عه غ‪33‬نی از گیاه‪33‬ان دارویی و معطر‬
‫مشکل در دسترسی به فناوری‌های استخراج کارآمد‪ ،‬ارزش افزوده به این منبع زیستی غنی دشوار است‪ .‬در بیشتر‬
‫موارد و به ویژه در کشورهای بسیار فقیر‪ ،‬فناوری های مورد استفاده نامناسب و مقرون به صرفه نیس‪33‬تند‪ .‬مش‪33‬کل‬
‫اساسی مربوط به کیفیت محصول است‪ :‬فناوری‌های استخراج اولیه تضمین کننده یک محص‪33‬ول پای‪33‬دار و ب‪33‬ا کیفیت‬
‫نیست و در برخی موارد‪ ،‬فناوری‌ها و روش‌های نامناسب منجر به تولید محصول آل‪33‬وده می‌ش‪33‬ود ک‪33‬ه ارزش ب‪33‬ازار‬
‫‪.‬پایینی دارد‬
‫به منظور کمک به کشورهای در حال توسعه برای دستیابی به هدف‬

‫ب‪3‬رای تولی‪3‬د محص‪3‬والت ب‪33‬ا ارزش اف‪33‬زوده‪ ،‬انتش‪3‬ار دانش فن آوری ه‪3‬ای اس‪3‬تخراج ‪ MAP‬استفاده از من‪3‬ابع غ‪33‬نی‬
‫‪.‬موجود و آخرین پیشرفت ها در این فناوری ها ضروری است‬
‫‪،‬نرم افزار شبیه سازی فرآیند تجاری را می توان برای پیش بینی‬
‫در رایان‪33‬ه‪ ،‬گی‪33‬اه واقعی و در نتیج‪33‬ه اب‪33‬زار مفی‪33‬دی ب‪33‬رای بهینه‌س‪33‬ازی ش‪33‬رایط فرآین‪33‬د و اف‪33‬زایش ظ‪33‬رفیت م‪33‬دیریت‬
‫فرآیندهای فیتوشیمیایی است‪ .‬به طور خاص‪ ،‬شبیه‌سازی فرآیند می‌تواند ب‪33‬ه کش‪33‬ورهای در ح‪33‬ال توس‪33‬عه و در ح‪33‬ال‬
‫ظهور در بهینه‌سازی یک فرآیند پیشرفته به جای م‪33‬دیریت ی‪33‬ک فرآین‪33‬د ابت‪33‬دایی‪ ،‬ک‪33‬ه بای‪33‬د ب‪33‬ا رویه‌ه‪33‬ای کارآم‪33‬دتر و‬
‫استاندارد شده جایگزین شود‪ ،‬کمک کن‪33‬د‪ .‬تمرک‪3‬ز در این م‪33‬ورد بیش‪3‬تر ب‪3‬ه مش‪3‬کالت عملی مانن‪3‬د کیفیت م‪3‬واد و آب‬
‫مورد استفاده برای استخراج مرب‪3‬وط می ش‪3‬ود‪ .‬در اغلب م‪3‬وارد کش‪3‬ورهای در ح‪3‬ال توس‪3‬عه از نظ‪3‬ر ن‪3‬وع ظ‪3‬رف‪،‬‬
‫‪.‬کیفیت آب و پایداری محصول در هنگام فرآوری با مشکل مواجه هستند‬
‫‪48‬‬
‫این مقاله استفاده از نرم افزار شبیه سازی فرآیند را شرح می دهد‬
‫در استخراج و خالص سازی اسانس ها در مقی‪33‬اس آزمایش‪33‬ی و ص‪33‬نعتی‪ .‬چ‪33‬نین فرآین‪33‬دهایی در کش‪33‬ورهای در ح‪33‬ال‬
‫توسعه و نوظهور توسعه یافته و در حال اجرا هستند‪ .‬هدف این مقاله نشان دادن روشی برای کس‪33‬ب دانش به‪33‬تر از‬
‫فرآین‪33‬د اس‪33‬تخراج و در نتیج‪33‬ه ب‪33‬رای بهینه‌س‪33‬ازی فرآین‪33‬د از نظ‪33‬ر مص‪33‬رف ان‪33‬رژی‪ ،‬مص‪33‬رف م‪33‬واد خ‪33‬ام و اث‪33‬رات‬
‫‪.‬زیست‌محیطی است‬
‫‪2.2‬‬ ‫اهداف و تعاریف شبیه سازی فرآیند‬
‫شبیه سازی عمل نمایش برخی از جنبه های واقعیت است‬

‫جهان توسط اعداد یا نمادهایی که ممکن است برای تسهیل مطالعه آنها دستکاری شوند‪ .‬شبیه ساز فرآیند یک اب‪33‬زار‬
‫مهندسی است که چندین کار را انجام می دهد‪ ،‬از جمله محاسبات خودک‪33‬ار‪ ،‬تع‪3‬ادل م‪3‬واد و ان‪3‬رژی‪ ،‬تخمین خ‪33‬واص‬
‫فیزیکی‪ ،‬طراحی یا محاسبات رتبه بندی و بهینه سازی فرآیند‪ .‬یک شبیه س‪33‬از فرآین‪33‬د ی‪33‬ک مهن‪33‬دس فرآین‪33‬د نیس‪33‬ت و‬
‫یک مهندس فرآیند همیشه برای تجزیه و تحلیل مشکل و خروجی یک شبیه ساز فرآیند مورد نیاز اس‪3‬ت‪ .‬ی‪3‬ک ش‪3‬بیه‬
‫‪.‬ساز فرآیند‪ ،‬تعادل مواد و انرژی را با استفاده از کد کامپیوتری حل می کند‬
‫در اصل‪ ،‬یک شبیه ساز فرآیند برای مطالعه یک فرآیند شیمیایی‬
‫از طریق روش مشخص شده در شکل ‪ 1‬می رود‪ .‬یکی از تعریف مس‪33‬ئله (تحلی‪33‬ل مس‪33‬ئله) ش‪33‬روع می ش‪33‬ود و ‪ess‬‬
‫سپس مدل فرآیند‪ ،‬یعنی سیستم معادالت (جبری یا دیفرانس‪33‬یل) را توس‪33‬عه می ده‪33‬د‪ .‬عالوه ب‪3‬ر این‪ ،‬بس‪33‬ته ب‪33‬ه سیس‪33‬تم‬
‫معادالت‪ ،‬داده های اضافی الزم را جمع آوری کرده و م‪33‬دل را ب‪33‬ا روش مناس‪33‬ب ح‪3‬ل می کن‪33‬د‪ .‬در نه‪33‬ایت‪ ،‬مهن‪33‬دس‬
‫‪.‬فرآیند نتایج را تجزیه و تحلیل می‌کند و شاید دوباره شروع به توسعه یک مدل واقعی‌تر کند‬
‫‪-‬همین تصویر در مورد شبیه سازی حالت پایدار‪ ،‬دینام‬

‫فقط مدل فرآیند و روش حل تغییر می کند‪ .‬حل سیستم معادالت تراز مواد ;‪ ic‬مشکالت شبیه سازی و بهینه سازی‬
‫و انرژی کار آسانی نیست زیرا باید با در نظر گرفتن بسیاری از مؤلفه ه‪3‬ا‪ ،‬م‪33‬دل ه‪3‬ای پیچی‪3‬ده ترموف‪33‬یزیکی ب‪3‬رای‬
‫محاسبات تعادل فاز‪ ،‬تعداد زیادی زیرسیستم (تجهیزات)‪ ،‬تجهیزات نسبتا ً پیچیده (مانند ستون های تقطیر) حل شود‪.‬‬
‫جریان های بازیافت و حلقه های کنترل‬
‫‪%FWFMP‬‬
‫‪QSPDFTT‬‬
‫‪Q‬‬‫‪NPEFM‬‬
‫‪%FGJO‬‬
‫‪QSPCMF‬‬ ‫‪%JWJEF‬‬
‫‪F‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪$PMMF‬‬
‫‪BEEJUJPOB‬‬
‫‪DU‬‬
‫‪.JYFS‬‬ ‫‪3 FBDUP‬‬ ‫‪4 FQBSBUP‬‬ ‫‪M EBU‬‬
‫‪"OBMZ[F‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪SFTVM‬‬ ‫‪$IFNJDBM1MBOU‬‬
‫‪UT‬‬
‫‪4PMWFNPEF‬‬
‫‪FRVBUJPO‬‬
‫‪M‬‬
‫‪T‬‬
‫شکل ‪ :1‬مراحل اساسی در اجرای نرم افزار شبیه سازی فرآیند‬
‫یک طرح شبیه سازی فرآیند معمولی‪ ،‬با مهمترین‬

‫عناصر و اتصاالت آنها در شکل ‪ 2‬نشان داده شده است‪ .‬به وضوح‪ ،‬یک شبیه ساز فرآین‪33‬د ش‪33‬امل ب‪33‬رآورد هزین‪33‬ه و‬
‫همچنین ارزیابی اقتصادی است‪ .‬اهمیت پایگاه داده در شکل به عنوان منبع اطالعات ضروری برای اشیاء مختلف‬
‫‪.‬در ساختار نشان داده شده است‬
‫‪2 ROLE OF PROCESS SIMULATION IN EXTRACTION TECHNOLOGIES FOR MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS‬‬
‫‪/VNFSJDBM‬‬ ‫‪&OFSHZBOE.BUFSJBM‬‬
‫‪4ZTUFN‬‬ ‫‪&EJUP‬‬
‫‪4 VCSPVUJOF‬‬ ‫‪#BMBODFT‬‬
‫‪S‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪.BOBHFS‬‬
‫‪( SBQIJDT‬‬
‫‪6 UJMJUJ‬‬
‫‪FT‬‬ ‫‪3FQPSU‬‬
‫‪T‬‬
‫‪&RVJQNFOU4J[JOH‬‬
‫‪'PSNT‬‬
‫‪$PTU&TUJNBUJPO‬‬ ‫‪%BUB#BTF‬‬
‫‪QIZTJDBM‬‬
‫‪QSPQFSUJFT‬‬
‫‪DPTUT FUD‬‬
‫‪&DPOPNJD&WBMVBUJP‬‬
‫‪O‬‬
‫شکل ‪ :2‬طرح کلی یک شبیه ساز فرآیند حالت پایدار‬
‫‪:‬روش های زیر در شبیه سازی فرآیند موجود است‬
‫‪.‬شبیه‌سازی حالت پایدار‪ ،‬که یک عکس فوری را در زمان فرآیند در نظر می‌گیرد •‬
‫شبیه سازی دینامیک‪ ،‬که تکامل را در حوزه زمانی معادالت توصیف کننده فرآیند در نظ‪33‬ر •‬
‫‪.‬می گیرد‬
‫‪.‬شبیه سازی یکپارچه حالت پایدار‪-‬دینامیک‪ ،‬که ترکیبی از دو رویکرد قبلی است •‬
‫این سه رویکرد ممکن است به طرق مختلف در هنگام معامله مورد استفاده قرار گیرند‬
‫با شبیه سازی فرآیند یک امکان انجام تجزیه و تحلیل فرآیند است که در آن یک فرآین‪33‬د موج‪33‬ود مطالع‪33‬ه می ش‪33‬ود و‬
‫شرایط جایگزین و همچنین رفتار پویا در ارزیابی اثربخشی طراحی بررسی می ش‪3‬ود‪ .‬دوم س‪3‬نتز فرآین‪3‬د اس‪3‬ت ک‪3‬ه‬
‫در آن پیکربن‪33‬دی‌های مختل‪33‬ف فرآین‪33‬د ب‪33‬ه منظ‪33‬ور شناس‪33‬ایی به‪33‬ترین انتخ‪33‬اب واح‪33‬دها و ارتباط‪33‬ات بین آنه‪33‬ا مقایس‪33‬ه‬
‫می‌شوند‪ .‬سومین امکان طراحی و شبیه سازی فرآیند است که با هدف ایجاد شرایط عملیاتی بهینه یک فرآین‪33‬د معین‬
‫‪.‬است‬
‫‪.‬در تمام این احتماالت‪ ،‬تأثیر بر صنعت بسیار فراگیر است‬

‫بیش از یک لحظه در توسعه فرآیند محدود می شود‪ .‬شبیه سازی فرآیند به شدت بر نحوه اس‪33‬تفاده از دانش مهندس‪33‬ی‬
‫در فرآیندها تأثیر گذاشته است‪ .‬روش سنتی استفاده از شبیه‌سازی فرآیند عم‪33‬دتا ً ب‪33‬ر ط‪33‬راحی ص‪33‬فحات فل‪33‬و و تع‪33‬یین‬
‫پارامترهای مهم تجهیزات‪ ،‬مانند مراحل ستون تقطیر و قطر ستون متمرکز بود‪ .‬امروزه‪ ،‬مهندسان به سمت استفاده‬
‫جامع‌تر از شبیه‌سازی فرآیند در کل «عمر» کارخانه‪ ،‬مانند طراحی استراتژی‌های کنترل‪ ،‬بهینه‌سازی پارامترهای‬
‫فرآیند‪ ،‬مطالعه تکامل زمان فرآیند برای درک روش‌های راه‌اندازی و خاموش کردن‪ ،‬انجام تحلیل ریسک‪ ،‬آموزش‬
‫‪ .‬اپراتورها گرایش دارند‪ .‬و تعریف رویه هایی برای کاهش عملیات غیر پایدار‬
‫مزایای اصلی به دست آمده از چنین استفاده جامع از‬

‫شبیه سازی فرآین‪33‬د عبارتن‪33‬د از ج‪33‬ایگزینی ج‪33‬زئی ی‪33‬ا کلی نیروگ‪33‬اه ه‪33‬ای آزمایش‪33‬ی (ک‪33‬اهش تع‪33‬داد اجراه‪33‬ا و برنام‪33‬ه‬
‫ریزی)‪ ،‬کاهش زمان عرضه به بازار برای توس‪33‬عه فرآین‪33‬دهای جدی‪33‬د‪ ،‬و غرب‪33‬الگری س‪33‬ریع ج‪33‬ایگزین ه‪33‬ای فرآین‪33‬د‬
‫برای انتخاب بهترین راه حل از نظر اقتصاد‪ ،‬جنب‪33‬ه ه‪33‬ای زیس‪33‬ت محیطی‪ ،‬مص‪33‬رف ان‪33‬رژی و انعط‪33‬اف پ‪33‬ذیری‪ .‬ب‪33‬ا‬
‫توجه به پیچیدگی باالی فرآیندهای شیمیایی‪ ،‬برای به دست آوردن این مزای‪3‬ا بای‪3‬د فرآین‪3‬د را ب‪3‬ه ط‪3‬ور انتق‪33‬ادی س‪3‬اده‬
‫‪ .‬کرد و تکنیک های شبیه سازی فرآیند را در کل چرخه حیات یک فرآیند به کار برد‬
‫‪50‬‬
‫شبیه سازهای حالت پایدار محصوالت اصلی در نظر گرفته می شوند‬

‫اس‪33‬تفاده ‪ what-if‬شبیه‌سازی فرآیند هستند و برای طراحی فرآیندها‪ ،‬ارزیابی تغییرات فرآیند و تحلیل سناریوهای‬
‫می‌شوند‪ .‬شبیه‌سازی حالت پایدار معموالً قبل از سایر انواع شبیه‌سازی انجام می‌شود‪ :‬شبیه‌سازی پویا‪ ،‬سنتز فرآیند‬
‫با فناوری پینچ‪ ،‬طراحی دقیق تجهیزات‪ ،‬بهینه‌سازی مبت‪3‬نی ب‪3‬ر مع‪3‬ادالت آفالین و آنالین‪ ،‬و فناوری‌ه‪3‬ای ک‪3‬اربردی‬
‫‪.‬برای بازارهای عمودی (به عنوان مثال پلیمرها)‬
‫‪:‬مشکالت موجود در اجرای شبیه سازی فرآیند عبارتند از‬

‫ایجاد یک مدل ترمودینامیکی دقیق (معادالت حالت یا مدل انرژی اضافی گیبس)‪ ،‬ل‪33‬زوم تعری‪33‬ف عملی‪33‬ات س‪33‬اختگی‬
‫‪( .‬همیشه به راحتی قابل شناسایی نیست)‪ ،‬و شناسایی جریان های اشک آور برای دستیابی به همگرایی سریع‬
‫روش منطقی برای انجام یک شبیه سازی به شرح زیر است‪ .‬ابتدا‪ ،‬همه اج‪33‬زای م‪33‬ورد اس‪33‬تفاده‬
‫در شبیه سازی‪ ،‬از جمله اجزای معمولی و غیر متعارف را تعریف می کن‪33‬د‪ .‬در مرحل‪33‬ه بع‪33‬د‪ ،‬مهم‪33‬ترین مرحل‪33‬ه در‬
‫تعریف شبیه سازی‪ ،‬انتخاب خواص فیزیکوشیمیایی برای استفاده در محاسبات است‪ .‬پس از انجام این کار‪ ،‬شخص‬
‫به اتصال صفحه فلو و تعریف شرایط تغذیه ادامه می دهد‪ .‬مرحله بعدی تعاریف داخلی عملیات واحد اس‪33‬ت‪ .‬در این‬
‫‪.‬مرحله امکان اجرای یک کیس پایه و بررسی همگرا بودن سیستم وجود دارد‬
‫تعریف مشخصات فرآیند‪ ،‬پارامترهای کنترل و‬

‫تعریف نگه‌داری تجهیزات بعداً برای اصالح شبیه‌سازی و به دست آوردن نت‪33‬ایجی مش‪33‬ابه واقعیت اض‪33‬افه می‌ش‪33‬ود‪.‬‬
‫نتایج مختلفی از یک شبیه سازی به دست می آید‪ .‬مهم‌ترین آنها اعتبارسنجی مدل‌های تعادل فاز برای سیستم واقعی‬
‫برای استفاده در شرایط مشابه‪ ،‬تأیید شرایط عملیاتی فرآیند‪ ،‬اطالعات در مورد جریان‌های میانی و تع‪33‬ادل آنت‪33‬الپی‪،‬‬
‫تأیید مشخصات کارخانه‪ ،‬و تأثیر پارامترهای عملیاتی بر روی مشخصات فرآیند‬
‫همه این اطالعات برای رفع گلوگاه مفید است‬
‫فرآیند یا بخشی از آن برای شناسایی استراتژی‌های کنترل فرآیند و تنظیم اب‪3‬زار دقی‪3‬ق‪ .‬این مهم اس‪3‬ت زی‪3‬را ب‪3‬ه ف‪3‬رد‬
‫‪ .‬اجازه می دهد تا رفتار سیستم های امنیتی را در زمانی که شرایط فرآیند متفاوت است تأیید کند‬
‫تا آنجا که به شبیه سازی پویا مربوط می شود‪ ،‬برنامه ها می توانند‬

‫در فرآین‪33‬دهای مس‪33‬تمر‪ ،‬ط‪33‬راحی فرآین‪33‬د و کن‪33‬ترل همزم‪33‬ان‪ ،‬ارزی‪33‬ابی اس‪33‬تراتژی‌های کن‪33‬ترل ج‪33‬ایگزین‪ ،‬عیب‌ی‪33‬ابی‬
‫‪.‬عملکرد فرآیند‪ ،‬و تأیید ایمنی فرآیند یافت می‌شود‬
‫‪:‬مهمترین مزایای مدلسازی پویا عبارتند از‬

‫اجتن‪33‬اب از س‪33‬رمایه و ک‪33‬اهش هزین‪33‬ه ه‪33‬ای عملی‪33‬اتی از طری‪33‬ق تص‪33‬میمات مهندس‪33‬ی به‪33‬تر؛ ت‪33‬وان عملی‪33‬اتی‪ ،‬کیفیت‬
‫محصول‪ ،‬ایمنی و بهبود محیط زیست از طریق بهبود درک فرآیند؛ و افزایش بهره وری از طریق ادغ‪33‬ام پیش‪33‬رفته‬
‫‪.‬فرآیندهای کار مهندسی‬
‫‪2.3‬‬ ‫‪ ICS-UNIDO‬فرآیندهای بیوتکنولوژیکی و فیتوشیمیایی مورد مطالعه در‬
‫این بخش کارهای در حال انجام مربوط به شبیه سازی را خالصه می کند‬
‫فرآیندهای مهم بیوتکنولوژیکی و فیتوشیمیایی‬
‫‪2.3.1‬‬ ‫مختصری از فرآیندهای بیوتکنولوژیک‬
‫‪2.3.1.1‬‬ ‫تولید الکل از زیست توده‬
‫هدف از این فرآیند شبیه سازی حالت پایدار است‬

‫تولید اتانول از تخمیر زیست توده این فرآیند به دو بخش تقسیم می شود‪ )1( :‬تخم‪33‬یر زیس‪33‬ت ت‪33‬وده ک‪33‬ه مخل‪33‬وطی از‬
‫اتانول‪ ،‬آب و سایر اجزا را تولید می کند‪ ،‬و (‪ )2‬جداسازی با استفاده از یک ستون تقط‪33‬یر ک‪33‬ه ات‪33‬انول را غلی‪33‬ظ می‬
‫‪.‬کند‪ .‬راکتورهای مدل شده‪ ،‬راکتورهای مخزن همزن پیوسته به صورت سری یا موازی هستند‬
‫‪2.3.1.2‬‬ ‫پاالیش روغن سویا و تصفیه ضایعات‬
‫هدف از این کار شبیه سازی تصفیه روغن سویا است‬

‫روند‪ .‬این یک فرآیند بیوتکنولوژیکی پیچیده است که شامل بس‪33‬یاری از واکنش ه‪33‬ا و تص‪3‬فیه م‪33‬واد جام‪33‬د اس‪33‬ت‪ .‬این‬
‫ب‪3‬وی‌زدایی‪ .‬ه‪3‬دف )‪ (iii‬فرآیند به سه بخش تقس‪3‬یم می‌ش‪3‬ود‪ )1( :‬ص‪3‬مغ‌زدایی و خنثی‌س‪3‬ازی‪( ،‬ب) س‪3‬فید ک‪3‬ردن‪ ،‬و‬
‫اصلی شبیه سازی کاهش مصرف بخار با استفاده از مفهوم فن آوری پینچ است‪ .‬بخار در مبدل های حرارتی برای‬
‫گرم کردن روغن‪ ،‬در تجهیزات سفید کننده و در بوگیر مصرف می شود‪ .‬مش‪33‬کل این شبیه‌س‪33‬ازی در تع‪33‬داد زی‪33‬ادی‬
‫از مؤلفه‌های تعریف‌نشده نهفته است که بای‪3‬د ب‪3‬رای ب‪3‬ه دس‪3‬ت آوردن ی‪3‬ک شبیه‌س‪3‬ازی قاب‪3‬ل اعتم‪3‬اد مش‪3‬خص ش‪3‬وند‪.‬‬
‫عالوه بر این‪ ،‬یک روش جایگزین برای کاهش اسیدهای آزاد‪ ،‬با استفاده از استخراج ب‪33‬ا ات‪33‬انول‪ ،‬در ح‪33‬ال بررس‪33‬ی‬
‫است‪ .‬ویژگی های کلیدی دستیابی به کیفیت محصول مورد نیاز با به حداقل رساندن سرمایه و هزینه های عملی‪33‬اتی‬
‫‪.‬است‬
‫‪2.3.1.3‬‬ ‫تولید سوخت های هیدروکربنی مصنوعی از زیست توده‬
‫شروع از گاز طبیعی‪ ،‬زغال سنگ‪ ،‬یا چوب‪ ،‬گاز سنتز مناسب است‬
‫ت‪33‬رکیب را می ت‪33‬وان توس‪33‬ط ک‪33‬اتیون گ‪33‬ازی تولی‪33‬د ک‪33‬رد‪ .‬س‪33‬پس‪ ،‬واکنش جابج‪33‬ایی آب‪-‬گ‪33‬از‪ ،‬س‪33‬نتز فیش‪33‬ر‪-‬ت‪33‬روپش و‬
‫هیدروکراکینگ را می توان به گاز سنتز برای به دست آوردن مخلوطی از هیدروکربن های مایع ک‪33‬ه می توان‪3‬د ب‪3‬ه‬
‫عنوان سوخت مصنوعی استفاده کرد‪ ،‬اعمال کرد‪ .‬این فرآیند پیچیده ای اس‪33‬ت ک‪33‬ه می ت‪33‬وان آن را ب‪33‬ا نادی‪33‬ده گ‪33‬رفتن‬
‫سینتیک واکنش های شیمیایی درگیر ساده کرد‪ .‬هدف از این پروژه تعیین کمیت مص‪33‬رف ج‪33‬رم و ان‪33‬رژی و انتش‪33‬ار‬
‫دی اکسید کربن است‪ .‬ویژگی های کلیدی عبارتند از‪ :‬انتخاب مدل ترمودینامیکی برای دستیابی به یک شبیه سازی‬
‫واقعی‪ .‬ادغام گرما در می‪3‬ان بخش ه‪3‬ای مختل‪3‬ف فرآین‪33‬د ب‪3‬رای ب‪3‬ه ح‪3‬داقل رس‪33‬اندن اث‪3‬رات زیس‪33‬ت محیطی در ط‪3‬ول‬
‫بازیافت و بازیافت حباب‪ .‬و کاهش عوارض انرژی‬
‫‪2.3.1.4‬‬ ‫تولید اتانول زیستی از ذرت‬
‫‪ (bio-eth-‬با تخمیر نیشکر‪ ،‬ذرت یا گندم‪ ،‬اتانول‬

‫آنول) را می توان به راحتی تولید کرد‪ .‬این فرآیند شامل مراحل مایع سازی‪ ،‬پخت‪ ،‬تخمیر‪ ،‬تقطیر‪ ،‬آبگیری‪ ،‬تبخ‪33‬یر‬
‫و خشک کردن محصول فرعی جامد می باشد‪ .‬با شبیه سازی دقی‪33‬ق عملی‪33‬ات درگ‪33‬یر‪ ،‬نی‪33‬از ب‪33‬ه آب و ان‪33‬رژی را می‬
‫توان به حداقل رساند و از استفاده از سوخت ه‪33‬ای فس‪33‬یلی جلوگ‪33‬یری ک‪33‬رد‪ .‬وی‪33‬ژگی ه‪33‬ای کلی‪33‬دی عبارتن‪33‬د از تع‪33‬ادل‬
‫‪ .‬انرژی که از محتوای موجود در بیومس مواد اولیه و صرفه جویی در مصرف آب شروع می شود‬
‫مشکل دوم را می توان با شبیه سازی دقیق حل کرد‬

‫جنبه های تقطیر و کم آبی که بیشترین نیاز انرژی را در این فرآیند دارند‪ .‬ویژگی کلیدی استفاده از فشار به عن‪33‬وان‬
‫‪.‬یک متغیر عملیاتی است‬
‫‪2.3.2‬‬ ‫مختصری از فرآیندهای فیتوشیمیایی‬
‫‪2.3.2.1‬‬ ‫بازیابی سیترال با تقطیر روغن پوست لیمو‬
‫هدف از این فرآیند تولید سیترال است‪ .‬پوست لیمو‬

‫روغن با روش سنتی جداسازی برای بدست آوردن یک ماده اکسیژن دار (س‪33‬یترال) تک‪33‬ه تک‪33‬ه می ش‪33‬ود‪ .‬ی‪3‬ک م‪33‬دل‬
‫شبیه سازی تقطیر به شناسایی شرایط عملیاتی بهینه کمک می کن‪33‬د‪ .‬ه‪3‬دف از این ش‪33‬بیه س‪33‬ازی جداس‪33‬ازی ترکیب‪33‬ات‬
‫‪.‬اکسیژن دار از ترپن ها است‬
‫‪2.3.2.2‬‬ ‫بازیابی منتول با کریستالیزاسیون روغن منتا‬
‫‪.‬روغن نعناع حاوی منتول است که یک محصول تجاری مهم است‬
‫‪52‬‬
‫اکتبر منتول بر اس‪33‬اس تف‪33‬اوت در دم‪33‬ای ذوب از س‪33‬ایر اج‪33‬زاء ج‪33‬دا می ش‪33‬ود‪ .‬کریستالیزاس‪33‬یون از محل‪33‬ول ب‪33‬ه دلی‪33‬ل‬
‫‪ .‬توانایی آن در ایجاد جداسازی با خلوص باال‪ ،‬یک عملیات واحد صنعتی مهم است‬
‫پارامتره‪3‬ای جنبش‪33‬ی رش‪33‬د و هس‪33‬ته‌زایی کریس‪3‬تال بای‪3‬د قب‪3‬ل از ط‪3‬راحی سیس‪33‬تماتیک ی‪3‬ک کریس‪3‬تاالیزر و محاس‪33‬به‬
‫‪.‬عملیات بهینه و روش‌های کنترل‪ ،‬به صورت تجربی تعیین شوند‬
‫‪2.3.2.3‬‬ ‫بازیابی کارون از روغن نعناع‬
‫روغن نعناع حاوی ماده اصلی کارون است که باید‬

‫از سایر اجزا جدا شود‪ .‬جداسازی کارون با تقطیر مداوم انجام می‌شود و پس از شناسایی پارامترهای مربوط‪33‬ه ک‪33‬ه‬
‫با آنالیز حساسیت کار شده اس‪33‬ت‪ ،‬فرآین‪33‬د بهینه‌س‪3‬ازی می‌ش‪33‬ود‪ .‬ه‪3‬دف از این ش‪33‬بیه س‪33‬ازی بدس‪33‬ت آوردن ک‪33‬ارون ب‪3‬ا‬
‫‪.‬خلوص ‪ 95‬درصد یا بیشتر است‬
‫‪2.3.2.4‬‬ ‫استخراج روغن نعناع با تقطیر با بخار آب‬
‫برای تقطیر بخار نعناع‪ ،‬نعناع فلفلی‬

‫برگها را در انتهای یک تقطیر قرار می دهند و بخ‪33‬ار از طری‪33‬ق آن نف‪33‬وذ می کن‪33‬د‪ .‬روغن نعن‪33‬اع تبخ‪33‬یر می ش‪33‬ود و‬
‫مخلوط پدیدار شده از آب و روغن تبخیر ش‪33‬ده از طری‪33‬ق ی‪3‬ک س‪3‬یم پیچ ک‪33‬ه معم‪33‬والً ب‪33‬ا آب ج‪3‬اری خن‪33‬ک می ش‪3‬ود‪،‬‬
‫حرکت می کند‪ ،‬جایی که بخار متراکم می ش‪33‬ود‪ .‬مخل‪33‬وط آب تغلی‪33‬ظ ش‪33‬ده و اس‪33‬انس ب‪33‬ا تخلی‪33‬ه ی‪33‬ا در م‪33‬وارد ن‪33‬ادر ب‪33‬ا‬
‫‪.‬سانتریفیوژ جمع آوری و جدا می شود‬
‫‪2.3.2.5‬‬ ‫تبخیر چند اثر سرم شیر‬
‫‪.‬تبخیر یک عملیات پرکاربرد برای بازیابی ارزش است‬

‫محصوالت قابل استفاده از مخلوط های آبی رقیق‪ ،‬مانن‪3‬د س‪3‬رم ش‪3‬یر‪ .‬در این ح‪3‬الت‪ ،‬ی‪3‬ک فرآین‪3‬د چه‪3‬ار اث‪3‬ره ب‪3‬ه ب‪3‬ه‬
‫حداقل رساندن مصرف انرژی کمک می کند و این فرآیند را از نظر اقتصادی جذاب می کند‪ .‬وی‪33‬ژگی ه‪33‬ای کلی‪33‬دی‬
‫‪.‬تأثیر ضرایب فشار و انتقال حرارت بر عملکرد کلی دستگاه است‬
‫‪2.3.3‬‬ ‫مطالعه موردی‪ :‬تقطیر دسته ای روغن سقز‬
‫)‪ Pinaceae‬خانواده( روغن سقز به دست آمده از گونه های کاج‬

‫عمدتا ً در صنایع رنگ و صابون سازی استفاده می شود و در صنعت داروسازی استفاده از آن محدود به مومی‪33‬ایی‬
‫ها و پایه های روغنی است‪ .‬مخلوط‌های نیمه سیال رزین‌ه‪33‬ا در روغن ف‪33‬رار ح‪33‬ل ش‪33‬ده ب‪33‬اقی می‌مانن‪33‬د‪ ،‬بن‪33‬ابراین ب‪33‬ا‬
‫تقطیر جزئی تولید می‌شوند‪ .‬اهداف شبیه‌سازی فرآیند عبارتند از‪ )1( :‬توس‪33‬عه ح‪33‬الت پای‪33‬ه شبیه‌س‪33‬ازی فرآین‪33‬د‪( ،‬ب)‬
‫بهینه‌س‪33‬ازی ت‪33‬رکیب پینن‪ ،‬ک‪33‬ارن و النگ‌ف‪33‬ولن در )‪، (iii‬درک چگ‪33‬ونگی ب‪33‬ه دس‪33‬ت آوردن تفکی‪33‬ک کام‪33‬ل روغن‬
‫‪.‬بهینه سازی زمان و مصرف انرژی فرآیند )‪ (iii‬جریان‌های محصول‪ ،‬و‬
‫‪.‬مشخصات ترکیب کسری پینن را نشان می دهد ‪a‬شکل ‪3‬‬

‫مص‪33‬رف ان‪33‬رژی لحظ‪33‬ه ای ی‪33‬ک ‪b‬کارن و النگفولن در مقابل زمان به دست آمده در باالی ستون تقط‪33‬یر‪ .‬ش‪33‬کل ‪3‬‬
‫‪.‬عملیات رفالکس ثابت را نشان می دهد‬
‫‪FBUEVUZ DBMT‬‬
‫)‬
‫‪5JNF IS 5JNFIS‬‬ ‫است‬
‫‪53‬‬ ‫‪www.medplant.ir‬‬
‫شکل ‪ :3‬الف) ترکیب کسری در برابر زمان‪ ،‬و ب) مصرف انرژی‬

‫در برابر زمان برای حالت پایه‬
‫وجود دارد ‪ refl ux‬شکل ‪ 4‬همان فرآیندی را نشان می دهد که در آن نسبت‬

‫برای به دست آوردن یک ترکیب ثابت در باالی ستون متفاوت است‪ .‬جالب است بدانید که زم‪33‬ان تقط‪33‬یر و همچ‪33‬نین‬
‫‪.‬مصرف انرژی بسیار کاهش می یابد‬
‫‪FBUEVUZ DBMT‬‬
‫‪$PNQPTJUJP‬‬
‫‪1JOFO‬‬
‫‪F‬‬
‫‪$BSFOF‬‬
‫‪- POHJGPMF‬‬
‫‪O‬‬
‫‪OF‬‬
‫)‬
‫شکل ‪ :4‬الف) ترکیب کسری در مقابل زمان‪ ،‬و‬

‫ب) مصرف انرژی در مقابل زمان برای حالت ترکیب ثابت‬
‫شکل ‪ 5‬نشان می دهد که یک جداسازی کلی از ترکیبات روغن‬

‫‪.‬قابل دستیابی است‬
‫شکل ‪ :5‬الف) ترکیب کسری در مقابل زمان‪ ،‬و‬

‫ب) مصرف انرژی در مقابل زمان برای کل مورد شکنش‬
‫این شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهند که در حالت پایه با رفالکس‬

‫نسبت ‪ 15‬و مصرف باالی انرژی (شکل ‪ ،)4‬انباشته کننده تقطیر درصد باالیی از پینن (‪ )%93‬را جمع آوری می‬
‫برای ثابت نگه داشتن غلظت معرفی شود‪ ،‬ت‪33‬رکیب پینن ح‪33‬دود ‪ ٪90‬اس‪33‬ت و تنه‪33‬ا ‪ PID‬کند‪ .‬اگر یک کنترل کننده‬
‫‪ 12‬ساعت و نسبت رفالکس ‪ 5‬برای رسیدن به مقدار مورد نظر طول می کشد‪ ،‬بنابراین در زمان و انرژی صرفه‬
‫جویی می ش‪33‬ود‪ .‬در ص‪3‬ورت تک‪33‬ه تک‪33‬ه ش‪33‬دن کام‪33‬ل‪ ،‬می ت‪3‬وانیم ‪ 93‬درص‪33‬د پینن‪ 88 ،‬درص‪33‬د ک‪33‬ارن و ‪ 5.7‬درص‪33‬د‬
‫‪.‬محصوالت تخلیه را در پایان فرآیند جمع آوری کنیم‬
‫‪2.3.4‬‬ ‫مطالعه موردی‪ :‬بازیابی منتول با کریستالیزاسیون روغن منتا‬
‫‪.‬تبلور از محلول یک عملیات مهم صنعتی است‬

‫به دلیل توانایی آن در ارائه جداسازی با خلوص باال‪ .‬فرآیند تبلور منتول با استفاده از روغن منته نس‪33‬بتا ً س‪33‬اده اس‪33‬ت‬
‫‪.‬و از یک کریستالیزاسیون آبشاری تشکیل شده است که در شکل ‪ 6‬نشان داده شده است‬
‫‪.‬هدف از شبیه سازی بهینه سازی کریستالی منتول است‬

‫فرآیند زاسیون روغن‪ ،‬متشکل از ‪ %75‬منت‪3‬ول و همچ‪3‬نین ح‪3‬اوی منتی‪3‬ل اس‪3‬تات‪ ،‬لیم‪3‬ونن و منت‪3‬ون (ج‪3‬دول ‪ ،)1‬ب‪3‬ه‬
‫اولین کریستاالیزر که دمای آن ‪ 35‬درجه فارنه‪3‬ایت اس‪3‬ت وارد می ش‪3‬ود‪ .‬بلوره‪3‬ای منت‪3‬ول تولی‪3‬د ش‪3‬ده در اینج‪3‬ا ب‪3‬ا‬
‫‪54‬‬
‫تخلیه جدا می شوند‪ .‬مایع تخلیه ش‪33‬ده ب‪33‬ه کریس‪33‬تاالیزر دوم منتق‪33‬ل می ش‪33‬ود و کریس‪33‬تال ه‪33‬ای ب‪33‬ه دس‪33‬ت آم‪33‬ده در این‬
‫مرحله دوم نیز با تخلیه از مایع جدا می شوند‪ .‬بنابراین‪ ،‬مفروض‪33‬ات س‪33‬اخته ش‪33‬ده عبارتن‪33‬د از‪ )1( :‬لیم‪33‬ونن در هم‪33‬ه‬
‫بخش ها وجود دارد‪ ،‬و (‪ )2‬جداسازی ماده جام‪33‬د از بخش م‪3‬ایع کام‪33‬ل اس‪33‬ت‪ .‬عالوه ب‪3‬ر این‪ ،‬خ‪3‬واص ترموف‪3‬یزیکی‬
‫منتون و منتیل استات در پایگاه داده نرم افزار گنجان‪33‬ده ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬ش‪33‬رایط جری‪33‬ان خ‪33‬وراک عبارتن‪33‬د از‪ :‬دم‪33‬ا‪80 ،‬‬
‫‪.‬درجه فارنهایت‪ .‬فشار‪ 1 ،‬اتمسفر؛ و سرعت جریان‪ 50 ،‬پوند · مول در ساعت‬
‫جدول ‪ :1‬ترکیبات اصلی روغن منتا‬

‫تشکیل دهنده‬ ‫تمرکز‬
‫منتول‬ ‫‪75%‬‬
‫منتیل استات‬ ‫‪11%‬‬
‫لیمونن‬ ‫‪8%‬‬
‫منتون‬ ‫‪6%‬‬
‫شکل ‪ :6‬فلو شیت برای فرآیند کریستالیزاسیون منتول‬
‫‪ab‬‬
‫به عنوان محصول هر دو کریستاالیزر )پوند مول در ساعت ‪ Y،‬محور( شکل ‪ :7‬تغییر نرخ جریان منتول‬
‫الف) کریستاالیزر ‪ .1‬ب) کریستاالیزر ‪ X، °F). 2‬محور( ‪ T‬در مقابل )‪(S6 + S7‬‬
‫‪ (lb mol/‬میزان جریان کل ‪ Y‬روی محورهای ‪ b‬و ‪a‬شکل های ‪7‬‬
‫از تجزیه و تحلیل حساسیت ‪).‬در شکل ‪ S6+S7 6‬ترکیب( کریستال منتول تولید شده در هر دو کریستاالیزر )‪hr‬‬
‫مشهود است که دمای کریستاالیزرها بر مقدار کل محصول خالص به دس‪33‬ت آم‪33‬ده و در نتیج‪33‬ه ب‪33‬ر ب‪33‬ازده محص‪33‬ول‬
‫تأثیر دارد‪ .‬در واقع‪ ،‬کیس پایه (جدول ‪ )2‬نمودار ‪ 28.469‬پوند مول در س‪33‬اعت را گ‪33‬زارش می ده‪33‬د و اگ‪33‬ر دم‪33‬ای‬
‫کریستاالیزرها ک‪33‬اهش یاب‪33‬د‪ ،‬می ت‪33‬وان این مق‪33‬دار را ب‪33‬ه ص‪33‬ورت خطی اف‪33‬زایش داد‪ .‬تجزی‪33‬ه و تحلی‪33‬ل حساس‪33‬یت ب‪33‬ه‬
‫‪ .‬مهندس کمک می کند تا دمای مناسب کریستاالیزرها را برای یک تولید معین انتخاب کند‬
‫تعادل مواد و انرژی کارخانه استخراج منتول‬

‫برای حالت پایه در جدول ‪ 2‬فهرست ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬این نمون‪33‬ه ای از خ‪33‬روجی ش‪33‬بیه س‪33‬از اس‪33‬ت و در ص‪33‬ورت تغی‪3‬یر‬
‫شرایط فرآیند ممکن است این مقادیر تغییر کنند‪ .‬در کریستاالیزر اول‪ ،‬منتول تولید شده برابر با ‪ 5.633‬پون‪33‬د م‪33‬ول‬
‫در ساعت (با خلوص یک) و در کریستاالیزر دوم ‪ 22.836‬پوند مول در ساعت (با خلوص یک) است‪ .‬اگر مقدار‬
‫کل منتول تولید شده توسط دو کریستاالیزر (‪ 28.469 3= 5.633 3+ 22.836‬پوند مول در ساعت) را با مقدار کل‬
‫منتول تغذیه شده به فرآیند (‪ 37.5‬پوند مول در ساعت) مقایسه کنیم‪ ،‬یک بازیابی (مقدار خالص خالص) بدست می‬
‫آوریم‪ .‬منتول تولید شده‪/‬مقدار کل منتول تغذیه شده به فرآیند) ‪ 75.91‬درص‪3‬د اس‪3‬ت ک‪3‬ه نس‪3‬بتا ً رض‪3‬ایت بخش اس‪3‬ت‪.‬‬
‫جدول ‪ 2‬همچنین دما‪ ،‬فشار‪ ،‬جریان کل و ترکیب هر جریان منفرد در نظ‪33‬ر گرفت‪33‬ه ش‪33‬ده در فرآین‪33‬د را گ‪33‬زارش می‬
‫‪.‬دهد‬
‫جدول ‪ : 2‬تعادل مواد و انرژی برای فرآیند تبلور منتول‪ .‬نام جریان ها به شکل ‪ 6‬اشاره دارد‬
‫نام جریان‬ ‫‪S1‬‬ ‫‪S2‬‬ ‫‪S5‬‬ ‫‪S6‬‬ ‫‪S7‬‬ ‫‪S8‬‬ ‫‪S9‬‬
‫فاز‬ ‫مایع‬ ‫‪S/L‬‬ ‫‪S/L‬‬ ‫جامد‬ ‫جامد‬ ‫مایع‬ ‫مایع‬

‫دمای‬ ‫‪F‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪18‬‬
‫فشار ‪PSIA‬‬ ‫‪14.696‬‬ ‫‪14.696‬‬ ‫‪14.696‬‬ ‫‪14.696‬‬ ‫‪14.696‬‬ ‫‪14.696‬‬ ‫‪14.696‬‬
‫وزن مولکولی‬ ‫‪159.170‬‬ ‫‪159.170‬‬ ‫‪161.608‬‬ ‫‪156.270‬‬ ‫‪156.270‬‬ ‫‪161.608 163.004‬‬
‫کل‬ ‫‪ 50.000‬پوند مول در ساعت‬ ‫‪50.000‬‬ ‫‪27.164‬‬ ‫‪5.633‬‬ ‫‪22.836‬‬ ‫‪27.164 21.531‬‬
‫کسرهای مولی جزء‬

‫دی آهک‬ ‫‪0.0800‬‬ ‫‪0.0800‬‬ ‫‪0.1472‬‬ ‫‪0.1473 0.1858‬‬
‫منتول‬ ‫‪0.7500‬‬ ‫‪0.7500‬‬ ‫‪0.5399‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪1.0000‬‬ ‫‪0. 5398 0.4195‬‬
‫منتیل استات‬ ‫‪0.1100‬‬ ‫‪0.1100‬‬ ‫‪0.2025‬‬ ‫‪0.2025 0.2554‬‬
‫منتون‬ ‫‪0.0600‬‬ ‫‪0.0600‬‬ ‫‪0.1104‬‬ ‫‪0.1104 0.1393‬‬
‫دو مزیت مهم در استفاده از فرآیند وجود دارد‬

‫شبیه سازی فرآیندهای فیتوشیمیایی مورد عالقه صنعتی‬
‫اولین مورد بهبود دانش فرآیند است‪ .‬این امر توسط‬

‫بررسی شرایط عملیاتی و برآورد داده‌ه‪3‬ای جریان‌ه‪3‬ای می‪3‬انی ک‪3‬ه ان‪3‬دازه‌گیری آن‌ه‪3‬ا دش‪3‬وار اس‪3‬ت‪" ،‬در س‪3‬یلیکو"‪.‬‬
‫)‪، (iii‬دانش فرآیند همچنین شامل موارد زی‪3‬ر اس‪3‬ت‪ )1( :‬اطالع‪3‬ات تع‪3‬ادل آنت‪3‬الپی‪( ،‬ب) تأیی‪3‬د مشخص‪3‬ات کارخانه‬
‫اعتبارسنجی مدل‌های تعادل فاز برای سیس‪33‬تم واقعی م‪33‬ورد )‪، (IV‬تأثیر پارامترهای عملیاتی بر مشخصات فرآیند‬
‫‪.‬فرآیند رفع گلوگاه برای هر بخش )‪ (v‬استفاده‪ .‬در شرایط مشابه‪ ،‬و در نهایت‬
‫دومین مزیت مهم‪ ،‬بهینه سازی فرآیند است‬

‫توض‪3‬یح رفت‪3‬ار سیس‪3‬تم )‪ (iii‬مصرف انرژی و مواد خام‪( ،‬ب) شناسایی استراتژی های کنترل فرآین‪3‬د‪ ،‬و )‪: (i‬از‬
‫‪.‬امنیتی زمانی که شرایط فرآیند متفاوت است‬
‫اجرای نرم افزار شبیه سازی فرآیند به موارد زیر نیاز دارد‪ )1( :‬در دسترس بودن‬
‫‪56‬‬
‫خواص ترمودینامیکی برای تمام اجزای درگیر‪ )2( ،‬تعریف یک مدل ترمودینامیکی دقیق (معادالت حالت ی‪33‬ا م‪33‬دل‬
‫در دس‪33‬ترس ب‪33‬ودن هم‪33‬ه پارامتره‪33‬ای تعام‪33‬ل )‪، (iii‬انرژی اضافی گیبس) برای مخلوط‌های دوت‪33‬ایی و چن‪33‬د ج‪33‬زیی‬
‫شناسایی جری‪33‬ان ه‪33‬ای اش‪33‬ک آور )‪ (v‬در دسترس بودن همه ماژول های عملیات واحد ضروری‪ ،‬و )‪، (IV‬الزم‬
‫برای دستیابی به همگرایی سریع در مورد بازیافت ها‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬گاهی اوقات نی‪3‬از ب‪3‬ه تعری‪3‬ف و توس‪3‬عه م‪3‬دل‬
‫‪.‬های کاربری و مدل های ترمودینامیکی کاربر می باشد‬
‫‪،‬الزم است به برخی از اصول مهم تاکید شود‪ .‬اول‬

‫برنامه کمکی در انجام محاسبات و تصمیم گیری است‪ :‬مهندس فرآین‪3‬د بای‪3‬د اطمین‪3‬ان حاص‪3‬ل کن‪3‬د ک‪3‬ه "ب‪3‬رای ه‪3‬دف‬
‫مناسب است" و مسئول نتایج تولید شده و هر گونه استفاده از نتایج اس‪33‬ت‪ .‬دوم‪ ،‬این مس‪33‬ئولیت حرف‪33‬ه ای‪ ،‬اخالقی و‬
‫قانونی مهندس فرآیند است که مراقب باشد و قضاوت خوبی داشته باشد‪ .‬شبیه س‪33‬ازی فرآین‪33‬د در اص‪33‬ل ی‪33‬ک برنام‪33‬ه‬
‫‪.‬است‬
‫دارد )‪: (i‬با این وجود‪ ،‬شبیه سازی فرآیند مهم است زیرا‬
‫)‪، (iii‬به فرد اجازه می دهد تا بر تفسیر نتایج به جای روش های به دست آوردن نت‪33‬ایج تمرک‪33‬ز کند )‪، (ii‬دقت باال‬
‫در طراحی ضروری اس‪33‬ت‪، (iv) .‬اجازه می دهد یک دید کلی از فرآیند با ترکیب تئوری ها و مدل ها داشته باشد‬
‫در تجزی‪33‬ه و تحلی‪33‬ل گیاه‪33‬ان موج‪33‬ود از نظ‪33‬ر اث‪33‬رات زیس‪33‬ت محیطی ض‪33‬روری )‪، (v‬از فرآیندهای جدید و موجود‬
‫‪.‬ابزاری ساده برای درمان موارد واقعی است )‪ (vi‬است‪ ،‬و‬
‫شبیه سازی فرآیند یک ابزار به خوبی تثبیت شده در مواد شیمیایی است‬
‫صنعت و به مدت یک دهه در ص‪33‬نعت پتروش‪33‬یمی م‪3‬ورد اس‪33‬تفاده ق‪33‬رار گرفت‪33‬ه اس‪33‬ت‪ .‬ش‪33‬بیه س‪33‬ازی فرآین‪33‬د در ح‪33‬ال‬
‫حاضر در بسیاری از زمینه های مختلف عالوه بر صنایع پتروش‪33‬یمی و ص‪33‬نایع ش‪33‬یمیایی قاب‪33‬ل اس‪33‬تفاده اس‪33‬ت و ب‪33‬ه‬
‫‪ .‬ویژه برای فرآیندهای بیوتکنولوژیکی و فیتوشیمیایی جالب است‬
‫به طور خالصه‪ ،‬شبیه‌سازی فرآیند ممکن است نقش مهمی در آن ایفا کند‬
‫بهینه سازی فرآیندهای فیتوشیمیایی و در نتیجه استفاده از شبیه سازی فرآیند می تواند به توسعه فرآیندهای پیشرفته‬
‫‪ .‬کمک کند‪ .‬این مقاله نشان داد که امکان دستیابی به کاهش انرژی و به حداکثر رساندن بازده محصول وجود دارد‬
‫شبیه سازی فرآیند شاید ابزار خوبی برای کشورها نباشد‬

‫که از تکنیک‌های ابتدایی استفاده می‌کنند‪ ،‬زیرا باید به جای بهینه‌س‪3‬ازی مص‪3‬رف ان‪3‬رژی و مس‪33‬ائل زیس‪3‬ت‌محیطی‪،‬‬
‫هدفشان دستیابی به کیفیت پایدار محصول باشد‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬آنها بای‪33‬د روی مش‪33‬کالت عملی مانن‪33‬د کیفیت م‪33‬واد و‬
‫‪.‬آب مورد استفاده برای استخراج تمرکز کنند‬
‫بهبود فرآیند تولید منتول مایع با احیای کاتالیستی منتون‪ ,‬تحقیق و صنعت ‪Hazra, P. and Kahol, AP, 1990, ,‬‬
‫‪176-174 :35.‬‬
‫‪Prausnitz, JM, Lichtenthaler, RN and Gomes de Azevedo, E., 1998, Molecular‬‬

‫‪Thermodynamics of Fluid Phase Equilibria, Edition 3, Prentice Hall‬‬
‫‪Turton, R., Bailie, R., Whiting, W. and Schweitz, J., 2003, Analysis, Synthesis and‬‬
‫طراحی فرآیندهای شیمیایی‪ ،‬ویرایش دوم‪ ،‬سالن پرنتیس‬
‫‪3‬‬ ‫تکنیک های خیساندن‪ ،‬نفوذ و تزریق برای استخراج گیاهان دارویی و معطر‬
‫جی سینگ‬
‫خالصه‬
‫تکنیک های خیساندن‪ ،‬نفوذ و تزری‪3‬ق ب‪3‬ه ط‪3‬ور س‪33‬نتی ب‪3‬رای س‪3‬اختن گالنیک‪3‬ال و تنت‪3‬ور از گیاه‪33‬ان دارویی و معطر‬
‫استفاده می شود‪ .‬این مقاله اصول و مکانیسم‌های اساسی این تکنیک‌های اس‪33‬تخراج را تش‪33‬ریح می‌کن‪33‬د‪ ،‬و )‪(MAP‬‬
‫عوامل مؤثر بر فرآیند اس‪33‬تخراج‪ MAPs، ،‬تغییرات مختلف ایجاد شده برای استخراج در مقیاس کوچک و بزرگ‬
‫‪.‬و کیفیت عصاره‌های تولید شده را مورد بحث قرار می‌دهد‬
‫‪3.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫قبل از قرن نوزدهم‪ ،‬هیچ پیشرفت واقعی در آن وجود نداشت‬

‫روش ه‪33‬ای اس‪33‬تخراج م‪33‬واد گی‪33‬اهی ب‪33‬رای مص‪33‬ارف ص‪33‬نعتی ب‪33‬ا این وج‪33‬ود‪ ،‬کالس‌ه‪33‬ای مختل‪33‬ف آماده‌س‪33‬ازی ش‪33‬امل‬
‫تکنیک‌های بیان و استخراج س‪3‬اده ب‪3‬رای م‪3‬دت ط‪3‬والنی ب‪3‬رای تهی‪3‬ه داروه‪3‬ای م‪3‬ورد اس‪3‬تفاده در طب س‪3‬نتی و طب‬
‫مکمل و جایگزین‪ ،‬که در سراسر جهان استفاده می‌شد‪ ،‬رواج داشت‪ .‬تکنیک های موجود به بی‪3‬ان‪ ،‬اس‪33‬تخراج آبی و‬
‫تبخیر محدود شد‪ .‬بعدها‪ ،‬استفاده از فرآیندهای استخراج با اس‪3‬تفاده از الک‪3‬ل ب‪3‬ه عن‪3‬وان حالل گس‪3‬ترش ی‪3‬افت‪ .‬چ‪3‬نین‬
‫تکنیک هایی در زمینه فیتوش‪33‬یمیایی بس‪33‬یار موف‪33‬ق بودن‪33‬د و در نتیج‪3‬ه‪ ،‬ت‪3‬ک مولک‪3‬ول ه‪33‬ای خ‪33‬الص ب‪3‬رای مص‪3‬ارف‬
‫صنعتی و دارویی جداسازی شدند‪ .‬پس از قرن نوزدهم‪ ،‬پیشرفت س‪33‬ریعی در فرآین‪33‬دهای اس‪33‬تخراج حاص‪33‬ل ش‪33‬د ک‪33‬ه‬
‫منجر به جداس‪3‬ازی و شناس‪3‬ایی بس‪3‬یاری از گروه‌ه‪3‬ای متابولیت‌ه‪3‬ای گی‪3‬اهی ب‪3‬ا اهمیت درم‪3‬انی‪ ،‬از جمل‪3‬ه ترکیب‪3‬ات‬
‫شیمیایی منفرد و همچنین عص‪33‬اره‌های اس‪33‬تاندارد ش‪33‬ده داروه‪33‬ای خ‪33‬ام ش‪33‬د‪ .‬در س‪33‬اخت ان‪33‬واع مختل‪33‬ف فرآورده‌ه‪33‬ای‬
‫گیاه‪33‬ان دارویی مانن‪33‬د جوش‪33‬انده‌ها‪ ،‬دم کرده‌ه‪33‬ا‪ ،‬عص‪33‬اره‌های م‪33‬ایع‪ ،‬تنت‪33‬ور‪ ،‬عص‪33‬اره‌های نیم‪33‬ه جام‪33‬د (پی‪33‬وله‌ای) و‬
‫عص‪33‬اره‌های پ‪33‬ودری‪ ،‬ک‪33‬ه عموم ‪3‬ا ً ب‪33‬ه عن‪33‬وان گلنیک‪33‬ال ش‪33‬ناخته می‌ش‪33‬وند‪ ،‬هم از روش‌ه‪33‬ای س‪33‬نتی س‪33‬اده و هم از‬
‫فناوری‌ه‪33‬ای پیش‪33‬رفته مط‪33‬ابق ب‪33‬ا اس‪33‬تانداردهای رس‪33‬می اس‪33‬تفاده می‌ش‪3‬ود‪ .‬روی‪33‬ه ه‪3‬ا و مشخص‪33‬ات هم‪33‬انطور ک‪33‬ه در‬
‫‪.‬فارماکوپه ها و کدهای مختلف جهان آمده است‬
‫خیساندن‪ ،‬نفوذ و انفوزیون تکنولوژی عمومی هستند‬

‫نیوک ها برای استخراج گیاهان دارویی مورد استفاده قرار می گیرند و بیشتر برای فرآورده ه‪33‬ای گالنی‪33‬ک اس‪33‬تفاده‬
‫می شوند‪ .‬تنها هدف از چنین روش‌های استخراج اولیه‪ ،‬به دست آوردن بخش مطلوب درمانی و از بین بردن م‪33‬واد‬
‫بی‌اثر با درمان با حالل انتخابی به نام قاعدگی است‪ .‬این تکنیک ها همچنین نقش تعیین کنن‪33‬ده ای در ارزی‪33‬ابی کمی‬
‫و کیفی عصاره ها دارند‪ .‬عصاره های استاندارد شده به دست آمده برای گنجاندن در سایر دوزهای گیاهی جام‪33‬د و‬
‫‪.‬نیمه جامد بیشتر پردازش می شوند‬
‫‪58‬‬
‫تشکیل می دهد‪ .‬این عصاره ها همچنین به عنوان منابعی از ترکیبات شیمیایی فع‪33‬ال درم‪33‬انی ب‪33‬رای اش‪33‬کال دارویی‬
‫‪.‬مختلف داروهای مدرن استفاده می شوند‬
‫از نظر تاریخی‪ ،‬آماده‌سازی‌های جالینوسی بسیار گسترده‌تر بود‬

‫از آنچه در حال حاضر هستند استفاده می شود‪ .‬با این وجود‪ ،‬با توجه به افزایش مجدد عالقه به داروهای گیاهی در‬
‫سراسر جهان‪ ،‬این روش‌های استخراج همچنان مرتب‪33‬ط هس‪33‬تند و در تک‌نگاش‪3‬ت‌های رس‪33‬می و غیررس‪33‬می درب‪33‬اره‬
‫آماده‌سازی دارو ذکر شده‌اند‪ .‬آماده‌سازی‌های مربوط به این روش‌ها عمدتا ً ب‪33‬رای توزی‪33‬ع غیرمج‪33‬از در نظ‪33‬ر گرفت‪33‬ه‬
‫شده‌اند و باید به تازگی آماده شوند‪ ،‬زیرا به دلیل انعقاد مواد کلوئیدی بی‌اثر به س‪3‬رعت رس‪3‬وب ایج‪3‬اد می‌کنن‪3‬د و ب‪3‬ه‬
‫‪.‬دلیل عدم وجود مواد نگهدارنده به راحتی از رشد میکروبی حمایت می‌کنند‬
‫این مقاله روش های اصلی استخراج را شرح می دهد‬

‫خیساندن‪ ،‬نفوذ و انفوزیون و همچنین تغییرات در این روش ه‪33‬ا ب‪3‬رای اس‪33‬تخراج در مقی‪33‬اس کوچ‪33‬ک‪ ،‬رس‪33‬می و در‬
‫مقیاس ب‪33‬زرگ‪ .‬عالوه ب‪33‬ر این‪ ،‬این مقال‪33‬ه انتخ‪33‬اب روش اس‪33‬تخراج‪ ،‬تض‪33‬مین کیفیت‪ ،‬و عوام‪33‬ل م‪33‬وثر ب‪33‬ر رویه‌ه‪33‬ای‬
‫‪.‬استخراج را مورد بحث قرار می‌دهد‬
‫‪3.2‬‬ ‫اصول و مکانیسم های کلی مربوط به استخراج داروی خام از طریق خیساندن‪ ،‬نفوذ و‬
‫انفوزیون‬
‫اصول و مکانیسم های کلی درگیر در ماسر‬

‫یون‪ ،‬نفوذ و تزریق برای استخراج داروهای خام مانند آنهایی اس‪33‬ت ک‪33‬ه ب‪3‬رای اس‪33‬تخراج ترکیب‪33‬ات محل‪33‬ول از م‪33‬واد‬
‫جامد با استفاده از حالل‪ ،‬که به طور کلی به آن لیچینگ می گویند‪ .‬فرآین‪33‬دهای لیچین‪33‬گ ممکن اس‪33‬ت ش‪33‬امل محل‪33‬ول‬
‫فیزیکی ساده یا انحالل باشد‪ .‬فرآیندهای استخراج تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می گیرن‪33‬د‪ ،‬یع‪33‬نی س‪33‬رعت انتق‪33‬ال‬
‫حالل به داخ‪33‬ل ج‪33‬رم‪ ،‬س‪33‬رعت ح‪33‬ل ش‪33‬دن اج‪33‬زای محل‪33‬ول توس‪33‬ط حالل‪ ،‬س‪33‬رعت انتق‪33‬ال محل‪33‬ول ب‪33‬ه خ‪33‬ارج از م‪33‬واد‬
‫نامحلول‪ .‬استخراج داروهای خام عمدتا ً با افزایش سطح ماده مورد استخراج و کاهش فواصل ش‪33‬عاعی پیم‪33‬وده ش‪33‬ده‬
‫بین جامدات (ذرات خام دارو) مورد عالقه است‪ .‬تئ‪3‬وری انتق‪3‬ال ج‪3‬رم بی‪3‬ان می کن‪3‬د ک‪3‬ه ح‪3‬داکثر مس‪33‬احت س‪3‬طح ب‪3‬ا‬
‫کاهش اندازه به دست می آید که مستلزم کاهش ماده به سلول های منفرد است‪ .‬با این حال‪ ،‬این ام‪33‬ر در بس‪33‬یاری از‬
‫موارد مواد گیاهی امکان پذیر یا مطلوب نیست‪ .‬نشان داده شده اس‪33‬ت ک‪33‬ه ح‪33‬تی ‪ 200‬ذره مش ح‪33‬اوی ص‪33‬دها س‪33‬لول‬
‫شکسته نشده با دیواره سلولی دست نخورده است‪ .‬بنابراین‪ ،‬انجام اس‪3‬تخراج ب‪3‬ا س‪3‬لول ه‪3‬ای شکس‪3‬ته نش‪3‬ده ب‪3‬رای ب‪3‬ه‬
‫دست آوردن عصاره ای با درجه خلوص باال و دادن زمان کافی برای انتشار حالل از طریق دیواره س‪33‬لولی ب‪33‬رای‬
‫‪ .‬حل شدن امالح مورد نظر (گروه های ترکیبات) و انتشار مناسب است‪ .‬محلول (عصاره) به سطح دیواره سلولی‬
‫‪3.3‬‬ ‫عوامل مؤثر بر انتخاب فرآیند استخراج‬
‫‪ a‬انتخاب فرآیند مورد استفاده برای استخراج‬

‫‪.‬دارو به عوامل متعددی بستگی دارد‬
‫‪3.3.1‬‬ ‫ماهیت مواد مخدر خام‬
‫انتخاب استفاده از خیساندن یا نفوذ در درجه اول بستگی دارد‬

‫بر اساس ماهیت و ویژگی های داروهای خامی که قرار است اس‪33‬تخراج ش‪33‬ود‪ .‬بن‪33‬ابراین آگ‪33‬اهی از ن‪33‬وع ان‪33‬دام ه‪33‬ا و‬
‫‪.‬بافت های ماده گیاهی برای دستیابی به بهترین نتیجه ضروری است‬
‫‪3.3.2‬‬ ‫پایداری داروی خام‬
‫زمانی که باید از روش های استخراج گرم مداوم اجتناب شود‬

‫‪.‬مواد تشکیل دهنده این دارو حساس به حرارت هستند‬
‫‪3‬‬ ‫‪MACERATION, PERCOLATION AND INFUSION TECHNIQUES FOR THE EXTRACTION OF MEDICINAL AND AROMATIC‬‬
‫‪PLANTS‬‬
‫‪3.3.3‬‬ ‫هزینه مواد مخدر خام‬
‫وقتی داروی خام گران است (مثالً زنجبیل)‪ ،‬مطلوب است‬

‫برای بدست آوردن استخراج کامل بنابراین از نظ‪3‬ر اقتص‪33‬ادی بای‪33‬د از پرکوالس‪33‬یون اس‪33‬تفاده ک‪33‬رد‪ .‬ب‪3‬رای داروه‪33‬ای‬
‫‪ .‬ارزان قیمت‪ ،‬خیساندن‪ ،‬علیرغم کارآیی کمتر‪ ،‬با توجه به هزینه کمتر قابل قبول است‬
‫‪3.3.4‬‬ ‫حالل‬
‫‪.‬انتخاب حالل بستگی به حاللیت آن دارد‬

‫مواد‪ .‬اگر اجزای تشکیل دهنده به حاللی غ‪3‬یر از حالل در ح‪33‬ال ج‪3‬وش خ‪33‬الص ی‪33‬ا آزئ‪3‬وتروپ نی‪3‬از ‪ sired‬اجزای‬
‫‪.‬دارند‪ ،‬باید از استخراج مداوم استفاده شود‬
‫‪3.3.5‬‬ ‫غلظت محصول‬
‫محصوالت رقیق مانند تنتور را می توان با خیساندن تهیه کرد‬

‫یا نفوذ‪ .‬برای آماده سازی نیمه غلیظ‪ ،‬از فرآیند نفوذ موثرتر استفاده می شود‪ .‬ف‪33‬رآورده ه‪33‬ای غلی‪33‬ظ‪ ،‬مانن‪33‬د عص‪33‬اره‬
‫‪.‬های مایع یا خشک‪ ،‬از طریق پرکوالسیون ساخته می شوند‬
‫‪3.3.6‬‬ ‫بازیابی حالل‬
‫حالل ترجیحا ً تحت فشار کاهش یافته برای صرفه جویی بازیابی می شود‬
‫اجزای حرارت پذیر‬
‫‪3.4‬‬ ‫تضمین کیفیت‪ :‬فرآیند استخراج و حالل‬
‫نوع روش استخراج نیز نقش تعیین کننده ای دارد‬

‫‪ :‬تعیین ترکیب کیفی و کمی عصاره‪ .‬برخی از نکات مهم در مورد کیفیت عصاره ها باید در نظر گرفته شود‬
‫‪.‬هرچه عصاره گیری جامع تر باشد‪ ،‬عملکرد ترکیبات از داروهای گیاهی بهتر است )‪i‬‬
‫اگر خیساندن با هم زدن و با استفاده از مواد فشرده تس‪33‬هیل ش‪33‬ود‪ ،‬نیروه‪3‬ای هم‪3‬زن و ب‪3‬رش )‪ii‬‬
‫‪.‬اضافی ممکن است منجر به استخراج بهتر شود‬
‫)‪iii‬‬ ‫‪.‬سایر عوامل تعیین کننده کیفیت عصاره ها زمان استخراج‪ ،‬دما و حجم حالل است‬
‫بسیار آهسته استخراج می شوند )‪ Hypericum spp.‬به عنوان مثال( برخی از داروها )‪iv‬‬
‫به طوری که استخراج کامل تنها با نفوذ یا استخراج با حرکت چند مرحله ای قابل دس‪33‬تیابی‬
‫است‪ .‬در بسیاری از موارد‪ ،‬انتقال ترکیبات مرتبط با کیفیت از داروهای گیاهی به عص‪33‬اره‬
‫(یعنی سرعت استخراج) را می توان با افزایش دما ب‪33‬ه م‪33‬یزان قاب‪33‬ل ت‪33‬وجهی بهب‪33‬ود بخش‪33‬ید‪.‬‬
‫هایپریسین‪ ،‬سودوهیپریسین و بیاپیژنین در دم‪33‬ای ب‪33‬االتر و ب‪33‬ا زم‪33‬ان اس‪33‬تخراج ط‪3‬والنی ت‪33‬ر‬
‫‪.‬استخراج می شوند‬
‫کیفیت عص‪33‬اره ه‪33‬ا و طی‪33‬ف ترکیب‪33‬ات ب‪33‬ه دس‪33‬ت آم‪33‬ده از طری‪33‬ق خیس‪33‬اندن ی‪33‬ا هض‪33‬م (یع‪33‬نی )‪v‬‬
‫خیساندن در دمای باالتر) نیز تحت تأثیر نس‪33‬بت داروی گی‪33‬اهی ب‪33‬ه حالل اس‪33‬ت‪ .‬مق‪33‬دار م‪33‬اده‬
‫استخراج شده با حجم حالل استخراج افزایش می یابد‪ .‬به عنوان مث‪33‬ال‪ ،‬خیس‪33‬اندن گ‪33‬ل م‪33‬ریم‬
‫گلی به استخراج تقریبا ً جامع دست می یابد و بنابراین طیف کامل ترکیبات به دست آم‪33‬ده ب‪33‬ا‬
‫ت‪3‬رکیب عص‪3‬اره )‪. vi‬پرکوالسیون را می توان با نسبت دارو‪ :‬حالل ‪ 1:20‬به دس‪3‬ت آورد‬
‫گیاهی به نوع‪ ،‬غلظت و قدرت شستش‪33‬وی حالل بس‪33‬تگی دارد‪ .‬طی‪33‬ف ترکیب‪33‬ات ممکن اس‪33‬ت‬
‫‪.‬بسته به ماهیت آب دوست یا چربی دوست حالل به طور قابل توجهی متفاوت باشد‬
‫‪60‬‬
‫‪3.5‬‬ ‫فرآیندهای خیساندن (استخراج در حالت پایدار)‬
‫‪3.5.1‬‬ ‫رویه عمومی‬
‫فرآیند کلی خیساندن در مقیاس کوچک شامل‬

‫قرار دادن مواد گیاهی مناسب خرد شده یا پودر نسبتا ً درشت ساخته ش‪33‬ده از آن در ظ‪33‬رف دربس‪33‬ته و اف‪33‬زودن حالل‬
‫انتخاب شده به نام قاعدگی‪ .‬این سیستم به مدت هفت روز با تکان دادن گاه به گاه مجاز است‪ .‬سپس م‪33‬ایع را ص‪33‬اف‬
‫می کنند و باقیمانده جامد به نام مارک را فشار می دهند تا محلول مسدود شده را ت‪33‬ا ح‪33‬د امک‪33‬ان بازی‪33‬ابی کن‪33‬د‪ .‬م‪33‬ایع‬
‫صاف شده و بیان شده به دست آمده با فیلتراسیون مخلوط و ش‪33‬فاف می ش‪33‬ود‪ .‬از م‪33‬واد گی‪33‬اهی ب‪33‬ه ص‪33‬ورت پ‪33‬ودری‬
‫استفاده نمی شود‪ ،‬زیرا شفاف سازی بعدی عصاره را دشوار می کند‪ .‬در مورد داروهای گیاهی‪ ،‬زمان کافی برای‬
‫انتشار قاعدگی در دیواره سلولی برای حل ش‪33‬دن اج‪33‬زای تش‪33‬کیل دهن‪33‬ده در س‪33‬لول ه‪33‬ا و انتش‪33‬ار محل‪33‬ول حاص‪33‬ل ب‪33‬ه‬
‫بیرون وجود دارد‪ .‬از آنجایی که سیستم س‪33‬اکن اس‪33‬ت‪ ،‬ب‪33‬ه ج‪33‬ز تک‪33‬ان ه‪33‬ای گ‪33‬اه ب‪33‬ه گ‪33‬اه‪ ،‬فرآین‪33‬د اس‪33‬تخراج ب‪33‬ا انتش‪33‬ار‬
‫مولکولی انجام می شود که بسیار کند است‪ .‬تکان دادن گاه ب‪33‬ه گ‪33‬اه ب‪33‬ه انتش‪33‬ار کم‪33‬ک می کن‪33‬د و همچ‪33‬نین پراکن‪33‬دگی‬
‫محلول غلیظ تجمع یافته در اط‪33‬راف س‪33‬طح ذرات را تض‪33‬مین می کن‪33‬د‪ ،‬در نتیج‪33‬ه قاع‪33‬دگی ت‪33‬ازه را ب‪33‬رای اس‪33‬تخراج‬
‫بیشتر به سطح ذرات می آورد‪ .‬یک ظرف بسته برای جلوگیری از تبخیر قاعدگی در طول دوره استخراج اس‪33‬تفاده‬
‫‪.‬می شود و بنابراین از تغییرات دسته به دسته جلوگیری می کند‬
‫در پایان فرآیند خیساندن‪ ،‬زمانی که تعادل وجود دارد‬

‫به دست آمده‪ ،‬محلول از طریق ی‪3‬ک پارچ‪33‬ه فیل‪3‬تر می ش‪33‬ود‪ .‬م‪33‬ارک ممکن اس‪33‬ت از طری‪33‬ق ی‪33‬ک پ‪33‬رس مخص‪33‬وص‬
‫صاف شود‪ .‬غلظت مواد تشکیل دهنده فعال در مایعات صاف شده و بیان ش‪3‬ده‪ ،‬ک‪3‬ه گ‪3‬اهی اوق‪3‬ات میس‪3‬ال نامی‪3‬ده می‬
‫شود ‪ ،‬یکسان اس‪33‬ت و از این رو می ت‪3‬وان آنه‪33‬ا را ب‪33‬ا هم ت‪3‬رکیب ک‪33‬رد‪ .‬م‪33‬ایع بی‪33‬ان ش‪33‬ده ممکن اس‪33‬ت ک‪33‬در ب‪33‬ا ذرات‬
‫کلوئیدی و کوچک باشد و زمان کافی (شاید چند هفته) برای انعقاد و ته نشین شدن الزم است‪ .‬ماده ته نشین شده از‬
‫‪.‬طریق فیلتر پرس یا هر وسیله مناسب دیگری فیلتر می شود‬
‫‪3.5.2‬‬ ‫فرآیند خیساندن برای سازماندهی شده و سازماندهی نشده‬

‫مواد مخدر خام‬
‫داروهای سازمان یافته ساختار سلولی مشخصی دارند در حالی که‬

‫داروهای سازمان یافته غیر س‪3‬لولی هس‪3‬تند‪ .‬پوس‪3‬ت و ریش‪3‬ه نمونه‌ه‪3‬ایی از داروه‪3‬ای خ‪3‬ام س‪3‬ازمان‌یافته هس‪3‬تند‪ ،‬در‬
‫ح‪33‬الی ک‪33‬ه ص‪33‬مغ و رزین داروه‪33‬ای خ‪33‬ام س‪33‬ازمان‌یافته نیس‪33‬تند‪ .‬هم‪33‬انطور ک‪33‬ه در ج‪33‬دول ‪ 1‬نش‪33‬ان داده ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪،‬‬
‫‪ .‬فرآیندهای خیساندن برای داروهای سازمان یافته و سازماندهی نشده اندکی متفاوت است‬
‫جدول ‪ : 1‬چهار مرحله متمایز کننده فرآیند خیساندن‪ ،‬برای داروهای خام سازمان یافته و سازمان نیافته‬
‫مواد مخدر سازماندهی شده‬ ‫داروها‬

‫ی‬
‫سازمان‬
‫نیافته‬
‫دارو ‪ +‬حجم کامل قاعدگی )‪(i‬‬ ‫)‪(i‬‬
‫دارو ‪+‬‬
‫چهار‬
‫پنجم‬
‫پنجم‬
‫قاعدگی‬
‫(در‬
‫بیشتر‬
‫موارد)‬
‫‪PLANTS‬‬
‫گاهی به مدت ‪ 7‬روز تکان دهید )‪(ii‬‬ ‫هر )‪(ii‬‬

‫از گاهی‬
‫در‬
‫روزها‬
‫ی ‪ 2‬تا‬
‫‪،7‬‬
‫همانطو‬
‫ر که‬
‫مشخص‬
‫شده‬
‫است‪،‬‬
‫تکان‬
‫دهید‬
‫مایع را صاف کرده‪ ،‬مارک را فشار دهید )‪(iii‬‬ ‫)‪(iii‬‬
‫مایع را‬
‫تخلیه‬
‫کنید‪.‬‬
‫مارک‬
‫فشار‬
‫داده‬
‫نمی‬
‫شود‬
‫مایعات را مخلوط کنید‪ ،‬با فرونشست شدن شفاف کنید )‪(IV‬‬ ‫)‪(IV‬‬
‫مایع را‬
‫فیلتر‬
‫کرده و‬
‫اضافه‬
‫کنید‬
‫فیلتراسیون فیلتر برای حجم باقیمانده قاعدگی تنظیم نشده است‬
‫فی لیتر‬
‫‪.‬در طی خیساندن داروهای سازمان‌یافته‪ ،‬مارك تحت فشار قرار می‌گیرد‬

‫باعث می شود که مقدار قابل توجهی از مایع به آن بچسبد و در غیر این صورت قاب‪33‬ل جداس‪33‬ازی نباش‪33‬د‪ .‬عالوه ب‪33‬ر‬
‫این‪ ،‬حجم تنظیم نمی شود زیرا مقدار متغیر مایع حاوی مواد محلول در مارک باقی می ماند‪ .‬اگر صدا تنظیم ش‪3‬ود‪،‬‬
‫محصول ضعیفی ایجاد می شود‪ .‬با حذف تنظیم‪ ،‬حجم بیان شده مایع بر بازده محصول و درصد ماده محل‪33‬ول ت‪33‬أثیر‬
‫می گذارد‪ ،‬صرف نظر از کارایی که م‪33‬ارک در پ‪3‬رس دس‪33‬تی‪ ،‬پ‪33‬رس پیچی ی‪33‬ا پ‪33‬رس هی‪33‬درولیک فش‪33‬رده می ش‪33‬ود‪.‬‬
‫قدرت محصول تحت تاثیر قرار نمی گیرد‪ .‬فرآورده های ساخته شده توسط این فرآیندها عبارتند از‪ :‬س‪33‬رکه م‪33‬رکب‬
‫‪ (Indian‬تنتور پرتقال ‪(British Pharmaceutical Codex، BPC)، oxymel of squill (BPC)،‬‬
‫تنت‪33‬ور م‪33‬رکب از جنس‪ ،‬تنت‪33‬ور لیم‪33‬و‪ ،‬و تنت‪33‬ور م‪33‬اهی ‪ (BPC)،‬تنتور فلفل دلمه ای ‪Pharmacopoeia، IP)،‬‬
‫‪ (BPC).‬مرکب‬
‫در خیساندن داروهای غیر سازماندهی شده‪ ،‬مارک تحت فشار قرار نمی گیرد‬
‫زیرا مواد مطلوب اکثراً حل شده و مارک باقی مانده صمغی و لزج است‪ .‬بنابراین‪ ،‬فشار دادن آن نه عملی اس‪33‬ت و‬
‫نه ضروری‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬صدا تنظیم می شود زیرا الیه باالیی شفاف به راحتی با فیلتر کردن از الیه پایینی ج‪33‬دا‬
‫می شود‪ .‬محلول عمالً حاوی تمام مواد محلول دارو است‪ .‬مقدار کمی که به ماده صمغی چسبیده است‪ ،‬هنگامی ک‪33‬ه‬
‫مارک توسط قاعدگی در فیلتر شسته می شود‪ ،‬بازیابی می شود‪ .‬بنابراین‪ ،‬تنظیم حجم منجر به یکنواختی می ش‪33‬ود‪.‬‬
‫)‪ (BPC‬و تنتور تولو )‪ (BPC‬فرآورده های ساخته شده توسط این فرآیند شامل تنتور ترکیبی بنزوئین‪ ،‬تنتور مر‬
‫‪.‬می باشد‬
‫‪62‬‬
‫‪3.5.3‬‬ ‫اصالحات در فرآیندهای عمومی‬

‫خیساندن‬
‫خیساندن مکرر ممکن است کارآمدتر از یک مک‬

‫همانطور که قبالً توضیح داده شد‪ ،‬فرآیند عملیات‪ ،‬زیرا ممکن است در اولین فشار دادن مارک‪ ،‬مقدار قابل توجهی‬
‫از اصل فعال باقی بماند‪ .‬خیساندن مضاعف زمانی استفاده می شود که ترکیبات فعال دارای ارزش خاصی باشند و‬
‫همچنین زمانی که دمنوش های غلیظ حاوی روغن ف‪33‬رار هس‪33‬تند‪ .‬در ج‪33‬ایی ک‪33‬ه م‪33‬ارک نمی توان‪33‬د فش‪33‬ار داده ش‪33‬ود‪،‬‬
‫گاهی اوقات از فرآیند خیساندن سه گانه استفاده می شود‪ .‬ب‪33‬ا این ح‪33‬ال‪ ،‬حجم ک‪33‬ل حالل م‪33‬ورد اس‪33‬تفاده زی‪33‬اد اس‪33‬ت و‬
‫‪.‬خیسانده های دوم و سوم معموالً قبل از اضافه شدن به اولین ماسیرات مخلوط و تبخیر می شوند‬
‫‪3.5.4‬‬ ‫روش های استخراج در مقیاس بزرگ‬
‫برای استخراج صنعتی در مقیاس بزرگ‪ ،‬تغییرات خاصی وجود دارد‬

‫تضمین شده است‪ .‬هنگامی که ظرف استخراج حاوی مقدار کمی حالل (‪ 1000-500‬میلی لی‪33‬تر) باش‪33‬د‪ ،‬تک‪33‬ان دادن‬
‫گاه به گاه مشکلی ندارد‪ .‬اما‪ ،‬برای کارهای صنعتی که در آن مقدار زیادی حالل و ظروف ب‪33‬زرگ درگ‪33‬یر هس‪33‬تند‪،‬‬
‫تکان دادن ظروف مشکل است‪ .‬بدیهی است که روش‌های جایگزینی برای تحریک وجود دارد که ب‪33‬ه هم‪33‬ان ان‪33‬دازه‬
‫مؤثر و ساده‌تر عمل می‌کنند‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬اقتصاد اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کند و یکی از مهم‌ت‪33‬رین اه‪33‬داف بهب‪33‬ود‬
‫راندمان استخراج است تا به حالل کمتری نیاز باشد و نیاز به تبخ‪33‬یر ب‪33‬رای محص‪33‬والت غلی‪33‬ظ ک‪33‬اهش یاب‪33‬د‪ .‬ک‪33‬اهش‬
‫هزینه تبخیر مزیت بیشتری در به حداقل رساندن آس‪33‬یب ح‪33‬رارتی ب‪33‬ه اج‪33‬زای ح‪33‬رارت پ‪33‬ذیر دارد‪ .‬ب‪33‬رخی از روش‬
‫های خیساندن اصالح شده مورد استفاده برای استخراج در مقی‪33‬اس ب‪33‬زرگ در پ‪33‬اراگراف ه‪33‬ای بع‪33‬دی توض‪33‬یح داده‬
‫‪3.5.4.1‬‬ ‫استخراج گردش خون‬
‫کارایی استخراج در فرآیند خیساندن می تواند باشد‬

‫با ترتیب دادن حالل برای گردش مداوم در دارو‪ ،‬همانطور ک‪3‬ه در ش‪3‬کل ‪ 1‬نش‪3‬ان داده ش‪3‬ده اس‪33‬ت‪ ،‬بهب‪3‬ود می یاب‪33‬د‪.‬‬
‫حالل از پایین ظرف (از طریق یک خروجی) پمپ می شود و توسط ن‪33‬ازل ه‪33‬ای اس‪33‬پری روی س‪33‬طح دارو توزی‪33‬ع‬
‫می شود‪ .‬حرکت حالل الیه های مرزی را کاهش می دهد و توزیع یکن‪33‬واخت غلظت موض‪33‬عی را در زم‪33‬ان کوت‪33‬اه‬
‫‪.‬تری به حداقل می رساند‬
‫‪PLANTS‬‬
‫شکل ‪ :1‬استخراج گردش خون‬
‫‪3.5.4.2‬‬ ‫استخراج چند مرحله ای‬
‫‪،‬در فرآیند خیساندن طبیعی‪ ،‬استخراج ناقص است‬

‫زیرا انتقال جرم با رسیدن به تعادل متوقف می شود‪ .‬با استفاده از یک فرآیند چند مرحله ای می توان بر این مشکل‬
‫غلبه کرد‪ .‬تجهیزات مورد نیاز برای این روش یک ظرف داروی خام‪ ،‬یک پمپ گردش خ‪33‬ون‪ ،‬توزی‪33‬ع کنن‪33‬ده ه‪33‬ای‬
‫اسپری و تع‪3‬دادی مخ‪33‬زن ب‪3‬رای دری‪33‬افت محل‪3‬ول اس‪3‬تخراج ش‪3‬ده اس‪33‬ت‪ .‬اس‪33‬تخراج کنن‪33‬ده و مخ‪33‬ازن ب‪3‬ا لول‪3‬ه کش‪33‬ی و‬
‫شیرهایی که در شکل ‪ 2‬نشان داده شده است به هم متصل می شوند‪ ،‬به طوری که ممکن است هر ی‪33‬ک از مخ‪33‬ازن‬
‫برای انتقال محلول به استخراج کننده متصل شود‪ .‬هر دسته از دارو چندین بار با حالل درمان می شود و هنگ‪33‬امی‬
‫که یک چرخه در حال انجام است‪ ،‬گیرنده ها حاوی محلول با قوی ترین در گیرنده ‪ 1‬و ضعیف ترین در گیرن‪33‬ده ‪3‬‬
‫‪.‬هستند‬
‫‪3.5.4.2.1‬‬ ‫مزایا‬
‫‪.‬داروی خام به تعداد دفعات دریافتی استخراج می شود‬

‫در صورت نیاز به مراح‪3‬ل اس‪3‬تخراج بیش‪3‬تر‪ ،‬تنه‪3‬ا داش‪3‬تن گیرن‪3‬ده ه‪3‬ای ‪).‬در شکل ‪ 2‬سه گیرنده وجود دارد( ‪ers‬‬
‫بیشتر ضروری است‪ .‬آخرین درمان دارو ‪ -‬قبل از تخلیه ‪ -‬با حالل تازه اس‪33‬ت ک‪33‬ه ح‪33‬داکثر اس‪33‬تخراج را ب‪33‬ه هم‪33‬راه‬
‫‪ .‬دارد‪ .‬محلول قبل از حذف برای تبخیر با داروی تازه در تماس است و باالترین غلظت ممکن را می دهد‬
‫‪3.5.4.2.2‬‬ ‫رویه‬
‫استخراج کننده را با داروی خام پر کنید‪ ،‬حالل اضافه کنید و در گ‪33‬ردش ق‪33‬رار دهی‪33‬د‪ .‬ب‪33‬ه س‪33‬مت‬
‫گیرنده بریزید‪ .1 .‬استخراج کننده را مجدداً ب‪3‬ا حالل پ‪3‬ر کنی‪3‬د و ب‪3‬ه گ‪3‬ردش در آوری‪3‬د‪ .‬ب‪33‬ه س‪33‬مت گیرن‪33‬ده ‪ 2‬بریزی‪33‬د‪.‬‬
‫استخراج کننده را دوباره با حالل پر کنید و به گردش در آورید‪ .‬به سمت گیرنده فرار کنی‪33‬د‪ .3 .‬دارو را از دس‪33‬تگاه‬
‫استخراج خارج ک‪3‬رده و دوب‪33‬اره ش‪33‬ارژ کنی‪3‬د‪ .‬محل‪3‬ول را از گیرن‪33‬ده ‪ 1‬ب‪33‬ه اس‪33‬تخراج کنن‪33‬ده برگردانی‪33‬د‪ .‬ب‪3‬رای تبخ‪33‬یر‬
‫بردارید‪ .‬محلول را از گیرنده ‪ 2‬به دستگاه استخراج برگردانید و به گردش در آوری‪33‬د‪ .‬ب‪33‬ه س‪33‬مت گیرن‪33‬ده ‪ 1‬بریزی‪33‬د‪.‬‬
‫محلول را از گیرنده ‪ 3‬به دستگاه استخراج برگردانید و در گردش قرار دهید‪ .‬به گیرنده ‪ 2‬بریزید‪ .‬حالل تازه را به‬
‫‪64‬‬
‫دستگاه استخراج اضافه کنید و به گردش در آورید‪ .‬ب‪33‬ه س‪33‬مت گیرن‪33‬ده ف‪33‬رار کنی‪33‬د‪ .3 .‬دارو را از دس‪33‬تگاه اس‪33‬تخراج‬
‫خارج کرده و دوباره شارژ کنید‪ .‬چرخه تکرار‬
‫شکل ‪ :2‬استخراج چند مرحله ای‬
‫‪3.5.4.2.3‬‬ ‫باتری استخراج‬
‫در فرآیند پرکوالسیون معمولی‪ ،‬پرکوالت بسیار رقیق است‬

‫راه حل‪ ،‬در حالی که وضعیت ایده آل به دست آوردن حداکثر غلظت ممکن اس‪33‬ت‪ .‬دس‪33‬تگاه‌های اس‪33‬تخراج م‪33‬داوم از‬
‫نوع باتری زمانی استفاده می‌شوند که مقادیر زیادی از یک ماده استفاده ش‪33‬ود‪ .‬چ‪3‬نین دس‪3‬تگاه ه‪3‬ایی را می ت‪3‬وان ب‪3‬ا‬
‫تلقی از نفوذ به عنوان یک فرآیند چند مرحله ای به دست آورد‪ .‬در فرآیند استخراج ب‪33‬اتری‪ ،‬از ی‪33‬ک س‪33‬ری مخ‪33‬ازن‬
‫‪.‬استفاده می شود و استخراج نیمه پیوسته است‬
‫‪3.5.4.2.4‬‬ ‫تجهیزات‬
‫یک باتری استخراج شامل تعدادی مخزن با‬

‫لوله های اتصال به هم ظروف به گونه ای چیده شده اند که می توان به آن حالل اضافه کرد و محص‪33‬ول را از ه‪33‬ر‬
‫ظرفی برداشت‪ .‬بنابراین‪ ،‬این ظروف را می توان به صورت سری با هر ی‪33‬ک از رگ ه‪33‬ا ب‪33‬ه عن‪33‬وان اولین س‪33‬ری‬
‫ساخت‪ .‬استفاده از باتری استخراج در شکل ‪ 3‬نشان داده شده است ک‪33‬ه س‪33‬اده ت‪33‬رین آرایش س‪33‬ه مخ‪33‬زن را نش‪33‬ان می‬
‫‪.‬دهد‬
www.medplant.ir - ‫شبكه خبرى آموزشى گياهان دارويى‬
3 MACERATION, PERCOLATION AND INFUSION TECHNIQUES FOR THE EXTRACTION OF MEDICINAL AND AROMATIC
PLANTS
S4 3 2F1 1. $IBSHFGSFTIESVHUP
2. 5SBOTGFSTPMVUJPOGSPN#
$
1 3. 5SBOTGFSTPMVUJPOGSPN"
UP$
. A B C 4. "EEGSFTITPMWFOUU
UP#
P"
3 2
1. 3FNPWFQSPEVDUTPMVUJPOG
SPN$
2 A B C 3. 5SBOTGFSTPMVUJPOGSPN"
UP$
.
E4 P1 4. %VNQFYIBVTUFEESVHGSPN
UP#
"
2F1 S4 3
1. $IBSHFGSFTIESVHUP"
3 2. 5SBOTGFSTPMVUJPOGSPN$
A B C
. 3. 5SBOTGFSTPMVUJPOGSPN#
UP"
4. "EEGSFTITPMWFOUU
UP$
2 3
P#
1. 3FNPWFQSPEVDUTPMVUJPOG
4 2. 5SBOTGFSTPMVUJPOGSPN$
SPN"
. A B C
UP"
E4 4. %VNQFYIBVTUFEESVHGSPN
UP$
P1
#
3 2 F1 S4 1. $IBSHFGSFTIESVHUP#
2. 5SBOTGFSTPMVUJPOGSPN"
5 A B C 3. 5SBOTGFSTPMVUJPOGSPN$
UP#
. 4. "EEGSFTITPMWFOUU
UP"
P$
3 2
1. 3FNPWFQSPEVDUTPMVUJPOGS
6 2. 5SBOTGFSTPMVUJPOGSPN"
PN#
. A B C 3. 5SBOTGFSTPMVUJPOGSPN$
UP#
4. %VNQFYIBVTUFEESVHGSP
UP"
P1 E4 N$
"SSPXTJOEJDBUFUSBOTGFSPGNBUFSJBMUPPSGSPNUIFWFTTFMT"OBTUFSJTL
FBDIDPOUBDUTUBHF,FZ'GSFTIESVH4TPMWFOU1QSPEVDU&FYIBVTUFEESVH
JTBEEFEBGUFS
"#$
"NPSFOFBSMZFYIBVTU
FYUSBDUJPOWFTTFMT4UBSUXJUI$FNQUZBOEVOJUT"BOE#DPOUBJOJOHESVH
FE
XJUI
‫ باتری استخراج‬:3 ‫شکل‬
3.6 )‫نفوذ (استخراج کامل‬
3.6.1 ‫فرآیند عمومی نفوذ‬
‫ در قدرت مناسب‬،‫ یک داروی گیاهی سازمان یافته‬،‫در این فرآیند‬

ً‫واد (مثال‬3‫رخی از م‬33‫ه ب‬3‫ اگرچ‬.‫د‬33‫وذ کن‬3‫ا در آن نف‬3‫د ت‬33‫ازه می ده‬33‫ود و حالل اج‬3‫دی می ش‬3‫ته بن‬3‫در یک پرکوالتور بس‬
‫ایر‬33‫ا س‬33‫ت ب‬3‫ا ممکن اس‬3‫ ام‬،‫وند‬3‫دی ش‬3‫ته بن‬3‫ور بس‬3‫تگاه پرکوالت‬3‫زنجبیل) ممکن است مستقیما ً در حالت خشک در دس‬
‫ورم‬33‫ این ت‬،‫اهیت آبی حالل‬33‫ ماده خشک متورم می شود و با افزایش م‬،‫ با افزودن حالل‬.‫داروها مشکالتی ایجاد کند‬
‫ور‬33‫ه ط‬33‫تخراج را ب‬33‫د اس‬33‫ بنابراین فرآین‬،‫ این تورم جریان حالل را کاهش می دهد یا مسدود می کند‬.‫افزایش می یابد‬
‫ت در‬33‫ز ممکن اس‬33‫ ذرات ری‬،‫د‬33‫ده باش‬33‫دی ش‬33‫ته بن‬33‫ اگر پودر خشک بس‬،‫ عالوه بر این‬.‫جدی تحت تاثیر قرار می دهد‬
‫تون‬33‫رده و س‬33‫دود ک‬33‫ ستون را مس‬،‫ تخلخل را به شدت کاهش داده‬،‫ستون شسته شده و در سطوح پایین ته نشین شوند‬
‫ا‬33‫وان ب‬33‫کالت را می ت‬33‫ این مش‬.‫وند‬33‫ته ش‬33‫تون شس‬33‫ت از س‬33‫تی ممکن اس‬33‫ف ح‬33‫ ذرات ظری‬.‫د‬33‫یریکنواخت می کن‬33‫را غ‬
.‫رد‬33‫یری ک‬33‫ه جلوگ‬33‫ ساعت در یک ظرف بسته جداگان‬4 ‫مرطوب کردن یکنواخت اولیه مواد خام با قاعدگی به مدت‬
‫امی‬33‫ هنگ‬،‫ از این رو‬.‫ود‬33‫ورم می ش‬33‫یزان مت‬33‫ داروی خام به حداکثر م‬،‫ در این مدت‬.‫این فرآیند جذب نامیده می شود‬
66
www.medplant.ir
‫که از حالل های آبی برای استخراج استفاده می شود‪ ،‬قاعدگی بیشتری در طول جذب م‪33‬ورد نی‪33‬از اس‪33‬ت‪ .‬همچ‪33‬نین‪،‬‬
‫هوای مسدود شده در پودر دارو ب‪33‬ا بخ‪33‬ار حالل ج‪33‬ایگزین می‌ش‪33‬ود‪ ،‬در نتیج‪33‬ه م‪33‬واد را ق‪33‬ادر می‌س‪33‬ازد ت‪33‬ا ب‪33‬ه ط‪33‬ور‬
‫یکنواخت‌تر بسته‌بندی شوند و اجازه می‌دهند قاعدگی یکنواخت‌تر جریان یابد‪ .‬بسته‌بندی ن‪33‬اهموار اج‪33‬ازه می‌ده‪33‬د ت‪33‬ا‬
‫حالل بیشتری از کانال‌هایی عبور کند که مقاومت کمتری در برابر جریان حالل ایجاد می‌کند و در نتیجه منجر ب‪33‬ه‬
‫استخراج ناکارآمد می‌شود‪ .‬پس از جذب‪ ،‬دارو به طور یکنواخت در پرکوالتور بسته بندی می ش‪33‬ود‪ .‬داروی ج‪33‬ذب‬
‫شده روی یک دوشاخه شل یا مواد مناسب دیگری که قبال با حالل مرطوب ش‪33‬ده اس‪33‬ت بس‪33‬ته بن‪33‬دی می ش‪33‬ود‪ .‬بس‪33‬ته‬
‫بندی یکنواخت را می توان با معرفی الیه به الیه مواد و فشار دادن آن با ابزار مناسب ب‪33‬رای ایج‪33‬اد فش‪33‬رده س‪33‬ازی‬
‫یکنواخت به دست آورد‪ .‬فشار وارد شده به مواد به م‪3‬اهیت م‪33‬اده و نفوذپ‪3‬ذیری آن بس‪3‬تگی دارد‪ .‬پس از پای‪33‬ان بس‪3‬ته‬
‫بندی‪ ،‬یک تکه کاغذ صافی بر روی سطح قرار داده می شود و سپس ی‪33‬ک الی‪33‬ه ماس‪33‬ه تم‪33‬یز ق‪33‬رار می گ‪33‬یرد ت‪33‬ا در‬
‫هنگام اضافه کردن حالل برای استخراج‪ ،‬الیه باالیی دارو مختل نشود‪ .‬اکنون قاعدگی کافی روی دارو به آرامی و‬
‫به طور یکنواخت ریخته می شود تا آن را اشباع کند و شیر آب را در پ‪33‬ایین ب‪33‬از نگ‪33‬ه می دارد ت‪33‬ا گازه‪33‬ای مس‪3‬دود‬
‫شده بین ذرات خارج شوند‪ .‬قاعدگی هرگز نباید با شیر بسته ریخته شود زیرا هوای مسدود ش‪33‬ده از ب‪33‬اال خ‪33‬ارج می‬
‫شود و باعث ایجاد اختالل در تخت می شود‪ .‬هنگامی که قاعدگی شروع به چکیدن از طریق شیر آب می کند‪ ،‬شیر‬
‫آب بسته می شود‪ .‬قاعدگی کافی برای حفظ یک الیه کوچک ب‪33‬االی دارو اض‪3‬افه می ش‪3‬ود و اج‪33‬ازه می ده‪33‬د ت‪33‬ا ‪24‬‬
‫ساعت بماند‪ .‬الیه قاعدگی باالی سطح تخت مانع از خشک شدن الیه باالیی می شود که ممکن است منجر به ایج‪33‬اد‬
‫ترک در سطح باالیی تخت شود‪ .‬دوره خیساندن ‪ 24‬ساعته به حالل اجازه می ده‪33‬د ت‪33‬ا از طری‪33‬ق دارو پخش ش‪33‬ود‪،‬‬
‫م‪33‬واد تش‪33‬کیل دهن‪33‬ده را ح‪33‬ل ک‪33‬رده و م‪33‬واد محل‪33‬ول را شس‪33‬ته ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬ه این ت‪33‬رتیب‪ ،‬اس‪33‬تخراج کارآم‪33‬دتر از انج‪33‬ام‬
‫‪.‬پرکوالسیون بدون دوره خیساندن است‬
‫پس از خیساندن‪ ،‬خروجی باز می شود و حالل است‬

‫با سرعت کنترل شده با افزودن مداوم حالل تازه نفوذ می کند‪ .‬حجم پرکوالت جمع آوری شده ب‪33‬ه م‪33‬اهیت محص‪33‬ول‬
‫نهایی بستگی دارد‪ .‬به طور کلی‪ ،‬حدود ‪ ٪75‬از حجم محصول نهایی جمع آوری می شود‪ ،‬مارک فش‪33‬رده می ش‪33‬ود‬
‫و مایع بیان شده به پرکوالت اضافه می شود و حدود ‪ ٪90 3- ٪80‬حجم نهایی را می دهد‪ .‬پس از سنجش‪ ،‬حجم با‬
‫مقادیر محاسبه شده قاعدگی تازه تنظیم می شود‪ .‬اگر هیچ سنجشی در دسترس نباش‪33‬د‪ ،‬پس از اف‪33‬زودن س‪33‬ایر اج‪33‬زا‪،‬‬
‫در صورت وجود‪ ،‬حجم تنظیم می‌شود‪ .‬در پرکوالسیون‪ ،‬مایع بیان شده فاقد ترکیبات فعال است‪ ،‬زی‪3‬را آنه‪3‬ا قبالً در‬
‫طول دوره نفوذ استخراج ش‪3‬ده ان‪3‬د‪ .‬فش‪3‬ار دادن م‪3‬ارک فق‪3‬ط ب‪3‬رای بازی‪3‬ابی حالل ارزش‪3‬مند اس‪3‬ت‪ .‬این در تض‪3‬اد ب‪3‬ا‬
‫‪.‬خیساندن است که در آن مارک پرس می شود‬
‫‪3.6.2‬‬ ‫اصالحات در فرآیند عمومی نفوذ‬
‫در فرآیند کلی نفوذ‪ ،‬به ویژه در دستکاری‬

‫‪:‬در ساخت فرآورده های غلیظ مانند عصاره های مایع‪ ،‬مشکالت زیر ممکن است ایجاد شود‬
‫اگر مواد فعال حرارت پذیر باشند‪ ،‬تبخیر حجم زیادی از پرکوالت رقیق ممکن است منج‪33‬ر •‬
‫‪.‬به از بین رفتن جزئی اجزای فعال شود‬
‫در مورد مخلوط‌ه‪33‬ای الک‪33‬ل و آب‪ ،‬تبخ‪33‬یر منج‪33‬ر ب‪33‬ه تبخ‪33‬یر ت‪33‬رجیحی الک‪33‬ل می‌ش‪33‬ود و ی‪33‬ک •‬
‫کنسانتره تقریبا ً آبی باقی می‌ماند‪ .‬این ممکن است نتوان‪33‬د م‪33‬اده اس‪33‬تخراج ش‪33‬ده را در محل‪3‬ول‬
‫‪.‬نگه دارد و از این رو مواد ممکن است رسوب کنند‬
‫‪،‬در چنین مواردی‪ ،‬روند کلی نفوذ اصالح می شود‬

‫‪.‬همانطور که در پاراگراف های بعدی توضیح داده شد‬
‫‪3.6.2.1‬‬ ‫نفوذ رزرو شده‬
‫در این حالت استخراج از طریق پرکوالسیون عمومی انجام می شود‬

‫روش‪ .‬در پایان‪ ،‬تبخیر تحت فشار کاهش یافته در تجهیزاتی مانن‪33‬د اواپرات‪3‬ور باالرون‪33‬ده ت‪33‬ا ق‪33‬وام ی‪33‬ک عص‪33‬اره ن‪3‬رم‬
‫(نیمه جامد) انجام می شود به طوری که تمام آب خارج می شود‪ .‬سپس در قسمت رزرو شده ح‪33‬ل می ش‪33‬ود ک‪33‬ه ب‪33‬ه‬
‫‪.‬شدت الکلی است و به راحتی قسمت تبخیر شده را با هرگونه خطر بارندگی حل می کند‬
‫‪PLANTS‬‬
‫‪3.6.2.2‬‬ ‫روش پوشش و اجرای پایین‬
‫‪.‬این فرآیندی است که خیساندن و پرکوال را ترکیب می کند‬

‫تکنیک های عمل این فرآیند را نمی توان برای موادی که دارای اصول فرار هستند یا برای م‪33‬وادی ک‪33‬ه در مرحل‪33‬ه‬
‫تبخیر تغییر می کنند استفاده کرد‪ .‬این روش سودمند است زیرا می‌توان از الکل متیل‪3‬ه ص‪3‬نعتی ب‪3‬رای اس‪33‬تخراج ب‪3‬ه‬
‫‪.‬جای الکل گران‌قیمت استفاده کرد‬
‫‪،‬روش دقیق به شرح زیر است‪ .‬پس از مرحله جذب‬

‫این مواد در دستگاه پرکوالتور بسته بندی شده و برای چند ساعت ب‪33‬ا ی‪3‬ک الک‪33‬ل متیل‪33‬ه ص‪3‬نعتی رقی‪33‬ق ش‪33‬ده مناس‪33‬ب‬
‫خیس می شود‪ .‬سپس مایع خارج شده و بستر با قاعدگی بیش‪33‬تری پوش‪3‬انده می ش‪3‬ود‪ .‬خیس‪3‬اندن مانن‪33‬د قب‪33‬ل انج‪3‬ام می‬
‫شود و جل‪3‬د دوم عص‪3‬اره جم‪3‬ع آوری می ش‪3‬ود‪ .‬این فرآین‪3‬د چن‪3‬دین ب‪3‬ار ب‪3‬ا عص‪3‬اره‌های ض‪3‬عیف‌تر بع‪3‬دی ک‪3‬ه ب‪3‬رای‬
‫استخراج یک دسته تازه از دارو استفاده می‌شوند‪ ،‬تکرار می‌شود‪ .‬بخش های غلیظ تر تحت فشار کاهش یافته برای‬
‫از بین بردن متانول سمی تبخیر می شوند‪ .‬پس از اینکه کنسانتره از نظر ماده فعال یا مقدار ک‪33‬ل م‪33‬واد جام‪33‬د م‪33‬ورد‬
‫‪ .‬سنجش قرار گرفت‪ ،‬با آب و اتانول رقیق می شود تا غلظت صحیح الکل و ماده فعال به دست آید‬
‫‪3.6.3‬‬ ‫پرکالتورها‬
‫‪ .‬انواع مختلف پرکوالتور برای دستگاه های کوچک و بزرگ استفاده می شود‬
‫استخراج مقیاس‬
‫‪3.6.3.1‬‬ ‫استخراج در مقیاس کوچک یا آزمایشگاهی‬
‫‪،‬فرآیندهای ساخت فرآورده های غلیظ‬

‫خیساندن و نفوذ‪ ،‬در استخراج و سپس تبخیر حالل ها نقش دارن‪3‬د‪ .‬این دو عملی‪3‬ات در ی‪3‬ک فرآین‪3‬د اس‪3‬تخراج م‪3‬داوم‬
‫‪.‬ترکیب می شوند‬
‫روش ها و دستگاه های عمومی مورد استفاده برای کارهای کوچک یا آزمایشگاهی‬
‫‪ .‬استخراج در مقیاس رایتیو در پاراگراف های زیر توضیح داده شده است‬
‫‪3.6.3.1.1‬‬ ‫دستگاه سوکسله‬

‫در مقیاس آزمایشگاهی از دستگاه سوکسله استفاده می شود‪ .‬آن را با‬
‫م‪3‬واد اولی‪33‬ه معم‪33‬والً در ی‪3‬ک ‪ refl ux.‬یک استخراج کننده سوکسله و ی‪3‬ک کندانس‪33‬ور ‪ fl ask،‬سیست های یک‬
‫انگشتانه ساخته شده از کاغذ صافی قرار داده می شود و در لوله مرکزی عریض دستگاه استخراج قرار می گیرد‪.‬‬
‫روش دیگر‪ ،‬دارو‪ ،‬پس از خوردن با قاعدگی‪ ،‬ممکن است در دستگاه استخراج بسته بندی شود و مراقب باشید ک‪33‬ه‬
‫قرار داده و به نقطه جوش خود می آورن‪33‬د‪ .‬بخ‪33‬ارات آن ‪ fl ask‬خروجی پایین عصاره مسدود نشود‪ .‬حالل را در‬
‫از طریق لوله دست راس‪33‬ت بزرگ‪33‬تر ب‪33‬ه قس‪33‬مت فوق‪33‬انی اس‪33‬تخراج کنن‪33‬ده و س‪33‬پس ب‪33‬ه کندانس‪3‬ور می رود و در آنج‪33‬ا‬
‫م‪33‬تراکم می ش‪33‬ود و دوب‪33‬اره روی دارو می ری‪33‬زد‪ .‬در این م‪33‬دت‪ ،‬م‪33‬واد تش‪33‬کیل دهن‪33‬ده محل‪33‬ول اس‪33‬تخراج می ش‪33‬وند‪.‬‬
‫می شود‪ .‬این روند ت‪33‬ا ‪ fl ask‬هنگامی که سطح عصاره به باالی لوله سیفون می رسد‪ ،‬کل حجم عصاره به داخل‬
‫پ‪3‬ردازش می ش‪3‬ود‪ .‬بن‪3‬ابراین این روش ی‪3‬ک ‪ fl ask‬استخراج کامل دارو ادامه می یابد‪ .‬سپس عصاره موجود در‬
‫‪.‬سری خیساندن کوتاه است‬
‫‪68‬‬
‫شکل ‪ :4‬دستگاه سوکسله برای استخراج گرم‬
‫‪3.6.3.1.2‬‬ ‫استخراج کننده رسمی‬
‫ب‪33‬ه( یک استخراج کننده رسمی‪ ،‬همانطور که در مونوگراف های رسمی توضیح داده شده است‬
‫در شکل ‪ 5‬نش‪33‬ان داده ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬در این م‪3‬ورد‪ ،‬اس‪33‬تخراج ی‪33‬ک روش نف‪3‬وذ ‪)،‬فارماکوپه بریتانیا ‪ IP،‬عنوان مثال‬
‫مداوم است‪ .‬در این دستگاه‪ ،‬بخارات از طریق محفظه استخراج که از ظرف دارو عبور می کنن‪33‬د‪ ،‬ب‪33‬اال می رون‪33‬د‪.‬‬
‫‪ fl‬بخار در کندانسور رفالکس متراکم می شود و از طری‪33‬ق دارو ب‪3‬رمی گ‪3‬ردد و م‪3‬واد تش‪3‬کیل دهن‪33‬ده محل‪3‬ول را به‬
‫‪.‬می برد ‪ask‬‬
‫‪PLANTS‬‬
‫شکل ‪ :5‬دستگاه برای استخراج مداوم داروها‬
‫‪3.6.3.2‬‬ ‫محدودیت های استخراج کننده رسمی‬
‫زمانی که ماده خام دارای قابلیت حرارت پذیری باشد مفید نیست‬
‫نیز تا زمانی که فرآیند کامل شود ‪ fl ask‬ترکیبات فعال‪ ،‬زیرا استخراج در دمای باال انجام می شود و عصاره در‬
‫در شرایط گرم نگهداری می شود‪ .‬این را می توان تنها با حالل های خالص یا با مخلوط ه‪33‬ای حالل تش‪33‬کیل دهن‪33‬ده‬
‫آزئوتروپ استفاده کرد‪ .‬اگر از مخلوط دوتایی معمولی به عنوان قاعدگی استفاده شود‪ ،‬ترکیب بخار با ترکیب م‪33‬ایع‬
‫‪.‬متفاوت خواهد بود‬
‫‪.‬روش های مشابهی را می توان در تولید در مقیاس بزرگ استفاده کرد‬
‫یک مجموعه صنعتی معمولی برای استخراج مداوم در شکل ‪ 6‬نشان داده شده است‪ .‬اصل کار‬
‫‪.‬شبیه تجهیزات آزمایشگاهی است‬
‫شکل ‪ :6‬استخراج مداوم‪ :‬کارخانه در مقیاس بزرگ‬
‫‪3.6.3.3‬‬ ‫استخراج کننده در مقیاس بزرگ‬
‫این دارو روی یک صفحه فلزی سوراخ دار که با آن پوشانده شده است حمایت می شود‬
‫یک الیه گونی یا کاه دستگاه پرکوالتور دارای یک درب قابل جابج‪33‬ایی اس‪33‬ت ک‪33‬ه دارای س‪33‬وراخ ه‪33‬ایی ب‪3‬رای وارد‬
‫کردن حالل به داخل و مشاهده جریان حالل می باشد‪ .‬خروجی از پرکوالتور با ی‪33‬ک ش‪33‬یر و خ‪33‬ط لول‪33‬ه متص‪33‬ل می‬
‫شود‪ .‬این خروجی اجازه می دهد تا تراوش را برای پردازش بعدی یا ب‪33‬رای اس‪33‬تفاده ب‪33‬ه عن‪33‬وان قاع‪33‬دگی در دومین‬
‫پرکوالتور متوالی حذف کنید‪ ،‬و در نتیجه با انجام استخراج به روش‪3‬ی خالف جری‪3‬ان‪ ،‬از قاع‪3‬دگی اس‪3‬تفاده م‪3‬وثرتر‬
‫می ش‪33‬ود‪ .‬در مقی‪33‬اس کوچ‪33‬ک‪ ،‬در ابت‪33‬دا از پرکوالتوره‪33‬ای مس‪33‬ی اس‪33‬تفاده می ش‪33‬د‪ ،‬ام‪33‬ا ام‪33‬روزه ت‪33‬ا ح‪33‬د زی‪33‬ادی ب‪33‬ا‬
‫پرکالتورهای ساخته شده از شیشه یا فوالد ضد زنگ جایگزین می شوند‪ .‬یک پرکوالتور کمی مخ‪33‬روطی به‪33‬تر از‬
‫یک استوانه ای است‪ ،‬زیرا اضالع شیب دار اجازه انبساط نهایی بس‪33‬تر را می ده‪33‬د و همچ‪33‬نین ب‪33‬ه حالل اج‪33‬ازه می‬
‫‪ .‬دهد تا مواد موجود در نزدیکی دو طرف در پایین را نفوذ کند‪ ،‬که این مشکل در یک پرکوالتور استوانه ای است‬
‫‪70‬‬
‫شکل ‪ :7‬پرکوالتور مقیاس تجاری‬
‫‪3.7‬‬ ‫تزریق‬
‫‪3.7.1‬‬ ‫مالحظات عمومی‬
‫دم کرده محلول های رقیق حاوی مواد به راحتی محلول هستند‬
‫مواد تشکیل دهنده داروهای خام قبالً از دم کرده های تازه که با خیساندن دارو برای م‪3‬دت کوت‪3‬اهی در آب س‪33‬رد ی‪33‬ا‬
‫جوش تهیه می شد‪ ،‬استفاده می شد و تا هشت حجم رقیق می شد‪ ،‬اما در حال حاضر‪ ،‬دم کرده ها معم‪33‬والً ب‪33‬ا رقی‪33‬ق‬
‫کردن یک حجم از دم کرده غلیظ به ده حجم با آب تهیه می شوند‪ .‬تزریق غلیظ با فرآین‪3‬د نف‪3‬وذ ی‪3‬ا خیس‪33‬اندن اص‪3‬الح‬
‫شده تهیه می شود‪ .‬پس از رقیق شدن با آب‪ ،‬دم کرده غلیظ از نظر قدرت و عطر شبیه دمنوش تازه مربوطه اس‪33‬ت‪.‬‬
‫‪.‬دم کرده‌ها در معرض رشد قارچ‌ها و باکتری‌ها هستند و الزم است تا ‪ 12‬ساعت پس از تهیه آن‌ها مصرف شود‬
‫‪3.7.2‬‬ ‫روش کلی برای تهیه عرقیات تازه‬
‫داروی خام پودر شده درشت (‪ 50‬گرم) در یک مرطوب می شود‬

‫ظرف مناسب با پوشش‪ ،‬با ‪ 50‬میلی لیتر آب سرد و اجازه دهید به مدت ‪ 15‬دقیقه بمان‪33‬د‪ .‬س‪33‬پس ‪ 900‬میلی لی‪33‬تر آب‬
‫جوش اضافه می کنیم و ظرف را محکم می پوشانیم و اجازه می دهیم ‪ 30‬دقیقه بماند‪ .‬مخلوط را صاف می کنن‪33‬د و‬
‫به اندازه کافی آب از آن عبور می دهند تا اندازه انفوزیون ‪ 1000‬میلی لیتر شود‪ .‬برخی از داروه‪33‬ا در کیس‪33‬ه ه‪33‬ای‬
‫موسلین برای تهیه مقادیر مشخصی از انفوزیون عرضه می شوند (با دقت وزن می شوند) و به همین ترتیب برای‬
‫تهیه انفوزیون استفاده می شوند‪ .‬اگر فعالیت دم کرده تحت تأثیر حرارت آب جوش باش‪33‬د‪ ،‬بای‪33‬د از آب س‪33‬رد اس‪33‬تفاده‬
‫شود‪ .‬از آنجایی که دم‌نوش‌های تازه به خوبی نگهداری نمی‌شوند‪ ،‬باید در زمان مصرف به‌طور موقت و در مقادیر‬
‫‪.‬کم تهیه شوند‬
‫‪3.7.3‬‬ ‫تهیه تزریق غلیظ‬
‫تک نگاری های رسمی نیز «متمرکز» را به رسمیت می شناسند‬

‫انفوزیون هایی که در آن ‪ 25‬درصد الکل در طول یا بعد از فرآیند انفوزیون اضافه می شود و سپس بر اساس نیاز‬
‫داروسازی (رسمی) رقیق می شود‪ .‬دم کرده های غلیظ مخصوصا ً در م‪33‬واردی تهی‪33‬ه می ش‪33‬ود ک‪33‬ه اص‪33‬ول فع‪33‬ال و‬
‫مطلوب دارو به یک اندازه در آب و در قاعدگی محلول باش‪33‬د هم ب‪33‬رای کنس‪33‬انتره و هم ب‪33‬رای دم ک‪33‬رده اس‪33‬تفاده می‬
‫‪.‬شود‬
‫‪PLANTS‬‬
‫‪3.8‬‬ ‫تبخیر‬
‫یکی از پارامترهای مرتبط با کیفیت‪ ،‬تبخیر مایع خروجی است‬

‫از عصاره نرم حالت هنر تبخیر محتاطانه خالء است ک‪33‬ه در آن دم‪33‬ای تبخ‪3‬یر از ‪ 55‬درج‪33‬ه س‪3‬انتیگراد تج‪3‬اوز نمی‬
‫کند‪ .‬درجه حرارت نسبت به زمان تبخیر برای کیفیت این مرحله از اهمیت ویژه ای برخوردار است‪ ،‬به خص‪33‬وص‬
‫‪.‬اگر عصاره حاوی ترکیبات فرار یا حرارت پذیر باشد‬
‫طیف اجزای تشکیل‌دهنده به‌دست‌آمده با استخراج حالت پایدار‬

‫یون (خیساندن ساده) با استخراج کامل (نفخ) متفاوت است‪ .‬با خیساندن‪ ،‬می توان به طیفی از اجزای تش‪33‬کیل دهن‪33‬ده‬
‫مشابه با پرکوالسیون دس‪33‬ت ی‪33‬افت‪ .‬روش‪33‬های مختل‪33‬ف اس‪33‬تخراج ممکن اس‪33‬ت مع‪33‬ادل در نظ‪3‬ر گرفت‪3‬ه ش‪33‬وند اگ‪3‬ر ب‪3‬ه‬
‫پارامتره‪33‬ای کیفیت حی‪33‬اتی اح‪33‬ترام بگذارن‪33‬د و اگ‪33‬ر تجزی‪33‬ه و تحلی‪33‬ل دس‪33‬ته ه‪33‬ای تولی‪33‬دی متع‪33‬دد مط‪33‬ابقت آنه‪33‬ا را ب‪33‬ا‬
‫‪.‬استانداردها تأیید کند‬
‫ناشناس‪ ،1955 ،‬فارماکوپه هند‪ ،‬مدیر انتشارات‪ ،‬دهلی‪ ،‬ص‪273 .‬‬
‫‪Anonymous, 1973, British Pharmaceutical Codex, the Pharmaceutical Press, London, p.‬‬
‫‪703-704‬‬
‫انتشارات دانشگاه‪ ،‬کمبریج‪ ،‬لندن‪ ،‬ص‪. II، 576 .‬ناشناس‪ ،1980 ،‬فارماکوپه بریتانیا‪ ،‬جلد‬
‫‪، Bailliere Tindall،‬چ‪33‬اپ مج‪33‬دد ‪).‬وی‪3‬رایش( ‪ EA Rawlins‬ناشناس‪ ،2002 ،‬کت‪33‬اب مت‪33‬نی بنتلی داروس‪33‬ازی‬
‫لندن‪/‬هند کتاب مسافرتی‪ ،‬دهلی نو‬
‫‪Cooper, JW and Gunn, C., 1975, Tutorial Pharmacy, SJ, Carter Reprint, CBS Publication,‬‬
‫دهلی‪ ,‬ص‪261-251 .‬‬
‫‪Cooper, JW and Gunn, C., 1985, General Pharmacy, CBS Publishers and Distributors‬‬
‫‪Delhi, p. 308-333‬‬
‫‪)، WB Saunders‬وی‪33‬رایش چه‪33‬اردهم( ‪، WC، 1998، Trease and Evan's Pharmacognosy‬ای‪33‬وانز‬

‫لندن‪ ،‬ص‪Company Limited، 119 .‬‬
‫دهلی ن‪3‬و‪ ،‬ص‪ (P.) Ltd.، .‬سامبامورتی‪ ،‬ک‪ ،2002 ،.‬تجدید چ‪3‬اپ مهندس‪3‬ی داروس‪3‬ازی‪ ،‬عص‪3‬ر جدی‪3‬د بین المللی‬
‫‪194-173‬‬
‫ساخت و کنترل کیفیت فرآورده های آیورودا و ‪Singh, J., Bagchi, GD, and Khanuja, S. P.S., 2003,‬‬
‫و ‪: Verpoorte, R. and Mukherjee, PK(Eds), GMP for Botanicals, Regulatory‬گیاهی‪ ,‬در‬
‫مسائل کیفیت در فیتوپزشکی‬
‫افق های تجاری‪ ،‬دهلی نو‪ ،‬ص‪)، 230-201 .‬نسخه اول(‬
‫‪Waldesch, FG, Konigswinter, BS, and Blasius, H., 2003, Herbal Medicinal Products,‬‬
‫‪Medpharm, Stuttgart, Germany and CRS Press, London, p. 48-54‬‬
‫‪72‬‬
‫‪4‬‬ ‫خیساندن هیدرولیتیک‪ ،‬بیان و استخراج چربی سرد‬
‫آکی سینگ‬
‫خالصه‬
‫ترکیب مواد زیست فعال بدون از دست دادن فعالیت در غذاها‪ ،‬طعم ها‪ ،‬داروها‪ ،‬آفت کش ها و محصوالت آرایشی‬
‫بسیار مهم است‪ .‬استخراج ترکیبات فعال از مواد خام یک گام مهم و حیاتی در حفظ زیست فعالی اس‪33‬ت‪ .‬تع‪33‬دادی از‬
‫روش ها برای استخراج در دسترس هستند‪ ،‬و این روش ها به گونه ای انتخاب می شوند که فعالیت ترکیبات گیاهی‬
‫‪ .‬حفظ شود‪ .‬این مقاله فرآیندهای خیساندن هیدرولیتیک‪ ،‬بیان و استخراج چربی سرد را مورد بحث قرار می دهد‬
‫‪4.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫استخراج مواد موثره از گیاهان یکی از این موارد است‬

‫مهمترین مراحل در توسعه محصوالت ط‪33‬بیعی ب‪33‬رای اس‪33‬تفاده تج‪33‬اری‪ .‬س‪33‬اده ت‪33‬رین مث‪33‬ال اس‪33‬تخراج ممکن اس‪33‬ت دم‬
‫کردن یک فنجان قهوه باشد ک‪33‬ه در آن ک‪33‬افئین و ت‪33‬انن ه‪33‬ا از دان‪33‬ه ه‪3‬ای قه‪33‬وه در آب داغ اس‪33‬تخراج می ش‪33‬وند‪ .‬هم‪33‬ه‬
‫موجودات زنده حاوی مخلوط های پیچیده ای از مواد شیمیایی هستند ک‪33‬ه معم‪33‬والً در داخ‪33‬ل م‪33‬واد س‪33‬اختاری س‪3‬لولی‬
‫(پروتئین‪ ،‬لیپید‪ ،‬پلی ساکاریدها و غیره) نگهداری می شوند که برخی از آنه‪33‬ا مطل‪33‬وب هس‪33‬تند در ح‪33‬الی ک‪33‬ه ب‪33‬رخی‬
‫دیگر مطلوب نیستند‪ .‬بنابراین‪ ،‬خارج کردن قسمت مورد نظر از کل داروی خ‪33‬ام‪ ،‬اس‪33‬تخراج نامی‪33‬ده می ش‪33‬ود و در‬
‫‪.‬حالل هایی انجام می شود که مواد از یک فاز به فاز دیگر حرکت می کنند‬
‫تعدادی روش برای استخراج و انتخاب موجود است‬

‫در میان آنها خواص فیزیکوشیمیایی و پایداری ترکیبات گیاهی به دست آمده اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬رای اس‪33‬تخراج اس‪33‬انس‪ ،‬س‪33‬اده‬
‫ترین روش ها تقطیر با آب و تقطیر با بخار است‪ ،‬در حالی که روش های دیگر نیز اس‪3‬تخراج چ‪3‬ربی س‪3‬رد‪ ،‬بی‪3‬ان‪،‬‬
‫خیساندن و استخراج با حالل است‪ .‬ام‪33‬روزه از فن‪33‬اوری ه‪33‬ای پیش‪33‬رفته ت‪33‬ری مانن‪33‬د اس‪33‬تخراج س‪33‬یال ف‪33‬وق بح‪33‬رانی‪،‬‬
‫میک‪33‬رو اس‪33‬تخراج ف‪33‬از جام‪33‬د و اس‪33‬تخراج فیتونی‪33‬ک اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪ .‬مقال‪33‬ه حاض‪33‬ر ب‪33‬ه اس‪33‬تخراج ب‪33‬ا خیس‪33‬اندن‬
‫‪.‬هیدرولیتیک‪ ،‬بیان و استخراج چربی سرد می پردازد‬
‫‪4.2‬‬ ‫خیساندن هیدرولیتیک‬
‫‪.‬گرفته شده است ‪ macera-‬از کلمه التین ‪ maceration‬کلمه‬

‫توس که به معنای ن‪3‬رم ش‪33‬دن اس‪33‬ت‪ .‬در اش‪33‬اره ب‪33‬ه گیاه‪33‬ان دارویی و معط‪33‬ر‪ ،‬خیس‪33‬اندن ب‪33‬ه تهی‪33‬ه محل‪33‬ولی از طری‪33‬ق‬
‫خیساندن مواد گیاهی در روغن نباتی یا آب اشاره دارد‪ .‬روش های خیساندن بر اساس غوطه وری داروی خ‪33‬ام در‬
‫‪.‬حالل توده است‪ ،‬در حالی که روش های نفوذ به جریان بستگی دارد‬
‫‪4 HYDROLYTIC MACERATION, EXPRESSION AND COLD FAT EXTRACTION‬‬
‫‪:‬حالل از طریق داروی پودر شده سرعت استخراج به موارد زیر بستگی دارد‬
‫‪.‬سرعت انتقال حالل به داخل جرمی که باید شسته شود •‬

‫‪.‬سرعت حل شدن اجزای محلول در حالل •‬
‫‪.‬سرعت انتقال امالح به خارج از ماده نامحلول و از سطح مواد نامحلول به محلول •‬
‫در فرآیند خیساندن‪ ،‬مواد جامد نیرو گرفته است‬

‫در ظرف دربسته (برای جلوگیری از تبخیر) قرار داده و حالل انتخاب شده (قاعدگی) اضافه می شود‪ .‬برای م‪33‬دت‬
‫طوالنی (متفاوت از ساعت ها تا روزها) با تکان دادن گاه به گاه مجاز است‪ .‬زمان کافی برای پخش شدن قاع‪33‬دگی‬
‫در دیواره سلولی برای حل شدن ماده موجود در سلول ها و انتشار محلول حاصل به بیرون وجود دارد‪ .‬این فرآین‪33‬د‬
‫فقط با انتشار مولکولی انجام می شود‪ .‬پس از زمان مورد نظر‪ ،‬مایع صاف می شود‪ .‬باقیمانده جامد (مارک) برای‬
‫بازیابی هر چه بیشتر حالل فش‪33‬ار داده می ش‪33‬ود‪ .‬هنگ‪33‬امی ک‪33‬ه قاع‪33‬دگی آب اس‪33‬ت و دوره خیس‪33‬اندن ط‪33‬والنی اس‪33‬ت‪،‬‬
‫‪.‬ممکن است مقدار کمی الکل برای جلوگیری از رشد میکروبی اضافه شود‬
‫‪.‬خیساندن سرد انگور خرد شده در دمای اتاق انجام می شود‬

‫قبل از شروع تخمیر در این فرآیند‪ ،‬پوست و دانه‌ها اجازه دارند یک تا دو روز قبل از شروع تخمیر خیس بخورن‪33‬د‬
‫تا بدون تأثیر اتانول روی سلول‌های انگور‪ ،‬استخراج آبی بیشتری حاصل شود‪ .‬در موارد خاص‪ ،‬هیدرولیز با ی‪33‬ک‬
‫عامل مناسب (آنزیم) قبل از خیساندن انج‪3‬ام می ش‪3‬ود‪ ،‬ب‪3‬ه عن‪3‬وان مث‪3‬ال خیس‪3‬اندن ش‪3‬راب‪ .‬کیفیت ش‪3‬راب ب‪3‬ر اس‪3‬اس‬
‫ظاهر‪ ،‬رن‪33‬گ‪ ،‬عط‪33‬ر‪ ،‬طعم (حس ده‪33‬ان) و طعم آن قض‪33‬اوت می ش‪33‬ود‪ .‬پیش س‪33‬ازهای عط‪33‬ر و طعم مش‪33‬تق ش‪33‬ده از‬
‫انگور تا حدی به صورت گلیکوزیدهای غیرفرار و متصل به قن‪33‬د وج‪33‬ود دارن‪33‬د‪ .‬هی‪33‬درولیز وی‪33‬ژگی ه‪33‬ای حس‪33‬ی را‬
‫اصالح می کند و به طور بالقوه کیفیت شراب را افزایش می دهد‪ .‬آگلیکون های طعم دار به طور ب‪33‬القوه ب‪33‬ر کیفیت‬
‫شراب پس از هیدرولیز تأثیر می گذارد‪ .‬آنزیم های تخریب کننده دیواره سلولی به آزاد شدن عطر انگور کمک می‬
‫‪.‬کنند‪ ،‬زمانی که خیساندن سرد قبل از تخمیر انجام شده است‬
‫‪4.3‬‬ ‫بیان استخراج اسانس‬
‫بیشتر اسانس ها از قسمت های گیاه مربوطه جدا می شوند‬

‫توسط فرآیند تقطیر با آب یا تقطیر با بخار آب‪ .‬چن‪33‬د اس‪33‬انس مانن‪33‬د اس‪33‬انس ه‪33‬ای موج‪3‬ود در پوس‪33‬ت مرکب‪33‬ات را می‬
‫توان‪ ،‬و تا حد زی‪33‬ادی از طری‪33‬ق فش‪33‬ار دادن ب‪33‬ه دس‪33‬ت آورد ک‪33‬ه محص‪33‬ولی ب‪33‬ا کیفیت برت‪33‬ر ب‪33‬ه دس‪33‬ت می آورد‪ .‬اث‪33‬ر‬
‫طوالنی گرما با آب در ح‪33‬ال ج‪3‬وش ب‪33‬ر ب‪33‬رخی از اج‪33‬زای ح‪33‬رارت پ‪33‬ذیر ت‪33‬أثیر می گ‪33‬ذارد ک‪33‬ه ممکن اس‪33‬ت در اث‪33‬ر‬
‫هیدرولیز‪ ،‬پلیمریزاسیون و رزینه سازی تجزیه شوند‪ .‬بنابراین‪ ،‬اسانس به دست آمده از تقط‪33‬یر نش‪33‬ان دهن‪33‬ده روغن‬
‫طبیعی نیست که در ابتدا در مواد گیاهی وجود داشت‪ .‬در چنین مواد گیاهی‪ ،‬اسانس با فرآین‪33‬د بی‪33‬ان ی‪33‬ا اس‪33‬تخراج ب‪33‬ا‬
‫‪.‬حالل استخراج می شود‬
‫قبل از پرداختن به فرآیند بیان در روغن مرکبات‪ ،‬آن است‬
‫بررسی ساختار پوست مرکبات مهم است‪ .‬پوست مرکبات حاوی کیسه های روغنی بیضی شکل ب‪33‬ه ش‪33‬کل بادکن‪33‬ک‬
‫و غدد یا وزیکول (قطر ‪ 0.6-0.4‬میلی متر) است‪ .‬اینه‪33‬ا غ‪3‬دد ب‪3‬دون مج‪33‬را هس‪3‬تند ک‪3‬ه ب‪33‬ه ت‪3‬رتیب در قس‪33‬مت رنگی‬
‫پوست میوه بالغ و بالغ‪ ،‬در مزوکارپ بیرونی زیر اپی کارپ و هیپودرم و باالی مزوکارپ )‪ (fl avedo‬خارجی‬
‫داخلی (آلبدو) به طور نامنظم توزیع می شوند‪ .‬آلبیدو از سلولز‪ ،‬همی سلولز‪ ،‬لیگنین‪ ،‬پکتین‪ ،‬قن‪33‬دها‪ ،‬گلیکوزی‪33‬دها و‬
‫غیره ساخته شده است‪ .‬در زمان بلوغ‪ ،‬سلول‌های آلبیدو دراز و منش‪33‬عب می‌ش‪33‬وند و دارای فض‪33‬اهای ب‪33‬زرگ درون‬
‫سلولی هستند که به پوست رسیده بافت اسفنجی می‌دهد‪ .‬الیه اسفنجی نقش مهمی در بیان روغن دارد‪ ،‬اما به راحتی‬
‫روغن خارج شده از کیسه ها را جذب می کند و ب‪33‬اعث ایج‪33‬اد ب‪33‬رخی مش‪33‬کالت مک‪33‬انیکی در اس‪33‬تخراج روغن می‬
‫شود‪ .‬تازگی و مرحله بلوغ بر خروج روغن از پوست تأثیر می گذارد‪ .‬وزن کل پوست حدود نصف میوه و م‪33‬یزان‬
‫روغن آن ‪ ٪0.7- 3٪0.5‬است‪ .‬سلول های اط‪33‬راف کیس‪33‬ه روغن ح‪33‬اوی نم‪33‬ک (کلوئی‪33‬د) در محل‪33‬ول آبی هس‪33‬تند‪ .‬در‬
‫تماس با آب‪ ،‬فشار اسمزی باالتر سلول منجر به انتشار آب در آنها می شود و فش‪33‬ار ت‪33‬ورگ را اف‪33‬زایش می ده‪33‬د و‬
‫باعث می شود کیسه روغن از هر طرف تحت فشار قرار گ‪3‬یرد‪ .‬اگ‪33‬ر ب‪33‬افت اس‪33‬فنجی پ‪3‬ر از آب نباش‪33‬د‪ ،‬ب‪3‬ا شکس‪33‬تن‬
‫کیسه ها روغن را جذب می کند و با استحکام زیادی آن را نگه می دارد‪ .‬بنابراین فشار اعمال شده اولین م‪33‬ایع آبی‬
‫‪.‬و بعداً روغن تولید می کند‬
‫‪74‬‬
‫در سیسیل‪ ،‬پوست ها را چند ساعت قبل در آب غوطه ور می کنند‬

‫تحت یک فرآیند "اسفنجی" قرار می گیرند‪ .‬محلول آبی رقیق نمک به عنوان یک حامل عم‪33‬ل می کن‪33‬د ت‪33‬ا از تلف‪33‬ات‬
‫ناشی از جهش جلوگیری کند‪ .‬محصول بیان مخلوط ساده ای از روغن و آب نیس‪3‬ت‪ ،‬بلک‪3‬ه امولس‪3‬یون ن‪3‬ازکی اس‪3‬ت‬
‫که باقی می ماند‪ .‬به تدریج یک الیه رویی تشکیل می شود‪ .‬فیلتراسیون از طریق یک اسفنج مواد کلوئیدی را جذب‬
‫‪.‬کرده و مخلوط روغن و آب را ترک می کند‬
‫‪4.3.1‬‬ ‫فرآیند بیان‬
‫‪4.3.1.1‬‬ ‫فرآیند دست‬
‫در این فرآیند میوه های تازه برداشت شده به صورت عرضی بریده می شوند‬
‫خارج می شود ‪ .‬سپس پوست ب‪33‬ه م‪33‬دت چن‪33‬د س‪33‬اعت در آب ‪ rastrello‬به دو نیمه پالپ با یک قاشق لبه تیز به نام‬
‫کوچک‪3‬تر ‪ fl‬غوطه ور می شود و در نهایت با دست فشرده می شود‪ .‬کارگر با دست چپ یک اسفنج ب‪3‬زرگ ی‪3‬ا دو‬
‫را روی یک میله چوبی نگه می دارد و با دست راست پوست را روی اسفنج باالیی فشار می دهد‪ .‬الیه های نازک‬
‫تر را می توان از داخل فشار داد‪ .‬امولسیون خارج شده از کیسه های روغن توسط اس‪33‬فنج خیس می ش‪33‬ود ک‪33‬ه م‪33‬اده‬
‫جامد را حفظ کرده و مواد کلوئیدی را جذب می کند‪ .‬ب‪33‬ا فش‪33‬ردن محتوی‪33‬ات اس‪33‬فنج ه‪33‬ر از گ‪33‬اهی‪ ،‬روغن در نه‪33‬ایت‬
‫تخلیه و خارج می شود‪ .‬این فرآیند به کار زیادی نیاز دارد و بازده این روش ‪ 50‬تا ‪ 70‬درص‪33‬د ک‪33‬ل روغن موج‪33‬ود‬
‫در پوست است‪ .‬کیفیت روغن به دست آمده از پرس دستی نزدیک ب‪3‬ه کیفیت موج‪3‬ود در پوس‪33‬ت می‪3‬وه اس‪3‬ت‪ .‬تع‪3‬داد‬
‫زیادی از واحدهای کوچک در سیسیل و کاالبریا قبالً مسئول کل تولی‪3‬د روغن لیم‪3‬و و پرتق‪3‬ال در ایتالی‪3‬ا بودن‪3‬د‪ ،‬ام‪3‬ا‬
‫‪.‬این فرآیند در حال حاضر مورد استفاده قرار نمی گیرد‬
‫‪4.3.1.2‬‬ ‫فرآیند اکوئل‬
‫‪. Ecuelle con-‬این فرآیند در جنوب فرانسه رایج بود‬

‫شامل یک کاسه مسی کم عمق با یک لوله مرکزی توخالی است که با آن نوعی قیف را تش‪3‬کیل می ده‪33‬د‪ .‬این کاس‪33‬ه‬
‫مجهز به میخ های برنجی بزرگ با انتهای صاف است که میوه را با دست با فشاری روی آن میغلتند تا تمام س‪33‬طح‬
‫میوه روغن خود را بدهد‪ .‬روغن و محتویات سلول آبی به لوله مرکزی تخلیه می شوند و در آنجا با تخلی‪33‬ه ج‪33‬دا می‬
‫‪.‬شوند‪ .‬بازده تنها ‪ 20‬درصد از کل روغن موجود در پوست است‬
‫این روش ها بسیار پر زحمت و با پیشرفت‬

‫تکنولوژی‪ ،‬ماشین‌هایی برای انجام آن‌ها اختراع شده‌اند‪ .‬امروزه پوست با استفاده از نیروی گری‪33‬ز از مرک‪33‬ز ب‪33‬رای‬
‫‪.‬روغن استخراج می شود‬
‫‪4.3.1.3‬‬ ‫ماشین دستی‬
‫برای بیان‪ ،‬پوست در یک اسفنج توخالی متصل قرار می گیرد‬

‫با اسفنج های دیگر به صفحه ای که توسط اهرم فعال می شود و در زیر ب‪3‬ا اس‪3‬فنج ه‪3‬ای اض‪33‬افی ب‪3‬ه پای‪3‬ه ث‪3‬ابت می‬
‫شود‪ .‬اسفنج با یک قیف تعبیه شده است که از طریق آن روغن و مواد آبی به ظرف گیرنده می رسد‪ .‬قسمتی ک‪33‬ه ب‪33‬ا‬
‫‪.‬روغن در تماس است از برنج یا برنز است‬
‫‪4.3.1.4‬‬ ‫‪ Pelatrici‬و ‪Sfumatrici‬‬
‫دستگاه هایی که فقط پوست را بعد از برداشتن آبمیوه درمان می کنند‬

‫‪ pelatrici‬می نامند ‪ ،‬در حالی که آنهایی که ک‪33‬ل می‪3‬وه را پ‪3‬ردازش می کنن‪3‬د ب‪33‬ه عن‪3‬وان ‪ sfumatrici‬و پالپ را‬
‫‪ .‬شناخته می شوند‬
‫‪4.3.1.4.1‬‬ ‫ویژه ‪Sfumatrice‬‬
‫این یک دستگاه غلتکی مخصوص طراحی شده است که در آن هر یک‬

‫پوست خم می شود تا حداکثر مقدار روغن خارج شود‪ .‬فشار زیادی برای بیرون راندن سایر محتویات سلول ها‬
‫وارد نمی شود‪ .‬امولسیون جمع آوری شده و از طریق پشم یا اسفنج فیلتر می شود تا روغن و آب تولید شود‪ .‬تعدادی‬
‫‪.‬توسعه یافته اند و در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می گیرند ‪ sfumatrici‬از‬
‫از دو رویکرد استفاده می شود‪ .‬که در ‪ sfumatrici‬در بیان با استفاده از‬

‫اولین رویکرد (استفاده شده توسط رامینو اسفوماتریس)‪ ،‬فقط پوست درمان می شود‪ ،‬بنابراین نص‪33‬ف ک‪33‬ردن می‪33‬وه‪،‬‬
‫برداشتن پالپ و بیان پوست مراحل مربوط به آن است‪ .‬در روش دوم‪ ،‬روغن با سوراخ کردن غ‪33‬دد الی‪33‬ه ب‪33‬ردار ی‪33‬ا‬
‫بریدن یک الیه سطحی از پوست برای آشکار کردن غدد روغن استخراج می شود‪ .‬سپس روغن را ب‪33‬ا اس‪33‬پری آب‬
‫‪.‬بشویید‬
‫در عصاره گیری میوه کامل با دستگاه سوپاپ‪ ،‬کل میوه‬

‫خرد شده و روغن متعاقبا از فاز آبی (آبمیوه و مایع س‪33‬لولی) ج‪33‬دا می ش‪33‬ود‪ .‬از آنج‪33‬ایی ک‪33‬ه روغن پوس‪33‬ت مرکب‪33‬ات‬
‫محصول جانبی صنعت آب مرکبات است‪ ،‬روغن و آب میوه متعاقبا ً استخراج می شوند‪ ،‬به عنوان مثال در دس‪33‬تگاه‬
‫عصاره گیری چرخشی یا پرس روغن پوست پیپکین‪ .‬در اینج‪33‬ا‪ ،‬می‪3‬وه ه‪33‬ا ب‪33‬ه ط‪3‬ور خودک‪33‬ار شس‪33‬ته می ش‪33‬وند‪ ،‬ب‪33‬ر‬
‫اساس اندازه مرتب می شوند و سپس به دو نیم تقسیم می شوند‪ .‬میوه نصف شده بین دو استوانه عبور داده می ش‪33‬ود‬
‫که تنها با فشار دادن مالیم بدون تأثیر بر غدد روغن روی سطح‪ ،‬آب آن را خارج می کنند‪ .‬پوسته های نصف ش‪33‬ده‬
‫باقیمانده برای اسانس استخراج می شوند‪ .‬به عن‪33‬وان مث‪33‬ال‪ ،‬در پ‪33‬رس روغن پیپکین‪ ،‬روغن ب‪33‬ا دو اس‪33‬توانه ف‪33‬والدی‬
‫ضد زنگ نزدیک با شیارهای مویین در اطراف محیط بیان می شود‪ .‬روغن بیان شده به طور خودک‪33‬ار از ش‪33‬یارها‬
‫‪.‬خارج می شود و نیازی به پاشیدن آب نیست‬
‫‪4.3.1.5‬‬ ‫ماشین آالت مدرن‬
‫امروزه مکانیزاسیون کامل حاصل شده است و‬

‫ماشین آالت پردازش میوه کامل توسعه داده شده است‪ .‬این دستگاه ها یا میوه کامل را خرد می کنند و س‪33‬پس روغن‬
‫را با تقطیر یا سانتریفیوژ از فازهای آبی جدا می کنند و یا روغن را به گونه ای بیان می کنند که در طول فرآیند با‬
‫کالیفرنیا ساخته شده است‪ Brown International، ،‬آب میوه تماس پیدا نکند‪ .‬استخراج کننده روغن که توسط‬
‫اسانس را از میوه کامل مرکبات آزاد می کند‪ .‬حذف روغن با سوراخ کردن آرام در کل سطح می‪33‬وه ب‪33‬ا بیش از س‪33‬ه‬
‫میلیون نقطه تیز استیل ضد زنگ که به شکل رول های چرخان پیکربندی شده اند انجام می ش‪3‬ود‪ .‬اختالف س‪3‬رعت‬
‫قابل تنظیم بین رول های مجاور‪ ،‬میزان فشار اعمال شده به میوه را کنترل می کن‪33‬د‪ .‬میوه‌ه‪33‬ای کام‪33‬ل روی دس‪33‬تگاه‬
‫که از غلتک‌های دندانه‌دار ساخته ش‪33‬ده اس‪3‬ت ک‪33‬ه ت‪33‬ا ‪)،‬شکل ‪ (BOE، 1‬استخراج روغن قهوه‌ای رنگ می‌چرخند‬
‫حدی در بستری از آب قرار گرفته است که میوه را در سراسر دستگاه به حرکت در می‌آورد و ب‪33‬ه ط‪33‬ور همزم‪33‬ان‬
‫پوست را سوراخ می‌کند تا روغن از غدد آزاد شود‪ .‬میوه به سمت اس‪3‬تخراج کنن‪3‬ده می رود و مخل‪3‬وط روغن و آب‬
‫‪.‬به سمت سانتریفیوژ و به محفظه بازیافت روغن می رود‬
‫‪76‬‬
‫شکل ‪ :1‬استخراج کننده روغن قهوه ای‬
‫‪4.3.1.6‬‬ ‫‪ FMC‬استخراج کننده میوه کامل‬
‫سن خوزه‪ ،‬کالیفرنیا‪ ،‬دارد )‪Food Machinery Corporation (FMC‬‬

‫طرح های بسیاری را توسعه داده و استخراج کننده های بهبود یافته ای را توسعه داده است که در آنها هم آب می‪33‬وه‬
‫‪:‬و هم روغن فرار بدون مخلوط شدن ب‪33‬ا یک‪33‬دیگر اس‪33‬تخراج می ش‪33‬وند‪ .‬جزئی‪33‬ات بیش‪33‬تر در این آدرس موج‪33‬ود است‬
‫‪http://fi les.asme.org/ASMEORG/Communities/History/Landmarks/5549.pdf.‬‬
‫‪ FMC‬شکل ‪ :2‬دستگاه استخراج میوه کامل‬
‫دارای دو فک مشبک است که ‪ FMC‬دستگاه آبگیر‬

‫میوه را رد کنید‪ ،‬آن را بین آنها خرد کنید‪ .‬آب میوه از طریق یک صفحه مشبک خارج می شود که به مرک‪33‬ز می‪33‬وه‬
‫نفوذ می کند و آب میوه از پوست‪ ،‬مغز و دانه ها جدا می شود‪ .‬این عمل خرد کردن ب‪33‬رای خ‪33‬ارج ک‪33‬ردن روغن از‬
‫آب را روی س‪33‬طح می‪3‬وه می پاش‪33‬د و امولس‪3‬یون روغن‪-‬آب در ‪ FMC‬غدد روی سطح فلوادو کافی اس‪33‬ت‪ .‬دس‪33‬تگاه‬
‫معرض سانتریفیوژ قرار می گیرد‪ .‬آثار آب و مواد مومی با حفظ دمای پایین از هم جدا می شوند‪ .‬حدود ‪ 75‬درصد‬
‫از تولید روغن مرکبات از این فناوری استفاده می کن‪33‬د‪ .‬ب‪33‬وی روغن س‪33‬رد فش‪33‬رده در ط‪33‬بیعت و ش‪33‬بیه ب‪33‬وی روغن‬
‫‪.‬موجود در میوه است‬
‫‪4.4‬‬ ‫‪ (Enfl‬استخراج چربی سرد‬ ‫)‪eurage‬‬

‫‪،‬برخی از گل‌های با کیفیت باال مانند گل یاس‬
‫سل و گاردنیا مقادیر کمی روغن تولی‪33‬د می کنن‪3‬د و نمی ت‪3‬وان آنه‪3‬ا را ب‪33‬ا تقط‪33‬یر ب‪3‬ا آب تقط‪33‬یر ک‪3‬رد‪ .‬عالوه ب‪3‬ر این‪،‬‬
‫اجزای روغن قابل انعطاف هستند و چنین گلهایی‪ ،‬حتی پس از کندن‪ ،‬به انتشار مقادیر کمی عط‪3‬ر ادام‪3‬ه می دهن‪3‬د‪.‬‬
‫‪ .‬روغن این نوع گل ها از طریق استخراج چربی سرد یعنی انفل اوراژ استخراج می شود‬
‫شکل ‪ :3‬شاسی برای نگهداری محصوالت چاق‬
‫چربی دارای قدرت جذب باالیی از روغن فرار است و اگر‬

‫در تماس با گل های معطر‪ ،‬عطر را جذب می کند‪ .‬این اصل که ب‪33‬ه ط‪33‬ور روش‪33‬مند در مقی‪33‬اس ب‪33‬زرگ ب‪33‬ه ک‪33‬ار می‬
‫رود‪ ،‬موجب اف‪3‬زایش س‪3‬رمایه می ش‪3‬ود‪ .‬کیفیت پای‪3‬ه چ‪3‬ربی ب‪3‬رای کیفیت روغن گ‪3‬ل مهم اس‪3‬ت‪ .‬بای‪3‬د بی ب‪3‬و و ق‪3‬وام‬
‫مناسب باشد‪ .‬اگر محصول (چربی) خیلی سفت باشد‪ ،‬شکوفه ها تماس کافی با آن ندارند‪ ،‬جذب ناک‪33‬افی می ش‪33‬وند و‬
‫کیفیت و عملکرد ضعیفی دارند‪ .‬اگر محصول شل باشد‪ ،‬ممکن است گل‌ها را ببلعد‪ ،‬به طوری که گل‌ه‪33‬ای فرس‪33‬وده‬
‫برداشتن آن‌ها و حفظ چربی چسبنده در هنگام برداشتن مش‪3‬کل باش‪3‬د‪ .‬محص‪3‬والت زراعی بای‪3‬د ق‪3‬وام مناس‪3‬بی ب‪3‬رای‬
‫تولید سطحی نیمه سخت داشته باشند که گلهای فرسوده را بتوان به راحتی از آن ج‪3‬دا ک‪3‬رد‪ .‬عص‪3‬اره چ‪3‬ربی معط‪3‬ر‬
‫اشباع شده به نام پوماد شناخته می شود‪ .‬فرآیند استخراج س‪3‬رد در بلغارس‪3‬تان‪ ،‬مص‪33‬ر‪ ،‬الجزای‪3‬ر‪ ،‬سیس‪3‬یل (ایتالی‪3‬ا) و‬
‫گراس (فرانسه) انجام می شود‪ .‬فرانسه همچنان مرکز اصلی تولید روغن گل طبیعی بسیار ارزش‪33‬مند اس‪33‬ت‪ .‬روغن‬
‫گل طبیعی شامل اسانس مقطر نمی‌شود‪ ،‬بلکه فقط برای روغن‌های گ‪33‬ل به‌دس‪3‬ت‌آمده از طری‪33‬ق ج‪33‬ذب‪ ،‬خیس‪33‬اندن ی‪33‬ا‬
‫استخراج با حالل کاربرد دارد‪ .‬ک‪3‬ل فرآین‪3‬د در زی‪3‬رزمین ه‪3‬ای ب‪3‬ا فض‪3‬ای س‪3‬رد (ات‪3‬اق ه‪3‬ای س‪3‬رد) انج‪3‬ام می ش‪3‬ود‪.‬‬
‫‪ .‬مخلوطی از یک قسمت پیه بسیار تصفیه شده و دو قسمت گوشت خوک به بهترین وجه برای تغذیه مناسب است‬
‫در تهیه محصوالت از پایه ه‪33‬ای مختلفی اس‪33‬تفاده ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬ه عن‪33‬وان مث‪33‬ال‪ ،‬چ‪33‬ربی گی‪33‬اهی‪،‬‬
‫روغن معدنی‪ ،‬استرهای الکل آلیفاتیک پلی هیدریک (اس‪33‬تر گلیک‪33‬ول‪ ،‬گلیس‪33‬رول‪ ،‬م‪33‬انیتول‪ ،‬هگزیت‪33‬ول) و اس‪33‬یدهای‬
‫چرب با وزن مولکولی باال آزمایش شده است‪ ،‬اما بهترین نتایج حاصل از مخلوط قدیمی گوشت خ‪33‬وک ب‪33‬ود‪ .‬و پی‪33‬ه‬
‫برای تصفیه پیه پس از تمیز کردن‪ ،‬شستن و خارج ک‪33‬ردن خ‪33‬ون و ماهیچ‪33‬ه ه‪33‬ا آن را ذوب می کنن‪33‬د‪ .‬پوس‪33‬ت زده و‬
‫تمیز می شود و بنزوئین (‪ )٪0.6‬و آلوم (‪ )٪0.30 - ٪0.15‬اضافه می شود‪ .‬بنزوئین یک ماده نگهدارنده است در‬
‫حالی که زاج باعث انعقاد ناخالصی ها در حین گرم شدن می شود‪ .‬چربی ذوب شده گرم را از طریق پارچه عب‪33‬ور‬
‫‪.‬داده و بگذارید تا خنک شود‬
‫‪ a‬وسیله نقلیه برای نگهداری محصوالت چربی در طول فرآیند‬

‫شاسی" با طراحی ویژه‪ .‬این قاب‌های چوبی مستطیلی (ارتف‪33‬اع ‪ 2‬اینچ‪ ،‬ط‪33‬ول ‪ 20‬اینچ و ع‪33‬رض ‪ 16‬اینچ) هس‪33‬تند"‬
‫که یک صفحه شیشه‌ای را نگه می‌دارند (شکل ‪ .)3‬محصوالت چ‪33‬ربی در ابت‪33‬دای انفل‪33‬وراژ ب‪33‬ه دو ط‪33‬رف لی‪33‬وان ب‪33‬ا‬
‫کاردک اعمال می شود‪ 360 :‬گرم محصول در هر طرف مورد نیاز است‪ .‬هنگامی که روی هم انباش‪33‬ته می ش‪33‬ود‪،‬‬
‫شاسی یک محفظه هوادار با یک الیه چربی در دو طرف باال و پ‪33‬ایین ه‪33‬ر شیش‪33‬ه تش‪33‬کیل می ده‪33‬د (ش‪33‬کل ‪ .)4‬ه‪33‬ر‬
‫روز صبح‪ ،‬گل های تازه چیده شده با برداشتن برگ ها و ساقه ها و از بین بردن رطوبت ش‪33‬بنم ی‪33‬ا ب‪33‬اران پ‪33‬اک می‬
‫شوند‪ .‬گل ها (شکل ‪ )3‬با دست روی الیه چربی هر ص‪33‬فحه شیش‪33‬ه ای پخش می ش‪33‬وند‪ .‬آث‪33‬ار رط‪33‬وبت ب‪33‬اعث فاس‪33‬د‬
‫‪.‬شدن محصوالت می شود‪ ،‬بنابراین باید احتیاط کرد‬
‫‪78‬‬
‫شکل ‪ :4‬انبوه شاسی‬
‫هنگامی که شاسی ها یکی روی دیگری انباشته می شوند‪ ،‬گل ها داخل آن باقی می مانند‬
‫تماس با محصوالت کم چرب که به عنوان حالل مستقیم عمل می کند‪ ،‬در حالی که الیه چربی باالیی (زی‪33‬ر ص‪33‬فحه‬
‫شیشه ای شاسی) فقط عطر فراری را که از گ‪33‬ل ه‪33‬ا پخش می ش‪33‬ود ج‪33‬ذب می کن‪33‬د‪ .‬پس از ‪ 24‬س‪33‬اعت‪ ،‬گ‪33‬ل ه‪33‬ا از‬
‫شاسی خارج می شوند‪ .‬اما زمان حذف بستگی به ن‪33‬وع گ‪33‬ل دارد‪ .‬ح‪33‬ذف گ‪33‬ل ه‪33‬ا از محص‪33‬والت زراعی ب‪33‬ه عن‪33‬وان‬
‫شناخته می شود‪ .‬بالفاصله پس از تخلیه‪ ،‬شاسی با گل های تازه شارژ می شود‪ .‬برای این منظور‪defl eurage ،‬‬
‫شاسی برگردانده می شود‪ ،‬بنابراین الیه چربی که در عملیات قبلی در باالی (س‪3‬قف) محفظ‪33‬ه کوچ‪3‬ک تش‪3‬کیل ش‪3‬ده‬
‫بود‪ ،‬اکنون مستقیما ً با گل های تازه شارژ می شود‪ .‬هنگ‪3‬امی ک‪3‬ه محص‪3‬والت چ‪3‬ربی از عط‪3‬ر (پوم‪3‬اد) اش‪3‬باع ش‪3‬د‪،‬‬
‫اس‪33‬تخراج می ‪ Extrait‬محصوالت با کاردک از شاسی خارج می شوند‪ .‬پومادها با الکل مطلق در فرآیندی به نام‬
‫شوند ‪ .‬در ابتدا و چندین بار در طول برداشت‪ ،‬چربی روی شاسی با یک شانه فلزی خراشیده می شود و شیارهای‬
‫ریزی کشیده می شود تا سطح موجود برای حداکثر جذب تغییر و افزایش یابد‪ .‬پر اشباع ترین پوم‪33‬اد پوم‪33‬اد ش‪33‬ماره‬
‫است‪ ،36 .‬به این معنی که محصوالت روی شاسی ‪ 36‬بار با گل های تازه در ط‪33‬ول ک‪33‬ل فرآین‪33‬د ج‪33‬ذب تیم‪33‬ار ش‪33‬ده‬
‫است‪ .‬در مورد یاس‪ ،‬هر کیلوگرم چ‪33‬ربی در ک‪33‬ل دوره ب‪33‬ا ‪ 3‬کیل‪3‬وگرم گ‪33‬ل ش‪33‬ارژ می ش‪33‬ود‪ .‬شستش‪33‬وی الک‪33‬ل پوم‪33‬اد‬
‫که روغن طبیعی گل را به میزان قابل توجهی بازتولید می کند‪ .‬گاهی اوقات ‪ Extrait No. 36،‬شماره‪ 36 .‬را‬
‫یک نت چربی در قسمت اضافی وجود دارد که با انجماد و فیل‪33‬تر ک‪33‬ردن شستش‪33‬وهای الکلی می ت‪33‬وان آن را از بین‬
‫‪.‬برد‬
‫شکل ‪ :5‬باتئوس‬
‫پوماد در طول زمستان در سرداب های خنک به نام فرآوری می شود‬

‫باتئوس (شکل ‪ )5‬ساخته شده از مس و مجهز به همزن‪ .‬چندین باتئوس ب‪33‬ه ص‪33‬ورت س‪33‬ریال م‪33‬رتب ش‪33‬ده ان‪33‬د‪ .‬الک‪33‬ل‬
‫خارج شده از یک باتئوس در شستش‪33‬وهای دوم‪ ،‬س‪33‬وم و اول ب‪33‬اتئوس ه‪33‬ای مت‪33‬والی ریخت‪33‬ه می ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬رای آخ‪33‬رین‬
‫شستشو از الکل تازه استفاده می شود‪ .‬اکستریت شماره ‪ 36‬در یخچال خنک می شود تا چربی آن جدا ش‪3‬ود‪ .‬چ‪3‬ربی‬
‫تخلیه شده بی بو است و برای ساخت صابون استفاده می شود‪ .‬غلظت کامل خ‪33‬روجی تحت خالء و در دم‪33‬ای پ‪33‬ایین‬
‫برای حذف الکل انجام می شود و باعث ایجاد جریان مطلق می شود که م‪33‬اهیت نیم‪33‬ه جام‪33‬د دارد‪ .‬گ‪33‬ل ه‪33‬ای خ‪33‬ارج‬
‫شده از شاسی با حالل ها (پترولیوم اتر) استخراج شده و باقی مانده غلیظ در الکل مطل‪33‬ق ح‪33‬ل می ش‪33‬ود‪ .‬چ‪33‬ربی ب‪33‬ا‬
‫انجماد از بین می رود‪ .‬این آماده سازی به عنوان مطلق شاسی شناخته می شود‪ .‬مصرف مطلق و مطلق شاس‪33‬ی ب‪33‬ه‬
‫طور منطقی مکمل یکدیگر هستند‪ ،‬زیرا هر یک تنها بخشی از کل روغن موجود در گل ها را نشان می ده‪33‬د‪ ،‬ام‪33‬ا‬
‫‪.‬به دلیل تفاوت هزینه‪ ،‬آنها جداگانه نگهداری می شوند‬
‫علیرغم پیشرفت های اخیر فناوری در این زمینه‬

‫روش های استخراج‪ ،‬خیساندن هیدرولیتیک‪ ،‬بیان و استخراج چربی سرد برای انواع خاصی از مواد خ‪33‬ام اجتن‪33‬اب‬
‫ناپذیر است‪ .‬برای این مواد‪ ،‬در حال حاضر هیچ جایگزینی در دسترس نیست‪ ،‬اگرچه تقطیر با آب ی‪3‬ا اس‪3‬تخراج ب‪3‬ا‬
‫حالل می‌تواند برای اسانس‌های مرکبات و روغن‌های گل ی‪33‬ا س‪33‬ایر م‪33‬واد عطرس‪33‬ازی اس‪33‬تفاده ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬ا این وج‪33‬ود‪،‬‬
‫تکثیر واقعی اسانس یا عطرهای طبیعی واقعی موجود در این مواد تنها با بیان و استخراج چربی س‪33‬رد حاص‪33‬ل می‬
‫شود‪ .‬فقط پیشرفت های تکنولوژیکی برای استخراج آسان می تواند بدون تأثیر بر اصول اساسی این فرآیندها انجام‬
‫‪.‬شود‬
‫‪ N.‬ش‪33‬رکت بین المللی ب‪33‬راون‪ ،‬اس‪33‬تخراج کنن‪33‬ده روغن قه‪33‬وه ای م‪33‬دل ‪Anonymous، 2007، 633 33،6100‬‬
‫‪:‬کالیفرنی‪3333‬ا‪ 1297-91723 .‬ای‪3333‬االت متح‪3333‬ده آمریک‪3333‬ا‪ .‬موج‪3333‬ود در ‪Barranca Avenue Covina،‬‬
‫‪http://www.brown-intl.com/download/BOE.PDF.‬‬
‫‪:‬ناش‪33333‬ناس‪ ،1983 ،‬ش‪33333‬رکت ماش‪33333‬ین آالت م‪33333‬واد غ‪33333‬ذایی‪ .‬موج‪33333‬ود در‬ ‫‪http://fi‬‬ ‫‪les.asme.org/‬‬
‫‪ASMEORG/Communities/History/Landmarks/5549.pdf‬‬
‫‪Cooper, JW and Gunn, C., 1975, Tutorial Pharmacy, Carter SJ (Ed.), Reprint Publication‬‬
‫‪CBS, Dehli, p. 255‬‬
‫‪80‬‬
‫آنزیم تخریب کننده دیواره ‪Ganga, A., Pinaga, A., Quero, A., Valles, S. and Ramon, D., 2001,‬‬
‫سلولی در آزادسازی پیش سازهای عطر انگور‪ ,‬بین المللی علوم و فناوری غذایی‪87-83 : 7 ,‬‬
‫استخراج داروی گیاهی‪ .‬هفت‪33‬ه نام‪33‬ه ش‪33‬یمی‪ ،‬رغ‪3‬وان ر (وی‪33‬رایش)‪Ghosh, D. and Laddha, KS, 2005, ،‬‬
‫‪-B, KJ Somaiya Hospital Road, Sion (Ed), Mumbai India, p. 185‬انتشارات سواک‪602 .‬‬
‫محصوالت فرعی عمده صنعت پردازش مرکبات فلوریدا‪ .‬دانشگاه ‪ Braddock، RJ 2004،‬و ‪Goodrich، RM‬‬
‫‪: http://edis.ifas.ufl‬موج‪3333‬ود در ‪ (UF/IFAS).‬فلوری‪3333‬دا‪ ،‬موسس‪3333‬ه عل‪3333‬وم غ‪3333‬ذایی و کش‪3333‬اورزی‬
‫‪.edu/BODY_FS107#beginning‬‬
‫‪Guenther, E., 1949, The Essential Oils, D. Van Nostrand Company, Inc. 257 Fourth‬‬
‫جلد ‪ ،3‬ص‪ ،75-6 .‬ب‪ .‬جلد ‪ ،1‬ص‪Avenue, New York 10, a. 200-189 .‬‬
‫‪Kim, DH, Kim, JH, Bae, SE, Seo, JH, Oh, TK and Lee, OH, 2005, Enhancement of‬‬
‫استخراج با استفاده از گونه باسیلوس زایالناز‪ ,‬مجله شیمی کش‪33‬اورزی و م‪33‬واد غ‪33‬ذایی ‪natural pigment ,‬‬
‫‪2545 -2541 : ) 7 (53‬‬
‫اثرات دمای خیساندن قبل از تخمیر و ‪ Jasinski، YW، 1999،‬و ‪Mc Mahon، HM، Zoecklein، BW‬‬
‫در فشار بر غلظت گلوکوزیدهای انگور کابرنه سووینیون و فراکسیون ه‪3‬ای گلیکوزی‪3‬د‪ (V/V) ،‬درصد الکل‬
‫مجله آمریکایی شرک شناسی و شراب سازی ‪390-385 :)4(50 ،‬‬
‫‪:‬روت‪3333333333333333333‬ر‪ ،‬بی‪ ،2006 ،.‬خیس‪3333333333333333333‬اندن س‪3333333333333333333‬رد ت‪3333333333333333333‬رجیحی‪ .‬موج‪3333333333333333333‬ود در‬

‫‪www.brsquared.org/wine/articles/coldsoak.htm‬‬
‫دهلی ن‪33‬و‪ ،‬ص‪ (P.) Ltd. -174 .‬سامبامورتی‪ ،‬ک‪ ،2002 ،.‬مهندسی داروسازی (بازنشر) عصر جدی‪33‬د بین‌المللی‬
‫‪175‬‬
‫اکتبر ‪. FMC Corporation, Chicago III US 4,700,620, 20‬آب مرکبات گیر ‪Cross, SD, 1986,‬‬
‫‪1987‬‬
‫روش کدو حلوایی اس‪33‬توکارمین ب‪33‬رای مش‪33‬اهده کروم‪33‬وزوم ه‪33‬ای ‪ Nakamura، C.، 1979،‬و ‪Tsuchiya، T.‬‬
‫‪، Euphytica ، 28(2): 249-256‬چغندرقند‬
‫‪5 DECOCTION AND HOT CONTINUOUS EXTRACTION TECHNIQUES‬‬
‫‪5‬‬ ‫روش جوشانده و استخراج مداوم گرم‬
‫‪ S. Rane‬و ‪S. Tandon‬‬
‫خالصه‬
‫این فصل تکنیک‌ها‪ ،‬پارامترها و تجهیزات مورد استفاده برای استخراج گیاهان با جوشانده و استخراج م‪33‬داوم گ‪33‬رم را‬
‫شرح می‌دهد‪ .‬اصول‪ ،‬مکانیسم ها‪ ،‬محاسن و معایب استخراج با حالل معم‪3‬ولی و اس‪33‬تخراج ب‪3‬ا حالل تس‪33‬ریع ش‪3‬ده ن‪3‬یز‬
‫‪.‬مورد بحث قرار گرفته است‬
‫‪5.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫از روش های سنتی استخراج گیاهان دارویی‬

‫جوشانده برای تهیه عصاره آبی یکی از توصیف شده ترین جوشانده ها است‪ .‬جوشانده یک آماده سازی مبت‪33‬نی ب‪33‬ر آب‬
‫برای استخراج ترکیبات فعال از مواد گیاهی دارویی است‪ .‬در این فرآیند‪ ،‬تهیه م‪3‬ایع ب‪3‬ا جوش‪3‬اندن م‪3‬واد گی‪3‬اهی ب‪3‬ا آب‬
‫ساخته می شود‪ .‬جوشانده از این جهت با تزریق متفاوت است که دومی ب‪33‬ه ط‪33‬ور فع‪33‬ال جوش‪33‬انده نمی ش‪33‬ود‪ .‬جوش‪33‬انده‬
‫روش انتخابی هنگام کار با گیاهان سخت و فی‪ ،‬پوست و ریشه و گیاهانی است که دارای مواد شیمیایی محلول در آب‬
‫هستند‪ .‬مواد گیاهی به طور کلی به قطعات کوچک شکسته یا پودر می شوند‪ .‬روش های مختلفی برای تهی‪33‬ه جوش‪33‬انده‬
‫ها شرح داده شده است‪ .‬در روش آیورودا‪ ،‬که به طور سنتی به عنوان کواتا ش‪3‬ناخته می ش‪3‬ود ‪ ،‬داروی خ‪3‬ام ب‪3‬ه ش‪3‬کل‬
‫یاواکوتا (تکه های کوچک) در گلدان های سفالی یا ظروف مسی حلبی شده ب‪33‬ا خ‪33‬اک رس در خ‪33‬ارج ق‪33‬رار می گ‪33‬یرد‪.‬‬
‫آب اضافه می شود و قابلمه روی آتش گرم می شود‪ .‬اگر ماده نرم باشد‪ ،‬چهار برابر آب در هر ‪ 1‬قسمت دارو استفاده‬
‫می شود‪ .‬اگر دارو نسبتا ً سخت باشد هشت برابر آب و اگر دارو خیلی سفت باشد شانزده براب‪33‬ر آب توص‪33‬یه می ش‪33‬ود‪.‬‬
‫س‪33‬پس مخل‪33‬وط را روی ش‪33‬عله مالیم می‌جوش‪33‬انند ت‪33‬ا در م‪33‬ورد داروه‪33‬ای ن‪33‬رم ب‪33‬ه ی‪33‬ک چه‪33‬ارم حجم اولی‪33‬ه و در م‪33‬ورد‬
‫داروهای متوسط یا خیلی سخت به یک هشتم کاهش یابد‪ .‬سپس عصاره سرد و صاف می شود و فیل‪33‬ترات در ظ‪33‬روف‬
‫‪.‬تمیز جمع آوری می شود‬
‫‪5.2‬‬ ‫فرآیند استخراج جامد‪-‬مایع‬
‫استخراج جامد‪-‬مایع یکی از پرکاربردترین واحدهاست‬

‫عملیات در صنعت گیاهان دارویی و معطر‪ .‬یکی از نمونه‌های استخراج جامد‪-‬مایع‪ ،‬استخراج گیاهان ب‪33‬ا حالل اس‪33‬ت‪.‬‬
‫این فرآیند که به آن لیچینگ نیز گفته می شود‪ ،‬یک تکنی‪33‬ک جداس‪33‬ازی اس‪33‬ت ک‪33‬ه اغلب ب‪33‬رای ح‪33‬ذف امالح از مخل‪33‬وط‬
‫جامد با کمک ی‪33‬ک حالل اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪ .‬جام‪33‬د ن‪33‬امحلول ممکن اس‪33‬ت عظیم و نفوذپ‪33‬ذیر باش‪33‬د‪ .‬اغلب ذرات اس‪33‬ت و‬
‫ذرات ممکن است آشکارا متخلخل‪ ،‬سلولی با دیواره های سلولی انتخابی نفوذپذیر‪ ،‬یا فعال سطحی باشند‪ .‬جریان م‪33‬واد‬
‫جامد در حال شسته شدن و مایع همراه آن به عنوان جریان زیرین شناخته می شود‪ .‬محت‪33‬وای جام‪33‬د جری‪33‬ان را م‪33‬ارک‬
‫‪.‬می نامند‪ .‬جریان مایع حاوی امالح شسته شده به عنوان سرریز شناخته می شود‬
‫‪5.3‬‬ ‫پارامترهای فرآیند موثر بر استخراج مایع جامد‬
‫‪.‬پارامترهای زیر به طور کلی بر میزان مایع جامد تأثیر می گذارد‬

‫‪):‬لیچینگ( ‪ uid‬استخراج‬
‫•‬ ‫پردازش پس از برداشت‬

‫•‬ ‫ویژگی های ماتریس‬
‫•‬ ‫انتخاب حالل‬
‫•‬ ‫روش تماس‬
‫‪82‬‬
‫دمای استخراج •‬
‫تعداد شستشو •‬
‫شرایط استخراج (مثالً هم زدن) •‬
‫‪5.3.1‬‬ ‫پردازش پس از برداشت‬
‫پس از برداشت‪ ،‬اکثر گیاهان دارای رطوبت ‪ 60‬تا ‪ 80‬درصد هس‪33‬تند و ب‪33‬دون خش‪33‬ک ش‪33‬دن قاب‪33‬ل‬
‫نگهداری نیستند‪ .‬در غیر این صورت‪ ،‬ترکیبات مهم می توانند تجزیه شوند یا میکروارگانیسم ها ممکن اس‪33‬ت م‪33‬واد را‬
‫آلوده کنند‪ .‬خشک کردن گیاهان در س‪33‬ایه در ی‪33‬ک الی‪33‬ه ن‪33‬ازک ب‪33‬ه ط‪33‬ور کلی ت‪33‬رجیح داده می ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬رخی از گیاه‪33‬ان‬
‫دارویی‪ ،‬مانند پیرتروم‪ ،‬در صورت قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید برای مدت طوالنی‪ ،‬ترکیب‪33‬ات فع‪33‬ال‬
‫خود را از دست می دهند‪ .‬برای خشک کردن مقادیر زیادی از مواد گیاهی‪ ،‬از کوره خشک کن با هوای گ‪3‬رم اس‪3‬تفاده‬
‫می شود که در آن می توان مواد را روی تعداد زیادی سینی که روی هم چیده شده اند قرار داد‪ .‬دمای ف‪33‬ر بای‪33‬د در ح‪33‬د‬
‫‪.‬ایمن باشد تا به اجزای فعال گیاه دارویی آسیبی وارد نشود‬
‫‪5.3.2‬‬ ‫ویژگی های ماتریس‬
‫آگاهی از ویژگی های ماتریس جامد حامل است‬

‫تعیین اینکه آیا برای ایجاد ارتباط بیشتر امالح با حالل به درمان قبلی نیاز دارد یا خیر‪ ،‬مهم است‪ .‬آسیاب ک‪33‬ردن م‪33‬واد‬
‫گیاهی به معنای تجزیه مکانیکی برگ ها‪ ،‬ریشه ها‪ ،‬دانه ها یا سایر قسمت های گیاه به واحدهای کوچک اس‪3‬ت ک‪33‬ه از‬
‫‪.‬قطعات بزرگ تا پودر ریز متغیر است‬
‫‪:‬امالح ممکن است در جامدات بی اثر به روش های مختلفی وجود داشته باشد‬
‫‪،‬روی سطح جامد ‪1.‬‬

‫‪.‬احاطه شده توسط ماتریسی از مواد بی اثر‪ ،‬ترکیب شیمیایی‪ ،‬یا در داخل سلول ‪2.‬‬
‫امالح چسبیده به سطح جامد به راحتی قابل جابجایی است‬

‫حالل‪ .‬هنگامی که امالح در منافذ احاطه شده توسط ماتریکسی از مواد بی اثر وجود دارد‪ ،‬حالل بای‪33‬د ب‪33‬ه داخ‪33‬ل جام‪33‬د‬
‫منتشر شود تا امالح را جذب کند‪ .‬در صنعت گیاهان دارویی‪ ،‬به طور کلی آسیاب های گلوله ای و آس‪33‬یاب ه‪33‬ای م‪33‬ایع‬
‫‪ .‬برای پودر کردن استفاده می شود و اندازه ذرات بهینه قبل از استخراج در مقیاس بزرگ تعیین می شود‬
‫‪5.3.3‬‬ ‫انتخاب حالل‬
‫هنگام انتخاب الف باید فاکتورهای زیر را در نظر گرفت‬

‫‪:‬حالل برای استفاده تجاری‬
‫قدرت حالل (انتخابی) ‪ .‬فقط ترکیبات فعال و مورد نظر باید از مواد گی‪33‬اهی اس‪33‬تخراج ش‪33‬وند‪• ،‬‬
‫‪.‬که به این معنی است که گزینش پذیری باالیی الزم است‬
‫دمای جوش ‪ .‬نقطه جوش حالل به منظور تسهیل حذف حالل از محصول تا حد امک‪33‬ان پ‪33‬ایین •‬
‫‪.‬است‬
‫واکنش پذیری ‪ .‬حالل نباید با عصاره واکنش شیمیایی نش‪33‬ان ده‪33‬د و همچ‪33‬نین نبای‪33‬د ب‪33‬ه راح‪33‬تی •‬
‫‪.‬تجزیه شود‬
‫ویسکوزیته ‪ .‬ویسکوزیته کم حالل منجر به افت فشار کم و انتق‪3‬ال ح‪3‬رارت و ج‪3‬رم خ‪3‬وب می •‬
‫‪.‬شود‬
‫ایمنی ‪ .‬حالل باید غیر قابل اشتعال و غیر خورنده باشد و نباید خطر سمی ایج‪33‬اد کن‪33‬د‪ .‬دف‪33‬ع آن •‬
‫‪.‬نباید محیط زیست را به خطر بیندازد‬
‫‪.‬هزینه _ حالل باید به راحتی با هزینه کم در دسترس باشد •‬

‫فشار بخار برای جلوگیری از اتالف حالل در اث‪33‬ر تبخ‪33‬یر‪ ،‬فش‪33‬ار بخ‪33‬ار کم در دم‪33‬ای عملی‪33‬اتی •‬
‫‪.‬مورد نیاز است‬
‫‪.‬بازیابی ‪ .‬حالل باید به راحتی از عصاره جدا شود تا عصاره ای بدون حالل تولید شود •‬
‫‪5.3.4‬‬ ‫شرایط استخراج‬
‫اندازه ذرات بسیار ناچیز ممکن است باعث ایجاد مشکالتی در بسته بندی شود‬
‫مواد جامد برای استخراج‪ ،‬جلوگیری از جریان آزاد حالل از طریق بستر جامد‪ .‬در چ‪33‬نین ح‪33‬التی‪ ،‬اس‪33‬تخراج س‪33‬خت‌تر‬
‫است‪ ،‬به‌ویژه زمانی که جامدات ریز تقسیم‌شده در حالت بدون همزدگی درمان ش‪3‬وند‪ .‬پراکن‪3‬دگی ذرات در حالل م‪3‬ایع‬
‫با هم زدن‪ ،‬تماس جامد با حالل را تسهیل می کند‪ .‬هم زدن‪ ،‬در عین حال که استخراج خوبی دارد‪ ،‬ممکن است ب‪33‬اعث‬
‫‪.‬تعلیق ذرات ریز در محلول سرریز شود‬
‫‪5.4‬‬ ‫روش استخراج جامد‪-‬مایع‬
‫سه نوع اصلی جریان مورد استفاده در سیستم های لیچینگ‬

‫‪:‬هستند‬
‫سیستم تک مرحله ای ‪1.‬‬

‫سیستم چند مرحله ای ضد جریان ‪2.‬‬
‫سیستم چند مرحله ای همزمان ‪3.‬‬
‫‪FRESH SOLVENT‬‬ ‫‪OVERFLOW SOLUTION‬‬

‫‪EXTRACTION‬‬
‫‪STAGE‬‬
‫‪SOLID UNDERFLOW‬‬ ‫‪SOLID FEED‬‬
‫‪Figure 1: Single-stage solid-liquid extraction‬‬
‫سیستم تک مرحله ای عملکرد کامل را نشان می دهد‬

‫تماس با خوراک جامد و حالل تازه این به ندرت در عمل صنعتی به دلی‪33‬ل بازی‪33‬ابی کم امالح ب‪33‬ه دس‪33‬ت آم‪33‬ده و محل‪33‬ول‬
‫نسبتا رقیق تولید شده مشاهده می شود‪ .‬کارایی استخراج با تقسیم حالل به تعدادی بخش کوچکتر و سپس انج‪33‬ام چن‪33‬دین‬
‫‪ .‬استخراج متوالی به جای تنها یک تماس کل مقدار حالل با جامد‪ ،‬تا حدودی بهبود می یابد‬
‫‪FRESH SOLVENT‬‬
‫‪OVERFLOW SOLUTION‬‬
‫‪EXTRACTION‬‬ ‫‪EXTRACTION‬‬ ‫‪EXTRACTION‬‬
‫‪STAGE 1‬‬ ‫‪STAGE 2‬‬ ‫‪STAGEn‬‬
‫‪SOLID FEED‬‬
‫‪SOLID UNDERFLOW‬‬
‫شکل ‪ :2‬استخراج چند مرحله ای ضد جریان جامد‪ -‬مایع‬
‫‪84‬‬
‫در سیستم چند مرحله ای ضد جریان پیوسته که در شکل ‪ 2‬نشان داده شده است‪ ،‬جریان های زیر‬
‫جریان و سرریز جریان مخالف به یکدیگر جریان می یابند‪ .‬این سیستم امکان بازیابی زیاد امالح را با ی‪33‬ک محص‪33‬ول‬
‫‪ .‬بسیار غلیظ فراهم می کند زیرا محلول غلیظ پس از تماس با جامد تازه سیستم را ترک می کند‬
‫‪FRESH SOLVENT‬‬ ‫‪FRESH SOLVENT‬‬

‫‪FRESH SOLVENT‬‬
‫‪EXTRACTION‬‬ ‫‪EXTRACTION‬‬
‫‪EXTRACTION‬‬ ‫‪STAGEn‬‬
‫‪STAGE 1‬‬ ‫‪STAGE 2‬‬
‫‪SOLID FEED‬‬ ‫‪SOLID UNDERFLOW‬‬

‫شکل ‪ :3‬استخراج چند مرحله ای همزمان جامد‪ -‬مایع‬
‫در سیستم چند مرحله ای هم جریان (موازی) نش‪3‬ان داده ش‪3‬ده در ش‪3‬کل ‪ ،3‬حالل ت‪3‬ازه و خ‪3‬وراک‬
‫جامد در مرحله اول در تماس هستند‪ .‬زیر فالش از مرحله اول به مرحله دوم فرستاده می شود و در آنجا با حالل تازه‬
‫‪.‬بیشتری در تماس است‪ .‬این طرح در تمام مراحل بعدی تکرار می شود‬
‫‪5.5‬‬ ‫تجهیزات استخراج جامد‪-‬مایع‬
‫‪:‬تجهیزات استخراج جامد‪ -‬مایع دو نوع است‬

‫استخراج کننده جامد‪-‬مایع دسته ای )‪a‬‬
‫استخراج کننده مایع جامد پیوسته )‪b‬‬
‫رایج ترین استخراج کننده های دسته ای مورد استفاده برای جامد‪-‬مایع‬
‫‪:‬استخراج گیاهان دارویی عبارتند از‬
‫دستگاه استخراج قابلمه ‪ .‬دس‪33‬تگاه اس‪33‬تخراج دارای حجم ‪ 10-2‬م‪33‬تر مکعب اس‪33‬ت و ی‪33‬ک میکس‪33‬ر •‬
‫برای تضمین اختالط خوب برای تصفیه مواد خوب ض‪33‬روری اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬رای م‪33‬واد س‪33‬اختاری‪،‬‬
‫‪.‬میکسر فقط برای تبخیر حالل و برای تخلیه استخراج کننده استفاده می شود‬
‫استخراج چرخان ‪ .‬استخراج کننده با مواد اس‪33‬تخراج و حالل پ‪3‬ر می ش‪3‬ود و س‪3‬پس ش‪33‬روع ب‪3‬ه •‬
‫چرخش می کند‪ .‬نصب کویل های گرمایشی و استفاده از ژاکت دوتایی امکان تبخ‪33‬یر حالل را‬
‫در پایان سیکل استخراج فراهم می کند‪ .‬شکل خاصی از کویل گرمایشی می توان‪33‬د ب‪33‬ه عن‪33‬وان‬
‫‪.‬میکسر در طول دوره استخراج عمل کند‬
‫مزیت استخراج کننده های دسته ای ساده بودن آنهاست‬

‫کار می کنند و به خوبی ساخته می شوند‪ .‬از معایب استخراج کننده های دسته ای ظرفیت محدود و خ‪33‬روجی ناپیوس‪33‬ته‬
‫‪.‬محصول می باشد‬
‫شکل ‪ :4‬دیگ استخراج و استخراج چرخان‬
‫‪5.5.1‬‬ ‫استخراج مداوم‬
‫برای عملیات مستمر استخراج‪ ،‬نفوذ و غوطه وری‬

‫‪.‬استفاده می شود ‪sion‬‬
‫‪5.5.1.1‬‬ ‫نفوذ‬
‫حالل از ماده جامد غیر متحرک عبور می کند و‬

‫مواد تشکیل دهنده فعال محلول را استخراج می کند‪ .‬یکی از مزیت های این روش این است که ماده جامد ب‪33‬ه عملی‪33‬ات‬
‫مکانیکی کمی نیاز دارد زیرا در حین عبور محصول در محل‪3‬ول نی‪33‬ازی ب‪33‬ه ح‪3‬رکت در پرکوالت‪3‬ور نیس‪33‬ت‪ .‬عالوه ب‪3‬ر‬
‫‪.‬صورت می گیرد‪ ،‬حداقل مقدار ذرات جامد در عصاره وجود دارد ‪ lt‬این‪ ،‬از آنجایی که عملیات خود فی‬
‫غوطه وری ‪5.5.1.2‬‬
‫‪.‬در این فرآیند‪ ،‬مواد جامد به طور کامل در محلول فرو می‌روند‬
‫دریچه می شود و با آن مخلوط می شود‪ .‬بنابراین‪ ،‬هیچ خاصیت نفوذ خاص‪33‬ی ب‪33‬رای م‪33‬واد جام‪33‬د الزم نیس‪33‬ت‪ .‬عیب آن‬
‫‪ .‬این است که محلول عصاره خود فیتاسیون صورت نمی گیرد‪ .‬بنابراین‪ ،‬یک مرحله فیلتراسیون باید اضافه شود‬
‫‪5.5.2‬‬ ‫تجهیزات استخراج مداوم‬
‫‪5.5.2.1‬‬ ‫استخراج افقی پیوسته‬
‫مواد جامد در سبدها قرار می گیرند و در تماس هستند‬

‫‪ .‬با حالل توسط نفوذ‪ .‬جریان حالل از طریق استخراج کننده برخالف جریان مواد جامد است‬
‫‪86‬‬
‫شکل ‪ :5‬استخراج افقی پیوسته‬
‫‪5.5.2.2‬‬ ‫استخراج کننده هیلدبراند‬
‫مواد جامد با توجه به غوطه وری استخراج می شود‬

‫ً‬
‫روش‪ .‬نوار نقاله های پیچی برای انتق‪3‬ال م‪3‬واد جام‪3‬د در دس‪33‬تگاه اس‪3‬تخراج تعبی‪33‬ه ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬مج‪33‬ددا‪ ،‬حالل از طری‪3‬ق‬
‫‪.‬استخراج کننده جریان مخالف به مواد جامد دارد‬
‫شکل ‪ :6‬استخراج کننده هیلدبرانت‬

‫استخراج کننده بونوتو ‪5.5.2.3‬‬
‫‪.‬برای استخراج جریان مخالف استفاده می شود ‪ Bonotto‬استخراج کننده‬

‫مطابق با روش غوطه وری مواد جامد توسط میکسر روی سینی حمل می شود تا زمانی که ب‪3‬ه بخش ب‪3‬از برس‪3‬د و در‬
‫سینی بعدی بیفتد‪ .‬نوار نقاله پیچ در خروجی‪ ،‬مواد جامد استخراج شده را خارج ک‪33‬رده و از خ‪33‬روج محل‪33‬ول از خ‪33‬ارج‬
‫‪.‬کننده جلوگیری می کند‬
‫‪88‬‬
‫شکل ‪ :7‬استخراج کننده بونوتو‬
‫استخراج کننده بولمان ‪5.5.2.4‬‬
‫حالل تازه در طول حرکت به سمت باال اضافه می شود‬

‫سبدها به طوری که این قسمت در جریان مخ‪33‬الف ک‪3‬ار کن‪3‬د‪ .‬محل‪3‬ول از قب‪33‬ل بارگ‪3‬ذاری ش‪33‬ده از پ‪3‬ایین اس‪33‬تخراج کنن‪3‬ده‬
‫خارج می شود و وارد سبدهای رو به پایین می ش‪33‬ود ت‪33‬ا این قس‪33‬مت از اس‪33‬تخراج کنن‪33‬ده ب‪33‬ه ط‪33‬ور همزم‪33‬ان عم‪33‬ل کن‪33‬د‪.‬‬
‫‪.‬میسالی کامل در پایین استخراج کننده بیرون کشیده می شود‬
‫صورت می گیرد‪ ،‬به طوری که دیگ‪33‬ر نی‪33‬ازی ب‪33‬ه درم‪33‬ان دیگ‪33‬ر میس‪33‬ال قب‪33‬ل از تقط‪3‬یر ‪ ltration‬در سبدها‪ ،‬خود فی‬
‫‪.‬نیست‬
‫شکل ‪ :8‬استخراج کننده بولمان‬
‫‪5.5.2.5‬‬ ‫استخراج کندی‬
‫مواد جامد توسط پاروها از یک محفظه حمل می شود‬

‫به بعدی‪ ،‬در راه خالف جریان به حالل‪ .‬محفظه ای که در آن میسال خارج می شود به عن‪33‬وان ی‪33‬ک واح‪33‬د فیلتراس‪33‬یون‬
‫‪.‬استفاده می شود که در آن ذرات ریز از محلول عصاره جدا می شوند‬
‫شکل ‪ :9‬استخراج کندی‬
‫‪90‬‬
‫‪5.6‬‬ ‫استخراج با حالل معمولی‬
‫‪5.6.1‬‬ ‫اصول و مکانیسم ها‬
‫تکنیک های کالسیک برای استخراج مواد فعال با حالل‬

‫م‪3‬واد از م‪33‬اتریس گیاه‪3‬ان دارویی ب‪3‬ر اس‪3‬اس انتخ‪3‬اب حالل هم‪3‬راه ب‪3‬ا اس‪3‬تفاده از گرم‪33‬ا ی‪3‬ا هم زدن اس‪33‬ت‪ .‬تکنیک‌ه‪33‬ای‬
‫کالسیک موجود برای بدست آوردن ترکیبات فعال از گیاهان عبارتند از‪ :‬سوکسله‪ ،‬تقطیر با آب و خیساندن با مخل‪33‬وط‬
‫الکل‪-‬آب یا سایر حالل‌های آلی‪ .‬استخراج سوکسله یک تکنیک عمومی و جاافتاده است که از نظ‪33‬ر عملک‪33‬رد از س‪33‬ایر‬
‫تکنیک‌های اس‪3‬تخراج مرس‪3‬وم ب‪3‬ه ج‪3‬ز در زمینه‌ه‪3‬ای مح‪3‬دود ک‪3‬اربرد‪ ،‬اس‪3‬تخراج ترکیب‪3‬ات حس‪3‬اس ب‪3‬ه ح‪3‬رارت پیش‪3‬ی‬
‫‪.‬می‌گیرد‬
‫شکل ‪ :10‬استخراج کننده سوکسله‬
‫در یک سیستم سوکسله معمولی‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 10‬نشان داده شده است‪ ،‬گیاه‬
‫مواد در یک نگهدارنده انگشتانه قرار داده می شود که با حالل تازه غلیظ ش‪33‬ده از تقط‪33‬یر پ‪33‬ر ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬هنگ‪33‬امی ک‪33‬ه‬
‫مایع به سطح سرریز می رسد‪ ،‬یک سیفون محلول نگهدارنده انگشتانه را آسپیر می کند و آن را در محل تقطیر تخلیه‬
‫می کند و امالح استخراج شده را به مایع حجیم می برد‪ .‬امالح در زمان خروج ب‪33‬اقی می مان‪33‬د و حالل ت‪33‬ازه ب‪33‬ه بس‪33‬تر‬
‫‪.‬جامد گیاه برمی گردد‪ .‬عملیات تا زمانی که استخراج کامل حاصل شود تکرار می شود‬
‫‪5.6.2‬‬ ‫مزایا و معایب استخراج سوکسله‬
‫‪:‬مزایای‬
‫‪.‬جابجایی تعادل انتقال با تماس مکرر حالل تازه با ماتریس جامد ‪1.‬‬
‫‪.‬حفظ دمای استخراج نسبتا ً باال با گرمای حاصل از تقطیر درخواست می شود ‪2.‬‬
‫‪.‬نیازی به فیلتراسیون عصاره نیست ‪3.‬‬
‫‪:‬معایب‬
‫‪.‬هم زدن در دستگاه سوکسله امکان پذیر نیست ‪1.‬‬

‫امکان تجزیه حرارتی ترکیبات ه‪3‬دف را نمی ت‪3‬وان نادی‪3‬ده گ‪3‬رفت زی‪33‬را اس‪3‬تخراج معم‪3‬والً در ‪2.‬‬
‫‪.‬نقطه جوش حالل برای مدت طوالنی اتفاق می افتد‬
‫در سراسر جهان‪ ،‬اکثر واحدهای استخراج حالل ب‪3‬ر اس‪33‬اس اص‪33‬ل سوکس‪33‬له ب‪33‬ا بازی‪33‬افت حالل ه‪3‬ا‬
‫هستند‪ .‬تجهیزات اساسی برای یک واحد استخراج حالل شامل یک نگهدارنده دارو‪-‬استخراج کننده‪ ،‬یک مخزن ذخیره‬
‫حالل‪ ،‬یک دیگ جوشاننده‪ ،‬یک کندانسور‪ ،‬ی‪3‬ک سیس‪3‬تم تنفس (ب‪3‬رای ب‪3‬ه ح‪3‬داقل رس‪3‬اندن اتالف حالل) و س‪3‬اختارهای‬
‫‪ .‬پشتیبانی مانند یک دیگ بخار‪ ،‬یک واحد خنک کننده یخچالی و یک خالء است‪ .‬واحد‬
‫‪،‬مق‪333‬ادیر ح‪333‬د آس‪333‬تانه‬

‫حالل‬ ‫‪ H 2 O‬قابلیت امتزاج با نقطه جوش‪ ،‬درجه سانتیگراد‬
‫‪ppm‬‬
‫استون‬ ‫‪56‬‬ ‫∞‬ ‫‪1000‬‬
‫استیک اسید‬ ‫‪116-117‬‬ ‫∞‬ ‫‪10‬‬
‫اتیل استات‬ ‫‪77‬‬ ‫‪80%‬‬ ‫‪400‬‬
‫بنزن‬ ‫‪80‬‬ ‫‪<0.01%‬‬ ‫‪25‬‬
‫بوتانول‪۲-‬‬ ‫‪79.5‬‬ ‫‪19%‬‬ ‫‪2200‬‬
‫سیکلوهگزان‬ ‫‪80.7‬‬ ‫‪<0.01%‬‬ ‫‪300‬‬
‫دی کلرومتان‬ ‫‪39.7‬‬ ‫‪1.3٪‬‬ ‫‪2200‬‬
‫کلروفرم‬ ‫‪61‬‬ ‫‪8%‬‬ ‫‪50‬‬
‫تتراکلرید کربن‬ ‫‪76.77‬‬ ‫‪0.8٪‬‬ ‫‪10‬‬
‫هگزان‬ ‫‪69‬‬ ‫‪<0.01%‬‬ ‫‪-‬‬
‫اتانول‬ ‫‪78‬‬ ‫∞‬ ‫‪1000‬‬
‫اتیل اتر‬ ‫‪34.6‬‬ ‫‪1.2٪‬‬ ‫‪400‬‬
‫بنزین اتر‬ ‫‪30-50‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪500‬‬
‫پروپانتریول‬ ‫*‪290‬‬ ‫∞‬ ‫‪-‬‬
‫متانول‬ ‫‪64.7‬‬ ‫∞‬ ‫‪200‬‬
‫پروپانول‪1-‬‬ ‫‪91‬‬ ‫م‬ ‫‪400‬‬
‫پروپانول‪2-‬‬ ‫‪82.4‬‬ ‫م‬ ‫‪400‬‬
‫جدول ‪ : 1‬برخی از حالل های رایج مورد استفاده برای استخراج گیاهان دارویی و معطر‬
‫‪5.7‬‬ ‫استخراج سریع حالل‬
‫‪5.7.1‬‬ ‫اصول و مکانیسم ها‬
‫یک استخراج جامد‪-‬مایع است )‪ (ASE‬استخراج با حالل تسریع شده‬
‫‪92‬‬
‫فرآیند در دماهای باال‪ ،‬معموالً بین ‪ 50‬تا ‪ 200‬درجه س‪33‬انتیگراد و در فش‪33‬ارهای بین ‪ 10‬ت‪33‬ا ‪ 15‬مگاپاس‪33‬کال انج‪33‬ام می‬
‫شود‪ .‬بنابراین‪ ،‬استخراج سریع حالل شکلی از استخراج با حالل تحت فشار است‪ .‬اف‪3‬زایش دم‪3‬ا س‪3‬ینتیک اس‪3‬تخراج را‬
‫تسریع می‌کند و فشار باال حالل را در حالت مایع نگه می‌دارد و در نتیج‪33‬ه ب‪33‬ه اس‪33‬تخراج ایمن و س‪33‬ریع دس‪33‬ت می‌یاب‪33‬د‪.‬‬
‫همچنین‪ ،‬فشار باال باعث می شود سلول استخراج سریعتر پر شود و به فشار دادن م‪33‬ایع ب‪33‬ه م‪33‬اتریس جام‪33‬د کم‪33‬ک می‬
‫کند‪ .‬یک سیستم معمولی استخراج حالل تسریع شده در شکل ‪ 11‬نشان داده شده است‪ .‬اگرچ‪3‬ه حالل م‪3‬ورد اس‪3‬تفاده در‬
‫معموالً آلی است‪ ،‬آب گرم تحت فشار نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬در این موارد‪ ،‬یکی به استخراج ‪ASE‬‬
‫‪.‬آب گرم تحت فشار یا استخراج آب زیر بحرانی اشاره دارد‬
‫شکل ‪ :11‬استخراج سریع از حالل‬
‫‪5.7.2‬‬ ‫‪ Accelerated‬مزایا و معایب‬

‫استخراج با حالل‬
‫یک ‪، ASE‬در مقایسه با استخراج سنتی سوکسله‬

‫انج‪3‬ام ش‪3‬ود ک‪3‬ه در دم‪33‬ای ب‪33‬اال انج‪3‬ام می ‪ ASE‬کاهش چشمگیر مقدار حالل و زمان استخراج توجه ویژه ای بای‪3‬د به‬
‫‪.‬شود‪ ،‬که ممکن است منجر به تخریب ترکیبات گرماپذیر شود‬
‫‪5.8‬‬ ‫عوامل مهم برای طراحی کارخانه استخراج حالل برای گیاهان دارویی‬
‫•‬ ‫راندمان باالی استخراج‬

‫•‬ ‫حداقل از دست دادن حالل‬
‫•‬ ‫امکانات استخراج سرد و گرم‬
‫•‬ ‫استخراج با هم زدن‬
‫•‬ ‫سیستم های استخراج حالل چندگانه‬
‫•‬ ‫سیستم های جمع آوری کسر چندگانه‬
‫•‬ ‫واحد فیلتراسیون آنالین‬
‫•‬ ‫واحد بازیافت حالل و چگالش‬
‫•‬ ‫خطوط تهویه با هواکش برای به حداقل رساندن اتالف حالل و به حداکثر رساندن ایمنی‬
‫•‬ ‫واحد گردش آب نمک‬
‫•‬ ‫ستون شکنش برای جداسازی مخلوط حالل ها‬
‫•‬ ‫سیستم های تبخیر کارآمد مانند فیلم سقوط‪ ،‬فیل پاک شده یا اواپراتورهای چرخشی ب‪33‬رای ک‪33‬ار‬
‫در فشارهای پایین‬
‫سیستم منیفولد خالء با تله سرد •‬

‫اتوماسیون • ‪ GMP‬سازگار با •‬
‫هند ‪ CIMAP،‬شکل ‪ :12‬کارخانه استخراج حالل در‬
‫جوشانده‪ ،‬یک آماده سازی مبتنی بر آب‪ ،‬یکی از پرمصرف ترین ها است‬
‫روش های سنتی برای استخراج ترکیبات فعال یک گیاه دارویی معموالً ب‪33‬ا جوش‪33‬اندن قس‪33‬مت گی‪33‬اه ب‪33‬رای م‪33‬دت معی‪33‬نی‬
‫انجام می شود‪ .‬روش استخراج مداوم گرم یا استخراج ب‪33‬ا حالل یکی از پرک‪33‬اربردترین تکنی‪33‬ک ه‪33‬ای اس‪33‬تخراج ب‪33‬رای‬
‫فرآوری گیاهان دارویی است‪ .‬روش استخراج با حالل ساده‪ ،‬به خوبی ثابت و مقرون به ص‪33‬رفه اس‪33‬ت‪ .‬عوام‪33‬ل مهمی‬
‫که می توانند بر راندمان استخراج تأثیر بگذارند‪ ،‬مانند پردازش پس از برداشت‪ ،‬وی‪33‬ژگی ه‪33‬ای جام‪33‬د‪ ،‬انتخ‪33‬اب حالل‪،‬‬
‫روش تماس و دما‪ ،‬بای‪3‬د ب‪3‬رای به‪3‬ترین عملک‪3‬رد بهین‪3‬ه ش‪3‬وند‪ .‬انتخ‪3‬اب حالل مخصوص‪3‬ا ً ب‪3‬رای کارخانج‪3‬ات تج‪3‬اری و‬
‫راندمان باال معموالً به عوامل زیادی مانند گزینش پذیری‪ ،‬قطبیت‪ ،‬نقطه جوش‪ ،‬پایداری شیمیایی و ح‪33‬رارتی‪ ،‬ایم‪33‬نی‪،‬‬
‫قابلیت اشتعال و هزینه بستگی دارد‪ .‬علیرغم مزایای اقتصادی استخراج با حالل‪ ،‬استفاده از حالل های آلی فرار مانند‬
‫هگزان‪ ،‬استون و متانول برای فرآوری گیاهان دارویی به دلیل مالحظات زیست محیطی محدود شده اس‪33‬ت‪ .‬فن آوری‬
‫استخراج مداوم گرم همیشه باید روش انتخابی برای استخراج با ران‪33‬دمان ب‪33‬اال‪ ،‬اقتص‪33‬ادی و ب‪33‬ا س‪33‬رمایه گ‪33‬ذاری کم‪33‬تر‬
‫‪.‬باقی بماند‬
‫استخراج و تقطیر اسانس‌ها‪ ،‬پردازش‪ ،‬تجزیه و تحلیل و کاربرد اسانس‌ها‪Dung NX and Dinh، T.، 2005، ،‬‬
‫ص‪، Har Krishan Bhalla & Sons Book Company، 59 .‬نسخه اول‬
‫‪94‬‬
‫‪:‬س‪333‬خنرانی در م‪333‬ورد اس‪333‬تخراج م‪333‬ایع ‪ -‬م‪333‬ایع و اس‪333‬تخراج جام‪333‬د ‪ -‬م‪333‬ایع‪ .‬موج‪333‬ود در ‪Gamse، T.، 2002،‬‬
‫‪www.iq.uva.es/separacion/archivos/SkriptumExtraction.pdf‬‬
‫در مقیاس پایلوت‪ ,‬تحقیق و صنعت ‪ L. 16-14 :36 ,‬استخراج با حالل درمنه آنوآ ‪Hazra, P. et al., 1989,‬‬
‫تحوالت در فناوری های جداسازی برای پردازش گیاهان ‪Kahol, AP, Tandon, S. and Singh, KL, 1998,‬‬
‫‪ PAFAI , 20(3): 17-28‬دارویی و معطر‪ ,‬مجله‬
‫‪ PAFAI، 12(3): 13-17‬عملیات تماس مایع و مایع‪ :‬بررسی تجهیزات‪ ،‬مجله ‪Pangarkar، VG، 1990،‬‬
‫‪Perry, RH, 2003, Perry's Chemical Engineer's Handbook, McGraw-Hill Company‬‬
‫سامبامورتی‪ ،‬ک‪ ، 2002 ،.‬مهندسی داروسازی (تجدید چاپ)‪ ،‬عصر جدید بین المللی (سهامی خاص)‪ ،‬دهلی نو‪ ،‬ص‪.‬‬
‫‪195-173‬‬
‫‪Schweitzer PA, 1979, Handbook of Separation Technique for Chemical Engineers, 1st‬‬
‫‪Edition, McGraw-Hill Book Company‬‬
‫داده ه‪33‬ای پ‪33‬ردازش کارخان‪33‬ه آزمایش‪33‬ی ب‪33‬رای جداس‪33‬ازی آرتمیس‪33‬ینین از رقم جدید ‪. al.، 2003،‬تان‪33‬دون‪ ،‬اس‪ .‬و‬
‫مجله تحقیقات علمی و صنعتی ‪Artemisia annua 'Jeevanrakha'، 461-457 :62 ،‬‬
‫‪Treybal, RE, 1988, Mass Transfer Operations, McGraw-Hill Book Company, 3rd Edition,‬‬
‫‪p. 717‬‬
‫پیشرفت‌های اخیر در اس‪33‬تخراج م‪33‬واد مغ‪33‬ذی از گیاه‪33‬ان‪ ،‬رون‪33‬دها در علم و فن‪33‬اوری ‪، CL، 2006،‬وانگ‪ ،‬ال و ولر‬
‫غذایی ‪312-300 :17 ،‬‬
‫عملیات واحد مهندسی شیمی‪ ،‬کتاب مک گراو هیل ‪، LM، 1987،‬وارن‬

‫شرکت‪ ،‬ص‪531 .‬‬
‫‪AQUEOUS ALCOHOLIC EXTRACTION OF MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS BY FERMENTATION‬‬
‫‪6‬‬ ‫استخراج الکلی آبی گیاهان دارویی و معطر به روش تخمیر‬
‫سی کی کتیار‬
‫خالصه‬
‫تاریخچه توسعه اشکال دارویی دارویی را می توان به دوران ودایی ردیابی کرد‪ .‬این بینش‪33‬ی را در م‪33‬ورد ن‪33‬وآوری‬
‫های انجام شده در دوران باستان ارائه می دهد‪ ،‬زمانی که گیاهان خام در ابتدا به صورت پودر استفاده می ش‪33‬دند و‬
‫بعداً از آنها به عنوان جوشانده‪ ،‬محصوالت خود تخمیر شده‪ ،‬خمیر‪ ،‬قرص و سایر اشکال دارویی پیش‪33‬رفته اس‪33‬تفاده‬
‫می شد‪ .‬توسعه دارویی جدید شامل جس‪33‬تجو ب‪33‬رای فارماکوفوره‪33‬ای جدی‪33‬د و جدی‪33‬د اس‪33‬ت‪ .‬ش‪33‬یمی ترکی‪33‬بی نمی توان‪33‬د‬
‫مشکل را به شیوه ای رضایت بخش حل کند و همچنین نمی توان رویکرد تقلیل گرایانه را در مورد گیاهان دارویی‬
‫یک محصول تخمیر شده آیورودا‪ ،‬منبع خوبی از فارماکوفورهای جدید برای کشف ‪. Asava arishta،‬به کار برد‬
‫‪.‬داروی جدید است‬
‫‪6.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫تاریخچه توسعه اشکال دارویی‬

‫ج‪33‬امع ش‪33‬امل ‪ Materia Medica‬چارک سامهیتا ‪ ،‬اولین سند سیستماتیک آی‪33‬ورودا ردی‪33‬ابی ک‪33‬رد ‪ .‬آی‪3‬ورودا یک‬
‫گیاهان دارویی‪ ،‬مواد معدنی‪ ،‬فلزات و محصوالت با منشاء دریایی و حیوانی را توص‪3‬یه ک‪33‬رده اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬ا این ح‪33‬ال‪،‬‬
‫‪.‬استفاده از گیاهان در اولویت قرار گرفته است‬
‫از گیاهان دارویی برای اهداف درمانی استفاده می شود‬

‫قرن ها در ابتدا از اینها به صورت پودر تازه یا خشک استفاده می ش‪33‬د ک‪33‬ه ب‪33‬اعث مش‪33‬کالت دوز ب‪33‬اال‪ ،‬حجم ب‪33‬اال و‬
‫ماندگاری کم می شد‪ .‬این امر منجر به توسعه فرآیندهای اس‪33‬تخراج ش‪33‬د‪ .‬عص‪33‬اره ه‪33‬ا مفی‪33‬دتر بودن‪33‬د زی‪33‬را دوز الزم‬
‫کمتر‪ ،‬حجم کم و ماندگاری بیشتر بود‪ .‬در ابتدا حالل های مورد استفاده برای استخراج یا آب یا الکل یا مخلوط آنها‬
‫بود‪ .‬این مرحله تکاملی ح‪33‬تی ام‪33‬روز ن‪33‬یز ادام‪33‬ه دارد‪ ،‬ج‪33‬ایی ک‪33‬ه حالل‌ه‪33‬ایی ب‪33‬ا ان‪33‬واع قط‪33‬بیت آزم‪33‬ایش می‌ش‪33‬وند و‬
‫فناوری‌های استخراج از جوشانده آب ساده قرن‌ها پیش به استخراج فوق بحرانی تکام‪33‬ل یافته‌ان‪33‬د‪ .‬در ح‪33‬الی ک‪33‬ه این‬
‫موضوع برای برخی از جریان‌های محصوالت صادق اس‪33‬ت‪ ،‬آی‪3‬ورودا دقیق‪3‬ا ً هم‪33‬ان مس‪33‬یر را دنب‪33‬ال نمی‌کن‪33‬د‪ ،‬بلک‪3‬ه‬
‫‪.‬سیستم نوآوری خود را به کار می‌گیرد‬
‫‪6.2‬‬ ‫اشکال دارویی آیورودا‬
‫در دوران باستان‪ ،‬اشکال مختلف دارویی توسعه یافت‪ .‬تعداد اشکال دارویی که در طول زم‪33‬ان‬
‫‪:‬ایجاد شده اند در زیر آورده شده است‬
‫)قرن ‪ 12‬قبل از میالد( ‪Charak Samhita‬‬ ‫فرم دارویی ‪128‬‬

‫)قرن ‪ 10‬قبل از میالد( ‪Sushruta Samhita‬‬ ‫فرم دارویی ‪129‬‬
‫از میالد)‬ ‫پس‬
‫آشتانگا هریدایا (قرن ششم‬ ‫فرم دارویی ‪90‬‬
‫چاکرادوتا (قرن نهم پس از میالد)‬ ‫‪ 90‬شکل دارویی‬
‫)قرن ‪ 14‬پس از میالد( ‪Sarngadhara‬‬ ‫‪ 75‬شکل دارویی‬
‫)قرن ‪ 18‬پس از میالد( ‪Bhaishajya Ratnavali‬‬ ‫‪ 98‬شکل دارویی‬
‫‪96‬‬
‫مراحل تکاملی اشکال دارویی و آیورودا به دنبال آن‬

‫‪.‬شروع از مواد خام گیاهی در پاراگراف های زیر ذکر شده است‬
‫‪6.2.1‬‬ ‫)آبمیوه تازه( ‪Swarasa‬‬

‫تکامل خوراکی مایع از تجویز شروع شد‬
‫آب تازه به دست آمده از مواد گیاهی‪ .‬برای به دست آوردن آب می‪33‬وه ه‪3‬ای ت‪33‬ازه‪ ،‬گیاه‪3‬ان س‪33‬بز را ل‪33‬ه می کنن‪3‬د و ب‪3‬ا‬
‫‪ .‬نامیده می شود ‪ swarasa‬فشردن مواد خرد شده‪ ،‬آب آن را بیان می کنند‪ .‬این محصول به عنوان‬
‫‪6.2.2‬‬ ‫کالکا (بولوس مرطوب)‬
‫‪.‬در این روش از مواد گیاهی تازه خرد شده استفاده می شود‬
‫‪.‬به این شکل‪ ،‬بدون بیان آب میوه‬
‫‪6.2.3‬‬ ‫کواتا (جوشانده)‬
‫یک قسمت از سبزی درشت پودر شده را با ‪ 16‬برابر آن می جوشانند‬

‫وزن آب در یک گلدان سفالی روی یک آتش مالیم تا زمانی که مایع به یک چهارم یا یک هشتم مقدار اولیه ک‪33‬اهش‬
‫‪.‬یابد‪ ،‬بسته به ماهیت مواد گیاهی‬
‫‪6.2.4‬‬ ‫هیما (تزریق سرد)‬
‫مواد گیاهی خشک شده و درشت پودر می شود‪ .‬چه زمانی و چه زمانی‬
‫الزم است‪ ،‬پودر برای م‪33‬دت معی‪3‬نی در آب معم‪33‬ولی خیس ش‪33‬ود‪ .‬س‪3‬پس فیل‪3‬تر می ش‪3‬ود‪ ،‬م‪3‬ارک فش‪3‬رده می ش‪3‬ود و‬
‫‪.‬فیلترات ترکیبی استفاده می شود‬
‫‪6.2.5‬‬ ‫)تزریق داغ( ‪Phanta‬‬

‫به عنوان پیشرفت بیشتر هیما ‪ ،‬روش فانتا بود‬
‫‪ .‬به تصویب رسید‪ .‬در این روش از آب جوشیده برای تهیه دم کرده گرم استفاده می شود‬
‫‪6.2.6‬‬ ‫جامدات‬
‫آنجانا‪ ،‬چرنا‪ ،‬مانسا پوتلی‪ ،‬اوتکاریکا‪ ،‬کشارا‪ ،‬گوتیکا‪ ،‬گ‪33‬ودا‪ ،‬دوم‪33‬راوارتی‪ ،‬پوپلیک‪33‬ا‪ ،‬پریتوک‪33‬ا‪،‬‬
‫‪ .‬ماندورا‪ ،‬موداکا‪ ،‬راساکریا‪ ،‬واتی‪ ،‬وارتی‪ ،‬شاشکولی‪ ،‬ساکتو‪ ،‬بهاسماس‪ ،‬راساوشادیس‬
‫‪6.2.7‬‬ ‫نیمه جامد‬
‫‪.‬کالکا‪ ،‬کریشارا‪ ،‬آوالها ‪)،‬تهیه برنج( ‪: o dana‬خوراکی‬
‫‪-‬موضوعی‪ :‬لپا‪ ،‬اوپناها (ضماد)‪ ،‬تیالپیشتا‪ ،‬پاتراسودا‪ ،‬مادوک‬

‫‪.‬چیشته (موم زنبور عسل)‬
‫‪6.2.8‬‬ ‫مایعات‬
‫‪،‬شفاهی‪ :‬تاال‪ ،‬گریتا‪ ،‬آساوا‪/‬اریشتا‪ ،‬آرکا‪ ،‬کواتا‪ ،‬کشیراپاکا‪ ،‬تاکرا‬

‫فانتا‪ ،‬او‪ ،‬سواراسا‪ ،‬پیا‪ ،‬فانیتا‪ ،‬ماندا‪ ،‬ماناسا راسا‪ ،‬یوشا‪ ،‬وساوارا‪ ،‬ویله پی‪ ،‬مدیا‬
‫‪: ashchyotana، karna purana.‬موضوعی‬
‫‪6.2.9‬‬ ‫دود‬
‫‪.‬دومراپانا‪ ،‬دوپانا‬
‫‪6.3‬‬ ‫عمر مفید اشکال دارویی‬
‫عمر مفید دوزهای مختلف را داد ‪Sarngadhara Samhita‬‬

‫تشکیل می دهد‪ .‬در دوران باستان‪ ،‬پزشکان آیورودا خود دس‪33‬تور العم‪33‬ل ه‪33‬ا را ب‪33‬رای بیم‪33‬اران تهی‪33‬ه می کردن‪33‬د‪ .‬در‬
‫دوران باستان‪ ،‬پزشکان آیورودا خود دس‪33‬تور العم‪33‬ل را ب‪33‬رای بیم‪33‬اران تهی‪33‬ه می کردن‪33‬د‪ .‬در ق‪33‬رن چه‪33‬اردهم پس از‬
‫میالد‪ ،‬آنها از مشکل ماندگاری ضعیف مواد گیاهی در برخی از اشکال دارویی مانند پودر و جوش‪33‬انده آگ‪33‬اه ش‪33‬دند‪.‬‬
‫این منجر به کشف اشکال دارویی جدید به نام‌های آس‪33‬اوا و آریش‪33‬تاس ش‪33‬د ک‪33‬ه آماده‌س‪33‬ازی‌های خ‪33‬ود تخم‪33‬یر ش‪33‬ده ب‪33‬ا‬
‫تقریبا ً ‪ 10‬تا ‪ 12‬درصد الکل هستند‪ .‬اینها شبیه ش‪33‬رابهای دارویی هس‪33‬تند‪ .‬در تهی‪33‬ه آس‪33‬وا از دم ک‪33‬رده س‪33‬رد از م‪33‬واد‬
‫گیاهی فرآوری نشده استفاده می شود در حالی که برای تهیه آریشتا از جوشانده م‪33‬واد گی‪33‬اهی ب‪3‬رای تخم‪33‬یر اس‪33‬تفاده‬
‫‪6.4‬‬ ‫آساوا و آریشتا ‪ :‬محصوالت خود تخمیر شده‬
‫فرض بر این است که این شکل دوز منحصر به فرد کشف شده توسط آیورودا‬
‫ماندگاری نامحدودی داشته باشد و گفته شد که هر چه قدیمی تر بهتر است‪ .‬از نظر درک فعلی‪ ،‬این عب‪33‬ارت اهمیت‬
‫بیشتری پیدا می کند زیرا این شکل دوز دارای ویژگی ذاتی استخراج مداوم هیدروالکلی و احتم‪33‬االً تش‪33‬کیل آن‪33‬الوگ‬
‫های طبیعی ترکیبات شیمیایی موجود در گیاهان دارویی است‪ .‬ب‪3‬رخی از اص‪33‬لی ت‪3‬رین آم‪33‬اده س‪33‬ازی ه‪3‬ای آی‪3‬ورودا‬
‫‪.‬خود تخمیر شده در جدول ‪ 1‬آورده شده است‬
‫جدول ‪ :1‬عمده آماده سازی آیورودا خود تخمیر شده‬
‫تعداد مواد تشکیل‬
‫تولید ‪ -‬محصول‬ ‫نشانه‬
‫دهنده‬
‫آراوینداساوا‬ ‫‪27‬‬ ‫تونیک اطفال‬
‫آرجوناریشتا‬ ‫‪5‬‬ ‫کاردیوتونیک‬
‫آشکاریشتا‬ ‫‪14‬‬ ‫تنظیم کننده چرخه قاعدگی‪ ،‬به ویژه برای کنترل خونریزی بیش‬
‫از حد برای دوره های طوالنی در طول چرخه قاعدگی‬
‫آشواگانداریشتا‬ ‫‪24‬‬ ‫تونیک عمومی‬

‫داشموالریشتا‬ ‫‪67‬‬ ‫عادی سازی فرآیندهای فیزیولوژیکی پس از زایمان در زنان؛‬
‫همچنین ضد التهاب‬
‫دراکشاساوا‬ ‫‪17‬‬ ‫تونیک عمومی‬
‫‪98‬‬
‫جیراکادیاریشتا‬ ‫‪13‬‬ ‫کهکشان شناس‬

‫کوماریاساوا‬ ‫‪46‬‬ ‫اختالالت کبدی‬
‫کوتاجاریشتا‬ ‫‪6‬‬ ‫اسهال و اسهال خونی‬
‫لوهاساوا‬ ‫‪14‬‬ ‫کم خونی‬
‫‪6.4.1‬‬ ‫فرآیند تخمیر خود برای تهیه آساوا‬
‫آریشتا‬
‫تهیه آسوا آریشتا شامل فرآیندهای پیچیده ای است‬

‫‪:‬که در آن عوامل زیر نقش مهمی دارند‬
‫•‬ ‫مواد تشکیل دهنده و نسبت آنها‬

‫•‬ ‫روند‬
‫•‬ ‫قابلمه‬
‫•‬ ‫فصل‬
‫•‬ ‫محل‬
‫طرز تهیه آسوا اریشتا به ساندانا معروف است‬

‫کالپانا در آی‪3‬ورودا ب‪33‬ه ط‪33‬ور خالص‪33‬ه‪ ،‬ی‪33‬ک جوش‪33‬انده ی‪33‬ا دم ک‪33‬رده س‪33‬رد از چن‪33‬دین گی‪33‬اه مص‪33‬رف می ش‪33‬ود و مق‪33‬دار‬
‫ب‪3‬ه عن‪3‬وان تلقیح ب‪3‬رای ‪ Woodfordia fruticosa‬مشخصی از انگور (آب خشک نیشکر) هم‪3‬راه ب‪3‬ا گ‪3‬ل ه‪3‬ای‬
‫شروع تخمیر اضافه می شود‪ .‬ح‪3‬دود چه‪3‬ار هفت‪3‬ه ب‪3‬رای تخم‪3‬یر ب‪3‬ه روش بی ه‪3‬وازی نگه‪3‬داری می ش‪3‬ود ت‪3‬ا س‪3‬طح‬
‫خاصی از الکل خود تولید شده بدست آید‪ .‬سپس محصول برای مدتی ب‪33‬رای بل‪33‬وغ نگه‪33‬داری می ش‪33‬ود‪ .‬ادوی‪33‬ه ه‪33‬ایی‬
‫مانند هل و دارچین به عنوان طعم دهنده اضافه می شوند‪ .‬خالصه ای از فرآیند تهیه آسوا آریشتا در ش‪33‬کل ‪ 1‬آورده‬
‫‪( SPVOEIFSCT‬‬
‫‪&YUDUJP‬‬
‫‪JOGVTJPO‬‬
‫‪SB EFDPDUJP‬‬
‫‪O‬‬
‫‪O‬‬
‫‪1SFQBSBUJPO‬‬
‫‪GGFSNFOUBUJP‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪NFEJVN‬‬
‫‪O‬‬
‫‪KBHHFSZB‬‬
‫‪EPSIPOFZ‬‬
‫‪O‬‬
‫‪1PXEFSFE'MPXFSPG‬‬
‫‪1PXEFSFETQJDFT‬‬
‫‪8 PPEGPSEJBGSVJUJDP‬‬
‫‪TB‬‬
‫‪'FSNFOUBUJPO‬‬
‫شکل ‪ :1‬فرآیند سنتی تهیه آسواآریشتا‬
‫‪ fer-‬یک روش جعبه کبریت خام برای بررسی اینکه آیا‬

‫ذهنیت رخ داده است‪ .‬این روش ب‪33‬ه آزاد ش‪33‬دن دی اکس‪33‬ید ک‪33‬ربن در ط‪33‬ول فرآین‪33‬د بس‪33‬تگی دارد‪ .‬نقش اص‪33‬لی در این‬
‫ایفا می شود که به عنوان تلقیح برای تخمیر استفاده می شود اما به ‪ Woodfordia fruticosa‬شکل دوز توسط‬
‫‪.‬نظر می رسد نقشی فراتر از آن دارد‬
‫‪6.4.2‬‬ ‫محاسن فرآیند‬
‫‪.‬پرهست به برخی از فواید گیاهان تخمیری اشاره کرده است‬

‫‪:‬محصوالتی که در زیر تولید می شوند‬
‫تخمیر بیشتر قندهای نامطلوب را از مواد گی‪33‬اهی ح‪33‬ذف می کن‪33‬د‪ ،‬محص‪33‬ول را در دس‪33‬ترس •‬
‫‪ .‬زیستی تر می کند و عوارض جانبی مانند گاز و نفخ را از بین می برد‬
‫تخمیر طیف گسترده‌تری از مواد فعال را از هر روش استخراجی از گیاه استخراج می‌کند‪• ،‬‬
‫‪.‬زیرا قاعدگی تحت یک شیب افزایش سطح الکل است‬
‫دیواره های سلولی مخم‪3‬ر ب‪3‬ه ط‪3‬ور ط‪3‬بیعی فل‪3‬زات س‪3‬نگین و بقای‪3‬ای آفت کش ه‪3‬ا را ب‪3‬ه هم •‬
‫‪ .‬متصل می کنند و بنابراین به عنوان یک سیستم پاک کننده طبیعی عمل می کنند‬
‫تخمیر نه تنها آالینده ها را از بین می ب‪33‬رد‪ ،‬بلک‪33‬ه می توان‪33‬د س‪33‬میت ب‪33‬رخی از اج‪33‬زای س‪33‬می •‬
‫‪.‬گیاهان را نیز کاهش دهد‬
‫تخمیر به طور فع‪33‬ال س‪33‬لول‌های گی‪3‬اه را پ‪33‬اره می‌کن‪3‬د و آن را آش‪33‬کارا در مع‪33‬رض قاع‪3‬دگی •‬
‫قرار می‌دهد و باکتری‌ها دارای آنزیم‌هایی هستند که دیواره‌های س‪33‬لولی را می‌ش‪33‬کنند ت‪33‬ا ب‪33‬ه‬
‫فرآیند شستشو کمک کنند‪ .‬تخمیر همچنین یک سیس‪33‬تم حم‪33‬ل و نق‪33‬ل فع‪33‬ال ایج‪33‬اد می کن‪33‬د ک‪33‬ه‬
‫‪.‬اجزای حل شده را از مواد گیاهی به قاعدگی منتقل می کند‬
‫‪6.5‬‬ ‫‪ Asava‬کاربرد فناوری‬ ‫در کشف داروی جدید ‪Arishta‬‬
‫حکم آیورودا در مورد آسوا آریشتاها که «قدیمی‌تر‬
‫‪:‬بهتر است» نیاز به ارزیابی علمی دارد‪ .‬به نظر می رسد فرآیند تهیه آسوا آریشتا شامل موارد زیر باشد‬
‫استخراج هیدروالکلی آهسته در دمای اتاق از ‪1.‬‬
‫ذرات مواد خام گیاهی در م‪33‬ایع ش‪33‬ناور می ش‪33‬وند‪ .‬از آنج‪33‬ایی ک‪33‬ه ان‪33‬دازه ذرات ش‪33‬ناور ش‪33‬دن م‪33‬واد گی‪33‬اهی در م‪33‬ایع‬
‫‪ .‬کوچک است‪ ،‬اثربخشی استخراج ممکن است به دلیل مساحت سطح بزرگتر بیشتر باشد‬
‫در طول فرآیند‪ ،‬اگر محصول برای مدت طوالنی نگهداری شود ‪2.‬‬
‫‪ .‬در دوره‪ ،‬احتمال ایجاد آنالوگ برخی از ترکیبات شیمیایی خالص مواد گیاهی زیاد است‬
‫با توجه به افزایش میزان موفقیت جداسازی ترکیب‪3‬ات خ‪3‬الص "قاب‪3‬ل دارو" از گیاه‪3‬ان دارویی‪،‬‬
‫توصیه می شود از آماده سازی های خود تخمیر ش‪3‬ده ‪ 2‬ت‪3‬ا ‪ 3‬س‪3‬اله ش‪3‬روع ش‪3‬ود ت‪3‬ا از عص‪3‬اره ه‪3‬ای حالل‪ .‬ش‪33‬انس‬
‫جداسازی موفقیت آمیز ترکیبات درمانی موثر با استفاده از این روش ممکن است باال باشد و نیاز به ارزیابی داشته‬
‫‪.‬باشد‬
‫تخمیر صدها سال پیش در آیورودا اعمال شد‬

‫یک محصول چند گیاهی‪ ،‬با هدف افزایش ماندگاری و همچنین افزایش کارایی ‪ asava arishtas ،‬برای توسعه‬
‫ک‪33‬ارایی‪ .‬رق‪33‬ابت ب‪33‬رای کش‪33‬ف مولک‪33‬ول ه‪33‬ای جدی‪33‬د ب‪33‬ه ط‪33‬ور فزاین‪33‬ده ای رق‪33‬ابتی می ش‪33‬ود‪ .‬در عین ح‪33‬ال‪ ،‬فق‪33‬دان‬
‫فارماکوفورهای جدید و جدید مانع بزرگی است که کشف دارو را کند می کند‪ .‬طبیعت همچنان منبع فارماکوفوره‪33‬ا‬
‫است‪ ،‬اگرچه ترکیبات جدا شده ممکن است به این ترتیب "قابل دارو" نباشند‪ .‬آنه‪33‬ا بای‪33‬د مش‪33‬تق ش‪33‬وند‪ ،‬بیش‪33‬تر ب‪33‬رای‬
‫محصوالت خود تخمیر شده می توانن‪33‬د تحت تب‪33‬دیل ش‪33‬یمیایی م‪33‬داوم ‪ asava arishtas ،‬افزایش قدرت خود‪ .‬در‬
‫قرار گیرند که فراتر از استخراج هیدروالکلی مواد معلق است‪ .‬این ممکن است ب‪3‬ه مولک‪3‬ول ه‪3‬ای ط‪3‬بیعی جدی‪3‬د ب‪33‬ا‬
‫‪.‬فعالیت درمانی افزایش یافته منجر شود‬
‫‪100‬‬
‫‪7‬‬ ‫تکنولوژی تقطیر برای اسانس ها‬
‫اس‪ .‬تاندون‬
‫خالصه‬
‫در بسیاری از کشورهای در حال توسعه‪ ،‬فناوری به کار رفت‪33‬ه ب‪3‬رای اس‪33‬تخراج اس‪33‬انس از گیاه‪33‬ان معط‪33‬ر ب‪33‬دوی و‬
‫منسوخ است‪ .‬این امر منجر به عملکرد کم و کیفیت پایین اسانس می شود‪ .‬بن‪3‬ابراین نی‪3‬از زی‪3‬ادی ب‪3‬رای دس‪3‬تیابی ب‪3‬ه‬
‫توانمندی فناورانه کافی در زمین‪3‬ه ف‪3‬رآوری گیاه‪3‬ان اس‪3‬انس وج‪3‬ود دارد‪ .‬این مقال‪3‬ه ب‪3‬ه تکنیک‌ه‪3‬ای مختل‪3‬ف تقط‪3‬یر‪،‬‬
‫‪.‬اصول تقطیر و جنبه‌های مهم پردازش و طراحی می‌پردازد که بر عملکرد و کیفیت اسانس‌ها تأثیر می‌گذارد‬
‫‪7.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫تقطیر محبوب ترین‪ ،‬پرکاربردترین و مقرون به صرفه ترین است‬

‫‪.‬روشی برای تولید اسانس در سراسر جهان‬
‫‪.‬تقطیر گیاهان معطر صرفا ً به معنای تبخیر یا لیبی است‬

‫تخلیه روغن از غشاهای سلولی گیاه در مجاورت رطوبت‪ ،‬با اعمال دمای ب‪33‬اال و س‪33‬پس س‪33‬رد ک‪33‬ردن مخل‪33‬وط بخ‪33‬ار‬
‫‪ .‬برای جداسازی روغن از آب بر اساس اختالط ناپذیری و چگالی اسانس نسبت به آب‬
‫‪7.2‬‬ ‫اصول تقطیر‬
‫انتخاب یک فرآیند خاص برای استخراج اسانس‬

‫‪:‬روغن تیال به طور کلی توسط مالحظات زیر دیکته می شود‬
‫حساسیت اسانس به عمل گرما و آب )‪a‬‬
‫فرار بودن اسانس )‪b‬‬
‫حاللیت در آب اسانس )‪c‬‬
‫اسانس هایی با حاللیت باال در آب و آنهایی که معلق هستند‬

‫در معرض آسیب ناشی از گرما نمی توان با بخار تقطیر کرد‪ .‬همچنین‪ ،‬روغن باید فرار از بخار باشد تا تقط‪33‬یر ب‪33‬ا‬
‫بخار امکان پذیر باشد‪ .‬بیشتر اسانس‌های موجود در تجارت‪ ،‬فرار با بخار‪ ،‬نسبتا ً پایدار در براب‪33‬ر ح‪33‬رارت و عمالً‬
‫‪ .‬نامحلول در آب هستند‪ .‬از این رو آنها برای پردازش با تقطیر با بخار مناسب هستند‬
‫‪.‬اسانس‌ها مخلوطی از مواد شیمیایی معطر مختلف هستند‬

‫کالی مونوترپن ها‪ ،‬سسکوئی ت‪33‬رپن ه‪33‬ا و مش‪33‬تقات اکس‪33‬یژن دار آنه‪33‬ا‪ ،‬دارای نقط‪33‬ه ج‪33‬وش بین ‪ 150‬ت‪33‬ا ‪ 300‬درج‪33‬ه‬
‫سانتیگراد هستند‪ .‬هنگامی که مواد گیاهی در مجاورت رطوبت بخار تحت حرارت قرار می گیرن‪33‬د‪ ،‬این روغن ه‪33‬ا‬
‫از گیاه آزاد می شوند‪ .‬برای اینکه روغن از حالت مایع به فاز بخار تبدیل شود‪ ،‬باید گرمای نه‪33‬ان دری‪33‬افت کن‪33‬د ک‪33‬ه‬
‫در داخل مخزن فقط از بخار متراکم می‌شود‪ .‬در نتیجه‪ ،‬دمای بخار در داخل دستگاه باید بیشتر از دم‪33‬ایی باش‪33‬د ک‪33‬ه‬
‫در آن روغن در حضور آب روی سطح مواد گیاهی می‌جوشد‪ ،‬در غ‪33‬یر این ص‪33‬ورت‪ ،‬گرادی‪33‬ان دم‪33‬ا ب‪33‬رای گ‪33‬رفتن‬
‫گرمای نهان از چگالش وجود نخواهد داشت‪ .‬بخار برای تبخیر قطرات روغن‪ .‬بنابراین‪ ،‬انرژی حاصل از بخار به‬
‫صورت گرما به عنوان گرمای نهان تبخیر‪ ،‬روغن را به بخار تبدیل می کند‪ .‬اما از آنجایی که نقط‪33‬ه ج‪33‬وش روغن‬
‫‪ .‬باالتر از آب است‪ ،‬تبخیر با بخار بر اساس فشار بخار نسبی آنها صورت می گیرد‬
‫‪.‬توجه به این نکته ضروری است که یک مایع همیشه در دمای می جوشد‬
‫‪DISTILLATION TECHNOLOGY FOR ESSENTIAL OILS‬‬
‫دمایی که در آن فشار بخار آن با فشار اتمسفر یا فشار اطراف برابر اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬رای ه‪33‬ر دو م‪33‬ایع غ‪33‬یر قاب‪33‬ل اختالط‪،‬‬
‫فشار بخار کل مخلوط همیشه برابر با مجموع فشار جزئی آنها است‪ .‬ترکیب مخلوط در ف‪33‬از بخ‪33‬ار (در این م‪33‬ورد‪،‬‬
‫روغن و آب) با غلظت اجزای جداگانه ضرب در فشار جزئی مربوطه تعیین می شود‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬اگ‪33‬ر نمون‪33‬ه‬
‫و آب (نقط‪3‬ه ج‪3‬وش‪ 100 ،‬درج‪3‬ه )نقط‪3‬ه ج‪3‬وش‪ 190 ،‬درج‪3‬ه س‪3‬انتیگراد( ‪ A‬ای از یک اس‪3‬انس متش‪3‬کل از ج‪3‬زء‬
‫سانتیگراد) بجوشد‪ ،‬پس از مدتی‪ ،‬هنگامی که بخارات آنها به حد اشباع رسید‪ ،‬درجه حرارت بالفاص‪33‬له ک‪33‬اهش می‬
‫یابد‪ .‬تا ‪ 99.5‬درجه سانتی گراد‪ ،‬که دمایی است ک‪3‬ه در آن مجم‪3‬وع دو فش‪3‬ار بخ‪3‬ار براب‪3‬ر ب‪3‬ا ‪ 760‬میلی م‪3‬تر جی‪3‬وه‬
‫است‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬روغن یک مخلوط آزئوتروپیک با آب تشکیل می ده‪33‬د‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬ه‪3‬ر اس‪33‬انس دارای نقط‪33‬ه‬
‫جوش باال را می توان با بخار به نسبتی تبخیر کرد که فشار بخار ترکیبی آنها برابر با فشار اتمس‪33‬فر باش‪33‬د‪ .‬اس‪33‬انس‬
‫‪.‬را می توان با فرآیند تقطیر مرطوب از گیاه بازیابی کرد‬
‫‪7.3‬‬ ‫روش های تقطیر‬
‫چهار تکنیک زیر برای تقطیر ضروری است‬

‫‪:‬از روغن های گیاهان معطر استفاده می شود‬
‫‪1.‬‬ ‫تقطیر آب (یا تقطیر با آب)‬
‫‪2.‬‬ ‫تقطیر آب و بخار‬
‫‪3.‬‬ ‫تقطیر مستقیم با بخار آب‬
‫‪4.‬‬ ‫تقطیر با کوهوباسیون‬
‫‪7.3.1‬‬ ‫تقطیر با آب‬
‫تقطیر با آب ساده ترین و قدیمی ترین فرآیند موجود است‬

‫برای بدست آوردن اسانس از گیاهان تقطیر با آب با تقطیر با بخار عمدتا ً از این جهت متفاوت است که مواد گیاهی‬
‫تقریبا ً به طور کامل با آب در بخاری که روی کوره قرار می گیرد پوشیده شده است‪ .‬عامل مهمی که در تقطیر آب‬
‫باید در نظر گرفت این است که آب موجود در مخزن باید همیشه به اندازه ای باشد که در طول فرآین‪33‬د تقط‪33‬یر دوام‬
‫داشته باشد‪ ،‬در غیر این صورت ممکن است مواد گیاهی بیش از حد گ‪3‬رم ش‪3‬ده و زغ‪3‬ال کنن‪3‬د‪ .‬در این روش آب را‬
‫به جوش می آورند و اسانس را با بخاری که تشکیل می شود به کندانسور می برند‪ .‬رنگ روغن مقطر با آب کمی‬
‫تیره‌تر است و نت‌های قوی‌تری نسبت به روغن‌های تولید شده با روش‌های دیگر دارد‪ .‬دستگاه های ثابت بر اساس‬
‫این اصل از نظر طراحی ساده هستند و به طور گسترده توسط تولید کنندگان اسانس در مقیاس کوچک اس‪33‬تفاده می‬
‫شود‪ .‬در هنگام تقطیر گیاهان پودری باید مراقب بود‪ ،‬زیرا تمای‪33‬ل دارن‪33‬د در ک‪33‬ف گی‪33‬اه بنش‪33‬ینند و از نظ‪33‬ر ح‪33‬رارتی‬
‫تخریب شوند‪ .‬همچنین برای مواد گیاهی که تمای‪33‬ل ب‪33‬ه تش‪33‬کیل موس‪33‬یالژ و اف‪33‬زایش ویس‪33‬کوزیته آب دارن‪33‬د‪ ،‬احتم‪33‬ال‬
‫ذغال شدن بیشتر است‪ .‬برای مواد گیاهی که تمایل به آگلومره شدن یا آگلوتینه شدن به یک توده غیر قاب‪33‬ل نف‪33‬وذ در‬
‫‪ .‬هنگام عبور بخار دارند (مانند گلبرگ های گل رز)‪ ،‬تقطیر با آب روش ترجیحی جداسازی روغن است‬
‫سیستم سنتی و ابتدایی هندی تقطیر اسانس‬

‫روش باپکا نیز بر اساس تقطیر آب است (شکل ‪ .)1‬در این فرآیند‪ ،‬م‪33‬واد گی‪33‬اهی ب‪33‬ه ط‪33‬ور کام‪33‬ل ب‪33‬ا آب در دس‪33‬تگاه‬
‫تقطیر که از مس ساخته شده و به عنوان درجه شناخته می شود‪ ،‬پوشانده می شود ‪ .‬این درجه در یک کوره آج‪33‬ری‬
‫قرار می گیرد‪ .‬ظرف مسی دیگری با گردن بلند در یک مخزن آب یا حوض طبیعی ق‪33‬رار می گ‪33‬یرد ت‪33‬ا ب‪33‬ه عن‪33‬وان‬
‫کندانسور عمل کند‪ .‬لوله بامبو به عنوان اتصال بخار و گل برای آب بندی اتص‪33‬االت مختل‪33‬ف اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪ .‬آب‬
‫جوشانده می شود‪ ،‬بخارات روغن همراه با بخار در ظرف مسی متراکم می ش‪33‬ود و روغن ج‪33‬دا می ش‪33‬ود‪ .‬ظ‪33‬رفیت‬
‫یک درجه حدود ‪ 40‬کیلوگرم در هر دسته است‪ .‬این نوع واح‪33‬دها هن‪3‬وز در کان‪33‬اوج در اوت‪33‬ار پ‪33‬رادش و در منطق‪33‬ه‬
‫گنجام در اوریسا هند برای تهی‪33‬ه روه و عطاره‪33‬ای گالب‪ ،‬ک‪33‬ودا‪ ،‬خ‪33‬وس‪ ،‬راجنیگان‪33‬دا و بال اس‪33‬تفاده می ش‪33‬وند ‪ .‬این‬
‫واح‪33‬دها را می ت‪33‬وان ب‪33‬ه راح‪33‬تی از ی‪33‬ک مک‪33‬ان ب‪33‬ه مک‪33‬ان دیگ‪33‬ر حم‪33‬ل ک‪33‬رد‪ ،‬ام‪33‬ا ب‪33‬رای تقط‪33‬یر در مقی‪33‬اس ب‪33‬زرگ‬
‫‪.‬محصوالت معطر مانند چمن و نعناع مناسب نیستند‬
‫‪116‬‬
‫شکل ‪ :1‬روش سنتی دگ باپکا هندی‬
‫‪،‬اگرچه تقطیر با آب (تقطیر آب) هنوز مورد استفاده قرار می گیرد‬

‫‪:‬این فرآیند دارای اشکاالت جدی زیر است‬
‫از آنجایی که مواد گیاهی در ن‪3‬زدیکی ک‪33‬ف ک‪3‬وره همچن‪3‬ان در تم‪33‬اس مس‪33‬تقیم ب‪33‬ا آتش ک‪3‬وره )‪a‬‬
‫‪.‬است‪ ،‬ممکن است زغال‌اخته شده و در نتیجه بوی نامطلوبی به اسانس بدهد‬
‫اثر طوالنی مدت آب گرم می تواند باعث هیدرولیز برخی از ترکیبات اسانس مانند اس‪33‬ترها )‪b‬‬
‫‪.‬شود‬
‫‪.‬کنترل حرارت دشوار است‪ ،‬که ممکن است منجر به نرخ‌های تقطیر متغیر شود )‪c‬‬
‫‪.‬فرآیند کند است و زمان تقطیر بسیار طوالنی تر از تقطیر با بخار است )‪d‬‬
‫‪7.3.2‬‬ ‫تقطیر آب و بخار‬
‫برای رفع برخی از معایب تقطیر آب‪ ،‬برخی از‬

‫تغییراتی در واحدهای تقطیر انجام شد‪ .‬برای حمایت از مواد گیاهی و جلوگیری از تماس مس‪33‬تقیم آن ب‪33‬ا ک‪33‬ف ک‪33‬وره‬
‫داغ‪ ،‬یک شبکه سوراخ‌دار در دستگاه ثابت وارد شد‪ .‬هنگ‪33‬امی ک‪33‬ه س‪33‬طح آب در زی‪33‬ر ش‪33‬بکه نگ‪33‬ه داش‪33‬ته می ش‪33‬ود‪،‬‬
‫اسانس توسط بخار باال آمده از آب در حال جوش تقط‪3‬یر می ش‪3‬ود‪ .‬این روش تقط‪3‬یر ب‪3‬ه ط‪3‬ور کلی تقط‪3‬یر ب‪3‬ا آب و‬
‫‪.‬بخار نامیده می شود‬
‫‪.‬که به عنوان مستقیم فی قرمز نیز شناخته می شود )‪ (FDU‬واحد تقطیر فی الدریایی‬
‫از ی‪33‬ک دس‪33‬تگاه ث‪33‬ابت ی‪33‬ا مخ‪33‬زن ‪. FDU‬واحد تقطیر نوع‪ ،‬بر اساس اصل تقطیر آب و بخ‪33‬ار ط‪33‬راحی ش‪33‬ده است‬
‫ساخته شده از فوالد ضد زنگ مالیم با یک شبکه س‪3‬وراخ دار تش‪33‬کیل ش‪3‬ده اس‪33‬ت و مس‪33‬تقیما ً ب‪3‬ه ی‪3‬ک ک‪33‬وره آج‪3‬ری‬
‫متصل می شود‪ .‬یک دودکش به کوره متصل می شود تا آلودگی محیط کار را ب‪33‬ه ح‪33‬داقل برس‪33‬اند و همچ‪33‬نین ب‪33‬رای‬
‫ایجاد حلقه مناسب و کشش مناسب‪ .‬مواد گیاهی بر روی شبکه سوراخ دار مخزن بارگذاری ش‪33‬ده و آب در زی‪33‬ر آن‬
‫پر می شود‪ .‬مخزن از طریق یک خط بخار به کندانسور متصل می شود‪ .‬آب جوشانده می شود و بخارات بخار از‬
‫گیاه عبور می کند‪ ،‬روغن را تبخیر می کند و غلیظ می شود‪ ،‬عمدتا ً در یک کندانس‪33‬ور کوی‪33‬ل ب‪33‬ا خن‪33‬ک ک‪33‬ردن آب‪.‬‬
‫‪.‬سپس میعانات (مخلوط روغن و بخار) در جداکننده روغن جدا می شود‬
‫ساخت این واحدها ساده است و می توان آنها را در آن نصب کرد‬
‫ها به دلیل ساخت ساده‪ ،‬هزینه کم و کارکرد آسان‪ ،‬در بین تولیدکنندگان اسانس در کشورهای ‪ FDU‬زمین کشاورز‬
‫در حال توسعه بسیار محبوب هستند‪ .‬سوخت ک‪3‬وره همیش‪3‬ه از چ‪3‬وب ی‪3‬ا ک‪3‬اه موج‪3‬ود در مح‪3‬ل ت‪3‬امین می ش‪3‬ود‪ .‬این‬
‫باعث می شود دستگاه برای استفاده در من‪33‬اطق دورافت‪33‬اده ک‪33‬ه م‪33‬واد خ‪33‬ام در دس‪33‬ترس اس‪33‬ت مناس‪33‬ب باش‪33‬د‪ .‬این ام‪33‬ر‬
‫ه‪33‬ا در ح‪33‬ال حاض‪33‬ر در تقط‪33‬یر ‪. FDU‬همچنین به کاهش هزینه های حمل و نقل در تولی‪33‬د اس‪33‬انس کم‪33‬ک می کند‬
‫روغن نعناع هندی در اندونزی‪ ،‬علف معطر و روغن نعناع در هند‪ ،‬روغن س‪3‬یترونال در ت‪3‬ایوان و بس‪3‬یاری دیگ‪3‬ر‬
‫محلی که در حال حاض‪3‬ر توس‪3‬ط کش‪33‬اورزان روس‪3‬تایی در هن‪3‬د ب‪3‬رای ‪ FDU‬در سراسر جهان کاربرد دارند‪ .‬یک‬
‫تقطیر روغن نعناع استفاده می شود در شکل ‪ 2‬نشان داده شده اس‪33‬ت‪ .‬زم‪33‬ان ک‪33‬ل تقط‪33‬یر ب‪33‬ا این واح‪33‬دها ح‪33‬دود ‪6-8‬‬
‫‪.‬ساعت است‬
‫شکل ‪ :2‬واحد تقطیر فیلد نوع محلی در هند‬
‫‪7.3.2.1‬‬ ‫واحدهای تقطیر میدانی بهبود یافته‬
‫با توجه به محدود بودن سطح حرارتی موجود‪ ،‬میزان بخار‬

‫همیشه ناکافی است‪ .‬این منجر به طوالنی شدن دوره تقطیر و گاهی اوقات بازده روغن کم‪33‬تر می ‪ FDU‬تولید در‬
‫شود‪ .‬برگشت مجدد روغن به داخل دستگاه به دلیل سرعت بخار ناکافی ممکن است منجر به واکنش های تجزی‪33‬ه و‬
‫کیفیت پ‪333‬ایین روغن ش‪333‬ود‪ .‬ان‪333‬دازه‌گیری‌های تج‪333‬ربی انجام‌ش‪333‬ده در مؤسس‪333‬ه مرک‪333‬زی گیاه‪333‬ان دارویی و معطر‬
‫هند‪ ،‬نشان داده‌اند که مصرف چوب فیبر در یک مزرعه معمولی ممکن است ت‪33‬ا ‪ 2.5‬براب‪33‬ر بیش‪33‬تر ‪(CIMAP)،‬‬
‫از یک واحد تقطیر با بخار مدرن باشد که توسط یک دستگاه خارجی کار می‌کند‪ .‬دیگ بخار این عامل ممکن است‬
‫در جایی که منابع سوخت ارزان و فراوان است حیاتی نباشد‪ ،‬اما در بسیاری از کشورهای در حال توس‪33‬عه‪ ،‬من‪33‬ابع‬
‫‪.‬سوخت کمیاب می‌شوند و پرهزینه و بازده حرارتی پایین می‌تواند مستقیما ً بر هزینه تولید تأثیر بگذارد‬
‫‪118‬‬
‫‪ CIMAP‬شکل ‪ :3‬واحد تقطیر فیلد بهبود یافته‬
‫‪ FDUs،‬با توجه به معایب ذکر شده قبلی‬

‫نشانه‌های واحدهای اقتصادی و بهبودیافت‪33‬ه ب‪33‬ا ظرفیت‌ه‪33‬ای ‪ 2000-500‬کیل‪33‬وگرم در ه‪33‬ر دس‪33‬ته اکن‪33‬ون ت‪33‬رجیح داده‬
‫می‌شوند (شکل ‪ .) 3‬این واحدها از فوالد ضد زنگ مالیم با کیفیت باال ساخته می شوند و مواد گیاهی م‪33‬ورد تقط‪33‬یر‬
‫را در نظر می گیرند‪ .‬واحد تقطیر بهبودیافته شامل یک مخزن تقطیر اس‪33‬توانه‌ای اس‪33‬ت ک‪33‬ه روی ی‪33‬ک دی‪33‬گ داخلی‬
‫مربعی (کالندریا) با لوله‌های دود نصب شده است که زم‪33‬ان گ‪33‬رم ش‪33‬دن آب را ک‪33‬اهش می‌ده‪33‬د و در نتیج‪33‬ه س‪33‬رعت‬
‫تولید بخار باال و مصرف سوخت کمتر (‪ 20‬تا ‪ 30‬درصد)‪ .) .‬گازهای دودکش داغ کوره از طریق لول‪33‬ه ه‪33‬ای دود‬
‫هدایت می شوند و در آنجا گرما را به آب می رسانند و در نتیجه بخ‪33‬ار اض‪33‬افی را ب‪33‬اال می برن‪33‬د‪ .‬مخ‪33‬زن ب‪33‬ر روی‬
‫یک کوره طراحی شده مخصوص که دارای توری الیاف‪ ،‬مجرای دودکش و درب آتش برای کنترل مناسب رینگ‬
‫و پیش نویس است‪ ،‬تعبیه شده است‪ .‬این کوره به یک دودکش ب‪3‬ا ارتف‪3‬اع بهین‪3‬ه متص‪3‬ل می ش‪3‬ود ت‪3‬ا جری‪3‬ان ه‪3‬وا ب‪3‬ه‬
‫حداکثر برسد و آلودگی ناشی از دود در محل کار کنترل شود‪ .‬یک پوسته فوالدی ض‪33‬د زن‪33‬گ ب‪33‬ا ط‪33‬راحی مش‪33‬ابه و‬
‫کندانسور لوله ای با ظرفیت تراکم باالتر برای خنک کردن بخارات استفاده می ش‪3‬ود‪ .‬از ه‪3‬در رفتن روغن در اث‪33‬ر‬
‫تراکم نامناسب جلوگیری می کند‪ .‬سپس مخل‪3‬وط روغن و آب تغلی‪3‬ظ ش‪3‬ده اج‪33‬ازه داده می ش‪3‬ود ت‪3‬ا از ی‪3‬ک جداکنن‪33‬ده‬
‫روغن فوالد ضد زنگ که مخص‪3‬وص ط‪3‬راحی ش‪3‬ده اس‪3‬ت عب‪3‬ور کن‪3‬د‪ .‬جداکنن‪3‬ده دارای ی‪3‬ک باف‪3‬ل داخلی ب‪3‬رای ب‪3‬ه‬
‫ح‪3‬داکثر رس‪3‬اندن زم‪3‬ان مان‪3‬دگاری مخل‪3‬وط اس‪3‬ت و در نتیج‪3‬ه ب‪3‬اعث ع‪3‬دم از دس‪33‬ت دادن روغن ب‪3‬ا آب خ‪3‬روجی از‬
‫جداکننده می شود‪ .‬این واحد همچنین دارای یک سیستم باالبر قرقره زنجیره ای با ساختار پشتیبانی است که کار را‬
‫این واح‪33‬دهای بهب‪33‬ود ‪. CIMAP‬آسان می کند و در زمان تخلیه مواد زائد تقطیر از مخزن صرفه ج‪33‬ویی می کند‬
‫‪ .‬یافته را طراحی‪ ،‬ساخته و به کارآفرینان و کشاورزان در مناطق مختلف هند عرضه کرده است‬
‫‪7.3.3‬‬ ‫تقطیر مستقیم با بخار‬
‫در تقطیر مستقیم با بخار‪ ،‬مواد گیاهی را با بخار تقطیر می کنند‬

‫خارج از مخزن در ژنراتور بخار یا دیگ بخار تولید می شود‪ .‬مانند تقطیر آب و بخار‪ ،‬مواد گیاهی ب‪33‬ر روی ی‪33‬ک‬
‫در فش‪33‬ار ‪ FDU‬شبکه سوراخ دار باالی ورودی بخار قرار می گیرند‪ .‬همانطور که قبال ذک‪33‬ر ش‪33‬د‪ ،‬بخ‪33‬ار در یک‬
‫اتمسفر است و از این رو حداکثر دمای آن ‪ 100‬درجه س‪3‬انتیگراد اس‪33‬ت‪ .‬ام‪3‬ا بخ‪3‬ار در ی‪3‬ک دی‪3‬گ فش‪3‬ار م‪3‬درن ک‪3‬ه‬
‫کار می کند‪ ،‬دمایی به نسبت باالتر خواهد داشت‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬زمانی ک‪33‬ه از دی‪33‬گ ‪ psi‬برای مثال در فشار ‪50‬‬
‫بخار خارجی به عنوان منبع بخار استفاده می شود‪ ،‬هیچ محدودیتی برای تولید بخار وجود ن‪33‬دارد‪ .‬اس‪33‬تفاده از بخ‪33‬ار‬
‫‪ .‬پرفشار در واحدهای تقطیر با بخار مدرن امکان تقطیر بسیار سریع و کامل اسانس ها را فراهم می کند‬
‫‪.‬تقطیر با بخار زمانی که سطح زیادی زیر کشت است ترجیح داده می شود‬
‫قرار است بیش از یک واحد نصب شود‪ .‬همچنین برای تقطیر روغن‌های با جوش باال و مواد مقاوم مانن‪33‬د ریش‪33‬ه و‬
‫چوب‌هایی مانند چوب صندل‪ ،‬چوب سرو و ناگارموتا‪ ،‬تقطیر با بخار آب کارآمدتر است‪ .‬همچ‪33‬نین تقط‪33‬یر ب‪33‬ا بخ‪33‬ار‬
‫تا ‪ 5‬ساعت طول می ‪ FDU‬زمان الزم برای استخراج روغن ها را کاهش می دهد‪ .‬شارژ سیترونال جاوا‪ ،‬که در‬
‫کشد‪ ،‬در مدت دو تا سه ساعت در دستگاه تقطیر با بخار پ‪33‬ردازش می ش‪33‬ود‪ .‬در این روش تقط‪33‬یر‪ ،‬بخ‪33‬ار ب‪33‬ه ط‪33‬ور‬
‫جداگانه در دیگ بخار تولید می شود و از طریق یک کویل بخار از مخزن تقطیر عب‪33‬ور می کن‪33‬د (ش‪33‬کل ‪ .)4‬م‪33‬واد‬
‫گیاهی به طور محکم در باالی شبکه سوراخ دار بسته بندی می شوند‪ .‬بخار حاوی بخار روغن در ی‪33‬ک کندانس‪33‬ور‬
‫لوله ای متراکم شده و در گیرنده روغن جدا می شود‪ .‬هزینه سوخت به طور کلی در واحدهای تقط‪33‬یر بخ‪33‬ار م‪33‬درن‬
‫به دلیل بازده حرارتی باالتر که در آن بیشتر بویلرها کار می کنند کمتر است‪ .‬هزینه سرمایه باالتر است‪ ،‬بن‪33‬ابراین‬
‫تنها تولیدکنندگان بزرگتر می توانند چنین واحدهایی را داشته باشند‪ .‬ظ‪3‬رفیت هن‪3‬وز بین ‪ 1‬ت‪3‬ا ‪ 3‬تن م‪3‬واد گی‪3‬اهی در‬
‫‪.‬هر دسته است‬
‫شکل ‪ :4‬واحد تقطیر بخار با دیگ بخار‬
‫‪7.3.3.1‬‬ ‫مقایسه واحد دیگ بخار با مستقیم‬

‫نوع شلیک شده‬
‫امکان راه اندازی تعداد زیادی واحد تقطیر توس‪3‬ط ی‪3‬ک دی‪3‬گ بخ‪3‬ار وج‪3‬ود دارد‪ .‬از این رو )‪a‬‬
‫بیش‪33‬تر ب‪33‬رای ‪. FDU‬سیستم دیگ بخار برای تولید اسانس در مقیاس بزرگ ای‪33‬ده آل است‬
‫‪.‬کشاورزان کوچک و متوسط مناسب است‬
‫خوب طراحی شده می تواند براب‪3‬ر ب‪3‬ا ی‪3‬ک واح‪3‬د ‪ FDU‬راندمان استخراج اسانس در یک )‪b‬‬
‫با طراحی ضعیف‪ ،‬بازیافت نفت ممکن اس‪33‬ت کم باش‪3‬د ‪ FDU‬دیگ بخار باشد‪ .‬اما در یک‬
‫‪.‬و هدر رفت سوخت ممکن است همراه با آلودگی دود باشد‬
‫سرعت تزریق بخار در واحد دیگ بخار را می توان به راحتی تنظیم کرد‪ ،‬ام‪33‬ا ن‪33‬رخ تولی‪33‬د )‪c‬‬
‫توسط ناحیه انتق‪3‬ال ح‪3‬رارت ارائ‪3‬ه ش‪33‬ده در واح‪33‬د مح‪3‬دود می ش‪33‬ود‪ .‬تولی‪3‬د ‪ FDU‬بخار در‬
‫‪.‬می تواند منجر به بازده روغن پایین شود ‪ FDU‬ناکافی بخار در یک‬
‫را ‪ FDU‬واحدهای دیگ بخار برای کار به یک مرد ماهر دیگ بخار نیاز دارن‪33‬د ام‪33‬ا یک )‪d‬‬
‫‪.‬می توان توسط کارگران نسبتا ً کم مهارت اداره کرد‬
‫‪120‬‬
‫‪7.3.4‬‬ ‫تقطیر با کوهوباسیون‬
‫تکنیکی است که می توان از آن برای تقطیر آب استفاده کرد ‪Cohobation‬‬

‫یا برای تقطیر آب و بخار‪ .‬از فرآیند برگرداندن آب مقطر به دستگاه پس از جدا شدن روغن از آن اس‪33‬تفاده می کن‪33‬د‬
‫تا بتواند دوباره بجوشد‪ .‬این اساسا ً ی‪33‬ک روش بداه‪33‬ه از واح‪33‬دهای تقط‪33‬یر آب و بخ‪33‬ار از ن‪33‬وع قرم‪33‬ز مس‪33‬تقیم ب‪33‬رای‬
‫روغن‌هایی است که حاللیت جزئی در آب دارند‪ .‬اگرچه بیشتر اسانس‌ها حاللیت کمی در آب دارن‪33‬د‪ ،‬ام‪33‬ا ب‪33‬رخی از‬
‫روغن‌های گل رز‪ ،‬اسطوخودوس و شمعدانی حاللیت نسبتا ً باالتری دارند‪ .‬در چ‪33‬نین اس‪33‬تخراج‌هایی‪ ،‬اتالف روغن‬
‫با آب خروجی تقطیر می‌تواند به طرز نگران‌کننده‌ای زیاد شود‪ .‬این مشکل را می توان ب‪3‬ا برگردان‪3‬دن آب میعان‪3‬ات‬
‫شناخته می شود‪ .‬بدیهی است که این کار را نمی توان ‪ cohobation‬از جداکننده به ساکن حل کرد‪ .‬این به عنوان‬
‫‪ .‬با تقطیر با بخار انجام داد زیرا سطح آب در دستگاه بخار به دلیل تزریق مداوم بخار افزایش می یابد‬
‫در یک نسخه بهبود یافته بیشتر‪ ،‬یک ستون بسته بندی شده در باال قرار می گیرد‬
‫ستونی برای انتقال جرم به بخ‪33‬ارات نفت‪-‬آب‪ ،‬ب‪33‬ه ط‪33‬وری ک‪33‬ه غلظت میعان‪33‬ات خ‪33‬روجی را اف‪33‬زایش داده و قط‪33‬رات‬
‫روغن را در جداکننده روغن به هم ادغام کند (شکل ‪ .)5‬کندانسور در باالی ستون ق‪33‬رار می گ‪33‬یرد ت‪33‬ا آب میعان‪33‬ات‬
‫حاصل از جداکننده بتواند با استفاده از گرانش به محل ثابت بازگردانده شود‪ .‬گرمای اضافی‪ ،‬در صورت نیاز‪ ،‬می‬
‫تواند توسط یک کویل بخار بسته که در کف مخزن غوطه ور است‪ ،‬تامین ش‪3‬ود‪ .‬کندانس‪33‬ور ب‪33‬ه ب‪33‬االی مح‪33‬ل تقط‪33‬یر‬
‫منتقل می شود تا آب تغلیظ شده از جداکننده بتواند با استفاده از گرانش به سمت دستگاه حرکت کند‪ .‬با محدود کردن‬
‫مقدار کل آب در این عملیات چرخه بسته‪ ،‬می توان بازده اسانس هایی را افزایش داد که محلول ت‪33‬ر در آب هس‪33‬تند‪.‬‬
‫در اینجا ذکر این نکته ضروری است که چرخش طوالنی مدت آب تقطیر اجازه می دهد تا ناخالصی ه‪33‬ای مختل‪33‬ف‬
‫و محصوالت تجزیه گیاه در سیستم جمع شوند‪ .‬این ممکن است گاهی اوقات بر کیفیت روغن تأثیر بگ‪33‬ذارد‪ .‬هنگ‪33‬ام‬
‫‪ .‬در نظر گرفتن سیستم تقطیر همبستگی برای هر کاربرد‪ ،‬باید همیشه این را در نظر داشت‬
‫شکل ‪ :5‬واحد تقطیر با کوهوباسیون‬

‫‪7.4‬‬ ‫هیدرودیفیوژن‬
‫این سیستم برای اولین بار در سال ‪ 1983‬توصیف شد‪ .‬برخالف سنتی‬
‫تقطیر با بخار‪ ،‬هیدرودیفیوژن بر اساس اصل انتشار کار می کند که به بخار اجازه می ده‪33‬د ت‪33‬ا ب‪33‬ه ب‪33‬االی ب‪33‬ار گی‪33‬اه‬
‫وارد شود و از طریق بار توسط گرانش پخش شود‪ .‬این فرآیند از اصل فشار اسمزی ب‪33‬رای انتش‪33‬ار روغن از غ‪33‬دد‬
‫روغن استفاده می کند‪ .‬این سیستم به منبع بخار متصل می شود و بخار کم فشار از دیگ بخار به مواد گیاهی منتقل‬
‫می شود‪ .‬کندانسور که مستقیما ً در زیر سبد داخل دس‪33‬تگاه ق‪33‬رار دارد از ن‪33‬وع لول‪33‬ه ای اس‪33‬ت‪ .‬روغن و آب در زی‪33‬ر‬
‫کندانسور در جداکننده روغن معمولی جمع آوری می شوند‪ .‬هیدرودیفیوژن فرآیندی کارآمد است ک‪33‬ه اس‪33‬تفاده از آن‬
‫آسان است‪ ،‬به ویژه در مورد فرآیندهای بارگیری و تخلیه مواد گی‪33‬اهی‪ .‬ب‪33‬ازده روغن بیش‪33‬تر اس‪33‬ت و این فرآین‪33‬د ب‪33‬ه‬
‫دلیل کاهش مصرف بخار‪ ،‬زمان تقطیر کوتاه‌تر و عدم هیدرولیز‪ ،‬سودمند اس‪33‬ت‪ ،‬زی‪33‬را م‪33‬واد اولی‪33‬ه ب‪33‬ا آب در ح‪33‬ال‬
‫جوش تماس نمی‌گیرد‪ .‬با این حال‪ ،‬به دلیل جریان رو به پایین بخار و میعانات‪ ،‬اس‪33‬تخراج همزم‪33‬ان س‪33‬ایر ترکیب‪33‬ات‬
‫غیرفرار (مانند لیپیدها‪ ،‬کلروفیل و اسیدهای چرب) و اجزای قطبی فرآیند را پیچیده می کند‪ .‬اگرچه ممکن است ب‪33‬ه‬
‫نظر برسد که هیدرودیفیوژن جایگزین بهتری برای فرآیندهای تقطیر معمولی است‪ ،‬اما این واقعیت ب‪33‬اقی می مان‪33‬د‬
‫‪ .‬که سرمایه گذاری های تجاری مبتنی بر هیدرودیفیوژن نتوانسته اند با موفقیت شروع به کار کنند‬
‫‪7.5‬‬ ‫پارامترهای موثر بر عملکرد و کیفیت اسانس‬
‫عملکرد و کیفیت اسانس حاصل از تقطیر با بخار است‬

‫تحت تأثیر پارامترهای مختلف فرآیند‪ .‬هنگام طراحی چنین سیستم هایی توصیه می شود که آنها را در نظر داشته‬
‫‪.‬باشید‪ .‬برخی از پارامترهای مهم در زیر ذکر شده است‬
‫‪7.5.1‬‬ ‫حالت تقطیر‬
‫روش تقطیر باید با در نظر گرفتن این مورد انتخاب شود‬

‫نقطه جوش اسانس و ماهیت گیاه‪ ،‬زیرا محتوای حرارت و دمای بخار می تواند ویژگی های تقط‪33‬یر را تغی‪33‬یر ده‪33‬د‪.‬‬
‫ب‪33‬ه عن‪33‬وان مث‪33‬ال( برای روغن‌های با جوش باال مانند روغن‌های چوبی (مانند چوب صندل‪ ،‬چوب سدر) و ریشه‌ها‬
‫روغن باید با استفاده از تقطیر بخار با دیگ استخراج شود‪ .‬از آنجایی که مقدار گرما و دمای بخار ‪Cyperus )،‬‬
‫به فشار آن بستگی دارد‪ ،‬تغییر در فشار بخار می تواند ویژگی های تقطیر را تغییر ده‪33‬د‪ .‬ترکیب‪33‬ات ب‪33‬ا ج‪33‬وش زی‪33‬اد‬
‫اسانس ها معموالً برای تقطیر به بخار فشار باال نیاز دارند‪ .‬برای روغن گل رز و سایر گیاهان خوراکی‪ ،‬م‪33‬واد ب‪33‬ه‬
‫طور کلی در آب غوطه ور می شوند‪ ،‬یعنی تقطیر با آب‪ ،‬زیرا گل ها تمایل به تجمع و تشکیل توده هایی دارن‪33‬د ک‪33‬ه‬
‫‪ .‬با تقطیر آب و بخار یا تقطیر مستقیم با بخار نمی توان آنها را تقطیر کرد‬
‫‪7.5.2‬‬ ‫طراحی مناسب تجهیزات‬
‫طراحی نادرست مخزن‪ ،‬کندانسور یا جداکننده ها می تواند منجر شود‬

‫از دست دادن نفت و سرمایه گذاری های باال‪ .‬طراحی کوره و دودکش بر حلق‪3‬ه فی و کن‪33‬ترل ح‪3‬رارت ن‪3‬رخ تقط‪3‬یر‬
‫تأثیر می گذارد‪ .‬نسبت ارتفاع‪ :‬قطر مخزن مهم است‪ .‬به همین ترتیب اس‪33‬تفاده از کندانس‪33‬ور ب‪33‬ا ط‪33‬راحی نامناس‪33‬ب و‬
‫بدون محاسبه مناطق انتقال حرارت بر اساس مناطق تولید بخار منج‪33‬ر ب‪33‬ه ت‪33‬راکم نامناس‪33‬ب و ه‪33‬در رفتن روغن می‬
‫‪.‬شود‬
‫‪7.5.3‬‬ ‫مواد ساخت تجهیزات‬
‫‪.‬اسانس هایی که ماهیت خورنده دارند باید ترجیح داده شوند‬

‫به خوبی در دستگاه های ثابت ساخته شده از مواد مقاوم مانند آلومینیوم‪ ،‬مس یا فوالد ض‪33‬د زن‪33‬گ تقط‪33‬یر می ش‪33‬ود‪.‬‬
‫مخزن هنوز می تواند از فلز ارزان تری مانند فوالد نرم یا آهن گ‪33‬الوانیزه س‪33‬اخته ش‪33‬ود و کندانس‪33‬ور و جداکنن‪33‬ده را‬
‫می توان از مواد مقاومی مانند فوالد ضد زنگ ساخته شود‪ .‬از آنجایی که هنوز فق‪3‬ط بخ‪3‬ار در مخ‪3‬زن وج‪3‬ود دارد‪،‬‬
‫زنگ زدگی و سایر محصوالت خوردگی ممکن است به داخل روغن منتقل نشوند‪ .‬این می توان‪33‬د منج‪33‬ر ب‪33‬ه ص‪33‬رفه‬
‫جویی قابل توجهی در هزینه سرمایه تجهیزات شود‪ .‬اسانس های گران قیمت و ب‪33‬ا ارزش مانن‪33‬د گ‪33‬ل رز‪ ،‬آگ‪33‬اروود‪،‬‬
‫کودا ‪ ،‬چوب صندل و اسطوخودوس باید در سیستم های فوالدی ضد زنگ تقطیر ش‪33‬وند‪ .‬اگرچ‪33‬ه مس از زمان‌ه‪33‬ای‬
‫قدیم رایج‌ترین ماده برای ساخت دستگاه‌های تقطیر ب‪3‬ود‪ ،‬ام‪3‬ا در دس‪3‬ترس ب‪3‬ودن آن رو ب‪33‬ه ک‪33‬اهش اس‪3‬ت و ب‪33‬ا ورود‬
‫‪.‬آلیاژهای برتر مانند فوالد ضد زنگ‪ ،‬کم کم از صحنه محو می‌شود‬
‫‪122‬‬
‫‪7.5.4‬‬ ‫وضعیت مواد خام‬
‫وضعیت مواد اولیه مهم است زیرا برخی از‬

‫موادی مانند ریشه و دانه اگر در حالت طبیعی تقطیر شوند به راحتی اس‪3‬انس تولی‪3‬د نمی کنن‪3‬د‪ .‬این م‪3‬واد بای‪3‬د خ‪3‬رد‪،‬‬
‫پودر یا در آب خیس شوند تا سلول‌های روغنی آن‌ها نمایان شود‪ .‬خرد کردن گیاهان نیز باعث تغی‪33‬یر چگ‪33‬الی بس‪33‬ته‬
‫بندی مواد در هنگام قرار دادن در دستگاه تقطیر می شود‪ .‬پس از خرد کردن برخی از گیاهان معطر مانن‪33‬د نعن‪33‬اع‪،‬‬
‫می توان تا ‪ ٪50‬مواد گیاهی بیشتری را در همان محل نگهداری کرد‪ .‬خشک کردن ه‪3‬وا و پژم‪33‬ردگی گی‪33‬اه قب‪33‬ل از‬
‫تقطیر نیز تأثیر قابل توجهی بر تقطیر دارد‪ .‬در صورت نیاز‪ ،‬خشک کردن گیاه‪33‬ان قب‪33‬ل از تقط‪33‬یر بای‪33‬د در من‪33‬اطق‬
‫‪.‬سایه دار انجام شود و مواد خشک شده نباید در انبوه نگهداری شوند‬
‫‪7.5.5‬‬ ‫زمان تقطیر‬
‫ترکیبات مختلف اسانس در آن تقطیر می شود‬

‫ً‬
‫ترتیب نقاط جوش آنها بنابراین‪ ،‬زمانی ک‪33‬ه معم‪33‬وال روغن بس‪33‬یار کمی تقط‪33‬یر می ش‪33‬ود‪ ،‬ب‪33‬االترین کس‪33‬ری در ح‪33‬ال‬
‫جوش است‪ .‬اگر تقطیر خیلی زود خاتمه یابد‪ ،‬ترکیبات با جوش زیاد از بین می روند‪ .‬در بسیاری از گیاهان معطر‬
‫مانند خس خس‪ ،‬نعناع هندی‪ ،‬بابونه‪ ،‬چوب ص‪3‬ندل و آگ‪3‬اروود‪ ،‬این فراکس‪3‬یون ه‪3‬ای ب‪3‬ا ج‪3‬وش ب‪3‬اال ب‪3‬ه دلی‪3‬ل کیفیت‬
‫‪ .‬رایحه آنها ارزشمند هستند‪ .‬بنابراین زمان تقطیر باید با دقت انتخاب شود‬
‫‪7.5.6‬‬ ‫بارگیری مواد خام و توزیع بخار‬
‫‪،‬بارگیری نامناسب گیاه ممکن است منجر به انتقال بخار شود‬

‫باعث تقطیر ناقص می شود‪ .‬این گیاه باید به طور یکنواخت و یکنواخت در مخزن بارگیری شود ب‪33‬دون اینک‪33‬ه هیچ‬
‫جای خالی باقی بماند‪ .‬پر شدن بیش از حد مواد گیاهی همچنین ممکن اس‪33‬ت منج‪33‬ر ب‪33‬ه تش‪33‬کیل "حف‪33‬ره ه‪33‬ای م‪33‬وش"‬
‫شود که ممکن است اجازه دهد بخار بدون تبخیر روغن خارج شود‪ .‬برای گیاهان پودر شده‪ ،‬یک توری مناس‪33‬ب از‬
‫جنس استنلس استیل یا پارچه خراطین باید در کف کاذب قرار داده شود ت‪33‬ا از ری‪33‬زش م‪33‬واد گی‪33‬اهی در پای‪33‬ه مخ‪33‬زن‬
‫‪.‬جلوگیری شود‬
‫‪7.5.7‬‬ ‫پارامترهای عملیاتی‬
‫کنترل مناسب نرخ تزریق و فشار در دیگ بخار‬

‫برای بهینه سازی دمای استخراج برای حداکثر بازده ضروری اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬ه ط‪33‬ور کلی‪ ،‬بخ‪33‬ار پرفش‪33‬ار ‪ ed‬واحدهای‬
‫برای تقطیر اسانس ها توصیه نمی شود‪ .‬دمای میعانات نبای‪33‬د زی‪33‬اد باش‪33‬د‪ ،‬زی‪33‬را می توان‪33‬د منج‪33‬ر ب‪33‬ه از دس‪33‬ت رفتن‬
‫های مستقیم از نوع قرمز‪ ،‬حلقه فی کوره باید به خوبی کن‪33‬ترل ش‪33‬ود زی‪33‬را می‪ FDU‬روغن در اثر تبخیر شود‪ .‬در‬
‫‪.‬تواند منجر به نرخ جریان باال و دمای میعانات باال شود‬
‫‪7.5.8‬‬ ‫وضعیت مخزن و تجهیزات‬
‫‪،‬مخزن و سایر تجهیزات نباید زنگ زده باشند‪ .‬اگر زنگ زده باشد‬
‫مخزن باید با محلول های سوزاننده رقیق تمیز شود‪ .‬شبکه های سوراخ دار نباید خورده شوند یا دارای شکاف های‬
‫بزرگی باشند که اجازه دهد مواد گیاهی در کف مخزن ته نشین شده و بوی سوختگی متصاعد شود‪ .‬مخ‪3‬ازن تقط‪3‬یر‬
‫‪ .‬باید قبل از تقطیر برای تقطیر چند محصول به خوبی بخار داده شوند‬
‫‪7.6‬‬ ‫تصفیه اسانس های خام‬
‫اسانسی که از جداکننده روغن بدست می آید به صورت خام است‬
‫فرم‪ .‬ممکن است ناخالصی های معلق و رطوبت قابل مالحظه ای داشته باش‪33‬د‪ .‬ح‪33‬تی ممکن اس‪33‬ت ح‪33‬اوی ب‪33‬رخی از‬
‫ترکیبات غیر قابل اعتراض باشد که کیفیت طعم آن را ک‪33‬اهش می ده‪33‬د‪ .‬وج‪33‬ود رط‪3‬وبت و ناخالص‪33‬ی ه‪33‬ا ب‪33‬ر کیفیت‬
‫نگهداری روغن تأثیر منفی می گذارد و پلیمریزاسیون و سایر واکنش ه‪33‬ای ن‪33‬امطلوب را تس‪33‬ریع می کن‪33‬د‪ .‬اف‪33‬زودن‬
‫یک ماده خشک کننده مانند سولفات سدیم بی آب به روغن‪ ،‬ماندن یک شبه و سپس فیلتر کردن‪ ،‬رط‪33‬وبت را از بین‬
‫می برد و روغن را از ناخالصی های معلق آزاد می کند‪ .‬استفاده از سانتریفیوژ با سرعت باال برای ش‪33‬فاف س‪33‬ازی‬
‫‪.‬اسانس ها رایج است‬
‫اسانس ها اغلب تصحیح یا تقطیر مجدد می شوند تا حذف شوند‬

‫اجزای قابل اعتراض به منظور حفظ دمای تقطیر مجدد در مح‪3‬دوده مج‪33‬از‪ ،‬فرآین‪33‬د در خالء ی‪33‬ا ب‪33‬ا کم‪33‬ک تقط‪33‬یر ب‪3‬ا‬
‫‪.‬بخار آب انجام می شود‬
‫‪7.6.1‬‬ ‫تقطیر مداوم با بخار‬
‫واحدهای تقطیر بخار شامل شارژ و تخلیه دستی‬

‫استخراج مواد گیاهی از مخ‪33‬زن هن‪3‬وز این عملی‪33‬ات ک‪33‬ار فش‪33‬رده و زم‪33‬ان ب‪33‬ر اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬رای غلب‪33‬ه ب‪33‬ر این مش‪33‬کالت‪،‬‬
‫کارخانه‌های تقطیر با بخار مداوم در اتحاد جماهیر شوروی توس‪3‬عه یافته‌ان‪3‬د و از چن‪3‬د ده‪3‬ه گذش‪33‬ته ش‪3‬روع ب‪33‬ه ک‪33‬ار‬
‫کرده‌اند‪ .‬این واحدها برای تقطیر اسطوخودوس مورد استفاده قرار می گیرند و به دستی ناچیز نیاز دارن‪33‬د‪ .‬ظ‪3‬رفیت‬
‫‪ 2‬تن در ساعت بسیار رایج است‪ .‬مواد گیاهی ورودی ابتدا با کاترهای مخصوص سیلو کردن خرد شده و سپس ب‪33‬ا‬
‫استفاده از نوار نقاله به باالی ستون تقطیر بلند منتقل می شود‪ .‬جابجایی مواد در داخل ستون به وس‪33‬یله ن‪3‬یروی ثقلی‬
‫یا توسط نوار نقاله های پیچ دار مخصوص مارپیچ می باشد‪ .‬گ‪33‬اهی از دو س‪33‬تون پش‪33‬ت س‪33‬ر هم ب‪33‬رای ح‪33‬ذف کام‪33‬ل‬
‫روغن استفاده می شود‪ .‬بخار در چندین نقطه در ستون تزریق می شود‪ .‬مواد مصرف ش‪3‬ده ب‪3‬ه ط‪3‬ور م‪3‬داوم توس‪3‬ط‬
‫نوار نقاله های پیچی مخصوص با قفل بخار که اجازه خروج بخ‪33‬ار را نمی ده‪33‬د از پ‪33‬ایین س‪33‬تون تقط‪33‬یر خ‪33‬ارج می‬
‫‪.‬شود‬
‫ساخت و بهره برداری از ستون های تقطیر پیوسته می باشد‬

‫بسیار پیچیده است و هنوز در خارج از اتحاد جم‪33‬اهیر ش‪33‬وروی س‪33‬ابق مقب‪33‬ولیت و محب‪33‬وبیت پی‪33‬دا نک‪33‬رده اس‪33‬ت‪ .‬در‬
‫توسعه دیگری‪ ،‬تقطیر ظروف نیز برای تقطیر عصاره گیاهی و اسطوخودوس در برخی از من‪33‬اطق ای‪33‬االت متح‪33‬ده‬
‫استفاده می شود‪ .‬در این روش‪ ،‬ظروف با ظرفیت زیاد که بر روی چرخ‌ها نصب می‌شوند‪ ،‬به یک دروگر متص‪33‬ل‬
‫می‌شوند که مس‪33‬تقیما ً م‪33‬واد گی‪33‬اهی را از داخ‪33‬ل ظ‪33‬روف وارد ظ‪33‬روف می‌کن‪33‬د (این ظ‪33‬روف دارای کویل‌ه‪33‬ای بخ‪33‬ار‬
‫داخلی هستند)‪ .‬آنها سپس به منطقه تقطیر منتقل می شوند که در آن بخار مستقیما ً به س‪33‬یم پیچ ه‪33‬ا وص‪33‬ل می ش‪33‬ود و‬
‫‪.‬قسمت باالیی بسته می شود و از طریق یک خط بخار به کندانسور و متعاقبا ً به جداکننده روغن متصل می شود‬
‫تقطیر پرکاربردترین روش برای استخراج است‬

‫از روغن های ضروری انتخاب مناسب روش تقطیر‪ ،‬طراحی و م‪33‬واد س‪33‬اخت تجه‪33‬یزات و پارامتره‪33‬ای ف‪33‬رآوری‪،‬‬
‫‪.‬همگی نقش حیاتی در تعیین کیفیت و بازده اسانس دارند‬
‫تقطیر اسانس‪ ،‬سوابق عطر و اسانس ‪، WSA، 1969، 18-9 ،‬و متیوز ‪، GR‬ایمز‬
‫فرآیند جداسازی مداوم بخار برای تقط‪3‬یر اس‪3‬انس‪ ،‬عطرس‪3‬از و طعم ‪ Serth، WR، 1991،‬و ‪Boucard، GR‬‬
‫دهنده ‪8-1 :)2(16 ،‬‬
‫تقطیر هیدرولیکی روغن ها از گیاهان معطر‪ ،‬عطرساز و طعم دهنده ‪، EFK، 1969، 63-57 :)4(14 ،‬دنی‬
‫رویکرد جدید به تقطیر روغن از گیاه‪ ،‬عطرساز هندی ‪، EFK، 1989، 75-70 :)1(33 ،‬دنی‬
‫‪124‬‬
‫تقطیر مزرعه ای برای روغن های علفی (ویرایش دوم)‪ ،‬دنی مک کنزی‪ ،‬دانشیار‪ ،‬لیلیدیل‪، EFK، 1991، ،‬دنی‬
‫تاسمانی‪ ،‬ص‪265 .‬‬
‫‪Guenther, E., 1965, The Essential Oils, Vol 4, D. Van Nostrand Co., New Jersey, p.‬‬
‫‪682‬‬
‫‪، Wijesekera، RO‬فناوری تقطیر‪ .‬در‪ :‬کتابچه راهنمای عملی در مورد‪ :‬صنعت اسانس ‪، AP، 1984،‬کاهول‬
‫وین ‪)، UNIDO،‬ویرایش( ‪B‬‬
‫جداسازی مواد معطر از محصوالت طبیعی گیاهی‪ .‬در‪ :‬کتابچه راهنمای ص‪33‬نعت اس‪33‬انس‪، BM، 1995، ،‬الرنس‬
‫وین‪ ،‬اتریش ‪ (UNIDO)،‬تولی دی سیلوا (ویرایش)‪ ،‬سازمان توسعه صنعتی ملل متحد‬
‫‪8‬‬ ‫روش تقطیر ریز‪ ،‬تقطیر حرارتی و تقطیر مولکولی‬
‫وی جی پنگارکار‬
‫خالصه‬
‫با توجه به ویژگی های خاص خود اهمیت قابل ت‪3‬وجهی را ب‪33‬ه خ‪33‬ود اختص‪33‬اص )‪ (MAPs‬گیاهان دارویی و معطر‬
‫داده اند‪ .‬بسیاری از ترکیبات با ارزش درمانی زیادی وجود دارد که فقط از گیاهان ب‪3‬ه دس‪3‬ت می آین‪3‬د‪ .‬بیش‪3‬تر م‪3‬واد‬
‫تشکیل دهنده در چنین عصاره ها و روغن ه‪3‬ا مولک‪3‬ول ه‪3‬ای حجیم ب‪3‬زرگی هس‪3‬تند ک‪3‬ه ب‪3‬ه ش‪3‬رایط ف‪3‬رآوری بس‪3‬یار‬
‫حساس هستند‪ .‬فرآین‪33‬دهای چ‪33‬نین اس‪33‬تخراج‌هایی بیش‪33‬تر ب‪33‬ر اس‪33‬اس «دس‪33‬تورالعمل‌ها» ب‪33‬وده اس‪33‬ت‪ .‬در گذش‪33‬ته اخ‪33‬یر‪،‬‬
‫پیشرفت های قابل توجهی در عملیات واحد که بخشی از فرآیندهای مبتنی بر دس‪33‬تور العم‪33‬ل اس‪33‬ت‪ ،‬ص‪33‬ورت گرفت‪33‬ه‬
‫است‪ .‬ضروری است که این پیشرفت‌ها‪ ،‬ک‪3‬ه اساس‪3‬ا ً ب‪3‬ا ه‪3‬دف دس‪3‬تیابی ب‪3‬ه ب‪3‬ازدهی به‪3‬تر ب‪3‬ا هزینه‌ه‪3‬ای کم‪3‬تر انج‪3‬ام‬
‫ها گنجانده شوند‪ .‬این مقاله موضوع تشدید فرآین‪33‬د را‪ MAP‬می‌شوند و «تشدید فرآیند» نامیده می‌شوند‪ ،‬در پردازش‬
‫ها معرفی می کند و مروری بر چندین فناوری جدید ارائه می دهد که امکان استخراج سریع و ‪ MAP‬در پردازش‬
‫مقرون به صرفه را فراهم می کند‪ .‬استفاده از چنین فن آوری ه‪3‬ای نوآوران‪3‬ه می توان‪3‬د مزای‪3‬ای قاب‪3‬ل ت‪3‬وجهی را از‬
‫نظر کیفیت محصول و عملکرد آن در واحد وزن ماده گیاهی فرآوری شده ب‪3‬ه هم‪3‬راه داش‪3‬ته باش‪3‬د‪ .‬بازی‪3‬ابی اج‪3‬زای‬
‫اسانس محلول از میعانات تقطیر با بخار نیز مورد بررسی قرار می گ‪33‬یرد و دو تکنی‪33‬ک موج‪33‬ود ب‪33‬ه تفص‪33‬یل م‪33‬ورد‬
‫‪.‬بحث قرار می گیرند‬
‫‪8.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫برای قرن ها ب‪33‬رای انس‪33‬ان )‪ (MAPs‬فیتوکمیکال های مشتق شده از گیاهان دارویی و معطر‬
‫مهم بوده اند‪ .‬قبل از ظهور شیمی مصنوعی مدرن‪ ،‬بسیاری از مواد ش‪33‬یمیایی عط‪33‬ر و طعم از من‪33‬ابع ط‪33‬بیعی مانن‪33‬د‬
‫گل‪ ،‬ریشه و ساقه مشتق می شدند‪ .‬سیستم معاصر پزشکی آلوپاتی‪33‬ک ک‪33‬ه اهمیت ف‪33‬وق الع‪33‬اده ای در درم‪33‬ان بیم‪33‬اری‬
‫های مختلف پیدا کرده است‪ ،‬عمدتا ً مبتنی بر ترکیبات دارویی فعال ساخته شده به صورت مص‪33‬نوعی اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬ا این‬
‫حال‪ ،‬در سال‌های اخیر توجه فزاینده‌ای به سیستم‌های سنتی درمان‌هایی ک‪3‬ه در آس‪3‬یا و آفریق‪3‬ا دنب‪3‬ال می‌ش‪3‬وند‪ ،‬ش‪3‬ده‬
‫است‪ .‬تنوع گیاهان دارویی و ترکیبات آنها اخیراً کشف ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬بس‪33‬یاری از ترکیب‪33‬ات ب‪3‬ا ارزش درم‪3‬انی زی‪3‬ادی‬
‫وجود دارد که فقط از گیاهان به دست می آین‪33‬د‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬وین کریس‪33‬تین‪ ،‬ک‪33‬ه ش‪33‬اید بیش‪33‬تر ب‪33‬ه عن‪33‬وان عام‪33‬ل ش‪33‬یمی‬
‫سنتز می شود و ‪ periwinkle Catharanthus roseus‬شناخته می شود‪ ،‬تنها در گیاه ‪ Oncovin‬درمانی‬
‫تنها منبع ترکیب این گونه گیاهی است‪ .‬بسیاری از ترکیبات دیگر وجود دارند که در بخش‌های دیگر مانند طعم‌های‬
‫‪ .‬غذایی‪ ،‬عطرها و لوازم آرایشی و بهداشتی به همان اندازه ارزشمند هستند‬
‫ها برای به دست آوردن عصاره های مورد نیاز و ‪ MAP‬پردازش‬

‫روغن ها بر اساس "دستورالعمل های" به طور سنتی ایجاد شده است‪ .‬بیشتر مواد تشکیل دهن‪3‬ده در چ‪33‬نین عص‪3‬اره‬
‫ها و روغن ها مولکول های حجیم بزرگی هستند که به شرایط فرآوری بسیار حساس هستند‪ .‬به طور کلی‪ ،‬ش‪33‬رایط‬
‫نسبتا ً مالیم در چنین فرآیندهایی برای محافظت از یکپارچگی اجزای ارزشمند اس‪3‬تفاده می ش‪3‬ود‪ .‬روش‌ه‪3‬ای مبت‪3‬نی‬
‫بر دستور غذا آزمایش شده‌اند‪ ،‬اما مسلما ً از نظر بازده‪ ،‬مصرف انرژی در هر واحد محصول و غیره کارآم‪33‬دترین‬
‫روش‌ها نیستند‪ ، .‬علم زیربنای آنها را درک کنید و فرآیندهای مدرن و مقرون به صرفه را توسعه دهی‪33‬د‪ .‬این مقال‪33‬ه‬
‫ها و درمان پس از استخراج محص‪33‬والت و محص‪33‬والت ج‪33‬انبی‪ MAP‬به برخی از پیشرفت های مهم در استخراج‬
‫‪.‬آنها می پردازد‬
‫‪8.2‬‬ ‫تشدید فرآیند‬
‫صنایع شیمیایی مدرن دستخوش تغییرات شدیدی است‬

‫عمدتا ً ناشی از مالحظات اقتصادی است‪ .‬افزایش عالقه به فرآیندهای پاک‪ ،‬کارآمد انرژی و صرفه جویی در م‪33‬واد‬
‫کانون تالش های گسترده و پایدار در سراسر جهان شده ‪" (PI)،‬وجود دارد‪ .‬یک رشته کامالً جدید‪" ،‬تشدید فرآیند‬
‫به عنوان "هر توسعه مهندسی شیمی که منجر به یک ‪ PI‬تعریف دقیقی از ‪ Moulijn‬و ‪. Stankiewicz‬است‬
‫‪MICRODISTILLATION,THERMOMICRODISTILLATION AND MOLECULAR DISTILLATION TECHNIQUES‬‬
‫‪ PI‬فناوری بسیار کوچکتر‪ ،‬تمیزتر و کارآمدتر انرژی می ش‪33‬ود" ارائ‪33‬ه ک‪33‬رده ان‪33‬د‪ .‬هن‪3‬د در توس‪33‬عه مف‪33‬اهیم خالقانه‬
‫‪.‬عقب نمانده است‬
‫‪ c‬را می توان به طور کلی به دو دسته تقسیم کرد‪ ،‬با مشخصات ‪PI‬‬
‫اینها فرآیندهایی هستند که از تجهیزات ‪ Moulijn.‬و ‪ Stankiewicz‬ها طبق تعریف‪ MAP‬اشاره به پردازش‬
‫‪ .‬و آنهایی که از تجهیزات تشدید کننده فرآیند استفاده می کنند‪ ،‬استفاده می کنند )‪ (MF‬چند منظوره‬
‫‪8.2.1‬‬ ‫تجهیزات چند منظوره‬
‫از تجهیزاتی استفاده می کند که می توانند چندین کار را انجام دهند ‪ PI‬این دسته از‬
‫به طور همزمان عمل می کند‪ .‬بنابراین‪ ،‬کارخانه های فرآیند قبلی که به تعدادی ابزار مختل‪33‬ف اختص‪33‬اص داده ش‪33‬ده‬
‫ج‪3‬ایگزین می ش‪3‬وند‪ .‬ی‪3‬ک مث‪3‬ال درخش‪3‬ان از اس‪3‬تفاده از ‪ MF‬به وظ‪3‬ایف ف‪3‬ردی نی‪3‬از داش‪3‬تند‪ ،‬ب‪3‬ا چ‪3‬نین تجه‪3‬یزات‬
‫به اسید آمینه پنی سیالنیک ‪ G‬تبدیل یک فرآیند آهسته و آالینده برای هیدرولیز آنزیمی پنی سیلین ‪ MF،‬تجهیزات‬
‫‪( 6‬واسطه مهم برای آنتی بیوتیک های نیمه مصنوعی) به یک فرآیند ق‪3‬وی و پای‪3‬دار اس‪3‬ت‪ .‬از آنج‪3‬ایی ک‪3‬ه نیروگ‪3‬اه‬
‫کوچکتر هستند و انرژی کمتری مصرف می کنند‪ ،‬برای فرآیندهای رقابتی و پایدار ‪ MF‬های مبتنی بر تجهیزات‬
‫‪.‬در سطح جهانی محبوب شده اند‬
‫‪8.2.2‬‬ ‫تجهیزات تشدید کننده فرآیند‬
‫از تجهیزاتی استفاده می کند که به طور خاص تمرکز دارند ‪ PI‬این دسته از‬
‫مق‪33‬اومت اص‪33‬لی در فرآین‪33‬د اس‪33‬تخراج کلی‪ ،‬انتش‪33‬ار ‪ MAP،‬در تش‪33‬دید ن‪33‬رخ مراح‪33‬ل مختل‪33‬ف‪ .‬در م‪33‬ورد پ‪33‬ردازش‬
‫مولکول‌های فعال از طریق غشای سلول گیاهی به سطح قبل از اس‪33‬تخراج توس‪33‬ط س‪33‬یال اس‪33‬ت‪ .‬اس‪33‬تخراج ب‪33‬ا کم‪33‬ک‬
‫در به دست آوردن استخراج سریع و کامل بدون آسیب قابل توجهی ب‪3‬ه مولک‪3‬ول ه‪33‬ای فع‪3‬ال )‪ (MAE‬مایکروویو‬
‫بسیار مفید است‪ .‬این تکنیک بعداً با جزئیات مورد بحث قرار می گ‪33‬یرد‪ .‬اس‪33‬تخراج ب‪33‬ه کم‪33‬ک اولتراس‪33‬وند ن‪33‬یز ی‪33‬ک‬
‫جایگزین است‪ .‬با این حال‪ ،‬با توجه به اینکه امواج اولتراسوند می‌توانند رادیکال‌های آزاد تولید کنن‪33‬د و بس‪33‬یاری از‬
‫‪.‬مولکول‌های فعال نسبت به گونه‌های بسیار واکنش‌پذیر حساس هستند‪ ،‬این رویکرد عملی به نظر نمی‌رسد‬
‫‪8.3‬‬ ‫ها‪ MAP‬استخراج با حالل‬
‫‪.‬های جامد توسط محلول مایع است‪ MAP‬این فرآیند مستلزم استخراج‬
‫دریچه ها این یک فرآیند معمولی استخراج جام‪3‬د‪-‬م‪3‬ایع اس‪33‬ت‪ .‬دو ع‪3‬املی ک‪3‬ه ب‪3‬ر م‪3‬یزان و س‪3‬رعت اس‪3‬تخراج ت‪3‬أثیر‬
‫‪.‬می‌گذارند‪ ،‬ترمودینامیک و سینتیک (سرعت انتقال جرم) فرآیند هستند‬
‫‪8.3.1‬‬ ‫ترمودینامیک استخراج با حالل و انتخاب حالل‬
‫جذب نسبی امالح در حالل بستگی به‬

‫برهمکنش بین امالح و حالل حاللیت یا اختالط یک جزء با حالل به پارامترهای حاللیت نس‪33‬بی آنه‪33‬ا بس‪33‬تگی دارد‪.‬‬
‫‪، Δ G m‬برای حاللیت متقابل دو جزء‪ ،‬انرژی آزاد اختالط آنها‬
‫به صورت تعریف شده است ‪ Δ G m‬باید منفی باشد‬
‫‪Δ G m= Δ H m– T Δ S m‬‬ ‫)‪(3.1‬‬

‫را می توان با انرژی منسجم مرتبط کرد ‪، Δ H m‬آنتالپی اختالط‬
‫‪:‬به صورت ) ‪ ( δ‬چگالی‪ ،‬یعنی پارامتر حاللیت‬
‫‪130‬‬
‫‪Δ H m= n 1n 2V 1( δ 1- δ 2) 2‬‬ ‫)‪(3.2‬‬
‫در معادله (‪ ،)3.2‬پارامتر حاللیت فقط به دلیل است‬

‫نیروه‪33‬ای پراکن‪33‬ده بین واح‪33‬دهای س‪33‬اختاری امالح و حالل مربوط‪33‬ه‪ ،‬از آنج‪33‬ایی ک‪33‬ه تئ‪33‬وری محل‪33‬ول منظم اولی‪33‬ه‬
‫اسکاچارد و هیلدبراند به سیستم‌های حالل‪-‬حالل غیر قطبی و غیر پیوند هیدروژنی محدود ش‪33‬ده ب‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬ا این ح‪33‬ال‪،‬‬
‫برای بسیاری از مایعات و امالح‪ ،‬سهم نیروهای پیوند قطبی و هیدروژنی باید در نظر گرفته شود‪ .‬ب‪33‬ر این اس‪33‬اس‪،‬‬
‫‪:‬معادله (‪ )3.2‬تبدیل می شود‬
‫] ‪Δ H m = n 1 n 2 V 1 [( Δδ d ) 2 + ( Δδ p ) 2 + ( Δδ h ) 2‬‬ ‫)‪(3.3‬‬
‫‪ Δ G m‬از معادالت (‪ )3.2‬و (‪ ،)3.3‬مشخص است که برای ساخت‬

‫برای هر سه نیروی برهمکنش‪ ،‬باید تا حد امکان کوچک ) ‪ ( Δδ‬یعنی ‪)،‬امالح( ‪ δi‬و )حالل ( ‪ δi‬منفی ‪ ،‬تفاوت بین‬
‫باشد‪ .‬این نشان می دهد که حالل و امالح مورد نظر برای استخراج باید دارای قط‪33‬بیت و ق‪33‬ابلیت پیون‪33‬د هی‪33‬دروژنی‬
‫ی‪3‬ک ج‪3‬دول ج‪3‬امع از پارامتره‪3‬ای ‪. Grulke‬قابل مقایسه برای دستیابی به مق‪3‬ادیر پ‪3‬ارامتر حاللیت مش‪3‬ابه باش‪3‬ند‬
‫برای ترکیباتی که در ‪ δ p‬و ‪ δh ، δd‬حاللیت برای رایج ترین ترکیبات شیمیایی ارائه کرده است‪ .‬مقادیر فردی‬
‫جدول ذکر نشده اند را می توان با استفاده از مشارکت های گروهی به دلیل گ‪33‬روه ه‪33‬ای مختل‪33‬ف ارائ‪33‬ه ش‪33‬ده توس‪33‬ط‬
‫بسیار نزدیک باشند‪ ،‬حاللیت باالیی از امالح )امالح( ‪ δ i‬و )حالل( ‪ δ i‬گرولکه به دست آورد ‪ .‬وقتی مقادیر منفرد‬
‫در حالل به دست می آید‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬به خوبی شناخته شده است که حالل های غیر قطبی بخش ه‪33‬ای ت‪33‬رپن را‬
‫بیشتر از ترکیبات اکسیژن دار حل می کنند زی‪33‬را ه‪33‬ر دو غ‪33‬یر قط‪33‬بی هس‪33‬تند‪ .‬از س‪33‬وی دیگ‪33‬ر‪ ،‬حالل ه‪33‬ای مخل‪33‬وط‬
‫ترکیبات قطبی و غیر قطبی می توانند نتایج بهتری برای ترکیبات اکسیژن دار به همراه داشته باشند‪ .‬اتانول زیستی‬
‫از دو جهت حالل خوبی برای چنین ترکیبات اکسیژن دار است‪ )1( :‬طبیعی است و (ب) "س‪3‬بز" (قاب‪3‬ل تجدی‪3‬د)‪ .‬ب‪3‬ا‬
‫ها حاوی آب هستند و اختالط کامل اتانول با آب به معنی رقیق ش‪33‬دن حالل پس از ه‪33‬ر ب‪33‬ار ‪ MAP‬این حال‪ ،‬اکثر‬
‫اس‪33‬تفاده اس‪33‬ت‪ .‬این ام‪33‬ر ب‪33‬ا این واقعیت پیچی‪33‬ده ت‪33‬ر می ش‪33‬ود ک‪33‬ه ات‪33‬انول در غلظت ب‪33‬اال ( ‪ 95‬درص‪33‬د وزنی) ی‪33‬ک‬
‫آزئوتروپ تشکیل می دهد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬ورود مقادیر کم آب برای رسیدن به ترکیب آزئوتروپیک کافی است‪ .‬اج‪33‬رای‬
‫پروتکل مونترال‪ ،‬قانون هوای پاک و قانون پیشگیری از آلودگی در سال ‪ 1990‬منجر به افزایش آگ‪33‬اهی در م‪33‬ورد‬
‫‪.‬استفاده از حالل های آلی در فرآوری های شیمیایی شده است‬
‫‪8.3.2‬‬ ‫انتقال جرم جامد به مایع‬
‫هایی که باید پردازش شوند به شکل جامد هستند‪ .‬عصاره جامد‪-‬مایع‪MAP‬‬

‫یک فرآیند انتقال جرم ناهمگن معمولی است‪ .‬در چنین فرآیندهایی‪ ،‬سرعت استخراج به م‪3‬وارد زی‪3‬ر بس‪3‬تگی ‪tion‬‬
‫دارد‪ ) 1( :‬سطح رابط‪ ،‬و (ب) ضریب انتقال جرم‪ .‬هر دو باید باال باشند‪ .‬سطح رابط موثر باال را می توان با خ‪33‬رد‬
‫کردن مواد جامد برای پردازش به دست آورد‪ .‬در طول خرد کردن‪ ،‬اصطکاک ناش‪33‬ی از آن می توان‪33‬د دم‪33‬ای جام‪33‬د‬
‫را افزایش دهد و در نتیجه احتماالً منجر به تخریب اجزای حساس به حرارت شود‪ .‬برای جلوگیری از این امر‪ ،‬از‬
‫‪.‬سنگ شکن های غلتکی مخصوص آب خنک استفاده می شود‬
‫ضریب انتقال جرم به میزان انتشار آن بستگی دارد‬

‫امالح در ماتریس جامد (مقاومت اصلی) و سطح تالطم در استخراج کننده‪ .‬استخراج سنتی بر نفوذ یا اس‪33‬تخراج در‬
‫ظروف هم زده متکی است‪ .‬در مورد نفوذ‪ ،‬جامد در ظرفی که با حالل پ‪3‬ر ش‪33‬ده اس‪33‬ت بس‪33‬ته بن‪33‬دی می ش‪33‬ود‪ .‬دومی‬
‫اجازه دارد در ماتریس جامد تحت شرایط راکد نفوذ کند‪ .‬در مورد استخراج در ظ‪33‬روف هم‪33‬زن‪ ،‬از ان‪33‬واع مختل‪33‬ف‬
‫همزن برای تعلیق جامد در حالل و تسریع فرآیند انتقال جرم استفاده می شود‪ .‬در هر دو روش نفوذ و استخراج در‬
‫ظروف همزده‪ ،‬حالل ابتدا توسط ماتریکس جامد جذب می شود‪ .‬این ج‪33‬ذب‪ ،‬ک‪33‬ه ب‪33‬اعث ت‪33‬ورم م‪33‬اتریکس می ش‪33‬ود‪،‬‬
‫فرآیند نسبتا کندی است‪ .‬با این حال‪ ،‬هنگامی که ماتریس متورم شد‪ ،‬ضریب انتشار در مقایس‪33‬ه ب‪33‬ا م‪33‬اتریس خش‪33‬ک‬
‫چندین برابر یا حتی یک مرتبه افزایش می‌یاب‪33‬د‪ .‬ب‪3‬دیهی اس‪3‬ت ک‪33‬ه مرحل‪3‬ه کن‪33‬ترل‪ ،‬انتش‪33‬ار م‪3‬اده ح‪33‬ل ش‪33‬ده از طری‪33‬ق‬
‫ماتریس جامد به سطح جامد است‪ .‬هنگامی که امالح در سطح در دسترس است‪ ،‬حالل می توان‪33‬د بس‪33‬ته ب‪33‬ه س‪33‬رعت‬
‫انتقال از سطح جامد به بخش عمده حالل‪ ،‬آن را حل کند‪ .‬در ظ‪33‬روف نف‪33‬وذی‪ ،‬این انتق‪33‬ال دوم عم‪33‬دتا ً توس‪33‬ط انتش‪33‬ار‬
‫مولکولی انجام می شود و از این رو کند است‪ ،‬اگرچه نه به سرعت انتقال از طریق ماتریس جامد‪ .‬از طرف دیگر‬
‫ظروف هم زده سطح باالیی از تالطم را فراهم می کنند و از این رو انتقال به ف‪33‬از حالل ت‪33‬وده را تس‪33‬هیل می کنن‪33‬د‪.‬‬
‫هم در ظروف نفوذی و هم در ظروف همزده‪ ،‬مقاومت غ‪33‬الب انتش‪33‬ار از طری‪33‬ق م‪33‬اتریس جام‪33‬د اس‪33‬ت‪ .‬پس واض‪33‬ح‬
‫است که حتی ظروف هم زده با ورودی توان باال ممکن است فرآیند انتقال جرم را تشدید نکنند‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬ب‪33‬ه ج‪33‬ای‬
‫تمرکز بر حمل و نقل در سطح جامد‪ ،‬مطلوب است که سرعت انتقال از طری‪33‬ق م‪33‬اتریکس جام‪3‬د را ب‪33‬ا پ‪33‬اره ک‪33‬ردن‬
‫‪.‬سلول‌هایی که حاوی امالح یا روغن هستند افزایش داده و در نتیجه آن را در تماس مستقیم با حالل قرار دهیم‬
‫‪8.3.3‬‬ ‫استخراج به کمک مایکروویو‬
‫‪8.3.3.1‬‬ ‫اصل گرمایش مایکروویو‬
‫‪.‬تابش مایکروویو با دو قطبی قطبی و قطبی برهمکنش می‌کند‬

‫مواد توانمند نیروهای جفت شده اجزای الکتریکی و مغناطیسی به سرعت تغییر جهت می دهند (‪ 2450‬مگاهرتز)‪.‬‬
‫مولکول های قطبی سعی می کنند در جهت فیلد متغیر جهت گیری کنند و از این رو گ‪33‬رم می ش‪33‬وند‪ .‬در حالل‌ه‪33‬ای‬
‫غیر قطبی ب‪33‬دون گروه‌ه‪33‬ای قط‪33‬بی‪ ،‬گرم‪33‬ایش ض‪33‬عیف اس‪33‬ت (ج‪33‬ذب دی‌الکتری‪3‬ک فق‪33‬ط ب‪33‬ه دلی‪33‬ل قطبش‌ه‪33‬ای اتمی و‬
‫الکترونیکی)‪ .‬این اثر حرارتی عمالً در س‪3‬طح مولک‪3‬ولی آنی اس‪3‬ت ام‪3‬ا مح‪3‬دود ب‪3‬ه ی‪3‬ک ناحی‪3‬ه و عم‪3‬ق کوچ‪3‬ک در‬
‫نزدیکی سطح ماده است‪ .‬بقیه مواد توسط رس‪33‬انایی گ‪33‬رم می ش‪33‬وند‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬ذرات ب‪33‬زرگ ی‪33‬ا آگلومراه‪33‬ای ذرات‬
‫کوچک را نمی توان به طور یکنواخت گرم ک‪33‬رد‪ ،‬ک‪33‬ه یکی از اش‪33‬کاالت اص‪33‬لی گرم‪33‬ایش م‪33‬ایکروویو اس‪33‬ت‪ .‬ش‪33‬اید‬
‫بتوان از منابع توان باال برای افزایش عمق نفوذ استفاده کرد‪ .‬با این حال‪ ،‬تشعشعات مایکروویو یک ب‪33‬ار در داخ‪33‬ل‬
‫‪.‬یک جامد جاذب مایکروویو یک فروپاشی نمایی از خود نشان می دهد‬
‫تکنیک های صنعتی مختلف مورد استفاده برای گرمایش ذکر شده است‬
‫‪.‬در جدول ‪ ، 1‬نشان می دهد که امواج مایکروویو باالترین کارایی را در مقایسه با سایر تکنیک های رقابتی دارند‬
‫‪8.3.3.2‬‬ ‫‪ MAE‬مکانیسم‬
‫گرمای مایل )‪ (MAE): 1‬در استخراج به کمک مایکروویو‬

‫تابش موج به طور مستقیم به جامد ب‪3‬دون ج‪3‬ذب توس‪3‬ط حالل ش‪3‬فاف م‪3‬ایکروویو منتق‪3‬ل می ش‪3‬ود‪ )2 .‬گرم‪33‬ای ش‪3‬دید‬
‫مرحله ‪ 1‬باعث گرم شدن آنی رطوبت باقیمانده جذب کنن‪33‬ده م‪33‬ایکروویو در جام‪33‬د می ش‪33‬ود‪ )3 .‬رط‪33‬وبت گ‪33‬رم ش‪33‬ده‬
‫تبخیر می شود و فشار بخار باالیی ایجاد می کند‪ )4 .‬فشار بخار تولید شده توسط رطوبت سلول را می شکند‪ .‬و ‪)5‬‬
‫‪.‬شکستن دیواره سلولی روغن محبوس شده در آن را آزاد می کند (شکل ‪)1‬‬
‫جدول ‪ :1‬راندمان نسبی وسایل گرمایشی رایج‬
‫‪،‬درجه حرارت‬
‫‪،‬انرژی مصرفی‬ ‫‪،‬هزینه انرژی‬
‫لوازم خانگی‬ ‫‪، W‬رتبه بندی‬ ‫زمان‬
‫کیلووات ساعت‬ ‫‪$‬دالر امریکا‬
‫درجه سانتی گراد‬
‫فر برقی ‪177‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫ساعت ‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0.17‬‬
‫همرفت‬
‫‪163‬‬ ‫‪1853‬‬ ‫دقیقه ‪45‬‬ ‫‪1.39‬‬ ‫‪0.12‬‬
‫فر‬
‫فر گازی‬ ‫‪177‬‬ ‫‪36‬‬ ‫ساعت ‪1‬‬ ‫‪3.57‬‬ ‫‪0.07‬‬
‫مایکروویو‬
‫باال‬ ‫‪1440‬‬ ‫دقیقه ‪15‬‬ ‫‪0.36‬‬ ‫‪0.03‬‬
‫فر‬
‫‪132‬‬
‫‪AB‬‬
‫شکل ‪ :1‬غده نعناع‪( :‬الف) قبل و (ب) بعد از تابش مایکروویو‬
‫)‪ Radient Technologies Inc.‬میکروعکس‌ها توسط(‬
‫بدیهی است که مقاومت اصلی در برابر جرم جامد‪-‬مایع‬

‫انتقال‪ ،‬انتقال امالح از طریق غشای سلولی‪ ،‬به دلیل پ‪33‬ارگی س‪33‬لول ه‪33‬ا ح‪33‬ذف می ش‪33‬ود‪ .‬عالوه ب‪33‬ر شکس‪33‬تن س‪33‬لول‪،‬‬
‫‪:‬مزایای دیگر گرمایش مایکروویو عبارتند از‬
‫‪1.‬‬ ‫محصوالت "موجود" بهبود یافته است‬
‫‪2.‬‬ ‫افزایش بازیابی نشانگر‬
‫‪3.‬‬ ‫افزایش خلوص عصاره‬
‫‪4.‬‬ ‫کاهش تخریب حرارت‬
‫‪5.‬‬ ‫کاهش هزینه های پردازش‬
‫‪6.‬‬ ‫استخراج بسیار سریعتر‬
‫‪7.‬‬ ‫مصرف انرژی بسیار کمتر‬
‫‪8.‬‬ ‫‪.‬مصرف حالل بسیار کمتر (به ترتیب بزرگی)‬
‫‪9.‬‬ ‫‪".‬پتانسیل برای محصوالت "جدید‬
‫‪8.3.3.3‬‬ ‫‪ MAE‬ادبیات در‬
‫منتش‪33‬ر ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬ه عن‪33‬وان مث‪33‬ال‪ ،‬اس‪33‬تخراج وانیلین از ‪ MAE‬اخیراً نتایج جالبی در مورد‬
‫و استخراج به کمک اولتراسوند شرح داده شده است‪ .‬با اس‪33‬تفاده از ‪ MAE‬با استفاده از ‪ V. planifolia‬غالف‬
‫اتانول مطلق به عنوان حالل در دمای اتاق‪ ،‬بازده وانیلین ‪ 1.25‬درصد وزنی در هر ی‪33‬ک از ‪ 3‬اس‪33‬تخراج معم‪33‬ولی‬
‫انجام شده در طی ‪ 24‬ساعت بود‪ .‬با استفاده از استخراج به کمک اولتراس‪33‬وند‪ ،‬ب‪33‬ازده ‪ 0.99‬درص‪33‬د وزنی ب‪33‬ود‪ ،‬در‬
‫درصد وزنی بود‪ .‬این بررسی ها به وضوح نش‪33‬ان داد ک‪33‬ه اس‪33‬تخراج وانیلین ‪ MAE 1.86‬حالی که با استفاده از‬
‫از نظر عملکرد‪ ،‬خلوص وانیلین و زمان صرف شده برای استخراج همان درصد وانیلین از غالف ‪ MAE‬توسط‬
‫از دانه‌های وانیل )‪ (PHB‬هیدروکسی بنزآلدئید ‪ p-‬ها نسبت به سایر تکنیک ها برتری دارد‪ .‬استخراج وانیلین و‬
‫نسبت به روش معمول و رس‪33‬می اس‪33‬تخراج در ‪: MAE‬نیز مورد مطالعه قرار گرفته است ‪ MAE‬با استفاده از‬
‫مکزیک‪ ،‬که شامل خیساندن لوبیا با اتانول به مدت ‪ 12‬ساعت است‪ ،‬برتر بود‪ .‬به طور خاص‪ ،‬زمان استخراج ‪62‬‬
‫با توجه به روش اس‪33‬تخراج مک‪33‬زیکی بین ‪ 40‬ت‪33‬ا ‪ 50‬درص‪33‬د اف‪33‬زایش ‪ PHB‬برابر کاهش یافت و غلظت وانیلین و‬
‫یافت‪ .‬این مطالعه همچنین نشان داد که استخراج نمونه ه‪33‬ای تج‪33‬اری نس‪33‬بت ب‪33‬ه اس‪33‬تخراج لوبی‪33‬ا خش‪33‬ک و لیوفیل‪33‬یزه‬
‫برت‪33‬ری دارد‪ .‬این مش‪33‬اهدات نقش‪33‬ی را ک‪33‬ه رط‪33‬وبت در کم‪33‬ک ب‪33‬ه اس‪33‬تخراج ب‪33‬ازی می‌کن‪33‬د‪ ،‬هم‪33‬انطور ک‪33‬ه در بخش‬
‫ب‪33‬ه عن‪33‬وان ی‪33‬ک ‪ 8.3.3.2 MAE‬مورد بحث قرار گرفت‪ ،‬نشان می‌دهد‪ .‬چندین بررسی دیگر نش‪33‬ان داده اس‪33‬ت که‬
‫‪.‬یک فرآیند ساده‪ ،‬سریع و کم مصرف حالل است ‪. MAE‬ابزار پردازش مالیم و قابل کنترل پذیرفته شده است‬
‫‪8.3.3.4‬‬ ‫در مقیاس صنعتی ‪MAE‬‬
‫همانطور که قبال ذکر شد‪ ،‬تشعشعات مایکروویو به صورت تصاعدی تجزیه می شود‬
‫در مقیاس صنعتی به دقت سنجیده ش‪33‬ود‪ .‬الزام‪3‬ات ‪ MAE‬داخل یک ماتریس جامد این جنبه باید در هنگام طراحی‬
‫‪:‬عمده ای که باید برآورده شوند عبارتند از‬
‫توزیع آزاد ذرات اجازه می دهد تا همه ذرات در بستر جامد گرم شوند‪ .‬این معیار همچ‪33‬نین ‪1.‬‬
‫میزان و احتمال نزدیکی بس‪33‬تر ب‪33‬ه دی‪3‬واره نگهدارن‪33‬ده نمون‪3‬ه را اف‪33‬زایش می ده‪33‬د ک‪33‬ه در آن‬
‫ها ک‪33‬ه‪ MAP‬قرار گرفتن در معرض مایکروویو باالترین است‪ .‬اکثر نمونه های خرد شده‬
‫برای استخراج تجاری اس‪33‬تفاده می ش‪33‬وند ش‪33‬کل و ان‪33‬دازه یکس‪33‬انی ندارن‪33‬د‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬تمای‪33‬ل‬
‫‪.‬شدیدی به "جداسازی" وجود دارد که باید با تجدید منظم الیه مهار شود‬
‫پخش نازک و یکنواخت الیه های بستر‪ .‬این امکان نفوذ کامل و یکنواخت تابش مایکروویو ‪2.‬‬
‫‪.‬را حتی در محتویات آب زیاد فراهم می کند‬
‫‪ 1.5‬س‪33‬انتی م‪33‬تر~( عمق کم الیه ها از آنجایی که امواج مایکروویو عم‪33‬ق نف‪33‬وذ کمی دارند ‪3.‬‬
‫الیه ها باید کم‪33‬تر از ‪ 1.5‬س‪33‬انتی م‪33‬تر ض‪33‬خامت داش‪33‬ته ‪)،‬در ‪ 2.45‬گیگاهرتز ‪ H 2 O‬در‬
‫‪.‬باشند‬
‫تجاری در مقیاس بزرگ (‪ 3‬تن در ساعت) در دسترس است ‪MAE‬‬

‫و توس‪33‬عه تجه‪33‬یزات ب‪33‬رای عملی‪33‬ات ‪ MAE‬با توج‪33‬ه ب‪33‬ه مزای‪33‬ای ‪ (www.radientinc.com).‬استفاده صنعتی‬
‫در مقیاس ‪ MAE‬برای ‪ fl owsheet‬آینده روشنی دارد‪ .‬شکل ‪ 2‬یک صفحه ‪، MAE‬تجاری در مقیاس بزرگ‬
‫‪.‬صنعتی را نشان می دهد‬
‫‪، Radient Technologies Inc).‬با احترام( شکل ‪ :2‬فلو شیت استخراج به کمک مایکروویو‬
‫‪134‬‬
‫‪8.4‬‬ ‫تقطیر هیدرولیکی به کمک مایکروویو‬
‫توانایی تابش مایکروویو برای گرم کردن اثر مواد جامد‬

‫همچنین می توان از آن برای تهیه اسانس استفاده کرد‪ .‬بنابراین‪ ،‬این گیاه در یک حفره مایکروویو قرار می گیرد و‬
‫با امواج مایکروویو تابش می شود‪ .‬این فرآیند اسانس‌هایی را به دس‪3‬ت می‌ده‪3‬د ک‪3‬ه در مقایس‪3‬ه ب‪3‬ا تقط‪3‬یر ب‪3‬ا آب‪ ،‬از‬
‫فراکس‪33‬یون‌های ف‪33‬رار نس‪33‬بتا ً کم تش‪33‬کیل ش‪33‬ده‌اند‪ .‬ب‪33‬ه عن‪33‬وان مث‪33‬ال‪ ،‬در روغن گش‪33‬نیز‪ ،‬درص‪33‬د تترادکانوئی‪33‬ک و‬
‫هگزادکانوئیک اسید افزایش و درصد لینالول کاهش یافت‪ .‬این احتماالً به دلیل پایداری ضعیف لین‪33‬الول‪ ،‬ی‪33‬ک الک‪33‬ل‬
‫‪.‬سوم است‬
‫ح‪33‬اوی )‪ (MWAHD‬روغن دان‪33‬ه ش‪33‬وید به‌دس‪3‬ت‌آمده از تقط‪33‬یر ب‪33‬ا آب ب‪33‬ا کم‪33‬ک م‪33‬ایکروویو‬
‫مقادیر بیشتری از ترکیبات با نقطه جوش باالتر و مقادیر کمتری از ترکیبات با پایداری پایین‌تر بود‪ .‬این یافته ها و‬
‫برای استخراج اجزای پایدار و ب‪33‬ا نقط‪33‬ه ج‪33‬وش ب‪33‬اال به‪33‬تر اس‪33‬ت‪ ،‬در ‪ MWAHD‬سایر یافته ها نشان می دهد که‬
‫‪.‬حالی که برای بازیابی ترکیبات شیمیایی ناپایدار مناسب نیست‬
‫‪8.5‬‬ ‫تقطیر مولکولی یا تقطیر با مسیر کوتاه‬
‫‪.‬که به عنوان تقطیر مسیر کوتاه نیز شناخته می شود )‪ (MD‬تقطیر مولکولی‬
‫به اصل‪ ،‬مزای‪33‬ا و کاربرده‪33‬ای آن ‪ MD‬یک تکنیک نسبتا ً شناخته شده است‪ .‬با توجه به این موضوع‪ ،‬بحث ‪tion‬‬
‫‪.‬ها محدود می شود ‪ MAP‬در پردازش‬
‫‪8.5.1‬‬ ‫‪ MD‬اصل‬
‫به یک فرآیند غیرتعادلی اشاره دارد‪ .‬هنوز استفاده می شود ‪ MD‬اصطالح‬

‫دارای سطح تبخیر بسیار نزدیک به سطح متراکم کننده است‪ .‬تحت فشارهای بسیار کم‪ ،‬این منجر ب‪33‬ه وض‪33‬عیتی می‬
‫شود که مسافت طی شده توسط مولکول ه‪33‬ای تبخ‪33‬یر ش‪33‬ده ب‪33‬ا می‪33‬انگین مس‪33‬یر آزاد مولک‪33‬ول ه‪33‬ا قاب‪33‬ل مقایس‪33‬ه اس‪33‬ت‪.‬‬
‫‪ .‬از این شرایط خاص که تحت آن به اصطالح تقطیر انجام می شود‪ ،‬مشتق شده است ‪ MD‬نامگذاری‬
‫‪8.5.2‬‬ ‫‪ MD‬مزایای‬
‫می تواند دمای پردازش نسبتا ً پایینی ایجاد کند و ‪ mbar‬فشارهای عملیاتی کمتر از ‪1. 0.001‬‬
‫‪.‬در نتیجه تخریب حرارتی را کاهش دهد‬
‫همزن می توانند تغذی‪33‬ه ب‪33‬ا ویس‪33‬کوزیته ب‪33‬اال را ب‪33‬ا چ‪33‬رخش بس‪33‬یار ‪ lm‬فی ‪ MD‬واحدهای ‪2.‬‬
‫‪.‬خوب پردازش کنند‬
‫ترکیبی از فشارهای کم و دماهای باال (تا ‪ 300‬درجه س‪33‬انتیگراد) امک‪33‬ان پ‪33‬ردازش م‪33‬واد ب‪33‬ا ‪3.‬‬
‫‪.‬جوش بسیار باال را بدون تخریب فراهم می کند‬
‫‪.‬قرار گرفتن کوتاه مدت در دمای باال (زمان ماندگاری کم) از تخریب جلوگیری می کند ‪4.‬‬
‫نگهداری مایع بسیار کم که امکان استفاده در برنامه هایی را که شامل مواد با حجم کم و ب‪33‬ا ‪5.‬‬
‫‪.‬ارزش باال می باشد‪ ،‬می دهد‬
‫‪ .‬در مناطق انتقال حرارت کم (مقیاس آزمایشگاهی) تا باال متناسب با نیازها موجود است ‪6.‬‬
‫‪8.5.3‬‬ ‫‪ MD‬کارایی جداسازی‬
‫‪ MD‬برای فیلم‌های مایع با ویسکوزیته باال که تحت نیروی گرانش ق‪33‬رار می‌گیرن‪3‬د‪ ،‬واح‪33‬دهای‬
‫فیلم همزن به مراتب بهتر از فیلم‌های بدون هم زدن فیلم عمل می‌کنن‪33‬د‪ .‬این ب‪33‬ه دلی‪33‬ل این واقعیت اس‪33‬ت ک‪33‬ه ب‪33‬ه وی‪33‬ژه‬
‫برای مایعات با ویسکوزیته باال‪ ،‬هم زدن الیه بیشتر از زمانی ک‪33‬ه هم زدن وج‪3‬ود ن‪33‬دارد‪ ،‬س‪33‬طح را تجدی‪33‬د می کن‪33‬د‪.‬‬
‫‪.‬بدون کنترل مکانیکی مفید است ‪ MD‬عکس‌های ‪ η‬مدل تجدید سطح برای پیش‌بینی راندمان‬
‫‪8.5.4‬‬ ‫تأثیر می گذارند ‪ MD‬پارامترهایی که بر فرآیند‬
‫‪،‬مقدار مواد فرار کم جوش و همچنین هوای محلول‬

‫دارد‪ .‬این ب‪3‬ه دلی‪3‬ل این واقعیت ‪ MD‬رطوبت یا سایر گازهای موجود در مواد خ‪3‬وراک ت‪3‬أثیر مخ‪3‬ربی ب‪3‬ر ک‪3‬ارایی‬
‫‪.‬است که اجزای غیر قابل تراکم سطح متراکم را می پوشانند‬
‫اختالف دمای باالتر بین چگالش و‬

‫سطوح تبخیر شده بازده باالتری را به همراه دارد‪ .‬مایعات با ویسکوزیته ب‪33‬اال (ب‪33‬دون هم زدن مک‪33‬انیکی) ض‪33‬خامت‬
‫الیه الیه مایع باال و در نتیجه راندمان کمتری تولید می کنن‪33‬د‪ .‬ب‪33‬ه عن‪33‬وان ی‪33‬ک قاع‪33‬ده‪ ،‬نوس‪33‬انات نس‪33‬بی م‪33‬واد آلی ب‪33‬ا‬
‫رایج است‪ .‬بنابراین‪ ،‬فشار عملیاتی ‪ MD‬کاهش فشار افزایش می‌یابد‪ ،‬به ویژه در محدوده فشار بسیار پایین که در‬
‫‪.‬کم به طور کلی بازده باالتری را به همراه دارد‬
‫‪8.5.5‬‬ ‫‪ MD‬کاربردهای معمول‬
‫بتن هایی که با استخراج جامد‪-‬مایع ب‪33‬ه دس‪33‬ت می آین‪33‬د معم‪33‬والً ب‪33‬ا ح‪33‬ل ش‪33‬دن در حالل ه‪33‬ای ‪1.‬‬
‫الکلی آبی به مطلق تبدیل می شوند و سپس موم ه‪33‬ا را ب‪33‬ا س‪33‬رد ک‪33‬ردن ت‪33‬ا دم‪33‬ای زی‪3‬ر ص‪33‬فر‬
‫رسوب می دهند‪ .‬این فرآیند به دلیل انرژی الکتریکی مورد نیاز برای تبری‪33‬د بس‪33‬یار ان‪33‬رژی‬
‫‪.‬بر است‬
‫‪2.‬‬ ‫‪).‬باال ‪ E‬حاوی ویتامین( روغن پالم قرمز‬
‫‪3.‬‬ ‫جداسازی توکوفرول ها از بقایای بوزدایی روغن نباتی‬
‫‪4.‬‬ ‫ج‪33‬ایگزین م‪33‬واد مص‪33‬نوعی در ص‪33‬نعت( ‪ K-2‬و ‪ A، E، K-1‬ویت‪33‬امین ه‪33‬ای ط‪33‬بیعی‬
‫‪).‬داروسازی‬
‫‪5.‬‬ ‫‪.‬خالص سازی و جداسازی عصاره های طبیعی به بخش های خام‬
‫‪6.‬‬ ‫‪ .‬بازیابی النولین از گریس پشم‪ ،‬موم نرم از موهای گوسفند (صنایع آرایشی)‬
‫‪7.‬‬ ‫‪.‬عطرهای مشتق شده از اسیدهای چرب‬
‫‪8.6‬‬ ‫بازیابی اسانس های محلول از میعانات تقطیر با بخار‬
‫پیش نیاز اصلی فرآیند مورد استفاده برای تولید‬

‫اسانس ها این است که محص‪33‬ول ب‪33‬ه دس‪33‬ت آم‪33‬ده بای‪33‬د ش‪33‬بیه عط‪33‬ر و طعم ط‪33‬بیعی منب‪33‬ع اص‪33‬لی باش‪33‬د ک‪33‬ه ترکی‪33‬بی از‬
‫ترکیبات مختلف با ویژگی های ارگانولپتیکی متفاوت است‪ .‬ترکیبات آلی اکسیژن دار مانند آلدئیدها‪ ،‬کتون ها‪ ،‬الکل‬
‫ها و استرها از عوامل اصلی عطر و طعم کلی هستند‪ .‬اسانس تولید شده در حالت ایده آل باید تم‪33‬ام این اج‪33‬زا را ب‪33‬ه‬
‫نسبت محصول طبیعی اصلی داشته باشد تا با عطر و طعم طبیعی مطابقت داشته باشد‪ .‬به عنوان مث‪33‬ال‪ ،‬روغن گ‪33‬ل‬
‫اس‪33‬ت در ح‪33‬الی ک‪33‬ه روغن گ‪33‬ل رز )‪ (PEA‬رز تقطیر شده با بخار حاوی کمتر از ‪ 1‬درصد وزنی فنیل اتیل الکل‬
‫است‪ .‬این یک تجربه رایج است که میعان‪33‬ات تقط‪33‬یر ‪ PEA‬استخراج شده با حالل حاوی بیش از ‪ 60‬درصد وزنی‬
‫) ‪ ( otto of rose‬با بخار بویی شبیه بوی روغن دارد‪ .‬بنابراین‪ ،‬این میعانات مقداری ارزش دارد‪ .‬فروش گالب‬
‫برای استفاده در مراسم عروسی در شبه قاره احتماالً تنها راهی است که توسط آن تقطیر کنن‪33‬ده ب‪33‬ه ارزش میعان‪33‬ات‬
‫پی می برد‪ .‬عمالً در تمام موارد دیگر‪ ،‬میعان‪33‬ات ه‪33‬در می رود‪ .‬ج‪33‬دول ‪ 2‬تخمی‪33‬نی از مق‪33‬ادیر روغن ه‪33‬در رفت‪33‬ه در‬
‫میعانات هندی برای برخی از اسانس ها ارائه می دهد‪ .‬این تخمین محافظه کارانه است زیرا ش‪33‬امل نفت حم‪33‬ل ش‪33‬ده‬
‫با میعان‪33‬ات نمی ش‪33‬ود‪ .‬ح‪33‬تی این تخمین محافظ‪33‬ه کاران‪33‬ه ع‪33‬ددی حیرت‌انگ‪33‬یز اس‪33‬ت و ب‪33‬ه وی‪33‬ژه در زمین‪33‬ه اجتم‪33‬اعی‬
‫کشورهای در حال توسعه مانند هند ک‪33‬ه کش‪33‬اورزان حاش‪33‬یه‌ای س‪33‬هم اص‪3‬لی در تولی‪33‬د کلی دارن‪33‬د‪ ،‬مهم اس‪33‬ت‪ .‬ارزش‬
‫روغن بازیافتی از تأسیسات تقطیر مرکزی و توزیع متناسب ارزش‪ ،‬امتیاز بزرگی برای کشاورز کوچ‪33‬ک خواه‪33‬د‬
‫را نشان می دهد ‪ Mentha arvensis .‬بود و مطمئنا ً می‌تواند جلوی سقوط را بگیرد‪ .‬جدول ‪ 2‬سهم عمده ای از‬
‫اگر بخش ارزش نسبتا ً باال را در نظر بگیریم‪ ،‬تنها برای هند ارزش نفت ه‪33‬در رفت‪33‬ه ب‪33‬ه راح‪33‬تی می توان‪33‬د ب‪33‬ه ‪100‬‬
‫میلیون دالر آمریکا برسد‪ .‬بر اساس یک تخمین تقریبی‪ ،‬رقم ترکیبی برای کشورهای آسیای جنوب شرقی می تواند‬
‫بیش از ‪ 160‬میلیون دالر باشد‪ .‬الزم به ذکر است ک‪3‬ه این اع‪3‬داد ی‪3‬ک آم‪3‬ار س‪3‬اده هس‪3‬تند‪ .‬آنه‪3‬ا ب‪3‬ه هیچ وج‪3‬ه ارزش‬
‫‪136‬‬
‫باالیی را که می توان با مخلوط ک‪3‬ردن روغن بازی‪3‬افتی ب‪33‬ا بخش اص‪3‬لی روغن تقط‪3‬یر ش‪33‬ده ب‪3‬رای ب‪33‬ه دس‪33‬ت آوردن‬
‫‪.‬درجه ممتاز اسانس مربوطه به دست آورد‪ ،‬منعکس نمی کنند‬
‫جدول ‪ : 2‬از دست دادن اسانس در آب میعانات تقطیر‪ .‬فیگورهای تولید فقط برای هند است‬
‫‪،‬تولید‬
‫‪،‬قیمت واحد‪ ،‬حجم‬ ‫ارزش نفت‬
‫روغن از دست رفت‪33‬ه‬
‫اسانس‬ ‫‪2006،‬‬ ‫‪،‬گم شده در آب‬
‫* در آب‪ ،‬کیلوگرم‬
‫‪2006‬‬ ‫‪2007‬‬ ‫سال‪$/‬‬
‫میلیون تن‬
‫دالر به ‪14‬‬
‫آرونسیس‬ ‫‪28000‬‬ ‫ازای هر‬ ‫تن ‪35000‬‬ ‫‪5.6-7x10 6‬‬ ‫‪46-58x10 6‬‬
‫کیلوگرم‬
‫ریحان‬ ‫‪100‬‬ ‫ازای هر‬ ‫تن ‪100‬‬ ‫‪1x10 4‬‬ ‫‪8.2x10 4‬‬
‫سیترودورا‬ ‫‪100‬‬ ‫ازای هر‬ ‫تن ‪100‬‬ ‫‪1x10 4‬‬ ‫‪7.4x10 4‬‬
‫سیترونال‬ ‫‪300‬‬ ‫ازای هر‬ ‫تن ‪300‬‬ ‫‪3x10 4‬‬ ‫‪2.52x10 5‬‬
‫نعناع تند‬ ‫‪450‬‬ ‫ازای هر‬ ‫تن ‪450‬‬ ‫‪4.5x10 4‬‬ ‫‪1.3x10 5‬‬
‫نعناع‬ ‫‪250‬‬ ‫ازای هر‬ ‫تن ‪300‬‬ ‫‪2.5x10 4‬‬ ‫‪7.2x10 4‬‬
‫جمع‬ ‫‪29200‬‬ ‫تن ‪36200‬‬ ‫‪5.72-7.72x10 6‬‬ ‫‪47-59x10 6‬‬
‫‪.‬است ‪ ppm‬داده ها به ‪ 100‬کیلوگرم آب در هر کیلوگرم روغن اشاره دارد‪ .‬حاللیت روغن در آب ‪* 1000‬‬
‫‪8.6.1‬‬ ‫فرآیند جذب پلیمری‬
‫تکنیک های مختلف مانند کوهوباسیون‪ ،‬استخراج پوروپالست‬

‫و جذب‪ ،‬که می تواند برای بازیابی مواد محلول استفاده شود‪ ،‬در ادبیات بحث ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬ج‪33‬اذب ه‪33‬ای پلیم‪33‬ری می‬
‫توانند برای بازیابی اجزای اسانس محلول استفاده شوند‪ .‬چندین محقق سودمندی جذب را در این زمینه ب‪33‬دون ش‪33‬ک‬
‫ثابت کرده اند‪ .‬یک مطالعه نشان داد ک‪33‬ه اگرچ‪33‬ه اکس‪33‬ید س‪33‬یس‪-‬رز را نمی ت‪3‬وان در میعان‪33‬ات تش‪33‬خیص داد‪ ،‬ام‪33‬ا این‬
‫جزء ارزشمند در روغن بازیافتی به نسبت قابل توجهی ی‪33‬افت ش‪33‬د‪ .‬این بررس‪33‬ی ه‪33‬ا نش‪33‬ان می ده‪33‬د ک‪33‬ه بیش از ‪95‬‬
‫درصد روغن موجود در میعانات قابل بازیابی است‪ .‬جاذب‌های پلیمری مورد استفاده‪ ،‬دانه‌های درشت ش‪33‬بکه‌ای ب‪33‬ا‬
‫پیوند متقابل سخت هستند که می‌توانند در چرخه‌های بازسازی جذب عمالً به طور نامحدود اس‪33‬تفاده ش‪33‬وند‪ .‬اس‪33‬تفاده‬
‫از این تکنیک ساده است و به ابزار دقیق پیچیده ای نیاز ندارد زیرا می توان موفقیت را از بوی آب بیرون آمده از‬
‫بستر جاذب ارزیابی کرد‪ .‬احیای بستر مصرف شده را می توان با استفاده از الکل ها یا کتون های کم جوش انج‪33‬ام‬
‫‪.‬داد و محلول را می توان در یک ستون تقطیر نسبتا ً کوتاه تقطیر کرد تا کسر روغن نسبتا ً جوشش باال به دست آید‬
‫‪8.6.2‬‬ ‫فرآیند تخلخل‬
‫فرآیندهای جداسازی غشاء افزایش یافته است‬

‫می ش‪33‬ود‪ .‬تبخ‪33‬یر )‪ (~ 1000ppm‬توجه ویژه به موقعیت هایی که شامل بازیابی از محلول ه‪33‬ای آبی نس‪33‬بتا رقیق‬
‫در محدوده محلول بسیار رقیق )یا بیشتر ‪ (~1000ppm‬یکی از این فرآیندهاست که گزینش پذیری بسیار باالیی‬
‫دارد‪ .‬اجزای اسانس که تمایل باالیی به پلیمرهای ارگانوفیل دارند را می توان در گ‪33‬زینش پ‪33‬ذیری ه‪33‬ای بس‪33‬یار ب‪33‬اال‬
‫بازیابی کرد‪ .‬یک مطالعه نشان داد که غشاهای الستیکی سیلیکونی هنگامی که آب میعانات منتا تحت ح‪3‬الت تبخ‪33‬یر‬
‫بررسی شد‪ ،‬کریستال‌های منتول پررنگ تولید می‌کنند‪ .‬نتایج مشابهی برای آب ریحان نیز به دس‪33‬ت آم‪33‬د‪ .‬مطالع‪33‬ات‬
‫بعدی نشان داد که گزینش پذیری باالی غشاهایی که به درس‪33‬تی انتخ‪33‬اب ش‪33‬ده ان‪33‬د منج‪33‬ر ب‪33‬ه غلظت ت‪33‬راوایی بس‪33‬یار‬
‫‪.‬فراتر از حد حاللیت آلی می شود و در نتیجه جداسازی فاز ایجاد می شود‬
‫شکل ‪ :3‬بازیابی مواد آلی محلول با استفاده از تبخیر‬
‫الیه روغن جداگانه را می توان مستقیما ً بازیابی کرد تا با آن ترکیب شود‬

‫کسر روغن اصلی برای به دست آوردن روغن درجه یک‪ .‬شکل ‪ 3‬شماتیکی از بازی‪33‬ابی ب‪33‬ر اس‪33‬اس تبخ‪33‬یر اس‪33‬انس‬
‫های محلول در میعانات را نشان می دهد‪ .‬بدیهی است که این تکنیک شامل یک عملیات حلق‪33‬ه بس‪33‬ته اس‪33‬ت ک‪33‬ه فق‪33‬ط‬
‫و )‪ (BOD‬آب تصفیه شده از محدوده باتری خ‪33‬ارج می ش‪33‬ود‪ .‬این آب تص‪33‬فیه ش‪33‬ده نی‪33‬از ب‪33‬ه اکس‪33‬یژن بیوش‪33‬یمیایی‬
‫‪.‬بسیار پایینی دارد که امتیاز دیگری برای پردازنده است )‪ (COD‬اکسیژن شیمیایی‬
‫فن آوری های مختلف جدید برای استخراج کارآمد و مقرون به صرفه‬
‫برای ب‪33‬ه دس‪33‬ت آوردن )‪ (MAE‬در مورد گیاهان دارویی و معطر بحث شده است‪ .‬استخراج به کمک مایکروویو‬
‫به ویژه مهم است زی‪3‬را اج‪3‬زای فع‪3‬ال ک‪3‬ه از نظ‪3‬ر ح‪3‬رارتی ‪. MAE‬عصاره در شرایط مالیم بسیار کارآمد است‬
‫حساس هستند را می ت‪3‬وان ب‪3‬دون هیچ آس‪3‬یبی بازی‪3‬ابی ک‪3‬رد‪ .‬تخمین زده می ش‪3‬ود ک‪33‬ه از دس‪3‬ت دادن اج‪3‬زای معط‪3‬ر‬
‫ارزشمند در میعانات تقطیر با بخار ساالنه ‪ 50‬میلیون دالر آمریکا از روغن های معطر به تنهایی برای هند باش‪33‬د‪.‬‬
‫دو نوع فرآیند جداسازی ‪ -‬جذب سطحی و تبخیر مبتنی بر غشاء ‪ -‬در بازیابی عمالً تمام روغنی که با آب میعان‪33‬ات‬
‫از بین می رود مفید است‪ .‬روغن بازیافتی را می توان به این ص‪33‬ورت ف‪33‬روخت ی‪33‬ا ب‪33‬ا بخش اص‪33‬لی روغن مخل‪33‬وط‬
‫کرد تا عطر بسیار طبیعی تر و در نتیجه ارزش ب‪33‬االیی ب‪33‬ه دس‪33‬ت آورد‪ .‬این روغن بازی‪33‬افتی ح‪33‬تی ب‪33‬رای کش‪33‬اورز‬
‫‪ .‬حاشیه ای یک امتیاز بزرگ خواهد بود و از این رو این رویکرد باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد‬
‫‪138‬‬
‫بازیابی ترکیبات عطری با ارزش از ‪Amin, LP, Pangarkar, VG and Beenackers, AACM, 2001,‬‬
‫میعانات تقطیر با بخار شمعدانی توسط جاذبهای پلیمری‪ ,‬علم و فناوری جداسازی ‪3655-3639 :)16(36 ,‬‬
‫بازیابی جذبی اجزای اسانس محلول در آب‪ ,‬مجله ‪Bohra, PM, Vaze, AS and Pangarkar, VG, 1994,‬‬
‫فناوری شیمیایی و بیوتکنولوژی ‪102-97 :60 ,‬‬
‫تشدید کاتیون هیدرولیز ‪Gaidhani, HK, Tolani, VL, Pangarkar, KV and Pangarkar, VG, 2002a,‬‬
‫مدل برای واکنش آنزیمی با استخراج واکنشی‪ ,‬عل‪33‬وم مهندس‪33‬ی ش‪33‬یمی ‪ G: 2. : 3)11(57 ,‬آنزیمی پنی سیلین‬
‫‪1992-1985‬‬
‫‪Gaidhani, HK, Wasewar, KL and Pangarkar, VG, 2002b, Intensifi cation of enzymatic‬‬
‫‪ alamine 336,‬تعادل و سینتیک استخراج اسید فنیل اس‪33‬تیک توسط ‪hydrolysis of penicillin G: 1.‬‬
‫‪Chemical Engineering Science , 57(19-1919 ) :‬‬
‫‪: Immergut، J. and Grulke، EA (Eds.)، Polymer‬مقادیر پارامتر حاللیت‪ ،‬در ‪Grulke، EA، 1975،‬‬
‫ص‪Handbook، Wiley-Interscience Publications، New York، Vol. VII، 675 .‬‬
‫شرکت‪ ،‬فلوریدا‪ ،‬جلد‪ .‬من‪ ،‬ص‪Guenther, E., 1952, The Essential Oils, Robert E. Krueger Pub. .‬‬
‫‪12-10‬‬
‫پارامترهای حاللیت سه بعدی‪ ،‬کلید پیوندهای اجزای رنگ‪ ،‬مجله فناوری رنگ ‪Hansen، CM، 1967، :505 ،‬‬
‫‪112-104‬‬
‫انتقال جرم گاز‪-‬مایع و جامد‪-‬مایع در راکتورهای سه فاز منفجر ‪ Pangarkar، VG، 1989،‬و ‪Jadha v، SV‬‬
‫‪ (JAOCS)، 66(3): 362-364‬شده با و بدون اولتراسوند‪ ،‬مجله انجمن شیمیدانان نفت آمریکا‬
‫بازیابی آلکیل ایزوتیوسیانات از میعانات ‪Jogdeo، DA، Niranjan، K. and Pangarkar، VG، 2000،‬‬
‫‪ ، l75(8): 673-680‬تقطیر با بخار با استفاده از جذب‪ ،‬مجله فناوری شیمیایی و بیوتکنولوژی‬
‫بازیابی ‪Kanani, DM, Nikhade, BP, Balakrishnan, P., Singh, G. and Pangarkar VG, 2003,‬‬
‫اجزای عطری با ارزش چای از میعانات تقطیر با بخار بوس‪33‬یله تبخ‪33‬یر‪ ,‬تحقیق‪33‬ات ش‪33‬یمی ص‪33‬نعتی و مهندس‪33‬ی‪,‬‬
‫‪693924 : )26(42-‬‬
‫تکنیک های استخراج اخیر برای محصوالت طبیعی‪ :‬استخراج به ‪ Christen، P.، 2002،‬و ‪Kaufmann، B.‬‬
‫کمک مایکروویو و استخراج با حالل تحت فشار‪ ،‬تجزیه و تحلیل فیتوشیمیایی ‪113-105 :)2(13 ،‬‬
‫مقایسه روشهای تقطیر ‪Kosar, M., Özek, T., Göger, F., Kürkcüoglu, M. and Baser, KHC, 2005,‬‬
‫با آب و تقطیر با آب با کمک مایکروویو ب‪33‬رای تجزی‪33‬ه و تحلی‪33‬ل متابولیته‪33‬ای ثانوی‪33‬ه ف‪33‬رار‪ ,‬بیول‪33‬وژی دارویی‪,‬‬
‫‪495-491 : ) 6 (43‬‬
‫استخراج متمرک‪3‬ز ب‪3‬ه کم‪3‬ک م‪3‬ایکروویو و ‪ Canizares-Macias، MP، 2006،‬و ‪Longares-Patron، A.‬‬
‫‪ p -hydroxybenzaldehyde، Talanta ، 69: 882-887‬تعیین اسپکتروفتومتری همزمان وانیلین و‬
‫بازیابی اسانسهای محلول از آب میع‪33‬ان ‪Machale, KW, Niranjan, K. and Pangarkar, VG, 1997,‬‬
‫‪ Mentha arvensis , Journal of Chemical Technology & Biotechnology ,‬ریحان و تقطیر‬
‫‪69(3): 362-366‬‬
‫انجمن بین المللی اکول‪33‬وژی ‪-99‬مارس‪33‬ی‪ ،‬اس‪33‬تخراج حالل ب‪33‬ه کم‪33‬ک ‪ Witte، L.، 1999،‬و ‪Nelida، EG‬‬
‫‪: http://www.chemecol.org‬مایکروویو از گونه های خیس شده‪ ،‬ارائه پوستر‪ .‬موجود در‬
MICRODISTILLATION,THERMOMICRODISTILLATION AND MOLECULAR DISTILLATION TECHNIQUES
Netke، SA، Sawant، SB، Joshi، JB ‫ و‬Pangarkar، VG، 1995، ‫مطالعه مقایسه ای غشاها برای نفوذ‬
‫ در‬،‫مواد آلی کمیاب از محلول های آبی‬: Bowen، WR، Field، RW ‫ و‬Howell، JA (Eds.)، ‫مجموعه‬
‫ مقاالت کنفرانس‬Euro-membrane-95، 121-116 .‫ص‬
Pangarkar, VG, 2002, Process Intensifi Cation in Chemical Industry, Guest Editorial:
Chemical Industry News , Indian Chemical Manufacturers Association (ICMA),
XLVII (5): 5-6
Pangarkar، VG، Yawalkar، AA، Sharma، MM ‫ و‬Beenackers، AACM، 2002، ‫ضریب انتقال‬
: 3)17(41 ،‫ی‬3‫نعتی و مهندس‬3‫یمی ص‬3‫ات ش‬3‫ تحقیق‬،‫از‬3‫ه ف‬33‫س‬/‫زن دو‬3‫زن هم‬3‫ای مخ‬3‫ایع در راکتوره‬3‫م‬-‫رم ذره‬3‫ج‬
4167-4141
Pare، JRJ، 1995، ‫ده‬33‫االت متح‬33‫تراع ای‬33‫ ثبت اخ‬،‫واد آلی‬33‫اوی م‬33‫واد ح‬33‫ایکروویو از م‬33‫ک م‬33‫ه کم‬33‫تخراج ب‬33‫اس‬
5458897
Save، SV ‫ و‬Pangarkar، VG 1994، :)2(4 ، ‫ازی‬33‫ فناوری جداس‬،‫مایع با استفاده از آفرون‬-‫استخراج مایع‬
111-104
Save, SV, and Pangarkar, VG, 1995, Harvesting of Saccharomyces cerevisiae using
aphrons gas colloidal, Journal of Chemical Technology & Biotechnology , 62(2):
192-199
Save، SV، Pangarkar، VG ‫ و‬Kumar، SV، 1993، ‫تشدید انتقال جرم‬
140
www.medplant.ir
‫‪9‬‬ ‫میکرو استخراج فاز جامد و استخراج به دام انداختن فضای سر‬
‫آر‪ .‬هاراللکا‬
‫خالصه‬
‫تکنیکی است که در آنالیز کمی آنالیت ها در فازهای آبی و گازی استفاده می )‪ (SPME‬میکرو استخراج فاز جامد‬
‫شود‪ .‬این فناوری جدید‪ ،‬مولکول‌های معطر اطراف گلبرگ‌های گل را بدون تماس با گ‪33‬ل ی‪33‬ا س‪33‬ایر قس‪33‬مت‌های گی‪33‬اه‬
‫به عن‪33‬وان تکنی‪33‬ک انتخ‪33‬ابی در بس‪33‬یاری از زمینه‌ه‪33‬ای ک‪33‬اربرد‪ ،‬از جمل‪33‬ه پزش‪33‬کی ق‪33‬انونی‪. SPME ،‬جذب می‌کند‬
‫سم‌شناسی‪ ،‬و تجزیه و تحلیل طعم‌ها‪ ،‬عطرها‪ ،‬و ماتریس‌های زیست‌محیطی و بیول‪3‬وژیکی‪ ،‬مقب‪33‬ولیت گس‪33‬ترده‌ای ب‪3‬ه‬
‫را می توان در سه حالت ‪ SPME‬برای مانیتورینگ فیلد ایده آل است‪ .‬نمونه برداری ‪. SPME‬دست آورده است‬
‫اصلی انجام داد‪ :‬استخراج مستقیم‪ ،‬به دام انداختن فضای سر و استخراج با حفاظت غشایی‪ .‬ب‪33‬ه دام ان‪33‬داختن فض‪33‬ای‬
‫سر اساسا ً یک تکنیک استخراج گاز است که امکان تجزیه و تحلیل مستقیم ترکیبات فرار موج‪33‬ود در ی‪33‬ک م‪33‬اتریس‬
‫غیرفرار را فراهم می کند‪ .‬این تکنیک مورد نیاز است زیرا رایحه مواد گیاهی زنده با رایحه روغن استخراج شده‬
‫متفاوت است‪ .‬به دام انداختن فضای سر اجازه می دهد تا به عطر طبیعی گیاه زنده نزدیک ت‪33‬ر ش‪33‬ویم و دی‪33‬د واض‪33‬ح‬
‫تری از تفاوت در ترکیبات فرار بین گیاه زنده و فاز استخراج شده ارائه می ده‪33‬د‪ .‬دو ن‪3‬وع تل‪3‬ه گ‪3‬ذاری فض‪33‬ای س‪3‬ر‬
‫وجود دارد‪ :‬استاتیک و دینامیک که به آن روش پاکسازی و تله ن‪33‬یز می گوین‪33‬د‪ .‬در این مقال‪33‬ه چن‪33‬د نمون‪33‬ه از ب‪33‬ه دام‬
‫انداختن گل‌ها‪ ،‬میوه‌ها و برگ‌های معطر معطر شناخته شده در مقایسه با آنالیزهای روغن استخراج شده ارائه ش‪33‬ده‬
‫‪.‬است‪ .‬برخی از عطرهای کالسیک نیز مورد بحث قرار می گیرند‬
‫‪9.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫برای ‪ J. Pawliszyn‬در دهه ‪ 1990‬توسط پروفسور )‪ (SPME‬میکرو استخراج فاز جامد‬

‫ارائه یک تکنیک سریع و بدون حالل برای جداسازی آن‪3‬الیت ه‪3‬ا از ی‪3‬ک م‪3‬اتریس نمون‪3‬ه توس‪3‬عه ی‪3‬افت‪ .‬روش‌ه‪3‬ای‬
‫سنتی که توسط آنالیت‌های مورد نظر جداسازی می‌شوند‪ ،‬معموالً زمان‌بر و کار فش‪3‬رده هس‪3‬تند و ش‪3‬امل روش‌ه‪3‬ای‬
‫چند مرحله‌ای هستند که می‌توان‪33‬د حساس‪33‬یت را ک‪33‬اهش ده‪33‬د‪ .‬همچ‪33‬نین اس‪33‬تفاده از حالل ه‪3‬ا می توان‪33‬د ب‪33‬رای س‪33‬المت‬
‫‪.‬اپراتورها خطرناک باشد و به محیط زیست آسیب برساند‬
‫‪.‬از تکنیک استخراج فاز جامد توسعه یافته است ‪SPME‬‬

‫‪ . SPME‬اما ماده جاذب به طور دائم به فیبر متصل است و امکان استفاده مجدد از فاز استخراج را فراهم می کند‬
‫از حجم کمی جاذب استفاده می کند که معموالً روی س‪3‬طح فیبره‪3‬ای کوچ‪3‬ک پراکن‪3‬ده می ش‪3‬ود ت‪3‬ا آن‪3‬الیت ه‪3‬ا را از‬
‫ماتریس نمونه جدا و متمرکز کند‪ .‬پس از تماس با نمونه‪ ،‬آنالیت ها توسط فاز فیبر جذب یا جذب می شوند (بسته به‬
‫ماهیت پوش‪33‬ش)‪ .‬پس از مرحل‪33‬ه اس‪33‬تخراج‪ ،‬الی‪33‬اف ب‪33‬ا ی‪3‬ک دس‪33‬تگاه جابج‪33‬ایی س‪33‬رنگ مانن‪33‬د ب‪33‬ه اب‪33‬زار تحلیلی ب‪3‬رای‬
‫جداسازی و تعیین کمیت آنالیت ها منتقل می شوند‪ .‬این تکنیک نمونه برداری‪ ،‬استخراج و مع‪33‬رفی نمون‪33‬ه را ادغ‪33‬ام‬
‫می کند و یک راه ساده برای انجام نظارت در محل است‪ .‬از کاربردهای این تکنی‪33‬ک می ت‪33‬وان ب‪33‬ه پ‪33‬ایش محیطی‪،‬‬
‫‪.‬آنالیز داروی معطر و آنالیزهای آزمایشگاهی و در محل اشاره کرد‬
‫‪.‬در سال ‪ 1990‬به عنوان یک نمونه آماده بدون حالل معرفی شد ‪SPME‬‬
‫تکنیک جیره بندی اص‪33‬ل اساس‪33‬ی این روش اس‪33‬تفاده از مق‪33‬دار کمی از ف‪33‬از اس‪33‬تخراج اس‪33‬ت ک‪33‬ه معم‪33‬والً کم‪33‬تر از ‪1‬‬
‫میکرولیتر است‪ .‬حجم نمونه زمانی که مواد مورد بررسی مستقیما ً نمونه ب‪3‬رداری می ش‪33‬ود‪ ،‬می توان‪33‬د زی‪3‬اد باش‪33‬د‪،‬‬
‫مثالً هوای یک اتاق‪ .‬فاز استخراج می‌تواند یک م‪33‬ایع پلیم‪33‬ری ب‪33‬ا وزن مولک‪33‬ولی ب‪33‬اال‪ ،‬ش‪33‬بیه ب‪33‬ه فازه‪33‬ای س‪33‬اکن در‬
‫‪.‬کروماتوگرافی‪ ،‬یا یک جاذب جامد‪ ،‬معموالً با تخلخل باال‪ ،‬برای افزایش سطح در دسترس برای جذب باشد‬
‫معموالً یک فیبر سیلیسی کوچک و ذوب شده است ‪ SPME‬پیکربندی‬

‫با یک فاز پلیمری پوشش داده شده است‪ .‬فیبر برای محافظت در دستگاه سرنگ مانند نصب ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬آن‪33‬الیت ه‪33‬ا‬
‫توسط فاز فیبر جذب یا جذب می شوند تا زمانی که در سیستم به تعادل برس‪33‬د‪ .‬مق‪33‬دار آن‪33‬الیت اس‪33‬تخراج ش‪33‬ده توس‪33‬ط‬
‫‪ .‬پوشش در حالت تعادل با بزرگی ضریب تقسیم آنالیت بین ماتریس نمونه و ماده پوشش تعیین می شود‬
‫آنالیت ها معموالً به صورت کمی از آن استخراج نمی شوند ‪ SPME،‬در‬
‫‪SOLID PHASE MICRO-EXTRACTION AND HEADSPACE TRAPPING EXTRACTION‬‬
‫ماتریکس‪ .‬روش‌های تعادلی انتخابی‌تر هستند زیرا از تفاوت بین ثابت‌های توزیع فاز و ماتریس اس‪33‬تخراج می‌کنن‪33‬د‬
‫ب‪33‬ه دس‪33‬ت آورد‪ ،‬و این را می ‪ SPME‬تا آنالیت‌های هدف را از تداخل جدا کنند‪ .‬اس‪33‬تخراج ج‪33‬امع را می ت‪33‬وان در‬
‫توان برای اکثر ترکیبات با استفاده از یک فی‪33‬بر خن‪33‬ک ش‪33‬ده داخلی انج‪33‬ام داد‪ .‬در اس‪33‬تخراج ج‪33‬امع‪ ،‬گ‪33‬زینش پ‪33‬ذیری‬
‫‪ .‬برای به دست آوردن انتقال کمی آنالیت های هدف به فاز استخراج قربانی می شود‬
‫برای مانیتورینگ فیلد ایده آل است‪ .‬اندازه گیری غیر ضروری است ‪SPME‬‬
‫را می توان مستقیما ً در معرض مواد مورد بررسی قرار داد ‪ SPME‬حجم نمونه استخراج شده و بنابراین دستگاه‬
‫تا کمی آنالیت های مورد نظر تعیین شود‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬آنالیت های استخراج شده به سادگی با قرار دادن فی‪33‬بر در‬
‫واحد واجذب به دستگاه وارد می شوند‪ .‬این فرآیند راحت و بدون حالل منجر به بان‪33‬دهای تزری‪33‬ق ت‪33‬یز و جداس‪33‬ازی‬
‫‪.‬سریع می شود‬
‫‪9.2‬‬ ‫‪ SPME‬دستگاه‬
‫‪ Supelco (Belle-‬ساخته شده توسط ‪ SPME‬دستگاه تجاری‬

‫فونت‪ ،‬ایاالت متحده آمریکا) در شکل ‪ 1‬ارائه شده است‪ .‬فیبر چسبانده شده به یک قطعه لوله فوالدی ضد زنگ ب‪33‬ر‬
‫روی یک نگهدارنده مخصوص نصب شده است‪ .‬هولدر مجه‪3‬ز ب‪3‬ه عم‪3‬ق س‪3‬نج قاب‪3‬ل تنظیم اس‪3‬ت ک‪3‬ه امک‪3‬ان کن‪3‬ترل‬
‫مکرر میزان نفوذ سوزن دستگاه به ظرف نمونه یا انژکتور را فراهم می کند‪ .‬این مهم است‪ ،‬زیرا فیبر ممکن است‬
‫ش‪3‬کل دس‪3‬تگاه ‪ z‬در صورت برخورد با مانع شکسته شود‪ .‬ح‪3‬رکت پیس‪3‬تون توس‪3‬ط ی‪3‬ک پیچ کوچ‪3‬ک ک‪3‬ه در ش‪3‬یار‬
‫حرکت می کند محدود می شود‪ .‬برای محافظت در هنگ‪3‬ام ذخ‪3‬یره س‪3‬ازی ی‪3‬ا س‪3‬وراخ ک‪3‬ردن س‪3‬پتوم‪ ،‬فی‪3‬بر ب‪3‬ه داخ‪3‬ل‬
‫سوزن دستگاه کشیده می شود و پیچ در باالترین موقعیت قرار دارد‪ .‬در طول استخراج یا دفع‪ ،‬فی‪33‬بر ب‪33‬ا فش‪33‬ار دادن‬
‫پیستون در معرض دید قرار می گیرد‪ .‬پیستون فقط برای تعویض مجموعه فیبر به پایین ترین م‪3‬وقعیت خ‪3‬ود منتق‪3‬ل‬
‫‪.‬می شود‪ .‬هر نوع فیبر دارای یک هاب با رنگ متفاوت است‬
‫‪ SPME‬شکل ‪ :1‬دستگاه‬
‫‪146‬‬
‫اگر نمونه در ویال باشد‪ ،‬ابتدا سپتوم ویال سوراخ می شود‬

‫با سوزن (با فیبر در موقعیت جمع شده)‪ ،‬و پیستون پایین می آید‪ ،‬که فیبر را در مع‪33‬رض نمون‪33‬ه ق‪33‬رار می ده‪33‬د‪ .‬ب‪33‬ه‬
‫آنالیت ها اجازه داده می شود تا برای یک زمان از پیش تعیین شده ب‪33‬ه داخ‪3‬ل پوش‪33‬ش تقس‪3‬یم ش‪33‬وند و س‪3‬پس فی‪3‬بر ب‪33‬ه‬
‫منتق‪33‬ل می ش‪33‬ود‪ .‬هنگ‪33‬امی ک‪33‬ه کروم‪33‬اتوگرافی گ‪33‬ازی ‪ SPME‬سمت سوزن جمع می شود‪ .‬سپس دستگاه به اب‪33‬زار‬
‫برای جداسازی و کمی سازی آنالیت استفاده می شود‪ ،‬فیبر به داخل یک انژکتور داغ وارد می شود‪ ،‬جایی که دف‪33‬ع‬
‫‪.‬حرارتی آنالیت به دام افتاده انجام می شود‬
‫برای نمونه برداری نقطه ای‪ ،‬فیبر در معرض یک ماتریس نمونه قرار می گیرد تا اینکه‬
‫تعادل پارتیشن بن‪33‬دی بین م‪33‬اتریس نمون‪33‬ه و م‪33‬واد پوش‪33‬ش حاص‪33‬ل می ش‪33‬ود‪ .‬از س‪33‬وی دیگ‪33‬ر‪ ،‬در رویک‪33‬رد می‪33‬انگین‬
‫با نمونه در سوزن باقی می‌ماند‪ .‬این پوشش به عن‪3‬وان تل‪3‬ه ای ‪ SPME‬زمانی‪ ،‬فیبر در هنگام قرار گرفتن دستگاه‬
‫برای آنالیت هایی عمل می کند که در سوزن منتشر می شوند و در نتیجه در طول اندازه گیری ه‪33‬ای زم‪33‬ان غلظت‬
‫‪.‬یکپارچه ایجاد می شود‬
‫را می توان در سه حالت اصلی انجام داد‪ :‬مستقیم ‪ SPME‬نمونه برداری‬

‫‪ .‬استخراج‪ ،‬به دام انداختن فضای سر‪ ،‬و استخراج با حفاظت غشایی‬
‫محافظت ‪ SPME‬و )‪ (b‬به دام انداختن فضای سر ‪ (a)،‬استخراج مستقیم ‪ SPME:‬شکل ‪ :2‬حالت های عملکرد‬
‫)‪ (c‬شده از غشاء‬
‫‪.‬در استخراج مستقیم‪ ،‬الیاف پوشش داده شده به داخل سام وارد می شود‬
‫و آنالیت ها مستقیما ً از ماتریس نمونه به فاز استخراج منتقل می شوند‪ .‬برای تسهیل استخراج سریع‪ ،‬مق‪33‬داری ‪ple‬‬
‫هم زدن برای انتقال آنالیت ها از قسمت عمده نمونه به مجاورت الیاف مورد نیاز است‪ .‬ب‪33‬رای نمون‪33‬ه ه‪33‬ای گ‪33‬ازی‪،‬‬
‫‪.‬جریان طبیعی هوا (مثالً همرفت) معموالً برای تسهیل تعادل سریع برای آنالیت های فرار کافی است‬
‫آنالیت ها از گاز استخراج می شوند ‪ headspace،‬در حالت‬

‫فاز با نمونه متعادل شده است‪ .‬دلیل اصلی این تغییر‪ ،‬مح‪33‬افظت از فی‪33‬بر در براب‪33‬ر اث‪33‬رات ن‪33‬امطلوب ناش‪33‬ی از م‪33‬واد‬
‫غیرفرار و با وزن مولکولی باال موجود در ماتریس نمونه (مانند اسیدها یا پروتئین‌ه‪33‬ای انس‪33‬انی) اس‪33‬ت‪ .‬در اینج‪33‬ا‪،‬‬
‫مقدار آنالیت استخراج شده توسط پوشش فیبر به محل فیبر‪ ،‬در فاز مایع یا گاز بستگی ندارد‪ .‬بنابراین‪ ،‬تا زمانی که‬
‫حجم دو فاز در هر دو حالت نمونه‌برداری یکسان باشد‪ ،‬حساسیت به دام انداختن فضای باالی سر مانند نمونه‌گیری‬
‫مستقیم است‪ .‬هنگامی که در استخراج مستقیم از فضای خالی استفاده نمی شود‪ ،‬تفاوت حساس‪33‬یت قاب‪33‬ل ت‪33‬وجهی بین‬
‫به دام انداختن مستقیم و فضای اصلی تنها برای آنالیت ه‪3‬ای بس‪3‬یار ف‪3‬رار می توان‪3‬د رخ ده‪3‬د‪ .‬ب‪3‬ا این ح‪3‬ال‪ ،‬انتخ‪3‬اب‬
‫حالت نمونه‌برداری تاثیر قابل‌توجهی بر سینتیک استخراج دارد‪ .‬هنگامی که فیبر در فضای اصلی قرار دارد‪ ،‬ابتدا‬
‫‪ .‬آنالیت ها از فضای اصلی حذف می شوند و به دنبال آن استخراج غیر مستقیم از ماتریس انجام می شود‬
‫به طور کلی زمان های تعادل برای ترکیبات فرار است‬
‫فضای س‪3‬ر کوت‪3‬اه ت‪3‬ر از اس‪3‬تخراج مس‪3‬تقیم در ش‪3‬رایط هم زدن مش‪33‬ابه‪ ،‬ب‪3‬ه دالی‪3‬ل زی‪3‬ر‪ :‬بخش قاب‪3‬ل ‪ SPME‬برای‬
‫توجهی از آنالیت ها قبل از شروع فرآیند اس‪33‬تخراج در فض‪33‬ای اص‪33‬لی وج‪33‬ود دارد‪ .‬معم‪33‬والً ی‪33‬ک راب‪33‬ط ب‪33‬زرگ بین‬
‫ماتریس نمونه و فضای اصلی وجود دارد‪ .‬و ضرایب انتشار در فاز گاز معموالً چه‪33‬ار مرتب‪33‬ه بزرگ‪33‬تر از مایع‪33‬ات‬
‫است‪ .‬غلظت ترکیبات نیم‪33‬ه ف‪33‬رار در ف‪33‬از گ‪33‬ازی در دم‪33‬ای ات‪33‬اق کم اس‪33‬ت و ن‪33‬رخ اس‪33‬تخراج فض‪33‬ای س‪33‬ر ب‪33‬رای این‬
‫ترکیبات به ط‪3‬ور ق‪33‬ابل‌توجهی پ‪3‬ایین‌تر اس‪33‬ت‪ .‬آنه‪3‬ا را می ت‪3‬وان ب‪3‬ا اس‪3‬تفاده از هم زدن کارآم‪3‬د ی‪3‬ا ب‪3‬ا اف‪3‬زایش دم‪3‬ای‬
‫‪.‬استخراج بهبود بخشید‬
‫)با محافظت غشایی ‪ SPME‬استخراج( در حالت سوم‬

‫فیبر با یک غشای انتخابی از نمونه جدا می شود‪ ،‬که به آنالیت ها اجازه عبور می دهد و در عین حال تداخل ه‪33‬ا را‬
‫مسدود می کند‪ .‬هدف اصلی استفاده از مانع غشایی‪ ،‬محافظت از فیبر در برابر اثرات نامطلوب ناش‪33‬ی از ترکیب‪33‬ات‬
‫با وزن مولکولی باال هنگام تجزیه و تحلیل نمونه‌های کثیف است‪ .‬در حالی که به دام انداختن فض‪33‬ای س‪33‬ر ب‪33‬ه همین‬
‫منظور عمل می کند‪ ،‬حفاظت غشایی آنالیز ترکیبات کمتر فرار را امکان پذیر می کند‪ .‬اس‪33‬تفاده از غش‪3‬اهای ن‪33‬ازک‬
‫‪.‬و افزایش دمای استخراج باعث کاهش زمان استخراج می شود‬
‫‪9.3‬‬ ‫‪ SPME‬کالیبراسیون‪ ،‬بهینه سازی‪ ،‬دقت و تناسب‬
‫‪9.3.1‬‬ ‫انتخاب پوشش فیبر‬
‫ماهیت شیمیایی آنالیت مورد نظر تعیین کننده است‬

‫نوع پوشش استفاده شده یک قانون کلی ساده‪" ،‬مانند حل می شود مانند"‪ ،‬به خوبی برای پوش‪33‬ش ه‪33‬ای م‪33‬ایع اعم‪33‬ال‬
‫می ش‪33‬ود‪ .‬انتخ‪33‬اب پوش‪33‬ش در درج‪33‬ه اول ب‪33‬ر اس‪33‬اس قط‪33‬بیت و ف‪33‬رار آن‪33‬الیت اس‪33‬ت‪ .‬پلی (دی متی‪33‬ل سیلوکس‪33‬ان)‬
‫مفیدترین پوشش است و باید در ابتدا مورد توجه قرار گیرد‪ .‬این ماده ناهموار اس‪3‬ت و ق‪33‬ادر ب‪3‬ه تحم‪3‬ل )‪(PDMS‬‬
‫یک مایع غیر قطبی است‪ ،‬بنابراین آنالیت های ‪. PDMS‬دمای انژکتور باال‪ ،‬تا حدود ‪ 300‬درجه سانتیگراد است‬
‫غیر قطبی را به خوبی با دامنه دینامیکی خطی گسترده استخراج می کند‪ .‬با این حال‪ ،‬می توان آن را با موفقیت در‬
‫‪ .‬ترکیبات قطبی تر‪ ،‬به ویژه پس از بهینه سازی شرایط استخراج‪ ،‬اعمال کرد‬
‫هم ضخامت پوشش و هم توزیع ثابت بازدارنده‬

‫حساسیت روش و زمان استخراج را مشخص کنید‪ .‬پوشش های ضخیم حساسیت بیشتری را ارائه می دهند‪ ،‬ام‪33‬ا ب‪33‬ه‬
‫زمان تعادل بسیار طوالنی تری نی‪3‬از دارن‪3‬د‪ .‬ب‪3‬ه عن‪3‬وان ی‪3‬ک قاع‪3‬ده کلی‪ ،‬ب‪3‬رای س‪3‬رعت بخش‪3‬یدن ب‪3‬ه فرآین‪3‬د نمون‪3‬ه‬
‫‪ .‬برداری‪ ،‬باید از نازک ترین پوشش که حساسیت مورد نیاز را ارائه می دهد استفاده شود‬
‫‪9.3.2‬‬ ‫انتخاب حالت استخراج‬
‫‪.‬انتخاب حالت استخراج بر اساس ترکیب ماتریس نمونه است‬

‫موقعیت‪ ،‬نوسانات آنالیت‪ ،‬و وابستگی آن به ماتریس‪ .‬برای نمونه‌های کثیف‪ ،‬باید حالت هد اس‪33‬پیس ی‪33‬ا محاف‪33‬ظ فی‪33‬بر‬
‫انتخاب شود‪ .‬برای ماتریس‌های تمیز‪ ،‬هم می‌ت‪33‬وان از تله‌گ‪33‬ذاری مس‪33‬تقیم و هم از تله‌گ‪33‬ذاری فض‪33‬ای اص‪33‬لی اس‪33‬تفاده‬
‫کرد‪ .‬مورد دوم برای آنالیت های با فرار متوسط تا زیاد قابل استفاده است‪ .‬به دام انداختن فضای سر همیش‪33‬ه ب‪33‬رای‬
‫آنالیت های فرار ترجیح داده می شود زیرا زم‪33‬ان ه‪33‬ای تع‪33‬ادل در این ح‪33‬الت کوت‪33‬اه ت‪33‬ر از اس‪33‬تخراج مس‪33‬تقیم اس‪33‬ت‪.‬‬
‫حفاظت فیبر فقط برای نمونه های کثیف باید در مواردی استفاده ش‪33‬ود ک‪33‬ه هیچ ی‪33‬ک از دو ح‪33‬الت اول را نمی ت‪33‬وان‬
‫‪.‬اعمال کرد‬
‫‪148‬‬
‫‪9.3.3‬‬ ‫انتخاب تکنیک هم زدن‬
‫‪.‬زمان تعادل در نمونه های گازی کوتاه و آزاد است‬

‫معموالً فقط با سرعت انتشار آنالیت ها در پوشش محدود می شود‪ .‬هنگامی که فازهای آبی و گازی قب‪33‬ل از ش‪33‬روع‬
‫فرآیند نمونه‌برداری در تعادل هستند‪ ،‬بیشتر آنالیت‌ها در فضای اصلی قرار دارند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬زمان استخراج کوت‪33‬اه‬
‫است حتی زمانی که از هم زدن استفاده نمی شود‪ .‬با این حال‪ ،‬ب‪33‬رای نمون‪33‬ه ه‪33‬ای آبی‪ ،‬در اک‪33‬ثر م‪33‬وارد ب‪33‬ه هم زدن‬
‫‪ .‬برای تسهیل حمل و نقل جرم بین بخش عمده نمونه آبی و فیبر نیاز است‬
‫‪.‬دستی استفاده می شود ‪ SPME‬همزن مغناطیسی بیشتر در‬

‫آزمایشات هنگام استفاده از این تکنیک باید دقت شود که سرعت چرخش میله هم‪33‬زن ث‪33‬ابت باش‪33‬د و ص‪33‬فحه پای‪33‬ه در‬
‫حین هم زدن دما را تغییر ندهد‪ .‬این معموالً به معنای استفاده از همزن دیجیتالی با کیفیت باال است‪ .‬روش دیگر‪ ،‬با‬
‫همزن‌های ارزان‌تر‪ ،‬صفحه پایه باید از ویال حاوی نمونه عایق ح‪33‬رارتی ش‪33‬ود ت‪33‬ا تغی‪33‬یرات دم‪33‬ای نمون‪33‬ه در ط‪33‬ول‬
‫‪ .‬استخراج حذف شود‪ .‬هم زدن مغناطیسی زمانی کارآمد است که سرعت های چرخشی سریع اعمال شود‬
‫‪9.3.4‬‬ ‫انتخاب روش جداسازی یا تشخیص‬
‫‪.‬برای گاز کروما توسعه داده شده اند ‪ SPME‬اکثر برنامه های کاربردی‬
‫اما سایر تکنیک های جداس‪3‬ازی‪ ،‬از جمل‪3‬ه کروم‪3‬اتوگرافی م‪3‬ایع ب‪3‬ا ک‪3‬ارایی ب‪3‬اال‪ ،‬الک‪3‬تروفورز ‪ (GC)،‬تووگرافی‬
‫و کروماتوگرافی سیال فوق بحرانی‪ ،‬می توانند در ارتباط با این تکنی‪33‬ک اس‪33‬تفاده ش‪33‬وند‪ .‬پیچی‪33‬دگی )‪ (CE‬مویرگی‬
‫معم‪33‬والً ‪ CE‬مخلوط استخراج‪ ،‬دستگاه کمی مناسب را تعیین می کن‪33‬د‪ .‬آشکارس‪33‬ازهای کروم‪33‬اتوگرافی معم‪33‬ولی و‬
‫اس‪33‬تفاده ش‪33‬ود‪ (MS) ،‬می‌توانند برای همه نمونه‌ها به جز پیچیده‌ترین نمونه‌ها‪ ،‬که ب‪33‬رای آنه‪33‬ا طیف‌س‪33‬نجی ج‪33‬رمی‬
‫‪.‬استفاده شود‬
‫‪9.3.5‬‬ ‫بهینه سازی شرایط دفع‬
‫انژکتورهای کروماتوگرافی گاز استاندارد‪ ،‬مانند محبوب‬

‫انواع اسپلیت بدون شکاف‪ ،‬مجهز به درج های با حجم زیاد برای تطبیق بخ‪33‬ارات حالل وارد ش‪33‬ده در حین تزری‪33‬ق‬
‫مایع هستند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬نرخ جریان خطی گاز حامل در آن انژکتورها در حالت بدون تقسیم بسیار کم اس‪33‬ت و انتق‪33‬ال‬
‫معرفی نمی شود‪ SPME .‬نیز کند است‪ .‬هیچ حاللی در طول تزریق ‪ GC‬آنالیت های تبخیر شده به جلوی ستون‬
‫عملی نیست‪ ،‬زی‪33‬را ‪ SPME‬بنابراین‪ ،‬حجم زیاد درج غیر ضروری است‪ .‬باز کردن اسپلیت الین در حین تزریق‬
‫منجر به کاهش حساسیت می شود‪ .‬دفع موثر و انتقال سریع آنالیت ها از انژکت‪33‬ور ب‪33‬ه س‪33‬تون مس‪33‬تلزم جری‪33‬ان خطی‬
‫باالی گاز حامل در اطراف پوشش است‪ .‬این را می توان با کاهش قطر داخلی درج انژکتور‪ ،‬مط‪33‬ابقت آن ب‪33‬ا قط‪33‬ر‬
‫‪.‬خارجی فیبر پوشش داده شده‪ ،‬انجام داد‬
‫‪9.3.6‬‬ ‫بهینه سازی حجم نمونه‬
‫حجم نمونه باید بر اساس‬

‫ثابت توزیع زمان بندی شده ثابت توزیع را می توان با استفاده از مقادیر منتش‪33‬ر ش‪33‬ده ب‪33‬رای آن‪33‬الیت ی‪33‬ا ی‪33‬ک ت‪33‬رکیب‬
‫مرتبط با پوشش انتخاب شده تخمین زد‪ .‬ثابت توزیع را می توان با متعادل کردن نمونه با فیبر و اندازه گیری مقدار‬
‫‪.‬آنالیت استخراج شده توسط پوشش به صورت تجربی محاسبه یا تعیین کرد‬
‫‪9.3.7‬‬ ‫تعیین زمان استخراج‬
‫زمان تعادل به عنوان زمان پس از آن تعریف می شود‬

‫مقدار آنالیت استخراج شده ثابت می ماند و در محدوده خطای تج‪3‬ربی ب‪33‬ا مق‪33‬دار اس‪3‬تخراج ش‪3‬ده پس از م‪3‬دت زم‪3‬ان‬
‫نامحدود مطابقت دارد‪ .‬هنگام تعیین زمان تعادل باید دقت شود‪ ،‬زیرا در برخی موارد کاهش قابل ت‪33‬وجهی از ش‪33‬یب‬
‫منحنی ممکن است به اشتباه به عن‪3‬وان نقط‪33‬ه ای ک‪33‬ه در آن ب‪33‬ه تع‪33‬ادل می رس‪3‬د در نظ‪33‬ر گرفت‪33‬ه ش‪3‬ود‪ .‬تع‪33‬یین مق‪3‬دار‬
‫‪.‬استخراج شده در حالت تعادل امکان محاسبه ثابت های توزیع را فراهم می کند‬
‫هنگامی که زمان تعادل بیش از حد طوالنی است‪ ،‬استخراج کوتاه تر است‬

‫زمان قابل استفاده است‪ .‬با این حال‪ ،‬در چنین مواردی‪ ،‬زمان استخراج و شرایط انتقال ج‪33‬رم بای‪33‬د ب‪33‬ه ش‪33‬دت کن‪33‬ترل‬
‫شود تا از دقت خوب اطمینان حاصل شود‪ .‬در حالت تعادل‪ ،‬تغییرات کوچک در زمان اس‪33‬تخراج ب‪33‬ر مق‪33‬دار آن‪33‬الیت‬
‫‪.‬استخراج شده توسط الیاف تأثیر نمی گذارد‬
‫از سوی دیگر‪ ،‬در قسمت شیب دار منحنی‪ ،‬حتی کوچک‬
‫تغییرات در زمان استخراج ممکن است منجر به تغییرات قابل ت‪33‬وجهی در مق‪33‬دار اس‪33‬تخراج ش‪33‬ود‪ .‬زم‪33‬ان اس‪33‬تخراج‬
‫کوتاهتر‪ ،‬خطای نسبی بزرگتر است‪ .‬نمونه‌برداران خودکار می‌توانند زمان را دقیقا ً اندازه‌گیری کنند‪ ،‬و دقت تعیین‬
‫آنالیت می‌تواند خوب باشد‪ ،‬حتی زمانی که تع‪33‬ادل در سیس‪3‬تم حاص‪33‬ل نش‪33‬ود‪ .‬ب‪3‬ا این ح‪3‬ال‪ ،‬این مس‪33‬تلزم آن اس‪33‬ت ک‪33‬ه‬
‫‪.‬شرایط انتقال جرم و دما در طول تمام آزمایش‌ها ثابت بماند‬
‫‪9.3.8‬‬ ‫بهینه سازی شرایط استخراج‬
‫افزایش دمای استخراج باعث افزایش استخراج می شود‬

‫نرخ اما به طور همزمان ثابت های توزیع را کاهش می دهد‪ .‬به طور کلی‪ ،‬اگ‪33‬ر ن‪33‬رخ اس‪33‬تخراج نگ‪33‬رانی عم‪33‬ده ای‬
‫‪ .‬باشد‪ ،‬باید از باالترین دمایی که هنوز حساسیت رضایت بخشی را ایجاد می کند‪ ،‬استفاده شود‬
‫‪.‬نمونه می تواند حساسیت را بهبود بخشد ‪ pH‬تنظیم‬

‫روش برای آنالیت های بازی و اسیدی‪ .‬این به این واقعیت مربوط می ش‪33‬ود ک‪33‬ه مگ‪33‬ر اینک‪33‬ه از پوش‪33‬ش ه‪33‬ای تب‪33‬ادل‬
‫می تواند تنها گونه های خنثی (غیر یونی) را از آب اس‪33‬تخراج کن‪3‬د‪ .‬ب‪33‬ا تنظیم ص‪3‬حیح ‪، SPME‬یونی استفاده شود‬
‫‪.‬استخراج شوند ‪ SPME‬اسیدها و بازهای ضعیف را می توان به شکل خنثی خود تبدیل کرد تا توسط فیبر ‪PH،‬‬
‫‪9.3.9‬‬ ‫تعیین محدوده دینامیکی خطی روش‬
‫‪.‬تغییر شرایط استخراج هر دو حس را تحت تاثیر قرار می دهد‬

‫وضعیت و زمان تعادل بنابراین‪ ،‬توصیه می شود قبل از شروع به تعیین محدوده دینامیکی خطی‪ ،‬زم‪33‬ان اس‪33‬تخراج‬
‫تعیین شده قبلی را بررسی کنید‪ .‬اگر تغییرات اساسی در حساسیت در طول فرآیند بهینه‌سازی رخ دهد‪ ،‬این مرحل‪33‬ه‬
‫‪.‬ضروری است‬
‫است که ‪ PDMS‬شامل مایعات پلیمری مانند ‪ SPME‬پوشش‬

‫‪ PDMS/DVB،‬یا ‪/DVB‬طبق تعریف‪ ،‬محدوده خطی وسیعی دارند‪ .‬برای جاذب‌های جامد‪ ،‬مانند کرب‪33‬وواکس‬
‫محدوده خطی به دلیل تعداد محدود محل‌های جذب روی سطح باریک‌تر است‪ ،‬اما همچنان می‌تواند بیش از چن‪33‬دین‬
‫مرتبه بزرگی برای آنالیت‌های معمولی در ماتریس‌های خالص باشد‪ .‬در برخی موارد ن‪33‬ادر ک‪33‬ه آن‪33‬الیت می‪33‬ل بس‪33‬یار‬
‫باالیی به سطح دارد‪ ،‬اشباع می تواند در غلظت های کم آنالیت رخ دهد‪ .‬در چ‪33‬نین م‪33‬واردی‪ ،‬مح‪33‬دوده خطی را می‬
‫‪.‬توان با کوتاه کردن زمان استخراج افزایش داد‬
‫‪9.3.10‬‬ ‫انتخاب روش کالیبراسیون‬
‫روشهای کالیبراسیون استاندارد مانند کالیبراسیون خارجی‬

‫استفاده کرد‪ .‬ابتدا فیبر خالی باید بررسی شود تا اطمینان حاصل شود که نه فی‪33‬بر و ن‪33‬ه اب‪33‬زار ‪ SPME‬می توان با‬
‫ی‪33‬ا در ‪ GC‬باعث ایجاد تداخل در تعیین نمی شوند‪ .‬فیبر باید قبل از اولین استفاده از طری‪33‬ق دف‪33‬ع در ی‪33‬ک انژکت‪3‬ور‬
‫یک دستگاه تهویه مطبوع طراحی شده خاص‪ ،‬مطبوع شود‪ .‬این فرآیند تضمین می کند که پوشش فیبر خ‪33‬ود ت‪33‬داخل‬
‫ایجاد نمی کند‪ .‬آماده سازی فیبر ممکن است پس از تجزیه و تحلیل نمونه های حاوی مقادیر زی‪33‬ادی از ترکیب‪33‬ات ب‪33‬ا‬
‫وزن مولکولی باال تکرار شود‪ ،‬زیرا چنین ترکیباتی ممکن است به زمان دفع طوالنی تری نس‪33‬بت ب‪33‬ه آن‪33‬الیت ه‪33‬ای‬
‫‪.‬مورد نظر نیاز داشته باشند‬
‫یک روش کالیبراسیون خاص‪ ،‬مانند رقت ایزوتوپی یا‬
‫‪150‬‬
‫عالوه ب‪33‬ر اس‪33‬تاندارد‪ ،‬بای‪33‬د ب‪33‬رای نمون‪33‬ه ه‪33‬ای پیچی‪33‬ده ت‪33‬ر اس‪33‬تفاده ش‪33‬ود‪ .‬در این روش‌ه‪33‬ا‪ ،‬ف‪33‬رض ب‪33‬ر این اس‪33‬ت ک‪33‬ه‬
‫آنالیت‌های هدف در حین استخراج رفتار مشابهی با سنبله‌ها دارند‪ .‬این معموالً در هنگام تجزیه و تحلیل نمونه های‬
‫‪.‬همگن یک فرض معتبر است‬
‫‪9.3.11‬‬ ‫دقت روش‬
‫‪:‬عبارتند از ‪ SPME‬مهمترین عوامل موثر بر دقت در‬
‫•‬ ‫شرایط هم زدن‬

‫•‬ ‫زمان نمونه برداری (در صورت استفاده از شرایط غیرتعادلی)‬
‫•‬ ‫درجه حرارت‬
‫•‬ ‫وضعیت پوشش فیبر (ترک‪ ،‬جذب گونه های با وزن مولکولی باال)‬
‫•‬ ‫هندسه فیبر (ضخامت و طول پوشش)‬
‫•‬ ‫اجزای ماتریس نمونه (نمک‪ ،‬مواد آلی‪ ،‬رطوبت و غیره)‬
‫•‬ ‫زمان بین استخراج و تجزیه و تحلیل‬
‫•‬ ‫از دست دادن آنالیت (جذب روی دیواره‪ ،‬نفوذ تفل روی‪ ،‬جذب توسط سپتا)‬
‫‪9.3.12‬‬ ‫مناسب بودن‬
‫‪.‬برای تجزیه و تحلیل عطر و طعم و عطر مناسب است ‪SPME‬‬

‫پوند معموالً ترکیبات فرار و کوچک به راحتی توسط الیاف استخراج می شوند و سادگی روش امکان اتصال آسان‬
‫به ابزارهای تحلیلی را فراهم می کند‪ .‬به دام انداختن فضای سر می تواند پتانسیل پیک های تداخل را کاهش دهد و‬
‫از آلودگی سوزن و ابزار جلوگ‪3‬یری کن‪3‬د‪ .‬از دس‪3‬ت دادن این ترکیب‪3‬ات ف‪3‬رار در طی مراح‪3‬ل آماده‌س‪3‬ازی نمون‪3‬ه در‬
‫مقایسه با روش‌های مرسوم به حداقل می‌رسد یا حذف می‌ش‪33‬ود و این روش ب‪3‬رای نم‪3‬ونه‌برداری و تجزی‪3‬ه و تحلی‪3‬ل‬
‫‪.‬میدانی قابل قبول است‬
‫‪.‬برای ترکیبات نیمه فرار مفید است ‪ SPME‬نشان داده شده است که‬
‫پوند‪ ،‬حتی اگر در سال های اولیه چ‪33‬الش برانگ‪33‬یزتر ب‪33‬ه نظ‪33‬ر می رس‪33‬ید‪ .‬ب‪33‬ا اص‪33‬الح م‪33‬اتریس مناس‪33‬ب‪ ،‬می‌ت‪33‬وان از‬
‫راحتی قابل توجهی را برای تجزیه و تحلیل فیلد و هوا ‪. SPME‬تله‌گذاری فضای سر در این موارد نیز بهره برد‬
‫ف‪3‬راهم می کن‪3‬د‪ .‬کمی ک‪3‬ردن ک‪3‬اتیون ح‪33‬تی در حض‪33‬ور دم‪33‬ای ه‪3‬وا متغ‪3‬یر نس‪3‬بتا ً س‪3‬اده اس‪3‬ت‪ .‬در نه‪33‬ایت‪ ،‬اس‪3‬تفاده از‬
‫برای نمونه برداری می‪3‬انگین وزنی ب‪3‬ا زم‪3‬ان‪ ،‬س‪33‬ادگی را در نظ‪33‬ارت ب‪3‬ر غلظت طعم و عط‪3‬ر در ط‪3‬ول ‪SPME‬‬
‫‪.‬زمان فراهم می کند‬
‫‪9.4‬‬ ‫‪ GC-FID/MS‬استخراج به دام انداختن فضای سر و تجزیه و تحلیل‬
‫مواد فرار آب پرتقال از قسمت باالی آب پرتقال استخراج شد‬

‫میکروم‪33‬تر ‪ Carboxen-PDMS 75‬س‪33‬رنگ مانن‪33‬د مجه‪33‬ز ب‪33‬ه فی‪33‬بر ‪ SPME‬ب‪33‬ا اس‪33‬تفاده از ی‪33‬ک دس‪33‬تگاه‬
‫مق‪33‬دار کمی (‪ 25‬میلی‌لی‪33‬تر) آب می‪33‬وه در ویال‌ه‪33‬ای شیش‪3‬ه‌ای ‪ 40‬میلی‌لی‪33‬تری ب‪33‬ا درپوش‌ه‪33‬ای پیچی ‪(Supelco).‬‬
‫پالستیکی و سپتوم‌های پوشش‌داده شده با تفل ق‪3‬رار داده ش‪3‬د‪ ،‬ت‪3‬ا دم‪3‬ای ‪ 40‬درج‪3‬ه س‪3‬انتی‌گراد گ‪3‬رم ش‪3‬د و ب‪3‬ه آرامی‬
‫چرخانده شد تا دیواره‌های ویال را بپوشاند‪ .‬آبمیوه ها حداقل به م‪33‬دت ‪ 15‬دقیق‪33‬ه قب‪33‬ل از ق‪33‬رار دادن فی‪33‬بر اج‪33‬ازه داده‬
‫شدند تا به تعادل برسند و در طول دوره استخراج ‪ 35‬دقیقه در دمای ‪ 40‬درج‪33‬ه س‪33‬انتیگراد نگه‪33‬داری ش‪33‬دند‪ .‬س‪33‬پس‬
‫گرم شده قرار داده شد‪ ،‬جایی که ترکیبات ف‪33‬رار از نظ‪33‬ر ‪ GC‬فیبر از قسمت اصلی خارج شد و در داخل انژکتور‬
‫‪ mx 0.32‬مجهز به ستون مویرگی ‪ HP 5890 GC 30‬حرارتی جذب شدند‪ .‬عصاره طعم با استفاده از دستگاه‬
‫جدا شد‪ .‬دمای ستون ابتدا ‪ 32‬درجه سانتیگراد با ‪ 3‬دقیقه نگهداری بود و س‪33‬پس در ‪ 6‬درج‪3‬ه ‪ ID DB5‬میلی متر‬
‫سانتیگراد در دقیقه به ‪ 200‬درجه سانتیگراد افزایش یافت‪ .‬سرعت خطی گاز حامل هلی‪33‬وم ‪ 29‬س‪33‬انتی‌متر ب‪33‬ر ثانی‪33‬ه‬
‫بود‪ .‬برای بهبود شکل پیک و راندمان کروم‪33‬اتوگرافی از ی‪33‬ک الی‪33‬نر انژکت‪33‬وری مخص‪33‬وص گ‪33‬راز باری‪33‬ک (‪0.75‬‬
‫‪.‬میلی متر) استفاده شد‪ .‬کل جداسازی در حالت بدون تقسیم انجام شد‬
‫‪9.4.1‬‬ ‫‪ Headspace‬تاریخچه‬
‫‪ Es-‬در نوامبر ‪ ،1986‬در دهمین کنگره بین المللی‬

‫مقال‪3‬ه ای را در م‪3‬ورد ت‪3‬أثیر ‪ BD Mookherjee‬در واشنگتن دی سی‪ ،‬ایاالت متحده‪ ،‬دکتر ‪Sential Oils،‬‬
‫‪" .‬زنده در مقابل مرده" بر استخراج تله فضایی با استفاده از گل های یاس به عنوان مثال ارائه کرد‬
‫که با فیبر شیشه ای جامد ‪ 2‬تا ‪ 3‬میلی متری روکش شده است ‪ SPME‬سوزن‬
‫با یک جاذب مایع با جوش باال‪ ،‬بدون دست زدن ب‪3‬ه گ‪3‬ل در مج‪3‬اورت گ‪3‬ل ق‪3‬رار می گ‪3‬یرد و بس‪3‬ته ب‪3‬ه ق‪3‬درت ب‪3‬وی‬
‫شکوفه به مدت ‪ 60-30‬دقیقه در آنجا نگهداری می شود‪ .‬مولکول های معط‪33‬ر اط‪33‬راف گل‪33‬برگ ه‪33‬ا ج‪33‬ذب فی‪33‬بر می‬
‫فیبر برای تعیین مشخصات عطر آن گل خاص تجزیه و تحلیل می‌شود‪ .‬رایحه گل زنده ‪ GC/MS،‬شوند‪ .‬سپس با‬
‫‪.‬توسط ناسا در سال ‪ 1998‬به فضا آورده شد‬
‫‪9.4.2‬‬ ‫هاله‬
‫زمانی که خورشید به طور کامل توسط ماه‪ ،‬اطراف آن گرفته شود‬

‫درخشش هاله نامیده می شود‪ .‬به طور مشابه‪ ،‬اگر قط‪33‬ره ای از عط‪33‬ر را در نظ‪33‬ر بگ‪33‬یریم‪ ،‬مولک‪33‬ول ه‪33‬ای اط‪33‬راف‬
‫‪.‬قطره هاله ای از آن عطر خاص را تشکیل می دهند‬
‫‪.‬این یک باور رایج است که فرد یک عطر را الیه به الیه استشمام می کند‬
‫از نت باالیی اجزای فرار‪ ،‬تا نت میانی اجزای با نقطه جوش در محدوده میانی و در نهایت به نت پایین اجزایی ب‪33‬ا‬
‫‪.‬باالترین نقطه جوش‬
‫‪،‬در واقع‪ ،‬وقتی قطره ای از عطر روی پوست قرار می گیرد‬

‫مولکول های مختلف‪ ،‬از کمترین تا باالترین نوع جوش‪ ،‬صرف نظر از وزن مولکولی‪ ،‬نقطه جوش و فشار بخار‪،‬‬
‫هاله ای را تشکیل می دهند که در نهایت به بینی ما می رسد و اولین تصور ما را از عطر خ‪33‬اص ب‪33‬ه م‪33‬ا می ده‪33‬د‪.‬‬
‫‪ .‬ترکیب این هاله به ویژگی مشخصه هر مولکول عطر بستگی دارد که به عنوان انتشار آن شناخته می شود‬
‫‪9.4.3‬‬ ‫انتشار چیست؟‬
‫انتشار ویژگی ذاتی یک ترکیب برای انتشار آن است‬

‫مولکول های موجود در هوا اگر مولکول‌های آن تمایل بیشتری نسبت به سایر ترکیبات به ه‪33‬وا داش‪33‬ته باش‪33‬ند‪ ،‬ی‪33‬ک‬
‫‪ .‬ترکیب از دیگری منتشرتر است‪ .‬انتشار مستقل از نقطه جوش‪ ،‬وزن مولکولی‪ ،‬آستانه بو یا مقدار بو است‬
‫‪9.4.4‬‬ ‫‪ Headspace‬کاربرد‬ ‫‪Trapping‬‬

‫‪.‬چند نمونه از به دام انداختن فضای سر در اینجا مورد بحث قرار می گیرد‬
‫‪9.4.4.1‬‬ ‫یاس‬
‫اجزای اصلی زندگی و یاس را برداشت‬
‫‪:‬های گرانیفل اروم عبارتند از‬
‫ترکیب‬ ‫‪، %‬گلهای زنده‬ ‫‪، %‬گلهای چیده شده‬
‫بنزیل استات‬ ‫‪60.0‬‬ ‫‪40.0‬‬
‫لینالول‬ ‫‪3.0‬‬ ‫‪30.0‬‬
‫‪152‬‬
‫ایندول‬ ‫‪11.0‬‬ ‫‪2.0‬‬

‫سیس‪-‬جاسمون‬ ‫‪3.0‬‬ ‫‪--‬‬
‫دی متیل‪-2-‬اتیل پیرازین‪3،5-‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪0.5‬‬
‫اپی متیل جاسمونات‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪--‬‬
‫متیل جاسمونات‬ ‫‪0.3‬‬ ‫‪--‬‬
‫‪ Jasminum‬و ‪ Jasminum grandifl orum‬تفاوت در ترکیبات فرار گله‪33‬ای زن‪33‬ده از‬
‫‪:‬عبارتند از ‪sambac‬‬
‫ترکیب‬ ‫‪J. grandifl orum , %‬‬ ‫‪J. sambac ، %‬‬
‫متیل بنزوات‬ ‫‪--‬‬ ‫‪5.0‬‬
‫بنزیل استات‬ ‫‪60.0‬‬ ‫‪37.0‬‬
‫ایندول‬ ‫‪11.0‬‬ ‫‪5.0‬‬
‫لینالول‬ ‫‪3.0‬‬ ‫‪9.0‬‬
‫اپی متیل جاسمونات‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪--‬‬
‫متیل جاسمونات‬ ‫‪0.3‬‬ ‫‪--‬‬
‫‪9.4.4.2‬‬ ‫رز چای زرد‬

‫تفاوت در اجزای فضای سرنشین بین زندگی و‬
‫‪:‬گل های رز زرد چای چیده شده عبارتند از‬
‫سیس‪-3-‬هگزنیل استات‬ ‫‪20.67‬‬ ‫‪5.39‬‬
‫هگزیل استات‬ ‫‪8.40‬‬ ‫‪4.26‬‬
‫فنیل اتیل الکل‬ ‫‪5.73‬‬ ‫‪3.30‬‬
‫دی متوکسی تولوئن‪3،5-‬‬ ‫‪9.96‬‬ ‫‪18.58‬‬
‫آلفا عنصر‬ ‫‪--‬‬ ‫‪4.07‬‬
‫ژرانیل استون‬ ‫‪2.17‬‬ ‫‪--‬‬
‫دی هیدرو‪-‬بتا یونول‬ ‫‪--‬‬ ‫‪2.62‬‬
‫ایزوکاریوفیلن‬ ‫‪0.30‬‬ ‫‪2.12‬‬
‫آلفا فارنزین‬ ‫‪5.83‬‬ ‫‪2.96‬‬

‫‪9.4.4.3‬‬ ‫گل شور‬
‫‪:‬عبارتند از )‪ ( Passifl ora spp.‬اجزای فرار شور زنده‬

‫ترکیب‬ ‫‪، %‬گلهای زنده‬
‫متیل بنزوات‬ ‫‪90.3‬‬

‫متیل سالیسیالت‬ ‫‪1.1‬‬
‫متیل سینامات‬ ‫‪1.6‬‬
‫‪9.4.4.4‬‬ ‫نیل‪3333‬وفر‬
‫آبی‬
‫تفاوت های عمده در قسمت های سرنشین اجزای زندگی و‬
‫‪:‬عبارتند از ) ‪ ( Nelumbo nucifera‬نیلوفر آبی چیده شده‬
‫سابینن‬ ‫‪6.0‬‬ ‫‪12.0‬‬
‫دی متوکسی بنزن‪p-‬‬ ‫‪18.0‬‬ ‫‪8.0‬‬
‫ترپینئول‪4-‬‬ ‫‪3.0‬‬ ‫‪1.5‬‬
‫آلفا ترپینئول‬ ‫‪9.0‬‬ ‫‪1.0‬‬
‫سیس‪-‬جاسمون‬ ‫‪0.1‬‬ ‫‪--‬‬
‫‪ C15‬هیدروکربن های‬ ‫‪20.0‬‬ ‫‪30.0‬‬
‫‪9.4.4.5‬‬ ‫اسطوخودوس‬
‫‪ l‬دانش آموزان فرانسوی زنده‬
‫‪ ( Lavandula angustifolia )avender ( Lavandula‬باهم فرار‬
‫و اسطوخودوس انگلیسی )‪dentata‬‬ ‫الف‬ ‫‪re:‬‬
‫ترکیب‬ ‫‪، %‬اسطوخودوس فرانسوی‬ ‫‪، %‬اسطوخودوس انگلیسی‬
‫لیمونن‬ ‫‪18‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪1-Octen-3-ol‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪7‬‬
‫هگزیل استات‬ ‫‪11‬‬ ‫‪2‬‬
‫اکالیپتول‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬
‫لینالول‬ ‫‪7‬‬ ‫‪--‬‬
‫سیس‪-3-‬هگزنیل استات‬ ‫‪17‬‬ ‫‪13‬‬
‫بورنئول‬ ‫‪--‬‬ ‫‪2‬‬
‫کریپتون‬ ‫‪--‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪9.4.4.6‬‬ ‫بابونه‬
‫‪:‬ترکیبات فرار بابونه زنده رومی و آلمانی عبارتند از‬

‫ترکیب‬ ‫‪، %‬بابونه رومی‬ ‫‪، %‬بابونه آلمانی‬
‫اتیل ‪ -2‬متیل بوتیرات‬ ‫‪--‬‬ ‫‪12‬‬
‫سیس‪-3-‬هگزنیل استات‬ ‫‪3‬‬ ‫‪22‬‬
‫‪154‬‬
‫ایزوبوتیل متاکریالت‬ ‫‪7‬‬ ‫‪--‬‬

‫ایزوبوتیل آنژالت‬ ‫‪18‬‬ ‫‪--‬‬
‫‪Ocimene‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪1‬‬
‫ایزو آمیل آنژالت‬ ‫‪10‬‬ ‫‪--‬‬
‫ایزوهگزیل آنژالت‬ ‫‪10‬‬ ‫‪--‬‬
‫‪9.4.4.7‬‬ ‫شفالی‬
‫‪:‬عبارتند از ) ‪ ( Nycanthus arbortristis‬اجزای فرار شفالی زنده‬

‫ترکیب‬ ‫‪، %‬گل زنده‬
‫الکل بنزیل‬ ‫‪11.2‬‬
‫فنیل استالدئید‬ ‫‪9.4‬‬
‫فنیل اتیل الکل‬ ‫‪6.3‬‬
‫متیل آنترانیالت‬ ‫‪10.7‬‬
‫‪9.4.4.8‬‬ ‫نعناع‬
‫‪:‬تفاوت های عمده بین نعناع زنده و چیده شده عبارتند از‬
‫ترکیب‬ ‫‪، %‬گیاه زنده‬ ‫‪، %‬گیاه چیده شده‬
‫هگزانال‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪--‬‬
‫هگزانول‬ ‫‪--‬‬ ‫‪--‬‬
‫بتا پینن‬ ‫‪0.8‬‬ ‫‪2.0‬‬
‫سابینن‬ ‫‪0.5‬‬ ‫‪--‬‬
‫میرسن‬ ‫‪8.8‬‬ ‫‪4.0‬‬
‫آلفا فالندرن‬ ‫‪0.7‬‬ ‫‪--‬‬
‫لیمونن‬ ‫‪18.0‬‬ ‫‪2.0‬‬
‫سیس و ترانس اوسیمن‬ ‫‪1.0‬‬ ‫‪--‬‬
‫دی هیدروکارون‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪2.6‬‬
‫کاروون‬ ‫‪24.0‬‬ ‫‪70.0‬‬
‫آلفا و بتا المن‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪0.1‬‬
‫بتاکاریوفیلن‬ ‫‪4.0‬‬ ‫‪0.1‬‬
‫پوست دارچین ‪9.4.4.9‬‬
‫تجزیه و تحلیل مقایسه ای فضای پوست تازه دارچین و‬

‫‪:‬نفت تجاری نشان داده است‬
‫ترکیب‬ ‫‪، %‬پوست دارچین تازه‬ ‫‪، %‬روغن تجاری‬
‫سیس و ترانس سینامیک آلدهید ‪80.3‬‬ ‫‪71.7‬‬
‫اوژنول‬ ‫‪--‬‬ ‫‪12.7‬‬
‫ارتو متوکسی سینامالدئید‬ ‫‪0.3‬‬ ‫‪--‬‬
‫اوژنیل استات‬ ‫‪--‬‬ ‫‪0.5‬‬

‫‪9.4.4.10‬‬ ‫زنجبیل‬
‫تجزیه و تحلیل مقایسه ای فضای سر ریشه زنجبیل تازه‬

‫‪:‬و نفت تجاری نشان داده است‬
‫ترکیب‬ ‫‪، %‬ریشه زنجبیل تازه‬ ‫‪، %‬روغن تجاری‬
‫سیترال‬ ‫‪15.3‬‬ ‫‪1.2‬‬

‫بتا بیزابولن‬ ‫‪3.3‬‬ ‫‪6.2‬‬
‫آلفا زینگیبرن‬ ‫‪15.2‬‬ ‫‪34.4‬‬
‫سیس و ترانس آلفا فارنزین‬ ‫‪13.7‬‬ ‫‪6.0‬‬
‫‪ar -Curcumene‬‬ ‫‪11.3‬‬ ‫‪4.8‬‬
‫بتا سسکیفالندرن‬ ‫‪8.0‬‬ ‫‪11.8‬‬
‫‪9.4.4.11‬‬ ‫هلو‬
‫) ‪( Prunus persica‬‬
‫‪:‬عبارتند ازاجزای فرار هلو زنده و چیده شده‬
‫ترکیب‬ ‫‪، %‬هلو زنده‬ ‫‪، %‬هلو چیده شده‬
‫اتیل استات‬ ‫‪6.2‬‬ ‫‪--‬‬

‫دی متیل دی سولفی د‬ ‫‪0.6‬‬ ‫‪--‬‬
‫سیس‪-3-‬هگزنیل استات‬ ‫‪9.7‬‬ ‫‪--‬‬
‫متیل اکتانوات‬ ‫‪34.2‬‬ ‫‪7.1‬‬
‫اتیل اکتانوات‬ ‫‪7.4‬‬ ‫‪11.0‬‬
‫پنتیل آلفا پیرون‪6-‬‬ ‫پی گیری‬ ‫‪10.6‬‬
‫گاما دکاالکتون‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪39.2‬‬
‫‪9.4.4.12‬‬ ‫آناناس‬
‫‪:‬اجزای فرار داخلی و خارجی آناناس زنده عبارتند از‬

‫ترکیب‬ ‫‪، ٪‬خارجی‬ ‫‪، ٪‬داخلی‬
‫متیل هگزانوات‬ ‫‪13.3‬‬ ‫‪24.6‬‬
‫اتیل هگزانوات‬ ‫‪25.6‬‬ ‫‪4.7‬‬
‫متیل ‪ -3‬متیل تیوپروپیونات‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪0.5‬‬
‫اتیل ‪ -3‬متیل تیوپروپیونات‬ ‫‪1.1‬‬ ‫‪--‬‬
‫‪9.4.5‬‬ ‫عطرهای کالسیک‬
‫هستند ‪ fl oral‬تقریبا ً تمام عطرهای کالسیک موفق بر پایه‬
‫‪156‬‬
‫رایحه ها عطرسازان آنها را با استفاده از روغن گل طبیعی مانن‪33‬د گ‪33‬ل رز و ی‪33‬اس ایج‪33‬اد کردن‪33‬د‪ .‬اف‪33‬راد کمی از این‬
‫واقعیت آگاه هستند که روغن‌های میوه و گل که از استخراج مواد چیده شده به دست می‌آیند‪ ،‬عطره‪33‬ای متف‪33‬اوتی از‬
‫‪ Amarige‬موجودات زنده دارند‪ .‬نمونه‌ه‪33‬ایی از عطره‪33‬ای کالس‪33‬یک مبت‪33‬نی ب‪33‬ر رایحه‌ه‪33‬ای خ‪33‬وراکی عبارتن‪33‬د از‬
‫‪(Givenchy)، Joy (Jean Patou)، White Linen (Estée Lauder)، Aura (Hugo Boss)،‬‬
‫تفاوت ترکیب بین روغن و هاله آماریج به شرح ‪).‬استی الدر( ‪ Beautiful‬و )‪Anais Anais (Cacharel‬‬
‫‪:‬زیر است‬
‫ترکیب‬ ‫‪، %‬روغن‬ ‫‪، %‬هاله روی پوست پس از ‪ 60‬دقیقه‬
‫لینالول‬ ‫‪1.7‬‬ ‫‪17.9‬‬
‫بنزیل استات‬ ‫‪4.9‬‬ ‫‪22.7‬‬
‫استیرالیل استات‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪9.7‬‬
‫ترمه‬ ‫‪--‬‬ ‫‪0.5‬‬
‫باکدانول‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.5‬‬
‫هدیونه‬ ‫‪29.9‬‬ ‫‪4.9‬‬
‫سدرابر‬ ‫‪1.5‬‬ ‫‪4.9‬‬
‫ایزو ای فوق العاده‬ ‫‪7.1‬‬ ‫‪12.1‬‬
‫آمبروکس‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.1‬‬
‫بنزیل سالیسیالت‬ ‫‪32.5‬‬ ‫‪1.1‬‬
‫ماسکاالکتون‬ ‫‪0.9‬‬ ‫‪0.4‬‬
‫هاله ;‪ Estée Lauder‬کت‪33‬انی س‪33‬فید توسط ‪ Jean Patou.‬توسط ‪ Joy‬مثال‌ها عبارتند از‬
‫‪.‬و زیبا توسط استی الدر ;‪ Cacharel‬توسط ‪Hugo BOSS; Anais Anais‬‬
‫‪9.4.6‬‬ ‫‪ Headspace‬نیاز به‬
‫وقتی به یک گل رز پر از گل های رز شکوفه داده می رویم‪ ،‬متوجه می شویم که یک‬

‫وقتی از عطر بطری شده یا اسانس ‪ %100‬طبیعی استخراج شده از هم‪33‬ان گ‪33‬ل رز اس‪33‬تفاده می ک‪33‬نیم‪ ،‬انتظ‪33‬ار ب‪3‬وی‬
‫خوشی را در فضا داشته باشید‪ .‬با این حال‪ ،‬این درست نیس‪33‬ت‪ .‬رایحه‌ای ک‪33‬ه م‪33‬ا در می‪33‬دان تش‪33‬خیص می‌دهیم ک‪33‬امالً‬
‫‪:‬متفاوت از عطر یا اسانس بطری‌شده است‪ ،‬به دالیل زیر‬
‫هنگامی که یک گل یا گی‪3‬اه ب‪3‬رای ب‪3‬ه دس‪3‬ت آوردن اس‪3‬انس ف‪3‬رآوری می ش‪3‬ود‪ ،‬ترکیب‪3‬ات کم )‪a‬‬
‫فرار همیشه نمی توانن‪33‬د بازی‪33‬ابی ش‪33‬وند و اغلب تبخ‪33‬یر می ش‪33‬وند‪ .‬این م‪33‬واد ف‪33‬رار کم ب‪33‬رای‬
‫‪.‬عطر مهم هستند‬
‫در طی فرآوری یک گیاه‪ ،‬واکنش های شیمیایی بس‪33‬یاری مانن‪33‬د ک‪3‬اتیون ص‪33‬ابونیفی‪ ،‬ک‪33‬اتیون )‪b‬‬
‫ترانس استریفی‪ ،‬پلیمریزاسیون و تراکم صورت می گیرد‪ .‬این واکنش ه‪33‬ا در واق‪33‬ع وی‪33‬ژگی‬
‫روغن را تغییر می ده‪33‬د‪ ،‬ب‪33‬ه ط‪33‬وری ک‪33‬ه دیگ‪3‬ر عط‪33‬ر آن ش‪33‬بیه عط‪33‬ر گی‪33‬اه واقعی نیس‪33‬ت و‬
‫محصول از نظر ترکیب متفاوت است‪ .‬بسیاری از استریوترپن ها‪ ،‬که طبیعت بس‪33‬یار ف‪33‬رار‬
‫دارند‪ ،‬قابل استخراج نیستند و در گیاهان باقی می مانند‪ .‬این استریوترپن ها مس‪33‬تقیما ً ب‪33‬ه ب‪33‬و‬
‫‪ .‬کمک نمی کنند‪ ،‬اما در ترکیب با سایر مواد‪ ،‬اثر هم افزایی را به کیفیت کلی بو می دهند‬
‫‪9.5‬‬ ‫‪ Headspace‬انواع‬ ‫‪Trapping‬‬

‫‪.‬تله‌گذاری فضای سر می‌تواند ایستا یا پویا باشد‪ ،‬که عمومیت دارد‬
‫متحد به نام روش پاکسازی و دام‪ .‬در گیر انداختن فض‪33‬ای س‪33‬ر س‪33‬اکن‪ ،‬اس‪33‬تخراج گ‪33‬از در ی‪3‬ک مرحل‪33‬ه ی‪33‬ا در تع‪33‬داد‬
‫محدودی از مراحل انجام می شود‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬تکنیک پاکسازی و تله شامل دو ی‪3‬ا س‪3‬ه مرحل‪3‬ه مج‪3‬زا اس‪3‬ت ک‪3‬ه‬
‫‪.‬اولین آن استخراج مداوم گاز است‬
‫‪9.5.1‬‬ ‫به دام انداختن فضای سر استاتیک‬
‫این یک روش استخراج گاز تک مرحله ای است (شکل ‪ .)3‬توسط‬

‫با حرارت دادن نمونه به مدت معین در دمای از پیش انتخ‪33‬اب ش‪33‬ده‪ ،‬تع‪33‬ادل بین ف‪33‬از نمون‪33‬ه و ف‪33‬از گ‪33‬از وی‪33‬ال نمون‪33‬ه‬
‫حاصل می شود‪ .‬متعاقباً‪ ،‬قسمتی از فضای اصلی به جری‪3‬ان گ‪3‬از حام‪3‬ل وارد می‌ش‪3‬ود‪ ،‬ک‪3‬ه س‪3‬پس آن را ب‪3‬ه س‪3‬تونی‬
‫‪.‬می‌برد که در آنجا ترکیبات فرار به روش معمول جدا می‌شوند‬
‫تعادل دو فاز در ویال نمونه مشخص است‬

‫‪.‬که نشان دهنده نسبت غلظت آنالیت در فاز نمونه و در فاز گاز است )‪ (Ki‬با یک ضریب تقسیم‬
‫شکل ‪ :3‬تکنیک به دام انداختن فضای سر استاتیک‬
‫‪9.5.2‬‬ ‫به دام انداختن فضای سر پویا‬
‫در این تکنیک (شکل ‪ ،)4‬نمونه به طور مداوم پاکسازی می شود‬

‫با یک گاز بی اثر (گاز تصفیه)‪ ،‬تا زمانی ک‪33‬ه تم‪33‬ام ترکیب‪33‬ات ف‪33‬رار ح‪33‬ذف ش‪33‬وند‪ .‬در طی این مرحل‪33‬ه‪ ،‬خ‪33‬روج گ‪33‬از‬
‫خروجی از ظرف نمونه از طریق یک تله هدایت می‌شود که تا دمای پایین خنک شده یا ح‪33‬اوی ی‪33‬ک ج‪33‬اذب اس‪33‬ت‪.‬‬
‫این تله باعث کندی آنالیت های فراری می شود که از نمونه پاک می شوند‪ .‬هنگامی ک‪33‬ه اس‪33‬تخراج گ‪33‬از کام‪33‬ل ش‪33‬د‪،‬‬
‫‪ .‬آنالیت های متراکم یا جذب شده با حرارت دادن سریع تله اکنون با گاز حامل پاک می شوند‬
‫در شکل ‪ ،4‬آنالیت های جذب شده مستقیما ً به داخل هدایت می شوند‬
‫‪158‬‬
‫کروم‪33‬اتوگراف گ‪33‬ازی دف‪33‬ع ح‪33‬رارتی از ی‪33‬ک ج‪33‬اذب آنی نیس‪33‬ت‪ :‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬نمون‪33‬ه "راب" ممکن اس‪33‬ت بیش از ح‪33‬د‬
‫ط‪33‬والنی باش‪33‬د و قل‪33‬ه ه‪33‬ای گس‪33‬ترده ای را ایج‪33‬اد کن‪33‬د‪ .‬این م‪33‬ورد ب‪33‬ه وی‪33‬ژه هنگ‪33‬امی ک‪33‬ه ی‪33‬ک س‪33‬تون م‪33‬ویرگی در‬
‫کروماتوگراف گازی استفاده می شود‪ .‬به همین دلیل معموالً یک تله کوچک دوم که تا دمای پایین خن‪33‬ک می ش‪33‬ود‪،‬‬
‫در خط گاز حامل بین تله اولیه و ستون قرار می گیرد‪ .‬هنگامی که دفع به پایان رسید‪ ،‬این تله کوچ‪33‬ک ب‪33‬ه س‪33‬رعت‬
‫‪.‬گرم می شود‪ :‬به این ترتیب‪ ،‬یک نوار تیز از آنالیت ها وارد ستون می شود‬
‫شکل ‪ :4‬تکنیک تله گذاری پویا فضای باالی سر‬
‫این تکنیک به طور کلی پس از معرفی استفاده می شود‬

‫فضایی ‪ GC‬به عنوان یک جاذب جهانی برای ))‪-2،6- p- p -phenylene oxide‬دی فنیل( پلی( ‪ Tenax‬از‬
‫پویا استفاده کردن‪33‬د‪ .‬آنه‪33‬ا از این تکنی‪3‬ک ب‪3‬رای بررس‪33‬ی بیول‪3‬وژیکی اس‪33‬تفاده کردن‪33‬د‪ .‬مایع‪33‬ات و تکرارپ‪33‬ذیری روش‬
‫‪.‬پاکسازی و تله را نشان داد‬
‫‪9.6‬‬ ‫‪ Headspace-GC‬اصول سیستم های استاتیک‬
‫گاز از فضای سر یک کشتی بسته می تواند نمونه برداری شود‬

‫به سادگی با یک سرنگ ضد گاز با این حال‪ ،‬با چنین روش دستی‪ ،‬بازتولید همه شرایط الزم برای تجزیه و تحلی‪33‬ل‬
‫تقریب‪3‬ا ً ب‪3‬ه ط‪3‬ور )‪ (HS-GC‬کمی قابل اعتماد دشوار است‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬ام‪3‬روزه کروم‪33‬اتوگرافی گ‪33‬ازی فض‪33‬ای سر‬
‫انحصاری با ابزارهای خودک‪33‬ار انج‪33‬ام می ش‪3‬ود ک‪3‬ه در آن ترموس‪33‬ت‪ ،‬جداس‪33‬ازی فض‪33‬ای س‪3‬ر و وارد ک‪33‬ردن آن ب‪3‬ه‬
‫کروماتوگرافی گازی کامالً خودکار اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬ه این ت‪3‬رتیب و ب‪3‬ا اس‪3‬تفاده از روش ه‪33‬ای کالیبراس‪3‬یون مناس‪33‬ب‪ ،‬دقت‪،‬‬
‫‪.‬صحت و اطمینان مورد نیاز تضمین می شود‬
‫‪،‬امروزی دو نوع هستند‪ .‬در ابتدا ‪ HS-GC‬ابزارهای‬

‫قسمت هد اسپیس توسط یک سرنگ خودکار گرفته می شود که سپس به باالی درگاه تزریق کروم‪33‬اتوگرافی گ‪33‬ازی‬
‫منتقل می شود و نمونه تزریق می شود‪ .‬در اصل‪ ،‬چنین سیستم‌هایی شبیه نمونه‌برداران خودک‪33‬ار م‪33‬ورد اس‪33‬تفاده در‬
‫هستند‪ .‬در حالت دوم‪ ،‬مقدار کمی از فضای سر ویال با مکش مانند سرنگ خارج نمی شود‪ :‬در عوض‪ ،‬پس ‪GC‬‬
‫از رسیدن به تعادل‪ ،‬ویال توسط گاز حامل تحت فشار قرار می گیرد‪ .‬پس از اعم‪33‬ال فش‪33‬ار دو احتم‪33‬ال وج‪3‬ود دارد‪.‬‬
‫جریان گاز حامل را می توان به طور موقت قطع کرد در حالی که گاز تحت فشار در ویال اجازه داده می ش‪33‬ود ت‪33‬ا‬
‫روی ستون منبسط شود‪ .‬با کنترل زمان انتقال و فشار می توان حجم انتقال یافته فضای سر را به دقت کنترل ک‪33‬رد‪.‬‬
‫احتمال دوم این است که یک گاز بین ویال نمونه و ستون وارد شود و حلقه نمونه شیر را توس‪33‬ط گ‪33‬از فض‪33‬ای تحت‬
‫‪ .‬فشار پر کند‪ .‬امروزه ابزارهای خودکار مبتنی بر این اصول به صورت تجاری در دسترس هستند‬
‫‪9.6.1‬‬ ‫‪ HS-GC‬تجزیه و تحلیل ردیابی توسط‬
‫در هر دو نسخه پویا و استاتیک اجازه حذف ‪HS-GC‬‬

‫خاتمه آنالیت ها در غلظت های پایین معموال تکنیک پویا حساس تر در نظر گرفته می شود‪ .‬با این حال‪ ،‬این لزوما‬
‫درست نیست‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬ناخالصی های ردیابی در یک نمونه آب‪ ،‬در سطح قسمت در میلی‪33‬ارد‪ ،‬می توان‪33‬د ب‪33‬ه‬
‫‪.‬ساکن تعیین شود ‪ HS-GC‬راحتی توسط‬
‫‪9.7‬‬ ‫تکنیک های به دام انداختن فضای سر‬
‫‪9.7.1‬‬ ‫به دام انداختن فضای سر استاتیک‬
‫با استفاده از روش استاتیک (شکل ‪ ،)5‬یک نمونه غذا به طور معمول است‬
‫در یک ظرف گرم شده قرار می گیرد که توسط یک سپتوم ضد گاز مهر و موم شده است‪ .‬نمون‪33‬ه غ‪33‬ذا ب‪33‬رای م‪33‬دت‬
‫معینی در داخل ظرف می ماند‪ ،‬به طوری که ترکیبات فرار تا غلظت خاصی در هوا یا به تعادل خاصی تبخیر می‬
‫شوند‪ .‬به منظور تعیین بهترین شرایط برای آزمایش‪ ،‬می‌توان بوی فضای سر را با استش‪33‬مام ظ‪33‬رف بررس‪33‬ی ک‪33‬رد‪.‬‬
‫متعاقباً‪ ،‬حجم مشخصی توسط یک سرنگ ضد گاز از ظ‪33‬رف خ‪3‬ارج می‌ش‪33‬ود و مس‪33‬تقیما ً ب‪33‬ه س‪33‬تون کروم‪33‬اتوگرافی‬
‫گازی‪ ،‬با یا گاهی اوقات بدون غلظت قبلی (مثالً تمرکز بر سرما) تزری‪3‬ق می‌ش‪3‬ود‪ .‬م‪3‬زیت این روش این اس‪33‬ت ک‪3‬ه‬
‫نمونه های فضای ساکن ‪ GC‬ترکیب مواد بو را به دقت ارزیابی می کند‪ .‬کاربرد این تکنیک‪ ،‬به نام بویایی سنجی‬
‫ساکن‪ ،‬به طور گسترده ای برای شناسایی ترکیبات بسیار فرار که باعث ایجاد اولین بو در غذاها می شوند‪ ،‬استفاده‬
‫شکل ‪ :5‬تکنیک به دام انداختن فضای سر استاتیک‬
‫با این حال‪ ،‬نمونه‌های فضای استاتیک معموالً خیلی کوچک هستند‬
‫معطرهایی را که فقط در غلظت های پایین در فاز بخار وجود دارند‪ ،‬کمی کنید‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬می توان آنه‪33‬ا را‬
‫‪ .‬بو کرد‪ ،‬اما در بسیاری از موارد نمی توان سیگنالی را در طیف سنج جرمی به دست آورد‬
‫‪9.7.2‬‬ ‫به دام انداختن فضای سر پویا‬
‫‪،‬برای غلبه بر معایب روش به دام انداختن فضای سر‬
‫‪160‬‬
‫می توان از تله گذاری هدفیس پویا استفاده کرد (شکل ‪ .)6‬مج‪33‬دداً‪ ،‬نمون‪33‬ه غ‪33‬ذا در ی‪33‬ک ظ‪33‬رف گ‪33‬رم ش‪33‬ده ق‪33‬رار می‬
‫گیرد‪ ،‬اما ترکیبات تبخیر شده به طور مداوم توسط جریانی از گاز بی اث‪3‬ر ب‪3‬ه ی‪3‬ک تل‪3‬ه ح‪3‬اوی ی‪3‬ک پلیم‪3‬ر متخلخ‪3‬ل‬
‫جاروب می شوند که کم و بیش مواد تشکیل دهنده آلی را ج‪3‬ذب می کن‪33‬د‪ .‬این روش مق‪33‬دار بس‪3‬یار بیش‪3‬تری از م‪3‬واد‬
‫‪.‬مشکل ساز نیست ‪ MS‬فرار به دام افتاده را تولید می کند به طوری که پس از دفع‪ ،‬دیگر به دست آوردن سیگنال‬
‫شکل ‪ :6‬تکنیک تله گذاری پویا فضای باالی سر‬
‫با این حال‪ ،‬نقطه ضعف این روش کاهش شدید‬

‫وابستگی به بازده مواد بو‪ ،‬سرعت گاز حامل و گزینش پذیری فرآیند جذب و دف‪33‬ع ب‪33‬رای ترکیب‪33‬ات مختل‪33‬ف‪ .‬کن‪33‬ترل‬
‫‪ .‬دقیق این پارامترها بسیار دشوار است و بنابراین‪ ،‬نتایج چنین اندازه‌گیری‌های کمی ممکن است نادرست باشد‬
‫‪9.7.3‬‬ ‫بازیابی مواد فرار جذب شده توسط حرارتی یا‬

‫دفع حالل مایع‬
‫چندین مطالعه روشهای دفع را با استفاده از یا‬

‫حالل های گانیک معایب استفاده از دفع حالل شامل از دست دادن ترکیبات فرار در طول حذف حالل اض‪33‬افی قب‪33‬ل‬
‫انتخ‪33‬اب حالل و ناخالص‪3‬ی ه‪3‬ای حالل اس‪33‬ت‪ .‬م‪33‬ا اخ‪3‬یراً ی‪3‬ک پروتک‪3‬ل فض‪33‬ای ب‪3‬االی پویا ‪ GC،‬از تجزیه و تحلیل‬
‫با استفاده از پوشش‌های شیشه‌ای انژکتوری بس‪33‬ته‌بندی ش‪33‬ده( حساس و بسیار قابل تکرار با دفع حرارتی )‪(DHS‬‬
‫ایجاد ‪ GC‬و دفع در داخل یک انژکتور )به عنوان تله جاذب برای جمع‌آوری عطر در دمای اتاق ‪ Tenax-TA‬با‬
‫برای توصیف ترکیبات طعم دار گوجه فرنگی تازه استفاده شد‪ .‬نت‪33‬ایج ب‪33‬ا داده ‪ DHS‬کرده‌ایم‪ .‬این پروتکل از نوع‬
‫‪.‬های منتشر شده از روش فضایی استاتیک مقایسه شد (جدول ‪)1‬‬
‫جدول ‪ :1‬غلظت رایحه‌های انتخابی گوجه‌فرنگی از آب گوجه‌فرنگی فرآوری‌شده با حرارت توسط تله‌گذاری‬
‫)‪ (ppb‬بیان شده بر حسب قسمت در میلیارد ‪ (DHT)،‬و تله‌گذاری فضای سرپایی پویا )‪ (SHT‬فضای سر ساکن‬
‫ترکیب‬ ‫‪SHT، ppb‬‬ ‫‪DHT، ppb‬‬
‫هگزانال‪(E)-2-‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪340‬‬
‫پنتن‪-3-‬یک‪1-‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪100‬‬
‫ایزوبوتیل تیازول‪2-‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪450‬‬
‫متیل فوران‪2-‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪1060‬‬
‫پنتیل فوران‪2-‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪700‬‬
‫متی بوتانال‪3-‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪750‬‬

‫متیل فوران‪3-‬‬ ‫‪717‬‬ ‫‪3200‬‬
‫متیل‪-5-‬هپتن‪-2-‬ون‪6-‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪1,330‬‬
‫استون‬ ‫‪325‬‬ ‫‪-‬‬
‫بنزالدئید‬ ‫‪3‬‬ ‫‪30‬‬
‫دی متیل دی سولفی د‬ ‫‪16‬‬ ‫‪630‬‬
‫دی متیل سولفی د‬ ‫‪5,205‬‬ ‫‪2974‬‬
‫اتانول‬ ‫‪311‬‬ ‫‪-‬‬
‫شمعدانی‬ ‫‪2‬‬ ‫‪130‬‬
‫هگزانال‬ ‫‪188‬‬ ‫‪6210‬‬
‫پنتانال‬ ‫‪48‬‬ ‫‪470‬‬
‫برای مشخص کردن ‪ DHT‬در مطالعه حاضر‪ ،‬از این پروتکل نوع‬
‫‪ .‬ترکیبات طعم دار گوجه فرنگی تازه را برای مقایسه با روش های ادبیات مرتبط تریز کنید‬
‫‪9.7.4‬‬ ‫‪ Headspace‬برخی از نمونه های عملی استفاده از تکنیک‬
‫‪9.7.4.1‬‬ ‫آب گوجه فرنگی‬
‫آب گوجه فرنگی تازه از میوه های رسیده تاک توسط مرکز تحقی‪33‬ق و توس‪33‬عه کمپب‪33‬ل س‪33‬وپ در‬
‫دیویس‪ ،‬ایاالت متحده تهیه شده است‪ .‬مواد شیمیایی دارای درجه مع‪33‬رف بودن‪33‬د ک‪33‬ه از من‪33‬ابع قاب‪33‬ل اعتم‪33‬اد تهی‪33‬ه می‬
‫‪.‬شدند‬
‫آماده سازی تله ها ‪9.7.4.1.1‬‬
‫تله‌ها با استفاده از لوله‌های شیشه‌ای سیالنی (‪ 79‬میلی‌متر) تهیه شدند‬

‫بسته‌بندی )فنیلن اکسید ‪- p-‬دی فنیل‪ Tenax-TA (2،6-‬میلی‌متر) با پلیمرهای ‪ 13‬میلی‌گرمی مش ‪x 6 60/80‬‬
‫شده است که توسط پشم شیشه سیالنیزه شده در جای خود نگهداری می‌شوند‪ .‬تله ها در ابت‪33‬دا در دم‪33‬ای ‪ 330‬درج‪33‬ه‬
‫سانتیگراد به مدت ‪ 2‬ساعت تحت گ‪33‬از نی‪33‬تروژن ب‪33‬ا س‪33‬رعت جری‪33‬ان ‪ 20‬میلی لی‪3‬تر در دقیق‪33‬ه ق‪33‬رار گرفتن‪33‬د‪ .‬تل‪33‬ه ه‪3‬ا‬
‫‪.‬بالفاصله قبل از هر آزمایش پاکسازی و تله در دمای ‪ 250‬درجه سانتیگراد به مدت ‪ 1‬ساعت بازسازی شدند‬
‫‪9.7.4.1.2‬‬ ‫دفع حرارتی‬
‫ترکیبات فرار جذب شده از تله دی‬

‫زمان دفع و دما قبالً تعیین شده بود‪ .‬دمای انژکتور ‪ 200‬درج‪33‬ه س‪33‬انتیگراد ‪ GC.‬به طور مستقیم در داخل انژکتور‬
‫درخواست شده با نیتروژن مایع غوط‪33‬ه ‪ Dewar Fl‬بود و یک حلقه از ستون تحلیلی در انتهای انژکتور در یک‬
‫ور شد تا به صورت برودتی مواد فرار واجذب شده را به دام بیندازد‪ .‬پس از آن‪ ،‬پوشش شیشه ای انژکت‪3‬ور (درج)‬
‫با تله برای دفع مواد فرار جایگزین شد‪ .‬دفع حرارتی به مدت ‪ 5‬دقیقه با دریچه تقسیم و پاکسازی سپتوم بسته انج‪33‬ام‬
‫‪.‬شد‬
‫‪9.7.4.2‬‬ ‫‪ Hedychium coronium‬فضای سر‬
‫‪.‬دارای رایحه ای لطیف و مطبوع است ‪Hedychium coronium fl ower‬‬
‫‪162‬‬
‫اما اسانس و بتن استخراج شده با روش های سنتی معموال این عطر را از دست می دهند‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬فض‪33‬ای ب‪33‬االی‬
‫که توسط رزین ‪ H. coronium‬مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت‪ .‬اسانس گل های ‪H. coronium fl ower‬‬
‫‪ H.‬جذب شده‪ ،‬توسط حالل آلی شسته شده و تغلیظ شده است‪ ،‬دارای رایحه ای مشابه عطر طبیعی گل ‪XAD-4‬‬
‫‪ .‬بود ‪coronarium‬‬
‫‪9.7.4.3‬‬ ‫مواد فرار سنبل های سفید جدا شده با به دام انداختن فضای سر پویا‬
‫بیش از ‪ 70‬ماده تشکیل دهنده سنبل سفید را می توان شناسایی کرد‬

‫فارنزین هستند ‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬مواد مهم ‪ (E,E)-α-‬ترکیبات اصلی بنزیل استات و ‪ GC-MS.‬و ‪ GC‬توسط‬
‫و فنیل استالدئید شناسایی شدند‪ .‬آثار ج‪33‬زئی از س‪33‬ه پ‪33‬یرازین ج‪33‬ایگزین ش‪33‬ده ‪، oct-1-en-3-ol‬حسی مانند ایندول‬
‫شناسایی شد‪ .‬مزایای تکنیک سلب حلقه بسته همزمان با استفاده از عوامل جاذب مختلف ‪ GC-sniffi NG‬توسط‬
‫به طور همزمان نشان داده شد‪ .‬با این روش می توان شکل گیری مصنوع و تمایز اجزای فردی را تعیین کرد‬
‫‪9.7.4.4‬‬ ‫‪ Headspace Trapping-GC-MS‬تست مواد پزشکی توسط‬
‫همراه با ‪ HS-40 Trap‬فناوری جدید ارائه شده توسط‬

‫اجازه می دهد تا ترکیبات آلی فرار در نخ های پزشکی به راحتی در ‪ GC-MS‬یک روش تشخیص حساس مانند‬
‫تجزی‪3‬ه و تحلی‪3‬ل ‪ GC-MS‬سطوح کمی تجزیه و تحلیل شوند‪ .‬ترکیبات مجزای موجود در بخیه ها را می ت‪3‬وان با‬
‫داده های طیف جرمی به دست آمده را شناسایی کرد‪ .‬فن آوری نوآوران‪33‬ه‪ NIST ،‬کرد و با جستجوی کتابخانه ای‬
‫در انتظار ثبت اختراع‪ ،‬به دام انداختن فضای سر که در این برنامه استفاده شده اس‪33‬ت‪ ،‬حساس‪33‬یتی فرات‪33‬ر از ق‪33‬ابلیت‬
‫هد اسپیس استاتیک سنتی را فراهم می کن‪3‬د‪ .‬این س‪33‬طح جدی‪33‬دی از ق‪33‬ابلیت تش‪33‬خیص را ب‪3‬رای ارزی‪33‬ابی م‪3‬واد م‪3‬ورد‬
‫استفاده در کاربردهای پزشکی و همچنین در انواع دیگر آزمایشات مواد‪ ،‬از جمله فرموالسیون های دارویی و فیلم‬
‫‪.‬بسته بندی مواد غذایی ارائه می دهد‬
‫و به دام انداختن فضای خالی ‪ SPME‬فن آوری های پیشرفته مانند‬

‫استخراج برای تجزیه و تحلیل ترکیبات طعم و عط‪33‬ر مناس‪33‬ب اس‪33‬ت‪ .‬معم‪33‬والً ترکیب‪33‬ات ف‪33‬رار و کوچ‪33‬ک ب‪33‬ه راح‪33‬تی‬
‫استخراج می شوند‪ .‬سادگی روش امکان اتصال آسان به ابزارهای تحلیلی را فراهم می کند‪ .‬از دست دادن ترکیبات‬
‫‪ .‬فرار در طی مراحل آماده سازی نمونه در مقایسه با روش های معمولی به حداقل می رسد یا حذف می شود‬
‫این تکنیک ها حتی برای ترکیبات نیمه فرار مفید هستند‬

‫اگرچه اینها در سالهای اولیه چ‪3‬الش برانگ‪3‬یزتر بودن‪3‬د‪ .‬ب‪3‬ا اص‪3‬الح م‪3‬اتریس مناس‪33‬ب‪ ،‬می ت‪3‬وان از این روش تحلیلی‬
‫‪ .‬استفاده کرد‪ ،‬که راحتی قابل توجهی را برای تجزیه و تحلیل های زمین و هوا فراهم می کند‬
‫‪: http://www2.nose-‬ناش‪333‬ناس‪ ،2006 ،‬در م‪333‬ورد نمون‪333‬ه ب‪333‬رداری‪ ،‬تهوی‪333‬ه و جابج‪333‬ایی گ‪333‬از‪ .‬موج‪333‬ود در‬
‫‪network.org/members/3_Sampling.doc‬‬
‫‪: http://www.Sigmaaldrich.‬خ‪33333‬وش آمدی‪33333‬د‪ .‬موج‪33333‬ود در ‪ SPME‬ناش‪33333‬ناس‪ ،2006 ،‬به‬ ‫‪com/‬‬

‫‪Brands/Supelco_Home/Spotlights/SPME_central.html‬‬
SOLID PHASE MICRO-EXTRACTION AND HEADSPACE TRAPPING EXTRACTION
(23 ، ‫ عطرساز و طعم دهنده‬،‫ یک فناوری جدید برای مطالعه انتشار عطرها از پوست‬،1998 ،‫ بی دی‬،‫موکرجی‬
11-1 :)11
Rouseff, RL and Cadwallader, KR (eds.), 2001, Headspace Analysis of Foods and

Flavors: Theory and Practice, Kleur Publishing: New York, p. 212
Snow، M. ‫ و‬Grecsek، H. 2006، ‫ آزمایش مواد پزشکی توسط‬Headspace Trap-GC/MS. ‫موجود در‬:
http://las.perkinelmer.com/Content/ApplicationNotes/FAR_
GCMSMedical Materials.pdf
164
www.medplant.ir
‫‪10‬‬ ‫استخراج مایعات فوق بحرانی گیاهان دارویی و معطر‬ ‫‪:‬‬

‫مبانی و کاربردها‬
‫‪ G. Franceschin‬و ‪A. Bertucco‬‬
‫خالصه‬
‫مسائل اصلی مربوط به استخراج سیال فوق بحرانی گیاهان دارویی و معطر با توجه به توسعه این تکنیک جداسازی در مقیاس‬
‫صنعتی مورد بحث قرار گرفته است‪ .‬پس از مقدمه ای بر استخراج سیال فوق بحرانی‪ ،‬بر نقش ترمودینامیک و خواص انتق‪33‬ال‬
‫جرم تاکید می شود و اثرات متغیرهای عامل اصلی بر بازیابی محصول به طور خالصه مورد بررسی قرار می گ‪3‬یرد‪ .‬مف‪33‬اهیم‬
‫اساسی در مورد تجهیزات مورد نیاز و فناوری پایه‪ ،‬از جمله ارزیابی اقتصادی ارائه شده است‪ .‬در نهایت‪ ،‬ی‪33‬ک بررس‪33‬ی ادبی‬
‫‪ .‬کوتاه از فرآیندهای استخراج فوق بحرانی موفق گیاهان دارویی و معطر گزارش شده و چشم‌انداز آینده ارائه می‌شود‬
‫‪10.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫در نیمه دوم قرن گذشته‪ ،‬عالقه فزاینده ای داشته است‬

‫به سیاالت فوق بحرانی به عنوان حالل های جایگزین برای استخراج مولکول های زیست فعال طبیعی از گیاهان پرداخت شده‬
‫امکان انجام استخراج در دمای نزدیک به محیط بود‪ ،‬بنابراین )‪ (SFE‬است‪ .‬دلیل اصلی عالقه به استخراج سیال فوق بحرانی‬
‫‪.‬از وارد شدن ماده مورد نظر در دناتوره شدن حرارتی جلوگیری می کرد‬
‫بررسی کامل نتایج به دست آمده تا اوایل دهه ‪1980‬‬

‫در کتابی توسط استال و همکاران ارائه شده است‪ .‬واضح است ک‪3‬ه در آن زم‪3‬ان‪ ،‬اص‪3‬ول این فرآین‪3‬د اس‪3‬تخراج جدی‪3‬د قبالً درک‬
‫هنوز وجود نداشت‪ .‬پس ‪ SFE‬شده بود‪ ،‬حتی اگر ارزیابی فنی‪-‬اقتصادی و معیارهای طراحی برای کاربرد در مقیاس بزرگ‬
‫در ح‪33‬ال حاض‪33‬ر ‪ SFE‬از بیست سال تحقیق و توسعه‪ ،‬اکنون می توان گفت که چنین دستاوردهایی در دسترس است‪ ،‬بنابراین‬
‫یک واحد عملیاتی کامالً تثبیت شده برای استخراج و جداسازی است‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬طراحی و معیارهای عملیاتی آن ب‪33‬ه ط‪33‬ور‬
‫به ک‪33‬ار )‪ (MAPs‬کامل درک شده است‪ ،‬به طوری که می توان آن را به طور سودآور در استخراج گیاهان دارویی و معطر‬
‫‪.‬برد‬
‫‪10.2‬‬ ‫سیاالت فوق بحرانی‬
‫سیال در شرایط فوق بحرانی که به آن متراکم نیز می گویند‬

‫تا حد معینی است‪ :‬برای فوق بحرانی بودن‪ ،‬دمای کاهش ) ‪ ( P C‬و فشار بحرانی ) ‪ ( T C‬گاز‪ ،‬سیال باالتر از دمای بحرانی‬
‫ممکن است تا حد ) ‪ P/P C‬یعنی( ‪ Pr‬نباید از ‪ 1.2‬یا ‪ 1.3‬تجاوز کند‪ ،‬در حالی که فشار کاهش یافته ) ‪ T/T C‬یعنی( ‪ Tr‬یافته‬
‫‪ .‬مجاز با محدودیت های تکنولوژیکی باشد‬
‫در شرایط مناسب‪ ،‬هر سیال می تواند به فوق بحرانی خود برسد‬
‫حالت‪ .‬با این حال‪ ،‬تنها آنهایی که دمای بحرانی دارند نه چندان دور از دمای محیط می توانن‪33‬د ب‪33‬ه عن‪33‬وان حالل ه‪33‬ای ج‪33‬ایگزین‬
‫بار‪ P C = 73.81 ،‬درجه سانتیگراد و ‪ T C = 31.06‬با ‪ (CO 2 )،‬ها استفاده شوند‪ .‬دی اکسید کربن ‪ MAP‬برای استخراج‬
‫‪ .‬جذاب ترین حالل است‪ ،‬به دلیل ویژگی های آن در مورد سمیت‪ ،‬قابلیت اشتعال و هزینه‬
‫به عنوان استخراج )‪ (SFs‬امکان استفاده از سیاالت فوق بحرانی‬

‫حالل ها به طور مستقیم با چگالی آنها مرتبط است‪ .‬در واقع‪ ،‬با توجه به همبستگی تجربی پیشنهاد شده توسط کراستیل در س‪33‬ال‬
‫‪1982،‬‬
‫‪s = ρ a exp‬‬ ‫‪(b‬‬ ‫‪+c‬‬ ‫)‬ ‫)‪(1‬‬
‫‪10 SUPERCRITICAL FLUID EXTRACTION OF MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS: FUNDAMENTALS AND APPLICATIONS‬‬
‫تی‬
‫پارامترهای همبستگی هستند که باید با ‪ c‬و ‪. a ، b‬دمای مطلق است ‪ T‬چگالی حالل و ‪، ρ‬حاللیت امالح است ‪ s‬که در آن‬
‫‪ .‬فوق بحرانی تنظیم شوند ‪ CO2‬داده های حاللیت تجربی در‬
‫هنگامی که یک سیال به شرایط بحرانی نزدیک می شود‪ ،‬چگالی آن افزایش می یابد‬

‫در شکل ‪ 1‬مشاهده کرد که در آن ایزوترم های چگالی ‪ CO 2‬به حالت مایع نزدیک و نزدیکتر می شود‪ .‬این را می توان برای‬
‫‪ P = 200 bar، ρ = 866‬درجه سانتیگراد و ‪ T = 35‬در برابر فشار کاهش یافته ترسیم شده است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬در‬
‫مکعب‬
‫‪.‬کیلوگرم بر متر‬
‫‪،‬همچنین از شکل ‪ 1‬مشخص است که نزدیک به نقطه بحرانی‬

‫هم تراکم پذیری و هم ضریب انبساط سیال ب‪33‬اال اس‪33‬ت‪ ،‬بن‪33‬ابراین تغی‪33‬یرات ج‪33‬زئی در ش‪33‬رایط عملی‪33‬اتی می توان‪33‬د ب‪33‬ه ط‪33‬ور قاب‪33‬ل‬
‫توجهی چگالی‪ ،‬یعنی قدرت حالل سیال فوق بحرانی را تغی‪33‬یر ده‪33‬د‪ .‬اهمیت معادل‪33‬ه کراس‪33‬تیل (مع‪33‬ادل ‪ )1‬در این واقعیت نهفت‪33‬ه‬
‫‪.‬شناسایی شده است ‪ SFE‬است که چگالی حالل به عنوان عامل کلیدی در یک فرآیند موفق‬
‫‪53 5 5$‬‬
‫‪RR $‬‬
‫‪$1‬‬
‫‪R3‬‬
‫شکل ‪ :1‬نمودار چگالی در مقابل فشار برای دی اکسید کربن‬
‫هنگامی که در برابر چگالی حالل رسم می شود‪ ،‬داده های حاللیت برای فوق العاده‬
‫را نشان می دهد‪ ،‬در حالی که وقتی فشار به طور نامناس‪33‬ب ب‪3‬ه عن‪3‬وان متغ‪3‬یر ‪a‬بحرانی همیشه یک روند منظم مانند شکل ‪2 2‬‬
‫‪b).‬شکل ‪ (2‬فرآیند مستقل استفاده می شود‪ ،‬رفتار پیچیده تری دیده می شود‬
‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬
‫فوق بحرانی ‪ :‬به عنوان تابعی از چگالی حالل ‪ CO2‬آنتراکینون در‪-bis-(n-propylamino)-9،10-‬شکل ‪ :2‬حاللیت ‪1،4‬‬
‫)‪ (2b‬و فشار )‪(2a‬‬
‫‪170‬‬
‫بازگشت به معادله ‪ ،1‬ذکر این نکته مهم است که این نظریه نیست‬
‫‪.‬از لحاظ رتیکی صحیح است و باید فقط در محدوده دمایی محدود اعمال شود‬
‫‪-‬از همه مهمتر‪ ،‬شکل نمایی معادله‪ 1 .‬تضمین نمی کند‬

‫بستگی دارد ‪ .‬در واقع‪ ،‬در مورد ‪ c‬و ‪ a , b‬زیاد است‪ .‬حاللیت به پارامترهای ‪ SF‬پیش بینی کنید که حاللیت یک امالح در‬
‫در بهترین حالت در محدوده وزنی ‪ 1‬تا ‪ 1000‬یا اغلب ‪ 1‬تا ‪ MAP‬حاللیت یک امالح مورد عالقه برای کاربردهای ‪CO 2 ،‬‬
‫یک حالل ضعیف‪ ،‬حتی در شرایط ‪ CO 2‬این به این دلیل است که ‪).‬این موضوع را نشان می دهد ‪a‬شکل ‪ 10000 (2‬است‬
‫فوق بحرانی به هیچ وجه مولکول های ‪ CO 2‬فوق بحرانی است‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬این فقط برای مواد غیر قطبی صدق می کند‪ ،‬زیرا‬
‫‪.‬یک حالل خوب فقط برای امالح با وزن مولکولی کم است ‪، CO 2‬قطبی را حل نمی کند‪ .‬در واقع‬
‫‪ -‬حد حاللیت توسط ترمودینامیک تعیین می شود‪ .‬توافق‬

‫اعمال شده در ماده مورد استخراج‪ ،‬بین دو فاز در حالت تعادل (فاز متراکم ‪ -‬جامد یا مایع ‪ iso-fugacity -‬با توجه به معیار‬
‫‪:‬و فاز فوق بحرانی)‪ ،‬داریم‬
‫پی نشست‬
‫=‪y i‬‬ ‫‪Ei‬‬ ‫)‪(2‬‬
‫پ‬
‫‪E i = ϕ ϕ io، viv exp‬‬ ‫‪(v‬‬ ‫‪S/L‬‬ ‫‪P–P‬‬ ‫‪RT sat‬‬ ‫)‬ ‫)‪(3‬‬
‫در حالت استاندارد و در مخلوط ‪ i‬به ترتیب ضرایب فوگاسیته ‪ ϕ i v‬و ‪، ϕ i o,v‬در فاز فوق بحرانی است ‪ i‬کسر مولی ‪ y i‬که در آن‬
‫حجم مولی فاز ‪ v S/L‬برابر است با فشار جزئی اشباع (یا تصعید) امالح (یعنی فراریت جزء)‪ ،‬و ‪، P sat‬هستند‪ ،‬در شرایط فرآیند‬
‫به اصطالح عامل افزایش است که حاللیت ‪. E i‬ثابت گاز جهانی است ‪ R‬دمای مطلق و ‪. T‬متراکم (چه جامد یا مایع) است‬
‫‪ .‬فزاینده ناشی از عدم ایده آل بودن سیستم را با توجه به رفتار ایده آل (که توسط معادله ‪ 2‬ارائه شده است) به حساب می آورد‬
‫قابل محاسبه است ‪ SF‬در ‪ i‬با توجه به معادله ‪ ،2‬حاللیت‬
‫را بتوان با استفاده از یک معادله حالت به دقت ارزیابی ک‪33‬رد‪ .‬ب‪33‬ا این ‪ ϕ i‬در شرایط فرآیند‪ ،‬مشروط بر اینکه ضرایب فوگاسیته‬
‫ها بس‪33‬یار کم اس‪33‬ت‪ .‬فق‪33‬ط‪ MAP‬طبق معمول برای ‪ P sat‬حال‪ ،‬فشار بخار ماده مستقیما ً بر حاللیت تأثیر می گذارد هنگامی که‬
‫‪ .‬یک مقدار کم ضریب فوگاسیته‪ ،‬یعنی عدم ایده آل بودن سیستم باال‪ ،‬می تواند تا حدی با عدم نوسانات جزء خالص مقابله کند‬
‫صرف نظر از روشی که مقدار آن به دست آمده است‪ ،‬یعنی از معادله‪ 1 .‬یا معادله ‪ ،3-2‬حاللیت تنها یکی‬
‫ها شناخته شود‪ .‬مورد دوم گزینش‪ MAP‬برای ‪ SFE‬از دو اطالعات اساسی است که باید برای ارزیابی امکان سنجی فرآیند‬
‫‪ :‬تعریف می شود ‪ j‬نسبت به ماده مرجع ‪ i‬پذیری است که به عنوان نسبت حاللیت ماده مورد نظر‬
‫‪s‬‬
‫= ‪α ij‬‬ ‫‪i‬‬
‫)‪(4‬‬
‫‪sj‬‬
‫اگر از یک طرف حاللیت باال مطلوب است‪ ،‬برای کاهش حالل‬
‫مصرف در واحد محصول استخراج شده‪ ،‬از سوی دیگر‪ ،‬گزینش پذیری باید تا حد امکان از ‪ 1‬فاصله داش‪33‬ته باش‪33‬د ت‪33‬ا اطمین‪33‬ان‬
‫‪ SFE‬حاصل شود که ماده مورد نظر به جای مخلوط با سایر اجزا‪ ،‬خالص است‪ .‬به ط‪33‬ور خالص‪33‬ه‪ ،‬ب‪33‬رای توس‪33‬عه ی‪33‬ک فرآیند‬
‫‪ .‬ها‪ ،‬هم مسائل حاللیت و هم گزینش پذیری باید به درستی انجام شوند‪ MAP‬موفق برای‬
‫باید در نظر داشت که این حالل ‪ CO 2 ،‬با بازگشت به‬

‫نسبتا ً غیرانتخابی است‪ :‬هنگامی که بتواند گروهی از مواد مشابه را حل کند (مثالً از نظ‪33‬ر اتم ه‪33‬ای ک‪33‬ربن)‪ ،‬هم‪3‬ه آنه‪33‬ا ب‪3‬ه ی‪3‬ک‬
‫‪ .‬اندازه استخراج می شوند‪ ،‬مشروط بر اینکه قطبیت های مشابهی داشته باشند‬
‫به تنهایی به اندازه انتخابی نیست ‪ CO2‬بنابراین‪ ،‬می توان بیان کرد که‬
‫را می توان با استفاده از یک حالل آلی ‪ CO 2‬یک حالل خوب و خالص همچنین قابل توجه است که ظرفیت و گزینش پذیری‬
‫و ماده ای که در ‪ CO 2‬به عنوان حباب‪ ،‬که به آن حالل کمکی نیز می گویند‪ ،‬با عملکرد اصالح برهمکنش های شیمیایی بین‬
‫‪.‬آن حل می شود‪ ،‬بهبود بخشید‬
‫‪،‬پیچیده تر می شود ‪ SFE‬اما با انجام این کار‪ ،‬فرآیند‬

‫فوق بحرانی در ‪ CO 2‬به عنوان یک جزء شیمیایی اضافی باید وارد فرآیند شود‪ .‬با این حال‪ ،‬به دلیل گزینش پذیری باالیی که توسط‬
‫‪ .‬این رابطه نشان داده می شود‪ ،‬حالل کمکی را می توان به راحتی از محصول پایین دست جدا کرد‬
‫‪10.3‬‬ ‫‪ SFE‬فرآیندهای‬
‫ها اساسا ً از دو تشکیل شده است‪ MAP‬برای استخراج ‪ SFE‬یک فرآیند‬

‫‪ CO‬نشان داده شده است‪ ،‬در یک دستگاه استخراج با ‪ A‬خوراک‪ ،‬حاوی ماده مورد نظر‪ ،‬که با ‪a).‬شکل ‪ (3‬بخش های اصلی‬
‫به طور انتخابی استخراج می شود و باید از محلول فوق بح‪3‬رانی‪ A ،‬فوق بحرانی در دما و فشار مناسب در تماس است‪ .‬در این طرح ساده‪ ،‬جزء ‪2‬‬
‫که معموالً به دلیل توضیح داده شده در بخش قبل‪ ،‬رقیق است‪ ،‬بازیابی شود‪ .‬بازیابی محصول در بخش جداسازی ص‪33‬ورت می‬
‫‪.‬تولید شده تنظیم کرد ‪ A‬گیرد که دما و فشار آن را می توان به منظور بهینه سازی مقدار‬
‫فوق بحرانی ‪ ،‬پس از ‪ CO 2‬توجه داشته باشید که به دلیل حاللیت کم در‬

‫برای بازیابی محصول مورد نظر‪ ،‬حالل باید بازیافت شده و ب‪3‬ه اس‪3‬تخراج کنن‪3‬ده پمپ ش‪3‬ود ت‪3‬ا هزین‪3‬ه ه‪3‬ای عملی‪3‬اتی ب‪3‬ه ح‪3‬داقل‬
‫برسد‪ .‬همچنین قابل توجه است که جداکننده را می توان در همان دما و یا در فشار یکسان استخراج کننده کار ک‪33‬رد ک‪33‬ه به‪33‬ترین‬
‫‪.‬شرایط حاصل از تجزیه و تحلیل اقتصادی هزینه های کلی تولید است‬
‫اگر دما ثابت نگه داشته شود‪ ،‬جداسازی محصول انجام می شود‬
‫از جداکننده به ‪ CO 2‬و انرژی مکانیکی باید در اختیار سیستم قرار گیرد تا فشار ‪a)،‬شکل ‪ (3‬با کاهش فشار به دست می آید‬
‫ج‪33‬دا ک‪33‬رد و ان‪33‬رژی ‪ CO 2‬شرایط استخراج کننده افزایش یابد‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬محصوالت استخراج شده را می توان با افزایش دما از‬
‫می‌توان‪33‬د ‪ CO2‬ک‪33‬ه در آن گ‪33‬ردش حالل می توان‪33‬د در ش‪33‬رایط تقریب ‪3‬ا ً ایزوباری‪33‬ک انج‪33‬ام ش‪33‬ود‪ .‬البته‪ ،‬روش جداسازی محصوالت از ‪b)،‬شکل ‪ (3‬حرارتی باید در این مورد تامین شود‬
‫پیچیده‌تر باشد‪ :‬به عنوان مثال‪ ،‬دما و فشار می‌توانند در هنگام عبور از استخراج‌کننده به بخش‌های جداکننده متف‪33‬اوت باش‪33‬ند‪ ،‬ی‪33‬ا‬
‫‪. .‬می‌توان از یک جامد برای ترویج جداسازی توسط جذب استفاده کرد‬
‫)‪ (b‬و با تغییر دما )‪ (a‬با جداسازی به دست آمده با تغییر فشار ‪ SFE:‬شکل ‪ :3‬نمودارهای جریان بلوکی فرآیندهای ساده‬
‫در استخراج می شوند ‪ CO 2‬اگر همانطور که اغلب اتفاق می افتد‪ ،‬بسیاری از مواد توسط‬
‫شکنش آنها را نیز می توان در بخش جداسازی‪ ،‬به سادگی با اس‪3‬تفاده از ‪ CO2 ،‬شرایط استخراج به دلیل گزینش پذیری کمتر‬
‫بیش از یک جداکننده‪ ،‬که در ش‪33‬رایط مختل‪33‬ف ک‪33‬ار می کنن‪33‬د‪ ،‬ب‪33‬ه دس‪33‬ت آورد‪ .‬هم‪33‬انطور ک‪33‬ه در ش‪33‬کل ‪ 4‬نش‪33‬ان داده ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪،‬‬
‫‪.‬کسرهای متعدد با خواص متفاوت را می توان از یک استخراج بازیابی کرد‬
‫‪172‬‬
‫شکل ‪ :4‬یک استخراج کننده‪ ،‬طرح جداکننده چندگانه‬
‫در نهایت‪ ،‬یک طرح استخراج چندگانه نیز می تواند در نظر گرفته شود‪ ،‬به عنوان‬
‫برای وضوح در شکل ‪ 5‬تنها با یک مرحله جداسازی نشان داده شده است‪ .‬این پیکربندی به‌ویژه زم‪33‬انی مفی‪33‬د اس‪33‬ت ک‪33‬ه‪ ،‬مانن‪33‬د‬
‫ها‪ ،‬موادی که باید استخراج شوند در یک ماتریس جامد قرار می‌گیرند‪ ،‬که در ابتدا به عنوان یک بستر ‪ MAP‬از ‪ SFE‬مورد‬
‫ثابت در ظرف استخراج بارگذاری می‌شود‪ .‬در این مورد‪ ،‬استخراج کننده ها را می توان به صورت موازی یا س‪33‬ری بس‪33‬ته ب‪33‬ه‬
‫‪.‬نیازهای خاص متصل کرد‬
‫طرفدار ‪ SFE‬جزئیات بیشتر در مورد توسعه فرآیندهای‬

‫مواد جامد یک عملیات نیمه دسته ای است که می تواند در یک ‪. SFE‬در کتابی از برونر که در کتابشناسی فهرست شده است‬
‫‪ .‬پیکربندی بستر متحرک شبیه سازی شده برای به دست آوردن تولید مداوم نیز عمل کند‬
‫شکل ‪ :5‬چند استخراج کننده‪ ،‬طرح جداکننده تک‬
‫مشخصات استخراج معمولی از مواد جامد (تک ظرف)‬

‫در شکل ‪ 6‬نشان داده شده است که در آن بازده استخراج کننده‪ ،‬یعنی مقدار ماده مورد عالقه استخراج ش‪33‬ده ب‪33‬ا توج‪33‬ه ب‪33‬ه مق‪33‬دار‬
‫کل موجود در ابتدا در جامد‪ ،‬در برابر زمان استخراج رسم شده است‪ .‬پروفیل ها که در صورت باالتر بودن دما تندتر هس‪33‬تند‪،‬‬
‫ف‪33‬وق بح‪33‬رانی‪ ،‬و ی‪33‬ک ‪ CO 2‬دارای دو بخش هستند‪ :‬یک خط مستقیم مربوط به استخراج م‪33‬اده "ب‪33‬ه راح‪33‬تی در دس‪33‬ترس" به‬
‫منحنی مجانبی که نشان دهنده استخراج قطعه متصل به جامد است‪ .‬ماتریس در مورد اول‪ ،‬استخراج با حاللیت مح‪33‬دود می ش‪33‬ود‪.‬‬
‫‪.‬محدود و حیاتی باشند ‪ SFE‬در مورد دوم‪ ،‬ویژگی‌های انتقال انبوه (انتشار) مهم هستند و می‌توانند برای موفقیت‬
‫اثرات دمای عملیاتی نیز در شکل ‪ 6‬مشخص است‪ .‬سایر متغیرهای عملیاتی مهم عبارتند از فشار‪ ،‬سرعت‬
‫‪.‬و رطوبت ماده ای که قرار است استخراج شود ‪ CO 2‬جریان‬
‫شکل ‪ :6‬بازده استخراج در مقابل زمان در دماهای مختلف‬
‫‪10.4‬‬ ‫‪ SFE‬توسعه فرآیند و تجهیزات‬
‫احتماالً با کمک اتانول یا آب به( ‪ CO 2‬ها با‪ MAP‬برای ‪ SFE‬به منظور طراحی و توسعه یک فرآیند‬
‫‪:‬ما باید بدانیم و بهینه سازی کنیم ‪)،‬عنوان مواد افزودنی‬
‫‪1.‬‬ ‫حاللیت ماده مورد نظر‬

‫‪2.‬‬ ‫گزینش پذیری این ماده نسبت به مواد دیگری که به طور همزمان استخراج می شوند‬
‫‪3.‬‬ ‫مشخصات استخراج (مانند شکل ‪)6‬‬
‫‪4.‬‬ ‫راه جداسازی ماده مورد نظر از کل عصاره‬
‫تمام این اطالعات را می توان با اندازه گیری های ساده به دست آورد‬
‫‪.‬در دستگاهی در مقیاس آزمایشگاهی با حداقل حجم مانند آنچه در شکل ‪ 7‬نشان داده شده است‬
‫‪ SFE‬شکل ‪ :7‬دستگاه در مقیاس آزمایشگاهی برای طراحی فرآیند‬
‫برای اندازه گیری سود استخراج‪ ،‬یک دستگاه کوچک در مقیاس پایلوت می تواند‬
‫مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬حجم استخراج کننده و جداکننده الزم نیست هر کدام از ‪ 1‬لیتر بیش‪33‬تر باش‪33‬د‪ .‬سیس‪33‬تم تحلیلی بای‪33‬د ب‪33‬رای‬
‫‪ :‬اندازه گیری غلظت و خلوص محصوالت مورد نظر مناسب باشد‪ .‬الزامات اساسی از نظر تجهیزات عبارتند از‬
‫‪1.‬‬ ‫مایع ‪ CO 2‬یک مخزن ذخیره‬
‫‪2.‬‬ ‫مایع ‪ CO2‬پمپی برای‬
‫‪3.‬‬ ‫در پمپ ‪ CO 2‬یک خنک کننده برای جلوگیری از تبخیر‬
‫‪4.‬‬ ‫ورودی به استخراج کننده ‪ CO 2‬مبدل حرارتی برای کنترل دمای‬
‫‪5.‬‬ ‫ظرف استخراج‬
‫‪174‬‬
‫به اضافه امالح وارد شده به جداکننده ‪ CO 2‬یک مبدل حرارتی برای کنترل مخلوط ‪6.‬‬
‫ظرف جداسازی ‪7.‬‬
‫پس از جداسازی می باشد ‪ CO 2‬توجه داشته باشید که تغلیظ و بازیافت‬

‫‪ .‬در سطح توسعه در مقیاس آزمایشگاهی مورد نیاز نیست‪ ،‬در حالی که اینها الزامات ضروری در سطح تولید صنعتی هستند‬
‫باید طراحی شود ‪ SFE‬تمام قسمت های کارخانه در مقیاس آزمایشگاهی‬

‫به منظور مقاومت در برابر ح‪33‬داکثر فش‪33‬ار عملی‪33‬اتی‪ .‬اگ‪33‬ر این از ‪ 350-300‬ب‪33‬ار تج‪33‬اوز نکن‪33‬د‪ ،‬ک‪33‬ل تجه‪33‬یزات (مانن‪33‬د مخ‪33‬ازن‪،‬‬
‫شیرها‪ ،‬اتصاالت) تقریبا ً از نوع استاندارد و نسبتا ً ارزان هستند‪ .‬اگر طبق معمول از فوالد ضد زن‪33‬گ اس‪33‬تفاده ش‪33‬ود‪ ،‬ض‪33‬خامت‬
‫‪ :‬هر قسمت از گیاه را می توان به راحتی با استفاده از معادله فون میز محاسبه کرد‬
‫‪k2‬‬
‫‪Pi‬‬ ‫‪k 2 - 1 √⎯ 3 < σ am‬‬ ‫)‪(5‬‬
‫‪:‬با‬
‫‪σ am = σ s‬‬ ‫)‪(6‬‬

‫اس اف‬
‫‪ S f‬معموال( یک ضریب ایمنی مناسب است ‪ S f‬تنش تسلیم‪ ،‬و ‪، σ s‬نسبت قطر خارجی به داخلی ‪، k‬فشار داخلی ‪ P i‬که در آن‬
‫‪= 1.5).‬‬
‫از معادله ‪ ،5‬می توان دید که ضخامت یک استوانه است‬

‫ظرف به قطر آن بستگی دارد‪ .‬نمونه هایی در جدول ‪ 1‬برای یک کشتی با قط‪33‬ر داخلی ‪ 0.2‬م‪33‬تر‪ ،‬ب‪33‬ا مص‪33‬الح س‪33‬اختمانی ف‪33‬والد‬
‫‪.‬ضد زنگ و فوالد کربن آورده شده است‬
‫‪ (SS‬جدول ‪ : 1‬ضخامت (های) یک ظرف استوانه ای با دیواره ضخیم با قطر داخلی ‪ 200‬میلی متر به عن‪3‬وان ت‪3‬ابعی از فش‪33‬ار‬
‫)فوالد کربنی = ‪، CS‬فوالد ضد زنگ =‬
‫]‪P [atm‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪300‬‬
‫اس اس‬ ‫‪3.8‬‬ ‫‪8.1‬‬ ‫‪12.9‬‬ ‫‪18.5‬‬ ‫‪25.0‬‬ ‫‪32.7‬‬

‫]‪s [mm‬‬
‫‪CS‬‬ ‫‪2.2‬‬ ‫‪4.6‬‬ ‫‪7.2‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪13.0‬‬ ‫‪16.2‬‬
‫از نقشه ها ‪. SFE‬برای بسته شدن و مهر و موم باید مراقبت ویژه ای شود‬
‫بیشتر عملیات استخراج از مواد جامد است که به صورت دسته ای یا نیمه دسته ای انجام می شود‪ .‬بنابراین‪ ،‬ظروف اس‪33‬تخراج‬
‫باید چندین بار در روز تحت فشار‪ ،‬کم فشار‪ ،‬باز‪ ،‬پر و بسته شوند‪ .‬به منظور اطمینان از فرآین‪33‬دهای عملی‪33‬اتی س‪33‬ریع و ایمن و‬
‫مفید هستند و دستگاه های بسته کننده به طور خاص طراحی شده اند‪ .‬ب‪33‬از ‪ O-rings‬مهر و موم قابل اعتماد‪ ،‬واشرهایی مانند‬
‫هم‪ ،‬فناوری مورد نیاز در حال حاضر به طور کامل توسعه یافته است‪ .‬برای جزئیات بیشتر به فص‪33‬ل ‪ 4‬کت‪33‬اب برتوک‪33‬و و وت‪33‬ر‬
‫مراجعه می کنیم‪ .‬این کتاب همچنین ماشین آالت انتقال سیاالت تحت فشار‪ ،‬یعنی پمپ ها و کمپرسورها را توضیح می دهد‪ .‬م‪33‬ا‬
‫نتیجه می گیریم که راه اندازی یک دستگاه در مقیاس آزمایشگاهی که با آن مطالعات امکان سنجی در مورد امک‪33‬ان اس‪33‬تفاده از‬
‫‪.‬ها انجام شود‪ ،‬واقعا ً یک مسئله نیست و می تواند با هزینه سرمایه نسبتا ً کمی انجام شود ‪ MAP‬در ‪SFE‬‬
‫ها به خودی خود یک یک است‪ MAP‬از ‪ SFE‬با این حال‪ ،‬این بدان معنا نیست که‬
‫عملکرد راحت اقتصادی ارزیابی دقیق هزینه‌های تولید‪ ،‬شامل هزینه‌های سرمایه و ابزار‪ ،‬باید قبل از افزایش مقی‪33‬اس فرآین‪33‬دی‬
‫‪ Vetter‬و ‪ Bertucco‬که امکان‌سنجی فنی آن در سطح آزمایشگاهی نشان داده شده است‪ ،‬انجام شود‪ .‬هزینه ها نیز در کتاب‬
‫مورد بحث قرار گرفته است‪ ،‬اما فقط نشان دهنده هستند‪ .‬خواننده باید به خاطر داشته باشد که هزینه های سرمایه در )فصل ‪(8‬‬
‫‪.‬سال های گذشته به طور پیوسته در حال کاهش بوده است باید در نظر گرفته شود‬
‫‪10.5‬‬ ‫برای گیاهان دارویی و معطر کاربرد دارد ‪SFE‬‬

‫ها برای ممکن در نظر گرفته شده است‪ MAP‬تعداد زیادی از‬
‫فوق بحرانی ‪ .‬جدیدترین پیشرفت های مناسب برای داشتن ارتباط صنعتی در ج‪3‬دول ‪ 2‬فهرس‪3‬ت ش‪3‬ده اس‪3‬ت‪ CO 2 .‬استخراج توسط‬
‫‪.‬را در این زمینه نشان می دهد ‪ SFE‬این مثال ها پتانسیل بزرگ‬
‫‪ SFE‬جدول ‪ :2‬گیاهان دارویی و معطر استخراج شده توسط‬

‫نام گیاه‬
‫محصول(های) استخراج شده‬ ‫ارجاع‬
‫)قسمت استفاده شده(‬
‫‪Calendula‬‬ ‫اولئورسین‬ ‫کامپوس و همکاران‪ ،2005 ،‬داده های تجربی و‬
‫‪offfi cinalis‬‬ ‫مدل سازی استخراج سیال فوق بحرانی گل همیشه‬
‫)گلها(‬ ‫‪ ( Calendula‬بهار‬
‫‪offi cinalis ) oleoresin، J Supercritical‬‬
‫سیاالت ‪170-163 :34 ،‬‬
‫دانیلسکی و همکاران‪ ،2007 ،‬ماریگلد‬
‫‪( Calendula offi cinalis L.) oleoresin:‬‬
‫‪،‬و مشخصات ترکیب ‪ SC-CO 2‬حاللیت در‬
‫‪Chem Eng Proc ، 46: 99-106‬‬
‫و همکاران‬
‫‪، 22:‬‬
‫‪،‬روغ‬
‫چون یا‬
‫فوق ‪CO 2‬‬

‫(‬
‫در سیس‬
‫‪، J‬های‬
‫‪176‬‬
‫کوتنیک و همکاران‪07 ،‬‬

‫بحرانی سر گل با‬
‫‪،‬معمولی‪،‬‬
‫در دسترس آنالین ‪ds ،‬‬
‫فوریه ‪7‬‬
‫و همکاران‪،2001 ،‬‬
‫‪ Mentha‬و ‪leana‬‬
‫توسط ‪ insularis‬اسانس‬
‫طعم ف‬
‫‪Eng Chem Res،‬‬
‫و همکار‬
‫فریرا و همکاران‪99 ،‬‬

‫‪( Piper nigrum L.)، J‬‬
‫‪، 14: 235-245.‬‬
‫دی لوکاس و همکاران‬

‫الکل های زنجیره بل‬
‫‪al Fluids ، 34: 163-‬‬
‫و همکا‬
‫و همکار‬
‫واگی و همکاران ‪07 ،‬‬

‫کربن فوق بحرانی کاروت‬
‫سیتوسترول ها از محصو‬
‫‪al Fluids ، 40: 218-‬‬
‫و همکاران‪ ،1992 ،‬اس‬

‫‪Taxus، J‬‬
‫‪، 5: 1-6‬‬
‫از‬
‫کائو‬
‫بحرانی ر‬
‫اسیدهای‬
‫و‬
‫ریش‬
‫‪319-‬‬
‫از نظر فنی و احتماالً اقتصادی معتبر است ‪ CO 2‬با ‪SFE‬‬

‫ها محصوالت ارگانی‪3‬ک ب‪3‬دون حالل را می ت‪3‬وان ب‪33‬ه دس‪33‬ت آورد و دم‪3‬ای ک‪3‬ار‪ MAP‬تکنیک استخراج اجزای زیست فعال از‬
‫پایین باعث می شود تا تمام خواص طبیعی آنها حفظ شود‪ .‬مطالعه امک‪33‬ان س‪33‬نجی ب‪33‬ر روی محص‪33‬والت خ‪33‬اص را می ت‪33‬وان ب‪33‬ه‬
‫راحتی در مقیاس آزمایشگاهی انجام داد‪ .‬با این حال‪ ،‬ارزیابی دقیق هزینه های تولید‪ ،‬اعم از سرمایه و عملیاتی‪ ،‬باید به منظور‬
‫‪.‬در سطح صنعتی انجام شود ‪ SFE‬بهره برداری از‬
‫‪.‬برتوکو‪ ،‬ا‬
‫‪، Steinkopff‬برونر‪ ،‬جی‪ ،1994 ،.‬استخراج گاز‪ :‬مقدمه ای بر مبانی سیال فوق بحرانی و ک‪3‬اربرد در فرآین‪3‬دهای جداس‪33‬ازی‬
‫نیویورک ‪Darmstadt Springer،‬‬
‫کراستیل‪ ،‬ج‪ ،1982 ،.‬حاللیت جامدات و مایعات در گازهای فوق بحرانی‪ ،‬مجله شیمی فیزیک‪3021-3016 :86 ،‬‬
‫‪ ،2006‬مواد غذایی کاربردی و مواد مغ‪33‬ذی‪ ،‬فن‪33‬اوری ه‪33‬ای پ‪3‬ردازش‪ ،‬تیل‪33‬ور و فرانس‪33‬یس‪ ،‬بوک‪33‬ا رات‪3‬ون‪)، ،‬ویرایش( ‪Shi، J.‬‬
‫ایاالت متحده آمریکا‬
‫‪ ، Springer Verlag،‬گازهای متراکم برای استخراج و تصفیه ‪Stahl, EK, Quirin, W. and Gerard, D., 1986.‬‬
‫برلین‬
‫‪178‬‬
‫‪11‬‬ ‫کروماتوگرافی مایع با کارایی باال در مقیاس فرآیندی برای گیاهان دارویی و معطر‬
‫‪ K. Shanker‬و ‪MM Gupta‬‬
‫خالصه‬
‫به طور گسترده توسط کروماتوگراف ها و توسط صنعت داروسازی برای تجزیه )‪ (HPLC‬کروماتوگرافی مایع با کارایی باال‬
‫و تحلیل دقیق و دقیق مواد شیمیایی و داروها با طبیعت مختلف استفاده می شود‪ .‬مقیاس سیستماتیک از مقیاس تحلیلی به مقی‪33‬اس‬
‫آماده سازی و فرآیندی و مقی‪33‬اس بیش‪33‬تر ب‪33‬ه مقی‪33‬اس ص‪33‬نعتی می توان‪33‬د در ص‪3‬نعت گیاه‪33‬ان دارویی و معط‪33‬ر ب‪33‬رای جداس‪33‬ازی و‬
‫خالص سازی مولکول های گی‪3‬اهی م‪3‬ورد عالق‪3‬ه درم‪3‬انی و تج‪3‬اری اس‪3‬تفاده ش‪3‬ود‪ .‬ب‪3‬ا توج‪3‬ه ب‪3‬ه اف‪3‬زایش ت‪3‬دریجی تقاض‪3‬ا ب‪3‬رای‬
‫در مقیاس فرآیند به عنوان یک ابزار تصفیه افزایش یافته است‪ .‬در این مقاله‪ ،‬جنبه‌ه‪33‬ای عملی ‪ HPLC‬فیتومولکول ها‪ ،‬اهمیت‬
‫در مقیاس فرآیندی را مورد بحث قرار می‌دهیم و بر اصطالحات‪ ،‬مشکالت عملیاتی‪ ،‬مزایا و کاربردهای این فناوری ‪HPLC‬‬
‫‪.‬در گیاهان دارویی و معطر تمرکز می‌کنیم‬
‫‪11.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫‪.‬به طیف وسیعی از کروماتوگرافی اشاره دارد )‪ (LC‬اصطالح کروماتوگرافی مایع‬

‫سیس‪33‬تم ه‪33‬ای م‪33‬اتوگرافی‪ ،‬نش‪33‬ان دهن‪33‬ده کروم‪33‬اتوگرافی م‪33‬ایع‪-‬جام‪33‬د‪ ،‬م‪33‬ایع‪-‬م‪33‬ایع‪ ،‬تب‪33‬ادل ی‪33‬ونی و کروم‪33‬اتوگرافی ح‪33‬ذف ان‪33‬دازه‪.‬‬
‫کروماتوگرافی ستون شیشه ای نمونه ای از کروماتوگرافی ستونی مایع کالسیک است که در آن فاز متح‪33‬رک تحت گ‪33‬رانش از‬
‫طریق یک ستون شیشه ای پر از یک فاز ثابت تقسیم شده عبور می کند‪ .‬کروم‪3‬اتوگرافی م‪3‬ایع از کروم‪33‬اتوگرافی گ‪33‬ازی پیش‪33‬ی‬
‫‪:‬اکنون ویژگی هایی مانند )‪ (HPLC‬گرفته است‪ ،‬زیرا سیستم های کروماتوگرافی مایع با کارایی باال‬
‫اندازه گیری )‪ iv‬نظارت مستمر بر خروجی ستون ))‪ (iii‬جداسازی سریع )‪ (ii‬قدرت تفکیک باال )‪i‬‬
‫اتوماسیون رویه های تحلیلی و مدیریت داده ها )‪ v‬ها و جداسازی کمی و کیفی‬
‫در دانشگاه ییل ساخته شد‪ ،‬رشد فوق ‪ Csaba Horvath‬توسط ‪ HPLC‬از سال ‪ 1964‬که اولین دستگاه‬
‫را می )‪ HPLC (prep-HPLC‬العاده ای در این تکنیک وجود داشته است‪ .‬برای جداسازی ترکیبات‪ ،‬حالت آم‪33‬اده س‪33‬ازی‬
‫توان در توسعه دارویی برای اهداف عیب یابی یا ب‪3‬ه عن‪3‬وان بخش‪3‬ی از ی‪3‬ک فرآین‪3‬د اف‪3‬زایش مقی‪3‬اس سیس‪3‬تماتیک اس‪3‬تفاده ک‪33‬رد‪.‬‬
‫در تولید دارو به عنوان یک ابزار تصفیه در حال افزایش اس‪33‬ت‪ .‬جداس‪33‬ازی کروم‪33‬اتوگرافی می توان‪33‬د ‪ prep-HPLC‬اهمیت‬
‫ناخالصی های قطبیت های مختلف را حذف کند و می تواند محتوای انانتیومر را در یک مخلوط راسمیک کاهش ده‪33‬د‪ .‬در ه‪33‬ر‬
‫دوی این موارد‪ ،‬کریستالیزاسیون ممکن است برای تهیه محصول خالص استفاده شود‪ .‬تولید محصوالت طبیعی در مقیاس پای‪33‬ه‬
‫به آزمایش نیاز به مقداری دارد‬
‫‪11 PROCESS-SCALE HIGH PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY FOR MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS‬‬
‫شکل اتوماسیون‪ :‬بنابراین‪ ،‬توسعه روش‌های کروماتوگرافی آماده‌سازی به‌خ‪33‬وبی خودک‪33‬ار ی‪3‬ک ک‪33‬ار ض‪3‬روری ام‪33‬ا‬
‫‪.‬سخت است‬
‫انجام شد ‪ HPLC‬نوآوری در میکروتحلیلی تا آماده سازی‬

‫ب‪33‬ه ط‪33‬ور معم‪33‬ول در فیتوش‪33‬یمی ب‪33‬رای آزم‪33‬ایش ‪. HPLC‬نقش مهمی در پیشرفت شیمی محصوالت ط‪33‬بیعی دارد‬
‫جداسازی آماده سازی محصوالت طبیعی و کنترل خلوص نهایی ترکیبات جدا شده استفاده می شود‪ .‬توسعه تکنیک‬
‫های خط تیره مربوط به این تکنیک جداسازی کارآمد در ‪ 20‬سال گذشته ابزارهای جدید قدرتمندی مانن‪33‬د تش‪33‬خیص‬
‫را فراهم کرده است‪ LC/NMR .‬و )‪ LC/MS (LC/MS‬طیف سنجی جرمی ‪ LC/UV،‬آرایه دیود فوتودیود‬
‫با این آشکارسازهای مختلف‪ ،‬دستیابی ب‪33‬ه داده‌ه‪33‬ا را روی ی‪33‬ک پیک ‪ HPLC‬ترکیبی از راندمان جداسازی باالی‬
‫‪.‬در یک مخلوط پیچیده ممکن کرده است ‪LC‬‬
‫‪11.2‬‬ ‫‪ HPLC‬جنبه های نظری‬
‫جداسازی ترکیبات شیمیایی با عبور انجام می شود‬

‫فاز متحرک‪ ،‬حاوی مخلوطی از اجزا‪ ،‬از طریق فاز ساکن‪ ،‬که از یک ستون پر از ذرات جامد تشکیل ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪.‬‬
‫علت احتباس نیروهای فیزیکی و شیمیایی است که بین م‪33‬اده ح‪33‬ل ش‪33‬ونده و دو ف‪33‬از ب‪33‬ر روی س‪33‬تون کروم‪33‬اتوگرافی‬
‫اعمال می شود‪ .‬دلیل حفظ تفاوت در مقدار نیروها است‪ .‬این منجر ب‪3‬ه تفکی‪3‬ک و در نتیج‪3‬ه جداس‪3‬ازی امالح منف‪3‬رد‬
‫‪.‬می شود‪ .‬جداسازی ترکیبات با توزیع امالح بین دو فاز صورت می گیرد‬
‫‪11.2.1‬‬ ‫طبقه بندی کروماتوگرافی‬
‫کروماتوگرافی را می توان بر اساس مکانیسم طبقه بندی کرد‬

‫جداسازی به عنوان‪ :‬کروماتوگرافی جذب‪ ،‬کروم‪3‬اتوگرافی پارتیش‪3‬ن‪ ،‬کروم‪3‬اتوگرافی تب‪3‬ادل ی‪3‬ونی‪ ،‬کروم‪3‬اتوگرافی‬
‫جداسازی عمدتا ً توسط کروماتوگرافی جذب و پارتیشن کنترل ‪ HPLC،‬حذف اندازه و کروماتوگرافی وابسته‪ .‬در‬
‫می شود‪ .‬در کروماتوگرافی جذبی‪ ،‬جداسازی ب‪3‬ر اس‪33‬اس تف‪3‬اوت بین ترکیب‪3‬ات ج‪3‬ذبی اج‪33‬زای نمون‪3‬ه در س‪33‬طح ی‪3‬ک‬
‫مکان فعال است‪ ،‬در حالی که در کروماتوگرافی پارتیش‪33‬ن جداس‪33‬ازی عم‪33‬دتا ً ب‪3‬ر اس‪33‬اس تف‪33‬اوت بین حاللیت اج‪33‬زای‬
‫نمونه در فاز ساکن و فاز موبایل‬
‫بسته به عملیات دو حالت تحلیل وجود دارد‬

‫تکنیک ها یعنی ایزوکراتیک و گرادیان‪ .‬تجزیه و تحلیل ایزوکراتیک روشی اس‪3‬ت ک‪3‬ه در آن ت‪3‬رکیب ف‪3‬از متح‪3‬رک‬
‫در طول فرآیند شستشو ثابت می ماند‪ .‬در شستشوی گرادیان‪ ،‬ترکیب فاز متحرک به طور مداوم ی‪33‬ا گ‪33‬ام ب‪33‬ه گ‪33‬ام در‬
‫همچنین می تواند بر اساس تکنیک های خ‪33‬اص‪ ،‬مانن‪33‬د ف‪33‬از معک‪33‬وس ‪. HPLC‬طول فرآیند شستشو تغییر می کند‬
‫و کروماتوگرافی فاز عادی طبقه بندی شود‪ .‬فاز معکوس ی‪3‬ک روش شستش‪3‬و اس‪3‬ت ک‪3‬ه در کروم‪3‬اتوگرافی )‪(RP‬‬
‫مایع استفاده می شود که در آن فاز متحرک به طور قابل توجهی قطبی تر از فاز ساکن اس‪33‬ت‪ .‬از س‪33‬وی دیگ‪33‬ر‪ ،‬در‬
‫روش فاز عادی‪ ،‬فاز ثابت قطبی تر از فاز متحرک است‪ .‬مواد چربی دوست مانند روغن ها‪ ،‬چربی ها و لیپیدها با‬
‫هگزان‪ ،‬هپتان‪ ،‬کلروفرم و الکل ها هستند‪ n-.‬کروماتوگرافی فاز طبیعی جدا می شوند‪ .‬حالل های متحرک معموالً‬
‫اکثر مواد زیست پزشکی با کروماتوگرافی فاز معکوس ب‪33‬ا اس‪33‬تفاده از مخل‪33‬وط آبی ب‪33‬ا مت‪33‬انول‪ ،‬اس‪33‬تونیتریل و م‪33‬واد‬
‫‪.‬افزودنی (بافر‪ ،‬جفت یون) جدا می شوند‬
‫‪11.2.2‬‬ ‫تأثیر می گذارد ‪ HPLC‬عوامل مهمی که بر جداسازی‬
‫‪،‬تحت تأثیر حجم مرده‪ ،‬فاکتور ظرفیت ‪ HPLC‬جداسازی‬

‫‪:‬تعداد صفحات نظری و گزینش پذیری‬
‫‪.‬حجمی است که در آن یک جزء حفظ نشده شسته می شود ) ‪ (V 0‬حجم مرده •‬
‫‪180‬‬
‫اندازه گیری زمان ماند یک مولکول نمونه‪ ،‬نس‪33‬بت ب‪33‬ه حجم م‪33‬رده ) ' ‪ (K‬ضریب ظرفیت •‬
‫ستون است‪ .‬با تغییرات در ترکیب فاز متحرک‪ ،‬شیمی سطح ستون یا دمای عملی‪33‬اتی تغی‪33‬یر‬
‫‪:‬می کند‪ .‬ضریب ظرفیت به صورت زیر محاسبه می شود‬
‫‪K '= V‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪– V 0E i‬‬

‫‪V0‬‬
‫حجم نگهداری پیک ‪V 1 = 1‬‬
‫معیاری برای ک‪3‬ارایی س‪3‬تون ب‪3‬ر حس‪33‬ب پخش ن‪3‬واری ی‪3‬ک قل‪3‬ه )‪ (N‬تعداد صفحات نظری •‬
‫است‪ .‬هرچه پهنای باند کوچکتر باشد‪ ،‬تعداد صفحات نظ‪33‬ری بیش‪33‬تر اس‪33‬ت ک‪33‬ه نش‪33‬ان دهن‪33‬ده‬
‫‪.‬عملکرد خوب ستون و سیستم است‬
‫فاصله بین مراکز قله دو قله جزء تقسیم بر پای‪3‬ه متوس‪3‬ط قل‪3‬ه ه‪3‬ا ب‪3‬ه ) ‪ (R s‬تفکیک پذیری •‬
‫‪:‬شرح زیر است‬
‫‪R S= V 2– V 1‬‬
‫‪√ W 1+ W 2‬‬
‫عرض قله ‪W 1 = 1‬‬
‫عرض قله ‪W 2 = 2‬‬
‫‪.‬حفظ نسبی دو پیک در کروماتوگرام است ) ‪ ( α‬انتخاب پذیری •‬
‫‪K‬‬ ‫‪'2‬‬ ‫‪V 2– V 0α‬‬

‫‪= K '1=V 1– V 0‬‬
‫عوامل ظرفیت برای حجم نگهداری پیک ‪ K = 1‬و ‪K‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪.‬و به ترتیب قله ‪2‬‬

‫هستند )‪ (N‬و بازده ستون ) ‪ ( α‬انتخاب پذیری ‪ (K ' )،‬ضریب ظرفیت‬
‫‪:‬سه پارامتر اساسی که بر تفکیک یک جداسازی کروماتوگرافی تأثیر می‌گذارند‪ ،‬به شرح زیر است‬
‫‪1α-1‬‬ ‫'‬
‫=‪R s‬‬ ‫(‬ ‫) ک ( ‪) √⎯ N‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪α‬‬ ‫'‪1+K‬‬
‫‪11.2.3‬‬ ‫‪ HPLC‬اجزای اصلی‬
‫‪:‬شامل اجزای زیر است ‪ HPLC‬یک سیستم‬

‫مخزن‪ .‬این برای حالل های متحرک در نظر گرفته شده است‪ .‬استونیتریل‪ ،‬مت‪3‬انول‪ ،‬هپت‪3‬ان‪ ،‬ایزوپروپ‪3‬انول و )‪a‬‬
‫سیکلوهگزان اصالح کننده های آلی هستند که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند‪ .‬تریفل اورواس‪33‬تیک اس‪33‬ید‪،‬‬
‫هپتاف‪33‬ل اورو بوتیری‪3‬ک اس‪33‬ید‪ ،‬اس‪3‬ید فس‪33‬فریک و ت‪3‬ری اتیالمین فس‪3‬فات مع‪33‬رف ه‪3‬ای جفت ی‪3‬ونی ب‪3‬رای نت‪33‬ایج‬
‫کروماتوگرافی بهتر هستند‪ .‬تمام لوله ها و اتصاالت باید از نظر شیمیایی بی اثر باش‪33‬ند‪ .‬حالل بای‪33‬د از طری‪33‬ق‬
‫‪ .‬فیلتر شود ‪- μm‬یک واحد فیلتر ‪0.45‬‬
‫)‪b‬‬ ‫گاز زدا‪ .‬در عملیات تحلیلی‪ ،‬فاز متحرک باید عاری از حباب هوا باشد‪ .‬برای این منظور از گاز زدا اس‪33‬تفاده‬
‫)‪c‬‬ ‫پمپ ها اینها دستگاه هایی هستند که حالل متحرک را با سرعت جریان کنترل ش‪33‬ده ب‪33‬ه سیس‪33‬تم جداس‪33‬ازی می‬
‫از پمپ های رفت و برگشتی استفاده می کند‪ :‬پمپی با یک یا چند محفظه که ف‪33‬از متح‪33‬رک ‪. HPLC‬رسانند‬
‫توسط پیستون ها یا دی‪33‬افراگم ه‪33‬ای رفت و برگش‪33‬تی از آن جابج‪33‬ا می ش‪33‬ود‪ .‬گرادی‪33‬ان ه‪33‬ای دوت‪33‬ایی ب‪33‬ا اختالط‬
‫انتخ‪33‬ابی دو حالل‪ ،‬روی ی‪33‬ک سیس‪33‬تم دو پم‪33‬پی ت‪33‬ک س‪33‬ر ایج‪33‬اد می ش‪33‬وند‪ .‬گرادی‪33‬ان دقی‪33‬ق توس‪33‬ط کن‪33‬ترل‬
‫‪.‬ریزپردازنده حفظ می شود‬
‫)‪d‬‬ ‫انژکت‪33‬ور ‪ /‬نمون‪33‬ه ب‪33‬رداری خودک‪33‬ار این دس‪33‬تگاه ی‪33‬ک نمون‪33‬ه م‪33‬ایع را وارد ف‪33‬از متح‪33‬رک ی‪33‬ا روی بس‪33‬تر‬
‫کروماتوگرافی می کند‪ .‬نمونه‌بردار خودکار می‌تواند عملکردهای مکرر را بدون حضور اپراتور انج‪33‬ام ده‪33‬د‬
‫‪.‬و بنابراین یک دستگاه صرفه‌جویی در کار است‬
‫)‪e‬‬ ‫ستون‪ .‬سیلیس و ستون های سیلیس اصالح شده برای کاربردهای مختلف در دسترس هستند‪ .‬به عن‪33‬وان مث‪33‬ال‬
‫‪ .‬اشاره کرد )‪ (CN‬و سینو ) ‪ (C6H5‬فنیل ‪ (C18 ) ،‬اکتادسیل ‪ (C8 ) ،‬می توان به ستون های اکتیل‬
‫)‪f‬‬ ‫‪.‬ستون نگهبانی این برای محافظت از ستون اصلی استفاده می شود‬
‫)‪g‬‬ ‫آشکارسازها هیچ آشکارساز جهانی برای همه مولکول ها در دسترس نیست‪ .‬با این حال‪ ،‬با توجه به وی‪33‬ژگی‬
‫‪.‬مولکول های مورد بررسی‪ ،‬از آشکارسازهای مختلفی استفاده می شود (جدول ‪)1‬‬
‫)‪h‬‬ ‫جمع کننده کسری‪ .‬این دستگاه کسری های حاوی مولکول های مورد نظر را در طول اجرای کروماتوگرافی‬
‫‪.‬جمع آوری می کند‬
‫)‪i‬‬ ‫‪.‬سوابق‪ .‬یک کامپیوتر برای جمع آوری داده های کروماتوگرافی استفاده می شود‬
‫‪ HPLC‬جدول ‪ :1‬ویژگی های آشکارسازهای مختلف‬
‫برنامه آشکارساز‬ ‫مزایا و محدودیت ها‬
‫‪.‬قابل خرید از بازار الکتروشیمیایی به موادی که قابل اکسید شدن یا کاهش هستند پاسخ می‬
‫دهد‬ ‫باال ‪. LOD‬غیر مشخص ج‬
‫آشکارساز‬ ‫مزایا و محدودیت های برنامه‬
‫فلورسانس‬ ‫‪.‬کم ‪. LOD‬خیلی مشخص ج آنالیت های سطح ردیابی مانند آتوکسین های‬
‫کاربامات ها و هیدروکربن های ‪afl،‬‬ ‫همه چیز روشن نمی شود‬
‫‪.‬آروماتیک چند حلقه ای را تشخیص می دهد‬
‫فرو سرخ‬ ‫برای همه مولکول ها کار می کند‬ ‫بس‪33‬یاری از حالل ه‪33‬ا م‪33‬ادون قرم‪33‬ز فع‪33‬ال‬
‫هستند‬
‫طیف سنجی جرمی‬ ‫کاتیون شناسایی آنالیت‬ ‫کم ‪. LOD‬قابلیت یونیزاسیون آنالیت‬
‫آرایه فتودیود‬ ‫برای طول موج کار می کند‬ ‫باال ‪LOD‬‬

‫نانومتر ‪190-800‬‬
‫ضریب شکست‬ ‫تقریبا ً برای تمام مولکول ها کار می کند‬ ‫باال ‪ LOD‬حساس به دما‬
‫پراکندگی‬ ‫پاسخ یکنواخت‬ ‫نانوگرم در ‪. LOD، 5‬غیر مشخص ج‬
‫‪ 25‬میلی لیتر‪ .‬تداخل حالل‬
‫ماوراء بنفش و‬ ‫غیر مشخص ج‪ .‬تمام مولکول هایی که برای مولکول های دارای کروموفور و برای‬
‫قابل مشاهده است‬ ‫نمونه های پیچیده کار می کند‬ ‫و نور مرئی را جذب می کنند قابل ‪UV‬‬
‫‪182‬‬
‫‪.‬شناسایی هستند‬
‫سطح تشخیص ‪LOD،‬‬
‫‪11.2.4‬‬ ‫‪ HPLC‬کاتیون طبقه بندی‬
‫‪،‬ممکن است بسته به قطر ستون مشخص شود ‪HPLC‬‬

‫که عامل حاکم بر سرعت جریان از کروماتوگرافی در مقیاس میکرو به مقی‪33‬اس ص‪33‬نعتی اس‪33‬ت‪ .‬قط‪33‬ر داخلی س‪33‬تون‬
‫‪.‬بار نمونه و نرخ جریان را تعریف می کند (شکل ‪(id) )1‬‬
‫‪.JDSP-$‬‬ ‫‪NN*%‬‬
‫‪4FNJ NJDSP-$NN*%‬‬
‫‪$POWFOUJPO BM-$NN*%‬‬
‫‪4FNJQSFQBSBUJWF-$NN*%‬‬
‫‪1SFQBSBUJWF-$NN*%‬‬
‫‪1SPDFTT4DBMF-$NN*%‬‬
‫‪•H•H•HNHNHH TBNQMFMPBE‬‬ ‫‪N-NJO‬‬

‫بر اساس قطر ستون ‪ HPLC‬شکل ‪ :1‬طبقه بندی‬
‫‪11.2.5‬‬ ‫‪ HPLC‬مزایای‬
‫در جداسازی و خالص سازی کمپلکس ‪ HPLC‬استفاده از‬

‫ترکیبات به دلیل انعطاف پذیری و کارایی آن به شدت در حال افزایش است‪ .‬این روش نسبت ب‪33‬ه روش ه‪33‬ای س‪33‬نتی‬
‫‪:‬جداسازی و تصفیه دارای چندین مزیت است‬
‫انواع تکنیک های جداسازی )‪i‬‬

‫جداسازی با تغییر فاز متحرک )‪. iii‬انواع بسته بندی ستون برای تکنیک های مختلف )‪ii‬‬
‫فاز متحرک به راحتی در سیستم های گرادیان دستکاری می )‪. iv‬بهینه شده است‬
‫‪.‬شود‬
‫‪.‬ترکیبات بسیار مشابه و بسیار متفاوت را به طور همزمان جدا می کند ‪ RP‬تکنیک )‪v‬‬
‫‪.‬می تواند به عنوان یک روش آماده سازی استفاده شود ‪vi) HPLC‬‬
‫را می توان به عنوان ی‪33‬ک تکنی‪33‬ک تص‪33‬فیه ک‪33‬اتیون اس‪33‬تفاده ک‪33‬رد‪ .‬بیش از ی‪33‬ک ‪vii) HPCL‬‬
‫ب‪33‬ه عن‪33‬وان مث‪33‬ال آشکارس‪33‬از( آشکارس‪33‬از را می ت‪33‬وان ب‪33‬ه ص‪33‬ورت س‪33‬ری متص‪33‬ل ک‪33‬رد‬
‫‪).‬و تبخیری ‪ UV‬پراکندگی نور‬
‫تجزیه و تحلیل کوتاه‪ .‬بیش )‪. ix‬بیشتر تجزیه و تحلیل نمونه در دمای اتاق انجام می شود )‪viii‬‬
‫انجام می شود و ‪ UV‬بر روی آشکارسازهای ‪ HPLC‬از ‪ 70‬درصد از جداسازی های‬
‫‪ 15.‬درصد به فلورسانس بدون هیچ گونه مشتق سازی متکی است‬
‫‪11.3‬‬ ‫آماده سازی ‪HPLC‬‬

‫کروماتوگرافی آماده سازی قدرتمندترین و همه کاره است‬
‫روشی برای جداسازی و همچنین تصفیه ترکیب‪33‬ات پیچی‪33‬ده م‪33‬ورد اس‪33‬تفاده در مطالع‪33‬ات توس‪33‬عه دارو‪ .‬قب‪33‬ل از انج‪33‬ام‬
‫آماده سازی‪ ،‬برای بهینه سازی جداسازی و به حداکثر رساندن بار نمونه ب‪33‬ر روی ی‪33‬ک س‪33‬تون کوچ‪33‬ک‪HPLC ،‬‬
‫‪:‬باید نکات زیر را در نظر گرفت‬
‫قبل از مقیاس پایلوت کارخانه‪ ،‬یک روش سیستماتیک برای توسعه مورد نیاز است •‬
‫روش های تحلیلی معتبر معتبر مورد نیاز است •‬
‫‪ prepHPLC‬مقیاس بندی پارامترها از روش تحلیلی تا •‬
‫از بافر استفاده نمی شود ‪ prep-HPLC‬در •‬
‫‪ prep-HPLC‬فاز ثابت با اندازه ذرات بزرگ برای کاهش هزینه ها برای •‬
‫‪11.3.1‬‬ ‫استراتژی برای جداسازی مقدماتی‬
‫انتخاب حالت مناسب کروماتوگرافی عبارت است از‬

‫با بهینه سازی جداسازی‪ ،‬یعنی فاز ثابت‪ ،‬فاز متح‪33‬رک‪ ،‬دم‪33‬ا‪ ،‬م‪33‬واد اف‪33‬زودنی ک‪33‬اهش می یاب‪33‬د‪ .‬مرحل‪33‬ه بع‪33‬دی بهین‪33‬ه‬
‫سازی توان عملیاتی است‪ ،‬یعنی مقدار نمونه و اضافه بار ستون‪ .‬در مرحله نه‪33‬ایی‪ ،‬مقی‪33‬اس گ‪33‬ام ب‪33‬ه گ‪33‬ام جداس‪33‬ازی‬
‫‪.‬برای به دست آوردن ترکیب مورد نظر انجام می شود‬
‫همیشه مهم است ک‪3‬ه جداس‪3‬ازی در مقی‪3‬اس کوچ‪3‬ک (ک‪3‬ه ت‪3‬أثیر قاب‪3‬ل ت‪3‬وجهی ب‪3‬ر ت‪3‬وان عملی‪3‬اتی‬
‫دارد)‪ ،‬اندازه مواد بسته بندی و ستون مورد نیاز برای به دست آوردن ت‪33‬وان م‪33‬ورد نظ‪33‬ر‪ ،‬حالل متح‪33‬رک و ق‪33‬ابلیت‬
‫الیه نازک فاز معم‪33‬ولی یا ‪ LC‬ابزار بهینه شود‪ .‬روش های فاز نرمال اولین انتخاب هستند زیرا‪ :‬انتقال مستقیم از‬
‫هنوز باالست‪ .‬تمیز کردن س‪33‬یلیس ب‪33‬ا ‪ RP‬امکان پذیر است‪ .‬هزینه های مواد بسته بندی ‪ prep-LC‬به ‪HPLC‬‬
‫فاز نرمال آسان تر است زیرا مواد قوی تر است‪ .‬حذف حالل‌های آلی که معم‪33‬والً در کروم‪33‬اتوگرافی ف‪33‬از معم‪33‬ولی‬
‫اس‪33‬ت و می‌توان‪33‬د در ‪ RP‬استفاده می‌شوند از محلول محصول نهایی ساده‌تر از ح‪33‬ذف آب از بخش کروم‪33‬اتوگرافی‬
‫دماهای پایین‌تر به دست آید و کیفیت محصول باالتر و هزینه انرژی کمتری را فراهم می‌کند‪ .‬اندازه ذرات ماده فاز‬
‫ساکن نیز نقش مهمی در جداسازی ترکیبات مورد نظر دارد‪ .‬انتخ‪33‬اب ان‪33‬دازه ذرات ‪ 5‬میکروم‪33‬تری در ی‪33‬ک س‪33‬تون‬
‫آماده سازی عملی نیس‪3‬ت زی‪3‬را ن‪3‬ه تنه‪3‬ا فش‪33‬ار س‪3‬تون را اف‪3‬زایش می ده‪3‬د بلک‪3‬ه بس‪3‬یار گ‪3‬ران اس‪3‬ت‪ .‬عالوه ب‪3‬ر این‪،‬‬
‫‪.‬متفاوت نیست ‪-μm‬و ‪-μm 15‬هنگامی که مقدار نمونه افزایش می یابد‪ ،‬عملکرد وضوح ذرات ‪5‬‬
‫‪11.4‬‬ ‫آماده سازی ‪ HPLC‬مالحظات عملی در افزایش مقیاس‬
‫‪11.4.1‬‬ ‫بارگیری نمونه‬
‫اگر آزمایشات روی ستون های تحلیلی با بارگذاری تحلیلی نشان می دهد‬
‫انجام داد‪ .‬به‌جای پ‪33‬رش مس‪33‬تقیم ب‪33‬ه ‪ prep-HPLC‬جداسازی خوب‪ ،‬مقیاس تا قطر ستون بزرگتر را می توان در‬
‫بزرگترین قطر ستون‪ ،‬باید مقیاس‌بندی پلک‪33‬انی انج‪33‬ام ش‪33‬ود‪ .‬اولین مرحل‪33‬ه در فرآین‪33‬د اف‪33‬زایش مقی‪33‬اس‪ ،‬انتق‪33‬ال روش‬
‫مقدماتی با شناسه ‪ 5‬سانتی متری است‪ .‬بهینه س‪33‬ازی در ی‪33‬ک س‪33‬تون مق‪33‬دماتی ‪ LC‬جداسازی تحلیلی به یک ستون‬
‫مورد نیاز است‪ .‬نمونه تزریق شده روی ستون معموالً از ‪ 1‬گ‪33‬رم ش‪33‬روع می ش‪33‬ود و بس‪33‬ته ب‪33‬ه کیفیت (رزولوش‪33‬ن)‬
‫جداسازی به دست آمده‪ ،‬کیفیت ماده اولیه و مشخصات محصول خالص‪ ،‬تا ‪ 20‬گرم افزایش می یاب‪33‬د‪ .‬ب‪33‬ا تزری‪33‬ق ‪1‬‬
‫گرم شروع کنید‪ ،‬کسری ها را جمع آوری کنید و با استفاده از روش تحلیلی دوباره آنها را ب‪3‬رای خل‪3‬وص تجزی‪3‬ه و‬
‫‪.‬تحلیل کنید‪ ،‬زیرا با افزایش بارگذاری نمونه‪ ،‬وضوح کاهش می یابد‬
‫‪184‬‬
‫) قطر آم‪33‬اده س‪33‬ازی(‬ ‫‪2‬‬

‫‪x‬‬ ‫آم‪33‬اده س‪33‬ازی‬ ‫)‪ (A‬ط‪3‬ول‬
‫‪2‬‬‫(قطر مقع‪33‬دی )‬ ‫‪ x‬ضریب افزایش مقیاس برای اندازه ستون =‬

‫طول مقعدی‬
‫‪ ) 2‬قطر آماده سازی(‬

‫‪ x‬سرعت جریان (آماده سازی) = سرعت جریان (تحلیلی) )ب(‬ ‫‪ ) 2‬قطر مقعدی(‬
‫مقعد‬ ‫)‪ (C‬ط‪3333333‬ول‬

‫= ‪ x‬مدت زمان گرادیان (آماده سازی) = مدت زمان گرادیان (مقعدی)‬
‫آماده سازی طول‬
‫‪11.4.2‬‬ ‫زمان جدایی‬
‫‪.‬در جداسازی های مقدماتی‪ ،‬معموالً فاز ثابت مجدداً انجام می شود‬
‫پوشانده شده و دوباره برای خالص سازی دسته بعدی همان ماده اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪ .‬اغلب هزین‪33‬ه عملی‪33‬اتی عم‪33‬ده در‬
‫آماده سازی حالل است تا مواد بس‪33‬ته بن‪33‬دی‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬انتخ‪33‬اب حالل در توس‪33‬عه روش و اف‪33‬زایش مقی‪33‬اس مهم ‪LC‬‬
‫است‪ .‬با توجه ب‪3‬ه نی‪3‬از ب‪3‬ه جداس‪3‬ازی‪ ،‬از مخل‪3‬وط ایزوکراتی‪3‬ک ی‪3‬ا شستش‪3‬وی گرادی‪3‬ان آب ب‪3‬ا حالل آلی (مت‪3‬انول ی‪3‬ا‬
‫استونیتریل) استفاده می شود‪ .‬شستشوی گرادیان نسبت به شستشوی ایزوکراتیک زمان اجرای کوتاه تری دارد‪ ،‬اما‬
‫‪.‬گاهی اوقات خلوص ایزوله ها به خطر می افتد‬
‫‪11.4.3‬‬ ‫ترکیب حالل‬
‫‪ inex-‬متانول اغلب در جداسازی های آماده سازی استفاده می شود‪ .‬این یک‬
‫اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪ RP .‬حالل متفکر و قوی قطبی که معموالً در ترکیب با آب به عنوان فاز متحرک در جداس‪33‬ازی‬
‫از متانول می توان برای شستشوی ستون های سیلیس فاز معمولی برای حذف آالینده های قطبی جذب شده اس‪33‬تفاده‬
‫اس‪33‬تونیتریل ‪ RP،‬کرد‪ .‬همچنین می توان آن را به راحتی از بسیاری از مخلوط ه‪33‬ا بازی‪33‬ابی ک‪33‬رد‪ .‬در کاربرده‪33‬ای‬
‫‪ .‬پیک های بهتری تولید می کند‪ ،‬اما در بیشتر موقعیت ها برای جداسازی در مقیاس فرآیند بسیار گران است‬
‫‪.‬هدف اولیه فرآیند افزایش مقیاس‪ ،‬یافتن یک پذیرش است‬

‫جدایی توانا اگر تحلیلگران بیش از یک مجموعه از شرایط معتبر را بیابن‪33‬د‪ ،‬آنگ‪33‬اه هزین‪33‬ه حالل ه‪33‬ا ب‪33‬ه ی‪33‬ک معی‪33‬ار‬
‫اصلی تبدیل می شود‪ .‬انتخاب حالل معموالً در طول توسعه روش اولیه ب‪33‬ا س‪33‬تون‌های مقی‪33‬اس تحلیلی ‪ 4‬میلی‌م‪33‬تری‬
‫تعیین می‌شود‪ .‬گاهی اوقات‪ ،‬زمانی که هزینه‌های کلی کاال برای محصول نهایی مهم اس‪33‬ت‪ ،‬می‌ت‪33‬وان ی‪33‬ک انتخ‪33‬اب‬
‫‪.‬سیستماتیک حالل را حتی در مراحل بعدی توسعه انجام داد‬
‫‪11.4.4‬‬ ‫مراحل شستشو‬
‫تجمع ناخالصی ها روی ستون می تواند کاهش یابد‬

‫تفکیک جداسازی بعدی و ناخالصی های دیر شسته شده می توانند بخش های جم‪33‬ع آوری ش‪33‬ده جداس‪33‬ازی بع‪33‬دی را‬
‫خراب کنند‪ .‬بنابراین‪ ،‬مراحل شستش‪33‬و اغلب بین مراح‪33‬ل کروم‪33‬اتوگرافی اج‪33‬را می ش‪33‬ود‪ .‬گرادی‪33‬ان حالل و مراح‪33‬ل‬
‫بازیافت گاهی اوقات برای افزایش وضوح برای مشکالت جداسازی سخت ضروری است‪ .‬گاهی اوقات از برنام‪33‬ه‬
‫‪.‬ریزی دما برای حذف ناخالصی های قوی استفاده می شود‬
‫‪11.4.5‬‬ ‫بازیافت‬
‫گاهی اوقات گرادیان و مراحل بازیافت برای شرط بندی مورد نیاز است‬
‫‪.‬جداسازی مقدماتی مخلوط پیچیده ترکیبات‬
‫‪11.5‬‬ ‫در مقیاس فرآیند ‪ HPLC‬عملیات گام به گام در‬
‫برای عملیات باید جنبه های مختلفی در نظر گرفته شود‬

‫‪.‬در مقیاس فرآیند و افزایش مقیاس گام به گام به شرح زیر است ‪HPLC‬‬
‫یک روش تحلیلی قوی ایجاد کنید و روش را برای مقی‪33‬اس فرآین‪33‬د ب‪33‬ا اس‪33‬تفاده از هم‪33‬ان ف‪33‬از •‬
‫‪.‬ثابت افزایش دهید‬
‫هدف اصلی توسعه روش یک فرآیند جداسازی ساده‪ ،‬خودک‪33‬ار و ق‪33‬وی اس‪33‬ت ک‪33‬ه بتوان‪33‬د ‪• 24‬‬
‫‪.‬ساعت در روز اجرا شود‬
‫‪.‬بارگذاری نمونه‪ ،‬سرعت جریان و فشار ستون را بهینه کنید •‬
‫‪.‬بهترین حالل را هم برای آماده سازی نمونه و هم برای شستشو انتخاب کنید •‬
‫‪ .‬حالل تزریقی باید بهینه شود زیرا پیک های تیز و بارگذاری باال اهداف مهمی هستند •‬
‫در جداسازی در مقیاس فرآیند‪ ،‬دو اجرای اول را به صورت دستی کنترل کنی‪33‬د و رون‪33‬د را •‬
‫مشاهده کنید‪ .‬اگر مشکل فنی پیش نیاید‪ ،‬اجراهای بعدی می توانن‪33‬د ب‪33‬ه ط‪33‬ور خودک‪33‬ار انج‪33‬ام‬
‫‪.‬شوند‬
‫کس‪33‬رها را جم‪33‬ع آوری کنی‪33‬د و ب‪33‬ا اس‪33‬تفاده از روش تحلیلی مج‪33‬دداً آنه‪33‬ا را از نظ‪33‬ر خل‪33‬وص •‬
‫‪.‬تجزیه و تحلیل کنید‬
‫‪.‬خلوص اوج در سه نقطه (یعنی شیب باال‪ ،‬راس و شیب پایین) باید تایید شود •‬
‫‪11.6‬‬ ‫مشکالتی که در مقیاس آماده سازی پیش می آید‬
‫‪11.6.1‬‬ ‫خلوص عصاره خام‬
‫یک مشکل معمولی که در افزایش مقیاس فرآیند با آن مواجه می شود این است که‬
‫مواد گیاهی یا کسر غنی شده مورد استفاده در طول توسعه روش در مقیاس تحلیلی تولید شده اند و از نظر حاللیت‬
‫و ناخالصی با موادی که در مقیاس آزمایش‪33‬ی پ‪33‬ردازش می ش‪33‬وند متف‪33‬اوت اس‪33‬ت‪ .‬م‪33‬واد گی‪33‬اهی در مقی‪33‬اس فرآین‪33‬دی‬
‫می‌توانند کیفیت متفاوتی داشته باشند یا مقادیر بیشتری از ناخالصی‌های مشابه را نشان دهن‪33‬د‪ ،‬و در ب‪33‬رخی م‪33‬وارد‪،‬‬
‫حتی ناخالصی‌های جدیدی ایجاد می‌شوند‪ .‬اگر نمایه ناخالصی مقادیر بیشتری از هم‪33‬ان ناخالص‪33‬ی ه‪33‬ا ی‪33‬ا ناخالص‪33‬ی‬
‫های جدید را نشان ده‪3‬د‪ ،‬کروم‪3‬اتوگراف بای‪3‬د قب‪3‬ل از ش‪3‬روع جداس‪3‬ازی در مقی‪3‬اس فرآین‪3‬د‪ ،‬روش جداس‪3‬ازی را در‬
‫‪.‬مقیاس تحلیلی دوباره آزمایش کند‬
‫‪،‬اگر در حین افزایش مقیاس فرآیند‪ ،‬یک ترکیب خلوص باالتری از خود نشان دهد‬
‫حاللیت در حالل ضعیف انتخاب شده در طول بهینه سازی ممکن است به اندازه ک‪33‬افی خ‪33‬وب نباش‪33‬د‪ .‬در این مث‪33‬ال‪،‬‬
‫بهره وری می تواند کمتر از حد انتظار باشد‪ ،‬زیرا مقدار تفکیک شده در هر اجرا کمتر خواهد بود‪ .‬از آنج‪33‬ایی ک‪33‬ه‬
‫افزایش مقیاس خطی است‪ ،‬اجرای کروماتوگرافی در مقیاس مقدماتی مانند مقیاس تحلیلی زمان می ب‪33‬رد و م‪33‬اده در‬
‫‪.‬تجهیزات جداسازی بیشتر تحت فشار قرار نمی گیرد‬
‫‪11.6.2‬‬ ‫حذف حالل کروماتوگرافی‬
‫کار نهایی پس از مرحله جداسازی‪ ،‬حذف آن است‬

‫حالل کروماتوگرافی کسر مورد نظر جمع آوری شده محلولی است که حاوی ماده م‪33‬ورد نظ‪33‬ر در مح‪33‬دوده درص‪33‬د‬
‫کمی وزنی است و بنابراین مق‪33‬دار زی‪33‬ادی حالل بای‪33‬د ح‪33‬ذف ش‪33‬ود‪ .‬تبخ‪33‬یر حالل ه‪33‬ا‪ ،‬ب‪33‬ه وی‪33‬ژه آب‪ ،‬زم‪33‬ان می ب‪33‬رد‪،‬‬
‫بنابراین ماده دارویی تصفیه شده می تواند در طول فرآیند تغلیظ تغییر یابد یا حتی از بین برود‪ .‬این مرحل‪33‬ه بای‪33‬د ب‪33‬ا‬
‫‪.‬توجه به پایداری حرارتی ترکیب مورد نظر با دقت انجام شود‬
‫‪186‬‬
‫‪11.6.3‬‬ ‫تغییر دما از مقیاس آزمایشگاهی تا پایلوت‬
‫آزمایش پایداری دمایی ماده مفید است‬

‫در طول توسعه روش تحلیلی دما نیز بر عملکرد جداسازی تأثیر می گذارد‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬اختالط حالل‌ه‪33‬ای آلی‬
‫قبل از ورود به ستون می‌تواند منجر به افزایش یا کاهش شدید دمای حالل شود و می‌تواند بر دم‪3‬ای عملی‪3‬اتی واح‪3‬د‬
‫اختالط و ستون تأثیر بگذارد‪ .‬اثرات دما در مرکز س‪33‬تون ناش‪33‬ی از اتالف گرم‪33‬ا ن‪33‬یز می توان‪33‬د ب‪33‬ر جداس‪33‬ازی و در‬
‫‪.‬نهایت خلوص جدایه ها تأثیر بگذارد‬
‫‪11.6.4‬‬ ‫افزایش فشار پمپ به دلیل تجمع‬

‫ناخالصی های روی ستون‬
‫مشکل دیگری که اغلب در اولین جدایی رخ می دهد‬

‫در مقیاس فرآیند این است که برخی از ناخالصی ها در ط‪33‬ول ی‪33‬ک س‪33‬ری اجراه‪33‬ای مت‪33‬والی روی س‪33‬تون جم‪33‬ع می‬
‫شوند‪ .‬کیفیت جداسازی در طول سکانس بدتر می شود‪ .‬از آنجا ک‪33‬ه جم‪33‬ع آوری کس‪33‬ری معم‪33‬والً توس‪33‬ط ارتف‪33‬اع قل‪33‬ه‬
‫این مشکل را تشخیص نمی دهد و خلوص کسری ک‪33‬اهش می یاب‪33‬د‪ .‬هنگ‪33‬امی ‪ UV‬کنترل می شود‪ ،‬یک آشکارساز‬
‫که ناخالصی ها روی ستون انباشته می شوند‪ ،‬شکل پیک یا زمان نگهداری اجزای م‪33‬ورد نظ‪33‬ر ممکن اس‪33‬ت تغی‪33‬یر‬
‫کند‪ ،‬بنابراین کروماتوگراف می تواند مشکالت کیفیت را ببیند‪ .‬متأسفانه‪ ،‬گاهی اوق‪33‬ات ش‪33‬کل‌های اوج و زمان‌ه‪33‬ای‬
‫ماندگاری هیچ تغییری نشان نمی‌دهند‪ .‬یک شاخص اضافی که ناخالص‪3‬ی ه‪3‬ا روی س‪33‬تون انباش‪33‬ته ش‪33‬ده ان‪33‬د اف‪33‬زایش‬
‫‪.‬فشار است‪ .‬بنابراین‪ ،‬نظارت بر فشار ستون مفید است‪ .‬افزایش فشار معموالً به خرابی ابزار مربوط می شود‬
‫‪11.7‬‬ ‫خالصه‪ :‬استراتژی افزایش مقیاس‬
‫•‬ ‫مشکل را تعریف کنید‬

‫•‬ ‫حالت کروماتوگرافی را پیدا کنید‬
‫•‬ ‫توسعه و بهینه سازی جداسازی‬
‫•‬ ‫به حداکثر رساندن توان عملیاتی‬
‫•‬ ‫همزمان با رسیدن به اهداف خلوص‪ ،‬جرم و حجم نمونه را به حداکثر افزایش دهید‬
‫بهبودی را تعیین کنید •‬
‫برای دستیابی به اهداف عملیاتی و بارگذاری‪ ،‬به اندازه ستون م‪3‬ورد نظ‪3‬ر خ‪3‬ود را اف‪3‬زایش •‬
‫دهید‬
‫کسری با خلوص قابل مقایسه جمع کنید و در صورت لزوم دوباره اجرا کنید •‬
‫خلوص کسر را با استفاده از یک ستون تحلیلی بررسی کنید •‬
‫‪11.8‬‬ ‫کاربردها‪ :‬جداسازی محصوالت طبیعی‬
‫برای جداسازی محصول طبیعی ‪ prep-HPLC‬چند نمونه از‬

‫را می‌توان با استفاده از شرایط زیر ‪ Guiera seregalensis‬در اینجا خالصه شده است‪ .‬ابتدا‪ ،‬تانن‌های ‪ucts‬‬
‫‪:‬جدا کرد‬
‫ستون‬ ‫)شناسه ‪ ۱۰ × ۲۵۰‬میلی‌متر( ‪RP-18e‬‬
‫فاز موبایل‬ ‫و (‪: THF (90:10:0.25) )80:20:0.25‬آب‪ :‬متانول‬
‫نرخ جریان‬ ‫میلی لیتر در دقیقه ‪2.5‬‬
‫تشخیص‬ ‫نانومتر ‪280‬‬

‫‪- O- , 5- O- , 1,3-di- O- , 3,4-di- O- ,‬ترکیبات گالویل کوینیک اسیدهای جدا شده‪ ،‬یعنی ‪3‬‬
‫و ‪3,5-di- O -, 4,5-di- O -, 1,3,4-tri- O -, 3,4,5-tri- O -‬‬
‫اسید ‪- O -galloylquinic‬تترا‪1،3،4،5-‬‬
‫‪:‬به شرایط زیر نیاز دارند ‪ Lychnophora ericoides‬فالونوئیدهای‬

‫ستون ها‬ ‫)میلی‌متر شناسه ‪ ODS (250 x 10‬و )میلی‌متر شناسه ‪ (250 x 10‬سیلیس‬
‫فاز موبایل‬ ‫‪: THF‬آب‪ :‬متانول‬
‫تشخیص‬ ‫نانومتر ‪280/225‬‬
‫‪. galangine، 7,4'-‬ترکیبات ‪-'7،4‬دی هیدروکسی فل آونول جدا شده‪-5،7 .‬دی هیدروکسی‪-3-‬متوکسی‪-‬فل آونول‬
‫‪dihydroxy-dihydrofl avono l,5,7,4'-trihydroxydihydrofl avonol,7-‬‬
‫‪hydroxy-4'-methoxy-dihydrofl avonol; pinobanksin، 5،7'-‬‬
‫‪dihydroxy-4'-hydroxy-fl avanone; 7-hydroxy4'-methoxy-fl‬‬
‫دی هیدروکسی فل آون؛ آکاستین؛‪avanone; 5،7-‬‬
‫‪،‬هیدروکسی‪-'4،'3-‬دی هیدروکسی ایزوفل آوون‪-15 .‬دزوکسی گویازنسولید‪7-‬‬
‫;‪ C‬و ‪2'،3'-dihydro-15-desoxygoyazensolide; eremantholides A‬‬
‫و لیکنوفولید ‪ A‬دی هیدرورمانتولید‪4،5-‬‬
‫‪ :‬برای جداسازی اجزای پپتیدی باسیتراسین‪ ،‬از موارد زیر استفاده کنید‬
‫ستون‬ ‫)میلی‌متر شناسه ‪C 8 (250 x 16‬‬
‫فاز موبایل‬ ‫بافر گرادیان استونیتریل‪ ،‬متانول و فسفات‬
‫پپتیدهای جدا شده از ترکیبات‬
‫جداسازی و تصفیه بتاکاروتن از هویج در‬

‫‪:‬حلقه ها‬
‫ستون‬ ‫)میلی متر شناسه ‪ PREP-ODS (H) (250 x 20‬کیت شیم بسته‬
‫فاز موبایل‬ ‫اتانول (‪)%99.5‬‬
‫نرخ جریان‬ ‫میلی لیتر در دقیقه ‪10‬‬
‫تشخیص‬ ‫)‪ (PDA‬نمایشگر ‪ 480‬نانومتری با آرایه فتودیود‬
‫ترکیب جدا شده‬ ‫_ بتاکاروتن‬

‫‪ Gleditsia japonica‬از ‪ HIV‬جداسازی ترکیبات ضد‬
‫‪:‬به شرایط زیر نیاز دارد ‪ Gymnocladus chinensis‬و‬
‫ستون‬ ‫)میلی‌متر شناسه ‪C18-μBondpak (300 x 24.4‬‬
‫‪188‬‬
‫فاز موبایل‬ ‫متانول‪-‬آب (درصدهای متفاوت)‬

‫تشخیص‬ ‫آشکارساز ضریب شکست‬
‫ترکیب جدا شده‬ ‫ساپونین ها‬
‫‪.‬به این شرایط نیاز دارد ‪ Vicia faba‬جداسازی پروسیانیدین ها از‬
‫‪:‬موارد‬
‫ستون‬ ‫)میلی متر شناسه ‪ Sephadex LH-20 (580 × 25‬ستون‬
‫فاز موبایل‬ ‫شستشوی متوالی با اتانول‪ ،‬اتانول‪ :‬متانول‪ ،‬متانول و در نهایت متانول‪ :‬استون‬
‫نرخ جریان‬ ‫متفاوت است‬

‫‪ (+) -gallocatechin-4-phloroglucinol. (-) -epigallocatechin4-phloroglucinol.‬ترکیبات جدا شده‬
‫گالوکاتچین؛ (‪- )-‬اپیکاتچین‪4-‬فلروگلوکسینول؛ (‪-)+‬کاتچین‪-4-‬فلروگلوسینول؛ ‪(+) -‬‬
‫(‪-)+‬کاتچین و (‪-)-‬اپیکاتچین‬
‫‪ Taxus yunnan-‬جداسازی تاکسول ترکیب ضد سرطانی از‬

‫‪:‬با ‪ensis‬‬
‫ستون‬ ‫بسته بندی شده با رزین پلیمری ‪) 956‬میلی متر ‪ x 200‬شناسه ‪D1 (4000‬‬
‫فاز موبایل‬ ‫استون‪ :‬آب (‪)58:42‬‬
‫نرخ جریان‬ ‫میلی لیتر در دقیقه ‪79‬‬
‫ترکیب جدا شده‬ ‫تاکسول‬
‫افزایش مقیاس گام به گام از مقیاس تحلیلی تا پردازش شروع می شود‬

‫مقیاس موضوع مهمی است که باید در نظر گرفته شود‪ .‬بهینه سازی شرایط عملیاتی همیشه ب‪3‬رای ب‪33‬ه دس‪33‬ت آوردن‬
‫در مقی‪33‬اس فرآین‪33‬د‪ ،‬انتخ‪33‬ابی ب‪33‬رای جداس‪33‬ازی ‪، HPLC‬مولکول های گیاهی با خل‪33‬وص ب‪33‬اال مفی‪33‬د اس‪33‬ت‪ .‬بن‪33‬ابراین‬
‫مولکول‌های ارزشمند با خلوص مطلوب برای تجاری‌سازی است‪ .‬اهمیت آن به دلیل افزایش نی‪33‬از ب‪33‬ه مولکول‌ه‪33‬ای‬
‫‪.‬با خلوص باال به رشد خود ادامه خواهد داد‬
‫‪ SC-AP-LC-0186.‬ناش‪3333333333‬ناس‪ ،2007 ،‬یادداش‪3333333333‬ت برنام‪3333333333‬ه ش‪3333333333‬یمادزو‬ ‫‪:‬موج‪3333333333‬ود در‬

‫‪http://www2.shimadzu.com/apps/appnotes/app113.pdf‬‬
‫شناسایی و تعیین کمیت تانن ها ‪ HPLC،‬جداسازی ‪ Pousset، JL، 2000،‬و ‪Bouchet، N.، Levesque، J.‬‬
‫‪ Guiera senegalensis، Phytochemistry Annals، 11: 52-56‬از‬
11 PROCESS-SCALE HIGH PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY FOR MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS
Brandt، A. ‫ و‬Kueppers، S.، 2002، ‫ جنبه های عملی‬HPLC ،‫آماده سازی در تولید داروسازی و توسعه‬
‫در‬: LC-GC-Europe ، 5-2 .‫ص‬
Konoshima، T.، Yasuda، I.، Kashiwada، Y.، Cosentino، LM ‫و لی‬، KH، 1995، ‫عوامل ضد ایدز‬.
XXI: ‫ول ضد‬33‫وان اص‬33‫ه عن‬33‫د ب‬33‫ری ترپنوئی‬33‫ای ت‬33‫ ساپونین ه‬HIV ‫ای‬33‫وه ه‬33‫ از می‬Gleditsia japonica ‫و‬
Gymnocladus chinensis 1377-1372 :58 ،‫ مجله محصوالت طبیعی‬،‫فعالیت‬-‫و یک همبستگی ساختار‬
Lorenz، H.، Sheehan، P. ‫ و‬Morgenstern، AS، 2001، ‫جفت کروماتوگرافی بستر متحرک شبیه سازی‬
‫ مجله کروماتوگرافی‬،‫ شده و کریستالیزاسیون کسری برای جداسازی انانتیو کارآمد‬A، 908: 201-214
Merghem, R., Jay, M., Brun, N. and Voirin, B., 2004, ‫ تجزیه و تحلیل کیفی و جداسازی‬HPLC ‫و‬
‫ شناسایی پروسیانیدین ها از‬Vicia faba, Phytochemistry Annals , 15: 95-99
Pavli, V., Kmetec, V. and Tanja, T., 2004, ‫ جداسازی اجزای پپتیدی باسیتراسین توسط‬HPLC ‫آماده‬
‫از جامد‬333‫تخراج ف‬333‫ازی و اس‬333‫( س‬SPE), Journal of Liquid Chromatography & Related
Technology, 27: 2381-2396
Sargenti, SR and Vichnewski, W. 2000, ‫ک‬33‫ک تکنی‬33‫وان ی‬33‫سونیکاسیون و کروماتوگرافی مایع به عن‬
‫سریع برای استخراج و شکنش مواد گیاهی‬, Phytochemistry Annals, 11: 69-73
Venn, RF (Ed.), 2000, Practicals and Practice of Bioanalysis, Taylor & Francis, London,
p. 44-130
Yang, X., Liu, K. and Xie, M. 1998, Purfi cation of taxol by industrial preparative
machine chromatography, Journal of Chromatography A, 813: 201-204
190
www.medplant.ir
‫‪12‬‬ ‫کروماتوگرافی فلش و تکنیک های کروماتوگرافی کم فشار برای جداسازی فیتومولکول ها‬
‫‪SK Chattopadhyay‬‬
‫خالصه‬
‫کروماتوگرافی فلش شکل سریع کروماتوگرافی ستونی آماده سازی است که از ستون های از پیش بس‪33‬ته بن‪33‬دی ش‪33‬ده‬
‫اس‪33‬تفاده می کن‪33‬د ک‪33‬ه از طری‪33‬ق آن ی‪33‬ک حالل ب‪33‬ا س‪33‬رعت جری‪33‬ان ب‪33‬اال پمپ می ش‪33‬ود‪ .‬دو ن‪33‬وع سیس‪33‬تم حالل در‬
‫کروماتوگرافی فالش استفاده می شود‪ :‬ایزوکراتی‪33‬ک و گرادی‪33‬ان‪ .‬در سیس‪33‬تم ایزوکراتی‪33‬ک‪ ،‬ی‪33‬ک ف‪33‬از متح‪33‬رک ت‪33‬ک‬
‫ق‪33‬درتی‪ ،‬جداس‪33‬ازی م‪33‬ورد نظ‪33‬ر را ب‪33‬ه ارمغ‪33‬ان می آورد‪ .‬سیس‪33‬تم گرادی‪33‬ان‪ ،‬ک‪33‬ه در آن ت‪33‬رکیب حالل در ط‪33‬ول دوره‬
‫شستشو تغییر می‌کند‪ ،‬برای نمونه‌های پیچیده حاوی ترکیباتی که در زمان‌های نگهداری ستون تفاوت زیادی دارند‪،‬‬
‫مناسب است‪ .‬نرخ جریان بهینه برای جداسازی فالش به اندازه ذرات و ابعاد س‪3‬تون مرب‪3‬وط می ش‪3‬ود‪ .‬ج‪33‬اذب ه‪3‬ای‬
‫و حالل های شستشو ) ‪، NH2‬به عنوان مثال سیلیس( معمولی برای کروماتوگرافی فالش فاز معمولی قطبی هستند‬
‫و فاز متح‪33‬رک قط‪33‬بی اس‪33‬ت‪ C18) .‬مانند( غیر قطبی هستند‪ .‬در کروماتوگرافی فاز معکوس‪ ،‬فاز ساکن غیرقطبی‬
‫ترکیبات توسط برهمکنش گروه های عاملی غیرقطبی خود با گروه های غیر قطبی روی سطح بسته بندی حفظ می‬
‫شوند‪ .‬بنابراین‪ ،‬قطبی ترین ترکیبات ابتدا به دنبال سایر ترکیبات به ت‪33‬رتیب ک‪33‬اهش قط‪33‬بیت شس‪33‬ته می ش‪33‬وند‪ .‬ب‪33‬رای‬
‫دستیابی به جداسازی مطلوب‪ ،‬باید جاذبی انتخاب کرد که به طور موثر ترکیبات مورد نظ‪33‬ر را تحت ش‪33‬رایط حالل‬
‫مناسب برای حاللیت نمون‪3‬ه حف‪3‬ظ کن‪3‬د‪ .‬بارگ‪3‬ذاری نمون‪3‬ه ب‪3‬ر روی ی‪3‬ک س‪3‬تون خاکس‪3‬تر را می ت‪3‬وان ب‪3‬ا بارگ‪3‬ذاری‬
‫مرطوب (نمونه مایع مستقیما بارگذاری می شود و اجازه می دهد تا در بستر جاذب نفوذ کند) ی‪3‬ا بارگ‪3‬ذاری خش‪3‬ک‬
‫(زمانی که نمونه ها از قبل به مقدار کمی جاذب جذب می شوند و سپس روی آن بارگ‪33‬ذاری می ش‪33‬ود) انج‪33‬ام ش‪33‬ود‪.‬‬
‫‪).‬ستون‬
‫‪12.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫‪.‬میخائیل سمیونوویچ تسوت از روسیه اولین کروم را اختراع کرد‬

‫تکنیک ماتوگرافی در سال ‪ 1901‬در طول تحقیقات خود در م‪33‬ورد کلروفی‪33‬ل‪ .‬او از ی‪33‬ک س‪33‬تون ج‪33‬ذب م‪33‬ایع ح‪33‬اوی‬
‫‪ XI‬کربنات کلسیم برای جداسازی رنگدانه های گی‪33‬اهی اس‪33‬تفاده ک‪33‬رد‪ .‬این روش در ‪ 30‬دس‪33‬امبر ‪ 1901‬در کنگ‪33‬ره‬
‫طبیعت گرایان و پزشکان در سن پترزبورگ ش‪33‬رح داده ش‪33‬د‪ .‬اولین ش‪33‬رح چ‪33‬اپ ش‪33‬ده در س‪33‬ال ‪ 1903‬در مجموع‪33‬ه‬
‫مقاالت انجمن طبیعت گرایان ورش‪3‬و‪ ،‬بخش زیس‪3‬ت شناس‪3‬ی منتش‪3‬ر ش‪3‬د‪ .‬او ب‪3‬رای اولین ب‪3‬ار در س‪3‬ال ‪ 1906‬در دو‬
‫‪، Berichte der Deutschen Botanischen‬مقاله خ‪3‬ود در م‪3‬ورد کلروفی‪3‬ل در مجل‪3‬ه گی‪3‬اه شناس‪3‬ی آلم‪33‬ان‬
‫‪ .‬اصطالح کروماتوگرافی را در چاپ استفاده کرد ‪Gesellschaft،‬‬
‫در سال ‪ ،1952‬آرچر جان پورتور مارتین و ریچارد الرنس میل‬

‫لینگتون س‪3‬ینج ب‪3‬ه خ‪3‬اطر اخ‪3‬تراع کروم‪3‬اتوگرافی پارتیش‪3‬ن ج‪3‬ایزه نوب‪3‬ل ش‪3‬یمی را دری‪3‬افت ک‪3‬رد‪ .‬از آن زم‪3‬ان‪ ،‬این‬
‫را می‌توان به ‪ Tsvet‬تکنیک به سرعت پیشرفت کرده است‪ .‬محققان دریافته‌اند که اصول زیربنای کروماتوگرافی‬
‫‪.‬روش‌های مختلفی به کار برد‪ ،‬و باعث ایجاد انواع مختلف کروماتوگرافی و افزایش مولکول‌های مشابه می‌شود‬
‫‪12.2‬‬ ‫فلش کروماتوگرافی‬
‫‪.‬کروماتوگرافی فلش که به عنوان کروماتوگرافی فشار متوسط نیز شناخته می شود‬

‫ماتوگرافی‪ ،‬شکلی سریع از کروماتوگرافی س‪3‬تونی آماده‌س‪3‬ازی اس‪3‬ت ک‪3‬ه از س‪3‬تون‌های بهینه‌س‪3‬ازی ش‪3‬ده و از پیش‬
‫بسته‌بندی شده استفاده می‌کند که از طریق آن یک حالل با سرعت جریان ب‪33‬اال پمپ می‌ش‪33‬ود‪ .‬کروم‪33‬اتوگرافی فالش‬
‫از دانشگاه کلمبیا‪ ،‬نیویورک‪ ،‬ایاالت متح‪33‬ده توس‪33‬عه ی‪3‬افت‪ ،‬اکن‪3‬ون ‪ WC Stills‬که در ابتدا در سال ‪ 1978‬توسط‬
‫روشی برای خالص سازی و جداسازی با استفاده از فازهای عادی است‪ .‬استفاده از مواد بسته بندی ف‪33‬از معک‪33‬وس‪،‬‬
‫این تکنیک را به روی طیف وسیع تری از جداس‪33‬ازی ه‪3‬ای آم‪33‬اده س‪3‬ازی ب‪33‬از می کن‪3‬د‪ .‬در ح‪3‬ال حاض‪3‬ر‪ ،‬آن را ب‪33‬ه‬
‫‪.‬در نظر گرفته می شود )‪ (LC‬عنوان یک روش ساده و اقتصادی برای کروماتوگرافی مایع آماده سازی‬
‫کروماتوگرافی فلش با تکنیک های معمولی متفاوت است‬
‫‪2 FLASH CHROMATOGRAPHY AND LOW PRESSURE CHROMATOGRAPHIC TECHNIQUES FOR SEPARATION OF PHYTOMOLECULES‬‬
‫به دو ص‪33‬ورت ابت‪33‬دا از ذرات س‪33‬یلیکاژل کمی کوچک‪33‬تر (مش ‪ )400-250‬اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪ .‬دوم‪ ،‬ب‪33‬ه دلی‪33‬ل جری‪33‬ان‬
‫برای هدایت حالل از طریق ستون )‪ (15-10 psi‬محدود حالل ها ناشی از ذرات ژل کوچک‪ ،‬از گاز تحت فشار‬
‫‪ .‬فاز ساکن استفاده می شود‪ .‬نتیجه خالص کروماتوگرافی سریع ("در یک خاکستر") و با وضوح باال است‬
‫‪12.2.1‬‬ ‫نظریه کروماتوگرافی فلش‬
‫کروماتوگرافی یک روش جداسازی است که از تفاوت‬

‫ارجاعاتی در رفتار پارتیشن بندی بین فاز متحرک و فاز ثابت برای جداسازی اجزا در یک مخلوط‪ .‬ترکیبات ی‪33‬ک‬
‫مخلوط ممکن است بر اساس بار‪ ،‬حاللیت نسبی یا جذب با فاز ساکن برهم کنش داشته باشند‪ .‬احتباس ان‪33‬دازه گ‪33‬یری‬
‫)‪ LC (HPLC‬سرعت حرکت یک ماده در یک سیستم کروماتوگرافی است‪ .‬در سیستم‌های توس‪33‬عه پیوس‪33‬ته مانند‬
‫که در آن ترکیبات با شوینده‌ها شسته می‌شوند‪ ،‬ماندگاری معموالً به عنوان زم‪33‬ان ‪ (GC)،‬و کروماتوگرافی گازی‬
‫اندازه‌گیری می‌شود‪ ،‬یعنی زمان بین تزریق و تش‪33‬خیص ‪ .‬در سیستم‌های توس‪33‬عه ب‪33‬دون وقف‪33‬ه مانن‪33‬د )‪ t R‬یا ‪ (Rt‬ماند‬
‫اندازه‌گیری می‌ش‪33‬ود ‪ ،‬یع‪33‬نی ط‪3‬ول )‪ (Rf‬احتباس به عنوان ضریب نگهداری ‪ (TLC)،‬کروماتوگرافی الیه نازک‬
‫‪:‬اجرای ترکیب بر طول اجرای جلوی مایع شوینده تقسیم می‌شود‬
‫مسافت طی شده توسط آنالیت‬

‫=‪R f‬‬
‫مسافت طی شده توسط جبهه حالل‬
‫‪12.2.2‬‬ ‫به فلش کروماتوگرافی ‪ TLC‬تبدیل‬
‫‪.‬می تواند برای کمک به تعیین محلول موثر استفاده شود ‪ TLC‬جداسازی‬
‫‪ Δ Rf‬معم‪33‬ولی اس‪33‬ت و ‪ TLC‬ی‪3‬ک واحد ‪ Rf‬ترکیبات دریچ‪33‬ه ب‪33‬رای کروم‪33‬اتوگرافی خاکس‪33‬تر فالش‬ ‫بین‬ ‫فاص‪33‬له‬
‫‪ :‬ترکیبات است‬
‫‪Δ R f = R f1 – R f2‬‬
‫‪.‬سیستمی است که ترکیب را به حرکت در می آورد ‪ TLC‬سیستم حالل ایده آل برای‬

‫حداقل ‪ 0.15‬از سایر اجزای نزدیک به آن جدا ‪ ΔRf‬می رسد و این جزء را با مقدار ‪ Rf 0.15-0.35‬پوند مورد نظر در مخلوط به‬
‫‪.‬جداسازی های کروماتوگرافی خاکستری توسط حجم ستون کنترل می شود ‪ TLC،‬می کند ‪ .‬بر خالف‬
‫‪.‬به عنوان حجم مجدد حالل تعریف می شود )‪ (CV‬حجم ستون‬

‫نیاز به پر کردن تمام منافذ جاذب و فضاهای بینابینی بین ذرات ج‪33‬اذب در ی‪33‬ک س‪33‬تون داده ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬حجم م‪33‬ورد‬
‫بیان می ش‪33‬ود‪ .‬حجمی ک‪33‬ه شستش‪33‬وی دو ‪ CV‬نیاز برای شستشوی ترکیب مورد نظر از یک ستون بر حسب تعداد‬
‫نامی‪3‬ده می ش‪3‬ود‪ .‬سیس‪3‬تم حالل کروم‪3‬اتوگرافی )‪ ( Δ CV‬ماده را از یک حجم جدا می کند‪ ،‬اختالف حجم س‪3‬تون‬
‫شستشو می دهد و این ج‪33‬زء ‪ CV‬فالش فالش ایده آل‪ ،‬سیستمی است که ترکیب مورد نظر مورد نظر را در ‪6-3‬‬
‫‪.‬بیشتر از ‪ 1‬جدا می کند ‪ Δ CV‬را از سایر اجزای نزدیک به آن با‬
‫برای یک ترکیب معین ‪ Rf‬به ‪ CV‬رابطه بین اعداد‬

‫برای یک مجموعه خاص از ش‪33‬رایط ‪ Δ CV = 1/Rf1 - 1/ Rf2.‬اس‪33‬ت ‪ .‬بنابراین‪ ،‬برای دو ترکیب ‪/R f‬پوند ‪1‬‬
‫شست‪ CV ،‬را می توان در کمی بیش از ‪ Rf = 0.9 1‬جداسازی‪ ،‬یک جزء ضعیف نگهدارنده و سریع شستشو با‬
‫نیاز دارد‪ .‬شستشوی کامل (جدول ‪ CV‬به ‪ Rf = 0.1 10‬در حالی که یک جزء به شدت حفظ شده و کند شسته با‬
‫‪)1.‬‬
‫‪ CV‬و ‪ Rf‬جدول ‪ :1‬رابطه بین‬
‫‪196‬‬
‫‪Rf‬‬ ‫رزومه‬
‫‪0.90‬‬ ‫‪1.10‬‬
‫‪0.70‬‬ ‫‪1.40‬‬
‫‪0.50‬‬ ‫‪2.00‬‬
‫‪0.30‬‬ ‫‪3.33‬‬
‫‪0.10‬‬ ‫‪10.0‬‬
‫با ‪ TLC‬با توجه به عواملی مانند تغییر در نرخ جریان حالل‬
‫اس‪3‬تفاده می‌ش‪3‬وند‪ ،‬ش‪3‬رایط حالل ک‪3‬ه ‪ TLC‬ب‪3‬ا توج‪3‬ه ب‪3‬ه زم‪3‬ان و ت‪3‬داخل چس‪3‬ب‌هایی ک‪3‬ه ب‪3‬رای اتص‪3‬ال جاذب‌ه‪3‬ای‬
‫‪.‬قابل قبولی را فراهم می‌کنند‪ ،‬لزوما ً برای کروماتوگرافی فالش بدون تغییر کار نمی‌کنند ‪ TLC‬جداسازی‬
‫‪،‬اگرچه ممکن است برخی آزمایشات تجربی مورد نیاز باشد‬

‫ب‪3‬ه ف‪33‬از متح‪3‬رک کروم‪3‬اتوگرافی فالش کم‪3‬ک می ‪ TLC‬مراحل زیر به ساده سازی فرآیند تبدیل یک سیستم حالل‬
‫‪:‬کند‬
‫‪1.‬‬ ‫و در س‪33‬تون کروم‪33‬اتوگرافی خاکس‪33‬تر ‪ TLC‬از مواد شیمیایی جاذب منطبق ب‪33‬ر روی ص‪33‬فحه‬
‫استفاده کنید‪ .‬شیمی جاذب فاز ثابت (از جمله سیلیس) می تواند از سازنده ای به س‪33‬ازنده دیگ‪33‬ر متف‪33‬اوت‬
‫باشد‪ .‬در صورتی که انتظار می رود سیستم ه‪33‬ای حالل نت‪33‬ایج مش‪33‬ابهی ارائ‪33‬ه دهن‪33‬د‪ ،‬تط‪33‬بیق این ش‪33‬یمی‬
‫‪.‬جاذب مهم است‬
‫‪2.‬‬ ‫باش‪33‬د ‪ .‬این ‪ ΔRf > 0.20‬و ‪ Rf ≈ 0.15-0.35‬را بهینه کنید ت‪3‬ا ت‪3‬رکیب م‪33‬ورد نظ‪3‬ر دارای‬
‫‪ .‬شرایط مطمئن ترین نقطه شروع را برای جداسازی موفق کروماتوگرافی فالش فراهم می کند‬
‫تنظیم کنی‪33‬د‪ .‬گ‪33‬زینش پ‪33‬ذیری حالل ب‪33‬ه عن‪33‬وان توان‪33‬ایی ‪ ΔR f > 0.20‬گزینش پذیری حالل را برای ایج‪33‬اد )‪a‬‬
‫‪ CV‬و تعداد ‪ ΔRf‬تأثیرگذاری بر حفظ یک ترکیب در مخلوط نسبت به سایرین تعریف می شود‪ ،‬بنابراین بر‬
‫مورد نظر معموالً ‪ TLC‬تأثیر می گذارد‪ .‬آزمایش با ترکیبات مختلف حالل برای به دست آوردن جداسازی‬
‫شرایط مناسبی را برای جداسازی موثر کروماتوگرافی فالش نشان می دهد‪ .‬مخلوط حالل های مختلف مانن‪33‬د‬
‫هگزان‪ :‬اتیل استات (‪ )1 3:1‬و هگزان‪ :‬دی کلرومتان (‪ )2 3:1‬ممکن است گزینش پذیری حالل های متف‪33‬اوتی‬
‫را ارائه دهند در حالی که قدرت حالل مشابهی را ارائه می دهن‪33‬د‪ .‬مخلوط‌ه‪33‬ای حالل مختل‪33‬ف ح‪33‬تی می‌توانن‪33‬د‬
‫ممکن است ‪ Δ CV‬و ‪ Δ Rf‬ترتیب شستشوی برخی از اجزای نمونه را معکوس کنند‪ .‬جالب است بدانید که‬
‫ظ‪33‬رفیت س‪33‬تون را پیش بی‪33‬نی می ‪ . Δ CV‬نسبت به یکدیگر برای یک جداسازی معین بسیار متفاوت باشند‬
‫کند‪ ،‬یعنی مقدار ماده ای که می تواند به طور م‪3‬وثر در بارگ‪3‬ذاری ی‪3‬ک س‪3‬تون ج‪3‬دا ش‪3‬ود (ج‪3‬دول ‪ .)2‬هرچ‪3‬ه‬
‫‪.‬بیشتر باشد‪ ،‬ظرفیت موثر ستون بهتر است ‪ Δ CV‬مقدار‬
‫ق‪33‬درت حالل ب‪33‬ه اث‪3‬ر ‪ ( CV, 3-6).‬بین ‪ 0.15‬و ‪ 0.35‬تنظیم کنید ‪ Rf‬قدرت حالل را ب‪3‬رای بدس‪33‬ت آوردن )‪b‬‬
‫ت‪33‬اثیر می ‪ CV‬و ‪ Rf‬همزمان حالل بر حفظ تمام ترکیبات در مخلوط اشاره دارد‪ .‬بن‪33‬ابراین‪ ،‬ق‪33‬درت حالل بر‬
‫گذارد‪ .‬هنگامی که جداسازی بهینه با اصالح گزینش پذیری حالل ایج‪33‬اد ش‪33‬د‪ ،‬ممکن اس‪33‬ت ب‪33‬ا اف‪33‬زایش ق‪33‬درت‬
‫حالل‪ ،‬برخی یا همه ترکیبات را در س‪33‬ریع ت‪33‬رین زم‪33‬ان ممکن از س‪33‬تون فالش خ‪33‬ارج کنی‪33‬د‪ .‬اغلب‪ ،‬تغی‪33‬یرات‬
‫جزئی در قدرت حالل می تواند تفاوت های زیادی در احتباس ایجاد کند‪ .‬در برخی موارد‪ ،‬یک ف‪33‬از متح‪33‬رک‬
‫با استحکام پایین تر‪ ،‬جداسازی های بهبود یافته را فراهم می کند‪ .‬مهم است که به ی‪33‬اد داش‪33‬ته باش‪33‬ید ک‪33‬ه حالل‬
‫بارگیری نمونه باید قدرت شستشو برابر یا کمتر از قدرت شروع فاز متحرک داشته باشد‪ .‬ممکن اس‪33‬ت ب‪33‬رای‬
‫تنظیم‪3‬ات اض‪3‬افی ب‪3‬رای انتخ‪3‬اب و ق‪3‬درت ‪ Δ CV >1،‬و ‪ CV≈3-6‬بهینه سازی جداسازی و دستیابی به‬
‫سیستم حالل فالش ضروری باشد‪ .‬این اغلب می تواند با استفاده از یک سیستم حالل قطبی کمتر یا ب‪33‬ا ک‪33‬اهش‬
‫‪.‬نسبت اصالح کننده قطبی به دست آید‬
‫)‪ (Biotage‬گرم در ‪ 70‬میلی لیتر ‪ ISOLUTE Flash Si 20‬جدول ‪ :2‬ظرفیت تقریبی ستون‬
‫‪Δ CV‬‬ ‫‪، g‬بار نمونه‬
‫‪6‬‬ ‫‪1.0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪0.5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0.25‬‬
‫‪12.3‬‬ ‫کروماتوگرافی ایزوکراتیک در مقابل گرادیان‬
‫‪.‬دو نوع سیستم حالل در کروماتوگرافی فالش استفاده می شود‬

‫رافی‪ :‬ایزوکراتیک و گرادی‪33‬ان‪ .‬رایج ت‪33‬رین سیس‪33‬تم ایزوکراتی‪33‬ک (ب‪33‬ه مع‪33‬نی ق‪33‬درت حالل یکس‪33‬ان) اس‪33‬ت ک‪33‬ه در آن‬
‫‪.‬مخلوط فاز متحرک تک قدرتی جداسازی مورد نظر را به ارمغان می آورد‬
‫اگر مخلوط پیچیده است و حاوی ترکیباتی است که متفاوت است‬

‫تا حد زیادی در زمان‌های نگهداری ستون‪ ،‬شیمیدان‌ها ممکن است از ی‪33‬ک سیس‪33‬تم حالل گرادی‪33‬ان اس‪33‬تفاده کنن‪33‬د ک‪33‬ه‬
‫ترکیب حالل را در طول دوره شستشو تغییر می‌دهد‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬در یک سیستم فاز معم‪3‬ولی مجه‪3‬ز ب‪3‬ه س‪3‬تون‬
‫سیلیکا‪ ،‬از یک حالل غیر قطبی مانند هگزان برای شستشوی ترکیب‪33‬ات غ‪3‬یر قط‪33‬بی اس‪33‬تفاده می ش‪3‬ود‪ .‬س‪33‬پس‪ ،‬ی‪3‬ک‬
‫حالل قطبی تر مانند اتیل استات به هگزان اضافه می شود تا ترکیبات قطبی تر را شسته شود‪ .‬درص‪33‬د حالل قط‪33‬بی‬
‫‪.‬در مخلوط افزایش می یابد تا زمانی که تمام اجزای مخلوط شسته شوند‬
‫در یک سیستم گرادیان مرحله ای‪ ،‬غلظت های مختلف حالل‬

‫معموالً با افزایش (یا گام) بزرگ تغییر می کنند‪ .‬متناوباً‪ ،‬می‌توان از یک گرادیان خطی استفاده کرد که ب‪33‬ه م‪33‬وجب‬
‫آن یک تغییر خطی پیوسته در غلظت‌های حالل (و در نتیجه قدرت فاز متحرک) حاصل می‌شود‪ .‬ش‪33‬یمیدانان اغلب‬
‫می توانند با استفاده از سیستم های حالل گرادیان به جداسازی های موثر با سرعت بیش‪33‬تری دس‪33‬ت یابن‪33‬د‪ .‬ش‪33‬یمیدان‬
‫ها باید حالل های قابل امتزاج را برای استفاده در سیستم های حالل گرادیان انتخاب کنن‪33‬د‪ .‬ی‪33‬ک سیس‪33‬تم حالل رایج‬
‫برای جداسازی خاکستر فالش با استفاده از جاذب های قطبی مانند س‪33‬یلیس هگ‪33‬زان و اتی‪33‬ل اس‪33‬تات اس‪33‬ت ک‪33‬ه در آن‬
‫‪.‬اتیل استات حالل قطبی تر است‬
‫قدرت‬
‫حالل نسبی‬
‫هگزان‬
‫تولوئن‬
‫دی اتیل اتر‬
‫دی‬
‫کلرومتان‬
‫استون‬
‫افزایش شستشو افزایش‬ ‫شستشو‬
‫استحکام در استحکام‬ ‫تتراهیدروفوران معمولی در حالت مدفاز‬ ‫فاز معکوس‬
‫اتیل استات‬
‫استونیتریل‬
‫ایزوپروپان‬
‫ول‬
‫اتانول‬
‫متانول‬
‫‪198‬‬
‫اب‬
‫شکل ‪ :1‬سیستم گرادیان مرحله ای‬
‫‪12.4‬‬ ‫انتخاب جاذب و حالت جداسازی‬
‫جاذب های معمولی برای کروماتوگرافی فالش فاز معمولی هستند‬

‫و حالل های شستشو غیر قطبی هستند (مانند هگزان‪ ،‬هپت‪33‬ان‪، NH 2 ) ،‬به عنوان مثال سیلیس( حالل های قطبی‬
‫دی کلرومتان‪ ،‬که گاهی اوقات با مقادیر کمی از حالل های قطبی تر مانند ایزوپروپانول اصالح می شوند)‪ .‬نمون‪33‬ه‬
‫معموالً در یک حالل ضعیف (بسیار غیر قطبی) استفاده می شود و جداسازی زمانی رخ می دهد که حالل شستشو‬
‫اعمال شود‪ .‬در کروماتوگرافی خاکستری فاز معمولی‪ ،‬غیرقطبی ترین جزء نمونه ابتدا شسته می ش‪3‬ود و ب‪33‬ه دنب‪3‬ال‬
‫‪.‬آن ترکیبات قطبی بیشتری قرار می گیرند‬
‫‪12.4.1‬‬ ‫ستون های فلش ایزوله‬
‫ستون های پلی پروپیلنی هستند )‪ (Biotage‬ستون های ایزوله فالش‬

‫بسته بندی شده با جاذب های خاکستر ایزولوت‪ .‬این ستون ها برای استفاده در کروماتوگرافی خاکس‪33‬تر فالش آفالین‬
‫و آنالین مناسب هستند‪ .‬در کروماتوگرافی خاکستر آفالین‪ ،‬شیمیدانان حجم نمونه و حالل شستشو را در ب‪33‬االی ی‪33‬ک‬
‫اعمال می کنند‪ .‬ایستگاه پردازش نمونه در کروماتوگرافی خاکستر خارج از خط‪ FlashVac ،‬در ‪ Isolute‬ستون‬
‫شیمیدانان جداسازی های ایزوکراتیک یا گرادیان مرحله ای را انجام می دهند‪ .‬در کروم‪33‬اتوگرافی خاکس‪33‬تر آنالین‪،‬‬
‫بر روی سیستمی نصب می شود که ستون را به یک سیستم پمپ مایع خارجی متصل می کند ‪ Isolute‬یک ستون‬
‫تا جریان مداوم حالل را از طریق ستون تولید کند‪ .‬بسته به توانایی پمپ‪ ،‬ترکیب حالل می تواند ایزوکراتیک (یک‬
‫حالل یا مخلوط حالل) یا یک گرادیان با نسبت فزاین‪33‬ده ای از حالل ق‪33‬وی ت‪33‬ر (ی‪33‬ا در ی‪33‬ک گرادی‪33‬ان پل‪33‬ه ای ی‪33‬ا ی‪33‬ک‬
‫‪.‬گرادیان خطی) باشد‬
‫تعادل ستون ‪ Isolute 12.4.2.1‬توسعه روش با استفاده از ستون های فلش ‪12.4.2‬‬
‫قبل از بارگذاری نمونه‪ ،‬ستون باید آماده شود‬
‫‪:‬جداسازی با تعادل (پیش خیس کردن) با حالل مناسب‬
‫آفالین ‪ .‬حالل تعادل را به باالی ستون بمالید و اج‪33‬ازه دهی‪33‬د ت‪33‬ا در س‪33‬تون تحت فش‪33‬ار گ‪33‬رانش •‬
‫‪.‬جریان یابد‬
‫یا ب‪3‬ا نص‪3‬ب س‪3‬تون ب‪3‬ر روی ‪ FlashVac‬برخط‪ .‬با استفاده از یک منیفولد خالء مانند سیستم •‬
‫دستگاه آنالین و پمپ کردن حجم مناسب حالل تعادل از طریق س‪33‬تون‪ ،‬س‪33‬تون فالش را ب‪33‬رای‬
‫‪.‬جداسازی حالت آنالین در حالت آفالین متعادل کنید‬
‫‪12.4.2.2‬‬ ‫حاللهای تعادلی معمولی‬
‫حالل های مناسب غیر قطبی هستند‪ ،‬به عنوان مثال هگزان یا پنتان‪ .‬برای‬
‫را از قبل خیس کنی‪33‬د ‪ .‬حجم مناسب برای تعادل ستون تقریب‪3‬ا ً دو ‪ NH 2‬بهترین نتایج‪ ،‬قبل از استفاده‪ ،‬ستون های سیلیس و‬
‫‪.‬حجم بستر است (جدول ‪)3‬‬
‫جدول ‪ :3‬حجم حالل ستون معمولی برای تعادل ستون‬
‫اندازه ستون‪ ،‬گرم‬ ‫حجم تقریبی ستون‪ ،‬میلی لیتر‬ ‫حجم حالل معم‪3‬ولی‪،‬‬
‫میلی لیتر‬
‫‪2‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪6.5‬‬ ‫‪13‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪12.5‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪50‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪31.3‬‬ ‫‪62.5‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪62.5‬‬ ‫‪125‬‬
‫‪70‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪176‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪125‬‬ ‫‪250‬‬
‫‪150‬‬ ‫‪188‬‬ ‫‪376‬‬
‫‪.‬ستون های فالش فاز معمولی را می توان بدون پیش خیس کردن استفاده کرد‬
‫‪.‬اما برخی از تغییرات ستون به ستون ممکن است تجربه شود‬
‫‪12.5‬‬ ‫نمونه برنامه‬
‫دو روش رایج برای کروماتوگرافی خاکستری وجود دارد‬

‫‪.‬بارگیری نمونه‪ :‬بارگذاری مرطوب و بارگذاری خشک‬
‫‪12.5.1‬‬ ‫بارگذاری مرطوب‬
‫‪،‬نمونه مایع را مستقیما ً بر روی قسمت باالیی ستون قرار دهید‬

‫و اجازه دهید تا از باالی بستر جاذب نفوذ کند‪ .‬برای بهترین نتایج‪ ،‬نمونه را روی یک ستون از پیش خیس ش‪33‬ده در‬
‫‪.‬یک حالل غیر قطبی قرار دهید‬
‫‪12.5.1.1‬‬ ‫نکات عملی برای بارگذاری مرطوب‬
‫‪.‬نمونه را تا حد امکان در حالل غیر قطبی حل کنید •‬

‫اگر ترکیبات به راحتی در یک حالل غیر قطبی قابل حل نیستند‪ ،‬یا آنها را در حجم کمی از •‬
‫حالل قطبی حل کنید و سپس با یک حالل غیر قطبی رقی‪33‬ق کنی‪33‬د ت‪33‬ا ق‪33‬درت شستش‪33‬و ک‪33‬اهش‬
‫‪ .‬یابد‪ ،‬یا بارگذاری خشک نمونه را در نظر بگیرید (در بخش بعدی بحث می شود‪) .‬‬
‫‪.‬قرار دهید ‪ PTFE‬مجهز به سوزن های ‪ FlashVac‬ستون را روی یک منیفولد خالء •‬
‫نمونه را به طور یکنواخت در کل منطقه فریت باالیی بمالید‪ .‬برای انجام این کار‪ ،‬ستون را •‬
‫‪.‬با بستن دریچه متوقف کنید‬
‫مجهز به شیر تزریق ‪ 3‬طرفه‪ ،‬نمون‪33‬ه ‪ Flash Master‬روش دیگر‪ ،‬با استفاده از سیستم •‬
‫‪.‬ها را در حالت آنالین روی ستون بارگذاری کنید‬
‫بارگذاری خشک ‪12.5.2‬‬
‫‪.‬بارگذاری خشک روش انتخابی برای بارگذاری مخلوط واکنش است‬
‫تورهای متشکل از حالل های قطبی روی سیلیس یا سایر ستون های ف‪33‬از معم‪33‬ولی‪ .‬مخل‪33‬وط واکنش را روی مق‪33‬دار‬
‫کمی از مواد حجیم جاذب انتخابی از قبل جذب کنید‪ .‬اکثر حالل را تبخیر کنید و ترکیبات را به سطح جاذب متص‪33‬ل‬
‫‪.‬کنید‬
‫‪ .‬این ترکیب را به باالی مواد از پیش بسته بندی شده (و از قبل خیس شده) اضافه کنید‬
‫‪200‬‬
‫ستون خاکستر; اجازه دهید ته نشین شود و یک سرخ شده اضافه کنید تا مخل‪33‬وط در ج‪33‬ای خ‪33‬ود محکم ش‪33‬ود‪ .‬ف‪33‬ریت‬
‫‪ .‬باالیی را می توان با استفاده از یک درج فریت با اندازه مناسب قرار داد‬
‫یک جاذب جایگزین محبوب برای بارگیری خشک با استفاده از خاکستر‬

‫است‪ .‬این را می توان به همان روش جاذب فالش استفاده کرد‪ ،‬اما ‪ HM-N‬جاذب یک خاک دیاتومه مانند ایزوله‬
‫‪.‬دارای چندین مزیت از جمله دفع موثرتر ترکیبات به فاز متحرک است‬
‫نکات عملی برای بارگذاری خشک ‪12.5.2.1‬‬
‫نمونه را ابتدا در یک حالل مناسب حل کنید و در صورت امکان از انحالل کام‪33‬ل اطمین‪33‬ان •‬
‫‪.‬حاصل کنید‪ .‬از کمترین حجم ممکن استفاده کنید‬
‫مواد عمده انتخابی را اضافه کنید‪ .‬نسبت ایده آل نمونه به مواد حجیم از ‪ 1:1‬ت‪33‬ا ‪ 1:3‬حجمی •‬
‫‪.‬است‬
‫حالل باقیمانده را با استفاده از اواپراتور چرخشی تبخیر کنید ت‪33‬ا از ج‪33‬ذب یکن‪33‬واخت نمون‪33‬ه •‬
‫‪.‬روی مواد حجیم اطمینان حاصل کنید‬
‫مخلوط خشک را در باالی ستون فالش (باالی فریت باال) بسته بندی کنید و یک سرخ ش‪33‬ده •‬
‫دیگر اضافه کنی‪3‬د‪ .‬س‪3‬طح جدی‪3‬د را ب‪3‬ه س‪3‬مت پ‪3‬ایین فش‪3‬ار دهی‪3‬د ت‪3‬ا از ح‪3‬رکت مخل‪3‬وط جدی‪3‬د‬
‫اطمینان حاصل کنی‪33‬د ک‪33‬ه م‪33‬واد در ‪ Isolute HM-N،‬جلوگیری کنید‪ .‬هنگام بارگیری با‬
‫‪.‬این مرحله له نشده اند‬
‫هنگام بارگیری خشک با استفاده از سیلیس فله‪ ،‬اطمینان حاصل کنید که با م‪33‬واد موج‪3‬ود در •‬
‫ستون فالش یکسان است‪ .‬اگر این امکان پ‪33‬ذیر نیس‪33‬ت‪ ،‬از م‪33‬واد ب‪33‬ا س‪33‬طح پ‪33‬ایین ت‪33‬ر اس‪33‬تفاده‬
‫سطح و محتوای رطوبت تا ح‪33‬د ممکن ش‪33‬بیه ب‪33‬ه بس‪33‬ته ‪ pH‬کنید‪ ،‬و اطمینان حاصل کنید که‬
‫‪.‬بندی ستون است‪ .‬همه جاذب های ایزولوت به صورت مواد فله در دسترس هستند‬
‫جدول ‪ :4‬دستورالعمل ظرفیت‬

‫‪، g‬مقیاس واکنش‬ ‫اندازه ستون‪ ،‬گرم‬
‫‪0.1‬‬ ‫‪1-2‬‬
‫‪0.25‬‬ ‫‪2-5‬‬
‫‪0.50‬‬ ‫‪5-10‬‬
‫‪1.0‬‬ ‫‪10-20‬‬
‫‪2.5‬‬ ‫‪25-20‬‬
‫‪5.0‬‬ ‫‪50-70‬‬
‫‪10.0‬‬ ‫‪70-100‬‬
‫به عنوان یک دستورالعمل کلی‪ ،‬مقدار نمونه بارگذاری شده بر روی‬
‫ستون فالش فاز معمولی باید ‪ 5‬تا ‪ 10‬درصد اندازه ستون باشد‪ .‬عوام‪33‬ل م‪33‬وثر ب‪33‬ر ظ‪33‬رفیت س‪33‬تون ش‪33‬امل ترکیب‪33‬ات‪،‬‬
‫‪.‬ماتریس نمونه‪ ،‬غلظت محصوالت واکنش و حالل شستشوی مورد استفاده می باشد‬
‫‪12.6‬‬ ‫شستشو‬
‫‪12.6.1‬‬ ‫شستشوی گرادیان مرحله ای‬
‫گرادیان های مرحله ای شستشوی کنترل شده را با تغییرات گسسته ارائه می کنند‬
‫در قدرت شوینده هر مرحله ب‪3‬رای شستش‪33‬وی تنه‪33‬ا اج‪3‬زایی ک‪3‬ه در آن ش‪3‬وینده محل‪3‬ول هس‪3‬تند بهین‪3‬ه ش‪3‬ده اس‪33‬ت‪ .‬این‬
‫‪ .‬تکنیک را می توان هم برای کروماتوگرافی خاکستر آفالین و هم بر روی خط استفاده کرد‬
‫برای تعیین قدرت حالل مناسب برای شستشوی اجزاء در فواصل گسسته استفاده ‪ TLC‬از ‪1.‬‬
‫‪ Rf‬کنید‪ ،‬مخلوط حالل های مختلفی را انتخ‪33‬اب کنی‪33‬د ک‪33‬ه ه‪3‬ر ج‪33‬زء را ب‪33‬ه ط‪3‬ور جداگان‪33‬ه با‬
‫‪ .‬شستشو دهید ‪0.2-0.5‬‬
‫محاسبه کنید‪ .‬مقادیر ‪ CV=1/R f‬حجم حالل مورد نیاز برای شستشوی هر جزء را با استفاده از ‪2.‬‬
‫‪.‬برای اندازه های مختلف ستون در جدول ‪ 3‬فهرست شده است ‪CV‬‬
‫از حالل استفاده کنید‪ ،‬ب‪33‬ا حالل ب‪33‬ا ض‪33‬عیف ت‪33‬رین ق‪33‬درت ‪ CV‬برای هر مرحله بین ‪ 2‬تا ‪3. 5‬‬
‫‪.‬شروع کنید‬
‫‪.‬مایع شوینده را از هر مرحله در ظرف جداگانه جمع آوری کنید ‪4.‬‬
‫‪12.6.2‬‬ ‫شستشوی گرادیان خطی‬
‫‪.‬گرادیان الینر روشی سریع برای جداسازی مخلوط پیچیده است‬

‫کاهش پیچیدگی تصفیه بع‪3‬دی فراکس‪3‬یون ه‪3‬ای جم‪3‬ع آوری ش‪3‬ده‪ .‬این تکنی‪3‬ک ب‪3‬رای کروم‪3‬اتوگرافی خاکس‪3‬تر آنالین‬
‫‪.‬مناسب است‬
‫برای پیدا کردن ض‪33‬عیف ت‪3‬رین و ق‪3‬وی ت‪33‬رین حالل شستش‪33‬و اس‪33‬تفاده کنی‪33‬د‪ .‬حالل ‪ TLC‬از ‪1.‬‬
‫بای‪33‬د )‪ B‬حالل( حالل قوی ‪ (Rf < 0.1).‬باید اکثر اجزا را حفظ کند )‪ A‬حالل( ضعیف‬
‫‪ (Rf > 0.5).‬اجازه شستشوی تمام اجزای مورد نظر را بدهد‬
‫پایان ‪٪ B‬شروع می شود و با حالل ‪ A 100‬یک گرادیان را اجرا کنید که با ‪ ٪100‬حالل ‪2.‬‬
‫‪.‬می یابد‬
‫‪.‬مایع شوینده را در فواصل منظم جمع آوری کنید ‪3.‬‬
‫‪ Solo‬و ‪ FlashMaster II‬دس‪33‬تگاه‌های کروم‪33‬اتوگرافی فالش خودک‪33‬ار مانن‪33‬د سیس‪33‬تم‌های‬

‫را نظارت کنند و فقط بخش‌هایی از مایع شوینده حامل ترکیبات مورد نظ‪33‬ر ‪ UV‬می‌توانند سیگنال یک آشکارساز‬
‫‪.‬را جمع‌آوری کنند‬
‫‪12.6.3‬‬ ‫توسعه روش با استفاده از شستشوی گرادیان‬
‫انجام داد‪ .‬شیب ‪ TLC‬توسعه روش را می توان بدون‬

‫تجزیه و تحلیل شستشو یک روش مفید برای توسعه روش ارائه می ده‪33‬د‪ ،‬ب‪33‬ه وی‪33‬ژه ب‪3‬رای کروم‪33‬اتوگرافی خاکس‪33‬تر‬
‫‪.‬مناسب در دسترس نیستند ‪ TLC‬غیر مبتنی بر سیلیس (به عنوان مثال فاز معکوس) که در آن صفحات‬
‫نمونه را روی یک ستون خاکستر فالش از قبل خیس شده (تعادل) ب‪33‬ا حالل ض‪33‬عیف ت‪33‬ا ح‪33‬د ‪1.‬‬
‫امکان قرار دهید (یا از بارگذاری خش‪33‬ک اس‪33‬تفاده کنی‪33‬د)‪ .‬ب‪33‬ه عن‪33‬وان مث‪33‬ال‪ ،‬ب‪33‬رای ک‪33‬ار ف‪33‬از‬
‫‪.‬معمولی از هگزان برای بارگذاری استفاده کنید‬
‫با افزایش متوالی قدرت حالل شستشو دهید‪ .‬یک )‪ CV‬هر کدام ‪ (2‬ستون را با مقدار کمی ‪2.‬‬
‫‪.‬طرح معمولی برای مخلوط کردن دو حالل در جدول ‪ 5‬آورده شده است‬
‫‪ .‬هر کسر را جمع آوری کنید و برای وجود اجزای مورد نظر تجزیه و تحلیل کنید ‪3.‬‬
‫‪202‬‬
‫ب‪33‬ا اس‪33‬تفاده از این داده ه‪33‬ا‪ ،‬مخل‪33‬وط حاللی را ک‪33‬ه اج‪33‬زای م‪33‬ورد نظ‪33‬ر را ب‪33‬ه ط‪33‬ور جداگان‪33‬ه ‪4.‬‬
‫شستشو می دهد‪ ،‬شناسایی کنید و یک مرحله ی‪33‬ا گرادی‪33‬ان پیوس‪33‬ته را هم‪33‬انطور ک‪33‬ه توض‪33‬یح‬
‫‪.‬داده شد تنظیم کنید‬
‫‪.‬جدول ‪ :5‬طرح معمولی اختالط حاللها برای توسعه روش‬

‫یک حالل قوی است (تع‪33‬دیل ‪ B‬یک حالل ضعیف است (به عنوان مثال هگزان) در حالی که حالل ‪ A‬حالل‬
‫کننده قطبی‪ ،‬به عنوان مثال ایزوپروپانول)‬
‫عدد جزئی‬ ‫‪ A، %‬حالل‬ ‫‪ B، %‬حالل‬
‫‪1‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪98‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪06‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪93‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪12.6.4‬‬ ‫نکات عملی برای شستشوی گرادیان‬
‫اگر شستشوی ایزوکراتیک با استفاده از همان سیستم حالل به طور موثر اج‪33‬زای نمون‪33‬ه را ‪1.‬‬
‫جدا نکند‪ ،‬استفاده از یک گرادیان‪ ،‬انتخاب‌پذیری جداسازی را بهبود نمی‌بخشد‪ .‬با این حال‪،‬‬
‫یک گرادیان می تواند برای کاهش زمان م‪33‬ورد نی‪33‬از ب‪33‬رای دس‪33‬تیابی ب‪33‬ه جداس‪33‬ازی اس‪33‬تفاده‬
‫‪.‬شود‬
‫شرایط شروع گرادیان نباید باعث جداسازی کروماتوگرافی شود‪ .‬گرادیان را ب‪33‬ا ی‪33‬ک حالل ‪2.‬‬
‫‪.‬ضعیف که با شرایط بارگذاری نمونه مطابقت دارد شروع کنید‬
‫دبی جریان در ابتدای یک گرادیان می‌تواند زیاد باشد‪ ،‬اما برای بهترین نتایج‪ ،‬باید آن را به ‪3.‬‬
‫‪.‬نرخ جریان بهینه در ناحیه جداسازی کاهش داد‬
‫برای سرعت بخشیدن ب‪33‬ه جداس‪33‬ازی گرادی‪33‬ان‪ ،‬از دبی جری‪33‬ان ب‪33‬االتر (مناس‪33‬ب ت‪33‬رین ب‪33‬رای ‪4.‬‬
‫نمونه های دارای اجزای زیاد‪ ،‬بار نمونه ب‪33‬اال) ی‪3‬ا ش‪3‬یب تن‪33‬دتر (مناس‪33‬ب ت‪3‬رین ب‪3‬رای نمون‪33‬ه‬
‫‪.‬هایی با اجزای کم‪ ،‬بار نمونه کم) استفاده کنید‬
‫‪12.6.5‬‬ ‫بهینه سازی نرخ جریان‬
‫نرخ جریان بهینه برای جداسازی فالش مربوط به‬

‫اندازه ذرات و ابعاد ستون نرخ جریان بهینه نظری برای ستون های فالش با ابعاد مختلف قابل پیش بینی اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬ا‬
‫این حال‪ ،‬در عمل‪ ،‬افزایش نرخ جریان تاثیر قابل توجهی بر جداسازی نداشته و مزایای بهره وری مهمی را ارائ‪33‬ه‬
‫می دهد (جدول ‪ .) 6‬عوامل دیگری مانند ترکیب فاز متحرک و فشار برگشتی نیز بر دامنه نرخ جریان م‪33‬وثر ت‪33‬أثیر‬
‫‪.‬می‌گذارند‪ .‬برای نرخ جریان توصیه شده‪ ،‬جدول ‪ 6‬را ببینید‬
‫جدول ‪ :6‬نرخ جریان پیشنهادی‬

‫قطر ستون‬ ‫محدوده سرعت‬
‫)پیکربندی(‬ ‫جریان میلی لیتر در‬

‫دقیقه‬
‫)‪ (D‬میلی متر ‪16‬‬ ‫‪5-25‬‬
‫)‪ (E‬میلی متر ‪20‬‬ ‫‪5-25‬‬
‫)‪ (F‬میلی متر ‪27‬‬ ‫‪10-30‬‬
‫)‪ (J‬میلی متر ‪37‬‬ ‫‪20-50‬‬
‫)‪ (V، W، X‬میلی متر ‪40‬‬ ‫‪20-50‬‬
‫‪12.7‬‬ ‫مجموعه کسر‬
‫‪12.7.1‬‬ ‫کروماتوگرافی فلش آفالین‬
‫هنگام انجام کروماتوگرافی فالش بر روی منیفولد خالء مانند‬

‫‪:‬کسرهای متوالی را می توان به صورت زیر جمع آوری کرد ‪ FlashVac،‬به عنوان سیستم‬
‫‪.‬قفسه جمع آوری بار با ویال هایی با حجم مناسب در هر موقعیت •‬

‫یک ستون خاکستر منفرد را در موقعیت ‪ 1‬قفسه جمع آوری قرار دهید و اولین مقدار حالل •‬
‫‪.‬را اعمال کنید‬
‫‪.‬مقدار کمی را در ویال در موقعیت ‪ 1‬قفسه جمع آوری جمع آوری کنید •‬
‫‪.‬ستون را به موقعیت ‪ 2‬منتقل کنید و مقدار دوم حالل را اعمال کنید •‬
‫‪.‬مقدار کمی را در ویال در موقعیت ‪ 2‬قفسه جمع آوری جمع کنید •‬
‫‪.‬ادامه دهید تا تمام اجزای مورد عالقه جمع آوری شود •‬
‫از طرف دیگر‪ ،‬چندین ستون را می توان با جایگزینی پردازش کرد‬

‫‪.‬است ‪ CV‬ویال های جمع آوری در هر مرحله شستشو‪ .‬یک حجم معمولی برای هر کسری دو‬
‫‪12.7.2‬‬ ‫کروماتوگرافی فلش آنالین‬
‫‪،‬با استفاده از یک سیستم خودکار مجهز به جمع کننده کسری‬

‫‪:‬کسرها را می توان به روش های مختلفی جمع آوری کرد‪ ،‬به عنوان مثال‬
‫‪.‬مجموعه کسری حجم ثابت •‬

‫‪ UV.‬مجموعه کسری پیک فردی تحت کنترل ریزپردازنده با ورودی آشکارساز •‬
‫‪12.8‬‬ ‫کروماتوگرافی مایع کم فشار‬
‫در کروماتوگرافی ستونی فشار کم‪ ،‬ستونی از ذرات‬

‫مواد دیررس مانند سیلیس یا آلومین‪33‬ا دارای حاللی هس‪33‬تند ک‪33‬ه در اتمس‪33‬فر ی‪33‬ا فش‪33‬ار کم از آن عب‪33‬ور می کنن‪33‬د‪ .‬ان‪33‬واع‬
‫‪:‬مختلفی از تکنیک های کروماتوگرافی فشار پایین وجود دارد‬
‫)جداسازی بر اساس اندازه( ‪ ltration‬کروماتوگرافی ژل فی )‪i‬‬
‫کروماتوگرافی تبادل یونی (جداسازی پایه بار) )‪ii‬‬
‫کروماتوگرافی وابسته (جداسازی بر اساس مکان های اتصال خاص روی پروتئین ها) )‪iii‬‬
‫‪204‬‬
‫‪12.8.1‬‬ ‫کروماتوگرافی ژل فیلتراسیون‬
‫پروتئین هایی با اندازه های مختلف بر روی ستونی جدا می شوند که در آن‬
‫فاز ثابت شامل دانه های آگارز یا آکریل آمید پلیمریزه شده با منافذ با اندازه های خاص است‪ .‬یک پروتئین کوچ‪33‬ک‬
‫در فاز متحرک (محلول بافر آبی) می تواند وارد منافذ دانه ها شود در حالی که پروتئین بزرگ به دلی‪33‬ل مح‪33‬دودیت‬
‫اندازه نمی تواند وارد شود‪ .‬نتیجه این اس‪33‬ت ک‪33‬ه بخش کوچک‪33‬تری از حجم کلی س‪3‬تون در دس‪33‬ترس پروت‪3‬ئین ب‪3‬زرگ‬
‫نسبت به پروتئین کوچک است که در نتیجه زمان بیشتری را در ستون می گذران‪33‬د و توس‪33‬ط حالل متح‪33‬رک پس از‬
‫‪.‬پروتئین بزرگ شسته می شود‬
‫‪12.8.2‬‬ ‫کروماتوگرافی تبادل یونی‬
‫مواد مورد استفاده برای این نوع کروماتوگرافی شامل‬

‫یک رزین یا مهره آگارز‪ ،‬آکریل آمید یا سلولز که مشتق شده اس‪3‬ت ت‪3‬ا ح‪3‬اوی گ‪3‬روه ه‪3‬ای دارای ب‪3‬ار مثبت ی‪3‬ا منفی‬
‫مرتبط کوواالنسی باشد‪ .‬پروتئین ها در فاز متحرک از طریق برهمکنش های الکترواستاتیکی به گروه های باردار‬
‫‪.‬روی ستون متصل می شوند‬
‫متصل می شوند ‪ a‬در مخلوطی از پروتئین ها‪ ،‬پروتئین های دارای بار مثبت به‬
‫‪ (-OCH 2‬یا سولفو پروپیل ) ‪ (-OCH 2 COO -‬رزین حاوی گروه های دارای بار منفی مانند کربوکسی متیل‬
‫است‪ ،‬در حالی که پروتئین های دارای بار منفی از ستون عبور می کنند‪ .‬پروتئین های ) ‪CH 2 CH 2 SO 3 -‬‬
‫دارای بار مثبت از ستون با یک فاز متحرک حاوی یک گرادیان افزایش غلظت نمک ی‪33‬ا ی‪3‬ک غلظت نم‪33‬ک بیش‪3‬تر‬
‫‪ .‬شسته می شوند‪ .‬پروتئین های دارای بار مثبت در آخرین بار‪ ،‬در باالترین غلظت نمک‪ ،‬شسته می شوند‬
‫به همین ترتیب‪ ،‬پروتئین های دارای بار منفی به رزین حاوی متصل می شوند‬
‫ی‪3‬ا ی‪3‬ک گ‪3‬روه آمین‪3‬و اتی‪3‬ل ) ‪ (-CH 2 CH 2 NHEt 2 +‬گروه های دارای بار مثبت‪ ،‬مانند دی اتیل آمین‪3‬و اتیل‬
‫‪.‬چهارتایی‪ .‬این پروتئین ها به روشی مشابه جدا می شوند‬
‫‪12.8.3‬‬ ‫کروماتوگرافی وابسته‬
‫در این روش‪ ،‬رزین کروماتوگرافی مشتق می شود‬

‫روی پروتئین مورد نظر متصل می شود‪ .‬ممکن است گروهی باشد که ب‪33‬ه مح‪33‬ل ‪ c‬گروهی که به یک مکان خاص‬
‫فعال یک آنزیم (مانند بنزامیدین آگاروز که برای تصفیه تریپسین استفاده می شود) یا آنتی بادی باشد که توالی اسید‬
‫‪.‬آمینه خاصی را روی یک پروتئین تشخیص می دهد‪ ،‬متصل می شود‬
‫این روش از اتصال اختصاصی آنتی بادی به آنتی ژن استفاده می کند‬

‫روی یک ماتریس جامد برگزار می شود‪ .‬آنتی ژن به صورت کوواالنسی به دانه ه‪33‬ای کوچ‪33‬ک و واکنش ش‪33‬یمیایی‬
‫که در ستون بارگذاری می شوند متصل می شود و آنتی سرم اج‪33‬ازه عب‪33‬ور از روی مه‪33‬ره ه‪33‬ا را دارد‪ .‬آن‪33‬تی ب‪33‬ادی‬
‫در حالی که سایر پروتئین های سرم از جمله آنتی بادی های سایر مواد شسته می شوند‪ ،‬متصل ‪ c‬های اختصاصی‬
‫‪.‬می شوند‬
‫کروماتوگرافی وابسته به هم می تواند برای خالص سازی آنتی ژن ها استفاده شود‬

‫‪ c.‬از مخلوط های پیچیده با استفاده از مهره های پوشش داده شده با آنتی بادی اختصاصی‬
‫سیستم های کروماتوگرافی فلش برای‬
‫جداسازی و خالص‌سازی مولکول‌های آلی از منابع طبیعی و از مخلوط‌های واکنش‪ .‬توسعه روش ب‪33‬رای جداس‪33‬ازی‬
‫را می ت‪3‬وان ب‪3‬ا انتخ‪3‬اب مناس‪3‬ب ج‪3‬اذب ه‪3‬ا‪ ،‬سیس‪3‬تم ه‪3‬ای حالل و س‪3‬رعت جری‪3‬ان حالل ه‪3‬ای م‪3‬ورد اس‪3‬تفاده ب‪3‬رای‬
‫جداسازی بهینه کرد‪ .‬مقیاس گذاری روش های کروم‪3‬اتوگرافی خاکس‪3‬تری را می ت‪3‬وان ب‪3‬ه راح‪3‬تی ب‪3‬ا ح‪3‬داقل بهین‪3‬ه‬
‫سازی به دست آورد‪ .‬بنابراین‪ ،‬روش‌های کارآمد و مقرون‌به‌ص‪33‬رفه ب‪33‬رای خالص‌س‪33‬ازی ترکیب‪33‬ات در زم‪33‬ان کم در‬
‫‪.‬نظر گرفته می‌شوند‬
‫‪206‬‬
‫‪13‬‬ ‫کروماتوگرافی ضد جریان‬
‫‪SK Srivastava‬‬
‫خالصه‬
‫مبتنی بر پارتیشن بندی مایع‪-‬مایع است و یک جایگزین عالی ب‪33‬رای دور زدن )‪ (CCC‬کروماتوگرافی ضد جریان‬
‫مشکالت مربوط ب‪33‬ه ج‪33‬اذب ه‪33‬ای ف‪33‬از جام‪33‬د و حف‪3‬ظ یکپ‪3‬ارچگی ش‪3‬یمیایی مخل‪3‬وط ه‪3‬ای در مع‪33‬رض ش‪33‬کنش اس‪33‬ت‪.‬‬
‫منحصر به فرد بودن این تکنیک این است که از فاز ثابت استفاده نمی کن‪33‬د و جداس‪33‬ازی بین دو ف‪33‬از م‪33‬ایع غیرقاب‪33‬ل‬
‫اختالط حاصل می شود‪ .‬یک فاز به عنوان فاز ثابت و فاز دیگر به عنوان فاز متحرک استفاده می شود‪ .‬جداس‪33‬ازی‬
‫بر اساس تقسیم یک نمونه بین دو فاز صورت می گیرد‪ .‬برخالف سایر روش ه‪33‬ای کروم‪33‬اتوگرافی‪ ،‬از آنج‪33‬ایی ک‪33‬ه‬
‫هیچ گونه جذب غیر قابل برگشتی از نمون‪3‬ه در ف‪3‬از س‪3‬اکن وج‪3‬ود ن‪3‬دارد‪ ،‬بازی‪3‬ابی ت‪3‬ا ‪ ٪100‬اس‪3‬ت‪ .‬کروم‪3‬اتوگرافی‬
‫هستند که ‪ CCC‬دو نوع )‪ (HSCCC‬و کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال )‪ (CPC‬پارتیشن گریز از مرکز‬
‫امروزه مورد استفاده قرار می گیرند‪ .‬جداسازی ترکیبات با طیف گسترده ای از قطبیت ها با استفاده از سیستم های‬
‫حالل آبی و غیر آبی امکان پذیر است‪ .‬جداسازی عص‪3‬اره ه‪3‬ای خ‪3‬ام گی‪3‬اهی‪ ،‬فراکس‪3‬یون ه‪3‬ای نیم‪3‬ه خ‪3‬الص ش‪3‬ده و‬
‫‪.‬مخلوط های مصنوعی را می توان با بارهای نمونه از میلی گرم تا گرم انجام داد‬
‫‪13.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫محصوالت طبیعی منبع کلیدی برای کشف بوده است‬

‫داروهای جدید جداسازی اجزای فعال از یک محصول طبیعی به دلی‪33‬ل پیچی‪33‬دگی ش‪33‬یمیایی بس‪33‬یار زی‪33‬اد عص‪33‬اره ه‪33‬ا‬
‫همیشه با مشکالت جداسازی پیچیده همراه بوده است‪ ،‬اما پیش‪3‬رفت ه‪3‬ای اخ‪3‬یر در عل‪3‬وم جداس‪3‬ازی‪ ،‬جداس‪33‬ازی این‬
‫‪.‬اجزای فعال از محصوالت طبیعی را تسهیل کرده است‬
‫‪.‬عصاره های خام محصوالت طبیعی که زیستی مطلوبی را نشان می دهند‬

‫فعالیت منطقی تا زمانی که یک جزء فع‪33‬ال ج‪33‬دا و شناس‪33‬ایی ش‪33‬ود‪ ،‬تحت تقس‪33‬یم بن‪33‬دی فع‪33‬الیت ه‪33‬دایت می ش‪33‬ود‪ .‬این‬
‫فرآیند اکتشافی شکنش معموالً شامل شرایط کروم‪33‬اتوگرافی نابهین‪33‬ه اس‪33‬ت‪ .‬از این رو‪ ،‬ب‪33‬رای جلوگ‪33‬یری از تخ‪33‬ریب‬
‫‪ .‬اجزای بالقوه ناپایدار‪ ،‬باید نهایت دقت را در کل فرآیند جداسازی انجام داد‬
‫در حال حاضر‪ ،‬بیشتر جداسازی کروماتوگرافی طبیعی است‬

‫و فاز معکوس ‪ SiO 2 ، Al 2 O 3‬محصوالت بر روی تکیه گاه های جامد انجام می شوند‪ .‬با این حال‪ ،‬جاذب های‬
‫از نظر شیمیایی بی اثر نیستند‪ .‬جداسازی یک محصول طبیعی بر روی آلومینا یا ژل سیلیکا گاهی اوقات منجر ب‪33‬ه‬
‫بازیابی تنها ‪ ٪70‬تا ‪ ٪90‬می شود‪ .‬گاهی اوقات تلفات شدید مواد با ارزش به دلیل ج‪33‬ذب غ‪33‬یر قاب‪33‬ل برگش‪33‬ت روی‬
‫یک تکیه گاه جامد است‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬جداسازی مصنوعات نیز به دلیل واکنش ه‪33‬ای ش‪33‬یمیایی بس‪33‬ترها ب‪33‬ا ج‪33‬اذب‬
‫‪.‬های فاز جامد گزارش شده است‬
‫شکل منحصر به فردی از مایع است )‪ (CCC‬کروماتوگرافی جریان متقابل‬
‫کروماتوگرافی پارتیشن که از یک ستون جداسازی عاری از ماتریس پشتیبانی جامد اس‪33‬تفاده می کن‪33‬د‪ .‬ب‪33‬ه دلی‪33‬ل این‬
‫سیستم بدون پشتیبانی‪ ،‬روش مزیت مهمی نسبت به سایر روش‌های کروماتوگرافی با حذف عوارض مختل‪33‬ف مانن‪33‬د‬
‫از دست دادن جذب و غیرفعال‌سازی نمونه‌ها و آلودگی دارد‪ .‬در طول ده‪33‬ه ‪ ،1970‬این روش ب‪33‬ه ط‪3‬ور پیوس‪3‬ته ب‪33‬ا‬
‫ب‪33‬ا س‪33‬رعت ب‪33‬اال ‪ CCC‬اف‪33‬زایش س‪33‬رعت جداس‪33‬ازی و ک‪33‬ارایی بهب‪33‬ود ی‪33‬افت‪ .‬در اوای‪33‬ل ده‪33‬ه ‪ ،1980‬ب‪33‬ا ظه‪33‬ور‬
‫که می‌تواند جداسازی بسیار کارآمدی را در مدت زم‪33‬ان کوت‪33‬اهی ب‪33‬ه هم‪33‬راه داش‪33‬ته باش‪33‬د‪ ،‬پیش‪33‬رفتی )‪(HSCCC‬‬
‫تقریبا ً به ط‪33‬ور کام‪33‬ل ب‪33‬ر ‪ CCC‬عصر ساز به دست آمد‪ .‬به دلیل عملکرد باالی آن‪ ،‬تحقیق و توسعه اخیر فناوری‬
‫و کروماتوگرافی پارتیش‪3‬ن )‪ (HPCPC‬کروماتوگرافی پارتیشن گریز از مرکز با کارایی باال ‪ HSCCC،‬روی‬
‫‪.‬متمرکز شده است )‪ (FCPC‬گریز از مرکز سریع‬
‫توضیح کاربرد ‪ CCC،‬پیشرفت‌های اخیر در ابزارهای‬
‫‪3 COUNTER-CURRENT CHROMATOGRAPHY‬‬
‫برای جداسازی بهتر و کاربرد آنها در جداسازی محصوالت طبیعی زیست فعال از گیاه‪33‬ان‪ ،‬در این مقال‪33‬ه ‪CCC‬‬
‫‪.‬مورد بحث قرار گرفته است‬
‫‪13.2‬‬ ‫اصول و توسعه کروماتوگرافی ضد جریان‬
‫هر کسی ک‪3‬ه ب‪33‬ا تکنی‪3‬ک اس‪3‬تخراج م‪3‬ایع‪-‬م‪3‬ایع (ب‪33‬ا اس‪33‬تفاده از ی‪3‬ک قی‪33‬ف جداکنن‪33‬ده) آش‪3‬نا باش‪33‬د‪،‬‬
‫را درک کند‪ ،‬جایی که جداسازی بر اساس تقس‪33‬یم )‪ (CCC‬می‌تواند به آسانی اصول کروماتوگرافی جریان متقابل‬
‫یکی از دو فاز در ستون حفظ می شود و فاز ساکن نامیده ‪ CCC‬امالح بین دو فاز مایع غیرقابل امتزاج است‪ .‬در‬
‫‪.‬می شود‪ .‬فاز دوم که فاز متحرک نامیده می شود از فاز ساکن عبور می کند‬
‫‪13.2.1‬‬ ‫استخراج مایع‪-‬مایع‬
‫استخراج مایع‪-‬مایع یک وسیله ساده برای جداسازی بزرگ است‬

‫مقدار مواد‪ ،‬با استفاده از حداقل حالل‪ .‬پس از انحالل نمون‪33‬ه در سیس‪33‬تم حالل دو ف‪33‬از (در قی‪33‬ف جداکنن‪33‬ده)‪ ،‬مراح‪33‬ل‬
‫‪:‬انجام استخراج مایع‪ -‬مایع به شرح زیر است‬
‫‪.‬به شدت تکان دهید تا دو فاز کامال مخلوط شوند •‬

‫‪.‬اجازه دهید مخلوط به دو مرحله ته نشین شود •‬
‫‪.‬فازها را از یکدیگر جدا کنید •‬
‫‪.‬این مراحل برای دستیابی به جداسازی ترکیبات نمونه بسیار مهم هستند‬
‫توری ها‬
‫عیب اصلی استخراج مایع‪-‬مایع این است که‬

‫‪.‬تنها یک صفحه جداسازی به معنای اصلی را مشاهده می کند‬
‫بر این اساس‪ ،‬یا این جداسازی تک مرحله ای باید از‬

‫‪ .‬امضا شده بر اساس نیازهای فرد‪ ،‬یا باید از چندین استخراج مایع‪-‬مایع برای افزایش جداسازی استفاده شود‬
‫منشأ خ‪33‬ود را در ک‪33‬ار آرچ‪33‬ر ج‪33‬ان پ‪33‬ورتر م‪33‬ارتین و ریچ‪33‬ارد الرنس میلینگت‪33‬ون س‪33‬ینج ‪CCC‬‬
‫(مارتین و سینج‪1941 ،‬؛ سینج‪ )1946 ،‬در بریتانیا در ط‪33‬ول جن‪33‬گ جه‪33‬انی دوم انج‪33‬ام داد‪ .‬م‪33‬ارتین و س‪33‬ینج ب‪33‬رای‬
‫کارهای پیشگامانه خود جایزه نوب‪3‬ل ش‪3‬یمی را در س‪3‬ال ‪ 1952‬ب‪3‬ه اش‪3‬تراک گذاش‪3‬تند‪ .‬بالفاص‪3‬له پس از ظ‪3‬اهر ش‪3‬دن‬
‫کارشان‪ ،‬لیمن کریتون کریگ و ات‪3‬و پس‪3‬ت دس‪3‬تگاهی را توس‪3‬عه دادن‪3‬د ک‪3‬ه اساس‪3‬ا ً ش‪3‬امل ی‪3‬ک س‪3‬ری قی‪3‬ف جداکنن‪3‬ده‬
‫("لوله") بود (کریگ و پست‪ .)1949 ،‬نمونه به طور خودکار از طریق دستگاه کریگ پست منتقل ش‪33‬د (ش‪33‬کل ‪.)1‬‬
‫‪.‬بیش از ‪ 1000‬مرحله اختالط و جداسازی را می توان در یک روز انجام داد‬
‫‪210‬‬
‫شکل ‪ :1‬دستگاه کریگ پست‬
‫‪.‬اجزای جداگانه بر اساس پارتیشن آنها از هم جدا شدند‬

‫رفتار کریگ و پست به طور مداوم دستگاه خود را بهبود بخش‪33‬یدند و از نظ‪33‬ر تج‪33‬اری ک‪33‬امالً موف‪33‬ق بودن‪33‬د‪ .‬بیش از‬
‫‪ 1000 Craig-‬نشریه در مورد "توزیع ضد جریان" در طول دوره ‪ 1970-1950‬با استناد به اس‪33‬تفاده از دس‪33‬تگاه‬
‫‪.‬منتشر شد ‪post‬‬
‫‪13.2.2‬‬ ‫ضریب پارتیشن‬
‫تعریف شده است ‪ KA‬ضریب تقسیم ‪ A،‬برای یک ماده معین‬

‫‪.‬در فاز پایین (شکل ‪ A )2‬در فاز باالیی تقسیم بر غلظت ‪ A‬غلظت‬
‫فاز پایین ]‪ / [A‬فاز باال ]‪: KA= [A‬شکل ‪2‬‬
‫در هر دمای معین ثابت است و تحت تأثیر قرار نمی گیرد ‪KA‬‬
‫با وجود مواد دیگر یا غلظت امالح‪ .‬معموالً به ص‪33‬ورت مق‪33‬دار امالح در ف‪33‬از س‪33‬اکن تقس‪33‬یم ب‪33‬ر ف‪33‬از متح‪33‬رک مانن‪33‬د‬
‫ترکیبات هدف باید در محدوده ‪ K‬بهتر‪ ،‬مقادیر ‪ CCC‬کروماتوگرافی مایع معمولی بیان می شود‪ .‬برای جداسازی‬
‫کوچکتر‪ ،‬امالح را با وضوح کمتر به سمت جلوی حالل شستشو می دهد‪ ،‬در ‪ K‬باشد‪ .‬مقدار ‪0.5 ≤ K ≤ 1.0‬‬
‫بزرگتر به دلیل زمان شستشوی طوالنی تر‪ ،‬وضوح بهتری را ارائه می دهد اما پیک های ‪ K‬حالی که یک مقدار‬
‫می توان فاز باالیی یا پایینی را به عن‪33‬وان ف‪33‬از س‪33‬اکن انتخ‪33‬اب ‪ CCC،‬رقیق تر و گسترده تر را نشان می دهد‪ .‬در‬
‫کرد‪ ،‬اما قبل از تصمیم گیری در مورد اینکه کدام فاز به عنوان فاز س‪3‬اکن اس‪3‬تفاده می ش‪3‬ود‪ ،‬بای‪3‬د ب‪3‬ه ط‪3‬ور م‪3‬وقت‬
‫‪ C L‬غلظت امالح در فاز باال و ‪ CU‬بیان کرد ‪ ، .‬که در آن ‪ K U/L = C U / C L‬ضریب تقسیم را به صورت‬
‫می ‪ K = 0.5‬باشد‪ ،‬فاز پایین باید به عنوان فاز ساکن استفاده شود که ‪ KU /L = 2‬غلظت فاز پایین است‪ .‬اگر‬
‫با استفاده از زیرنویس ها متمایز شود تا از سردرگمی جلوگیری شود‪ K .‬اولیه به وضوح از ‪ K U/L‬دهد‪ .‬مهم است که این‬
‫‪ .‬انجام شود ‪ fl ask‬ممکن است با روش لرزش ‪ K U/L‬اندازه گیری مقادیر‬
‫مقدار کمی (چند میلی گرم) از هر ترکیب هدف را اضافه کنید‬

‫به دو فاز حالل متعادل متقابل (هر کدام ‪ 1‬تا ‪ 2‬میلی لیتر) در یک لوله آزمایشی بس‪33‬ته ش‪33‬ده (‪ 13‬میلی م‪33‬تر × ‪100‬‬
‫میلی متر) فشار دهید‪ .‬کامال مخلوط کنید تا محتویات متعادل شود‪ .‬پس از ته نش‪33‬ین ش‪33‬دن‪ ،‬حجم مس‪33‬اوی از فازه‪33‬ای‬
‫باالیی و پایینی (‪ 200-100‬میکرولیتر) هر کدام را در یک لوله آزمایش جداگانه تحویل دهید‪ ،‬هر ک‪33‬دام را ب‪33‬ا حجم‬
‫مساوی (‪ 2‬میلی لیتر) از یک حالل مناسب مانند متانول رقیق کنید و اندازه گیری کنید‪ .‬جذب با اسپکتروفتومتر در‬
‫اگر نمونه خالص در دسترس نباشد‪ ،‬می‌توان هر فاز را تحت ‪ K U/L .‬طول موج مناسب برای بدست آوردن مقدار‬
‫ی‪33‬ا ‪ UV‬قرار داد تا ارتفاع قله‌ها (یا مناطق زیر قله‌ها) مقایسه شود‪ .‬اگر نمونه در طول موج های ‪ HPLC‬آنالیز‬
‫ممکن است با روش های دیگری مانند کروماتوگرافی الیه نازک (واکنش رنگ) ‪ KU /L‬مرئی جذب نشود‪ ،‬مقدار‬
‫تعیین شود‪ .‬کروماتوگرافی الیه ن‪33‬ازک هم‪33‬راه ب‪3‬ا چگ‪3‬الی س‪3‬نجی ب‪3‬ه )‪ (ELSD‬یا تشخیص پراکندگی نور تبخیری‬
‫‪ .‬اجزای مختلف از یک مخلوط نمونه استفاده می شود ‪ KU/L‬طور موثر برای تعیین همزمان‬
‫‪13.2.3‬‬ ‫کروماتوگرافی ضد جریان قطره‬
‫در اوایل دهه ‪ ،1970‬ایتو و همکارانش در موسسه ملی ایاالت متحده‬

‫مانن‪33‬د ‪ DCCC،‬را مع‪33‬رفی ک‪3‬رد‪ .‬در )‪ (DCCC‬کروماتوگرافی ض‪33‬د جری‪33‬ان قط‪33‬ره ای ‪Tutes of Health‬‬
‫‪.‬دستگاه کریگ پست‪ ،‬فاز ثابت تنها با واحد گرانش در جای خود نگه داشته می شود‬
‫‪.‬این دستگاه از مجموعه ای از لوله های عمودی مستقیم تشکیل شده است‬
‫مجهز به ‪ 300‬لوله شیشه ای‪ ،‬هر کدام ‪ 60‬سانتی متر ‪ CCC‬متصل با لوله انتقال باریک (شکل ‪ .)3‬دستگاه اصلی‬
‫‪.‬بود ‪ 1.8 × ID‬میلی متر‬
‫فاز موبایل‬ ‫فاز ثابت‬
‫شکل ‪ :3‬کروماتوگرافی ضد جریان قطره ای‬
‫ظرفیت کل با احتساب حجم در حدود ‪ 600‬میلی لیتر است‬

‫با پر کردن کل ستون با فاز ثابت ی‪33‬ک سیس‪33‬تم حالل دو ‪ DCCC‬لوله انتقال (حدود ‪ ٪15‬از کل ظرفیت)‪ .‬عملیات‬
‫فازی متعادل و سپس تزری‪33‬ق محل‪3‬ول نمون‪33‬ه آغ‪3‬از می ش‪3‬ود‪ .‬س‪33‬پس ف‪3‬از دیگ‪3‬ر ب‪33‬ه واح‪3‬د اول وارد می ش‪3‬ود ب‪3‬ه این‬
‫صورت که فاز متحرک با اثر گرانش از ستون فاز ساکن عبور می کند‪ ،‬یعنی فاز متحرک اگر فاز سبک ت‪33‬ر باش‪33‬د‬
‫از پایین وارد می شود‪ .‬و از باال اگر سنگین تر باشد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬امالح با توجه به ضرایب تقسیم آنها از هم جدا می‬
‫شوند‪ .‬مانند همه انواع کروماتوگرافی‪ ،‬ترکیبات محلول تر در فاز متحرک سریعتر حرکت می کنن‪33‬د‪ ،‬در ح‪33‬الی ک‪33‬ه‬
‫آنهایی که در فاز ساکن بیشتر محلول هستند عقب می مانند‪ .‬تحت نرخ جریان بهینه‪ ،‬فاز متح‪33‬رک قط‪33‬رات متع‪33‬ددی‬
‫را در فاز ثابت تشکیل می دهد تا فضای ستون را به واحدهای پارتیشن متعدد تقس‪33‬یم کن‪33‬د‪ .‬این فرآین‪33‬د در ه‪33‬ر واح‪33‬د‬
‫‪.‬پارتیشن تکرار می شود‬
‫‪212‬‬
‫مستلزم انتخاب مناسب سیستم های حالل برای ‪DCCC‬‬

‫ایجاد یک جریان قطراتی از فاز متحرک در ستون‪ .‬رایج ترین سیستم حالل م‪33‬ورد اس‪33‬تفاده از کلروف‪33‬رم‪ ،‬مت‪33‬انول و‬
‫‪ .‬آب در نسبت های حجمی مختلف تشکیل شده است‪ ،‬اگرچه جداسازی قابل توجهی معموالً چند روز طول می کشد‬
‫‪13.2.4‬‬ ‫کاربردهای جریان ضد قطره‬
‫کروماتوگرافی‬
‫‪ ef-‬برای اجرای ‪ DCCC‬این ابزار ساده‬

‫‪:‬جداسازی های مقدماتی مانند‬
‫•‬ ‫جداسازی ترکیبات غیر قطبی‬

‫•‬ ‫‪.‬و پارتنولید ‪-M1‬جداسازی ویرجینیامایسین‬
‫•‬ ‫‪ B12.‬جداسازی ویتامین‬
‫•‬ ‫‪ Tabernaemontana :‬مطالعات فارماکولوژیک گونه های‬
‫آلکالوئیدهای ایندول از کشت سوسپانسیون ‪ DCCC‬جفت یونی‬
‫‪.‬تفکیک کایرال یک اسید کربوکسیلیک •‬
‫فاز معکوس‪ ،‬کروماتوگرافی الیه نازک گریز ‪ HPLC‬جداسازی مواد قطبی طبیعی توسط •‬
‫‪ DCCC.‬از مرکز و‬
‫‪، Bombyx mori .‬جداسازی موثر اکدیستروئیدها از کرم ابریشم •‬
‫‪ Vitex thyrsifl ora‬از ‪ DCCC 20-hydroxyecdysone‬جداس‪33‬ازی تحلیلی •‬
‫‪(Verbenaceae).‬‬
‫•‬ ‫‪ DCCC.‬افزایش سرعت جداسازی‬
‫•‬ ‫تفکیک کامل ایزولوسین‬
‫•‬ ‫آنتوسیانین ها ‪DCCC‬‬
‫•‬ ‫جداس‪3‬ازی م‪3‬وثر فیتواکدیس‪3‬ون ه‪3‬ا از گیاه‪3‬ان آجوگ‪3‬ا ب‪3‬ا اس‪3‬تفاده از کروم‪3‬اتوگرافی م‪3‬ایع ب‪3‬ا‬
‫‪ DCCC.‬کارایی باال و‬
‫‪.‬با سیستم های حالل غیر آبی ‪• DCCC‬‬
‫‪ log P.‬در تعیین ‪ DCCC‬استفاده از •‬
‫ش‪3‬یرین کنن‪3‬ده ب‪3‬القوه ب‪3‬ا منش‪3‬اء( ‪ Stevia rebaudiana‬خالص س‪3‬ازی ترکیب‪3‬ات ش‪3‬یرین •‬
‫‪).‬گیاهی‬
‫‪.‬و مناسب بودن آن برای جداسازی مواد غیر قطبی ‪ DCCC‬سیستم حالل بدون آب برای •‬
‫‪.‬فوربول و روغن کروتون ‪ α-‬جداسازی فوربول‪• 4 ،‬‬
‫‪ .‬تصفیه آنتی بیوتیک ها مانند گرامیسیدین ها‪ ،‬تیروسیدین ها و تتراسایکلین ها •‬
‫‪13.2.5‬‬ ‫‪ DCCC‬محدودیت های‬
‫‪.‬نرخ جریان بسیار کم (گاهی اوقات احتباس امالح بر حسب روز اندازه گیری می شود) •‬
‫فقط سیستم های حالل دو ف‪33‬ازی ک‪33‬ه قط‪33‬رات پای‪33‬دار را تش‪33‬کیل می دهن‪33‬د می توانن‪33‬د اس‪33‬تفاده •‬
‫‪.‬شوند‬
‫‪.‬اختالط ضعیف فازها‪ ،‬که منجر به راندمان نسبتا پایین می شود •‬
‫‪13.2.6‬‬ ‫کروماتوگرافی ضد جریان مدرن‬
‫مدرن به دو جهت اصلی تقسیم شده است‪ .‬اولی که ‪CCC‬‬

‫نامیده می شود‪ ،‬از دستگاهی با یک میدان گرانشی متغ‪33‬یر )‪ (HSCCC‬کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال‬
‫که توسط ی‪3‬ک ح‪3‬رکت چرخش‪3‬ی دو مح‪3‬وره تولی‪3‬د می ش‪33‬ود اس‪33‬تفاده می کن‪33‬د (ش‪3‬کل ‪ .)4‬دومی ک‪33‬ه کروم‪33‬اتوگرافی‬
‫نامیده می شود‪ ،‬از یک میدان گرانشی ثابت تولید شده توسط ی‪33‬ک چ‪33‬رخش ت‪33‬ک )‪ (CPC‬پارتیشن گریز از مرکز‬
‫محور‪ ،‬همراه با مهر و موم های چرخش‪33‬ی ب‪33‬رای ت‪33‬امین حالل اس‪33‬تفاده می کن‪33‬د‪ .‬جداس‪33‬ازی در ک‪33‬ارتریج ی‪33‬ا دیس‪33‬ک‬
‫با کارتریج یا دیسک یک سیستم تعادل هیدرواستاتیک است‪ .‬اگر س‪33‬یم پیچ ب‪3‬ا ف‪33‬از ث‪33‬ابت ‪. CPC‬صورت می گیرد‬
‫یک سیستم حالل دو فازی پر شود و سپس فاز دیگر با سرعت مناسب از طری‪33‬ق س‪33‬یم پیچ پمپ ش‪33‬ود‪ ،‬ب‪33‬ه نقط‪33‬ه ای‬
‫می رسد که در آن جابجایی بیشتر فاز ثابت رخ نمی دهد و دستگاه حاوی تقریب‪3‬ا ً ‪ 50‬اس‪33‬ت‪ .‬درص‪33‬د ه‪33‬ر ی‪33‬ک از دو‬
‫فاز پمپاژ ثابت فاز متحرک منجر به شستشوی فاز متحرک به تنهایی می شود‪ .‬این سیس‪33‬تم پای‪33‬ه تنه‪33‬ا از ‪ 50‬درص‪33‬د‬
‫‪.‬فضای کارآمد ستون برای اختالط واقعی دو فاز استفاده می کند‬
‫یک راه موثرتر برای استفاده از فضای ستون‪ ،‬چرخاندن آن است‬

‫در حین شستشوی فاز متحرک حول محور مرکزی خود بپیچید‪ .‬یک تعادل هیدرودینامیکی ب‪33‬ه س‪33‬رعت بین دو ف‪33‬از‬
‫ب‪33‬ا ابزاره‪33‬ای س‪33‬یم ‪. CCC‬برقرار می شود و تقریبا ً ‪ ٪100‬فضای ستون می تواند برای اختالط آنها استفاده ش‪33‬ود‬
‫‪.‬پیچ دوار نمونه ای از این مکانیسم دوم است‬
‫حرکت سیاره ای با درگ‪33‬یر ک‪33‬ردن ی‪33‬ک چ‪33‬رخ دن‪33‬ده س‪33‬یاره ای نص‪33‬ب ش‪33‬ده ب‪33‬ر روی مح‪33‬ور •‬
‫نگهدارن‪33‬ده س‪33‬تون ب‪33‬ه ی‪33‬ک چ‪33‬رخ دن‪33‬ده خورش‪33‬یدی ث‪33‬ابت یکس‪33‬ان ک‪33‬ه ب‪33‬ه ط‪33‬ور ص‪33‬لب روی‬
‫‪.‬چارچوب سانتریفیوژ ثابت شده است‪ ،‬ایجاد می شود‬
‫این جفت دنده ‪ 1:1‬نوع خاصی از حرکت سیاره‌ای نگهدارنده ستون را ایجاد می‌کند‪ ،‬یع‪33‬نی •‬
‫نگهدارنده حول محور خود می‌چرخد در حالی که با س‪33‬رعت زاویه‌ای یکس‪33‬ان (همگ‪33‬ام) در‬
‫‪.‬یک جهت به دور محور سانتریفیوژ می‌چرخد‬
‫ف‪3‬راهم می کن‪3‬د‪ CCC .‬این حرکت سیاره ای دو عملکرد اصلی را ب‪3‬رای انج‪3‬ام جداس‪33‬ازی •‬
‫اولین سیستم شستشوی بدون مهر و موم چرخشی است به طوری که فاز متح‪33‬رک ب‪33‬ه ط‪33‬ور‬
‫‪.‬مداوم از طریق ستون جداسازی چرخان شسته می شود‬
‫عملکرد دوم و مهم‪33‬تر این اس‪33‬ت ک‪33‬ه ی‪33‬ک ح‪33‬رکت هی‪33‬درودینامیکی منحص‪33‬ربفرد از دو ف‪33‬از •‬
‫حالل را در ستون مارپیچ چند الیه دوار ایجاد می کند که عمدتا ً به دلیل اثر پیچ ارشمیدس‪33‬ی‬
‫‪.‬است‬
‫‪13.3‬‬ ‫‪ HSCCC‬ابزار و مکانیسم‬
‫شکل ‪ :4‬دستگاه کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال‬
‫‪.‬هنگامی که دو فاز حالل غیر قابل امتزاج در یک پایانی معرفی می شوند‬

‫ستون سیم پیچ بسته‪ ،‬چرخش دو فاز را به طور کامل در طول لوله از هم جدا می کند‪ ،‬جایی که فاز سبک ت‪33‬ر ی‪33‬ک‬
‫س‪33‬ر (ب‪33‬ه ن‪33‬ام س‪33‬ر) و ف‪33‬از س‪33‬نگین ت‪33‬ر انته‪33‬ای دیگ‪33‬ر (ب‪33‬ه ن‪33‬ام دم) را اش‪33‬غال می کن‪33‬د‪ .‬اگرچ‪33‬ه علت این توزی‪33‬ع ف‪33‬از‬
‫‪214‬‬
‫هیدرودینامیکی دو طرفه دو حالل غیرقابل امتزاج هنوز ناشناخته است‪ ،‬می توان از آن به طور موثر ب‪33‬رای انج‪33‬ام‬
‫سیم پیچ در باال توزیع هیدرودینامیکی دو طرفه دو فاز در سیم پیچ را نشان می ‪A‬استفاده کرد‪ .‬در شکل ‪CCC 5‬‬
‫‪ .‬دهد که در آن فاز سفید (فاز سر) نیمه سر و فاز سیاه (فاز دم) نیمه دم را اشغال می کند‬
‫این شرایط به وضوح نشان می دهد که فاز سفید معرفی شده است‬
‫در انتهای دم به سمت سر و ب‪33‬ه ط‪33‬ور مش‪33‬ابه ف‪33‬از س‪33‬یاه وارد ش‪33‬ده در س‪33‬ر ب‪33‬ه س‪33‬مت دم ح‪33‬رکت می کن‪33‬د‪ .‬این رون‪33‬د‬
‫سیم پیچ ابتدا به طور کامل با ف‪33‬از ‪B).‬شکل ‪ (5‬استفاده می شود ‪ CCC‬هیدرودینامیکی به طور موثر برای انجام‬
‫به طور مشابه‪ ،‬سیم پیچ با فاز ‪).‬باال ‪B،‬شکل ‪ (5‬سفید پر می شود و سپس فاز سیاه را از انتهای سر پمپ می کند‬
‫در ه‪3‬ر ص‪3‬ورت‪ ،‬ف‪3‬از متح‪3‬رک ب‪3‬ه ‪).‬پ‪3‬ایین ‪B،‬ش‪3‬کل ‪ (5‬سیاه پر می شود و سپس فاز س‪3‬فید را از دم پمپ می کند‬
‫‪ .‬سرعت در سیم پیچ حرکت می کند و حجم زیادی از فاز دیگر را در سیم پیچ ثابت می گذارد‬
‫آ‬
‫تعادل هیدرودینامیکی دو طرفه در یک سیم پیچ بسته‬
‫دم‬ ‫سر‬ ‫‪B‬‬

‫‪One-Way Elution Modes‬‬
‫‪Flow‬‬
‫‪Head‬‬ ‫‪Tail‬‬
‫توزیع هیدرودینامیکی دو طرفه دو فاز در ستون سیم پیچ‪( .‬ب) حالت )الف( ‪ HSCCC.‬شکل ‪ :5‬مکانیسم‬
‫‪.‬شستشوی فازهای سبک تر و سنگین تر از طریق ستون سیم پیچ دوار‬
‫حرکت و توزیع دو فاز در سیم پیچ دوار تحت نور استروبوسکوپی مشاهده ش‪33‬د و در ش‪33‬کل •‬
‫‪.‬نشان داده شده است ‪6A‬‬
‫اس‪33‬ت‪ .‬منطق‪33‬ه در س‪33‬تون م‪33‬ارپیچ ب‪33‬ه دو ‪ J‬یک ستون مارپیچی تحت حرکت سیاره ای ن‪33‬وع •‬
‫ناحیه تقسیم می شود‪ :‬منطقه اختالط که حدود یک چه‪33‬ارم منطق‪33‬ه نزدی‪33‬ک مرک‪33‬ز انقالب را‬
‫‪.‬اشغال می کند و منطقه استقرار در بقیه منطقه‬
‫مرتب شده است ‪ I-IV‬ستون مارپیچی کشیده شده و مطابق با موقعیت های ‪B،‬در شکل ‪• 6‬‬
‫‪.‬تا حرکت مناطق اختالط را در طول لوله تجسم کند‬
‫‪.‬هر منطقه اختالط با سرعت یک دور در هر دور در ستون مارپیچی حرکت می کند •‬
‫امالح در ستون مارپیچ تحت فرآیند تقسیم مکرر مخلوط کردن و ته نشینی با سرعت بس‪33‬یار •‬
‫‪.‬زیاد بیش از ‪ 13‬بار در ثانیه (در ‪ 800‬دور در دقیقه) قرار می گیرد‬
‫‪.‬بسیار کارآمد است ‪• HSCC‬‬
‫شکل ‪( : 6‬الف) حرکت و توزیع دو فاز در سیم پیچ دوار تحت نور استروبوسکوپی‪( .‬ب) ستون در موقعیت کشیده‬
‫‪.‬برای تجسم حرکت مناطق اختالط در طول لوله‬
‫انواع بالقوه زیادی از این ابزار وجود دارد‬

‫‪: TCC-1000-‬نش‪33‬ان داده می‌ش‪33‬ود ‪ Pharma-tech‬امضا کردن‪ .‬مهم‌ترین آنها توسط ابزار سوم در خط تولید‬
‫است‪ ،‬اما مزیت عدم نیاز به مهر و موم های چرخشی ‪ CPC‬از برخی جهات مانند ‪).‬شکل ‪toroidal CCC (7‬‬
‫استفاده ‪ CCC‬را حفظ می کند‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬به جای لوله‌های با قطر بزرگ‌تر که در مارپیچ‌های مدل‌های دیگر‬
‫می‌شود‪ ،‬از یک لوله مویرگی استفاده می‌کن‪33‬د‪ .‬این گ‪33‬ذر م‪33‬ویرگی اختالط دو ف‪33‬از را ب‪33‬ا وج‪3‬ود ع‪33‬دم وج‪33‬ود هرگون‪33‬ه‬
‫‪.‬لرزش یا سایر نیروهای اختالط بسیار کامل می کند‬
‫‪: TCC-1000-toroidal CCC‬شکل ‪7‬‬
‫‪216‬‬
‫‪13.4‬‬ ‫ابزار و راه اندازی ‪CPC‬‬
‫شکل ‪ :8‬دستگاه کروماتوگرافی پارتیشن گریز از مرکز‬
‫شکل ‪ :9‬راه اندازی کروماتوگرافی پارتیشن گریز از مرکز‬
‫‪13.4.1‬‬ ‫‪ CPC‬انواع مختلف ابزارهای‬
‫در اندازه های مختلف بسته به نوع موجود هستند ‪ CPC‬ابزارهای‬

‫‪:‬حجم روتور با توجه به حجم نمونه و هدف‪ ،‬می توان بر اساس موارد زیر انتخاب کرد‬
‫حجم روتور‬ ‫مقیاس‬ ‫مقدار نمونه‬
‫میلی لیتر ‪100‬‬ ‫غربالگری تحلیلی‬ ‫میلی گرم‬
‫میلی لیتر ‪200‬‬ ‫مقدماتی تحلیلی‬ ‫گرم ‪<5‬‬
‫میلی لیتر ‪1000‬‬ ‫مقیاس آزمایشی‬ ‫گرم ‪<40‬‬
‫میلی لیتر ‪5000‬‬ ‫مقیاس تولید‬ ‫گرم ‪100-200‬‬
‫میلی لیتر ‪10000‬‬ ‫مقیاس تولید‬ ‫گرم ‪200-400‬‬
‫مجلدات دیگر‬ ‫بنا به درخواست‬ ‫تا یک کیلوگرم‬
‫و ‪ HSCCC‬نحوه دستیابی به جداسازی خوب انواع مختلف محصوالت طبیعی با استفاده از ‪13.5‬‬
‫‪CPC‬‬
‫به منظور دستیابی به بهترین جداسازی طبیعی دلخواه‬
‫محصول‪ ،‬باید به طور سیستماتیک از دستورالعمل های ارائه شده در این بخش در مورد انتخاب یک سیس‪33‬تم حالل‬
‫‪.‬پیروی کرد‬
‫‪13.5.1‬‬ ‫جستجوی یک سیستم حالل مناسب‬
‫در جدول ‪ ،1‬مجموعه‌ای از سیستم‌های حالل دو فازی از مرتب شده‌اند‬

‫‪.‬از باال به پایین به ترتیب کاهش آبگریزی در فاز آلی‬
‫جدول ‪ :1‬سیستم های حالل به ترتیب کاهش آبگریزی در فاز آلی مرتب شده اند‬
‫‪n-Hexane‬‬ ‫‪EtOAc‬‬ ‫‪MeOH‬‬ ‫‪n-BuOH‬‬ ‫‪Water‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪POLAR HYDROPHOBIC‬‬
‫‪START‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪HERE‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪218‬‬
‫‪،‬هنگامی که قطبیت ترکیبات هدف ناشناخته است‬

‫جس‪3‬تجو ممکن اس‪3‬ت ب‪33‬ا سیس‪3‬تم حالل دو ف‪3‬ازی متش‪33‬کل از هگ‪3‬زان ‪ -‬اتی‪3‬ل اس‪3‬تات ‪ -‬مت‪3‬انول ‪ -‬آب ب‪3‬ا نس‪33‬بت حجمی‬
‫‪ 3:5:3:5‬شروع شود که دارای درجه قطبیت متوسطی است‪ .‬اگر ضریب پارتیشن کمی از محدوده مناس‪33‬ب فاص‪33‬له‬
‫کمی بیش‪33‬تر از ‪ 2‬باش‪33‬د‪ KU /L ،‬داشته باشد‪ ،‬می توان با تغییر نسبت حجم آن را تنظیم کرد‪ .‬ب‪33‬ه عن‪33‬وان مث‪33‬ال‪ ،‬اگر‬
‫کمی کم‪33‬تر از ‪ 0.5‬باش‪33‬د‪ K U/L ،‬نسبت حجم ممکن است به سمت آبگریزتر مانند ‪ 3.2:5:3.2:5‬تغییر یاب‪33‬د‪ ،‬و اگر‬
‫‪.‬نسبت حجم ممکن است تغییر کند‪ .‬در جهت مخالف به ‪ 2.8:5:2.8:5‬تغییر یافته است‬
‫‪.‬اگر ترکیب هدف بیشتر در قسمت باالیی توزیع شده باشد‬

‫مرحله گانیک‪ ،‬جستجو در امتداد فلش به سمت باال هدایت می شود‪ .‬اگر بیشتر در فاز آبی پایینی توزیع ش‪33‬ده باش‪33‬د‪،‬‬
‫جستجو در امتداد فلش به سمت پایین هدایت می شود‪ .‬اگر نمونه عصاره ای از م‪33‬واد گی‪33‬اهی باش‪33‬د‪ ،‬جس‪33‬تجو ممکن‬
‫‪ .‬است در هر نقطه با توجه به قطبیت حالل مورد استفاده برای استخراج شروع شود‬
‫اگر نمونه عصاره اتیل استات باشد (نسبتا ً هیدروفو‬

‫جستجو ممکن است از هگزان‪-‬اتی‪3‬ل اس‪3‬تات‪-‬مت‪3‬انول‪-‬آب (‪ )1:1:1:1‬ش‪3‬روع ش‪3‬ود‪ ،‬در ح‪3‬الی ک‪3‬ه اگ‪3‬ر ‪ bic)،‬حالل‬
‫نمونه یک عصاره متانولی (حالل قطبی) باشد‪ ،‬جستجو ممکن است از ‪-1‬بوتانول‪-‬آب ش‪3‬روع ش‪3‬ود‪ . .‬جس‪3‬تجو بای‪3‬د‬
‫‪.‬برای همه ترکیبات مورد نظر به دست آید ‪ K U/L‬ادامه یابد تا محدوده مناسبی از مقادیر‬
‫‪13.5.1.1‬‬ ‫سیستم های حالل برای جداسازی انواع زیادی از محصوالت طبیعی‬
‫جدول ‪ 2‬انواع مختلف سیستم های حالل را نشان می دهد‬

‫برای جداسازی طیف وسیعی از محصوالت طبیعی استفاده می شود که ممکن است ب‪3‬رای محق‪33‬ق ب‪3‬رای ی‪33‬افتن ی‪3‬ک‬
‫‪ .‬سیستم حالل مناسب برای جداسازی مطلوب محصوالت طبیعی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار باشد‬
‫جدول ‪ :2‬سیستم های حالل مورد استفاده برای جداسازی محصوالت طبیعی‬
‫‪Solvent system‬‬
‫سیار‬
‫نمونه‬
‫فاز‬
‫نسبت حالل ها‬
‫کتون های آریل‬
‫مشتقات فنیل اتانون‬ ‫‪-EtOAc-MeOH - H2O‬هپتان‪n -‬‬ ‫‪4:2:2:1‬‬ ‫پایین تر‬
‫استایریل پیرون ها‬
‫الکتون های کاوا‬ ‫‪-MeOH - H2O‬هگزان‪-‬استون‪n -‬‬ ‫‪4:1:3:1‬‬ ‫باال‬

‫بنزوفوران ها‬
‫دی بنزوفوران ها‬ ‫‪ - CH 2 Cl 2 - CH 3 CN‬هپتان‪n -‬‬ ‫‪10:3:7‬‬ ‫پایین‪،‬‬

‫باال‬
‫سیستم حالل‬
‫سیار‬
‫نمونه‬
‫فاز‬
‫گلیکوزیدهای فنولیک‬
‫گاسترودین‬ ‫‪EtOAc -1-BuOH- H2O‬‬ ‫‪3:2:5‬‬ ‫پایین تر‬

‫فنیل پروپانوئیدها‬
‫هونوکیول‪ ،‬مگنولول‬ ‫‪-MeOH- H2O‬هگزان ‪-‬اتوآک‪n -‬‬ ‫‪5:2:5:2‬‬ ‫پایین تر‬

‫گلیکوزیدهای فنیل پروپانوئید‬
‫ورباسکوزید‬ ‫‪EtOAc – CH3CN – H2O‬‬ ‫‪13:13:24‬‬ ‫پایین تر‬

‫اکتئوزید‬ ‫‪EtOAc – H2O‬‬ ‫‪1:1‬‬ ‫پایین تر‬
‫تانن های قابل هیدرولیز‬
‫االژیک اسید و کوریالژین‬ ‫‪1 -BuOH-HOAc- H2O‬‬ ‫‪4:1:5‬‬ ‫پایین تر‬

‫کاتچین ها‬
‫اپی گالوکاتچین‬ ‫‪ - EtOAc - H 2 O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪1:9:10‬‬ ‫پایین تر‬

‫کاتچین های چای‬ ‫‪ - EtOAc - MeOH - H 2 O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪3:10:3:10‬‬ ‫پایین تر‬
‫پروآنتوسیانیدین ها‬
‫پروآنتوسیانیدین های چای‬ ‫‪ - EtOAc - MeOH - H 2 O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪1:5:1:5‬‬ ‫پایین تر‬
‫آنتوسیانین ها‬ ‫‪1 -BuOH- CH3CN - H2O‬‬ ‫‪2:2:1:5‬‬ ‫پایین تر‬
‫آنتوسیانین های زغال اخته‬ ‫‪MTBE-1-BuOH-CH 3 CN-H 2 O-‬‬ ‫پایین تر ‪1:4:1:5:0.01‬‬
‫‪TFA‬‬
‫فالونوئیدها‬
‫‪ CHCl 3 - CH 2 Cl 2 - MeOH - H 2 O‬فالون ها و چالکون ها‬ ‫‪2:2:3:2‬‬ ‫پایین تر‬

‫پایین تر ‪CH 2 Cl 2 - MeOH - CH 3 CN - H 2 O 40:11:25:20‬‬
‫‪EtOAc-1-PrOH - H2O‬‬ ‫‪140:8:80‬‬ ‫باال‬
‫گلیکوزیدهای فالونوئیدی‬ ‫‪ - EtOAc - MeOH - H 2 O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪1:8:1:8‬‬ ‫پایین تر‬

‫‪ - EtOAc - MeOH - H 2 O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪2:12:3:15‬‬ ‫پایین تر‬
‫‪CHCl 3 - MeOH - H 2 O‬‬ ‫‪8:7:4‬‬ ‫پایین تر‬
‫سی ‪ -‬گلیکوزیل فل آوون ها‬ ‫‪CHCl 3 - MeOH - H 2 O‬‬ ‫‪6:25:29‬‬ ‫پایین تر‬
‫‪EtOAc-1-BuOH-MeOH - H2O‬‬ ‫پایین تر ‪35:10:11:44‬‬
‫‪220‬‬
‫ایکاریین‬ ‫‪-BuOH-MeOH- H2O‬هگزان ‪n -1 -‬‬ ‫‪1:4:2:6‬‬ ‫پایین تر‬

‫گلیکوزیدهای ایزوفل آوون‬ ‫‪EtOAc-1-BuOH-EtOH - H2O‬‬ ‫‪30:10:6:50‬‬ ‫پایین تر‬
‫‪EtOAc–EtOH–HOAc – H2O‬‬ ‫‪16:4:1:20‬‬ ‫پایین تر‬
‫گلیکوزیدهای فالونول‬ ‫‪1 -BuOH– H2O‬‬ ‫‪1:1‬‬ ‫پایین تر‬

‫فالونولیگنان ها‬
‫سیار‬
‫نمونه‬
‫فاز‬
‫سیلیمارین‬ ‫‪ - EtOAc - MeOH - H 2 O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪1:4:3:4‬‬ ‫پایین تر‬
‫لیگنان ها‬
‫آرکتین‬ ‫‪EtOAc-1-BuOH-EtOH - H2O‬‬ ‫‪10:1:2:10‬‬ ‫پایین تر‬

‫لیگنان دی گلوکوزید‬ ‫‪1 -BuOH- CH3CN - H2O‬‬ ‫‪1:3:1:5‬‬ ‫باال‬
‫کومارین‬
‫‪-MeOH- H2O‬هگزان ‪-‬اتوآک ‪ n-‬پسورالن و ایزوپسورالن‬ ‫‪10:7:10:8‬‬ ‫پایین تر‬

‫‪ A‬اینفل آکومارین‬ ‫‪-CHCl3 - MeOH - H2O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪5:6:3:2‬‬ ‫پایین تر‬
‫چالکون‬
‫‪ A‬لیکوکالکون‬ ‫‪-CHCl3 - MeOH - H2O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪3:12:6:4‬‬ ‫پایین تر‬

‫کینون ها‬
‫تانشینون ها‬ ‫‪- H2O‬هگزان ‪ -‬اتوح‪n -‬‬ ‫‪(a) 20:11:9‬‬ ‫پایین تر‬
‫‪(b) 10:7:3‬‬
‫شیکونین‬ ‫‪ - EtOAc - EtOH - H 2 O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪16:14:14:5‬‬ ‫پایین تر‬
‫دیترپن کینون‬ ‫‪-CCl4 - MeOH - H2O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪1:3:3:2‬‬ ‫پایین تر‬
‫مونوترپن ها‬
‫مونوترپن ها و مونوترپن‬ ‫‪CHCl 3 - MeOH - H 2 O‬‬ ‫‪7:13:8‬‬ ‫باال‬

‫گلیکوزیدها‬
‫گلیکوزیدهای ایریدوئید‬ ‫‪CHCl 3 –MeOH–1-PrOH – H2O‬‬ ‫‪5:6:1:4‬‬ ‫پایین تر‬
‫سسکی ترپن ها‬
‫‪ B‬آرتئانوئین ‪-H2O‬هگزان‪-‬اتوآک‪-‬اتوآه‪ n -‬آرتمیزینین‪ ،‬آرتمیزیتن‬ ‫‪6:4:5:4‬‬ ‫پایین تر‬
‫دیترپن ها‬
‫‪ III‬داستیل باکاتین‪10-‬‬ ‫‪ - EtOAc - EtOH - H 2 O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪2:5:2:5‬‬ ‫پایین تر‬

‫‪-CHCl3 - MeOH - H2O‬هگزان ‪n-‬‬ ‫‪5:25:34:20‬‬ ‫پایین تر‬
‫تراکیلوبان ها و ایزوپیماران ها‬ ‫‪ - CH 3 CN - CH 2 Cl 2‬هپتان‪n -‬‬ ‫‪10:7:3‬‬ ‫پایین تر‬
‫تری ترپن ها‬
‫سالسترول‬ ‫‪-CCl4 - MeOH- H2O1 :1:8:6:1‬هگزان‪-‬اتوآک‪n -‬‬ ‫پایین تر‬

‫ساپونین ها‬
‫جین سنوزیدها‬ ‫‪CHCl 3 –MeOH–2-BuOH–H 2 O‬‬ ‫‪5:6:1:4‬‬ ‫پایین تر‬

‫‪EtOAc-1-BuOH-H 2 O‬‬ ‫‪1:1:2‬‬ ‫باال‬
‫سیار‬
‫نمونه‬
‫فاز‬
‫‪-BuOH- H2O‬هگزان ‪n -1 -‬‬ ‫‪3:4:7‬‬ ‫پایین تر‬
‫ساپونین های فیتوالکا‬ ‫‪CHCl3 –MeOH – 2-PrOH– H2O‬‬ ‫‪5:6:1:4‬‬ ‫پایین تر‬
‫گلیسیریزین‬ ‫‪MeOH – H2O‬‬ ‫‪5:2:5‬‬ ‫پایین تر‬
‫کاروتنوئیدها‬
‫زآگزانتین‬ ‫‪ - EtOAc - EtOH - H 2 O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪8:2:7:3‬‬ ‫پایین تر‬

‫لیکوپن‬ ‫‪ - CH 3 CN - CH 2 Cl 2‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪20:13:7‬‬ ‫باال‬
‫آلکالوئیدها‬
‫آلکالوئیدهای آپورفین‬ ‫‪CH2Cl2 - MeOH -5% HOAc‬‬ ‫‪5:5:3‬‬ ‫پایین تر‬

‫آلکالوئیدهای نفتیلیزوکینولین‬ ‫‪CHCl 3 - EtOAc - MeOH - 0.1‬‬ ‫‪5:3:5:3‬‬ ‫پایین تر‬
‫‪ HCl‬موالر‬
‫آلکالوئیدهای دی ترپن‬ ‫_ ‪- CH2Cl2 - MeOH - H2O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪15:15:24:8‬‬ ‫پایین تر‬
‫_ _ ‪C6H6 - CHCl3 - MeOH - H2O‬‬ ‫‪5:5:7:2‬‬ ‫پایین تر‬
‫تترا متیل پیرازین ها‬
‫‪222‬‬
‫چوانشیونگزین‬ ‫‪ - EtOAc - EtOH - H 2 O‬هگزان‪n -‬‬ ‫‪5:5:3:7‬‬ ‫پایین تر‬

‫گلوکوزینوالت ها‬ ‫‪ProH-CH 3 CN - (NH 4 ) 2 SO 4 - H 2 10:5:12:10‬‬ ‫باال‬
‫‪O‬‬
‫سیکلودپسی پپتیدها‬ ‫‪-EtOAc-MeOH - H2O‬هپتان‪n -‬‬ ‫‪2:8:2:8‬‬ ‫پایین تر‬
‫‪13.5.1.2‬‬ ‫حفظ فاز ثابت‬
‫تا حد زیادی به مقدار فاز ث‪33‬ابت ب‪33‬اقی مان‪33‬ده ‪ HSCCC-CPC‬جداسازی موفقیت آمیز در •‬
‫‪ .‬در ستون بستگی دارد‪ .‬به طور کلی‪ ،‬حفظ فاز ثابت باالتر‪ ،‬وضوح پیک بهتر است‬
‫مق‪33‬دار ف‪33‬از ث‪33‬ابت ب‪33‬اقی مان‪33‬ده در س‪33‬تون ب‪33‬ا زم‪33‬ان ت‪33‬ه نش‪33‬ینی دو ف‪33‬از در ی‪33‬ک لول‪33‬ه آزم‪33‬ایش •‬
‫‪.‬همبستگی زیادی دارد‬
‫زمان ته نشینی سیستم حالل دو فازی را که برای جداسازی استفاده می ش‪33‬ود ان‪33‬دازه گ‪33‬یری •‬
‫‪.‬کنید‬
‫روش به شرح زیر است‪ :‬ابتدا دو فاز در یک قیف جداکننده متعادل می ش‪33‬وند‪ 2 .‬میلی لی‪33‬تر •‬
‫از هر فاز‪ ،‬حجم کل ‪ 4‬میلی لیتر‪ ،‬را در یک لوله آزمایش یا سیلندر مدرج تحویل دهید‪ ،‬ک‪33‬ه‬
‫سپس درپوش قرار می گیرد‪ .‬به آرامی ظرف را ب‪33‬رای چن‪33‬دین ب‪33‬ار معک‪33‬وس کنی‪33‬د و س‪33‬پس‬
‫بالفاصله آن را در وضعیت عمودی قرار دهید تا زمان الزم برای تشکیل الیه ه‪33‬ای ش‪33‬فاف‬
‫‪.‬با یک رابط مشخص توسط دو فاز اندازه گیری شود‬
‫اگر زمان ته نشینی کمتر از ‪ 20‬ثانیه باشد‪ ،‬سیستم حالل حفظ رضایت بخش فاز س‪33‬اکن را‪• ،‬‬
‫معموالً بیش از ‪ 50‬درصد از کل ظرفیت ستون‪ ،‬در محدوده مناسبی از دبی جری‪33‬ان ف‪33‬راهم‬
‫‪.‬می کند‬
‫‪13.5.1.3‬‬ ‫تهیه محلول نمونه‬
‫ممکن است مستقیما ً در فاز ساکن یا در مخلوطی از دو فاز ‪ HSCCC-CPC‬نمونه برای •‬

‫‪.‬حل شود‬
‫‪.‬حجم نمونه توصیه شده کمتر از ‪ 5‬درصد از کل ظرفیت ستون است •‬
‫معرفی حجم نمونه بزرگتر به ستون‪ ،‬وضوح اوج آن‪33‬الیت ه‪33‬ا را ک‪33‬اهش می ده‪33‬د‪ ،‬ب‪33‬ه وی‪33‬ژه •‬
‫‪ .‬کوچکی دارند ‪ K‬برای آنهایی که مقادیر‬
‫در حالت ایده‌آل‪ ،‬آنالیت در حجم کمی از فاز ساکن تزریق می‌شود تا وضوح اوج شستشوی •‬
‫‪.‬اولیه حفظ شود‬
‫ستون جداسازی ‪13.5.1.4‬‬
‫‪.‬ما باید جهت گیری سر‪-‬دم ستون جداسازی را درک کنیم •‬

‫یک فاز متحرک پایین ت‪33‬ر (س‪33‬نگین ت‪33‬ر) بای‪33‬د از طری‪33‬ق س‪33‬ر ب‪33‬ه س‪33‬مت دم وارد ش‪33‬ود و ف‪33‬از •‬
‫‪.‬متحرک باالیی (سبک تر) در جهت مخالف‬
‫این بسیار مهم است زیرا شستش‪3‬وی ه‪3‬ر ی‪3‬ک از فازه‪3‬ا در جهت اش‪3‬تباه منج‪3‬ر ب‪3‬ه از دس‪3‬ت •‬
‫‪.‬دادن تقریبا ً کامل فاز ثابت از ستون می شود‬
‫‪13.5.1.5‬‬ ‫انتخاب فاز موبایل‬
‫هر یک از فازها را می توان به عنوان فاز متحرک اس‪33‬تفاده ک‪3‬رد‪ HSCCC-CPC، ،‬در •‬
‫‪.‬آنالیت در محدوده مناسبی باشد ‪ K‬مشروط بر اینکه مقدار‬
‫اگر کسی انتخابی داشته باشد‪ ،‬فاز پایین ممکن است ب‪33‬ه عن‪3‬وان ف‪33‬از متح‪3‬رک اس‪33‬تفاده ش‪33‬ود‪• ،‬‬
‫زیرا سیستم حفظ پایدارتری فاز ساکن را ف‪33‬راهم می کن‪33‬د و می ت‪33‬وان ب‪33‬ا وارد ک‪33‬ردن پس‪33‬اب‬
‫خروجی از ردیاب از به دام افتادن حباب های هوا در س‪33‬لول جری‪33‬ان آشکارس‪33‬از جلوگ‪33‬یری‬
‫کرد‪ .‬انتهای پایین سلول‬
‫از سوی دیگر‪ ،‬هنگامی که فاز متحرک آلی باالیی (به استثنای سیستم کلروفرم) ب‪33‬ه عن‪33‬وان •‬
‫‪.‬فاز متحرک استفاده می شود‪ ،‬تبخیر حالل از بخش های جمع آوری شده را تسهیل می کند‬
‫‪13.5.1.6‬‬ ‫نرخ جریان فاز موبایل‬
‫نرخ جریان فاز متحرک زمان جداسازی‪ ،‬مقدار فاز ثابت ب‪33‬اقی مان‪33‬ده در س‪33‬تون و بن‪33‬ابراین •‬
‫‪ .‬وضوح پیک را تعیین می کند‬
‫سرعت جریان کمتر معموال سطح ماندگاری باالتری از فاز ثابت می ده‪33‬د و وض‪33‬وح پی‪33‬ک •‬
‫‪.‬را بهبود می بخشد‪ ،‬اگرچه به زمان جداسازی طوالنی تری نیاز دارد‬
‫‪:‬نرخ جریان معمول برای سیم پیچ چند الیه تجاری به شرح زیر است •‬
‫میلی ‪ PTFE 2.6‬میلی لیتر در دقیقه برای یک ستون آماده سازی با لوله ‪i) 5-6‬‬
‫‪).‬تا ‪ 1‬گرم بار نمونه( )دور در دقیقه ‪ ID (600-800‬متری‬
‫‪ id‬میلی لیتر در دقیقه برای یک ستون نیمه آماده سازی با ‪ 1.6‬میلی متر ‪ii) 2-3‬‬
‫‪). iii) 1‬تا ‪ 500‬میلی گرم بار نمونه( )دور در دقیقه ‪ PTFE (800-1000‬لوله‬
‫‪ ID‬میلی م‪3‬تر ‪ PTFE 0.85-1.0‬میلی لی‪3‬تر در دقیق‪3‬ه ب‪3‬رای ی‪3‬ک س‪3‬تون تحلیلی ب‪3‬ا لوله‬
‫‪).‬تا ‪ 50‬میلی گرم بار نمونه( )دور در دقیقه ‪(1000-1200‬‬
‫این نرخ های جری‪3‬ان بای‪3‬د ب‪33‬ا توج‪3‬ه ب‪3‬ه زم‪33‬ان ت‪33‬ه نش‪33‬ینی سیس‪33‬تم حالل دو ف‪33‬ازی و همچ‪3‬نین •‬
‫‪ K‬عوامل دیگر اصالح شوند‪ .‬هنگامی که زم‪3‬ان ت‪3‬ه نش‪3‬ینی ح‪3‬دود ‪ 20‬ثانی‪3‬ه اس‪3‬ت و مق‪3‬دار‬
‫‪.‬آنالیت کوچک است‪ ،‬سرعت جریان کمتری توصیه می شود‬
‫‪13.5.1.7‬‬ ‫سرعت انقالب‬
‫سرعت چرخش بهینه (انقالب و چرخش سیاره ای‬

‫ب‪33‬رای جداس‪33‬ازی مق‪33‬دماتی بین ‪ 600‬ت‪33‬ا ‪ HSCCC-CPC‬سرعت عمل همیشه یکسان است) برای اب‪33‬زار تج‪33‬اری‬
‫‪ 1400.‬دور در دقیقه‬
‫استفاده از سرعت پایین‌تر‪ ،‬حجم فاز ثابت باقی‌مانده در ستون را کاهش می‌دهد و منج‪33‬ر ب‪33‬ه •‬
‫‪.‬وضوح پایین‌تر پیک می‌شود‬
‫از سوی دیگر‪ ،‬س‪33‬رعت‌های ب‪3‬االتر ممکن اس‪3‬ت ب‪33‬اعث گس‪33‬ترش بیش از ح‪3‬د بان‪33‬د نمون‪3‬ه ب‪33‬ا •‬
‫‪.‬ضربان شدید ستون به دلیل فشار باال شود‬
‫‪13.5.1.8‬‬ ‫پر کردن ستون با فاز ثابت‬
‫‪.‬در هر جداسازی‪ ،‬ستون ابتدا به طور کامل با فاز ثابت پر می شود •‬

‫قبل از معرفی فاز ثابت‪ ،‬ستون را می توان با حجم ستونی از یک حالل امتزاج پ‪33‬ذیر ب‪33‬ا دو •‬
‫فاز استفاده شده در مرحله قبلی (مانند اتانول یا متانول) شستشو داد ت‪33‬ا م‪33‬واد ب‪33‬اقی مان‪33‬ده در‬
‫‪.‬ستون شسته شود‬
‫‪ .‬این همچنین یک خط پایه پایدار و تمیز را قبل از ظهور جبهه حالل تضمین می کند •‬
‫از به دام انداختن هوا در ستون بخص‪33‬وص در س‪33‬تون آم‪33‬اده س‪33‬ازی خ‪33‬ودداری کنی‪33‬د‪ .‬این ب‪33‬ه •‬
‫‪:‬راحتی قابل آزمایش است‬
‫‪224‬‬
‫اگر هوا در ستون وج‪3‬ود نداش‪3‬ته باش‪33‬د‪ ،‬جری‪3‬ان خ‪3‬روجی س‪33‬تون م‪3‬دت کوت‪3‬اهی پس از )‪i‬‬
‫‪.‬توقف پمپاژ متوقف می شود‬
‫اگر حالل بیش از چند ثانیه از خ‪3‬روجی جری‪3‬ان داش‪3‬ته باش‪3‬د‪ ،‬ه‪3‬وای محب‪3‬وس ش‪3‬ده در )‪ii‬‬
‫ستون باید با از سرگیری پمپاژ فاز ثابت تحت چرخش ستون ب‪3‬ا س‪3‬رعت پ‪3‬ایین (‪-100‬‬
‫‪ 200‬دور در دقیقه) در حالت شستشوی دم به س‪33‬ر ح‪33‬ذف ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬رای تس‪33‬ریع ح‪33‬رکت‬
‫‪.‬هوا به سمت خروجی ستون‬
‫‪13.5.1.9‬‬ ‫بارگیری نمونه‬
‫‪ HSCCC-CPC‬دو راه ب‪33‬رای بارگ‪33‬ذاری نمون‪33‬ه ه‪33‬ا وج‪33‬ود دارد‪ .‬ه‪33‬ر دو ب‪33‬رای جداس‪33‬ازی‬
‫‪:‬رضایت بخش هستند‬
‫در روش اول‪ ،‬ستون به ط‪33‬ور کام‪33‬ل ب‪33‬ا ف‪33‬از ث‪33‬ابت پ‪3‬ر می ش‪33‬ود و بالفاص‪33‬له پس از تزری‪33‬ق •‬
‫‪.‬نمونه انجام می شود‬
‫سپس فاز متحرک از طریق ستون شسته می شود در حالی ک‪3‬ه س‪33‬تون ب‪3‬ا س‪33‬رعت بهین‪33‬ه می •‬
‫‪.‬چرخد‬
‫در روش دوم‪ ،‬پس از پر شدن ستون با فاز ساکن‪ ،‬فاز متحرک از طریق س‪33‬تون ب‪33‬ا س‪33‬رعت •‬
‫دلخواه شسته می‌ش‪33‬ود ت‪33‬ا زم‪33‬انی ک‪33‬ه جل‪3‬وی حالل ظ‪3‬اهر ش‪33‬ود و تع‪33‬ادل هی‪33‬درودینامیکی در‬
‫‪.‬سراسر ستون برقرار شود که با کاهش انتقال فاز ثابت مشهود است‬
‫‪.‬سپس نمونه از طریق پورت نمونه به ستون تزریق می شود •‬
‫هر روش مزایایی دارد‪ .‬روش دوم یک را می دهد‬
‫‪ .‬ردیابی واضح منحنی شستشو به دلیل حداقل انتقال فاز ساکن از ستون‬
‫‪.‬روش اول یک جبهه حالل متمایز تولید می کند و جداسازی را ذخیره می کند‬
‫‪ .‬زمان جیره بندی با حذف دوره انتظار برای رسیدن به تعادل هیدرودینامیکی‬
‫می توان به راحتی از یک شیر تزریق با یک حلقه نمونه استفاده کرد‬

‫‪ HPLC.‬مانند‬
‫نظارت بر خط خروجی ‪13.5.1.10‬‬
‫ممکن است ب‪33‬ه ط‪33‬ور م‪33‬داوم توس‪33‬ط ی‪33‬ک ‪ HSCCC-CPC‬پساب خروجی از ستون های •‬
‫‪.‬مانند کروماتوگرافی مایع معمولی کنترل شود ‪ UV-VIS‬آشکارساز‬
‫از فاز ساکن مایع استفاده ‪ HSCCC-CPC‬یک تفاوت مهم بین این دو روش این است که •‬
‫‪ .‬می کند که اگر از ستون منتقل شود‪ ،‬تمایل دارد ردیابی منحنی شستشو را مختل کند‬
‫با شستشوی فاز متحرک پایینی به سمت باال از پایین‪ ،‬از به دام افتادن ف‪33‬از س‪33‬اکن در س‪33‬لول •‬
‫جریان عمودی خودداری کنید‪ .‬اگر قسمت باالیی به عنوان ف‪33‬از متح‪33‬رک اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪،‬‬
‫‪.‬برعکس را انجام دهید‬
‫هنگامی که فاز متحرک باالیی از باالی سلول جریان ب‪3‬ه س‪33‬مت پ‪3‬ایین شس‪3‬ته می ش‪3‬ود‪ ،‬مهم •‬
‫است که از تشکیل حباب های هوا که ممکن است در سلول جری‪33‬ان ب‪33‬ه دام افت‪33‬اده و ردی‪33‬ابی‬
‫‪.‬منحنی شستشو را مختل کنند‪ ،‬جلوگیری شود‬
‫‪ PTFE‬با گاز زدایی دو فاز در قیف جداکننده قبل از استفاده و همچنین با اتصال لوله های •‬
‫به خروجی مانیتور تا حد زیادی می )‪ ID‬معموالً ‪ 30‬سانتی متر × ‪ 0.4‬تا ‪ 0.5‬میلی متر(‬
‫ب‪33‬ه م‪33‬یزان قاب‪33‬ل ت‪33‬وجهی ‪ ow‬س‪33‬لول ‪ fl.‬توان از تشکیل حباب جلوگیری کرد ت‪33‬ا فش‪33‬ار در‬
‫‪.‬افزایش یافته است‬
‫اندازه گیری حفظ فاز ثابت ‪13.5.1.11‬‬
‫هنگامی که جداس‪33‬ازی کام‪33‬ل ش‪33‬د‪ ،‬چ‪33‬رخش متوق‪33‬ف می ش‪33‬ود و محتوی‪33‬ات س‪33‬تون ب‪33‬ا اتص‪33‬ال •‬
‫در یک )‪ psi = 6894.76 Pa‬؛ ‪ psi1‬حدود ‪ (50‬ورودی ستون به یک سیلندر نیتروژن‬
‫‪.‬استوانه مدرج جمع آوری می شود‬
‫پس از ظاهر شدن نیتروژن در خروجی‪ ،‬س‪33‬تون ب‪33‬ه آرامی (‪ 100‬دور در دقیق‪33‬ه) در ح‪33‬الت •‬
‫شستشوی دم به سر چرخانده می شود تا حالل باقی مانده در داخل ستون توس‪3‬ط ن‪3‬یروی پیچ‬
‫ارشمیدسی به کمک جریان نیتروژن به بیرون پمپ شود‪ .‬فاز ث‪33‬ابت ب‪33‬اقی مان‪33‬ده را در ی‪33‬ک‬
‫‪.‬سیلندر مدرج اندازه گیری کنید‬
‫اندازه‌گیری فاز ثابت باقی‌مانده در تالش‌ه‪33‬ا ب‪3‬رای بهب‪3‬ود جداس‪3‬ازی مفی‪33‬د اس‪3‬ت‪ :‬زم‪3‬انی ک‪3‬ه •‬
‫وضوح پیک رضایت‌بخش نیست‪ ،‬اندازه‌گیری احتباس فاز ث‪33‬ابت به‌عن‪33‬وان راهنم‪33‬ایی ب‪33‬رای‬
‫‪.‬آزمایش بعدی عمل می‌کند‬
‫اگر کمتر از ‪ 30‬درصد باش‪3‬د‪ ،‬جداس‪3‬ازی ممکن اس‪3‬ت ب‪3‬ا اف‪3‬زایش احتب‪3‬اس‪ ،‬ب‪3‬ا اعم‪3‬ال ن‪3‬رخ •‬
‫جریان پایین تر فاز متحرک‪ ،‬افزایش سرعت چرخش‪ ،‬یا اصالح سیس‪33‬تم حالل ب‪33‬رای کوت‪33‬اه‬
‫‪.‬کردن زمان ته نشینی بهبود یابد‬
‫اگر در عوض احتباس فاز ثابت بیش از ‪ 50‬درصد باشد‪ ،‬باید تالش ها برای جستجوی یک •‬
‫بین آنالیت ها را فراهم ) ‪ ( α‬سیستم حالل دو فازی جدید‪ ،‬که فاکتور جداسازی بهبود یافته‬
‫‪.‬می کند‪ ،‬هدایت شود‬
‫‪13.5.2‬‬ ‫در طبیعت ‪ HSCCC-CPC‬کاربردهای فناوری‬

‫جداسازی محصوالت‬
‫‪:‬در موارد زیر کاربرد دارند ‪ HSCCC-CPC‬فناوری‌های‬
‫‪ .‬صنایع‪ :‬مواد مغذی‪ ،‬مواد شیمیایی‪ ،‬داروسازی‪ ،‬زیست پزشکی‪ ،‬بیوتکنولوژی‪ ،‬چربی ها و روغن ها‪ ،‬و تخمیر‬
‫‪.‬جدا شوند ‪ HSCCC-CPC‬ترکیباتی که می توانند در خلوص باال توسط فناوری‬

‫نوولوژی ها عبارتند از‪ :‬ساپونین ها‪ ،‬آلکالوئیدها‪ ،‬کلروفیل ها‪ ،‬تانن ها‪ ،‬کاروتنوئی‪33‬دها‪ ،‬فس‪33‬فولیپیدها‪ ،‬ویت‪33‬امین ه‪33‬ای‬
‫محلول در چربی‪ ،‬مونو و الیگوساکاریدها‪ ،‬آنتوسیانین ها‪ ،‬لیگنان ها‪ ،‬ترکیب‪33‬ات فن‪33‬ولی‪ ،‬ترکیب‪33‬ات مص‪33‬نوعی‪ ،‬س‪33‬ایر‬
‫منجر به رش‪33‬د ‪ CCC‬ترکیبات فعال موجود در گیاهان دارویی و گیاهان دارویی و خیلی بیشتر‪ .‬کاربردهای متعدد‬
‫‪ .‬تعداد ساالنه انتشاراتی شده است که در آنها این فناوری جداسازی ذکر شده است (شکل ‪)10‬‬
‫‪VNCFSPGQVCMJDBUJPODJ‬‬
‫‪²$PVOUFSDVSSFOUDISPNBUPHSBQIZ³‬‬
‫‪JO$IFNJDBM"CTUSB‬‬
‫‪DUT‬‬
‫‪UFE‬‬
‫‪/‬‬
‫‪226‬‬
‫‪1VCMJDBUJPO:FBS‬‬
‫‪ CCC‬شکل ‪ :10‬افزایش تعداد انتشارات در مورد جداسازی توسط‬
‫نمونه هایی از برخی محصوالت طبیعی مهم که بوده اند‬
‫‪.‬در گذشته اخیر در اینجا خالصه شده است ‪ HSCCC-CPC‬جدا شده با استفاده از‬
‫‪13.5.2.1‬‬ ‫‪ Q‬تصفیه کوآنزیم‬ ‫تخمیر ‪10‬‬ ‫‪:‬از عصاره‬ ‫در مقابل کروماتوگرافی ستونی ژل ‪HSCCC‬‬
‫سیلیکا‬
‫‪.‬استفاده شد ) ‪ Q 10 (CoQ 10‬برای تصفیه کوآنزیم ‪HSCCC‬‬

‫از عصاره آبگوشت تخمیر به دست آمد‪ .‬یک سیستم حالل دو فازی غیر آبی متشکل از ‪. CoQ 10‬برای اولین بار‬
‫تحلیلی انتخاب ش‪33‬د و ب‪33‬رای خ‪33‬الص ‪ HSCCC‬توسط )‪ (12:7:3.5، V/V/V‬هپتان‪-‬استونیتریل‪-‬دی کلرو متان‬
‫در خل‪33‬وص ‪ CoQ 10‬از ‪ 500‬میلی گرم عصاره خ‪33‬ام اس‪33‬تفاده ش‪33‬د ‪ .‬جداس‪33‬ازی ‪ 130‬میلی گ‪33‬رم ‪ CoQ 10‬سازی‬
‫را نسبت به ی‪33‬ک ج‪33‬ایگزین کروم‪33‬اتوگرافی ژل ‪ HSCCC‬بیش از ‪ ٪99‬به همراه داشت‪ .‬نتایج مزایای ‪HPLC‬‬
‫‪ .‬سیلیکا و سپس تبلور مجدد نشان داد‪ .‬این مزایا به خلوص‪ ،‬بازیابی و عملکرد مربوط می شود (جدول ‪)3‬‬
‫در مقابل سیلیکاژل ب‪33‬ا ‪ HSCCC‬از عصاره تخمیر‪ :‬کروماتوگرافی ستونی ‪ Q 10‬جدول ‪ :3‬خالص سازی کوآنزیم‬
‫کریستالیزاسیون بعدی‬
‫تصفیه شده ‪ CoQ 10‬توسط کروماتوگرافی سیلیکاژل ‪CoQ 10‬‬
‫عصاره خام‬
‫خالص شد‬ ‫‪ HSCCC‬توسط‬
‫‪ HPLC، %‬خلوص‬ ‫‪89.2‬‬ ‫‪96.0‬‬ ‫‪99.2‬‬
‫‪ %‬خلوص مطلق‬ ‫‪29.4‬‬ ‫‪93.3‬‬ ‫‪97.8‬‬
‫* ‪، %‬بازیابی‬ ‫–‬ ‫‪74.3‬‬ ‫‪88.0‬‬
‫* ‪، %‬بازده‬ ‫–‬ ‫‪23.4‬‬ ‫‪26.4‬‬
‫در عصاره خام‪ .‬بازده‪ ،‬مقدار محصول تص‪33‬فیه ‪ CoQ 10‬در محصول تصفیه شده ‪ /‬مقدار ‪ CoQ 10‬بازیابی‪ ،‬مقدار *‬
‫)سپتامبر ‪ A 1127 (1-2)، 15 96-92 ،2006‬ژورنال کروماتوگرافی( شده‪/‬مقدار عصاره خام‬
‫‪13.5.2.2‬‬ ‫‪ HPCCC‬آن توسط ‪ C-2‬جداسازی مقدماتی گامبوجیک اسید و اپیمر‬
‫برای جداسازی مقدماتی اپیمرها‪ ،‬گامبوجیک اسید و‬

‫هگزان ‪ -‬متانول ‪ n -‬یک سیستم حالل دو فازی متشکل از ‪ Garcinia hanburyi،‬از ‪ epigambogic،‬اسید‬
‫استفاده شد‪ .‬از مخلوط ‪ 50‬میلی گرم‪ 28.2 ،‬میلی گرم گامبوژیک اسید و ‪ - (1 3:4 3:5، V / V / V) 18.4‬آب‬
‫تعیین شد‪ .‬ساختارهای ‪ HPLC‬میلی گرم اپیگامبوژیک اسید جدا شد‪ .‬خلوص هر دو باالتر از ‪ ٪97‬بود که توسط‬
‫‪1‬‬
‫‪ .‬آنها شناسایی شدند ‪ C NMR‬و ‪H NMR 13‬شیمیایی سپس با طیف‬
‫‪13.5.2.3‬‬ ‫‪ HSCCC‬توسط ‪ III‬جداسازی و خالص سازی ‪-10‬داستیل باکاتین‬
‫در حال حاضر‪ ،‬امیدوار کننده ترین رویکرد‪ ،‬نیمه سنتز است‬
‫ترکیبی که به مقدار نسبتا ً ب‪33‬االیی از ش‪33‬اخ و ب‪33‬رگ چن‪33‬دین ‪ III،‬پاکلیتاکسل یا آنالوگ های آن از ‪-10‬داستیل باکاتین‬
‫استفاده شد (شکل ‪ III‬برای جداسازی و خالص سازی ‪-10‬داستیل باکاتین ‪. HSCCC‬گونه سرخدار موجود است‬
‫ابتدا با ) ‪ .)11 ( Taxus chinensis‬عصاره سوزنی خام (‪ 500‬میلی گرم در ‪ 5‬میلی لیتر) از سرخدار چینی‬
‫بخش خالص ‪. v/v).‬هگزان‪-‬اتیل استات‪-‬اتانول‪-‬آب (‪ )2:5:2:5‬جدا شد ‪ n-‬یک سیستم حالل دو فازی متشکل از‬
‫‪ (5:25:‬هگزان ‪ -‬کلروفرم ‪ -‬متانول ‪ -‬آب خالص شد‪ n -‬شده تا حدی دوباره با یک سیستم حالل متفاوت متشکل از‬
‫کسر نهایی نشان داد که خل‪3‬وص ‪-10‬داس‪3‬تیل باک‪3‬اتین (‪ 20‬میلی گ‪3‬رم) ‪ HPLC‬تجزیه و تحلیل ‪34:20، V/V).‬‬
‫‪.‬بیش از ‪ ٪98‬بود‬
‫‪ HSCCC‬توسط )‪ III (DAB‬شکل ‪ :11‬جداسازی و خالص سازی ‪-10‬داستیل باکاتین‬

‫‪13.5.2.4‬‬ ‫جداسازی در مقیاس بزرگ رسوراترول و‬
‫‪ Polygonum‬از ‪ B‬و ‪ A‬آنتراگلیکوزید‬ ‫‪ HSCCC‬توسط ‪cuspidatum‬‬
‫‪.‬با موفقیت در مقیاس بزرگ (‪ 5‬گرم) جدا استفاده شد ‪HSCCC‬‬

‫‪ Polygonum cuspidatum Sieb.‬از عصاره خام ‪ B‬و آنتراگلیکوزید ‪ A‬جیره رزوراترول‪ ،‬آنتراگلیکوزید‬
‫استفاده شد‪ (4:3:2، v/v) .‬یک سیستم حالل دو فازی متشکل از کلروفرم‪ ،‬متانول و آب ‪).‬شکل ‪et Zucc (12‬‬
‫جداسازی ‪ 200‬میلی گرم تا ‪ 1‬گرم از این سه ت‪3‬رکیب را ب‪3‬ه هم‪3‬راه داش‪33‬ت‪ ،‬ک‪33‬ه ه‪3‬ر ک‪33‬دام ب‪33‬ا خل‪3‬وص بیش از ‪٪98‬‬
‫تعیین شد‪ .‬رسوراترول مهم است زیرا دارای یک فعالیت شیمیایی پیش‪33‬گیری کنن‪33‬ده از س‪33‬رطان ‪ HPLC‬مطابق با‬
‫‪.‬است‬
‫‪228‬‬
‫‪ Polygonum‬از عصاره خام ‪ B‬و آنتراگلیکوزید ‪ A‬شکل ‪ :12‬جداسازی رسوراترول‪ ،‬آنتراگلیکوزید‬

‫‪cuspidatum Sieb. et Zucc‬‬
‫‪13.5.2.5‬‬ ‫جداسازی آندروگرافولید و نئوآندروگرافولید‬

‫‪ Andrographis‬از برگ های‬ ‫‪ HSCCC‬با استفاده از ‪paniculata‬‬
‫دیترپن های فعال زیستی آندروگرافولید و نئوآندروگرافولید‬
‫جدا شد ‪ CCC‬با موفقیت توسط )‪ Andrographis paniculata NEES (Acanthaceae‬از برگ های‬
‫(شکل ‪ .)13‬جداسازی ‪ 280‬دقیقه‌ای‪ 189 ،‬میلی‌گرم آندروگرافولید ‪ 99.9‬درصد و ‪ 9.5‬میلی‌گ‪33‬رم از ‪ 98.5‬درص‪33‬د‬
‫هگ‪33‬زان (‪ )2.5:2.5:4:1‬اس‪33‬تفاده ‪ - n -‬نئوآندروگرافولید به دست آمد‪ .‬از سیستم حالل آب ‪ -‬متانول ‪ -‬اتیل استات‬
‫‪.‬شد‬
‫شکل ‪ : 13‬جداسازی اندروگرافولید و نئوآندروگرافولید از برگ های آندروگرافیس‬

‫‪ HSCCC‬با استفاده از ‪paniculata‬‬
‫‪13.5.2.6‬‬ ‫یک ضد جدید ‪ WAP-8294A،‬جداسازی اجزای‬

‫‪ HSCCC‬استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین ‪ ،‬با استفاده از‬
‫از تخمیر جدا شد ‪ WAP-8294A‬کمپلکس‬

‫فعالیت قوی در برابر ‪، WAP8294A2،‬جزء اصلی ‪).‬شکل ‪ Lysobacter sp. WAP-8294 (14‬آبگوشت‬
‫و انتروکوک‌های مق‪33‬اوم )‪ (MRSA‬باکتری‌های گرم مثبت از جمله استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی سیلین‬
‫در داخل بدن از ‪ MRSA‬به وانکومایسین در شرایط آزمایشگاهی نشان می‌دهد‪ ،‬و همچنین فعالیت قوی در برابر‬
‫‪.‬خود نشان می‌دهد‬
‫‪ HSCCC‬جدایی های قبلی رضایت بخش نبود‪ .‬از این رو‬

‫ب‪3‬ه )‪ (1.25:3.75:5، V/V/V‬بوتانول‪-‬اتیل استات‪-‬آبی ‪ 0.005‬موالر تریفل اورواستیک اس‪3‬ید ‪. n-‬استفاده شد‬
‫عنوان حالل دوفازی استفاده شد‪ .‬حجم نمونه ‪ 25‬میلی‌گرم بخش‌های خالص از سه جزء (‪ 1‬تا ‪ 6‬میلی‌گرم) به دست‬
‫‪.‬کمک خواهد کرد ‪ MRSA‬به عنوان یک عامل ضد ‪ WAP-8294A2‬آمد‪ .‬این روش به توسعه بالینی‬
‫‪230‬‬
‫‪ HSCCC‬با استفاده از ‪ WAP-8294A‬شکل ‪ :14‬جداسازی اجزای‬
‫‪13.5.2.7‬‬ ‫‪ CCC‬نمونه های دیگر از جداسازی ترکیبات گیاهی توسط‬
‫جدا از نمونه های ذکر شده قبلی‪ ،‬جداسازی و‬

‫خالص‌سازی فالون‌های پلی‌متوکسیله از پوست نارنگی‪ ،‬ترکیب‪33‬ات ک‪33‬اتچین از پنج رقم چ‪33‬ای‪ ،‬اس‪33‬ید روپس‪33‬تونیک از‬
‫لیکوپن از رب گ‪33‬وجه‌فرنگی‪ ،‬اسپیرامایس‪33‬ین‪ ،‬اس‪33‬ید گالی‪33‬ک از ‪ Artemisia rupestris L.،‬گیاه دارویی چینی‬
‫از ‪ B‬از گیاه دارویی چینی‪ .‬گلیکوزیدهای نفتوپیرانون‪ ،‬اسید سالویانولیک ‪Cornus offi cinalis ، lutein‬‬
‫ایزوف‪33‬ل ‪ Panax notoginseng ،‬ساپونین های دامماران از ‪ Salvia miltiorrhiza ،‬گیاه دارویی چینی‬
‫‪ Astragalus membranaceus Bge. var mongholicus‬آوان و گلیکوزی‪333‬دهای پتروکارپ‪333‬ان از‬
‫ب‪3‬ا اس‪3‬تفاده از ‪ Sophora fl avescens‬گلیسیریزین از ریشه شیرین بی‪3‬ان و اص‪3‬ول فع‪33‬ال از ریشه ‪(Bge.)،‬‬
‫‪.‬با موفقیت انجام شده است ‪HSCCC‬‬
‫‪13.6‬‬ ‫‪ CCC‬مزایای‬
‫‪.‬سریع (بازده باال در جداسازی مقدماتی) •‬

‫‪).‬است ‪ LC‬فقط هزینه های حالل‪ ،‬که ‪ 5‬برابر کمتر از سایر تکنیک های( ارزان •‬
‫‪.‬مالیم و همه کاره‪ ،‬برای جداسازی ترکیبات متنوع‪ ،‬با احتمال تجزیه کمتر •‬
‫‪.‬قادر به تفکیک از میلی گرم تا ده ها گرم در یک دستگاه است •‬
‫‪.‬قادر به جابجایی بین فاز عادی و معکوس در صورت تمایل •‬
‫که یک ستون کروم‪33‬اتوگرافی ب‪3‬ا ف‪33‬از س‪33‬اکن م‪3‬ایع اس‪3‬ت‪ ،‬می توان‪3‬د ب‪3‬ه ‪ CCC،‬یک ماشین •‬
‫عنوان یک راکتور مایع‪ -‬مایع برای واکنش های شیمیایی شامل یک کاتالیزور مایع اس‪33‬تفاده‬
‫‪.‬شود‬
‫‪.‬عدم جذب غیر قابل برگشت به یک تکیه گاه جامد (بازیابی ‪ ٪100‬نمونه) •‬
‫ظ‪33‬رفیت ب‪33‬االتری نس‪33‬بت به ‪ CPC‬افزایش ظرفیت برای همان حجم فاز ثابت؛ ی‪33‬ک س‪33‬تون •‬
‫‪.‬می دهد ‪HPLC‬‬
‫‪.‬مقدار نمونه به دو عامل بستگی دارد‪ :‬حاللیت نمونه و خواص سیستم حالل •‬
‫بدون از دست دادن نمونه‪ ،‬زیرا یک شستشوی ساده ابزار‪ ،‬امکان بازیابی کام‪33‬ل بخش‌ه‪33‬ای •‬
‫‪.‬پاک‌نشده را فراهم می‌کند‬
‫‪.‬تعمیر و نگهداری آسان‪ ،‬بدون تغییر فاز جامد پرهزینه •‬
‫‪.‬بدون تخریب یا دناتوره شدن ترکیبات و عدم تعامل با سیلیس •‬
‫‪.‬بدون محدودیت قطبیت؛ می توان از تمام مخلوط های دو فازی استفاده کرد •‬
‫‪ (CPC).‬مبادله دو حالته (آفالین و آنالین) فاز ثابت و متحرک •‬
‫‪13.6.1‬‬ ‫‪ HPLC‬نسبت به ‪ HSCCC-CPC‬مزایای فناوری‬
‫‪HSCCC-CPC‬‬ ‫‪HPLC‬‬
‫بدون ستون‬ ‫ستون های گران قیمت‬

‫ریکاوری باال‬ ‫جذب غیر قابل برگشت‬
‫توان عملیاتی باال‬ ‫بارگذاری ضعیف‬
‫حفظ ترکیبات شکننده‬ ‫از دست دادن فعالیت بیولوژیکی‬
‫)یکپارچگی مولکولی(‬ ‫)دناتوره کردن(‬
‫نسبت حجم ثابت ‪ /‬متحرک بسیار باال‬ ‫نسبت کم است‬
‫(رزولیشن بهتر)‬
‫‪13.7‬‬ ‫‪ CCC‬سازندگان ابزارهای‬
‫‪13.7.1‬‬ ‫‪ HSCCC‬تولید کنندگان ماشین آالت‬
‫•‬ ‫)‪AECS (http://www.ccc4labprep.com/‬‬

‫•‬ ‫)‪Conway Centri Chrom (http://www.centrichrom.com/‬‬
‫•‬ ‫)‪ (http://www.dynamicextractions.com/‬استخراج دینامیک‬
‫•‬ ‫)‪ Pharma-Tech (http://www.pharma-tech.com/‬شرکت تحقیقاتی‬
‫‪13.7.2‬‬ ‫‪ CPC‬تولید کنندگان ماشین های‬
‫)‪ EverSeiko (http://www.everseiko.co.jp‬شرکت •‬

‫)‪• Kromaton Technologies (http://www.kromaton.com/‬‬
‫)‪• Partus Technologies (http://www.partus-technologies.com‬‬
‫‪13.8‬‬ ‫‪ CCC‬نظرات منتخب در‬
‫‪• Marston and Hostettmann, K., 1994, Counter-current‬‬

‫‪Chromatography as a Preparative Tool, and Perspectives, J.‬‬
‫آ؛ ‪Chromatog. 341-315 :658‬‬
‫ج‪33‬ارویس‪ ،1992 ،‬تریکوتس‪33‬ن ه‪33‬ای ماکروس‪33‬یکلیک از گون‪33‬ه ه‪33‬ای باک‪33‬ارین ب‪33‬رزیلی‪ :‬از •‬
‫میکروآنالیز تا جداسازی در مقیاس بزرگ‪ ،‬آنالیز فیتوشیمیایی‪249-241 :3 .‬‬
‫فوکو‪ ،1991 ،‬کروماتوگرافی جریان مخالف‪ ،‬شیمی تجزیه; ‪• 579-569 :)10( 63‬‬
‫‪232‬‬
‫کروماتوگرافی پارتیشن ‪ Hostettmann، K.، 1990،‬و ‪• Marston، I.، Slacanin‬‬

‫گریز از مرکز در جداسازی محصوالت طبیعی‪ ،‬تجزیه و تحلیل فیتوشیمیایی‪17-3 :1 .‬‬
‫ساترلند‪ ،1987 ،‬کروماتوگرافی مخالف جریان‪ ،‬تمرین آزمایشگاهی •‬
‫کروماتوگرافی متقابل در ‪ Peltonen، RE، 1986،‬و ‪• Martin، DG، Biles، C.‬‬
‫تقسیم محصوالت طبیعی‪ ،‬آزمایشگاه آمریکایی‬
‫کروماتوگرافی جریان مخالف با سرعت باال‪ ،‬بررسی های انتقادی در ‪• Ito، Y.، 1985،‬‬
‫شیمی تحلیلی‪143-65 :)1( 17 .‬‬
‫‪،‬کاربردهای اخیر کروماتوگرافی مخالف جریان ‪ Ito، Y.، 1984،‬و ‪• Conway، WD‬‬
‫)‪LC . 2 (5‬‬
‫کروماتوگرافی ضد جریان یک جایگزین عالی برای‬

‫دور زدن مشکالت مرتبط با جاذب های فاز جامد و حفظ یکپارچگی شیمیایی مخلوط هایی که در مع‪33‬رض ش‪33‬کنش‬
‫قرار می گیرند‪ .‬این تفکیک پذیری نمون‪33‬ه ه‪33‬ا را ب‪33‬ا مک‪33‬انیزمی ک‪33‬ه ص‪3‬رفا ً ب‪3‬ر پارتیش‪33‬ن تکی‪3‬ه دارد‪ ،‬ارائ‪33‬ه می کن‪33‬د‪.‬‬
‫جداسازی ترکیبات با طیف گسترده ای از قطبیت ها را می توان با استفاده از سیستم های حالل آبی و غ‪33‬یر آبی ب‪33‬ه‬
‫بسیار انعطاف پذیر است‪ :‬گرادیان حالل ممکن است‪ .‬نرخ جریان می توان‪33‬د در ط‪3‬ول اج‪3‬رای ‪. CCC‬دست آورد‬
‫کروماتوگرافی متفاوت باشد‪ .‬فازهای پایینی و ب‪33‬االیی را می ت‪33‬وان ب‪33‬ه عن‪33‬وان فازه‪33‬ای متح‪33‬رک در حین جداس‪33‬ازی‬
‫تع‪33‬ویض ک‪33‬رد‪ ،‬مش‪33‬روط ب‪33‬ر اینک‪33‬ه جهت جری‪33‬ان ن‪33‬یز ب‪33‬ر این اس‪33‬اس تغی‪33‬یر کن‪33‬د‪ .‬و ابزاره‪33‬ا را می ت‪33‬وان در ط‪33‬ول‬
‫کروماتوگرافی متوقف کرد و ساعاتی بعد ب‪3‬دون ت‪3‬أثیر ب‪3‬ر ران‪3‬دمان جداس‪3‬ازی دوب‪3‬اره ش‪3‬روع ب‪3‬ه ک‪3‬ار ک‪3‬رد‪ .‬طی‪3‬ف‬
‫تحمل می‌شود‪ ،‬که پیامدهایی در جداسازی نمونه‌های اس‪33‬یدی و ب‪33‬ازی دارد‪ ،‬به‌وی‪33‬ژه ‪ CCC‬در ‪ pH‬گسترده‌ای از‬
‫جداسازی عصاره‌های خام گیاهی‪ ،‬فراکسیون‌های نیمه خالص ش‪33‬ده ی‪33‬ا مخلوط‌ه‪33‬ای ‪ pH.‬در تکنیک پاالیش منطقه‬
‫مصنوعی را می‌توان با نمونه‌هایی با هر مقداری از ‪ 100‬میلی‌گرم ت‪33‬ا ‪ 1500‬گ‪33‬رم (ب‪33‬رای بزرگ‪33‬ترین م‪33‬دل) انج‪33‬ام‬
‫به عن‪33‬وان ی‪33‬ک روش جداس‪33‬ازی ب‪33‬رای محص‪33‬والت ط‪33‬بیعی‪ ،‬و ب‪33‬ه وی‪33‬ژه در تقس‪33‬یم بن‪33‬دی ‪، CCC‬داد‪ .‬با این مزایا‬
‫‪.‬محصوالت طبیعی با سنجش زیستی‪ ،‬محبوبیت پیدا می کند‬
‫سیستم حالل بدون آب برای کروماتوگرافی با جریان ‪Becker, H., Reichling, J. and Hsieh, W., 1982,‬‬
‫‪, Journal of Chromatography A,‬مخالف قطره و مناسب بودن آن برای جداس‪3‬ازی م‪3‬واد غ‪3‬یر قط‪3‬بی‬
‫‪237(2 ) : 307-310‬‬
‫جداسازی مقدماتی گلیکوزیدهای نفتوپیرانون توسط ‪ Vilegas، W.، 2001،‬و ‪Campaner dos Santos، L.‬‬
‫‪ A، 915 (1-2): 259-263‬کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال‪ ،‬مجله کروماتوگرافی‬
‫از ‪ Q 10‬تصفیه کوآنزیم ‪ Ito، Y.، 2006،‬و ‪Cao، XL، Xu، YT، Zhang، GM، Xie، SM، Dong، YM‬‬
‫عصاره تخمیر‪ :‬کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال در مقاب‪33‬ل کروم‪33‬اتوگرافی س‪33‬تونی س‪33‬یلیکاژل‪ ،‬مجل‪33‬ه‬
‫کروماتوگرافی الف‪96-92 :)2-1(1127 ،‬‬
‫‪-deacetylbaccatin‬جداسازی و خالص سازی ‪Cao, X., Tian, Y., Zhang, TY and Ito, Y., 1998, 10‬‬
‫‪, Journal of Chromatography A, 813(2) : 397‬توسط کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال ‪III‬‬
‫‪-401‬‬
‫کروم‪3‬اتوگرافی م‪3‬ایع از اص‪3‬ول فع‪3‬ال در ریشه ‪Chen, X., Yi, C., Yang, X. and Wang, X., 2004,‬‬
‫‪Sophora fl avescens , Journal of Chromatography B, 812(1-2): 149-163‬‬
‫در ‪ C-8‬مت‪33‬انولیز گ‪33‬روه استوکس‪33‬یل ‪ Pelletier، S.، 1989،‬و ‪Desai، HK، Joshi، BS، Ross، SA‬‬
‫مجله محصوالت طبیعی‪ A، 725-720 : 52 ،‬آلکالوئیدهای نوع آکونیتین‪ :‬سنتز جزئی هاکبوزین‬
‫کروماتوگرافی ضد جریان قطره با سیستم ‪ Hostettmann، K.، 1982،‬و ‪Domon، B.، Hostettmann، M.‬‬
‫‪ A، 246 (1): 133-135‬های حالل غیر آبی‪ ،‬مجله کروماتوگرافی‬
‫‪ Panax‬جداسازی ساپونین های دامماران از ‪ Winterhalter، P.، 2003،‬و ‪Du، Q.، Jerz، G.، Waibel، R.‬‬
‫‪ A، 1008 (2): 173-‬توسط کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال‪ ،‬مجله کروماتوگرافی ‪notoginseng‬‬
‫‪180‬‬
‫کروم‪33‬اتوگرافی ض‪33‬د جری‪33‬ان قط‪33‬ره ای آنتوس‪33‬یانین ه‪33‬ا‪ ،‬مجل‪33‬ه ‪، Ø. M.، 1984،‬فرانس‪33‬یس‪ ،‬جی دبلی‪33‬و و اندرسن‬
‫‪ A، 283: 445-448‬کروماتوگرافی‬
‫‪Gago, F., Alvarez-Builla, J., Elguero, J., 1986, Use of droplet counter-current‬‬
‫‪chromatography in log P determinations, Journal of Chromatography A, 360: 247-251‬‬
‫کروماتوگرافی پارتیشن در جداسازی محصوالت طبیعی با هدایت روش‪، GO، 1995، :‬و کاوینس ‪، JA‬گلینسکی‬
‫‪)،‬وی‪3‬رایش( ‪، AP‬در‪ :‬فوکو ‪ Tripterygium wilfordii .‬مطالعه موردی اجزای سرکوبگر سیس‪3‬تم ایم‪3‬نی‬
‫کروماتوگرافی پارتیشن گریز از مرکز‪ ،‬مارسل دکر‪ ،‬نیویورک‪ ،‬ص‪136-133 .‬‬
‫جداسازی مقدماتی گامبوجیک اسید و ‪Han, QB, Song, JZ, Qiao, CF, Wong, L. and Xu, HX, 2006,‬‬
‫‪ A,‬آن با استفاده از بازیافت کروماتوگرافی جریان مخالف ب‪33‬ا س‪33‬رعت ب‪33‬اال‪ ,‬مجل‪33‬ه کروم‪33‬اتوگرافی ‪ C-2‬اپیمر‬
‫‪1127 ( 1 ) -2): 298-301‬‬
‫اف‪33‬زایش س‪33‬رعت جداس‪33‬ازی کروم‪33‬اتوگرافی ض‪33‬د جری‪33‬ان قط‪33‬ره‪ ،‬مجل‪33‬ه ‪ Kubo، I.، 1985،‬و ‪Hanke، FJ‬‬
‫‪ A، 329: 395-398‬کروماتوگرافی‬
‫‪ WAP-‬جداسازی اجزای ‪Harad, KI, Suzuki, M., Kato, A., Fujii, K., Oka, H. and Ito, Y., 2001,‬‬
‫آنتی بیوتیک جدید استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم در برابر متی سیلین‪ ,‬با استفاده از کروماتوگرافی ‪8294A,‬‬
‫‪ A، 932(1-2): 75-81‬ضد جریان با سرعت باال‪ ،‬مجله کروماتوگرافی‬
‫‪Heijden, R., Van Der, Hermans-Lokkerbol, A., Verpoorte, R. and Svendsen AB, 1987,‬‬
‫کروماتوگرافی ضد جریان ‪Faharmacognostical studies of Tabernaemontana species: XX.‬‬
‫‪ A، 396: 410-415‬قطره جفت یونی آلکالوئیدهای ایندول از کشت های سوسپانسیون‪ ،‬مجله کروماتوگرافی‬
‫تصفیه مقدماتی گلیسیریزین استخراج شده از ریشه شیرین بیان با ‪Jiang, Y., Lu, HT and Chen, F., 2004,‬‬
‫استفاده از کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال‪ ,‬مجله کروماتوگرافی‪186-183 : )1( 1033 ,‬‬
‫جداسازی پارتنولید توسط کروماتوگرافی ضد جری‪33‬ان قط‪33‬ره‪ Tétényi، P.، 1988، ،‬توریاک‪ ،‬گی‪ .‬و ‪، Á.‬کری‬
‫‪ A، 446: 157-161‬مجله کروماتوگرافی‬
‫‪Kinghorn، AD، Nanayakkara، NPD، Soejarto، DD، Medon، S. and Kamath، PJ، 1982،‬‬
‫توس‪33‬ط ‪ Stevia rebaudiana‬خالص سازی ترکیبات ش‪3‬یرین ‪: I.‬عوامل شیرین کننده بالقوه با منشاء گیاهی‬
‫‪ A ، 237(3): 478-483‬کروماتوگرافی ضد جریان قطره‪ ،‬مجله کروماتوگرافی‬
‫جداسازی موثر ‪Kubo, I., Klocke, JA, Ganjian, I., Ichikawa, N. and Matsumoto, T., 1983,‬‬
‫فیتواکدیسونها از گیاهان آجوگا با استفاده از کروماتوگرافی مایع با کارایی باال و کروم‪33‬اتوگرافی ض‪33‬د جری‪33‬ان‬
‫قطره‪ ,‬مجله کروماتوگرافی الف‪161-157 :257 ،‬‬
‫‪,‬از ک‪33‬رم ابریشم ‪ ecdysteroids‬جداس‪33‬ازی م‪33‬وثر ‪Kubo, I., Matsumoto, A. and Asano, S. 1985,‬‬
‫توسط کروماتوگرافی ضد جریان قطره‪ ,‬بیوشیمی حشرات‪Bombyx mori 47-45 :)1(15 ,‬‬
‫جداسازی کروماتوگرافی ضد جریان ‪Kubo, I., Matsumoto, A., Hanke, FJ and Ayafor, JF, 1985,‬‬
‫مجله کروماتوگرافی ‪ V itex thyrsifl ora (Verbenaceae),‬از ‪-hydroxyecdysone‬قطره تحلیلی ‪20‬‬
‫‪A, 321-24: 26‬‬
‫‪234‬‬
‫جداسازی ترکیبات کاتچین از پنج رقم چای با استفاده از ‪Kumar, N., Savitri, and Mashinie, R., 2005,‬‬
‫‪ A, 1083(1-2): 223-228‬کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال‪ ,‬مجله کروماتوگرافی‬
‫کاربرد کروماتوگرافی ضد جریان ‪Kurumaya, K., Sakamoto, T., Okada, Y., Kajiwara, M., 1988,‬‬
‫‪ A, 435: 235-240‬مجله کروماتوگرافی ‪ B 12 ,‬قطره ای برای جداسازی ویتامین‬
‫جداسازی آماده سازی و تصفیه لوتئین ‪Li, HB, Chen, F., Zhang, TY, Yang, FQ and Xu, GQ, 2001,‬‬
‫توسط کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال‪ ,‬مجل‪33‬ه کروم‪33‬اتوگرافی ‪ Chlorella vulgaris‬از ریزجلبک‬
‫‪A, 905 (1-2): 151-155‬‬
‫جداسازی آماده سازی و خالص سازی اسید سالویانولیک ‪Li, HB, Lai, JP, Jiang, Y. and Chen, F. 2002,‬‬
‫توسط کروم‪3‬اتوگرافی ض‪3‬د جری‪3‬ان ب‪3‬ا س‪3‬رعت ب‪33‬اال‪ ,‬مجل‪33‬ه ‪ Salvia miltiorrhiza‬از گیاه دارویی چینی ‪B‬‬
‫‪ A, 943 (2) ): 235-239‬کروماتوگرافی‬
‫توس‪33‬ط کروم‪33‬اتوگرافی ض‪33‬د جری‪33‬ان ب‪33‬ا س‪33‬رعت ب‪33‬اال‪ ،‬مجل‪33‬ه ‪Ma . _ var mongholicus (Bge.) Hsiao‬‬
‫‪ A، 1023 (2): 311-315‬کروماتوگرافی‬
‫جداسازی آماده سازی و خالص ‪Ma, Y., Aisha, HA, Liao, ML, Aibai, S., Zhang, T., Ito, Y., 2005,‬‬
‫توس‪33‬ط م‪33‬واد غ‪33‬ذایی ب‪33‬اال ‪ Artemisia rupestris L.‬س‪33‬ازی اس‪33‬ید روپس‪33‬تونیک از گی‪33‬اه دارویی چی‪33‬نی‬
‫‪ A، 1076 (1-2): 198-201‬کروماتوگرافی ضد جریان سرعت‪ ،‬مجله کروماتوگرافی‬
‫‪Marshall, T. and Kinghorn, AD, 1981, Isolation of phorbol and 4 α -forbol and croton oil‬‬
‫‪by droplet counter-current chromatography, Journal of Chromatography A, 206(2):‬‬
‫‪421-424‬‬
‫جداسازی ترکیبات غیرقطبی توسط کروماتوگرافی جریان مخالف قطره‪ Seger، V.، 1989، ،‬و ‪Miething، H.‬‬
‫مجله کروماتوگرافی‪437-433 :478 ،‬‬
‫‪Oka, H., Harada, K., Ito, Y. and Ito, Y., 1998, Separation of antibiotics by countercurrent‬‬
‫‪chromatography, Journal of Chromatography A, 812(1-2) : 35-52‬‬
‫جداسازی اجزای اسپیرامایسین با اس‪3‬تفاده از ‪Oka, H., Harada, K., Suzuki, M. and Ito Y., 2000,‬‬
‫‪ A, 903(1-2): 93-98‬کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال‪ ,‬مجله کروماتوگرافی‬
‫جداسازی مواد قطبی طبیعی توسط کروماتوگرافی مایع با کارایی باال فاز ‪Orsini، F. and Verotta، L. 1985،‬‬
‫معکوس‪ ،‬کروماتوگرافی الیه نازک گریز از مرکز و کروماتوگرافی ضد جریان قطره‪ ،‬مجله کروماتوگرافی‬
‫‪A، 349 (1) : 69-75‬‬
‫تفکیک کایرال یک اسید کربوکسیلیک با استفاده از کروم‪33‬اتوگرافی ض‪33‬د ‪Oya, S. and Snyder, JK 1986,‬‬
‫‪ A, 370: 333-338‬جریان قطره‪ ,‬مجله کروماتوگرافی‬
‫غیر معمول از ‪ epimerization‬یک ‪Pelletier، SW، Desai، HK Jiang، Q. and Ross، SA، 1990،‬‬
‫از آلکالوئید نوردی ترپنوئید دلفیزین‪ ،‬فیتوشیمی‪ α -OH-1 3652-3649 :29 ،‬گروه‬
‫افزودن آمین های ثانویه با ‪Pelletier، SW، Venkov، AP، Finer-Moore، J. and Mody، NV، 1980،‬‬
‫اگزوسیکلیک‪ ،‬حروف چهار وجهی‪ α، β- 812-809 :21 ،‬آلومینا به کتون های غیر اشباع‬
‫جداس‪33‬ازی آندروگرافولی‪33‬د و نئوآندروگرافولی‪3‬د از ‪Qizhen, D., Jerz, G. and Winterhalter, P., 2003,‬‬
‫ب‪33‬ا اس‪33‬تفاده از کروم‪33‬اتوگرافی ض‪33‬د جری‪33‬ان ب‪33‬ا س‪33‬رعت ب‪33‬اال‪ ,‬مجل‪33‬ه ‪ Andrographis paniculata‬برگه‪33‬ای‬
‫‪ A, 984(1): 147-151‬کروماتوگرافی‬
‫‪Saito, K., Horie, M., Hoshino, Y., Nose, N., Shida, Y., Nakazawa, H., Fujita, M., 1988,‬‬
‫مجل‪33‬ه ‪Isolation of virginiamycin-M 1 by droplet counter-current chromatography,‬‬
‫کروماتوگرافی الف‪391-387 :45 ،‬‬
‫ایزولوس‪33‬ین توس‪33‬ط‪ DL-‬تفکی‪33‬ک کامل ‪Takeuchi, T., Horikawa, R. and Tanimura, T., 1984,‬‬
‫‪ A, 284: 285-288‬کروماتوگرافی ضد جریان قطره‪ ,‬مجله کروماتوگرافی‬
‫‪Tian, G., Zhang, T., Yang, F. and Ito, Y., 2000, Separation of gallic acid from Cornus offi‬‬
‫‪ A، 886‬توسط کروماتوگرافی ضد جریان با سرعت باال‪ ،‬مجله کروماتوگرافی ‪cinalis Sieb. et Zucc‬‬
‫‪(1-2): 309-312‬‬
‫جداسازی آماده سازی و ‪Wang, X., Li, F., Zhang, H., Geng, Y., Yuan, J. and Jiang, T., 2005,‬‬
‫خالص سازی فالونهای پلی متوکسیله از پوست نارنگی با استفاده از کروماتوگرافی جریان مخالف با س‪33‬رعت‬
‫باال ‪ ،‬مجله کروماتوگرافی الف‪192-188 :)2-1(1090 ،‬‬
‫‪Wei, Y., Zhang, T., Xu, G. and Ito, Y., 2001, Application of Analytical and Preparative‬‬
‫برای جداسازی لیکوپن از عصاره خام رب گوج‪33‬ه ف‪33‬رنگی‪ ,‬مجل‪33‬ه ‪chromatography counter-current‬‬
‫‪ A , 929 (1-2): 169-173‬کروماتوگرافی‬
‫و ‪ A‬جداسازی در مقیاس بزرگ رسوراترول‪ ،‬آنتراگلیکوزید ‪Yang, F., Zhang, T. and Ito, Y., 2001،‬‬
‫توسط کروماتوگرافی ضد جری‪3‬ان ب‪3‬ا ‪ Polygonum cuspidatum Sieb. et Zucc‬از ‪ B‬آنتراگلیکوزید‬
‫‪ A، 919(2): 443-448‬سرعت باال‪ ،‬مجله کروماتوگرافی‬
‫‪236‬‬
www.medplant.ir
‫‪4 QUALITY CONTROL OF MEDICINAL AND AROMATIC PLANTS AND THEIR EXTRACTED PRODUCTS‬‬
‫‪BY HPLC AND HIGH PERFORMANCE THIN LAYER CHROMATOGRAPHY‬‬
‫‪14‬‬ ‫کنترل کیفیت گیاهان دارویی و معطر و محصوالت استخراج شده از‬
‫آنها توسط‬ ‫و کروماتوگرافی الیه نازک با کارایی باال ‪HPLC‬‬

‫ک‪.‬واسیشت‬
‫خالصه‬
‫عالقه به گیاهان دارویی و فرآورده های آنها در سال های اخیر چندین برابر ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬اف‪33‬زایش تقاض‪33‬ای عم‪33‬ومی‬
‫برای داروهای طبیعی منجر به افزایش فعالیت تجاری و تولید این داروها ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬همچ‪33‬نین نگ‪33‬رانی فزاین‪33‬ده ای‬
‫برای تض‪33‬مین کیفیت و ایم‪3‬نی داروه‪33‬ای گی‪3‬اهی وج‪3‬ود دارد‪ .‬داروه‪3‬ای گی‪33‬اهی‪ ،‬ب‪3‬ر خالف ترکیب‪3‬ات دارویی فع‪33‬ال‪،‬‬
‫دارای محدودیت‌های ذاتی هستند که از رون‪3‬د استانداردس‪33‬ازی این داروه‪33‬ا جلوگ‪33‬یری می‌کن‪33‬د‪ .‬این جنب‪3‬ه توج‪3‬ه قاب‪33‬ل‬
‫توجهی از سوی بخش‌های مختلف از جمله سیاست‌گذاران‪ ،‬دانشمندان و تولیدکنندگان شده است‪ .‬این مقال‪33‬ه ب‪33‬ه ط‪33‬ور‬
‫خالصه نقش کروماتوگرافی الیه ن‪33‬ازک ب‪33‬ا ک‪33‬ارایی ب‪33‬اال و کروم‪33‬اتوگرافی م‪33‬ایع ب‪33‬ا ک‪33‬ارایی ب‪33‬اال در تض‪33‬مین کیفیت‬
‫‪ .‬محصوالت گیاهی را شرح می دهد‪ .‬برخی از جنبه های عملی این تکنیک ها نیز مورد بحث قرار می گیرد‬
‫‪14.1‬‬ ‫مقدمه‬
‫استفاده از محصوالت گیاهان دارویی چندین مورد افزایش یافته است‬

‫در طول دهه های گذشته ت‪3‬ا ش‪3‬ود‪ .‬کش‪3‬ورهای منف‪3‬رد ن‪3‬یز ب‪3‬ر ت‪3‬رویج اس‪3‬تفاده از آنه‪3‬ا تحت ه‪3‬دایت س‪33‬ازمان جه‪3‬انی‬
‫تأکید دارند‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬مردم عالقه زیادی به محصوالت طبیعی پیدا می کنند که به عوامل )‪ (WHO‬بهداشت‬
‫متعددی نسبت داده می شود‪ .‬این داروها مقرون به صرفه‪ ،‬ایمن ت‪33‬ر و توس‪33‬ط سیس‪33‬تم بیول‪33‬وژیکی به‪33‬تر قاب‪33‬ل تحم‪33‬ل‬
‫‪ .‬هستند‪ .‬این امر منجر به افزایش مصرف و جابجایی بین کشوری مواد اولیه گیاهان دارویی شده است‬
‫‪،‬در برخی از نقاط جهان‪ ،‬به عنوان مثال چندین مکان در آفریقا و آسیا‬
‫داروهای سنتی تنها گزینه مقرون به صرفه هستند‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬همین داروها در کش‪33‬ورهای توس‪33‬عه یافت‪33‬ه مانن‪33‬د‬
‫ژاپن و ایاالت متحده و در کشورهای اروپایی گزینه انتخابی هستند‪ .‬عل‪33‬یرغم اینک‪33‬ه رایج ت‪33‬رین گزین‪33‬ه پزش‪33‬کی در‬
‫آفریقا است‪ ،‬استفاده از داروهای سنتی به سطح مورد انتظار نرسیده است‪ .‬اما برخی از کشورهای آسیایی به وی‪33‬ژه‬
‫‪ .‬هند و چین آنها را به حدی ارتقا داده اند که به نفع همه کشورهای جهان بوده است‬
‫اروپا یک سیستم سنتی توسعه یافته را به ارث نبرد‬

‫پزشکی اما ق‪3‬وی ت‪3‬رین سیس‪3‬تم داروه‪3‬ای گی‪3‬اهی مبت‪3‬نی ب‪3‬ر ش‪3‬واهد و ب‪3‬ا حم‪3‬ایت علمی را راه ان‪3‬دازی ک‪3‬رده اس‪3‬ت‪.‬‬
‫آمریکای شمالی پرکارترین و پرمصرف ترین بازار برای محصوالت گیاهی است‪ ،‬اما مقررات دولتی به گونه ای‬
‫است که به جز داروهای گیاهی منتخب‪ ،‬بیشتر آنها به عنوان مکمل های غذایی یا مواد مغ‪33‬ذی م‪33‬ورد اس‪33‬تفاده ق‪33‬رار‬
‫می گیرند‪ .‬آمریکای جنوبی‪ ،‬که برخی از داروهای گیاهی عالی تمام دوران مانند کینین و پیلوک‪33‬ارپین را ب‪33‬ه جه‪33‬ان‬
‫داده است‪ ،‬از سیستم پزشکی آمریکای شمالی پیروی می کند‪ .‬استرالیا تأثیر زیادی از داروه‪3‬ای چی‪3‬نی در این ق‪33‬اره‬
‫‪.‬دارد که در غیر این صورت تحت سلطه سیستم مدرن پزشکی است‬
‫‪14.2‬‬ ‫کنترل کیفیت گیاهان دارویی و فرآورده های آنها‬
‫کنترل کیفیت محصوالت مصرفی دشوارتر شده است‬

‫بلند مدت و خواستار مالحظات کیفی داروها در بین تمام محصوالت مصرفی دقیق ترین هستند‪ .‬خلوص مواد فع‪33‬ال‬
‫دارویی با محدودیت‌های بیشتر و بیشتر در سطح ناخالصی‌ها به باالترین حد خود رسیده است‪ .‬وض‪33‬عیت در م‪33‬ورد‬
‫داروهای مشتق شده از گیاهان متفاوت است‪ ،‬جایی که ما هنوز در تالشیم تا مشخصاتی را برای اطمین‪33‬ان از ثب‪33‬ات‬
‫و ایمنی تعریف کنیم‪ .‬بنابراین‪ ،‬استانداردهای داروهای گیاهی آرام‌تر شده و در حال توس‪33‬عه هس‪33‬تند‪ .‬مش‪33‬کالت ذاتی‬
‫داروهای گیاهی آشکار است‪ .‬بر خالف واحدهای شیمیایی منف‪3‬رد داروه‪3‬ای م‪3‬درن‪ ،‬آنه‪3‬ا ترکی‪3‬بی از مولک‪3‬ول ه‪3‬ای‬
‫شیمیایی نامحدود‪ ،‬شناخته شده و ناش‪3‬ناخته هس‪3‬تند‪ .‬دانش اج‪3‬زای فع‪3‬ال ن‪3‬اقص اس‪3‬ت‪ .‬تغی‪3‬یرات ط‪3‬بیعی در محت‪3‬وا و‬
‫‪238‬‬
‫کمیت ترکیبات شیمیایی زیاد است و اعم‪3‬ال کن‪3‬ترل دقی‪3‬ق غ‪3‬یرعملی اس‪3‬ت‪ .‬و مشخص‪3‬ات ش‪3‬یمیایی کام‪3‬ل داروه‪3‬ای‬
‫گیاهی فراتر از محدوده است‪ .‬بنابراین‪ ،‬تعیین استاندارد برای این گونه داروها کار آسانی نیس‪33‬ت و نمی ت‪33‬وان ی‪33‬ک‬
‫سیستم استاندارد استاندارد ب‪3‬رای این گون‪33‬ه داروه‪3‬ا وض‪3‬ع ک‪33‬رد‪ .‬ب‪3‬ا پیش‪3‬رفت دانش م‪33‬ا در م‪3‬ورد داروه‪33‬ای گی‪3‬اهی‪،‬‬
‫‪.‬استانداردهای مربوط به آنها معنادارتر و کامل تر می شوند‬
‫موضوع کیفیت داروهای گیاهی در زمان های قدیم بی ربط بود‬

‫زمانی که این داروها توس‪3‬ط پزش‪3‬کان ب‪3‬رای بیمارانش‪3‬ان توزی‪3‬ع ش‪3‬د‪ .‬ب‪3‬ا این ح‪3‬ال‪ ،‬این موض‪3‬وع ب‪3‬ا تج‪3‬اری س‪3‬ازی‬
‫داروهای گیاهی به کرسی اصلی تب‪3‬دیل ش‪3‬ده اس‪3‬ت‪ .‬موض‪3‬وع ب‪3‬ا توج‪3‬ه ب‪3‬ه من‪3‬افع تولیدکنن‪3‬دگانی ک‪33‬ه قص‪3‬د دارن‪3‬د از‬
‫‪ .‬خألهای موجود در استانداردها و قوانین حاکم بر تولید و توزیع داروهای گیاهی استفاده کنند‪ ،‬پیچیده تر شده است‬
‫چندین آژانس ملی و بین المللی این را در اولویت قرار داده اند‬
‫موضوع تضمین کیفیت داروهای گیاهی‪ .‬تالش سازمان بهداشت جهانی برجسته است‪ :‬بیش از ‪ 20‬سال پیش ب‪33‬رای‬
‫اولین بار روش های کنترل کیفیت مواد گیاهی دارویی را منتشر کرد که به طور مرتب به روز شده و توس‪33‬ط ی‪33‬ک‬
‫‪.‬سری تک نگاری در مورد گیاهان دارویی مهم جهانی دنبال می شود‬
‫کیفیت یک محصول گیاهی را نمی توان بدون اطمینان تضمین کرد‬

‫کیفیت مواد اولیه همچنین برای اطمین‪3‬ان از کیفیت محص‪3‬والت‪ ،‬کن‪3‬ترل در فرآین‪3‬د‪ ،‬کن‪3‬ترل کیفیت محص‪3‬ول نه‪3‬ایی‪،‬‬
‫و اعتبارسنجی فرآیند مورد نیاز است‪ .‬در این راس‪33‬تا‪ ،‬تع‪3‬یین مشخص‪33‬ات )‪ (GMP‬کنترل‌های عملکرد تولید خوب‬
‫م‪33‬واد خ‪33‬ام ب‪33‬رای ب‪33‬ه ح‪33‬داقل رس‪33‬اندن تغی‪33‬یرات در کیفیت محص‪33‬والت نه‪33‬ایی و دس‪33‬تیابی ب‪33‬ه ثب‪33‬ات ض‪33‬روری اس‪33‬ت‪.‬‬
‫مشخصات مواد گی‪33‬اهی ش‪33‬امل توص‪33‬یف‌های م‪33‬اکرو و میکروس‪33‬کوپی‪ ،‬آزمایش‌ه‪33‬ای ه‪33‬ویت‪ ،‬و تعیین‌ه‪33‬ای تحلیلی و‬
‫فیزیکوش‪33‬یمیایی اس‪33‬ت‪ .‬نت‪33‬ایج م‪33‬ورد انتظ‪33‬ار از این آزمایش‌ه‪33‬ا و ان‪33‬دازه‌گیری‌ها به‌عن‪33‬وان مح‪33‬دودیت‌های ع‪33‬ددی ی‪33‬ا‬
‫‪.‬به‌عنوان یک محدوده یا نتیجه کامالً قابل مشاهده ارائه می‌شوند‬
‫در حالی که تعیین محدودیت های مشخصات‪ ،‬به طور طبیعی تغییرات برآورده شده است‬
‫در گیاهان دارویی باید تطبیق داده شود‪ .‬یک ماده گیاهی مطابق با مشخصات تجویز شده بای‪33‬د ب‪33‬رای اس‪33‬تفاده م‪33‬ورد‬
‫نظر قابل قبول در نظر گرفته شود‪ .‬عوامل متعددی در تنوع در محتوا و ترکیب مواد خ‪33‬ام نقش دارن‪33‬د‪ .‬این عوام‪33‬ل‬
‫را می توان به طور کلی در چهار دسته عوامل اقلیمی‪ ،‬تغذیه ای‪ ،‬جمع آوری و پس از برداش‪33‬ت دس‪33‬ته بن‪33‬دی ک‪33‬رد‪.‬‬
‫عوامل اقلیمی شامل دمای غالب‪ ،‬بارندگی‪ ،‬رطوبت‪ ،‬نور روز و ارتفاع منطقه در ح‪33‬ال رش‪33‬د اس‪33‬ت‪ .‬عوام‪33‬ل تغذی‪33‬ه‬
‫ای عواملی هستند که بر سالمت گیاه در حال رشد تأثیر می گذارند و در تولید زیس‪33‬ت ت‪3‬وده و ت‪3‬رکیب آن ت‪33‬أثیر می‬
‫و ظ‪3‬رفیت تب‪3‬ادل ک‪3‬اتیونی ‪، pH‬گذارند‪ .‬چندین فاکتور خاک مانند در دسترس بودن عناصر ری‪3‬ز و درش‪33‬ت مغ‪3‬ذی‬
‫برای رشد بهینه گیاهان مهم هستند‪ .‬عوامل جمع آوری با توجه به سن‪ ،‬فصل‪ ،‬زم‪33‬ان جم‪33‬ع آوری و بخش‪33‬ی از گی‪33‬اه‬
‫جمع آوری شده‪ ،‬محتوای اجزای فعال را کنترل می کنند‪ .‬عوامل پس از برداشت مهم هستند زیرا مواد جم‪33‬ع آوری‬
‫شده هنوز زنده هستند و فرآیندهای متابولیک و تنفس را انجام می دهند‪ .‬فرآیندهای آنزیمی پس از جمع آوری ادامه‬
‫می یابد تا زمانی که با خشک کردن یا سایر درمان های مناسب غیرفعال شوند‪ .‬خرد کردن و برش مواد منج‪33‬ر ب‪33‬ه‬
‫جداسازی اجزای شیمیایی فعال گیاهانی می شود که به طور طبیعی در سلول ه‪3‬ای دس‪33‬ت نخ‪3‬ورده ق‪33‬رار داش‪33‬تند‪ .‬و‬
‫مواد جمع‌آوری‌شده با تأثیر مستقیم اکسیداسیون توسط هوا و نور عالوه بر از دست دادن فیزیکی برخی از اج‪33‬زاء‪،‬‬
‫‪.‬مواجه می‌شوند‬
‫سازمان بهداشت جهانی در جلد خود روش کنترل کیفیت‬

‫برای مواد گیاهی دارویی‪ ،‬پارامترهای متعددی را ذکر کرده است که در تضمین کیفیت داروه‪33‬ای گی‪33‬اهی ب‪33‬ا ‪ods‬‬
‫ارزش هستند‪ .‬اینها شامل شناسایی‪ ،‬بازرسی بصری‪ ،‬ویژگی ه‪33‬ای حس‪33‬ی‪ ،‬وی‪3‬ژگی ه‪33‬ای م‪33‬اکرو و میکروس‪33‬کوپی‪،‬‬
‫مق‪33‬ادیر خاکس‪33‬تر‪ ،‬مق‪33‬ادیر ‪ (TLC)،‬محتوای رطوبت‪ ،‬م‪33‬اده خ‪33‬ارجی‪ ،‬اث‪33‬ر انگش‪33‬ت ب‪33‬ا کروم‪33‬اتوگرافی الی‪33‬ه ن‪33‬ازک‬
‫استخراجی‪ ،‬مواد فرار‪ ،‬بار میکروبی‪ ،‬فلزات سنگین و بقایای آفت کش ها هستند‪ .‬آالینده های رادیواکتیو و با توجه‬
‫به ماهیت دارو‪ ،‬یک یا چند تعیین برای ارزش تلخ‪ ،‬تست دب‪33‬اغی‪ ،‬ک‪33‬ف ک‪33‬ردن‪ ،‬همولیتی‪33‬ک و ش‪33‬اخص ه‪33‬ای ت‪33‬ورم‪.‬‬
‫"راهنمای کیفیت فرآورده های دارویی گیاهی" و "راهنمای مشخصات" آژانس دارویی اروپا به ط‪33‬ور دقی‪33‬ق ت‪33‬ری‬
‫مس‪33‬ائل مرب‪33‬وط ب‪33‬ه کیفیت گیاه‪33‬ان دارویی را تش‪33‬ریح می کن‪33‬د‪ .‬این اس‪33‬ناد م‪33‬واد گی‪33‬اهی (مع‪33‬ادل داروه‪33‬ای گی‪33‬اهی)‪،‬‬
‫فرآورده های گیاهی (معادل داروهای گیاهی) و فرآورده های دارویی گی‪33‬اهی (مع‪33‬ادل داروه‪33‬ای گی‪33‬اهی س‪33‬نتی) را‬
‫تعریف و متمایز می کند‪ .‬این دستورالعمل‌ها بر کمی‌سازی نشانگرهای فعال ی‪33‬ا تحلیلی تأکی‪33‬د می‌کنن‪33‬د و روش‌ه‪3‬ایی‬
‫‪ .‬را برای اطمینان از کیفیت مواد خام‪ ،‬محصوالت نیمه آماده و نهایی توصیف می‌کنند‬
‫‪14.3‬‬ ‫استانداردسازی بیولوژیکی و شیمیایی داروها‬
‫تمام روش های آزمایش در نهایت با هدف تعیین ضریب ذاتی‬

‫تمایل یک دارو‪ ،‬که به ترکیبات شیمیایی موجود نسبت داده می شود‪ .‬ارزیابی قدرت بیولوژیکی یک دارو ارزی‪33‬ابی‬
‫مستقیمی از کیفیت آن ارائه می دهد‪ .‬اما پیچیدگی رویه ها و روش ها داللت بر این ارزیابی را منع می کند‪ .‬عالوه‬
‫بر این‪ ،‬زمانی که فرد تعداد زیادی نمونه را مدیریت می کند‪ ،‬گزینه عملی نیست‪ .‬گزینه دیگ‪33‬ر‪ ،‬عالوه ب‪33‬ر آزم‪33‬ایش‬
‫بیولوژیکی‪ ،‬آزمایش شیمیایی است که از روش های سنجش برای تعیین مقدار ترکیبات شیمیایی‪ ،‬ترجیحا ً ترکیب‪33‬ات‬
‫فعال‪ ،‬برای ارزیابی کیفیت یک محصول استفاده می کند‪ .‬این مکمل برای ثبت س‪33‬ایر مشخص‪33‬ات مانن‪33‬د مشخص‪33‬ات‬
‫‪.‬ماکرو و میکروسکوپی است‬
‫‪14.3.1‬‬ ‫استانداردسازی شیمیایی و نشانگرها‬
‫استانداردسازی شیمیایی ابتدا نیاز به شناسایی و انتخاب یک دارد‬

‫ترکیب شیمیایی یک دارو و سپس تشریح روش س‪33‬نجش ب‪33‬رای تع‪33‬یین کمیت ت‪3‬رکیب انتخ‪33‬ابی‪ .‬انتخ‪33‬اب م‪33‬اده تش‪33‬کیل‬
‫دهنده که نشانگر نامیده می شود‪ ،‬بر اساس چندین مالحظات کار دشواری است‪ :‬مشخصات شیمیایی دارو‪ ،‬فع‪33‬الیت‬
‫بیولوژیکی ترکیبات شیمیایی‪ ،‬توسعه موفقیت آمیز روش سنجش‪ ،‬سهولت تهیه یا جداسازی نشانگر‪ ،‬و پای‪3‬داری‪ .‬از‬
‫نشانگر‬
‫دستورالعمل اتحادیه اروپا نشانگرها را به عنوان "شیمیایی‬

‫ترکیبات یا گروه‌هایی از ترکیبات یک ماده گیاهی‪ ،‬یک فرآورده گیاهی ی‪33‬ا ی‪33‬ک ف‪33‬رآورده دارویی گی‪33‬اهی ک‪33‬ه ب‪3‬رای‬
‫نشانگرها را به عنوان ‪ . WHO‬مقاصد کنترلی‪ ،‬مستقل از اینکه آیا فعالیت درمانی دارند یا خیر‪ ،‬مورد توجه است‬
‫"مواد تشکیل دهنده یک ماده گیاهی دارویی که از نظر شیمیایی تعریف ش‪33‬ده و ب‪33‬رای اه‪33‬داف کن‪33‬ترلی م‪33‬ورد توج‪33‬ه‬
‫‪.‬است" تعریف می کند‬
‫نشانگرها برای محاسبه مقدار مواد گیاهی یا‬

‫فرآورده های گیاهی در ف‪33‬رآورده ه‪33‬ای دارویی گی‪33‬اهی در ص‪33‬ورتی ک‪33‬ه نش‪33‬انگر ب‪33‬ه ط‪33‬ور کمی در م‪33‬اده گی‪33‬اهی ی‪33‬ا‬
‫فرآورده های گیاهی تعیین شده باشد‪ .‬آژانس دارویی اروپا یک نشانگر فعال را از ی‪33‬ک نش‪33‬انگر تحلیلی متم‪33‬ایز می‬
‫کند‪ :‬یک نشانگر فعال به فعالیت درمانی دارو کمک می کند‪ ،‬در حالی که ی‪33‬ک نش‪33‬انگر تحلیلی فق‪33‬ط اه‪33‬داف تحلیلی‬
‫‪.‬را انجام می دهد‬
‫انتخاب یک نشانگر در وهله اول باید برای یک ماده شیمیایی باشد‬

‫ماده تشکیل دهنده دارو که مسئول فعالیت است‪ .‬بیش از ی‪33‬ک نش‪33‬انگر را می ت‪3‬وان ب‪33‬رای اه‪33‬داف کن‪33‬ترلی ب‪33‬ه ط‪3‬ور‬
‫جداگانه یا ترکیبی به کار برد‪ .‬انتخاب دوم نشانگر برای یک ترکیب شیمیایی تعریف شده است که به طور منحصر‬
‫به فرد با دارو مرتبط است‪ .‬این امر زمانی صادق است که ترکیبات فعال دارو شناخته نشده باشند یا ترکیبات فع‪33‬ال‬
‫برای اهداف سنجش غیرقابل دستیابی یا ناپایدار باشند‪ .‬به عنوان آخرین انتخاب‪ ،‬یک نشانگر را می ت‪33‬وان از می‪33‬ان‬
‫ترکیبات گیاهی رایج تر یا در همه جا حاضر انتخ‪3‬اب ک‪3‬رد‪ .‬در م‪3‬وارد ن‪3‬ادر‪ ،‬ی‪3‬ک ت‪3‬رکیب ش‪3‬یمیایی ک‪3‬ه ب‪3‬ا گی‪3‬اه ی‪3‬ا‬
‫فعالیت آن مرتبط نیست نیز می تواند به عنوان نشانگر استفاده شود‪ .‬چنین ترکیبات شیمیایی امکان تخمین یک ماده‬
‫فعال گیاه را فراهم می کند که خود برای هدف تجزیه و تحلیل ناپایدار و نامناسب است‪ .‬ب‪33‬ه عن‪33‬وان مث‪33‬ال‪ ،‬دان‪33‬ترون‬
‫توسط فارماکوپه اروپا برای تخمین اس‪33‬یدهای والرنی‪33‬ک و استوکس‪33‬ی والرنی‪33‬ک در ریش‪33‬ه س‪33‬نبل الطیب توص‪33‬یه می‬
‫شود‪ .‬اسیدهای والرنیک و استوکسی والرنیک‪ ،‬که ترکیبات فعال داروها هستند‪ ،‬بسیار ناپایدار هس‪33‬تند و جداس‪33‬ازی‬
‫و اس‪33‬تفاده ب‪33‬ه عن‪3‬وان نش‪33‬انگر دش‪33‬وار اس‪33‬ت‪ .‬پاس‪33‬خ تس‪33‬ت ان‪33‬دازه گ‪33‬یری ش‪33‬ده ب‪3‬رای این اس‪33‬یدها در دارو از نم‪33‬ودار‬
‫استاندارد دانترون برای محاسبه غلظت اسیدهای والرنیک و استوکس‪3‬ی والرنی‪33‬ک در محل‪33‬ول ه‪3‬ای آزم‪33‬ایش تفس‪3‬یر‬
‫می شود‪ .‬ب‪33‬ه ط‪3‬ور تج‪3‬ربی نش‪33‬ان داده ش‪3‬ده اس‪3‬ت ک‪33‬ه منح‪3‬نی ه‪3‬ای اس‪3‬تاندارد دان‪3‬ترون و این دو اس‪33‬ید‪ ،‬در مح‪3‬دوده‬
‫‪.‬برآورد‪ ،‬خطی و موازی هستند‬
‫شناسایی یک نشانگر مستلزم آگاهی از ماده شیمیایی است‬
‫‪240‬‬
‫و ترکیب‪33‬ات فع‪33‬ال داروی گی‪33‬اهی‪ .‬نش‪33‬انگرها معم‪33‬والً در داخ‪33‬ل تولی‪33‬د می ش‪33‬وند و تع‪33‬داد مح‪33‬دودی از نش‪33‬انگرها ب‪33‬ه‬
‫آزمایش‪33‬گاه ‪. Sigma Chemicals، Chromadex،‬ص‪33‬ورت تج‪33‬اری از من‪33‬ابع مختل‪33‬ف در دس‪33‬ترس هس‪33‬تند‬
‫برخی از منابع تج‪33‬اری نش‪33‬انگرها )‪ Natural Remedies (Bangalore‬و )‪ (Jammu‬تحقیقات منطقه ای‬
‫‪.‬هستند‬
‫‪14.3.2‬‬ ‫تکنیک های تحلیلی برای کمی سازی یک نشانگر‬
‫بعد از اینکه یک نشانگر شناسایی شد‪ ،‬باید کمیت یا کمی مشخص شود‬
‫در مواد آزمایشی به منظور کنترل کیفیت مورد سنجش ق‪3‬رار گ‪33‬رفت‪ .‬ه‪3‬ر ی‪3‬ک از تکنی‪3‬ک ه‪3‬ای تحلیلی اص‪3‬لی‪ ،‬از‬
‫‪ (HPTLC)،‬کروم‪33‬اتوگرافی الی‪3‬ه ن‪33‬ازک ب‪33‬ا ک‪33‬ارایی ب‪33‬اال ‪ (HPLC)،‬جمله کروماتوگرافی مایع ب‪33‬ا ک‪33‬ارایی ب‪33‬اال‬
‫س‪3‬نجش رادی‪3‬ویی ایم‪3‬نی‪ ،‬طی‪3‬ف س‪3‬نجی ف‪3‬رابنفش ی‪3‬ا م‪3‬ادون قرم‪3‬ز‪ ،‬و طی‪3‬ف س‪3‬نجی ‪ (GC)،‬کروماتوگرافی گازی‬
‫جرمی‪ ،‬می توانند برای تعیین مقادیر استفاده شوند‪ .‬نشانگر در نمونه های آزمایشی این تکنی‪33‬ک ه‪33‬ا دارای مزای‪33‬ا و‬
‫معایبی هستند‪ .‬برخی از آنها بیشتر مورد اس‪33‬تفاده ق‪3‬رار می گیرن‪3‬د در ح‪33‬الی ک‪33‬ه بقی‪33‬ه کاربرده‪33‬ای مح‪3‬دودی دارن‪33‬د‪.‬‬
‫روش سنجش مستلزم آن است که روش و تکنی‪33‬ک س‪33‬اده‪ ،‬س‪33‬ریع‪ ،‬خ‪33‬اص‪ ،‬اقتص‪33‬ادی و ق‪33‬وی باش‪33‬د‪ .‬روش ای‪33‬ده‌آل را‬
‫می‌توان در آزمایشگاه‌های مختلف در سراسر جهان بدون به خطر انداختن دقت و دقت مورد استفاده ق‪33‬رار داد‪ ،‬ک‪33‬ه‬
‫در صورتی امکان‌پذیر است که این روش دارای حداقل تعداد متغیرهای بح‪3‬رانی باش‪33‬د‪ .‬در ص‪3‬ورت امک‪3‬ان‪ ،‬روش‬
‫سنجش باید از تجهیزات ساده و ارزان قیمتی استفاده شود که در بیشتر مکان ها مقرون به صرفه است‪ .‬روش‌ه‪33‬ای‬
‫‪.‬سنجش از طریق آزمایش و از دانش موجود در مورد دارو و تکنیک‌ها ایجاد می‌شوند‬
‫‪14.3.3‬‬ ‫اعتبار سنجی رویه های تحلیلی‬
‫توسعه روش سنجش با اعتبار سنجی آن دنبال می شود‪ .‬روش اعتبارس‪33‬نجی مس‪33‬ائل مرب‪33‬وط ب‪33‬ه‬
‫شهر خاص‪ ،‬خطی بودن‪ ،‬برد‪ ،‬دقت‪ ،‬دقت‪ ،‬حد تشخیص‪ ،‬حد کمیت‪ ،‬استحکام و تناسب سیستم را در نظر می گیرد‪.‬‬
‫دستورالعمل هایی را در مورد اعتبارسنجی روش های تحلیلی صادر )‪ (ICH‬کنفرانس بین المللی هماهنگ سازی‬
‫کرده است که به طور گسترده پذیرفته شده و معموالً مورد اس‪33‬تفاده ق‪33‬رار می گ‪33‬یرد‪ .‬عالوه ب‪33‬ر اعتب‪33‬ار س‪33‬نجی ی‪33‬ک‬
‫رویه‪ ،‬ابزارهای مورد استفاده نیز هر از گاهی اعتبار سنجی می شوند‪ .‬تقریبا ً همه تولی‪33‬د کنن‪33‬دگان تجه‪33‬یزات م‪33‬درن‬
‫دستورالعمل ها و روش های دقیق اعتبار سنجی تجهیزات را ارائه می دهند‪ .‬رکورد اعتبار سنجی حفظ می ش‪33‬ود و‬
‫‪.‬در صورت مشاهده انحراف‪ ،‬یک مهندس سرویس فراخوانده می شود‬
‫در مورد اعتبارسنجی از اینترنت در دسترس است ‪ ICH‬دستورالعمل های‬

‫‪ .‬برای درک همه جانبه موضوع توضیح مختصری در مورد روش اعتبار سنجی در اینجا ارائه شده است‬
‫شهر مشخص ‪14.3.3.1‬‬
‫شهر مشخص میزان یک روش سنجش را نشان می دهد‬

‫به طور خاص آنالیت مورد نظر را اندازه گیری می کند‪ .‬همیشه نمی توان ث‪33‬ابت ک‪33‬رد ک‪33‬ه ی‪33‬ک روش تحلیلی ب‪33‬رای‬
‫یک آنالیت خاص مشخص است (تبعیض کام‪33‬ل)‪ .‬ممکن اس‪33‬ت ب‪33‬رای نش‪33‬ان دادن س‪33‬طح الزم تبعیض ب‪33‬ه دو ی‪33‬ا چن‪33‬د‬
‫روش سنجش نیاز باشد‪ .‬اسپک کردن نمونه با آنالیت یا ترکیبات مرتبط و مشاهده اثر بر تخمین ها‪ ،‬شهر مشخصی‬
‫را نشان می دهد‪ .‬اگر اسپک زدن با ترکیبات مربوط به آنالیت تأثیری بر نتیجه نداشته باشد‪ ،‬این روش به ص‪33‬ورت‬
‫اختصاصی در نظر گرفته می شود‪ .‬شهر خاص هنگام تجزیه و تحلیل یک آنالیت در میان چندین ترکیب مش‪33‬ابه ‪c‬‬
‫‪.‬موجود در نمونه بسیار ارزشمند است‬
‫موضوع شهر مشخص با توجه به مواد گیاهی است‬

‫ارتباط کمتر مانند چندین مورد‪ .‬ما تمایل داریم که محتوای کل ترکیبات فعال را به جای یک جزء فعال تعیین ک‪33‬نیم‪،‬‬
‫به عنوان مثال سنوزیدهای کل در سنا و نه یک سنوزید خاص‪ .‬در چنین مواردی‪ ،‬روشی که قادر ب‪33‬ه س‪33‬نجش هم‪33‬ه‬
‫‪ .‬سنوزیدها با هم باشد‪ ،‬نسبت به روش خاصی که تنها یک سنوزید را متمایز و تخمین می‌زند ترجیح داده می‌شود‬
‫خطی بودن ‪14.3.3.2‬‬
‫خطی بودن یک روش تحلیلی توانایی آن است (در یک‬

‫محدوده داده شده) برای به دست آوردن نتایج آزمایش که به طور مستقیم با غلظت (مقدار) آنالیت در نمونه متناسب‬
‫است‪ .‬یک رابطه خطی (بین مقدار آنالیت و پاسخ) باید در محدوده مورد استفاده در روش سنجش نش‪33‬ان داده ش‪33‬ود‪.‬‬
‫و شیب بای‪3‬د ب‪3‬ا اس‪3‬تفاده از روش ه‪3‬ای ‪ y‬حداقل ‪ 5‬غلظت توصیه می شود‪ .‬برای محاسبه ضریب همبستگی‪ ،‬مقطع‬
‫آماری مناسب‪ ،‬خط رگرسیون ترسیم شود‪ .‬نموداری از داده ها باید در گزارش آزمون گنجانده شود‪ .‬یکی دیگ‪33‬ر از‬
‫ویژگی های مهم ک‪33‬ه درج‪33‬ه خطی ب‪33‬ودن را تخمین می زن‪33‬د‪ ،‬محاس‪33‬به انح‪33‬راف نق‪33‬اط داده واقعی از خ‪33‬ط رگرس‪33‬یون‬
‫‪ .‬است‪ .‬در برخی موارد‪ ،‬تبدیل ریاضی داده ها‪ ،‬قبل از تجزیه و تحلیل رگرسیون‪ ،‬ممکن است مورد نیاز باشد‬
‫‪14.3.3.3‬‬ ‫برد‬
‫محدوده فاصله بین آنالیت پایین و باالیی است‬

‫غلظت ه‪33‬ایی ک‪33‬ه نش‪33‬ان داده ش‪33‬ده اس‪33‬ت ک‪33‬ه روش تحلیلی دارای س‪33‬طح مناس‪33‬بی از دقت‪ ،‬دقت و خطی ب‪33‬ودن اس‪33‬ت‪.‬‬
‫‪.‬معموالً از مطالعات خطی به دست می آید‬
‫‪14.3.3.4‬‬ ‫دقت‬
‫دقت یک روش تحلیلی نزدیک بودن است‬

‫توافق بین مقدار واقعی معمولی (یا یک مقدار مرجع پذیرفته شده) و مقدار محاس‪33‬به ش‪3‬ده‪ .‬نش‪3‬ان می ده‪33‬د ک‪33‬ه مق‪3‬دار‬
‫آنالیت چقدر به مقدار واقعی موجود در نمونه آزمایشی تعیین می شود‪ .‬دقت باید در محدوده روش تحلیلی مش‪33‬خص‬
‫‪.‬شود و از ‪ 9‬اندازه گیری (سه بار سه غلظت در محدوده) استنتاج شود‬
‫دقت را می توان با اعمال پیشنهادی نشان داد‬

‫روش به یک آنالیت با خلوص شناخته شده یا با مقایسه نتایج روش تحلیلی پیشنهادی با نتایج ی‪33‬ک روش دوم ک‪33‬ه ب‪33‬ه‬
‫خوبی مشخص شده است‪ ،‬که دقت آن قبالً شناخته ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬اس‪33‬تفاده از این روش ب‪33‬رای آزم‪33‬ایش نمونه‌ه‪33‬ا پس از‬
‫اسپیکینگ در سه سطح مختلف ‪ 100 3 ،50‬و ‪ 150‬درصد غلظت مورد انتظار آنالیت‪ ،‬ب‪33‬ه تع‪33‬یین دقت روش کم‪33‬ک‬
‫‪.‬می‌کند‬
‫‪،‬یک نمونه حاوی ‪ 1.0‬میلی گرم آنالیت ممکن است در آنالیزهای مختلف‬
‫حاوی ‪ 0.9 ،1.2‬و ‪ 0.8‬میلی گرم است‪ .‬تعیین روش سنجش‬
‫‪.‬میلی گرم از دو روش دیگر دقیق تر است ‪0.9‬‬
‫‪14.3.3.5‬‬ ‫دقت‬
‫دقت یک روش تحلیلی نزدیک بودن به نتایج است‬

‫برای یک سری اندازه گیری از نمونه های متعدد از یک ماده همگن‪ .‬دقت ممکن است با تغی‪33‬یر ش‪33‬رایط آزمایش‪33‬ی‪،‬‬
‫که در نتیجه ثابت نگه داشته می‌شود‪ ،‬دچار مش‪33‬کل ش‪33‬ود‪ .‬دقت سیس‪33‬تم خط‪33‬ا در ثبت پاس‪33‬خ را نش‪33‬ان می ده‪33‬د و می‬
‫‪.‬تواند با تجزیه و تحلیل مکرر یک نمونه در مدت زمان کوتاه مشخص شود‬
‫ممکن است نتایج دقیق باشد اما دقیق نباشد یا‬

‫برعکس اندازه گیری های سه گانه ‪ 1.0‬میلی گرم مقدار واقعی ب‪33‬ه عن‪33‬وان ‪ 1.0 3،0.6‬و ‪ 1.4‬منج‪33‬ر ب‪33‬ه ی‪33‬ک مق‪33‬دار‬
‫متوس‪33‬ط ‪ 1.0‬میلی گ‪33‬رم می ش‪33‬ود ک‪33‬ه دقی‪33‬ق اس‪33‬ت ام‪33‬ا خ‪33‬ود س‪33‬ه ان‪33‬دازه گ‪33‬یری دقی‪33‬ق نیس‪33‬تند‪ .‬ب‪33‬ه ط‪33‬ور مش‪33‬ابه‪،‬‬
‫اندازه‌گیری‌های سه‌گانه با همان مقدار ‪ 0.7 3،0.6‬و ‪ 0.6‬دقیق هستند اما دقیق نیس‪33‬تند‪ .‬ان‪33‬دازه گ‪33‬یری ه‪33‬ای س‪33‬ه گان‪33‬ه‬
‫‪ 0.9 ،1.0.‬و ‪ 1.0‬دقیق و همچنین دقیق هستند‬
‫دقت در سه سطح کوتاه‪ ،‬متوسط و‬
‫‪242‬‬
‫‪ .‬فواصل طوالنی که به ترتیب به عنوان تکرارپذیری‪ ،‬دقت متوسط و تکرارپذیری شناخته می شوند‬
‫تکرارپذیری ‪14.3.3.5.1‬‬
‫تکرارپذیری دقت در شرایط عملیاتی یکسان است‬

‫در یک بازه زمانی کوتاه (دقت درون روز)‪ .‬با حداقل ‪ 9‬تعیین که محدوده مشخص شده برای این روش را پوش‪33‬ش‬
‫می دهد (به عنوان مثال ‪ 3‬غلظت ‪ 3 /‬تکرار هر کدام) یا حداقل ‪ 6‬تع‪33‬یین در ‪ ٪100‬غلظت آزم‪33‬ایش نش‪33‬ان داده می‬
‫‪.‬شود‬
‫دقت متوسط ‪14.3.3.5.2‬‬
‫‪:‬دقت متوسط تغییرات درون آزمایشگاهی را بیان می کند‬

‫‪.‬روزهای مختلف‪ ،‬تحلیلگران مختلف‪ ،‬تجهیزات مختلف و غیره‬
‫تکرارپذیری ‪14.3.3.5.3‬‬
‫تکرارپذیری دقت در سطح بین آزمایشگاهی است‪ .‬این است‬

‫‪ .‬به ویژه اگر قرار باشد روش تحلیلی در آزمایشگاه های مختلف استفاده شود‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬یک روش دارویی‬
‫محدودیت تشخیص ‪14.3.3.6‬‬
‫کمترین مقدار آنالیت در یک نمونه است )‪ (DL‬حد تشخیص‬

‫که می تواند شناسایی شود‪ ،‬اما لزوما ً به عنوان یک مقدار دقیق کمی سازی نمی شود‪ .‬با تجزیه و تحلیل نمونه های‬
‫حاوی غلظت های شناخته ش‪33‬ده آن‪33‬الیت و ب‪33‬ا تع‪33‬یین ح‪33‬داقل س‪33‬طحی ک‪33‬ه در آن آن‪33‬الیت ب‪33‬ه ط‪33‬ور قاب‪33‬ل اعتم‪33‬ادی قاب‪33‬ل‬
‫بر اساس نسبت سیگنال به نویز و انح‪33‬راف اس‪33‬تاندارد ‪ DL‬تشخیص است‪ ،‬تعیین می شود‪ .‬روش های دیگر تعیین‬
‫است‪ .‬ب‪33‬ا اس‪33‬تفاده از انح‪33‬راف معی‪33‬ار ‪ DL‬پاسخ و شیب است‪ .‬نسبت سیگنال به نویز ‪ 3:1‬یا ‪ 2:1‬تخمین مناسبی از‬
‫‪ (S)، DL=3.3 σ /S.‬و شیب منحنی کالیبراسیون ) ‪ ( σ‬پاسخ‬
‫محدودیت کمی ‪14.3.3.7‬‬
‫‪.‬کمترین غلظت آن است )‪ (QL‬حد کمی‬

‫الیت که می تواند با دقت و صحت قابل قبولی در شرایط آزمایشی اعالم شده تعیین شود‪ .‬به ط‪33‬ور کلی ب‪33‬ا تجزی‪33‬ه و‬
‫تحلیل نمونه هایی با غلظت های شناخته شده آنالیت و با تعیین حداقل سطحی که در آن می توان آنالیت را با دقت و‬
‫را همچ‪33‬نین می ت‪3‬وان از نس‪33‬بت س‪3‬یگنال ب‪3‬ه ن‪3‬ویز (نس‪33‬بت ‪. QL‬دقت قابل قبول اندازه گیری کرد‪ ،‬تعیین می ش‪3‬ود‬
‫‪.‬منحنی کالیبراسیون تعریف ک‪33‬رد )‪ (S‬و شیب )‪ (σ‬سیگنال به نویز معمولی ‪ )10:1‬یا از انحراف استاندارد پاسخ‬
‫‪(QL=10 σ /S).‬‬
‫استحکام ‪14.3.3.8‬‬
‫استحکام یک روش تحلیلی عملکرد آن را تضمین می کند‬

‫‪ HPLC‬خوب است و متغیرهای کمی بر عملک‪3‬رد آن ت‪33‬أثیر می گ‪33‬ذارد‪ .‬ب‪3‬ه عن‪3‬وان مث‪3‬ال‪ ،‬ی‪3‬ک روش تحلیلی ق‪3‬وی‬
‫زمانی که از ستون‌های الت‌های مختلف یا از تولیدکنندگان مختلف استفاده می‌شود‪ ،‬زم‪33‬انی ک‪33‬ه تغی‪3‬یرات ج‪3‬زئی در‬
‫یا ترکیب فاز متحرک وجود دارد‪ ،‬یا زمانی که دما و سرعت جریان متف‪3‬اوت اس‪33‬ت‪ ،‬تغی‪3‬یری نش‪3‬ان نمی‌ده‪33‬د‪pH .‬‬
‫مراحل استخراج‪ ،‬خالص‌سازی یا غنی‌سازی آنالیت در مواد گیاهی باید ساده و موثر در زمان باش‪33‬د‪ .‬راه ح‪33‬ل ه‪33‬ای‬
‫مورد استفاده در تجزیه و تحلیل باید در یک دوره زمانی معقول پای‪33‬دار باش‪33‬ند‪ .‬در نه‪33‬ایت‪ ،‬این روش بای‪33‬د در اک‪33‬ثر‬
‫‪.‬آزمایشگاه ها امکان پذیر باشد‬
‫اگر اندازه گیری ها مستعد تغییرات با تغییرات کوچک در‬

‫شرایط آزمون پس از آن چنین شرایطی باید ب‪33‬ه ط‪33‬ور مناس‪33‬ب کن‪33‬ترل ش‪33‬وند ی‪33‬ا ی‪33‬ک بیانی‪33‬ه احتی‪33‬اطی بای‪33‬د در روش‬
‫‪.‬گنجانده شود‬
‫‪14.4‬‬ ‫کروماتوگرافی الیه نازک در کنترل کیفیت محصوالت گیاهی‬
‫‪.‬که کروماتوگرافی مسطح نیز نامیده می شود )‪ (TLC‬کروماتوگرافی الیه نازک‬

‫رافی‪ ،‬یک تکنیک جداسازی پذیرفته ش‪33‬ده و پرک‪33‬اربرد اس‪33‬ت ک‪33‬ه بیش از ‪ 65‬س‪33‬ال ق‪33‬دمت دارد‪ .‬این تکنی‪33‬ک س‪33‬اده‪،‬‬
‫مقرون به صرفه‪ ،‬همه کاره و قابل استفاده در همه آزمایشگاه‌های سراسر جهان است‪ .‬می توان آن را به راحتی ب‪33‬ا‬
‫هر م‪3‬وقعیت خ‪3‬اص جداس‪3‬ازی کیفی‪ ،‬کمی ی‪3‬ا مق‪3‬دماتی س‪3‬ازگار ک‪3‬رد‪ .‬عل‪3‬یرغم تن‪3‬وع زی‪3‬اد و اتوماس‪3‬یون کام‪3‬ل این‬
‫تکنیک‪ ،‬هنوز در استفاده از آن به عنوان تکنیک تحلیلی از س‪3‬ایر تکنی‪3‬ک ه‪3‬ای کروم‪33‬اتوگرافی عقب اس‪3‬ت‪ .‬ب‪3‬ا این‬
‫حال‪ ،‬هیچ جایگزینی برای این تکنیک برای موقعیت هایی که نی‪33‬از ب‪33‬ه تجزی‪33‬ه و تحلی‪3‬ل کیفی عص‪3‬اره ه‪3‬ای گی‪3‬اهی‬
‫تقریبا ً برای استانداردسازی مواد گیاهی ضروری شده است‪ ،‬چه نمایه اث‪3‬ر انگش‪33‬ت ی‪33‬ا ‪. TLC‬دارند‪ ،‬وجود ندارد‬
‫تجزیه و تحلیل یک نشانگر‪ .‬مزایای این روش نسبت به سایر تکنی‪33‬ک ه‪33‬ای تحلیلی در هنگ‪33‬ام ک‪33‬ار ب‪33‬ا م‪33‬واد گی‪33‬اهی‬
‫بسیار زیاد است‪ .‬نمونه ها را می توان بدون انجام فرآین‪3‬دهای خس‪3‬ته کنن‪33‬ده و وقت گ‪33‬یر آم‪33‬اده س‪3‬ازی نمون‪3‬ه اعم‪3‬ال‬
‫کرد‪ .‬از دست دادن حساسیت تا حد زیادی با اف‪3‬زایش در چن‪3‬دین جبه‪3‬ه‪ ،‬از جمل‪3‬ه س‪33‬هولت س‪3‬نجش‪ ،‬تجزی‪3‬ه و تحلی‪3‬ل‬
‫‪.‬نمونه های متعدد و هزینه کم برای هر نمونه جبران می شود‬
‫در استانداردسازی کارخانه ‪ TLC‬دو کاربرد برجسته‬

‫مواد شامل پروفایل اثر انگشت ب‪3‬رای ارزی‪33‬ابی ترکیب‪3‬ات ش‪3‬یمیایی ی‪3‬ک دارو و تجزی‪33‬ه و تحلی‪33‬ل کمی نش‪3‬انگرها در‬
‫ش‪33‬امل آم‪33‬اده س‪33‬ازی نمون‪33‬ه‪ ،‬انتخ‪33‬اب الی‪33‬ه کروم‪33‬اتوگرافی و ف‪33‬از ‪ TLC‬داروهای گیاهی است‪ .‬یک روش معمولی‬
‫متحرک‪ ،‬کاربرد نمونه‪ ،‬توسعه و خشک کردن صفحه‪ ،‬مشتق سازی (در ص‪3‬ورت نی‪33‬از) و ارزی‪3‬ابی کروم‪33‬اتوگرام‬
‫‪.‬است‬
‫‪14.4.1‬‬ ‫آماده سازی نمونه‬
‫روشهای آماده سازی نمونه برای چاپ انگشتی و تخمین‬

‫یون نشانگر به طور قابل توجهی متفاوت است‪ .‬در حالی که در انگشت نگاری‪ ،‬فقط مقادیر متناس‪33‬بی از اج‪33‬زا بای‪33‬د‬
‫استخراج شود‪ ،‬در سنجش نشانگر باید از استخراج کامل و ج‪33‬امع اطمین‪33‬ان حاص‪33‬ل ش‪33‬ود‪ .‬ب‪33‬ه همین ت‪33‬رتیب‪ ،‬ان‪33‬دازه‬
‫ذرات داروی خام‪ ،‬نسبت حالل به حالل‪ ،‬دوره استخراج و تع‪3‬داد اس‪3‬تخراج‌ها اهمیت بیش‪3‬تری در تخمین نش‪3‬انگرها‬
‫دارند‪ .‬به طور معمول ‪ 2-1‬گرم پودر نسبتا فیک (مگر اینکه مشخص ش‪33‬ده باش‪33‬د) از م‪33‬واد گی‪33‬اهی ب‪33‬ا ‪ 50-25‬میلی‬
‫لیتر حالل در دمای اتاق‪ ،‬در دستگاه سوکسله یا تحت رفالکس روی حمام آب استخراج می شود‪ .‬اس‪33‬تخراج چن‪33‬دین‬
‫بار برای اطمینان از استخراج کامل و جامع نشانگر از ماتریکس دارو تکرار می شود‪ .‬عصاره فیلتر ش‪3‬ده و حالل‬
‫از فیلترات ترکیبی خ‪33‬ارج می ش‪33‬ود‪ .‬باقیمان‪33‬ده در حالل ح‪33‬ل می ش‪33‬ود‪ ،‬دوب‪33‬اره فیل‪3‬تر می ش‪33‬ود و حجم آن تنظیم می‬
‫‪.‬شود‪ .‬غلظت نشانگر در محلول تعیین می شود‬
‫از سوی دیگر‪ ،‬در مقایسه پروفایل های اثر انگشت‪ ،‬روند‬
‫به یک طرح استخراج کوتاه‌تر نیاز دارد‪ .‬ممکن است یک نمونه پودری با کیفیت داروسازی به عنوان ماده ‪dure‬‬
‫مرجع برای مقایسه مشخصات اثر انگشت مورد نیاز باشد‪ .‬محل‪33‬ول ه‪33‬ای آزم‪33‬ایش و نمون‪33‬ه در ش‪33‬رایط اس‪33‬تخراج و‬
‫غلظت یکسان تهیه می شوند‪ .‬معموالً ‪ 1.0-0.1‬گرم مواد ب‪3‬ا ‪ 10-1‬میلی لی‪3‬تر حالل ب‪3‬ه م‪3‬دت ‪ 30-5‬دقیق‪33‬ه ب‪3‬ا تک‪33‬ان‬
‫دادن در دمای اتاق یا حرارت دادن تا جوشیدن استخراج می شود‪ .‬عص‪33‬اره فیل‪33‬تر ش‪33‬ده‪ ،‬غلی‪33‬ظ و اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪.‬‬
‫گاهی اوقات حالل کامالً تبخیر می شود و باقیمانده در حجم کمی از حالل (معموالً کم‪33‬تر از ‪ 1‬میلی لی‪33‬تر) ح‪33‬ل می‬
‫شود و برای جداسازی ذرات نامحلول فیلتر می شود‪ .‬اگر ق‪3‬رار اس‪3‬ت وج‪3‬ود نش‪3‬انگر مش‪3‬خص ش‪3‬ود‪ ،‬محل‪3‬ول ی‪3‬ک‬
‫نشانگر‪ ،‬ترجیحا ً با ق‪33‬درت ش‪33‬ناخته ش‪33‬ده‪ ،‬م‪33‬ورد نی‪33‬از اس‪33‬ت‪ .‬اس‪33‬تفاده از ق‪33‬درت ش‪33‬ناخته ش‪33‬ده نش‪33‬انگر عالوه ب‪3‬ر این‬
‫‪.‬اطالعات نیمه کمی را فراهم می کند‬
‫در موارد خاص‪ ،‬عصاره ها نیاز به تصفیه بیشتر دارند‬
‫‪244‬‬
‫‪.‬های مختلف یا با استفاده از تقطیر‪ ،‬تصعید یا روش های مناسب دیگر ‪ pH‬استخراج باقیمانده با حالل دیگر در‬
‫‪14.4.2‬‬ ‫انتخاب الیه کروماتوگرافی‬
‫طیف گسترده ای از گزینه ها برای الیه جاذب موجود است‪ .‬صفحات آزمایش‪33‬گاهی ج‪33‬ای خ‪33‬ود‬
‫را به صفحات پیش پوشش داده شده توسط چندین تولید کننده به بازار داده اند‪ .‬صفحات پیش روکش شده ماشینی از‬
‫شیشه‪ ،‬آلومینیوم یا پایه پالستیکی هستند که با جاذب های مختلف پوشش داده شده اند‪ .‬جاذب ه‪33‬ای مختل‪33‬ف عبارتن‪33‬د‬
‫سیانو‪ ،‬دیول و ‪ (RP 2 ، RP 8 ، RP 18 ،‬از سیلیکاژل فاز معمولی (معموالً مورد استفاده)‪ ،‬سیلیکاژل فاز معکوس‬
‫اکسید آلومینیوم‪ ،‬سلولز‪ ،‬کیزلگوهر‪ ،‬هیبرید (قابل استفاده به عنوان فاز نرم‪33‬ال و معک‪3‬وس) و الی‪33‬ه ‪)،‬صفحات آمینه‬
‫های جاذب مشتق شده‪ .‬آنها در اندازه های مختل‪33‬ف‪ ،‬از نواره‪33‬ای کوچ‪33‬ک گرفت‪33‬ه ت‪33‬ا رول ه‪3‬ای پیوس‪33‬ته (‪ 20‬در ‪20‬‬
‫‪.‬سانتی متر مربع رایج ترین است)‬
‫ماهیت ترکیبات انتخاب جاذب را مشخص می کند‬

‫الیه؛ یک جاذب قوی تر (اکسید آلومینیوم) برای ترکیبات ب‪33‬ا ج‪33‬ذب ض‪33‬عیف و ی‪3‬ک ج‪33‬اذب ض‪33‬عیف (س‪33‬لولز) ب‪33‬رای‬
‫ترکیبات با جذب قوی استفاده می شود‪ .‬سیلیکاژل ف‪33‬از معم‪33‬ولی بیش‪33‬تر ب‪3‬رای اج‪3‬زای غ‪33‬یر قط‪33‬بی و س‪33‬یلیکاژل ف‪33‬از‬
‫شسته می ش‪33‬وند‪ .‬ص‪33‬فحات س‪33‬یلیکاژل ‪ TLC‬معکوس برای اجزای قطبی مناسب تر است که ابتدا در فاز معکوس‬
‫از پایه آلومی‪33‬نیومی بیش‪33‬ترین اس‪33‬تفاده را دارن‪33‬د‪ .‬ح‪33‬دود ‪ 80‬درص‪33‬د از آنالیزه‪33‬ا ب‪33‬ا ) ‪ (F 254‬حاوی رنگ فلورسنت‬
‫‪.‬استفاده از این صفحات انجام می شود زیرا بهینه و مقرون به صرفه هستند‬
‫‪14.4.3‬‬ ‫‪ HPTLC‬در مقابل الیه های ‪TLC‬‬
‫‪.‬از الیه های نازک جذب استفاده می کنند )‪ (HPTLC‬با کارایی باال ‪ TLC‬صفحات‬
‫‪ (4‬با اندازه همگن تر )‪μm‬در مقابل ‪ (6-5μm 12-10‬و ذرات کوچکتر )‪μm‬به جای ‪ent (100μm 250-200‬‬
‫عالوه بر این‪ ،‬آنها وضوح بهتری (‪ 5‬تا ‪ 10‬برابر بیشتر) در دوره های کوتاه تر ( ‪μm).‬در مقابل ‪8-μm 20-5‬‬
‫‪ 6-3‬سانتی متر در مقابل ‪ 15-8‬سانتی متر) ارائه می دهند‪ ،‬زمان جداس‪33‬ازی را ک‪33‬اهش می دهن‪33‬د (‪ 20-3‬دقیق‪33‬ه در‬
‫مقابل ‪ 200-20‬دقیقه)‪ ،‬نمونه های بیشتری را در ه‪33‬ر ص‪33‬فحه ج‪33‬ای می دهن‪33‬د‪( .‬بیش از دو براب‪33‬ر)‪ ،‬از حجم نمون‪33‬ه‬
‫‪ (500-100‬های کوچکتر (‪ 0.5-0.1‬میکرولیتر در مقابل ‪ 5-1‬میکرولیتر) با محدودیت های تش‪33‬خیص بهب‪33‬ود یافته‬
‫به طور قابل ‪ HPTLC‬استفاده کنید و دقت‪ ،‬دقت و حساسیت را به طور قابل توجهی بهبود بخشید‪ .‬صفحات )‪pg‬‬
‫مالحظه ای گران تر (‪ 4‬تا ‪ 6‬برابر بیشتر) از صفحات معمولی هستند‪ ،‬ام‪33‬ا زم‪3‬انی ک‪3‬ه حساس‪3‬یت‪ ،‬دقت و دقت ب‪3‬اال‬
‫در موقعیت هایی که نیاز به عملکرد باال دارند‪ ،‬یک جایگزین کارآم‪33‬د هس‪33‬تند‪ .‬پیش‪33‬رفت ه‪33‬ای بیش‪33‬تر در الی‪33‬ه ه‪33‬ای‬
‫جاذب شامل استفاده از ذرات کروی با توزیع اندازه باریک (کاهش زمان تفکی‪33‬ک و ان‪33‬دازه لک‪33‬ه ه‪33‬ا در عین بهب‪3‬ود‬
‫حد تشخیص) و الیه های فوق نازک (‪ 10‬میکروم‪3‬تر) اس‪33‬ت ک‪3‬ه وض‪3‬وح و حساس‪3‬یت را بهب‪3‬ود می بخش‪3‬د و زم‪3‬ان‬
‫‪.‬توسعه را به شدت کاهش می دهد‬
‫‪14.4.4‬‬ ‫انتخاب فاز سیار‬
‫‪-‬ترکیبات بی نهایت و انتخاب گسترده ای از حالل ها مفید هستند‬

‫مح‪33‬دودیتی ن‪33‬دارد ی‪33‬ا ‪، TLC‬ک‪33‬ه در آن انتخ‪33‬اب مح‪33‬دود است ‪ HPLC،‬اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬ر خالف ‪ TLC‬قادر به توس‪33‬عه‬
‫محدودیت کمی دارد‪ .‬فاز متحرک با ‪ 1‬تا ‪ 3‬جزء بر فاز س‪33‬یار چن‪33‬د ج‪33‬زئی ت‪3‬رجیح داده می ش‪33‬ود‪ .‬قط‪33‬بیت ترکیب‪33‬ات‬
‫مورد نظر کلید انتخاب یک فاز متحرک است‪ .‬تجربه شخصی اعمال شده در دانش موجود و روش آزم‪33‬ون و خط‪33‬ا‬
‫برای انتخاب ترکیب فاز متحرک استفاده می شود‪ .‬فاز متحرک برای ه‪33‬ر اج‪33‬را ب‪33‬ه ت‪33‬ازگی آم‪33‬اده می ش‪33‬ود و حالل‬
‫های تشکیل دهنده قبل از انتقال به محفظه های در حال توس‪33‬عه در خ‪33‬ارج مخل‪33‬وط می ش‪33‬وند‪ .‬توص‪33‬یه می ش‪33‬ود ک‪33‬ه‬
‫اجازه دهید محفظه در حال رشد اشباع شود مگر اینکه طور دیگری مشخص شده باشد‪ .‬اشباع محفظ‪33‬ه ب‪33‬ا پوش‪33‬اندن‬
‫نیم یا بیشتر از کل سطح دیوارهای داخلی با کاغ‪33‬ذ ص‪33‬افی و ریختن ف‪33‬از متح‪33‬رک روی آن تس‪33‬ریع می ش‪33‬ود‪ .‬بس‪33‬تن‬
‫محفظه و قرار دادن آن در دمای اتاق‪ ،‬محفظه ها را اشباع می کند‪ .‬می توان از حالل دیگری در کنار فاز متحرک‬
‫برای اشباع محفظه در فروغ های دوقلو استفاده کرد‪ ،‬به عنوان مثال آمونیاک در ی‪33‬ک ف‪33‬رورفتگی و ف‪33‬از متح‪33‬رک‬
‫‪.‬در فاز دیگر‬
‫‪.‬به تغییرات دما و رطوبت حساس است ‪ TLC‬نتایج‬

‫یون ها کلیه عملیاتی که در طی آنها صفحه در معرض هوا قرار می گیرد باید در رطوبت نسبی ‪ 50‬تا ‪ 60‬درص‪33‬د‬
‫‪.‬تحت دمای کنترل شده ‪ 30-20‬درجه سانتی گراد انجام شود‬
‫‪14.4.5‬‬ ‫کاربرد نمونه‬
‫سه گزینه معمولی برای تحویل محلول نمونه بر روی‬

‫صفحه کاربرد دستی‪ ،‬نیمه اتوماتیک و اتوماتیک است‪ .‬کاربرد دستی ب‪33‬ا اس‪33‬تفاده از م‪33‬ویین انج‪33‬ام می ش‪33‬ود ک‪33‬ه می‬
‫تواند حجم مشخصی ‪ 2 3،1‬یا ‪ 5‬میکرولیتر برای اهداف کمی داشته باشد‪ .‬راه حل با تکنی‪33‬ک لمس و تحوی‪33‬ل اعم‪33‬ال‬
‫می شود‪ .‬دقت و صحت‪ ،‬همانطور که نویسنده از تجربه شخصی می شناس‪33‬د‪ ،‬پس از ی‪33‬ک تجرب‪33‬ه کوت‪33‬اه نس‪33‬بتا ً ب‪33‬اال‬
‫از ‪ Applicator AS 30‬و ‪ Camag‬از ‪ Linomat 5‬است‪ .‬این برنامه نیمه اتوماتیک از دستگاه هایی مانند‬
‫استفاده می کند که از سرنگی استفاده می کند که باید به صورت دستی تمیز و پر شود‪ .‬بخش باقی مانده ‪Desaga‬‬
‫از برنامه از طریق دستورات کامپیوتری خودکار می شود‪ .‬محلول به عنوان ی‪3‬ک نقط‪33‬ه ی‪33‬ا ن‪3‬وار ب‪33‬ا ان‪3‬دازه از پیش‬
‫تعیین شده در نقاط از پیش تعیین شده با لمس و تحویل یا روش اسپری اعمال می شود‪ .‬سوزن سطح الیه ج‪33‬اذب را‬
‫لمس می کند و تحویل می دهد‪ ،‬در حالی که در تکنیک اسپری‪ ،‬حجم های از پیش تعیین شده روی ص‪33‬فحه اس‪33‬پری‬
‫‪.‬می شود‪ .‬در برنامه کامالً خودکار‪ ،‬تمام مراحل از طریق رایانه از جمله شستشوی خط تحویل کنترل می شود‬
‫غلظت معمولی نمونه های اعمال شده از ‪ 0.1‬تا ‪ 1‬میلی گرم در میلی لیتر برای تجزیه و تحلیل‬
‫کیفی است‪ ،‬اما معموالً برای اهداف کمی بسیار کمتر است‪ ،‬ک‪3‬ه بیش‪3‬تر ب‪3‬ه ج‪3‬ذب م‪3‬ولی نش‪3‬انگر بس‪3‬تگی دارد‪ .‬حجم‬
‫معم‪33‬ولی ب‪33‬رای ک‪33‬اربرد نقط‪33‬ه ای ‪ 5-1‬میکرولی‪33‬تر و ‪ 10‬میکرولی‪33‬تر ب‪33‬رای ک‪33‬اربرد ن‪33‬واری اس‪33‬ت‪ .‬این حجم ه‪33‬ا در‬
‫به شدت کاهش می یابد‪ .‬شناخته شده است که باندها وض‪33‬وح و ‪ TLC‬یا صفحات فوق نازک ‪ HPTLC‬صفحات‬
‫‪.‬مناسب تر است ‪ TLC‬نتایج بهتری نسبت به نقاط دارند‪ ،‬زیرا یک باند باریک برای اپتیک اسکنر‬
‫‪14.4.6‬‬ ‫توسعه کروماتوگرام‬
‫‪.‬توسعه صفحات در محفظه هایی انجام می شود که دارای ویژگی های خاص هستند‬
‫کوزه ها یا ظروف ساده به اندازه کافی مناسب هستند تا حالل را در یک محیط دربسته نگه دارند‪ .‬شکی نیس‪33‬ت ک‪33‬ه‬
‫محفظه های خاص کروماتوگرام های بهتری تولی‪33‬د می کنن‪33‬د‪ .‬محفظ‪33‬ه ه‪33‬ای دوقل‪33‬و امک‪33‬ان اس‪33‬تفاده از ف‪33‬از متح‪33‬رک‬
‫دیگری را در محفظه به منظور اشباع‪ ،‬عالوه بر مصرف مقادیر کمتر حالل فراهم می کن‪33‬د‪ .‬هزین‪33‬ه اتاق‪33‬ک ک‪33‬ه در‬
‫ابتدا باال به نظر می رسد‪ ،‬از طریق صرفه جویی در مق‪33‬دار حالل ه‪33‬ای گ‪33‬ران قیمت ج‪33‬بران می ش‪33‬ود‪ .‬پیش اش‪33‬باع‬
‫را کاهش می دهد و اعوجاج های جانبی جلوی حالل را اصالح می کند‪ .‬ص‪33‬فحه ت‪33‬ا ح‪33‬د ‪ Rf‬شدن محفظه ها مقادیر‬
‫امکان تقریبا ً عمودی در محفظه قرار می گیرد و اطمینان حاصل می کند که نقاط کاربرد باالی سطح فاز متح‪33‬رک‬
‫‪.‬قرار دارند و طرفین صفحه با دیواره های ظرف تماس ندارند‬
‫محفظه در حال توسعه باید همیشه دور از دسترس باشد‬

‫نور خورشید‪ .‬در صورت مشکوک بودن ب‪33‬ه ناپای‪33‬دار ب‪33‬ودن اج‪33‬زای م‪33‬ورد بررس‪33‬ی‪ ،‬بای‪33‬د در ط‪33‬ول توس‪33‬عه از ن‪3‬ور‬
‫محافظت شود‪ .‬اگر اشعه‌های خورشید مستقیما ً روی محفظه در حال رشد بیفتند‪ ،‬ممکن است به درج‪33‬ات مختل‪33‬ف از‬
‫طریق دیواره‌های شیشه‌ای شکسته شوند و مناطقی با دمای باال روی صفحه ایجاد کنند و منج‪33‬ر ب‪33‬ه جری‪33‬ان ن‪33‬امنظم‬
‫‪.‬فاز متحرک شوند‬
‫تکنیک توسعه تا حد زیادی بهبود یافته است‬

‫اتاق‌های توسعه افقی و کامالً خودکار در اتاق‌های توسعه خودکار یا اتاق‌های توسعه چندگانه خودکار‪ .‬با این ح‪33‬ال‪،‬‬
‫‪.‬هزینه این تجهیزات (به جز اتاق توسعه افقی) بیش از حد باال است‬
‫‪14.4.7‬‬ ‫خشک کردن صفحه‬
‫پس از توسعه‪ ،‬صفحه خشک می شود‪ .‬این یک حرفه ای خودکار است‬
‫‪246‬‬
‫این کار در اتاقک‌های توسعه خودکار انجام می‌شود‪ ،‬اما باید در هوا در دمای اتاق‪ ،‬در ی‪33‬ک خش ‪3‬ک‌کن خالء ی‪33‬ا ب‪33‬ا‬
‫گرم کردن یا دمیدن هوای داغ بر روی سطح صفحه انج‪33‬ام ش‪33‬ود‪ .‬در هم‪33‬ه م‪33‬وارد‪ ،‬قب‪33‬ل از ش‪33‬روع ب‪33‬ه اس‪33‬تخراج ی‪33‬ا‬
‫‪.‬اسکن صفحه‪ ،‬فاز متحرک باید تا حد امکان به طور کامل حذف شود‬
‫‪14.4.8‬‬ ‫مشتق سازی‬
‫مشتق سازی شامل درمان کروماتوگرام های توسعه یافته است‬

‫با معرف های اسپری مناسب برای تعیین موقعیت اجزای تشکیل دهن‪33‬ده ب‪33‬رای ارزی‪33‬ابی کیفی و ب‪33‬رای تع‪33‬یین کمیت‬
‫نشانگرهای حساس به اشعه ماوراء بنفش‪ .‬برای مشتق‌سازی صفحات از دو روش استفاده می‌شود‪ :‬پاشش ب‪33‬ا غب‪33‬ار‬
‫ریز معرف (روش سنتی) و روش غوطه‌وری که اخیراً محبوب‌تر شده است‪ .‬روش اس‪33‬پری اج‪33‬ازه مرط‪33‬وب ش‪33‬دن‬
‫یکنواخت صفحه را نمی دهد و ب‪3‬اعث ایج‪3‬اد من‪3‬اطقی ب‪3‬ا رط‪3‬وبت زی‪3‬اد و اس‪3‬پری کم می ش‪3‬ود‪ .‬این ام‪3‬ر ب‪3‬ر دقت و‬
‫باعث خیس شدن یکنواخت تر می شود‪ .‬تجهیزات ‪ dip-in‬صحت در صورت تعیین کمی تأثیر می گذارد‪ .‬تکنیک‬
‫ویژه ای برای این منظور موجود است‪ .‬در اغلب موارد مشتق سازی‪ ،‬پس از پاشش صفحه به گرمایش نیاز اس‪33‬ت‪.‬‬
‫گ‪33‬رم ک‪33‬ردن یکن‪33‬واخت ص‪33‬فحه در ه‪33‬وای آزاد نت‪33‬ایج به‪33‬تری نس‪33‬بت ب‪33‬ه ح‪33‬رارت دادن در اج‪33‬اق دارد‪ .‬دود ناش‪33‬ی از‬
‫گرمایش به شدت واکنش پذیر است و ب‪33‬ه دی‪33‬واره ه‪33‬ای داخلی ف‪33‬ر آس‪33‬یب می رس‪33‬اند‪ .‬ص‪33‬فحه در ح‪33‬دود ‪ 110‬درج‪33‬ه‬
‫سانتیگراد به مدت ‪ 10‬دقیقه یا تا زمانی که لکه ها به بهترین شکل دیده شوند گرم می ش‪3‬ود‪ .‬ص‪3‬فحات گرمایش‪3‬ی ب‪3‬ا‬
‫‪.‬در دسترس هستند ‪ TLC‬کاربرد ویژه از سازندگان تجهیزات‬
‫‪14.4.9‬‬ ‫ارزیابی کروماتوگرام ها‬
‫در نور روز‪ ،‬تحت موج کوتاه و ‪ TLC‬صفحه‬

‫نور فرابنفش موج بلند‪ ،‬برای مقایسه کروماتوگرام نمونه های استاندارد و آزمایشی یا برای مشاهده وج‪33‬ود نش‪33‬انگر‬
‫یا ترکیبات مورد عالقه در کروماتوگرام آزمایشی‪ .‬مرکز هر نقطه ب‪33‬ا ی‪33‬ک س‪33‬وزن مش‪33‬خص ش‪33‬ده اس‪33‬ت‪ .‬فاص‪33‬له از‬
‫نسبت مسافت طی شده توسط ی‪33‬ک ت‪33‬رکیب معین ب‪33‬ه مس‪33‬افت ( ‪ Rf‬مرکز هر نقطه تا نقطه کاربرد برای ثبت مقدار‬
‫نسبت فواصل حرکت شده توسط یک ترکیب و یک م‪33‬اده مرج‪33‬ع اعالم ( ‪ Rr‬یا مقدار )طی شده توسط جبهه حالل‬
‫‪.‬ممکن است بسته به دما‪ ،‬درجه اشباع‪ ،‬فعالیت الیه جاذب و ترکیب فاز متحرک متفاوت باشد ‪ Rf‬مقادیر ‪).‬شده‬
‫انجام می شود ‪ TLC‬ارزیابی کمی با اسکن صفحه در یک‬

‫تراکم سنج یا اسکنر‪ .‬چگالی سنج از دو حالت عبور و بازت‪33‬اب بس‪33‬ته ب‪33‬ه اپتی‪3‬ک موج‪3‬ود اس‪33‬تفاده می کن‪33‬د‪ .‬از ح‪33‬الت‬
‫فلورسانس‪ ،‬جذب اشعه ماوراء بنفش یا نور مرئی برای تعیین کمیت نشانگر بسته به گزینه اعمال ش‪33‬ده اس‪33‬تفاده می‬
‫کند‪ .‬حالت های جذب نور ماوراء بنفش و مرئی به عنوان ی‪33‬ک گزین‪33‬ه اس‪33‬تاندارد در اس‪33‬کنر و ح‪33‬الت فلوئورس‪33‬انس‬
‫اختیاری است‪ .‬جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها از طری‪33‬ق نرم‌اف‪3‬زار اس‪33‬تاندارد مبت‪3‬نی ب‪3‬ر رایان‪3‬ه شخص‪33‬ی انج‪3‬ام‬
‫می‌شود‪ .‬اسکن طول موج چندگانه‪ ،‬ضبط و مقایسه طیف های فرابنفش‪ ،‬و تولی‪33‬د و ب‪33‬ه دس‪33‬ت آوردن کتابخان‪33‬ه ه‪33‬ای‬
‫‪.‬است ‪ TLC‬طیف از جمله چندین گزینه موجود در نرم افزار ارائه شده با اسکنر‬
‫تعیین غلظت آنالیت از طریق پایه‬

‫‪.‬نمودار ارد یا کالیبراسیون تک یا دو نقطه‬
‫‪ TLC‬بهبود کارایی ‪14.4.10‬‬

‫می توان اقدامات احتیاطی متع‪33‬ددی انج‪33‬ام داد‪ .‬اینه‪33‬ا ‪ TLC‬برای بهبود کارایی تجزیه و تحلیل‬
‫شامل انتخاب دقیق محدوده غلظت ها برای تجزیه و تحلیل است‪ .‬استفاده از پارامترهای ص‪33‬حیح اب‪33‬زار مانن‪33‬د ابع‪33‬اد‬
‫ب‪33‬رای حساس‪33‬یت و ‪ HPTLC‬شکاف‪ ،‬انتخاب طول موج‪ ،‬سرعت اسکن‪ ،‬تصحیح خ‪33‬ط پای‪33‬ه‪ .‬اس‪33‬تفاده از ص‪33‬فحات‬
‫وضوح باال‪ .‬استفاده از جاذب مناس‪33‬ب از طی‪33‬ف گس‪33‬ترده ای از خ‪3‬واص ج‪33‬ذب ب‪3‬رای بهین‪33‬ه س‪3‬ازی انتخ‪3‬اب پ‪3‬ذیری‪.‬‬
‫استفاده از نرم افزار نمونه خودکار‪ ،‬توسعه و تشخیص؛ استفاده از ثبت دقیق درجا و تعیین کمیت کروماتوگرام ه‪33‬ا‪.‬‬
‫‪.‬مشتق‌سازی ‪ dip-in‬و اجتناب از مشتق‌سازی در روش‌های سنجش و در صورت لزوم استفاده از تکنیک‬
‫مثال زیر یکی از داروهای آیورودا را نشان می دهد‬

‫در کنترل کیفیت مواد گیاهی دارو برای یکی از ترکیبات فعال مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت ‪ TLC‬استفاده از‬
‫‪.‬به منظور شناسایی مثبت ماده گیاهی استفاده شد ‪ TLC‬و از نمایه اثر انگشت‬
‫برای تهیه پروفیل اثر انگشت حدود ‪ 5‬گرم از مواد گیاهی استفاده شد‬
‫با ‪ 50‬میلی لیتر متانول به مدت ‪ 30‬دقیقه در دم‪33‬ای ‪ 50‬درج‪33‬ه س‪33‬انتیگراد در دم‪33‬ای مخ‪33‬روطی ش‪33‬کل اس‪33‬تخراج می‬
‫شود‪ .‬عصاره فیلتر شده و فیلترات تا حدود ‪ 5‬میلی لیتر در خالء تغلیظ شد‪ .‬یکی از ترکیبات فع‪33‬ال ج‪33‬دا ش‪33‬ده از این‬
‫به عنوان مرجع استفاده شد‪ .‬محلول ماده مرج‪33‬ع ب‪33‬ا ح‪33‬ل ک‪33‬ردن ح‪33‬دود ‪ 5‬میلی گ‪33‬رم در ‪ DPH-1) 1‬نام رمز( گیاه‬
‫میلی لیتر کلروفرم تهیه شد‪ .‬حدود ‪ 10‬میکرولیتر از هر آزمایش و محلول مرجع ب‪3‬ه ص‪3‬ورت دس‪3‬تی ب‪3‬ر روی پای‪3‬ه‬
‫استفاده شد‪ .‬این صفحه با )‪ TLC (Merck‬میلی متر ضخامت صفحات ‪ F 254 ، 0.2‬آلومینیومی‪ ،‬سیلیکا ژل ‪60‬‬
‫استفاده از فاز متحرک حاوی ‪ 95‬حجم تولوئن و ‪ 5‬حجم اتیل استات ساخته شد‪ .‬صفحه پس از توسعه خش‪33‬ک ش‪33‬د و‬
‫همان صفحه با معرف آنیسالدئید‪-‬س‪33‬ولفوریک اس‪33‬ید ‪A).‬شکل ‪ (1‬تحت نور ماوراء بنفش ‪ 254‬نانومتر مشاهده شد‬
‫این مشخص‪33‬ات را می ‪B).‬ش‪33‬کل ‪ (1‬اسپری شد و به مدت حدود ‪ 10‬دقیقه حرارت داده شد تا لکه ها را تجسم کنند‬
‫موج‪3‬ود در ‪ DPH-1‬توان برای تأیید هویت ماده گیاهی و ب‪33‬ه دس‪33‬ت آوردن اطالع‪33‬ات نیم‪33‬ه کمی در م‪33‬ورد مق‪33‬دار‬
‫‪.‬دارو استفاده کرد‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬
‫پس از اسپری )‪ (B‬و ‪ UV‬تحت ‪ 254‬نانومتر )‪ (A‬به صورت مشاهده شده ‪ TLC‬شکل ‪ :1‬کروماتوگرام های‬
‫شدن با معرف آنیسالدئید‪-‬سولفوریک اسید‬
‫‪،‬عالوه بر توسعه مشخصات اثر انگشت دارو‬

‫نیز در نمونه های مختلف مواد گیاهی برآورد شد‪ .‬به منظور تجزیه و تحلیل‪ 5 ،‬گرم پودر متوسط ‪ DPH-1‬مقدار‬
‫مواد دارویی با متانول در دستگاه سوکسله به مدت ‪ 4‬ساعت استخراج شد‪ .‬عصاره فیلتر ش‪33‬ده و حجم آن ب‪33‬ا مت‪33‬انول‬
‫تا ‪ 50‬میلی لیتر در فالس‪3‬ک حجمی تنظیم ش‪3‬د‪ .‬ی‪3‬ک میلی لی‪3‬تر از این محل‪3‬ول در ‪ 10‬میلی لی‪3‬تر رقی‪3‬ق ش‪3‬د و ب‪3‬رای‬
‫در ‪ 10‬میلی‌لی‪33‬تر ‪ DPH-1‬با ح‪33‬ل ک‪33‬ردن ‪ 4.95‬میلی‌گ‪33‬رم ‪ DPH-1‬تجزیه و تحلیل استفاده شد‪ .‬محلول استاندارد‬
‫متانول و رقیق کردن ‪ 0.5‬میلی‌لیتر از این محلول به ‪ 10‬میلی‌لیتر در فالسک حجمی تهیه شد‪ .‬شش غلظت مختل‪33‬ف‬
‫از پیش پوشش داده شده استفاده شد ک‪3‬ه ب‪3‬ا اس‪3‬تفاده از ف‪3‬از ‪ TLC‬از این محلول در سه تکرار بر روی یک صفحه‬
‫متحرک حاوی ‪ 90‬حجم تول‪3‬وئن و ‪ 10‬حجم اتی‪3‬ل اس‪3‬تات س‪33‬اخته ش‪33‬د‪ .‬ص‪33‬فحه توس‪33‬عه یافت‪33‬ه و خش‪3‬ک ش‪3‬ده در ‪305‬‬
‫اسکن شد و نمودار استاندارد ساخته شد (شکل ‪ .)2‬یک میکرولیتر محلول آزمایشی ‪ TLC‬نانومتر در یک اسکنر‬
‫مورد تجزیه و تحلیل قرار گ‪33‬رفت و مق‪33‬دار ‪ DPH-1‬به طور مشابه با استفاده از همان شرایط مورد استفاده برای‬
‫محاسبه ش‪33‬د‪ .‬نمونه‌ه‪33‬ای دارویی آن‪33‬الیز ‪ TLC‬در نمونه آزمایشی از پاسخ به دست آمده در یک اسکنر ‪DPH-1‬‬
‫‪248‬‬
‫نش‪3‬ان دادن‪3‬د ک‪33‬ه از زی‪3‬ر ‪ ٪0.3‬ت‪3‬ا بیش از ‪ ٪1.4‬متغ‪33‬یر ب‪3‬ود‪ .‬روش ب‪3‬ر ‪ DPH-1‬شده تغییرات زیادی در محتوای‬
‫‪.‬اعتبار سنجی شد ‪ ICH‬اساس دستورالعمل‬
‫‪"6$‬‬
‫‪ZY‬‬
‫‪3‬‬
‫‪"NPVOUPG%1)JOOH‬‬
‫‪ DPH-1‬شکل ‪ :2‬منحنی کالیبراسیون‬
‫‪ TLC‬روش تحلیل و توسعه اثر انگشت مبتنی بر‬

‫سریع و قابل اعتماد است و می تواند به راحتی در آزمایشگاه های مختلف استفاده شود‪ .‬ب‪33‬ه ط‪3‬ور مش‪33‬ابه‪ ،‬می ت‪3‬وان‬
‫این تکنیک را برای سایر داروهای گیاهی ب‪3‬رای ایج‪3‬اد پروفای‪3‬ل ه‪3‬ای اث‪3‬ر انگش‪33‬ت و همچ‪3‬نین تخمین درص‪3‬د م‪3‬واد‬
‫‪.‬نشانگر در داروهای خام یا محصوالت نهایی به کار برد‬
‫‪14.5‬‬ ‫کروماتوگرافی مایع با کارایی باال‬
‫به بیشترین میزان تبدیل شده است ‪، HPLC‬در یک دوره کمتر از ‪ 50‬سال‬
‫ابزار تحلیلی پرکاربرد در اکثر آزمایشگاه های دنیا‪ .‬این تکنیک برای نوآوری هایی ک‪33‬ه منج‪33‬ر ب‪33‬ه توس‪33‬عه کلی آن‪،‬‬
‫با استفاده از هر یک از پنج حالت ‪ HPLC‬در مورد مواد مصرفی و تجهیزات‪ ،‬توجه زیادی شده است‪ .‬جداسازی‬
‫اصلی کروماتوگرافی انجام می شود‪ :‬مایع‪-‬جام‪33‬د (ج‪33‬ذب)‪ ،‬م‪33‬ایع‪-‬م‪33‬ایع (پارتیش‪33‬ن)‪ ،‬ف‪33‬از پیون‪33‬دی (پارتیش‪33‬ن)‪ ،‬تب‪33‬ادل‬
‫یونی‪ ،‬و کروماتوگرافی حذف اندازه‪ .‬حالت انتخاب شده به م‪33‬اهیت و خ‪33‬واص آن‪33‬الیت بس‪33‬تگی دارد‪ .‬کروم‪33‬اتوگرافی‬
‫فاز پیوندی‪ ،‬که در آن فاز ثابتی از ارگانوس‪33‬یالن‌ها ب‪33‬ا طول‌ه‪33‬ای ک‪33‬ربن متف‪33‬اوت به‌ص‪33‬ورت ش‪33‬یمیایی ب‪33‬ه گروه‌ه‪33‬ای‬
‫سیالنول پیوند می‌خورد‪ ،‬رایج‌ترین روش جداسازی است‪ .‬در کروماتوگرافی مایع‪ -‬مایع‪ ،‬تکی‪33‬ه گ‪33‬اه جام‪33‬د (معم‪33‬والً‬
‫سیلیس یا ک‪33‬یزلگور) ب‪33‬ه ط‪3‬ور مک‪33‬انیکی ب‪33‬ا ی‪3‬ک الی‪33‬ه م‪33‬ایع آلی ب‪33‬ا نقط‪33‬ه ج‪33‬وش ب‪33‬اال پوش‪33‬انده می ش‪33‬ود‪ ،‬ب‪33‬ر خالف‬
‫کروماتوگرافی فاز پیوندی که زنجیره های هیدروکربنی غیرقطبی از نظر شیمیایی به هیدروکس‪33‬یل ه‪33‬ای تکی‪3‬ه گ‪3‬اه‬
‫سیلیسی متصل می شوند‪ .‬کروماتوگرافی مایع‪-‬مایع‪ ،‬به دلیل مکانیسم خود‪ ،‬نسبت ب‪33‬ه کروم‪33‬اتوگرافی ف‪33‬از پیون‪33‬دی‪،‬‬
‫‪.‬مستعد تغییرات در اثر برهمکنش با فاز متحرک است‬
‫معمولی شامل پمپاژ فاز متحرک در ‪ HPLC‬یک عملیات‬

‫فشار نسبتا ً باال از طریق یک ستون با سوراخ باریک حاوی جاذب‪ .‬جداسازی مخلوط در ستون ص‪33‬ورت می گ‪33‬یرد‬
‫و اجزای جدا شده با استفاده از آشکارساز مناسب شناسایی می شوند‪ .‬از آنجایی که فاز متح‪33‬رک در فش‪33‬ارهای ب‪33‬اال‬
‫پمپاژ می شود‪ ،‬سیستمی الزم است که مخلوط را بدون افت فشار و اختالل در ویژگی های جریان‪ ،‬یعنی سرعت و‬
‫ب‪33‬ه ی‪3‬ک پمپ ب‪33‬رای فش‪33‬ار دادن ف‪33‬از ‪ HPLC‬فشار‪ ،‬به سیستم تزریق کند‪ .‬ب‪3‬رای انج‪33‬ام این الزام‪33‬ات‪ ،‬ی‪33‬ک سیس‪33‬تم‬
‫متحرک در برابر فشار باال‪ ،‬یک انژکتور برای وارد کردن محلولی از م‪33‬اده اس‪33‬تاندارد ی‪33‬ا مخل‪33‬وط آزمایش‪33‬ی‪ ،‬ی‪33‬ک‬
‫ستون برای انجام جداسازی‪ ،‬یک آشکارساز برای نشان دادن حضور آنالیت در محلول شستش‪33‬و نی‪33‬از دارد‪ .‬و ی‪33‬ک‬
‫‪.‬واحد پردازش داده مناسب‬
‫‪14.5.1‬‬ ‫پمپ‬
‫در نظر گرفته می شود ‪ HPLC‬پمپ‪ ،‬مانند همه‪ ،‬قلب سیستم‬
‫به ترکیب فاز متحرک و دقت سرعت جریان آن بس‪33‬تگی دارد‪ .‬پمپ جری‪33‬ان ب‪33‬دون پ‪33‬الس ف‪33‬از متح‪33‬رک را می ده‪33‬د‪.‬‬
‫تغییرات مورد انتظار در نرخ جریان کمتر از ‪ ٪1.0‬است‪ .‬اختالط آنالین حالل ها به اختالط دستی ترجیح داده می‬
‫شود‪ .‬با این حال‪ ،‬ترکیبات حاوی کمتر از ‪ ٪10‬از یک حالل خاص با مخلوط ک‪33‬ردن دس‪33‬تی به‪33‬تر آم‪33‬اده می ش‪33‬وند‪.‬‬
‫ترکیب فاز متحرک یا در طول تحلیل ثابت است (حالت ایزوکراتیک) ی‪33‬ا تغی‪33‬یر می کن‪33‬د (ح‪33‬الت گرادی‪33‬ان)‪ .‬ن‪33‬وع و‬
‫طراحی پمپ های مدرن اجازه می دهد تا چهار حالل را با فشار کم مخلوط کنند‪ .‬در غیر این ص‪33‬ورت‪ ،‬پمپ ه‪33‬ای‬
‫مختلف‪ ،‬یکی برای هر حالل‪ ،‬برای عملیات گرادیان مورد نیاز است و حالل ه‪33‬ا در فش‪33‬ار ب‪33‬اال مخل‪33‬وط می ش‪33‬وند‪.‬‬
‫‪ psi‬یک روش تحلیلی معمولی از سرعت جریان حدود ‪ 1‬میلی لیتر در دقیقه و فش‪33‬ار ک‪33‬اری بین ‪ 1000‬ت‪33‬ا ‪2000‬‬
‫استفاده می کند‪ .‬دبی‌های باالتر که فشار باالتری ایجاد می‌کنند باید همیشه با توجی‪33‬ه اس‪33‬تفاده ش‪33‬وند‪ ،‬زی‪33‬را عالوه ب‪3‬ر‬
‫‪.‬نیاز به سرویس مکرر پمپ‪ ،‬عمر ستون را کاهش می‌دهند‬
‫دقت جریان پمپ ها برای تجزیه و تحلیل بسیار مهم است‪ .‬مخدوش‬
‫پایداری زمان ماند آخرین پیک شسته شده معیاری برای دقت جریان دراز م‪33‬دت پمپ ه‪33‬ا اس‪33‬ت‪ ،‬در ح‪33‬الی ک‪33‬ه دقت‬
‫جریان کوتاه مدت از میانگین نواحی پیک هر جزء و انحراف استاندارد آنه‪3‬ا بررس‪3‬ی می ش‪3‬ود‪ .‬ف‪3‬از متح‪3‬رک بای‪3‬د‬
‫عاری از گازهای محلول باشد تا از جریان دقیق اطمینان حاصل شود و نویز ناشی از حب‪33‬اب ه‪33‬ا ب‪33‬ه ح‪33‬داقل برس‪33‬د‪.‬‬
‫‪ .‬فیلتراسیون خالء‪ ،‬فراصوت و تصفیه گاز هلیوم روش هایی برای گاز زدایی هستند‬
‫‪14.5.2‬‬ ‫انژکتور‬
‫انژکتور اجازه می دهد تا حجم از پیش تعیین شده ای از محلول آزمایشی به آن برسد‬
‫بدون ایجاد اختالل در سینتیک جریان به کانال جری‪33‬ان سیس‪33‬تم وارد ش‪33‬ود‪ .‬ب‪3‬ه ط‪3‬ور معم‪3‬ول‪ ،‬تزری‪3‬ق ب‪3‬ا حجم ث‪3‬ابت‬
‫نسبت به تزریق با حجم متغیر ترجیح داده می شود‪ .‬هنگام استفاده از حلقه‌های حجم ثابت‪ ،‬توصیه می‌شود حجم‌های‬
‫بیشتری از نمونه را از طریق حلقه بشویید تا از پر شدن کام‪33‬ل حلق‪33‬ه ب‪33‬ا محل‪33‬ول نمون‪33‬ه اطمین‪33‬ان حاص‪33‬ل کنی‪33‬د‪ .‬ف‪33‬از‬
‫متحرک نزدیک به دیواره‌های داخلی حلقه تنها پس از تزریق حجم‌های بزرگ‌تر از حجم حلق‪3‬ه می‌توان‪3‬د ب‪3‬ه ب‪3‬یرون‬
‫رانده شود‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬تزریق ‪ 20‬میکرولیتر محلول آزمایشی به یک حلقه ‪ 20‬میکرولیتری نمی‌توان‪33‬د تزری‪33‬ق‬
‫دقیق را تضمین کند‪ .‬اگر مقدار ماده آزمایشی مشکلی ندارد‪ ،‬حلقه را با محل‪33‬ول آزمایش‪33‬ی بیش از ‪ 100‬میکرولی‪33‬تر‬
‫بشویید‪ .‬برای انجام تزریق باید فقط از سوزن مناسب (سازگار با پورت تزریق) استفاده شود‪ .‬هنگام تزریق متغیر‪،‬‬
‫انتخاب یک سرنگ با اندازه مناسب مهم است‪ .‬ی‪33‬ک ق‪33‬انون سرانگش‪33‬تی ب‪33‬رای ه‪33‬ر تکنی‪33‬ک تحلیلی این اس‪33‬ت ک‪33‬ه از‬
‫دستگاه حجمی در صورتی که کمتر از ‪ 20‬درصد حجم کل آن استفاده می شود‪ ،‬استفاده نشود‪ .‬بنابراین برای اندازه‬
‫‪.‬گیری یا تزریق حجم های کمتر از ‪ 5‬میکرولیتر نباید از سرنگ ‪ 25‬میکرولیتر استفاده کرد‬
‫‪14.5.3‬‬ ‫ستون‬
‫ستون ها در اندازه های مختلف‪ ،‬معماری ساختاری و‬

‫علم ش‪33‬یمی‪ .‬م‪33‬واد کروم‪33‬اتوگرافی معم‪33‬وال در پوش‪33‬ش ف‪33‬والد ض‪33‬د زن‪33‬گ بس‪33‬ته بن‪33‬دی می ش‪33‬وند‪ .‬این م‪33‬اده از ذرات‬
‫متخلخلی تشکیل شده است که از نظر ماهیت (سرامیک غیر آلی‪ ،‬پلیمر آلی یا هیبرید)‪ ،‬شکل (ن‪33‬امنظم ی‪33‬ا ک‪33‬روی)‪،‬‬
‫اندازه (از ‪ 2‬تا ‪ 20‬میکرومتر‪ ،‬معموالً حدود ‪ 5‬میکرومتر) و تغییرات سطحی (سیالن‌ها) متفاوت است‪ .‬طول های‬
‫مختلف کربن‪ ،‬آمینوپروپیل‪ ،‬دیول‪ ،‬سیانو‪ ،‬اسید سولفونیک و یون های آمونیوم)‪ .‬انتخاب ستون بر اساس نوع تحلیل‬
‫موج‪33‬ود اس‪33‬ت ک‪33‬ه ب‪33‬ه عن‪33‬وان ‪ HPLC‬است‪ .‬اطالعات جامعی در وب سایت های تولید کنندگان پیشرو ستون های‬
‫راهنمای خوبی در انتخاب ستون ها برای تجزیه و تحلی‪33‬ل عم‪33‬ل می کن‪33‬د‪ .‬بیش‪33‬تر تحلیل‌ه‪33‬ا ب‪33‬ر روی س‪33‬تون‌های ف‪33‬از‬
‫با تأکید فزاین‪33‬ده ب‪33‬ر ک‪33‬اهش ط‪3‬ول‪ ،‬قط‪3‬ر و زم‪3‬ان تحلی‪3‬ل س‪33‬تون گ‪3‬زارش می‌ش‪3‬وند‪ .‬اک‪33‬ثر ‪ C 18 ،‬معکوس‪ ،‬معموالً‬
‫روی ستون‌هایی که در دمای محیط نگهداری می‌شوند موفقیت‌آمیز هستند‪ ،‬ام‪33‬ا س‪33‬تون‌های ‪ HPLC‬جداسازی‌های‬
‫ترموستات که در دمای ‪ 0.2 ±‬درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌شوند برای نتایج قابل تکرار ضروری اس‪33‬ت‪ .‬این ب‪33‬ه‬
‫‪.‬این دلیل است که همه مکانیسم‌های جداسازی وابسته به دما هستند و هر تغییر دما تأثیر قابل‌توجهی بر نتیجه دارد‬
‫آشکارسازها ‪14.5.4‬‬
‫طیف گسترده ای از آشکارسازها برای رفع نیازهای مختلف موجود است‬
‫‪250‬‬
‫از تحلیلگران آشکارسازهای فرابنفش با طول موج ثابت‪ ،‬طول موج دوگانه یا طول موج متغیر (ردیاب آرایه دی‪33‬ود‬
‫فوتودیود) بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند‪ .‬گزینه های دیگر عبارتند از آشکارساز ضریب شکست‪ ،‬آشکارساز‬
‫‪ .‬فلوئورسانس‪ ،‬آشکارساز الکتروشیمیایی‪ ،‬آشکارساز پراکندگی نور تبخیری و آشکارساز نورتابی شیمیایی‬
‫‪14.5.5‬‬ ‫پردازش داده ها‬
‫پاسخ الکتریکی از آشکارساز دیجیتالی شده و تغذیه می شود‬

‫به یک ماژول پردازش داده‪ ،‬که در روزگار کنونی همیشه یک کامپیوتر است و محاسبات با استفاده از ن‪33‬رم اف‪33‬زار‬
‫خاصی انجام می ش‪33‬ود‪ .‬چن‪33‬دین برنام‪33‬ه ن‪33‬رم اف‪33‬زاری ب‪33‬رای پ‪33‬ردازش داده ه‪33‬ا هم از ط‪33‬رف س‪33‬ازنده و هم از ط‪33‬رف‬
‫‪ .‬شخص ثالث در دسترس هستند‪ .‬آنها عالوه بر محاسبه داده ها‪ ،‬کل عملکرد دستگاه را نیز کنترل می کنند‬
‫‪14.5.6‬‬ ‫‪ HPLC‬عوامل مؤثر بر تجزیه و تحلیل‬
‫تأثیر می گذارد‪ .‬این موضوع برای ‪ HPLC‬متغیرهای متعددی بر آنالیز‬

‫فراتر از دامنه این مقال‪3‬ه‪ ،‬ام‪3‬ا ب‪3‬رخی از متغیره‪3‬ای حی‪3‬اتی ب‪3‬ه اختص‪3‬ار م‪3‬ورد بحث ق‪3‬رار می گیرن‪3‬د‪ .‬اکن‪3‬ون تاکی‪3‬د‬
‫بیشتری برای کنترل دمای ستون در یک محدوده باریک برای اطمینان از دقت نتیجه می شود‪ .‬این مطل‪3‬وب اس‪33‬ت‪،‬‬
‫زیرا عواملی مانند حاللیت‪ ،‬انتشار امالح‪ ،‬ویسکوزیته فاز متحرک و ش‪33‬ماره ص‪3‬فحه س‪33‬تون همگی تحت ت‪3‬أثیر دم‪33‬ا‬
‫هستند‪ .‬ترکیب فاز متحرک یکی دیگر از پارامترهای حیاتی است که بر وضوح‪ ،‬زم‪33‬ان مان‪33‬د و منطق‪33‬ه پی‪33‬ک ت‪33‬أثیر‬
‫می گذارد‪ .‬پمپ ها بیشترین سهم را در تغییرات نتایج دارند‪ ،‬زیرا ترکیب دقیق فاز متح‪33‬رک و دبی جری‪33‬ان را تنه‪33‬ا‬
‫می توان با پمپ های دقیق تضمین کرد‪ .‬گازهای حل ش‪33‬ده در ف‪33‬از متح‪33‬رک منبعی از ع‪33‬دم دقت جری‪33‬ان و خط‪33‬ا در‬
‫‪.‬پاسخ آشکارساز هستند‬
‫‪ .‬تغییرات زمان نگهداری اغلب برای شناخت میزان تحمل مورد بحث قرار می گیرد‬
‫محدودیت های توانا زمان ماند تحت تأثیر نرخ جریان‪ ،‬دمای ستون‪ ،‬ترکیب فاز متحرک و یکپارچگی اس‪33‬ت‪ .‬خط‪33‬ا‬
‫در نرخ جریان منجر به تغییر در زمان ماند به همان میزان می شود‪ .‬تغییرات کوچک در دمای ستون اث‪33‬رات قاب‪33‬ل‬
‫توجهی بر زمان ماندگاری دارد‪ .‬در حالت ایده آل‪ ،‬یک ستون تا ‪ ± 0.2‬درجه سانتی گراد ترموس‪3‬تات می ش‪3‬ود‪ .‬ب‪3‬ا‬
‫این حال‪ ،‬دقت باالی ‪ 0.1‬درصد در زمان ماند‪ ،‬مستلزم آن است که ستون تا ‪ ± 0.04‬درجه سانتی گراد ترموستات‬
‫شود‪ .‬تغییرات در ترکیب فاز متحرک تأثیر قوی تری ب‪33‬ر زم‪33‬ان مان‪33‬د می گ‪33‬ذارد‪ .‬تخمین زده می ش‪33‬ود ک‪33‬ه در ی‪33‬ک‬
‫شستشوی ایزوکراتیک معمولی‪ ،‬یک تغییر ‪ ٪ ±‬در ترکیب فاز متحرک رخ می دهد‪ ،‬که خطای ‪ ٪0.7 3- ٪0.4‬در‬
‫زمان های ماند را معرفی می کند‪ .‬تغییرات مشاهده شده در ترکیب فاز متحرک بیشتر در شستشوی گرادیان اس‪33‬ت‪.‬‬
‫دستگاه‌های ضبط نیز تغییراتی را در زمان نگهداری از طریق ض‪33‬بط معی‪33‬وب ایج‪33‬اد می‌کنن‪33‬د‪ ،‬ام‪33‬ا ت‪33‬أثیر آن بس‪33‬یار‬
‫‪.‬کمتر است (در محدوده ‪ ٪0.1‬تا ‪)٪0.04‬‬
‫منطقه پیک تحت تأثیر همه عواملی است که بر ماندگاری تأثیر می گذارد‬
‫زمان‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬پاسخ ضبط کننده در عالمت گذاری شروع و پایان اوج بسیار مهم اس‪3‬ت‪ .‬دی‪3‬ده ش‪3‬ده اس‪3‬ت ک‪33‬ه‬
‫‪.‬این منبع اصلی خطا در ثبت مناطق اوج است‬
‫‪،‬چندین عامل دیگر مانند حجم تزریق‪ ،‬لوله اتصال‬

‫اتصاالت انتهایی و حجم آشکارساز نیز بر نت‪33‬ایج نه‪33‬ایی ت‪33‬أثیر دارن‪33‬د‪ .‬حجم تزری‪33‬ق زی‪33‬اد و مق‪33‬دار آن‪33‬الیت منج‪33‬ر ب‪33‬ه‬
‫گسترش پیک می شود‪ .‬آماده سازی نمونه در فاز متحرک به‪3‬ترین نتیج‪3‬ه را ایج‪3‬اد می کن‪33‬د و بای‪33‬د ب‪33‬ه عن‪3‬وان اولین‬
‫‪.‬انتخاب در نظر گرفته شود‬
‫‪14.5.7‬‬ ‫در کنترل کیفیت محصوالت گیاهی ‪HPLC‬‬

‫محبوب ترین تکنیک در بین تمام روش های تحلیلی است ‪HPLC‬‬
‫تکنیک هایی که امروزه استفاده می شود بنابراین قابل درک است ک‪33‬ه بیش‪33‬تر اتفاق‪33‬ات در نوس‪33‬ازی این تکنی‪33‬ک رخ‬
‫می تواند برای اهداف مشابه استفاده ش‪33‬ود‪ .‬دو ک‪33‬اربرد ‪، HPLC‬بحث شد ‪ TLC‬می دهد‪ .‬همانطور که در بخش‬
‫ترجیح داده می شود‪ ،‬و دیگ‪33‬ری ب‪33‬رای تخمین ‪ TLC‬وجود دارد‪ :‬یکی برای تولید پروفایل‪ ،‬که برای آن ‪HPLC‬‬
‫‪ TLC‬ترجیح داده می شود‪ .‬مراحل اولیه آم‪33‬اده س‪33‬ازی نمون‪33‬ه مش‪33‬ابه مراحل ‪ HPLC‬مقدار نشانگرها‪ ،‬که در آن‬
‫از طریق یک فیلتر ‪ 0.45‬میکرومتر یا کمتر فیلتر می شوند‪ .‬عالوه ب‪33‬ر ‪ HPLC‬است با این تفاوت که نمونه های‬
‫ب‪3‬اقی ‪ HPLC‬این‪ ،‬اطمینان حاصل می شود که نمونه آزمایشی حاوی موادی نیست که ب‪33‬ه ط‪3‬ور دائم روی س‪3‬تون‬
‫می مانند‪ ،‬به این معنی که در بیشتر موارد‪ ،‬روش های تصفیه روی عصاره ها قبل از تزریق آنها به ستون اعم‪33‬ال‬
‫پس از آماده شدن نمونه‪ ،‬بر روی آن تزریق می شود‬

‫ستون و پاسخ ترجیحا ً با استفاده از آشکارساز فرابنفش با طول موج متغیر ثبت می شود‪ .‬از آنجایی که ماهیت تمام‬
‫ترکیبات عصاره را نمی توان از قبل مشخص کرد‪ ،‬آشکارساز آرایه دیود نوری مفید است‪ ،‬به ویژه در هنگام‬
‫ساختن پروفایل های عصاره های گیاهی‪ .‬اگر آماده سازی نمونه برای تجزیه و تحلیل کمی انجام نشده باشد‪ ،‬می‬
‫توان از مشخصات اثر انگشت عصاره های گیاهی برای اهداف شناسایی و همچنین برای به دست آوردن اطالعات‬
‫نیمه کمی استفاده کرد‪ .‬به طور مشابه‪ ،‬پروفایل را می توان برای محصول نهایی تولید کرد و برای ثبت تغییرات‬
‫دسته به دسته استفاده کرد‪ .‬نمایه اثر انگشت را می توان برای مطالعه تغییرات در ترکیب محصول نهایی یا به‬
‫‪.‬عبارت دیگر برای نشان دادن پایداری محصول استفاده کرد‬
‫در تخمین نشانگرها می باشد ‪ HPLC‬مهمترین کاربرد‬

‫اساسا ً همان مراحلی است که برای هر تکنیک تحلیلی دیگ‪33‬ری اس‪33‬تفاده می ‪ HPLC‬داروهای گیاهی مراحل آنالیز‬
‫شود‪ .‬پاسخ نمونه آزمایش با مقدار مشخص‪33‬ی از نش‪33‬انگر ب‪33‬رای تع‪33‬یین کمیت نش‪33‬انگر در م‪33‬اده آزم‪33‬ایش مقایس‪33‬ه می‬
‫هیچ گون‪3‬ه ‪، HPLC‬از دانش تکنیک و شیمی نشانگر ایجاد ش‪3‬ده اس‪3‬ت‪ .‬در آن‪3‬الیز ش‪3‬یمیایی ‪ HPLC‬شود‪ .‬روش‬
‫مشابهی ندارد و می توان آن را سفارشی کرد تا دقیق ترین و دقی‪33‬ق ت‪33‬رین نت‪33‬ایج را ب‪33‬ه دس‪33‬ت آورد‪ .‬تجزی‪33‬ه و تحلیل‬
‫‪ TLC‬در تجزیه و تحلیل محصول نهایی حیاتی است و نت‪33‬ایج م‪33‬ورد انتظ‪33‬ار نس‪33‬بت ب‪33‬ه نت‪3‬ایج حاص‪3‬ل از ‪HPLC‬‬
‫معموالً از ‪ 15‬تا ‪ HPLC‬بهتر است‪ .‬با این حال‪ ،‬زمان اجرای آنالیزهای ‪ HPLC‬برتر است‪ ،‬زیرا جداسازی در‬
‫‪ 30.‬دقیقه متغیر است‪ ،‬که در صورتی که تعداد زیادی نمونه آنالیز شود‪ ،‬استفاده از آن را محدود می کند‬
‫‪ HPLC‬در مقابل ‪14.6 TLC‬‬

‫به عنوان یک ابزار اصلی در استانداردسازی کارخانه ظهور کرده است ‪TLC‬‬
‫مواد‪ .‬پیشرفت و اتوماسیون این تکنیک‪ ،‬آن را به اولین انتخاب برای داروهای گیاهی تبدیل کرده اس‪33‬ت‪ .‬اس‪33‬تفاده از‬
‫‪. TLC‬مقرون به صرفه نیست‪ ،‬محبوب تر شده است ‪ HPLC‬آن در کشورهای در حال توسعه که پیشرفت های‬
‫دارد‪ .‬آماده سازی نمونه و فاز متحرک نیازی به مراحل دقیق تصفیه‪ ،‬گاززدایی ‪ HPLC‬مزایای متعددی نسبت به‬
‫و فیلتراسیون ندارد که برای محافظت از ستون های گران قیمت در برابر خرابی ضروری است‪ .‬چندین نمونه (ت‪33‬ا‬
‫‪ )18‬را می توان در یک صفحه ‪ 20×20‬سانتی متر مربع قرار داد‪ .‬نمونه های آزمایشی و استانداردها به ط‪33‬ور همزم‪33‬ان‬
‫تحت شرایط یکسان تجزیه و تحلیل می شوند‪ .‬چندین تحلیلگر می توانند به طور همزمان کار کنند زیرا هر مرحل‪33‬ه‬
‫از تجزیه و تحلیل به طور مستقل با استفاده از تجهیزات جداگانه انجام می شود‪ .‬انتخاب سیستم های حالل نامح‪33‬دود‬
‫ش‪33‬دید در ف‪33‬از متح‪33‬رک را ممن‪33‬وع می کن‪33‬د‪ .‬این ‪ pH‬که در آن شیمی س‪33‬تونی اس‪33‬تفاده از ‪ HPLC‬است‪ ،‬برخالف‬
‫تکنی‪3‬ک ق‪33‬ابلیت انعط‪33‬اف پ‪33‬ذیری عظیمی از مشتق‌س‪33‬ازی ب‪33‬ا معرف‌ه‪33‬ای اس‪33‬پری کروموژنی‪33‬ک را ف‪33‬راهم می‌کن‪33‬د و‬
‫تشخیص آنالیتی را که در برابر نور ماوراء بنفش شفاف اس‪33‬ت ممکن می‌س‪33‬ازد‪ .‬همچ‪33‬نین امک‪33‬ان ارزی‪33‬ابی چندگان‪33‬ه‬
‫امکان پذیر نیست‪ .‬هیچ چیزی از تجزیه و تحلی‪33‬ل قبلی ‪ HPLC‬کروماتوگرام توسعه یافته را فراهم می کند که در‬
‫باقی نمانده است که در تحلیل بعدی دخالت کند‪ ،‬زی‪33‬را ه‪33‬ر ب‪33‬ار از ی‪33‬ک ص‪33‬فحه ت‪33‬ازه اس‪33‬تفاده می ش‪33‬ود‪ .‬در نه‪33‬ایت‪،‬‬
‫‪.‬صرفه جویی فوق العاده ای در زمان و هزینه تجزیه و تحلیل می کند‬
‫‪.‬مزایای بسیاری دارد اما دارای معایبی نیز می باشد ‪TLC‬‬

‫مطابقت داشته باشد و با سرعت پیشرفت ها و پیشرفت هایی که در حوزه ‪ HPLC‬نمی تواند با حساسیت ‪es‬‬
‫یک سیستم باز است و باعث تسریع تجزیه ترکیبات حساس به ‪. TLC‬اتفاق می افتد مطابقت نکرده است ‪HPLC‬‬
‫در محلول ‪ HPLC‬از محیط بسته عبور می کنند‪ .‬تشخیص آنالیت در ‪ HPLC‬نور و هوا می شود که در مورد‬
‫‪252‬‬
‫برهمکنش فاز جامد باعث می شود ‪ TLC‬رخ می دهد و حساسیت باالیی را ایجاد می کند‪ ،‬در حالی که در‬
‫امکان ‪ HPLC‬تشخیص حساسیت کمتری داشته باشد‪ .‬در نهایت‪ ،‬پیشرفت‌های اخیر و سینتیک جریان کارآمد‬
‫‪.‬فراهم می‌کند ‪ TLC‬جداسازی پیچیده‌تری را نسبت به‬
‫در تجزیه و تحلیل و کنترل کیفیت حیاتی هستند ‪ HPLC‬و ‪ TLC‬هر دو‬
‫‪ .‬از مواد گیاهی و محصوالت استخراج شده هر کدام از این تکنیک ها محدودیت ها و مزایای خاص خ‪33‬ود را دارند‬
‫دقی‪33‬ق ت‪3‬ر و دقی‪33‬ق ت‪3‬ر اس‪33‬ت‪ .‬ب‪33‬ر اس‪33‬اس ‪ HPLC‬سریع‪ ،‬سازگار و مقرون ب‪33‬ه ص‪3‬رفه اس‪33‬ت‪ ،‬در ح‪33‬الی که ‪TLC‬‬
‫‪ .‬ترجیحات و تقاضای شرایط‪ ،‬می توان از یکی یا دیگری برای تضمین کیفیت محصوالت گیاهی استفاده کرد‬
‫منابع عدم قطعیت در کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی مایع با کارایی باال‪ ،‬مجله ‪Barwick، VJ، 1999،‬‬
‫‪ A ، 849: 13-33‬کروماتوگرافی‬
‫‪،‬راهنم‪3333‬ای کیفیت محص‪3333‬والت دارویی گی‪3333‬اهی‪/‬محص‪3333‬والت دارویی گی‪3333‬اهی س‪3333‬نتی ‪EMEA، 2006،‬‬
‫آژانس دارویی اروپا‪ ،‬لندن‪ ،‬انگلستان‪ ،‬ص‪EMEA/CVMP/814/00 Rev 1، 11-1 .‬‬
‫راهنمای مشخصات‪ :‬روش‌های آزمایش و معیارهای پذیرش برای مواد گیاهی‪ ،‬آماده‌سازی‌های ‪EMEA، 2006،‬‬
‫‪، EMEA/CVMP/815/00 Rev‬گیاهی‪ ،‬و محصوالت دارویی گیاهی ‪ /‬محصوالت س‪33‬نتی گی‪33‬اهی دارویی‬
‫آژانس دارویی اروپا‪ ،‬لندن‪ ،‬انگلستان‪ ،‬ص ‪1، 21-1 .‬‬
‫اداره اروپا برای کیفیت داروها‪ ،‬استراسبورگ‪ ،‬فرانسه‪European Pharmacopoeia 5.0, 2004, Vol. 2، ،‬‬
‫ص‪2668-2667 .‬‬
‫‪ICH، 1996، ICH-Harmonised Tripartite Guideline on Validation of Analytical‬‬

‫‪Procedures: Methodology, International Conference on Harmonization, p. 1-8‬‬
‫‪ A ، 856: 399-427‬کروماتوگرافی مسطح در آغاز قرن‪ ،‬مجله کروماتوگرافی ‪Poole، CF، 1999،‬‬
‫‪ A ، 1000: 963-‬کروماتوگرافی الیه نازک‪ :‬چالش ها و فرصت ها‪ ،‬مجله کروماتوگرافی ‪Poole، CF، 2003،‬‬
‫‪984‬‬
‫‪ A‬شرما‪ ،‬ج‪ ،2000 ،.‬کروماتوگرافی الیه نازک در تجزیه و تحلیل مواد غذایی و کشاورزی‪ ،‬مجله کروماتوگرافی‬
‫‪، 880: 129-147‬‬
‫روشهای کنترل کیفیت برای مواد گیاهی دارویی‪ ،‬بهداشت جهانی ‪WHO، 1998،‬‬
‫سازمان‪ ،‬ژنو‪ ،‬ص‪114-1 .‬‬

سنگینی به عنوان یک روش

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

سنگینی به عنوان یک روش

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫شبكه خبرى آموزشى گياهان دارويى ‪www.medplant.

‫در ستون اول‬ ‫استخراج و جداسازی )‬ ‫توضیحات کامل از ‪.‬‬

‫استخراج (هامنطور که از این اصطالح در داروسازی استفاده می شود) جدایی است‬

‫ها با استخراج آغاز می شود ‪ MAP‬پردازش صنعتی‬

‫‪،‬با افزایش تقاضا برای محصوالت دارویی گیاهی‬

‫پارامترهای اساسی موثر بر کیفیت عصاره عبارتند از‬

‫با پیشرفت فن آوری های استخراج و شناخت بهتر‬

‫‪ (SEA).‬کارشناسان در کارگاه منطقه ای جنوب شرق آسیا‬

‫‪1‬‬ ‫مروری بر تکنیک های استخراج برای گیاهان دارویی و معطر‬

‫‪1.2‬‬ ‫عصاره گیاهان دارویی‬

‫اهداف روشهای استخراج استاندارد برای نفت خام‬

‫روشهای عمومی استخراج گیاهان دارویی ‪ 1.2.1.1‬خیساندن ‪1.2.1‬‬

‫این نوعی خیساندن است که در طی آن از حرارت مالیم استفاده می شود‬

‫در این فرآیند‪ ،‬داروی خام در حجم مشخصی جوشانده می شود‬

‫این روشی است که اغلب برای استخراج فعال استفاده می شود‬

‫‪1.2.1.6‬‬ ‫استخراج مداوم گرم (سوکسلت)‬

‫شکل ‪ :2‬دستگاه سوکسله‬

‫‪1.2.1.7‬‬ ‫استخراج الکلی آبی با تخمیر‬

‫برخی از داروهای آیورودا (مانند آساوا و آریستا )‬

‫‪1.2.1.8‬‬ ‫استخراج جریان مخالف‬

‫مواد خام مرطوب پودر می شوند ‪ (CCE)،‬در استخراج جریان متضاد‬

‫‪1.2.1.9‬‬ ‫استخراج فراصوت (صوت)‬

‫این روش شامل استفاده از سونوگرافی با فرکانس است‬

‫‪1.2.1.10‬‬ ‫استخراج سیال فوق بحرانی‬

‫‪:‬روش استخراج دارای مزایای متمایز است‬

‫بوده است ‪ SFE‬بزرگترین حوزه رشد در توسعه‬

‫‪1.2.1.11‬‬ ‫فرآیند فیتونیک‬

‫و یک حالل جدید ‪ hydrofl uorocarbon-134a‬یک حالل جدید بر پایه‬

‫توسعه یافته است )منچستر‪ ،‬انگلستان( ‪Advanced Phytonics Limited‬‬

‫این فرآیند از این جهت سودمند است که حالل‌ها می‌توانند‬

‫مزایای فرآیند ‪1.2.1.11.1‬‬

‫برنامه های کاربردی ‪1.2.1.11.2‬‬

‫‪ .‬فرآیند فیتونیک را می توان برای استخراج در بیوتکنولوژی استفاده کرد‬

‫‪1.2.1.12‬‬ ‫پارامترهای انتخاب یک روش استخراج مناسب‬

‫‪1.2.2‬‬ ‫مراحل مربوط به استخراج گیاهان دارویی‬

‫‪،‬به منظور استخراج مواد دارویی از مواد گیاهی‬

‫‪1.2.2.1‬‬ ‫کاهش اندازه‬

‫مواد گیاهی خشک شده با تغذیه آن به الف تجزیه می شود‬

‫‪1.2.2.2.1‬‬ ‫نفوذ آب سرد‬

‫مواد پودر شده با آب خیس شده و سپس‬

‫‪1.2.2.2.2‬‬ ‫استخراج آبی داغ (جوشانده)‬

‫یک قسمت پودر مواد گیاهی و شانزده قسمت مین زدا‬

‫عصاره به دست آمده از مارک جدا می شود (مثال‬

‫‪1.2.2.2.4‬‬ ‫خشک کردن با اسپری‬

‫‪1.2.2.3‬‬ ‫استخراج با حالل‬

‫اصل استخراج جامد‪-‬مایع این است که وقتی یک ماده جامد‬

‫از آنجایی که انتقال جرم اصل فعال نیز به آن بستگی دارد‬

‫‪1.2.2.3.1‬‬ ‫نفوذ سرد‬

‫استخراج مواد گیاهی در دستگاه پرکوالتور انجام می شود‬

‫مواد پودر شده به همراه الف وارد دستگاه پرکوالتور می شود‬

‫حالل موجود در مارک با عبور بخار از آن خارج می شود‬

‫این نوع پرکوالسیون کارآمد نیست زیرا زمان زیادی می برد‬

‫برای غلبه بر این مشکل‪ ،‬یک باتری پرکوالتور را می توان با‬

‫‪1.2.2.3.2‬‬ ‫نفوذ داغ‬

‫‪.‬افزایش دمای حالل باعث افزایش محلول می شود‬

‫نوع دیگر ابزار استخراج مواد دارویی‬

‫عصاره غنی شده از پرکوالتور یا استخراج کننده که به آن معروف است‬

‫انواع ایزوله های فرار که به صورت تجاری به دست می آیند‬

‫‪.‬این عصاره گل تازه‪ ،‬سبزی‪ ،‬برگ و گل است‬

‫هنگام چیدن گل ها روی این سینی ها باید مراقب بود‬

‫حالل غنی شده از استخراج کننده به داخل یک پمپ پمپ می شود‬

‫در تولید بتن‪ ،‬گردش آن یک عمل عادی است‬

‫بتن در عطرسازی در بومی خود زیاد استفاده نمی شود‬

‫‪.‬برای ایجاد مطلق‪ ،‬بتن را با آل مطلق مخلوط می کنند‬

‫‪(- "/%6-" 3‬‬ ‫&'‪.0 %‬‬ ‫‪3&4*/‬‬

‫&"&‪$45"$‬‬ ‫‪(6.‬‬ ‫‪41 &$"-*;&%4536$563&4‬‬

‫&"‪755‬‬ ‫‪4$);0(&/ 064‬‬ ‫‪-:4*( &/064‬‬