Calculus 2

Tích phân bội
v. 1.0.0
Nguyễn Thị Hồng Nhung

nthnhung@hcmus.edu.vn
Ngày 22 tháng 2 năm 2023

Nội dung 1
Tích phân kép trên miền hình chữ nhật

Nhắc lại tích phân xác định
Thể tích và tích phân kép
Tính chất của tích phân kép
Tích phân lặp
Cách tính tích phân lặp
Tích phân kép trên miền tổng quát
Ứng dụng của tích phân hai lớp
Diện tích mặt
Tích phân bội 3
Định nghĩa tích phân bội 3. Điều kiện khả tích
Cách tính tích phân bội 3
Tính chất của tích phân bội 3
Đổi biến số lấy tích phân bội 3. Tính tích phân theo tọa
độ trụ, tọa độ cầu
Nguyễn Thị Hồng Nhung | Feather Theme PurpleThe Feather Beamer Theme
Nhắc lại tích phân xác định 2
▶ Cho hàm số f (x) xác định ∀x ∈ [a, b]

▶ Chia đoạn [a, b] thành n đoạn con [xi−1 , xi ], mỗi đoạn có chiều dài ∆x = b−a
n
.
▶ Chọn x ∗ ∈ [xi−1 , xi ], ta có tổng Riemann ni=1 f (x ∗ )∆x.
P
i i
X n
▶ Nếu lim f (xi∗ )∆x tồn tại, thì
n→+∞
i=1
Z b n
X
f (x)dx = lim f (xi∗ ∆x.
a n→+∞
i=1
▶ Nếu f (x) ≥ 0 thì b f (x)dx là diện tích của phần miền phẳng nằm dưới đường
R
a
cong y = f (x) từ a đến b.
Thể tích và tích phân kép 3
▶ Chúng ta xem xét một hàm số hai biến f (x, y) ≥ 0 trên miền hình chữ nhật
R = [a, b] × [c, d] = {(x, y) ∈ R2 |a ≤ x ≤ b, c ≤ y ≤ d}
▶ Đồ thị của hàm f (x, y) là mặt cong có phương trình z = f (x, y)

▶ Đặt S là khối nằm trên miền R và nằm dưới đồ thị của f .
S = {(x, y, z) ∈ R3 |0 ≤ z ≤ f (x, y), (x, y) ∈ R2 }
▶ Tìm thể tích của S.
Tìm thể tích của S

▶ Chia miền hình chữ nhật R nhành những hình chữ nhật con.
▶ Chia đoạn [a, b] thành m đoạn con [xi−1 , xi ], mỗi đoạn
có độ rộng ∆x = b−am .
▶ Chia đoạn [c, d] thành n đoạn con [yj−1 , yj ] mỗi đoạn
có chiều dài ∆y = d−cn .
▶ Các hình chữ nhật con Rij có diện tích ∆A = ∆xy có
dạng
Rij = [xi−1 , xi ]×[yj−1 , yj ] = {(x, y)|xi−1 ≤ x ≤ xi ; yj−1 ≤ y ≤ y
Tìm thể tích của S
▶ Thể tích của mỗi hình hộp con được xấp xỉ bởi f (x ∗ , y ∗ )∆A, (x ∗ , y ∗ ) ∈ Rij
ij ij ij ij
▶ Khi đó, thể tích của các hình hộp được xấp xỉ bởi tổng Riemann
m X
X n
V = f (xij∗ , yij∗ )∆A
i=1 j=1
▶ Nếu m, n lớn, thì thể tích của S, thể tích phần nằm dưới mặt cong z = f (x, y) và
trên miền hình chữ nhật R được xác định bởi
Định nghĩa 1 (Tích phân kép)

Tích phân kép của f (x, y) trên miền hình chữ nhật R là
ZZ m X
X n
f (x, y)dA = lim f (xij∗ , yij∗ )∆A
R m,n→+∞
i=1 j=1
nếu giới hạn tồn tại.
Định nghĩa 2
Nếu f (x, y) ≥ 0, thì thể tích của khối nằm trên hình chữ nhật R và bên dưới mặt cong
z = f (x, y) là ZZ
V = f (x, y)dA
R
7
Ví dụ 1
Tính xấp xỉ thể tích của khối nằm trên hình vuông
R = [0, 2] × [0, 2] và dưới mặt cong z = 16 − x 2 − 2y 2 .
Chia R thành 8 hình chữ nhật con.
Ví dụ 2
Nếu R = {(x, y)| − 1 ≤ x ≤ 1, −2 ≤ y ≤ 2}, tính tích
phân: ZZ p
1 − x 2 dA
R
Định lý giá trị trung bình 8
Định lý 1 (Giá trị trung bình)

Cho hàm số f (x, y) ≥ 0, xác định trên miền hình chữ nhật
R, giá trị trung bình của hàm f được xác định bởi
ZZ
1
fave = f (x, y)dA,
A(R) R
với A(R) là diện tích của hình chữ nhật R.
Tính chất 9
RR RR RR
♠ [f (x, y)+g(x, y)]dA = R f (x, y)dA+ R g(x, y)dA
R
RR RR
♠ R cf (x, y)dA = c R f (x, y)dA với c là hằng số.
♠ Nếu f (x, y) ≥ g(x, y) với mọi (x, y) ∈ R, ta có
ZZ ZZ
f (x, y)dA ≥ g(x, y)dA
R R
Tích phân lặp
Cách tính tích phân lặp 10
Cho f (x, y) là hàm số hai biến khả tích trên hình chữ nhật
R = [a, b] × [c, d],
ZZ Z bZ d
S= f (x, y)dxdy = f (x, y)dxdy
R a c
Cách tính tích phân lặp

1. Tính Z d
A(x) = f (x, y)dy
c
2. Tính
Z b Z b Z d
S= A(x)dx = f (x, y)dy dx
a a c
Tích phân lăp
Cách tính tích phân lặp 11
Ví dụ 3
Tính các tích phân
a)
Z 3 Z 2
x 2 ydydx
0 1
b)
Z 2 Z 3
x 2 ydxdy
1 0
Tích phân lặp
Định lý Fubini 12
Theorem 1 (Định lý Fubini)

Nếu f là hàm liên tục trên hình chữ nhật
R = {(x, y)|a ≤ x ≤ b, c ≤ y ≤ d}
thì
ZZ Z b Z d Z d Z b
f (x, y)dxdy = f (x, y)dydx = f (x, y)dxdy
R a c c a
(1)
Chú ý: Định lý Fubini vẫn đúng trong trường hợp f là một

hàm bị chặn trên R, và f không liên tục tại hữu hạn điểm
và tích phân lặp tồn tại.
Tích phân lặp
Ví dụ 4
Tính các tích phân
a) ZZ
(x − 3y 2 )dA
R
với R = {(x, y)|0 ≤ x ≤ 2, 1 ≤ y ≤ 2}.

b) ZZ
y sin(xy)dA
R
với R = [1, 2] × [0, π].

c) Tìm thể tính miền tạo bởi x 2 + 2y 2 + z = 16 và mặt
x = 2, y = 2 với hệ trục tọa độ Oxyz.
Tích phân lặp
Trường hợp f (x, y) = g(x)h(y) 14
Lưu ý
Nếu f (x, y) = g(x)h(y) và R = [a, b] × [c, d], theo định lý
Fubini ta có:
ZZ Z b Z d
g(x)h(y)dA = g(x)dx h(y)dy
R a c
với R = [a, b] × [c, d]
Ví dụ 5
Tính ZZ
sin x cos ydA
R
với R = [0, π/2] × [0, π/2].

Tích phân lặp
Bài tập 15
Bài tập 1
Tính các tích phân lặp
R4R2
1. 1 0 (6x 2 y − 2x)dydx
R2R4
2. 0 0 y 3 e2x dydx
R3
3. −3 y + y 2 cosx)dxdy
R3R5
4. 1 1 lnyxy
dydx
R1R1 p
5. 0 0 xy x 2 + y 2 dydx
R1Rπ
6. 0 0 rsin2 θdθdr
Tích phân lặp
Bài tập 16
Bài tập 2
Tính các tích phân kép.
π π
RR
1. R sin(x − y)dA, R = {(x, y)|0 ≤ x ≤ 2 , 0 ≤ y ≤ 2 }
−2
RR
2. R (y + xy )dA, R = {(x, y)|0 ≤ x ≤ 2, 1 ≤ y ≤ 2}
RR 1+x 2
3. R 1+y 2 dA, R = {(x, y)|0 ≤ x ≤ 1, 0 ≤ y ≤ 1}
xsin(x + y)dA, R = [0, π6 ] × [0, π3 ]

RR
4.
x
RR
5. R 1+xy dA, R = [0, 2] × [0, 1]
1
RR
6. R 1+x+y dA, R = [1, 3] × [1, 2]
Bài tập 3
x2 y2
Tìm thể tích của khối nằm dưới mặt cong 4
+ 9
+ z = 1 và trên hình chữ nhật
R = [−1, 1] × [−2, 2].
Tích phân lặp
Bài tập 17
Bài tập 4
Tìm thể tích của khối được giới hạn bởi mặt cong z = 1 + ex siny và
các mặt phẳng x = ±1, y = 0, y = π và z = 0.
Bài tập 5
Tìm thể tích của khối nằm trong góc phần tám thứ nhất và bị chặn bởi
z = 16 − x 2 và mặt y = 5.
Bài tập 6
Tìm giá trị trung bình của f
1. f (x, y) = x 2 y, và hình chữ nhật R có các đỉnh
(−1, 0), (−1, 5), (1, 5), (1, 0).
√
2. f (x, y) = ey x + ey và hình chữ nhật R = [0, 4] × [0, 1].
Miền loại 1 18
Định nghĩa một hàm F trên miền R

f (x, y), (x, y) ∈ D
F (x, y) =
0, (x, y) ∈ R \ D
Khi đó ZZ ZZ
F (x, y)dA = f (x, y)dA (2)
R D
Miền loại 1 19
Nếu f liên tục trên miền D loại I
D = {(x, y)|a ≤ x ≤ b, g1 (x) ≤ y ≤ g2 (x)}
thì ZZ Z b Z g2 (x)
f (x, y)dA = f (x, y)dydx (3)
D a g1 (x)
Miền loại 2 20
Nếu f liên tục trên miền D loại II
D = {(x, y)|, h1 (x) ≤ y ≤ h2 (x), c ≤ y ≤ d}

thì
ZZ Z d Z h2 (x)
f (x, y)dA = f (x, y)dxdy
D c h1 (x)
Ví dụ 21
Ví dụ 6
Tính các tích phân kép sau
a) ZZ
(x + 2y)dA
D
với D tạo bởi các parabol y = 2x 2 và y = 1 + x 2 .

b) Tính thể tích tạo bởi phần dưới mặt phẳng z = x 2 + y 2 và phần
trên miền D trong hệ tọa độ Oxy tạo bởi đường thẳng y = 2x và
parabol y = x 2
R1R1
c) Tính 0 x sin(y 2 )dydx
Tính chất 22
RR RR RR
♠ [f (x, y) + g(x, y)]dA = D f (x, y)dA + D g(x, y)dA
D
RR RR
♠ D
cf (x, y)dA = c D f (x, y)dA với c là hằng số.
♠ Nếu f (x, y) ≥ g(x, y) với mọi (x, y) ∈ D, ta có
ZZ ZZ
f (x, y)dA ≥ g(x, y)dA
D D
♠ Nếu D = D1 ∪ D2 với D1 và D2 giao với nhau bằng rỗng và bị

chặn, ta có
ZZ ZZ ZZ
f (x, y)dA = f (x, y)dA + f (x, y)dA
D D1 D2
♠ Nếu hàm f (x, y) = 1 trên miền D, diện tích của D

ZZ
1dA = A(D)
D
Bài tập 23
Bài tập 7 (Tính các tích phân kép)

xcosydA, D là miền bị chặn bởi y = 0, y = x 2 , x = 1.
RR
♠ D
y 2 dA D là miền hình tam giác có các đỉnh (0, 1), (1, 2), (4, 1).
RR
♠ D
RR
♠ (2x − y)dA D là miền hình tròn có tâm tại gốc toạ độ và bán
D
kính bằng 2.
Bài tập 8
Tính các tích phân bằng cách đổi thứ tự tính tích phân
R1R3 2
♣ 0 3y ex dxdy
R4R2
♣ 0 √x y 31+1 dydx
R8R2 4
♣ 0 √3 y ex dxdy
Tích phân kép
Tính tích phân theo tọa độ cực 24
RR
Tính tích phân kép R
f (x, y)dA với R được biểu diễn
dưới dạng
Vậy R trong hệ tọa độ (r , θ) được biến đổi như sau
r2 = x2 + y2 x = r cos θ y = r sin θ
Vậy R = {(r , θ)|a ≤ r ≤ b, α ≤ θ ≤ β}
Nếu f liên tục trên hình chữ nhật theo tọa độ cực
R = {(r , θ)|a ≤ r ≤ b, α ≤ θ ≤ β} với 0 ≤ β − α ≤ 2π
thì
ZZ Z βZ b
f (x, y)dxdy = f (r cos θ, r sin θ)rdrdθ (4)
R α a
Ví dụ 7
RR
1. Tính R (3x + 4y 2 )dA với R là nửa trên mặt phẳng
giới hạn bởi các đường tròn x 2 + y 2 = 1 và
x 2 + y 2 = 4.
2. Tìm thể tích của khối bị chặn bởi mặt phẳng z = 0 và
parabol z = 1 − x 2 − y 2 .
Nếu f liên tục trên miền tọa độ cực có dạng
D = {(r , 0)|α ≤ θ ≤ β, h1 (θ) ≤ r ≤ h2 (θ)}
thì
ZZ Z θ Z h2 (θ
f (x, y)dA = f (r cos θ, r sin θ)rdrdθ (5)
D α h1 (θ)
Ví dụ 8
1. Tính miền diện tích của miền đóng là một cánh hoa
hồng r = cos 2θ
2. Tính thể tích khối dưới mặt phẳng parabol z = x 2 + y 2
trên mặt phẳng xy và nằm trong khối trụ x 2 + y 2 = 2x.
Ứng dụng của tích phân hai lớp 31
1. Khối lượng riêng và khối lượng.

Giả sử phiến mỏng chiếm một miền D của mặt phẳng Oxy và khối lượng riêng
tại điểm (x, y) ∈ D được cho bởi ρ(x, y) trong đó ρ là một hàm liên tục trên D.
Khi đó, khối lượng của tấm mỏng được xác định như sau
k X
X l ZZ
m= lim ρ(xij∗ , yij∗ )∆A = ρ(x, y)dA.
k,t→+∞ D
i=1 j=1
và mô-men của toàn bộ phiến mỏng quay quanh trục x, trục y lần lượt là Mx , My .
Xm X n ZZ
Mx = lim yij∗ ρ(xij∗ , yij∗ )∆A = yρ(x, y)dA
m,n→+∞ D
i=1 j=1
m X
X n ZZ
My = lim xij∗ ρ(xij∗ , yij∗ )∆A = xρ(x, y)dA
m,n→+∞ D
i=1 j=1
M
Toạ độ khối tâm (x̄, ȳ) của phiến mỏng x̄ = Mmx ; ȳ = my .
2. Nếu một điện tích được phân bố trên một miền D và mật độ điện tích được cho
bởi σ(x, y) tại một điểm (x, y) ∈ D, thì tổng điện tích Q là
ZZ
Q= σ(x, y)dA
D Theme
Nguyễn Thị Hồng Nhung | Feather Theme PurpleThe Feather Beamer
Diện tích mặt 32
Diện tích của mặt cong có phương trình z = f (x, y), (x, y) ∈ D, trong đó fx và fy liên
túc, là ZZ q
A(S) = 1 + [fx (x, y)]2 + [fy (x, y)]2 dA
D
Ví dụ 9
Tìm diện tích của một phần mặt z = x 2 + 2y nằm trên miền tam giác T nằm trong mặt
phẳng Oxy với √các đỉnh là (0, 0), (1, 0) và (1, 1)
1
ĐS: 12 (27 − 5 5
Ví dụ 10
Tính diện tích một phần của paraboloid z = x 2 = y 2 nằm dưới mặt phẳng z=9.
Bài tập 33
Bài tập 9
Tìm diện tích của mặt
1. Một phần của mặt phẳng 2x + 5y + z = 10 nằm trên
trong hình trụ x 2 + y 2 = 9.
2. Một phần của mặt z = 1 + 3x + 2y 2 nằm phía trên
hình tam giác có các đỉnh (0,0), (0,1) và (2,1).
3. Một phần của hình trụ y 2 + z 2 = 9 nằm phía trên hình
chữ nhật có các đỉnh (0,0), (4,0),(0,2) và (4,2).
Tích phân bội ba
Định nghĩa 34
Cho hàm f xác định trên một hình hộp chữ nhật
B = {(x, y, z)|a ≤ x ≤ b, c ≤ y ≤ d, r ≤ z ≤ s}
Định nghĩa 35
Tích phân bội ba của hàm f trên hình hộp chữ nhật B
ZZZ X l Xm Xn
∗ ∗ ∗
f (x, y, z)dV = lim f (xijk , yijk , zijk )∆V
B l,m,n→∞
i=1 j=1 k=1
(6)
nếu giới hạn tồn tại.
Định lý Fubibini 36
Định lý 2 (Định lý Fubini cho tích phân bội 3)

Nếu f liên tục trên hình hộp chữ nhật
B = [a, b] × [c, d] × [r , s], thì
ZZZ Z sZ d Z b
f (x, y, z)dV = f (x, y, z)dxdydz (7)
B r c a
Ví dụ 11
RRR
1. Tính tích phân bội 3 của B
xyz 2 dV , với hình hộp
chữ nhật B
B = {(x, y, z)|0 ≤ x ≤ 1, −1 ≤ y ≤ 2, 0 ≤ z ≤ 3}
RRR
2. Tính tích phân bội 3 của B
(xy + z 2 )dV , với hình
hộp chữ nhật B
B = {(x, y, z)|0 ≤ x ≤ 2, 0 ≤ y ≤ 1, 0 ≤ z ≤ 3}
Miền tổng quát 38
Định nghĩa 3
Xét hàm F xác định trên miền B như sau

f (x, y, z), (x, y, z) ∈ E ⊂ B
F (x, y, z) =
0, (x, y, z) ∈ B \ E
Khi đó
ZZZ ZZZ
F (x, y, z)dV = f (x, y, z)dV (8)
B E
Cách tính tích phân bội ba trên miền
tổng quát I 39
Khi đó ta chia miền E thành ba loại

1. Loại I:
E = {(x, y, z)|(x, y) ∈ Dxy , u1 (x, y) ≤ z ≤ u2 (x, y)}
với D là hình chiếu của E trên mặt phẳng xy.
"Z #
ZZZ ZZ u2 (x,y)
f (x, y, z)dV = f (x, y, z)dz dA (9)
E Dxy u1 (x,y)
tổng quát II 40
2. Loại II:
E = {(x, y, z)|(y, z) ∈ Dyz , u1 (y, z) ≤ x ≤ u2 (y, z)}
với D là hình chiếu của E trên mặt phẳng yz.
"Z #
ZZZ ZZ u2 (y,z)
f (x, y, z)dV = f (x, y, z)dx dA (10)
E Dyz u1 (y,z)
tổng quát III 41
3. Loại III:
E = {(x, y, z)|(x, z) ∈ Dxz , u1 (x, z) ≤ y ≤ u2 (x, z)}
với D là hình chiếu của E trên mặt phẳng xz.
"Z #
ZZZ ZZ u2 (x,z)
f (x, y, z)dV = f (x, y, z)dy dA (11)
E Dxz u1 (x,z)
tổng quát I 42
Với miền E loại một, cách tính cụ thể có hai trường hợp và tương tự cho miền E loại II
và loại III.
• Loại Ia:
E = {(x, y, z)|a ≤ x ≤ b, g1 (x) ≤ y ≤ g2 (x), u1 (x, y) ≤ z ≤ u2 (x, y)}
Khi đó
ZZZ Z b Z g2 (x) Z u2 (x,y)
f (x, y, z)dV = f (x, y, z)dzdydx (12)
E a g1 (x) u1 (x,y)
tổng quát II 43
• Loại Ib:
E = {(x, y, z)|c ≤ y ≤ d, h1 (y) ≤ x ≤ h2 (y), u1 (x, y) ≤ z ≤ u2 (x, y)}
Khi đó
ZZZ Z d Z h2 (x) Z u2 (x,y)
f (x, y, z)dV = f (x, y, z)dzdxdy (13)
E c h1 (x) u1 (x,y)
Ví dụ 12
RRR
1. Tính E
zdV với E là khối lăng trụ tam giác tạo bởi 4 mặt
phẳng x = 0, y = 0, z = 0 và x + y + z = 1
R 1 R z 2 R y−z
2. Tính 0 0 0 (2x − y)dxdydz
Tọa độ trụ 44
Một điểm P(x, y, z) trong hệ tọa độ Oxyz được biểu diễn trong hệ tọa độ trụ như sau:
x = r cos θ y = r sin θ z=z (14)
Với
y
r2 = x2 + y2 tan θ = z=z (15)
x
Tính tích phân theo tọa độ trụ I 45
Giả sử E miền loại I có hình chiếu D trên mặt xy, hàm f liên tục
E = {(x, y, z)|(x, y) ∈ D, u1 (x, y) ≤ z ≤ u2 (x, y)}
với D biểu diễn như sau: D = {(r , θ)|α ≤ θ ≤ β, h1 (θ) ≤ r ≤ h2 (θ)}
Tính tích phân theo tọa độ trụ II 46
ZZZ Z Z "Z u2 (x,y)

#
f (x, y, z)dV = f (x, y, z) dA (16)
E D u1 (x,y)
Cụ thể,
ZZZ Z β Z h2 (θ) Z u2 (r cos θ,r sin θ)
f (x, y, z)dV = f (r cos θ, r sin θ, z)rdzdrdθ
E α h1 (θ) u1 (r cos θ,r sin θ)
(17)
Ví dụ 13
R 2 R √4−x 2 R√
2
♣ Tính −2
√ x 2 +y 2
(x 2 + y 2 )dzdydx
− 4−x 2
zdV với E là miền bị giới hạn bởi parabol z = x 2 + y 2

RRR
♣ Tính E
và mặt phẳng z = 4.
Tọa độ cầu 47
Xét điểm P(x, y, z) trong hệ trục tọa độ Oxyz được biểu diễn qua hệ tọa độ cầu
x = ρ sin θ cos ϕ y = ρ sin θ sin ϕ z = ρ cos θ
Với
ρ2 = x 2 + y 2 + z 2
và 0 ≤ θ ≤ π
Tính tích phân bội ba trong tọa độ cầu I 48
Xét f liên tục trong miền E được biểu diễn trong tọa độ cầu
E = {(ρ, ϕ, θ)|a ≤ ρ ≤ b, α ≤ ϕ ≤ β, c ≤ θ ≤ d}
Công thức tính tích phân bội ba trong tọa độ cầu
ZZZ Z d Z β Z b
f (x, y, z)dV = f (ρ sin θ cos ϕ, ρ sin θ sin ϕ, ρ cos θ)ρ2 sin θdρdϕdθ
E c α a
(18)
Tính tích phân bội ba trong tọa độ cầu 49
Công thức được mở rộng với miền E
E = {(ρ, ϕ, θ)|α ≤ ϕ ≤ β, c ≤ θ ≤ d, g1 (ϕ, θ) ≤ ρ ≤ g2 (ϕ, θ)}
Ví dụ 14
2
e(x +y 2 +z 2 )3/2 dV
RRR
♦ Tính B với B là quả cầu đơn vị
B = {(x, y, z)|x 2 + y 2 + z 2 ≤ 1}
p
♦ Sử dụng tọa độ cầu tính thể tích của khối nằm trên hình nón z = x 2 + y 2 và
dưới quả cầu x 2 + y 2 + z 2 = z
Tính khối lượng của bản phẳng không
đồng chất 50
Cho khối lượng riêng của một bản là hàm số liên tục ρ(x, y). Khối lượng của bản được
tính bằng ZZ
m= ρ(x, y)dxdy (19)
D
Ví dụ 15
Tính khối lượng của bản phẳng chiếm miền D xác định bởi
x 2 + y 2 − R 2 ≤ 0, x ≥ 0, y ≥ 0 biết khối lượng riêng ρ(x, y) = xy.
Moment quán tính của bản phẳng 51
Cho bản phẳng chiếm một miền D trong mặt phẳng Oxy và có khối lượng riêng ρ(x, y).
Các công thức tính moment quán tính của bản phẳng đối với trục Ox, Oy, và gốc tọa
độ lần lượt là ZZ
Ix = y 2 ρ(x, y)dxdy (20)
D
ZZ
Iy = x 2 ρ(x, y)dxdy (21)
D
ZZ
I0 = (x 2 + y 2 )ρ(x, y)dxdy (22)
D
Ví dụ 16
Tính moment quán tính đối với gốc tọa độ của miền p tròn D xác định bởi
x 2 + y 2 − 2Rx ≤ 0, biết khối lượng riêng ρ(x, y) = x 2 + y 2
Xác định trọng tâm của bản phẳng 52
Cho bản phẳng chiếm một miền D trong mặt phẳng Oxy và có khối lượng riêng ρ(x, y).
Tọa độ trọng tâm G của bản phẳng lần lượt là
RR
xρ(x, y)dxdy
xG = RRD (23)
D ρ(x, y)dxdy
RR
yρ(x, y)dxdy
yG = RRD (24)
D ρ(x, y)dxdy
Ví dụ 17
Xác định trọng tâm G của một bản đồng chất xác định bởi
x 2 + y 2 − 1 ≤ 0, x ≥ 0, y ≥ 0.

Calculus 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Calculus 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tích phân bội

Nguyễn Thị Hồng Nhung

Ngày 22 tháng 2 năm 2023

Tích phân kép trên miền hình chữ nhật

▶ Cho hàm số f (x) xác định ∀x ∈ [a, b]

R = [a, b] × [c, d] = {(x, y) ∈ R2 |a ≤ x ≤ b, c ≤ y ≤ d}

▶ Đồ thị của hàm f (x, y) là mặt cong có phương trình z = f (x, y)

S = {(x, y, z) ∈ R3 |0 ≤ z ≤ f (x, y), (x, y) ∈ R2 }

▶ Tìm thể tích của S.

Tìm thể tích của S

Rij = [xi−1 , xi ]×[yj−1 , yj ] = {(x, y)|xi−1 ≤ x ≤ xi ; yj−1 ≤ y ≤ y

Tìm thể tích của S

Định nghĩa 1 (Tích phân kép)

nếu giới hạn tồn tại.

Định lý 1 (Giá trị trung bình)

với A(R) là diện tích của hình chữ nhật R.

Cách tính tích phân lặp

Theorem 1 (Định lý Fubini)

Chú ý: Định lý Fubini vẫn đúng trong trường hợp f là một

với R = {(x, y)|0 ≤ x ≤ 2, 1 ≤ y ≤ 2}.

với R = [1, 2] × [0, π].

với R = [a, b] × [c, d]

với R = [0, π/2] × [0, π/2].

xsin(x + y)dA, R = [0, π6 ] × [0, π3 ]

Định nghĩa một hàm F trên miền R

Nếu f liên tục trên miền D loại I

D = {(x, y)|a ≤ x ≤ b, g1 (x) ≤ y ≤ g2 (x)}

Nếu f liên tục trên miền D loại II

D = {(x, y)|, h1 (x) ≤ y ≤ h2 (x), c ≤ y ≤ d}

với D tạo bởi các parabol y = 2x 2 và y = 1 + x 2 .

♠ Nếu D = D1 ∪ D2 với D1 và D2 giao với nhau bằng rỗng và bị

♠ Nếu hàm f (x, y) = 1 trên miền D, diện tích của D

Bài tập 7 (Tính các tích phân kép)

Vậy R trong hệ tọa độ (r , θ) được biến đổi như sau

Vậy R = {(r , θ)|a ≤ r ≤ b, α ≤ θ ≤ β}

Nếu f liên tục trên miền tọa độ cực có dạng

D = {(r , 0)|α ≤ θ ≤ β, h1 (θ) ≤ r ≤ h2 (θ)}

1. Khối lượng riêng và khối lượng.

Định lý 2 (Định lý Fubini cho tích phân bội 3)

Khi đó ta chia miền E thành ba loại

với D là hình chiếu của E trên mặt phẳng xy.

với D là hình chiếu của E trên mặt phẳng yz.

với D là hình chiếu của E trên mặt phẳng xz.

E = {(x, y, z)|a ≤ x ≤ b, g1 (x) ≤ y ≤ g2 (x), u1 (x, y) ≤ z ≤ u2 (x, y)}

E = {(x, y, z)|c ≤ y ≤ d, h1 (y) ≤ x ≤ h2 (y), u1 (x, y) ≤ z ≤ u2 (x, y)}

x = r cos θ y = r sin θ z=z (14)

E = {(x, y, z)|(x, y) ∈ D, u1 (x, y) ≤ z ≤ u2 (x, y)}

với D biểu diễn như sau: D = {(r , θ)|α ≤ θ ≤ β, h1 (θ) ≤ r ≤ h2 (θ)}

ZZZ Z Z "Z u2 (x,y)

zdV với E là miền bị giới hạn bởi parabol z = x 2 + y 2

x = ρ sin θ cos ϕ y = ρ sin θ sin ϕ z = ρ cos θ

Công thức tính tích phân bội ba trong tọa độ cầu

Công thức được mở rộng với miền E

E = {(ρ, ϕ, θ)|α ≤ ϕ ≤ β, c ≤ θ ≤ d, g1 (ϕ, θ) ≤ ρ ≤ g2 (ϕ, θ)}

You might also like