Sa mga kilalang tao ng Metis kasama ang aktor sa telebisyon na si Tom Jackson,

Komisyoner ng Northwest Territories na si Tony Whitford, at si Louis Riel na namuno sa

dalawang kilusang paglaban: ang Red River Rebellion noong 1869-1870 at ang North West
Rebellion noong 1885, na nagtapos sa kanyang paglilitis.
Ang mga wika na likas na ginagamit ng mga Metis ay ang Metis French o isang halong
wika na tinatawag na Michif. Ang Michif, Mechif, o Metchif ay isang pagsulat ng Metif, isang
baryasyon ng Metis. Sa kasalukuyan, ang mga Metis ay karamihan nagsasalita ng Ingles, kasama
ang Pranses bilang pangalawang malakas na wika, pati na rin ang maraming katutubong wika.
Ang isang komunidad ng mga Metis noong ika-19 na siglo, ang Anglo-Metis, ay tinatawag na
"Countryborn". Sila ay mga anak ng mga mangangalakal ng mga kalakal na balahibo sa Rupert's
Land, karaniwang mga Orcadian, Scottish, o mga katutubong English ang pinanggalingan ng
ama at mga katutubong angkan ang pinanggalingan ng ina. Ang kanilang unang wika ay mga
katutubong wika (Cree, Saulteaux, Assiniboine, atbp.) at Ingles. Ang kanilang mga ama ay
nagsasalita ng Gaelic, na nagdulot ng pagbuo ng isang Ingles na diyalekto na tinatawag na
"Bungee".
Ang S.35 ng Constitution Act, 1982 ay nagbanggit sa mga Metis ngunit matagal nang
nagkaroon ng diskusyon ukol sa legal na pagtatakda sa terminong Metis, ngunit noong
Setyembre 23, 2003, nagdesisyon ang Kataas-taasang Hukuman ng Canada na ang mga Metis ay
isang natatanging pangkat na may malalim na karapatan (Powley ruling).

Metis

Isang fur trader na may lahing iba't ibang dugo, mga taong 1870.
 Ang mga Metis ay mga taong may lahi mula sa mga kasal ng mga Europeo (karamihan
Pranses) at mga Cree, Ojibway, Algonquin, Saulteaux, Menominee, Mi'kmaq, Maliseet, at iba
pang mga Unang Bansa. Ang kanilang kasaysayan ay nagsisimula noong kalagitnaan ng ika-17
na siglo. Noong una nitong dumating sa Canada, umaasa ang mga Europeo sa mga katutubong
tao para sa kasanayan sa kalakal ng balahibo at para sa kanilang pangangailangan para mabuhay.
Upang masiguro ang mga pakikipagsanib, ang mga relasyon sa pagitan ng mga Europeong
mangangalakal ng balahibo at mga kababaihang katutubo ay kadalasang pinagtibay sa
pamamagitan ng kasal. Ang tahanan ng mga Metis ay binubuo ng mga probinsya ng Canada
tulad ng British Columbia, Alberta, Saskatchewan, Manitoba, Quebec, New Brunswick, Nova
Scotia, at Ontario, pati na rin ang Northwest Territories (NWT).
Karaniwan ang mga labanan sa mga grupo ng Inuit na may sapat na densidad ng
populasyon. Ang mga Inuit, tulad ng mga Nunatamiut (Uummarmiut) na naninirahan sa lugar ng
delta ng Ilog Mackenzie, ay madalas na nakikipaglaban sa mga kapwa nila Inuit. Ang mga Inuit
ng Gitnang Arctic ay kulang sa densidad ng populasyon upang makipaglaban. Noong ika-13 na
siglo, nagsimulang pumasok sa Greenland ang kultura ng Thule mula sa kasalukuyang Canada.
Konti lamang ang mga tala ng mga Norse. Ang mga gawang Norse mula sa mga
kampamento ng mga Inuit sa Greenland ay nakuha sa pamamagitan ng kalakalan o
pagsasamsam. Isang ulat, mula kay fvar Baroarson, ang nagsasabi ng tungkol sa "mga maliit na
tao" na kinasangkutan ng mga Norsemen. Mga ulat noong ika-14 na siglo na isang kanlurang
nayon, isa sa dalawang Norse settlement, ay sinakop ng mga Skrreling.
Matapos mawala ang mga kolonyang Norse sa Greenland, wala nang pakikipag-ugnayan
ang mga Inuit sa mga Europeo sa loob ng hindi bababa sa isang siglo. Sa gitna ng ika-16 na
siglo, ang mga mangingisda na Basque ay nagtratrabaho na sa baybayin ng Labrador at nagtatag
ng mga istasyon ng pagmamaniobra ng mga balyena sa lupa, tulad ng natuklasan sa Red Bay.
Lumilitaw na hindi nakikialam ang mga Inuit sa kanilang mga operasyon, ngunit inaatake nila
ang mga istasyon sa mga kagamitan tuwing taglamig, partikular na ang bakal, na kanilang
inaayos sa kanilang pangangailangan.

Inuit
Ang mga Inuit ay mga lahi mula sa kung ano ang tinatawag ng mga antropolohista na
kultura ng Thule, na nagmula sa kanlurang Alaska mga 1,000 CE at kumalat patungong silangan
sa buong Arctic, inilalayo ang kultura ng Dorset (sa Inuktitut, ang Tuniit). Ang mga Inuit ay
tinatawag ang Tuniit na "mga higante" o "mga duwende" na mas matangkad at mas malakas
kaysa sa mga Inuit. Nagtatangkang ipalagay ng mga mananaliksik na ang kultura ng Dorset ay
kulang sa mga aso, mas malalaking sandata, at iba pang teknolohiya na ginagamit ng lumalawak
na lipunan ng mga Inuit. Sa pamamagitan ng 1300, ang mga Inuit ay tumira pa sa kanlurang
Greenland, at sa sumunod na siglo ay lumipat sila sa silangang bahagi ng Greenland. May mga
ruta ng kalakalan ang mga Inuit sa mas katimugang kultura. Karaniwang nagkakaroon ng mga
alitan sa hangganan at nagdudulot ng mapangahas na mga aksyon.
 Isang Inuk na nasa isang kayak, mga taong 1908-1914.

Maraming sibilisasyong katutubo ang nagtatag ng mga katangian at palatandaan na

kasama ang mga permanenteng urbanong pamayanan o lungsod, agrikultura, sibil at
monumentong arkitektura, at mga kumplikadong hierarkiya sa lipunan. Ang mga kultura na ito
ay nagbago at nag-evolve sa panahon ng unang permanenteng pagdating ng mga Europeo
(humigit-kumulang ika-15 hanggang ika-16 na siglo), at ito ay naihatid sa pamamagitan ng mga
pag-aaral ng arkeolohiya.
May mga palatandaan ng mga kontak na nagaganap bago pa dumating si Christopher
Columbus sa pagitan ng mga unang tao at mga mula sa ibang mga kontinente. Ang mga
katutubong tao sa Canada ay nakipag-ugnayan sa mga Europeo noong mga 1000 CE, ngunit ang
mahabang ugnayan ay naganap pagkatapos ng pagtatatag ng mga permanenteng pamayanan ng
mga Europeo noong ika-17 at ika-18 na siglo. Karaniwang iniulat ng mga Europeong nasusulat
ang kabaitan ng mga Unang Bansa, na nakinabang sa kalakalan sa mga Europeo. Ang ganitong
uri ng kalakalan karaniwang nagpapalakas sa mga mas maayos na pulitikal na entidad tulad ng
Iroquois Confederation. Sa buong ika-16 na siglo, halos taun-taon na bumibisita ang mga
Europeanong flota sa silangang baybayin ng Canada upang maghanap ng mga pagkakataon sa
pangingisda. Isang sidelinang industriya ang lumitaw sa hindi naayos na kalakal ng mga balahibo
sa pangangasiwa ng Kagawaran ng Indian.
Ang panahong kultural ng Woodland ay nagmula humigit-kumulang 2,000 BCE-1,000
CE, at may mga lokalidad sa Ontario, Quebec, at mga rehiyon ng Maritime. Ang pag-introduce
ng palayok ang nagkakaiba sa kultura ng Woodland mula sa mga naunang naninirahan ng
Archaic. Ang mga taong Laurentian sa timog Ontario ang gumawa ng pinakamatandang
natuklasang palayok sa kasalukuyan sa Canada. Sila ay gumawa ng mga palayok na may tanda
ng kordilyera na naglalaman ng mga kasangkapan na may mga ngipin ng hayop na ginamit
upang i-impluwensya sa basang luwad. Kasama sa teknolohiya ng Woodland ang mga
kasangkapang gawa sa ngipin ng beaver, mga banggilyo, at mga kawit. Patuloy na lumalaki ang
populasyon ng mga taong sumusunod sa sedentaryong pamumuhay na pang-agrikultura sa
pamamagitan ng pagsasaka ng kalabasa, mais, at balatong.
Ang Hopewell tradition ay isang kultura ng mga katutubo na umunlad sa mga ilog sa
Amerika mula 300 BCE hanggang 500 CE. Sa pinakamalawak nitong saklaw, ang Hopewell
Exchange System ay nag-uugnay ng mga kultura at lipunan sa mga taong naninirahan sa mga
baybayin ng Lake Ontario sa Canada. Ang ekspresyon ng mga Hopewellian na mga tao sa
Canada ay kinabibilangan ng mga komplikadong tulad ng Point Peninsula, Saugeen, at Laurel
complexes.

First Nations

Si Chief George mula sa nayon ng Senakw kasama ang kanyang anak na babae na nasa
tradisyunal na kasuotan, mga taong 1906.
Ang mga unang tao ng First Nations ay tumira at nagtatag ng mga ruta ng kalakalan sa
kasalukuyang Canada mula 500 BCE hanggang 1,000 CE. Nagkaroon ng mga komunidad na
nagbuo ng sariling kultura, kaugalian, at katangian. Sa kanlurang bahagi ay matatagpuan ang
mga Athapaskan, Slavey, Dogrib, Tutchone, at Tlingit. Sa tabi ng Pasipiko ay ang mga
Tsimshian; Haida; Salish; Kwakiutl; Heiltsuk; Nootka; Nisga'a; Senakw at Gitxsan. Sa mga
kapatagan ay matatagpuan ang mga Blackfoot; Kafnawa; Sarcee at Peigan. Sa mga gubat sa
hilagang bahagi ay ang mga Cree at Chipewyan. Sa paligid ng mga Malalaking Lawa ay ang
mga Anishinaabe; Algonquin; Iroquois at Huron. Sa tabi ng Atlantiko ay ang mga Beothuk,
Maliseet, Innu, Abenaki, at Mi'kmaq.

Lugar ng Thule (Copper Inuit)

malapit sa mga tubig ng Cambridge Bay (Victoria Island).
Ang kanlurang baybayin ng Canada mula 7,000-5,000 BCE (9,000-7,000 taon na ang
nakalilipas) ay nagpatunay ng iba't ibang kultura na nag-organisa sa paligid ng pangingisda ng
salmon. Ang mga Nuu-chah-nulth ng Vancouver Island ay nagsimulang mangaso ng mga balyena
gamit ang mga mahabang sibat noong mga panahong ito. Ang Maritime Archaic ay isang
pangkat ng kultura ng Archaic sa North America na mga mangangaso ng mga hayop sa dagat sa
subarktiko. Namuhay sila mula humigit-kumulang 7,000 BCE-1,500 BCE (9,000-3,500 taon na
ang nakalilipas) sa Atlantikong Baybayin ng North America. Kasama sa kanilang mga
pamayanan ang mga longhouse at mga pansamantalang bahay na may takip na bangka para sa
panandaliang pagtira o pansamantalang panahon. Nakikipagkalakalan sila sa malalayong lugar,
gamit ang puting chert bilang salapi, isang bato na hinuhukay mula sa hilagang Labrador
hanggang sa Maine. Ang Pre-Columbian culture, na ang mga miyembro ay tinatawag na Red
Paint People, ay katutubo sa mga rehiyon ng New England at Atlantic Canada sa North America.
Umunlad ang kultura na ito mula 3,000 BCE-1,000 BCE (5,000-3,000 taon na ang nakalilipas) at
pinangalanan batay sa kanilang mga seremonya ng paglibing, kung saan ginagamit nila ang
malalaking halaga ng pulang ochre upang takpan ang mga katawan at libingan.
Post-Archaic Periods

Isang bahagi ng hilaga na nakatuon sa mga kumplikado ngunit magkaibang ekspresyon

ng mga kultura ng Hopewell, kasama ang Laurel Complex, Saugeen Complex, Point Peninsula
Complex, Marksville culture, Copena culture, Kansas City Hopewell, Swift Creek Culture,
Goodall Focus, Crab Orchard culture, at Havana Hopewell culture, na makikita sa mapa ng
timog-silangang Estados Unidos at ang rehiyon ng Malalaking Lawa ng Canada na nagpapakita
ng Hopewell Interaction Sphere at iba't ibang kulay ng mga lokal na ekspresyon ng mga kultura
ng Hopewell.
Ang mga lipunang bahagi ng Old Copper Complex na nagmula 3,000 BCE-500 BCE
(5,000-2,500 taon na ang nakalilipas) ay isang pagsasalarawan ng Woodland Culture at walang
paggamit ng palayok. Ang mga ebidensya na natagpuan sa mga rehiyon ng hilagang Malalaking
Lawa ay nagpapahiwatig na kinukuha nila ang tanso mula sa lokal na mga deposito ng yelo at
ginagamit ito sa kanyang likas na anyo upang gumawa ng mga kasangkapan at kagamitan.
Ang Arctic small tool tradition ay isang malawak na kultural na entidad na umunlad sa
Alaska Peninsula, sa paligid ng Bristol Bay, at sa mga silangang baybayin ng Bering Strait mga
2,500 BCE (4,500 taon na ang nakalilipas). Ang mga Paleo-Arctic na mga tao ay mayroong isang
natatanging kagamitang pangkasangkapan ng maliliit na talim (microblades) na may mga
paandar sa parehong dulo at ginagamit bilang panaksak o paniklab sa mga pana o sibat na gawa
sa iba pang mga materyales, tulad ng buto o tandang. Kasama rin sa kanilang mga kagamitan ang
mga scraper, mga kasangkapan sa pag-eengrave, at mga talim ng pala. Ang Arctic small tool
tradition ay nagbuklod sa dalawang uri ng kultura, kasama ang Pre-Dorset at ang Independence
traditions. Ang mga grupong ito, mga ninuno ng mga taong Thule, ay napalayas ng mga Inuit ng
1000 Common Era (CE).
 Ang pagkakalagay ng mga artepakto at materyales sa isang Archaic burial site ay
nagpapahiwatig ng pagkakaiba-iba ng lipunan batay sa katayuan. May patuloy na rekord ng
pagtatanghal ng mga katutubong tao sa S'6Ih Temexw mula sa maagang panahon ng Holocene,
10,000-9,000 taon na ang nakalilipas. Natuklasan ang mga archaeological site sa Stave Lake,
Coquitlam Lake, Fort Langley, at iba pang mga rehiyon ang mga unang panahong mga artepakto.
Ang mga unang naninirahan na ito ay highly mobile na mga mangangaso at mangingisda,
binubuo ng humigit-kumulang 20 hanggang 50 miyembro ng isang pamilyang malawak. Ang
mga taong Na-Dene ang nag-occupy ng malaking bahagi ng lupain sa hilagang-kanlurang bahagi
ng Gitnang Amerika simula mga 8,000 BCE. Sila ang mga pinakaunang ninuno ng mga taong
nagsasalita ng wikang Athabaskan, kabilang ang mga Navajo at Apache. Mayroon silang mga
nayon na may malalaking bahay para sa maramihang pamilya, na ginagamit nila sa panahon ng
tag-init para sa pangangaso, pangingisda, at pagkolekta ng pagkain para sa tag-lamig. Ang mga
Wendat na mga tao ay namuhay sa Timog Ontario malapit sa Ilog ng Eramosa mga 8,000-7,000
BCE (10,000-9,000 taon na ang nakalilipas). Sila ay nakatuon sa paghuhunting ng caribou para
mabuhay sa lupa na sakop ng yelo. Maraming iba't ibang kultura ng mga First Nations ang
umaasa sa mga baka noong mga 6,000-5,000 BCE (8,000-7,000 taon na ang nakalilipas).
Hinuhuli nila ang mga baka sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng mga baka na
nagmimigrasyon papunta sa mga bangin. Ang Head-Smashed-In Buffalo Jump, malapit sa
Lethbridge, Alberta, ay isang lugar ng pangangaso na ginamit ng humigit-kumulang 5,000 taon.
Ang Plano cultures ay isang pangkat ng mga komunidad ng mga mangangaso at
mangongolekta na namuhay sa malawakang mga rehiyon ng Great Plains sa North America mula
12,000-10,000 taon na ang nakalilipas. Ang mga Paleo-Indians ay lumipat sa mga bagong
teritoryo na sumulpot mula sa ilalim ng mga yelong bumabalot. Ang malalaking hayop ay
umusbong sa bagong kapaligiran na ito. Kinakatawan ng Plano culture ang iba't ibang uri ng mga
kagamitang pandaluyong na tinatawag na Plano points, na ginagamit para sa pangangaso ng mga
bison. Ang kanilang mga kinakain ay kinabibilangan ng pronghorn, elk, usa, raccoon, at coyote.
Sa simula ng Archaic Era, nagsimulang umadopt ng mga ito ng isang sedentaryong paraan ng
pamumuhay para sa pangkabuhayan. Ang mga site sa at paligid ng Belmont, Nova Scotia ay
mayroong ebidensya ng mga Plano-Indians, na nagpapahiwatig ng mga maliit na panandaliang
kampamento sa paghuhunting, na marahil ay binabalikan mula mga 11,000-10,000 taon na ang
nakalilipas. Ang mga pang-araw-araw na pagkain at mga raw material ay ang mga malalaking at
maliliit na isda at ibon sa panahon ng tag-init. Ang pag-aangkop sa mahirap na kapaligiran ay
kasama ang paggawa ng pasadyang kasuotan at mga toldang balat na nakabalot sa mga kahoy na
balangkas.

Archaic Period
Ang klima sa Hilagang Amerika ay umistabilisado noong 8000 BCE (10,000 taon na ang
nakakalipas); ang mga kondisyong klimatiko ay napakalapit sa kasalukuyan. Dahil dito,
nagkaroon ng malawakang migrasyon, pagsasaka, at sa huli ay lubhang pagtaas ng populasyon
sa buong mga Amerika. Sa loob ng libu-libong taon, ang mga katutubong tao ng Amerika ay
nagdomestika, nagpaparami, at nagtanim ng malawak na saklaw ng mga uri ng halaman. Ang
mga uri ng halamang ito ngayon ang bumubuo ng 50 - 60% ng lahat ng pananim na itinatanim sa
buong mundo.

Distribusyon ng mga wikang Na-Dene na ipinapakita sa kulay pula.

 Isang Clovis point na nilikha gamit ang bi-facial percussion flaking (ibig sabihin, ang bawat
mukha ay finlak ng alternatibo sa parehong gilid gamit ang isang percussor).

Natuklasan ang mga Clovis sites na may petsa na 13,500 taon na ang nakalilipas sa
kanlurang Hilagang Amerika noong mga taong 1930. Itinuturing ang mga taong Clovis bilang
mga unang malawakang nanirahang Paleo-Indian sa Bagong Mundo at mga ninuno ng lahat ng
katutubong tao sa mga Amerika. Ang mga pag-aaral ng arkeolohiya sa nakaraang tatlumpung
taon ay nagdala ng iba pang natatanging kultura sa paggawa ng mga kagamitan mula sa bato na
nag-okupa sa mga Amerika mula sa mababang mga Malalaking Kapatagan hanggang sa mga
baybayin ng Chile.
Mula noong panahon ng yugtong kalamidad dulot ng malamig na klima ng Younger
Dryas mula 12,900 hanggang 11,500 taon na ang nakalilipas, nagkaroon ng pag-unlad ng mga
lokal na rehiyonal na kultura. Ang tradisyon ng Folsom ay kinabibilangan ng kanilang paggamit
ng mga Folsom points bilang mga pampatama sa mga archaeological site. Ang mga kasangkapan
na ito ay nagsilbing tulong sa mga gawain sa mga lugar kung saan nangyayari ang pagpatay at
pagsasabong ng mga bison.
Ang land bridge ay umiiral hanggang mga 13,000-11,000 taon na ang nakalilipas,
matapos ang mga pinakamatandang talaan ng mga permanenteng pamayanan ng mga tao sa
Bagong Mundo. Dahil sa mas mababang antas ng dagat sa Queen Charlotte Sound at Hecate
Strait, nabuo ang malalawak na mga pastulan na tinatawag na archipelago ng Haida Gwaii. Ang
mga mangangaso at mangongolekta sa lugar ay iniwan ang mga natatanging kasangkapan ng
teknolohiyang lithic at mga labi ng malalaking hayop na nabunot, na nanirahan sa lugar mula
mga 13,000-9,000 taon na ang nakalilipas. Noong Hulyo 1992, opisyal na itinalaga ng Pederal na
Pamahalaan ang Xa:ytem (malapit sa Mission, British Columbia) bilang isang Pambansang
Historic Site, isa sa mga unang Indigenous spiritual na lugar sa Canada na opisyal na kinilala sa
paraang ito.
Ang mga unang naninirahan sa Hilagang Amerika ay dumating sa Canada hindi bababa
sa 15,000 taon na ang nakalilipas, bagaman lumalakas ang mga ebidensyang nagsasabing mas
maaga pa ito. Pinaniniwalaang ang mga naninirahan ay pumasok sa mga Amerika habang
sinusundan ang mga mamamalasong Pleistocene tulad ng giant beaver, steppe wisent, musk ox,
mastodons, woolly mammoths, at sinaunang reindeer (maagang caribou). Isa sa mga posibleng
ruta ay ang paglalakad ng mga tao patungong timog sa pamamagitan ng isang daanan na walang
yelo sa silangang bahagi ng Rocky Mountains, at pagkatapos nagpalabas ang mga ito sa buong
Hilagang Amerika bago tuluyang magpatuloy papuntang Timog Amerika. Ang isa pang
inaakalang ruta ay ang migrasyon ng mga tao, kahit na sa pamamagitan ng paglalakad o
paggamit ng primitibong bangka, patungo sa Pasipikong Baybayin hanggang sa dulo ng Timog
Amerika, at pagkatapos ay tumawid sa mga Rockies at Andes. Ang mga ebidensya sa huling ruta
na ito ay nababalutan ng pagtaas ng antas ng dagat ng daan-daang metro matapos ang huling
yugto ng pagbabawas ng yelo.
Ang mga Old Crow Flats and basin ay isa sa mga lugar sa Canada na hindi apektado ng
mga glaciations noong Pleistocene Ice ages, kaya nagsilbing daanan at taguan para sa mga
halaman at hayop na nasa panahon ng yugto ng yelo. Mayroong mga ebidensya ng maagang
pamumuhay ng mga tao sa Canada na may petsa mula mga 12,000 taon na ang nakalilipas. Ang
mga fossil mula sa lugar ay kasama ang ilang hindi pa naa-account sa Hilagang Amerika, tulad
ng hyenas at malalaking camels. Ang Bluefish Caves ay isang archaeological site sa Yukon,
Canada na kung saan may isang halimbawa ng tila pinagawa ng tao na buto ng mammoth na
nagkaroon ng petsa sa radiocarbon ng 12,000 taon na ang nakalilipas.
Mga mapa na nagpapakita ng bawat yugto ng tatlong hakbang na migrasyon ng maagang
mga tao para sa pagpupuno ng mga Amerika
Ayon sa mga pag-aaral sa arkeolohiya at genetika, ang Hilagang at Timog Amerika ang
huling mga kontinente sa mundo na may pamumuhay ng tao. Noong Wisconsin glaciation,
50,000-17,000 taon na ang nakalilipas, dahil sa pagbaba ng antas ng dagat, nakapaglakbay ang
mga tao sa pamamagitan ng Bering land bridge na nag-uugnay sa Siberia at hilagang-kanlurang
bahagi ng Hilagang Amerika (Alaska). Ang Alaska ay walang yelo dahil sa kaunting pag-ulan ng
nyibe, na nagpapahintulot sa isang maliit na populasyon na mabuhay. Ang Laurentide ice sheet
ay sumasakop sa karamihan ng Canada, na nagbabawal sa mga nomadikong naninirahan at
pinaikli sila sa Alaska (Silangang Beringia) sa loob ng libu-libong taon.
Ang mga pag-aaral sa genetika ng mga katutubo ay nagmumungkahi na ang mga unang
naninirahan sa mga Amerika ay nagbahagi ng iisang ninuno, na nabuo sa pag-iisa at inaakala na
ang lugar na iyon ay Beringia. Ang pag-iisa ng mga taong ito sa Beringia maaaring tumagal ng
10,000-20,000 taon. Mga 16,500 taon na ang nakalilipas, nagsimulang tunawin ang mga glacier,
na nagpahintulot sa mga tao na lumipat patungong timog at silangan, papasok sa Canada at sa iba
pa.

Isang pamayanan ng mga katutubo sa Hilagang Ontario.

Ang terminong Eskimo ay mayroong negatibong kahulugan sa Canada at Greenland. Ang
mga katutubong tao sa mga lugar na iyon ay nagpalit ng terminong Eskimo tungo sa Inuit. Ang
mga Yupik ng Alaska at Siberia ay hindi nila itinuturing ang kanilang sarili bilang Inuit, at
sumasang-ayon ang mga etnograpo na sila ay isang natatanging pangkat ng mga tao. Mas gusto
nila ang terminong Yupik, Yupiit, o Eskimo. Ang mga wika ng Yupik ay nagsisilbing may
sariling kahalintulad na sa mga wika ng Inuit. Wala pang universal na termino na kapalit ng
Eskimo para sa mga pangkat ng wika ng mga tao sa Arctic na kasama ang lahat ng Inuit at Yupik
sa mga lugar kung saan naninirahan ang mga pangkat na ito.
Bukod sa mga paglalarawang etniko, karaniwang hinahati ang mga katutubo ayon sa mga
legal na kategorya base sa kanilang ugnayan sa Korona (halimbawa, ang estado). Ang Section 91
(clause 24) ng Constitution Act, 1867 ay nagbibigay sa pederal na pamahalaan (iba sa mga
probinsiya) ng solong responsibilidad para sa "mga Indian, at Lupa na Ipinaglaanan para sa mga
Indian". Inihaing ng pamahalaan ang mga obligasyong pinagkasunduan mula sa mga kolonyal na
awtoridad ng Britanya sa Silangang Canada at nagkasunduan rin sa mga pangkat ng First Nations
sa Kanlurang Canada (mga Numeradong Kasunduan). Nilagdaan rin nila ang Indian Act noong
1876 na nagpapamahala sa kanilang mga ugnayan sa mga pangkat ng kasunduan at hindi
kasunduan. Ang mga miyembro ng mga pangkat ng First Nations na sakop ng Indian Act sa
ilalim ng Korona ay nakatala sa isang talaan na tinatawag na Indian Register, at tinatawag ang
mga taong ito na Status Indians. Maraming mga pangkat ng First Nations na hindi sakop ng
kasunduan at ang lahat ng Inuit at Metis ay hindi sakop ng Indian Act.
Gayunpaman, dalawang mga kaso sa hukuman ang nagpapaliwanag na ang mga Inuit,
Metis, at mga First Nations na walang status, ay sakop ng terminong "Indians" sa Constitution
Act, 1867. Ang unang kaso ay ang Re Eskimos noong 1939 na sumasakop sa mga Inuit, at ang
pangalawa ay ang Daniels v. Canada noong 2013 na nag-aaplay sa mga Metis at mga First
Nations na walang status.
Bagaman matatagpuan ang Canada sa loob ng mga Amerika, hindi ginagamit ang
terminong "Native American" sa Canada dahil karaniwang ginagamit ito para ilarawan lamang
ang mga katutubong tao na nasa loob ng kasalukuyang hangganan ng Estados Unidos.
Kabilang sa mga katangian ng kulturang katutubo ng Canada ang permanenteng
pamayanan, agrikultura, arkitekturang sibiko at seremonyal, mga komplikadong hierarkiya sa
lipunan, at mga network sa kalakalan. Ang kulturang Metis ng mga taong may lahing iba't ibang
dugo ay nagmula noong gitna ng ika-17 na siglo kapag nag-asawa ang mga katutubo at mga Inuit
sa mga Europeo. Ang mga Inuit ay may mas limitadong ugnayan sa mga Europeong nakatira
noong panahong iyon. Iba't ibang mga batas, kasunduan, at batas ang ipinasa sa pagitan ng mga
migrante mula sa Europa at mga First Nations sa buong Canada. Ang Karapatang
Pangkabuhayan ng mga Katutubo ay nagbibigay ng pagkakataon sa pamamahala ng mga
kasaysayan, kultura, pulitika, pangangalaga sa kalusugan, at aspeto ng pang-ekonomiyang
kontrol sa mga pamayanan ng unang mga tao.
Sa tala ng sensus noong 2011, umabot sa 1,400,685 katao ang populasyon ng mga
katutubong tao sa Canada, na katumbas ng 4.3% ng pambansang populasyon, na nakalatag sa
mahigit 600 kinilalang pamahalaan o pangkat ng mga First Nations na may natatanging kultura,
wika, sining, at musika. Ang National Aboriginal Day ay nagbibigay-pugay sa kultura at
kontribusyon ng mga katutubong tao sa kasaysayan ng Canada. Ang mga First Nations, Inuit, at
mga Metis ng iba't ibang pinagmulan ay naging mga kilalang personalidad at nagsilbing mga
huwaran sa pamayanan ng mga katutubo at tumulong sa paghubog ng kultural na
pagkakakilanlan ng Canada.
Ang mga terminong First Peoples at First Nations ay ginagamit pareho upang tukuyin
ang mga katutubong tao ng Canada. Ang mga terminong First Peoples o mga katutubong tao sa
Canada ay karaniwang mas malawak na termino kaysa sa First Nations, dahil kasama nila ang
Inuit, Metis, at mga First Nations. Ang terminong First Nations (karaniwang ginagamit sa
pangkalawakan) ay naging pangkalahatang ginagamit para sa mga katutubong tao ng Hilagang
Amerika sa Canada at sa kanilang mga supling na hindi Inuit o Metis. Sa mga reserve, ang
terminong First Nations ay inaalis na at binabago ng mga miyembro ng iba't ibang bansa na
nagtutukoy sa kanilang sarili batay sa kanilang pangkat o etnikong pagkakakilanlan. Sa isang
pag-uusap, maaaring sabihin na "Ako ay Haida" o "kami ay Kwantlens," bilang pagkilala sa
kanilang mga etnikong pagkakakilanlan ng First Nations. Sa batas na ito, "Ang mga katutubong
tao ng Canada" ay kinapapalooban ng mga Indian, Inuit, at mga Metis ng Canada.
 Ang terminong Indian ay nananatili bilang legal na termino na ginagamit sa Canadian
Constitution. Ang paggamit nito sa labas ng mga sitwasyong gaya nito ay maaaring maging
nakasasakit. Ang terminong Aboriginal people ay mas karaniwang ginagamit upang ilarawan ang
lahat ng mga katutubong tao ng Canada. Ang terminong Aboriginal people ay unti-unting
itinuturing na lumang estilo at papalitan na ng terminong Indigenous people.

Ang mga katutubong tao sa Canada

Ang mga katutubong tao sa Canada, kilala rin bilang mga katutubong Canadyano o mga
katutubong Canadyano, ay ang mga katutubo sa loob ng mga hangganan ng kasalukuyang
Canada. Binubuo nila ang mga First Nations, Inuit, at mga Metis. Bagaman ang "Indian" ay
isang termino na kadalasang ginagamit pa rin sa mga legal na dokumento, ang mga tawag na
"Indian" at "Eskimo" ay medyo hindi na gaanong ginagamit sa Canada at itinuturing ng iba na
nakasasakit. Gayundin, ang "Aboriginal" bilang isang pangkalahatang pangngalan ay isang
partikular na terminong ginagamit sa ilang mga legal na dokumento, kabilang ang Constitution
Act 1982, bagaman sa ilang mga sektor, ang salitang iyon ay unti-unting hindi na gaanong
ginagamit.
Ang mga lugar tulad ng Old Crow Flats at Bluefish Caves ay ilan sa mga pinakaunang
kilalang lugar ng pamamalagi ng mga tao sa Canada. Mas naunang mga kultura tulad ng Paleo-
Indian Clovis, Plano, at Pre-Dorset ay sumunod bago ang kasalukuyang mga katutubong tao ng
mga Amerikas. Mga kasangkapan tulad ng mga proyektil na pangtusok, sibat, palayok, bangles,
chisels, at mga scraper ang nagmamarka sa mga arkeolohikal na lugar, na naghahati sa mga
kultural na panahon, tradisyon, at estilo ng pagpuputol ng bato.
Batay sa Treaty of Tordesillas, inangkin ng Korona ng Espanya ang teritoryal na
karapatan sa lugar na binisita ni John Cabot noong 1497 at 1498 CE. Gayunpaman, ang mga
eksplorador mula sa Portugal tulad ni Joao Fernandes Lavrador ay patuloy na naglakbay sa
baybayin ng hilagang Atlantiko, kaya't lumilitaw ang "Labrador" sa mga mapa ng panahong
iyon. Noong 1501 at 1502, inimbestigahan ng mga magkapatid na Corte-Real ang Newfoundland
(Terra Nova) at Labrador, na inangkin ang mga lupaing ito bilang bahagi ng Imperyong Portuges.
Noong 1506, nilikha ni Haring Manuel I ng Portugal ang mga buwis para sa pangisda ng
tulingan sa mga karagatan ng Newfoundland. Itinatag nina Joao Alvares Fagundes at Pero de
Barcelos ang mga posteng pangingisda sa Newfoundland at Nova Scotia mga bandang 1521 CE;
gayunman, ang mga ito ay maihahalintulad na iniwanan, at ang mga kolonizador ng Portugal ay
nagtuon ng kanilang pagsisikap sa ibang lugar.
 Ang L'Anse aux Meadows sa pulo ng Newfoundland, isang lugar kung saan may nakatirang
kolonya ng mga Norsemen mga taon 1000.

May mga ulat ng mga pag-uusap na naganap bago ang mga paglalayag ni Christopher
Columbus noong 1492 at panahon ng mga pagtuklas sa pagitan ng mga First Nations, Inuit, at
mga taong mula sa ibang kontinente. Ang mga Norse, na nakatira sa Greenland at Iceland, ay
dumating mga taon 1000 at nagtayo ng isang maliit na pamayanan sa L'Anse aux Meadows sa
pinakasentro ng Newfoundland (batay sa carbon dating, mga taon 990 - 1050 CE). Ang L'Anse
aux Meadows ay mahalaga rin dahil sa kaugnayan nito sa sinusubukang kolonya ng Vinland na
itinatag ni Leif Erikson sa parehong panahon o, sa mas malawak na kahulugan, sa Norse na
paglalakbay sa mga Amerikas.

Pre-Kolumbyan na pamamahagi ng mga wika ng Na-Dene sa Hilagang Amerika

Ang Interior ng British Columbia ay tahanan ng mga grupo ng wika ng Salishan tulad ng
Shuswap (Secwepemc), Okanagan, at mga grupo ng wika ng southern Athabaskan, lalo na ang
Dakelh (Carrier) at ang Tsilhqot'in. Ang mga gulod at mga lambak ng British Columbia Coast ay
nagbigay ng proteksyon sa malalaking populasyon tulad ng Haida, Kwakwaka'wakw, at Nuu-
chah-nulth, na umaasa sa kasaganaan ng salmon at shellfish sa rehiyon. Binuo ng mga taong ito
ang mga kultura na umaasa sa western red cedar na kinapapalooban ng mga kahoy na bahay,
mga bangka sa pangangaso at digmaan sa karagatan, at mga dekoradong gamit sa potlatch at
totem pole.
Sa arkipelago ng Arctic, ang mga kilalang Paleo-Eskimos na tinatawag na mga Dorset na
ang kultura ay naunang natuklasan sa mga taon 500 BCE, ay napalitan ng mga ninuno ng mga
kasalukuyang Inuit noong mga 1500 CE. Ang transisyong ito ay sinusuportahan ng mga rekord
ng arkeolohiya at ng mitolohiyang Inuit na nagsasabi ng kanilang pagpapalayas sa Tuniit o 'mga
unang naninirahan'. Ang mga tradisyonal na batas ng mga Inuit ay iba sa batas ng Kanluran. Ang
customaryong batas ay hindi umiiral sa lipunan ng mga Inuit bago ang pagpasok ng legal na
sistema ng Canada.

Mga wika sa North America

Ang mga nagsasalita ng mga wikang Algonquian sa silangang bahagi ay kasama ang
Mi'kmaq at Abenaki ng Maritimes sa Canada at malamang na ang mga extinct na Beothuk ng
Newfoundland. Ang mga nagsasalita ng Ojibwa at iba pang wika ng Anishinaabe sa gitnang
bahagi ay may oral na tradisyon na nagsasabing sila ay nagmula sa kanilang mga lupain sa
paligid ng kanluran at gitnang mga Great Lakes mula sa dagat, malamang mula sa silangang
baybayin. Ayon sa oral na tradisyon, nabuo ang Council of Three Fires ng Ojibwa, Odawa, at
Potawatomi noong 796 CE.
Ang mga Iroquois (Haudenosaunee) ay sentro ng kulturang Indian mula sa hindi bababa
sa 1000 CE sa hilagang New York, ngunit ang kanilang impluwensiya ay umabot sa
kasalukuyang timog Ontario at sa lugar ng Montreal sa modernong Quebec. Ayon sa oral na
tradisyon, nabuo ang Iroquois Confederacy noong 1142 CE. Sa malawakang kapatagan ng Great
Plains, ang mga Cree o Nehilawe (na nagsasalita ng magkakaugnay na wika ng Central
Algonquian, ang wika ng mga Cree sa kapatagan) ay umaasa sa malalawak na kawan ng mga
bison para sa pagkain at marami pang iba nilang pangangailangan. Sa hilagang-kanluran ay ang
mga taong nagsasalita ng mga wika ng Na-Dene, kasama ang mga taong nagsasalita ng
Athapaskan na mga wika at ang Tlingit, na naninirahan sa mga isla sa timog na bahagi ng Alaska
at hilagang British Columbia. Naniniwala ang grupo ng mga wika ng Na-Dene na may
kaugnayan ito sa mga wika ng Yeniseian sa Siberia. Ang mga Dene ng kanlurang Arctic ay
maaaring kumakatawan sa isang hiwalay na daluyan mula sa Asya.

Lawak ng Great Lakes sa lugar ng Hopewell Interaction Area

Ang panahong kultural ng Woodland ay umabot mula 2000 BCE hanggang 1000 CE at
kasama ang mga rehiyon ng Ontario, Quebec, at Maritime. Ang pagpasok ng mga palayok ang
nagpapalagay ng pagkakaiba ng kultura ng Woodland mula sa mga naunang nanirahan sa
Archaic na yugto. Ang mga katutubo na may kaugnayan sa Laurentian sa Ontario ang unang
gumawa ng mga palayok na natuklasan sa Canada.
Ang tradisyon ng Hopewell ay isang kultura ng mga katutubo na umusbong sa mga ilog
ng Amerika mula 300 BCE hanggang 500 CE. Sa kanyang pinakamalawak na saklaw, ang
Hopewell Exchange System ay nag-uugnay ng mga kultura at lipunan sa mga tao sa mga
baybayin ng Lawa Ontario sa Canada. Ang pagsasalarawan ng mga Hopewellian na mga tao sa
Canada ay kinabibilangan ng mga komplikadong gaya ng Point Peninsula, Saugeen, at Laurel
complexes.
 Ang silangang kagubatan ng lugar na naging Canada ang tahanan ng mga katutubong
Algonquian at Iroquoian. Naniniwala na ang wika ng Algonquian ay nagmula sa kanlurang
kabundukan ng Idaho o sa mga kapatagan ng Montana at kumalat pakanluran, na kalaunan ay
umabot mula sa Hudson Bay hanggang sa kasalukuyang Nova Scotia sa silangan at hanggang sa
rehiyon ng Tidewater ng Virginia sa timog.
Ang klima sa North America ay naging stable sa paligid ng 8000 BCE (10,000 taon na
ang nakalilipas). Ang mga kondisyong klimatiko ay katulad ng mga kasalukuyang padrino;
gayunpaman, ang nagtatagal na mga yelo sa mga glacier ay nagtakip pa rin sa malaking bahagi
ng lupa, na nagdulot ng mga lawa ng meltwater. Ang karamihan sa mga pangkat ng populasyon
sa panahon ng Archaic ay nananatiling mga nangingisda at mangangaso na maliksi ang
paggalaw. Gayunpaman, ang ilang pangkat ay nagsimulang magtuon sa mga likas na yaman na
available sa kanila sa lokal na lugar; sa paglipas ng panahon, mayroong isang padrino ng pagtaas
ng rehiyonal na pagkakasunod-sunod (halimbawa: mga tradisyon ng Paleo-Arctic, Plano, at
Maritime Archaic).
Isang seksyong nakatuon sa mga kompleks ng Saugeen, Laurel, at Point Peninsula ng
mapa na nagpapakita ng timog-silangang Estados Unidos at ang Lawa ng mga Dakilang Lawa ng
Canada na nagpapakita ng Hopewell Interaction Sphere at sa iba't ibang kulay ang iba't ibang
lokal na ekspresyon ng mga kultura ng Hopewell, kasama ang Laurel Complex, Saugeen
Complex, Point Peninsula Complex, Marksville culture, Copena culture, Kansas City Hopewell,
Swift Creek Culture, Goodall Focus, Crab Orchard culture, at Havana Hopewell culture.
 .,.,-
.-- ·. -=--
-- -

Ang Great Lakes ay tinatayang nabuo sa katapusan ng huling panahon ng pagkakabara ng yelo
(humigit-kumulang 10,000 taon na ang nakalilipas), nang ang malaking yelong Laurentide ay
umurong.

Ang mga ebidensiyang arkeolohikal at genetic ng mga katutubo ay nagpapahiwatig na

ang Hilagang Amerika at Timog Amerika ang mga huling kontinente na pinamayanan ng mga
tao. Sa panahon ng Wisconsin glaciation, 50,000 - 17,000 taon na ang nakalilipas, ang pagbaba
ng antas ng dagat ay nagpahintulot sa mga tao na tumawid sa Bering land bridge (Beringia) mula
Siberia patungo sa hilagang-kanlurang bahagi ng Hilagang Amerika. Sa puntong iyon, sila ay na-
block ng yelong Laurentide na sumasakop sa karamihan ng Canada, kaya sila ay naipit sa Alaska
at Yukon sa loob ng libu-libong taon. Ang eksaktong mga petsa at ruta ng pagkalat ng mga tao sa
Amerika ay isang patuloy na pinagdedebatihan. Sa pamamagitan ng 16,000 taon na ang
nakalilipas, ang pagkatunaw ng yelo ay nagpahintulot sa mga tao na gumalaw sa pamamagitan
ng lupa patungong timog at silangan mula sa Beringia, at patungo sa Canada. Ang Queen
Charlotte Islands, Old Crow Flats, at Bluefish Caves ay naglalaman ng ilang mga
pinakamatandang arkeolohikal na mga lugar sa Canada ng mga Paleo-Indian. Ang mga
mamamalakay at mangangaso noong panahon ng Ice Age ay nag-iwan ng mga kasangkapan na
yari sa bato na may mga flake at may mga tatak ng fluting, pati na rin ang mga labi ng
malalaking hayop na kanilang pinatay at ginupit.
Kasaysayan ng Canada
Ang kasaysayan ng Canada ay sumasaklaw sa panahon mula sa pagdating ng mga Paleo-
Indian libu-libong taon na ang nakalilipas hanggang sa kasalukuyan. Sa loob ng mga milenyo,
ang Canada ay pinamayanan ng mga natatanging grupo ng mga katutubong tao, may mga
sariling mga network ng kalakalan, paniniwala sa espirituwal, at estilo ng organisasyon ng
lipunan. Ang ilan sa mga sibilisasyong ito ay matagal nang nawala sa panahon ng pagdating ng
mga unang Europeo at natuklasan sa pamamagitan ng mga pag-aaral sa arkeolohiya. Iba't ibang
mga kasunduan at batas ang pinagtibay sa pagitan ng mga Europeong namalagi at ng mga
katutubong populasyon.
Simula noong huling bahagi ng ika-15 siglo, nagsimulang mag-explore ng mga ekspedisyon
mula sa Pransiya at Britanya, at pagsapit ng mga sumunod na panahon, sila ay nagtatag ng mga
pamayanan sa tabi ng Atlantic Coast. Noong 1763 matapos ang Seven Years' War, ipinagkaloob
ng Pransiya ang halos lahat ng kanilang kolonya sa Hilagang Amerika sa Britanya. Noong 1867,
sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng tatlong kolonyang Britanikong Hilagang Amerika sa
pamamagitan ng Confederation, nabuo ang Canada bilang isang pederal na dominion na may
apat na lalawigan. Nagsimula ito ng pagdaragdag ng mga lalawigan at teritoryo at isang proseso
ng pagsasarili mula sa Imperyong Britanya, na naging opisyal sa pamamagitan ng Statute of
Westminster noong 1931 at naitapos sa Canada Act noong 1982, na nagtanggal ng mga nalalabi
na legal na pagsandig sa British parliament.

Great Depression (Dakilang Pagbagsak)

Ang Canada ay lubhang naapektuhan ng pandaigdigang Great Depression na nagsimula
noong 1929. Mula 1929 hanggang 1933, bumaba ng 40% ang gross national product (kumpara sa
37% sa US). Umabot sa 27% ang kawalan ng trabaho sa pinakamalalim na bahagi ng Depression
noong 1933. Maraming negosyo ang nagsara, dahil ang kumpanyang tubo na $396 milyon noong
1929 ay naging mga pagkawala na umaabot sa $98 milyon noong 1933. Bumagsak ng 50% ang
mga eksportasyon ng Canada mula 1929 hanggang 1933. Halos huminto ang konstruksiyon
(bumaba ng 82%, 1929-33), at bumagsak ng 30% ang mga presyo ng mga bilihan. Mula sa 78
sentimos bawat bushel ang halaga ng trigo (sa ani ng 1928) ay bumagsak sa 29 sentimos noong
1932.
Ang pambansang kawalan ng trabaho sa mga lungsod ay umabot sa 19%; ang rate sa
Toronto ay 17%, ayon sa census ng 1931. Ang mga magsasaka na nanatili sa kanilang mga bukid
ay hindi kinonsiderang walang trabaho. Noong 1933, 30% ng lakas-paggawa ay walang trabaho,
at isa sa bawat limang populasyon ang naging umaasa sa tulong ng gobyerno. Bumaba rin ang
mga sahod kasabay ng pagbaba ng mga presyo. Pinakamalubha ang epekto sa mga lugar na
umaasa sa pangunahing industriya tulad ng pagsasaka, pagmimina, at pagkahoy, dahil bumaba
ang mga presyo at may kaunting alternatibong mga trabaho. Ang karamihan sa mga pamilya ay
may malalang pagkawala at kaunting kahirapan, bagaman naging pesimista sila at nagdagdag
ang kanilang mga utang habang bumababa ang mga presyo. Ang ilang mga pamilya ay nawalan
ng karamihan o lahat ng kanilang ari-arian, at labis na nagdusa.
Noong 1930, sa unang yugto ng mahabang depresyon, pinaniwalaan ng Punong Ministro
na si Mackenzie King na ang krisis ay pansamantalang pagbabago ng business cycle at ang
ekonomiya ay agad na magbabalik ng walang interbensyon ng gobyerno. Tinanggihan niya ang
pagbibigay ng tulong sa mga walang trabaho o pederal na tulong sa mga probinsiya, sinasabi na
kung hihilingin ng mga Conservative provincial government ang mga pederal na pondo, hindi
niya ito ibibigay ng "singkuwentang sentimo." Ang kanyang matapang na komento ay ginamit
upang talunin ang mga Liberal sa eleksyon ng 1930. Ang pangunahing isyu ay ang mabilis na
paghirap ng ekonomiya at kung ang punong ministro ay hindi nauunawaan ang hirap ng mga
ordinaryong tao. Ang nanalo sa halalan ng 1930 ay si Richard Bedford Bennett at ang mga
Conservative. Pangako ni Bennett ang mataas na taripa at malalaking gastusin, ngunit habang
dumarami ang mga deficit, nagingat siya at malaki ang pinutol na pederal na gastusin. Sa
pagbaba ng suporta at sa lalong pagsidhi ng depresyon, sinubukan ni Bennett na ipatupad ang
mga patakaran batay sa New Deal ni Pangulong Franklin D. Roosevelt (FDR) sa Estados Unidos,
ngunit kaunti lamang ang naipasa niya. Ang pamahalaan ni Bennett ay naging sentro ng pagka-
awang popular. Halimbawa, ang mga may-ari ng mga sasakyan ay nagtitipid sa gasolina sa
pamamagitan ng paggamit ng mga kabayo upang hilahin ang kanilang mga kotse, tinawag silang
mga Bennett Buggy. Ang kabiguan ng mga Conservative na ibalik ang kasaganaan ay nagresulta
sa pagbabalik ng mga Liberal ni Mackenzie King sa halalan ng 1935.
Noong 1935, ginamit ng mga Liberal ang slogan na "Hari o Kaguluhan" upang manalo
ng malaking porsyento sa halalan ng 1935. Pangako nila ang isang inaasam na kasunduang
pangkalakalan sa Estados Unidos, kaya ipinasa ng pamahalaang Mackenzie King ang 1935
Reciprocal Trade Agreement. Ito ang naging pagpunto ng pagbabago sa ugnayan ng ekonomiya
ng Canada at Estados Unidos, kung saan binawi ang pinsalang digmaan sa kalakalan noong
1930-31, binabaan ang taripa, at nagresulta sa malaking pagtaas ng kalakalan.
Ang pinakamatindi ng Depresyon ay nalampasan na noong 1935, kasabay ng paglunsad
ng mga programa ng tulong tulad ng National Housing Act at National Employment
Commission. Noong 1936, naging isang kumpanya ng korona ang Canadian Broadcasting
Corporation. Nabuo ang Trans-Canada Airlines (ang nagiging pangunahing Air Canada) noong
1937, gayundin ang National Film Board of Canada noong 1939. Noong 1938, ginawang
kumpanya ng korona ang Bank of Canada mula sa isang pribadong entidad. Isa sa mga
pampulitikang tugon ay ang patakaran ng napakatanging pagbabawal sa imigrasyon at pagtaas ng
natibismo.
Lubhang mahirap ang sitwasyon sa kanlurang Canada, kung saan hindi naganap ang
ganap na pagbangon hanggang sa magsimula ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig noong 1939.
Isa sa mga tugon ay ang pagkakatatag ng mga bagong partidong pampulitika tulad ng Social
Credit movement at Cooperative Commonwealth Federation, pati na rin ang mga protesta ng
mamamayan sa anyo ng On-to-Ottawa Trek.

Second World War (Pangalawang Digmaang Pandaigdig)

Ang partisipasyon ng Canada sa Pangalawang Digmaang Pandaigdig ay nagsimula nang
ideklara ng Canada ang digma laban sa Nazi Germany noong Setyembre 10, 1939, na isang
linggo pagkatapos ng pagsulong ng Britanya upang simbolikong ipakita ang kanilang kasarinlan.
Ang digmaan ay nagpabalik sa ekonomiyang pang-Canada at sa kanilang kumpiyansa sa sarili,
habang sila ay naglaro ng malaking papel sa Atlantiko at sa Europa. Sa panahon ng digma, mas
malapit na nagkakabit ang Canada sa Estados Unidos. Kinontrol ng mga Amerikano ang Yukon
upang magtayo ng Alaska Highway, at sila ay malaking pwersa sa kolonyang Briton ng
Newfoundland na may malalaking airbase.
 Si Mackenzie King - at ang Canada - ay halos hindi pinansin ni Winston Churchill at ng
pamahalaan ng Britanya bagaman malaki ang papel ng Canada sa pagbibigay ng pagkain, mga
hilaw na materyales, mga munisyon, at salapi sa kapos na ekonomiya ng Britanya, sa pagsasanay
ng mga piloto para sa Commonwealth, sa pagbabantay sa kanlurang bahagi ng Karagatang
Atlantiko laban sa mga U-boat ng Alemanya, at sa paghahanda ng mga tropang pandigma para sa
pagsalakay sa Italya, Pransiya, at Alemanya noong 1943-45. Matagumpay na na-mobilisa ng
pamahalaan ang ekonomiya para sa digma, na nagresulta sa impresibong paglago ng industriya at
agrikultura. Nagtapos ang depression, bumalik ang kaunlaran, at lumago nang malaki ang
ekonomiya ng Canada. Sa larangan ng pulitika, tinanggihan ni Mackenzie King ang anumang
ideya ng isang gobyernong pangkalahatang-unity. Ang eleksyon sa Canada noong 1940 ay
idinaos ayon sa karaniwang takdang araw, na nagresulta sa isa pang mayorya para sa mga
Liberal.
Ang pagpapalakas ng Royal Canadian Air Force ay isang mataas na prayoridad; ito ay
tinangkilik na hiwalay mula sa Royal Air Force ng Britanya. Ang British Commonwealth Air
Training Plan Agreement, na pinirmahan noong Disyembre 1939, ay nag-uugnay ng Canada,
Britanya, New Zealand, at Australia sa isang programa na sa huli ay nagtrain ng kalahati ng mga
piloto mula sa apat na bansa na ito sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Matapos ang pagsisimula ng digma laban sa Hapon noong Disyembre 1941, ang
pamahalaan, sa pakikipagtulungan sa Estados Unidos, ay nagsimula ng pag-intern sa mga
Hapones-Kanadyan, kung saan pinadala ang 22,000 mga residente ng British Columbia na may
Hapones na pinagmulan sa mga relocation camp malayo sa baybayin. Ang dahilan ay ang
matinding hiling ng publiko na sila ay paalisin at ang takot sa espionasya o sabotaheng maaaring
isagawa nila. Hindi pinansin ng pamahalaan ang mga ulat mula sa RCMP at militar ng Canada na
ang karamihan sa mga Hapones ay sumusunod sa batas at hindi isang banta.
Ang Labanan sa Karagatang Atlantiko ay nagsimula agad, at mula 1943 hanggang 1945
ay pinamunuan ito ni Leonard W. Murray, mula Nova Scotia. Ang mga U-boat ng Alemanya ay
kumilos sa mga karagatan ng Canada at Newfoundland sa buong digmaan, na naglubog ng
maraming mga barkong pandigma at kalakal, habang ang Canada ang nagsagawa ng
pangangasiwa sa mga depensa ng kanlurang Atlantiko. Nakilahok ang hukbong-dagat ng Canada
sa nabigong pagtatanggol ng Hong Kong, ang hindi matagumpay na Dieppe Raid noong Agosto
1942, ang Sambahayan na pagsalakay sa Italya, at ang matagumpay na pagsalakay sa Pransiya at
Olanda noong 1944-45.
Ang Conscription Crisis ng 1944 ay malaki ang epekto sa pagkakaisa sa pagitan ng mga
Pranses at Ingles na nagsasalita ng mga Canadyano, bagamat hindi gaanong nakikialam sa
politika kumpara sa sa Unang Digmaang Pandaigdig. Sa isang populasyon na humigit-kumulang
sa 11.5 milyon, 1.1 milyong mga Canadyano ang naglingkod sa mga sandatahang lakas sa
Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Marami pang libo ang naglingkod sa Canadian Merchant
Navy. Sa kabuuan, mahigit sa 45,000 ang namatay, at iba pang 55,000 ang nasugatan.

Post-war Era 1945-1960 (Era ng Pagsasalansan 1945-1960)

 Ang kasaganaan ay bumalik sa Canada noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig at
nagpatuloy sa mga sumusunod na taon, kasama ang pagkakatatag ng pangkalahatang serbisyong
pangkalusugan, pensyon para sa mga may-edad, at pensyon para sa mga beterano. Ang
pinansiyal na krisis ng Great Depression ang naging dahilan para ang Dominion ng
Newfoundland ay ibigay ang responsableng pamahalaan noong 1934 at maging isang koronang
kolonya na pinamumunuan ng isang Briton na gobernador. Noong 1948, ibinigay ng gobyernong
Briton ang tatlong pagpipilian sa mga botante ng Newfoundland sa pamamagitan ng
Referendum: manatiling isang koronang kolonya, bumalik bilang Dominion (ibig sabihin,
kasarinlan), o sumali sa Canada. Ang pagiging bahagi ng Estados Unidos ay hindi naging
opsyon. Matapos ang mapait na diskusyon, bumoto ang mga taga-Newfoundland na sumali sa
Canada noong 1949 bilang isang lalawigan.

The Avro Canada CF-105 Arrow (Recreation).

Ang patakaran sa panlabas na pag-uugali ng Canada sa panahon ng Cold War ay malapit

na kaugnay sa patakaran ng Estados Unidos. Ang Canada ay isang tagapagtatag na miyembro ng
NATO (na nais ng Canada na maging isang transatlantic na pagsasama sa ekonomiya at pulitika).
Noong 1950, nagpadala ang Canada ng mga tropang pandigma sa Korea bilang bahagi ng mga
pwersang United Nations sa panahon ng Digmaang Koreano. Ang hangarin ng pederal na
pamahalaan na ipahayag ang kanyang mga teritoryal na karapatan sa Arctic sa panahon ng Cold
War ay naging makikita sa pamamagitan ng High Arctic relocation, kung saan inilipat ang mga
Inuit mula sa Nunavik (ang hilagang bahagi ng Quebec) patungo sa barren Cornwallis Island;
ang proyektong ito ay naging paksa ng mahabang imbestigasyon ng Royal Commission on
Aboriginal Peoples.
 Noong 1956, tumugon ang United Nations sa Suez Crisis sa pamamagitan ng pagpatawag
ng United Nations Emergency Force upang bantayan ang pag-atras ng mga pwersang
nagtatangkang mag-okupa. Ang puwersa ng pangkapayapaan ay orihinal na konseptwalisado ni
Secretary of External Affairs at kasalukuyang Punong Ministro na si Lester B. Pearson. Binigyan
si Pearson ng Nobel Peace Prize noong 1957 para sa kanyang ginawang pagtatatag ng operasyon
ng pangkapayapaan. Sa gitna ng mga taong 1950, sina Louis St. Laurent (ika-12 Punong
Ministro ng Canada) at ang kanyang kahalili na si John Diefenbaker ay nagtatangkang lumikha
ng isang bagong, mataas na abanteng eruplano, ang Avro Arrow. Ang kontrobersyal na eruplano
ay kinansela ni Diefenbaker noong 1959. Sa halip, binili ni Diefenbaker ang sistema ng
depensang misil na BOMARC at mga eruplanong Amerikano. Noong 1958, itinatag ng Canada
(kasama ang Estados Unidos) ang North American Aerospace Defense Command (NORAD).
Noong 1604, ipinagkaloob ang isang monopolyo sa kalakalan ng fur sa Hilagang
Amerika kay Pierre Du Gua, Sieur de Mons. Ang kalakalan ng fur ay naging isa sa mga
pangunahing gawain sa ekonomiya ng Hilagang Amerika. Pinangunahan ni Du Gua ang kanyang
unang ekspedisyon sa pagtatatag ng kolonya sa isang isla malapit sa bibig ng Ilog St. Croix.
Kasama sa kanyang mga tenyente ang isang heograpo na nagngangalang Samuel de Champlain,
na agad na nagsagawa ng malaking paglalakbay sa baybayin ng hilagang-silangang bahagi ng
kasalukuyang Estados Unidos. Noong tagsibol ng 1605, sa ilalim ni Samuel de Champlain,
inilipat ang bagong pamayanan ng St. Croix sa Port Royal (ngayon ay Annapolis Royal, Nova
Scotia).
Ang Pagtatatag ng Quebec: A. - Ang Bodega. B. - Tahanan ng mga kalapati. C. - Hiwalay
na mga gusaling kinaroroonan ng aming mga sandata at tahanan ng aming mga manggagawa. D.
- Isa pang hiwalay na gusali para sa mga manggagawa. E. - Sundial. F. - Isa pang hiwalay na
gusali kinaroroonan ng panday at kinaroroonan ng mga manggagawa. G. - Mga galerya sa
paligid ng mga tahanan. H. - Tahanan ng Sieur de Champlain. 1. - Ang pintuan ng pamayanan na
may isang tulay na maaaring iangat. L. - Promenade sa paligid ng pamayanan na may lapad na
sampung talampakan patungo sa tabi ng kweba. M. - Kweba na sumasaklaw sa paligid ng
pamayanan. O. - Hardin ng Sieur de Champlain. P. - Kusina. Q. - Espasyo sa harap ng
pamayanan sa baybayin ng Ilog. R. - Ang dakilang Ilog St. Lawrence.

Music (Musika)
Ang mga katutubong mamamayan ng Canada ay binubuo ng iba't ibang pangkat-etniko
na may kani-kanilang mga tradisyonal na musikal na kultura. Karaniwang ang musika ay sosyal
(pampubliko) o seremonyal (pribado). Ang pampubliko, sosyal na musika ay maaaring mga
tugtugin para sa sayawan na sinasamahan ng mga rattles at drums. Ang pribadong, seremonyal
na musika ay kinabibilangan ng mga kantang bokal na sinasamahan ng mga palakpak, ginagamit
upang ipahiwatig ang mga okasyon tulad ng seremonya ng Midewivin at Sun Dance.
Tradisyonal na ginagamit ng mga katutubong mamamayan ang mga materyales sa paligid
upang gawing mga instrumento nila bago pa man dumating ang mga Europeo sa Canada. Ang
mga unang bansa ay gumagawa ng mga rattles mula sa mga kalabasa at sungay ng mga hayop,
na bukod-tanging pinakakarayom at pinakapininturahan. Sa mga lugar sa gubat, gumagawa sila
ng mga sungay mula sa balat ng punong birch at mga patpat ng nilikha na sungay at kahoy.
Ang mga tradisyonal na instrumento ng percusyon tulad ng mga tambol ay karaniwang
gawa sa kahoy na nilikha at balat ng hayop. Ang mga musikal na instrumentong ito ang
nagbibigay ng tunog sa mga kanta, at ang mga kanta naman ang nagbibigay ng tunog sa mga
sayaw. Ipinag-considera ng mga tradisyonal na unang bansa ang awit at sayaw bilang sagrado.
Matagal na panahon matapos dumating ang mga Europeo sa Canada, ipinagbawal sa mga unang
bansa ang pag-praktis nila ng kanilang mga seremonya.

Demographics and Classification of Indigenous Peoples (Demograpika at Klasipikasyon ng

Katutubong Mamamayan)

Mga Sinaunang Kultural na Lugar ng mga Katutubong Mamamayan sa Hilagang Amerika sa

Panahon ng Pagdating ng mga Europeo

May tatlong pangkat ng mga katutubong mamamayan sa Hilagang Amerika na kinikilala

sa Canadian Constitution Act, 1982, seksyon 25 at 35. Ang mga pangkat na ito ay ang mga First
Nations, Inuit, at Metis. Sa ilalim ng Employment Equity Act, ang mga katutubo ay itinuturing
na isang itinakdang grupo kasama ang mga kababaihan, mga minoryang nakikita, at mga taong
may kapansanan. Hindi sila kinikilala bilang isang minoryang nakikita sa ilalim ng Employment
Equity Act at sa pananaw ng Statistics Canada.
Sa 2011 Canadian Census, naitala ang 1,400,685 katutubong mamamayan sa Canada, na
nagsasaklaw ng 4.3% ng kabuuang populasyon ng bansa. Ang bilang na ito ay kinabibilangan ng
851,560 katao na may First Nations na lahi, 451,795 Metis, at 59,445 Inuit. Ang mga
pambansang kinatawan ng mga katutubong mamamayan sa Canada ay kinabibilangan ng
Assembly of First Nations, Inuit Tapiriit Kanatami, Metis National Council, Native Women's
Association of Canada, National Association of Native Friendship Centres, at Congress of
Aboriginal Peoples.

Visual Art (Sining na Biswal)

Ang mga Katutubong mamamayan ay naglikha ng sining sa loob ng libu-libong taon
bago dumating ang mga kolonista at ang pagtatatag ng Canada bilang isang bansa. Tulad ng mga
taong lumikha sa kanila, ang mga tradisyon ng sining ng mga Katutubo ay kumakalat sa iba't
ibang teritoryo sa buong Hilagang Amerika. Ang mga tradisyon ng sining ng mga Katutubo ay
inaayos ng mga historyador ng sining ayon sa mga pangkat ng kultura, wika, o rehiyon:
Northwest Coast, Plateau, Plains, Eastern Woodlands, Subarctic, at Arctic.
Ang mga tradisyon ng sining ay lubhang nag-iiba sa loob ng mga magkakaibang pangkat.
Ang sining ng mga Katutubo na may pakikipagtulungan sa iba pang mga sining ay kakaiba mula
sa mga tradisyon ng Europa at ang pagtuon nito sa arkitektura. Ang mga likhang-sining ng mga
Katutubo ay maaaring gamitin kasama ang iba pang mga sining. Ang mga maskara at rattles ng
mga Shaman ay ginagamit nang seremonyal sa sayaw, kuwento, at musika. Ang mga likhang-
sining na naitago sa mga koleksyon ng museo ay nagmumungkahi ng panahon pagkatapos ng
pakikipag-ugnayan sa mga Europeo at nagpapakita ng mga palatandaan ng malikhain na pag-
angkop at pag-aayos ng mga kalakal mula sa Europa tulad ng metal at salaming mga beads. Ang
mga kakaibang kultura ng mga Metis na nabuo mula sa mga pag-uugnay ng iba't ibang kultura
ay nag-aambag ng mga sining na may halong mga kultural na anyo. Sa panahon ng ika-19 at
unang kalahati ng ika-20 siglo, ang pamahalaan ng Canada ay nagpatupad ng aktibong patakaran
ng sapilitang pagpapa-assimilate at pagsasamang-kultura sa mga Katutubong mamamayan.
Ipinagbawal ng Batas ng mga Indian ang mga pagpapakita ng Sun Dance, Potlatch, at mga
likhang-sining na naglalarawan sa mga ito.
Hindi hanggang 1950s at 1960s nang magsimulang pampublikong isulong at baguhin ng
mga Katutubong sining ang kanilang mga tradisyon, gaya nina Mungo Martin, Bill Reid, at
Norval Morrisseau. Sa kasalukuyan, may mga Katutubong mga sining na nagprapraktis sa lahat
ng midya sa Canada at dalawang mga Katutubong artista, sina Edward Poitras at Rebecca
Belmore, ang nagrepresaenta sa Canada sa Venice Biennale noong 1995 at 2005, ayon sa
pagkakasunod.
Humigit-kumulang 40,115 indibidwal na may katutubong pinagmulan ang hindi
mabilang sa panahon ng sensus noong 2006. Ito ay dahil sa ilang mga reserve at komunidad ng
mga katutubo sa Canada na hindi sumali sa sensus noong 2006, dahil hindi pahintulutan ang
pagbilang sa mga komunidad na iyon. Noong 2006, 22 na katutubong komunidad ang hindi
gaanong nabibilang, hindi tulad noong 2001 na 30 ang mga unang komunidad ng mga First
Nation ang hindi nabibilang, at noong 1996 na 77 ang mga katutubong komunidad na hindi
lubusang nabibilang. Kaya't maaaring mayroong 1,212,905 indibidwal na may katutubong
pinagmulan (North American Indian, Metis, at Inuit) na naninirahan sa Canada noong oras ng
pagsasagawa ng sensus noong 2006 sa Canada.
Ipinagtatanggol ng mga katutubo ang kanilang mga soberanong karapatan, at tinutukoy
ang Royal Proclamation of 1763, na binanggit sa Canadian Constitution Act, 1982, Section 25,
ang British North America Acts, at ang 1969 Vienna Convention on the Law of Treaties (na kung
saan ang Canada ay isang lagda) bilang suporta sa paghahayag na ito.

- Indian
- -
ProvincefTerritory • N um ber• % A•
(first N a tio ns)
Metis • ln u ii • Multiple • Other5 •

B ritish Columbia I 232.290 5.4% 155,015 69 ,475 1,570 2,480 3,745

- ...
Alberta 220,695 6.2% 116,670 96,865 1,985 1,875 3,295
Saskatchew an 157,740 15.6% 103,205 52,450 290 670 1,120
Manitoba 199,940 17.0% 130,075 78,835 580 1,205 1,055
Ontario 301,430 2.4% 201,100 86,015 3,360 2,910 8.045
Quebec I 141,915 1.8% 82,425 40,960 12,570 ,_ 1,55 0 4,410
- ,-- - - >- - ,
N ew Brunsw ick 22,620
... 3.1- % 16,120
, ... _ -
4 ,850 485 1 45
-
1,020

N ova Scotia 33,845 3.7% 21,895 10,050 695 225 980

P rin ce E d w a rd Island 2,230 1.6% 1,520 410 55 0 235

New foundland andLabrador 35,800 7.1% 19,315 7,665 6,260 260 2,300

Yukon 7,710 23.1% 6,585 845 175 30 70

-
N orthw est Territories 21,16 0 51 .9% 13,345 3,245 45 185
- - 4,335 -
Nunavut 27, 360 86.3% 130 135 27,070 15 15

Canada 1,400,685 4.3% 851,560 451,795 59,445 11,415 26,470

Source: 2011 Census

Languages (Wika)
Mayroong 13 na pangkat ng wika ng mga katutubo, 11 sa oral na anyo at 2 sa sign
language, sa Canada na binubuo ng mahigit sa 65 na magkakaibang diyalekto. Sa mga ito,
tanging ang Cree, lnuktitut, at Ojibway ang may sapat na bilang ng mga bihasang tagapagsalita
upang ituring na matatag at magtatagal sa inaabot na panahon. Dalawang teritoryo ng Canada
ang nagbibigay ng opisyal na katayuan sa mga katutubong wika. Sa Nunavut, ang lnuktitut at
lnuinnaqtun ay mga opisyal na wika kasama ng mga pambansang wika ng Ingles at Pranses, at
ang lnuktitut ay isang pangkaraniwang wikang ginagamit sa pamahalaang teritoryal. Sa NWT,
ang Official Languages Act ay nagpapahayag na may labing-isang iba't ibang wika: Chipewyan,
Cree, Ingles, Pranses, Gwich'in, lnuinnaqtun, lnuktitut, lnuvialuktun, North Slavey, South Slavey,
at TtjchQ. Bukod sa Ingles at Pranses, ang mga wika na ito ay hindi ginagamit sa pamahalaan;
ang opisyal na katayuan ay nagbibigay ng karapatan sa mga mamamayan na humiling ng
serbisyo sa mga ito at makipag-ugnayan sa pamahalaan gamit ang mga ito.
Hom e langu
Aboriginal language
- . No. of speakers •
Mother tongue •
-

Cree 99,950 78,855 47,190

lnuktitul 35,690 32,010 25,290
Ojibway 32,460 11,115 11,115
Montagnais-Naskapi (lnnu) 11,815 10,970 9,720
Dene 11,130 9,750 7,490
--
O ji-C ree {Anishinini) 12,605 8,480 8,480
Ml'kmaq 8,750 7,365 3,985
Siouan languages (Dakota/Sioux) 6,495 5,585 3,780

Alfkamekw 5,645 5,245 4,745

Blackfoot 4,915 3,085 3,085

Ang mga kultural na lugar ng mga katutubo ay nakasalalay sa pangunahing pamumuhay

o hanapbuhay ng kanilang mga ninuno sa panahon ng pagdating ng mga Europeo. Ang mga lugar
ng kultura na ito ay malapit na nagtugma sa pisikal at ekolohikal na mga rehiyon ng Canada. Ang
mga katutubong tao ng Pacific Northwest Coast ay nakatuon sa pangingisda sa karagatan at ilog;
sa loob ng British Columbia, ang kanilang pamumuhay ay nagtatampok ng pangangaso at
pangingisda sa ilog. Sa parehong mga lugar, ang salmon ang pinakamahalagang yaman. Para sa
mga tao ng mga kapatagan, ang pangunahing aktibidad ay ang pangangaso ng bison. Sa
subarktikong kagubatan, mas mahalaga ang ibang uri ng hayop tulad ng moose. Para sa mga tao
malapit sa mga Great Lakes at ilog ng Saint Lawrence, isinasagawa ang pagsasaka, kasama na
ang pagtatanim ng mais, beans, at kalabasa. Samantalang para sa mga Inuit, ang pangangaso ang
pangunahing pinagkukunan ng pagkain, kung saan ang mga buto ng seal ay pangunahing bahagi
ng kanilang diyeta. Bahagi rin ng diyeta ng mga Inuit ang caribou, isda, iba pang mga hayop sa
karagatan, at sa mas kaunting antas, mga halaman, berries, at seaweed. Isa sa mga
pinakamakikita at kilalang simbolo ng kultura ng mga Inuit ang inukshuk, na naging tatak ng
Vancouver 2010 Winter Olympics. Ang mga inuksuit ay mga batong eskultura na binubuo sa
pamamagitan ng pagkakapila ng mga bato; kapag nasa hugis ng tao, tinatawag itong inunnguaq.

Culture of Indigenous peoples (Kultura ng mga katutubong tao)

Sa pamamagitan ng kuwentuhan at iba pang mga paraan ng interactive na pag-aaral,
maraming salita, imbento, at laro ng mga katutubong tao sa Hilagang Amerika ay naging bahagi
na ng pang-araw-araw na wika at paggamit sa Canada. Salamat sa mga grupo tulad ng Aboriginal
Language and Culture (ALC) teacher’s ng British Columbia, patuloy na ipinamamana ang mga
praktikang ito sa bawat henerasyon. Ang bangka, mga snowshoes, toboggan, lacrosse, tug of war,
maple syrup, at tabako ay ilan lamang sa mga produkto, imbento, at laro. Ilan sa mga salitang ito
ay kasama ang barbecue, caribou, chipmunk, woodchuck, hammock, skunk, at moose. Maraming
mga lugar sa Canada, maging mga natural na tampok o mga tahanan ng tao, ay gumagamit ng
mga katutubong pangalan. Ang salitang "Canada" mismo ay nagmula sa salitang St. Lawrence
Iroquoian na nangangahulugang "bayan" o "pamayanan". Ang lalawigan ng Saskatchewan ay
nagmula sa Ilog Saskatchewan, na sa wika ng Cree ay tinatawag na "Kisiskatchewani Sipi", na
nangangahulugang "mabilis na daloy ng ilog." Ang lungsod na Ottawa, ang kabisera ng Canada,
ay nagmula sa salitang Algonquin na "adawe" na nangangahulugang "magpalitan ng kalakal."
Ang mga modernong grupo ng mga kabataan tulad ng Scouts Canada at Girl Guides of Canada
ay naglalaman ng mga programa na batay sa malaking bahagi sa mga kuwento, sining at kraftan
ng mga katutubo, pagbuo ng karakter, at pamumuhay sa kampo at kalikasan.
Ang mga Indian reserve, na itinatag sa batas ng Canada sa pamamagitan ng mga
kasunduan tulad ng Treaty 7, ay mga lupa ng mga First Nations na kinikilala ng mga hindi
katutubo na pamahalaan. Ang ilang mga reserve ay matatagpuan sa loob ng mga lungsod, tulad
ng Opawikoscikan Reserve sa Prince Albert, Saskatchewan, Wendake sa Quebec City, o Stony
Plain 135 sa Edmonton Capital Region. Mas maraming mga reserve sa Canada kaysa sa mga
First Nations, na binigyan ng mga kasunduang may kinalaman sa mga reserve. Ang mga
katutubong tao ay kasalukuyang nagtatrabaho sa iba't ibang mga propesyon at maaaring
manirahan sa labas ng kanilang mga lupang ninuno. Ang tradisyunal na kultura ng kanilang mga
ninuno, na nabuo ng kalikasan, ay patuloy na nagpapakita ng malakas na impluwensya sa kanila,
mula sa espiritwalidad hanggang sa mga saloobin sa pulitika. Ang National Aboriginal Day ay
isang araw ng pagkilala sa mga kultura at ambag ng mga First Nations, Inuit, at Metis na
mamamayan ng Canada. Ang araw ay unang ipinagdiwang noong 1996, matapos ipahayag ng
dating Gobernador Heneral ng Canada na si Romeo LeBlanc na dapat ipagdiwang ito taun-taon
tuwing Hunyo 21. Karamihan sa mga hurisdiksyon ng mga probinsya ay hindi ito kinikilala
bilang isang statutory holiday.

Royal Commission (Komisyong Pampook)

 Ang Royal Commission on Aboriginal People ay isang Komisyong Pambansa na
pinangasiwaan ng Pamahalaan ng Canada noong 1991 upang talakayin ang mga isyu ng mga
Katutubong mamamayan ng Canada. Isinasaalang-alang nito ang mga nakaraang patakaran ng
pamahalaan tungkol sa mga Katutubo tulad ng mga paaralang pansamantalahan at nagbibigay ng
mga rekomendasyon sa patakaran sa pamahalaan. Inilabas ng Komisyon ang kanyang huling ulat
noong Nobyembre 1996. Ang limang-volume, 4,000-pahina na ulat ay sumaklaw sa malawak na
hanay ng mga isyu; ang 440 na rekomendasyon nito ay humihiling ng malawakang pagbabago sa
pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga Katutubo, mga hindi-Katutubo, at ang mga pamahalaan sa
Canada. Ang ulat ay "naglalatag ng isang 20-taong programa para sa pagbabago."

Political Organization (Organisasyong Politikal)

Ang mga organisasyon ng mga Unang Bansa at Inuit ay nagkakaiba sa laki mula sa mga
lipunang band na may ilang miyembro hanggang sa mga konfederasyon ng mga bansa tulad ng
Iroquois.
Ang mga lider ng mga Unang Bansa mula sa buong bansa ay bumuo ng Asamblea ng
mga Unang Bansa, na nagsimula bilang National Indian Brotherhood noong 1968. Ang mga
Metis at Inuit ay kinakatawan sa pambansang antas ng Metis National Council at Inuit Tapiriit
Kanatami, ayon sa pagkakabanggit.
Ang mga kasalukuyang pampulitikang organisasyon ay resulta ng pakikipag-ugnayan sa
mga pamamaraan ng pamahalaan ng Europa sa pamamagitan ng Federal Interlocutor para sa mga
Metis at mga Non-Status Indians. Nagkakaiba ang mga pampulitikang organisasyon ng mga
Katutubo sa buong Canada sa kanilang pampulitikang posisyon, pananaw, at dahilan sa
pagkakabuo. Nagtatalakay ang mga Unang Bansa, Metis, at Inuit sa Pamahalaan ng Canada sa
pamamagitan ng Indian at Northern Affairs Canada sa lahat ng mga usapin tungkol sa lupa,
karapatan, at mga karapatan. Ang mga grupo ng mga Unang Bansa na nag-ooperate nang
independiyente ay hindi kasapi sa mga grupo na ito.

Health policy (Polisiya sa Kalusugan)

Noong 1995, inanunsyo ng pederal na pamahalaan ang Patakaran sa Karapatan ng mga
Katutubong Pamahalaan. Inaaknowledged ng patakaran na mayroon ang mga Unang Bansa at
Inuit ang konstitusyonal na karapatan na bumuo ng sariling uri ng pamahalaan na naaayon sa
kanilang partikular na kasaysayan, kultura, pulitika, at pang-ekonomiyang kalagayan. Ang
Patakaran sa Paglilipat ng Kapangyarihan sa Kalusugan ay naglaan ng isang balangkas para sa
pag-aampon ng kontrol sa mga serbisyong pangkalusugan ng mga Katutubo, at nagtakda ng
isang pangkaunlarang diskarte sa paglipat na nakatuon sa sariling determinasyon sa kalusugan.
Sa pamamagitan ng prosesong ito, ang desisyon na sumali sa mga talakayan tungkol sa paglipat
sa Kalusugan Canada ay nasa bawat komunidad. Kapag kasali na sa paglipat, ang mga
komunidad ay maaaring kumuha ng kontrol sa mga responsibilidad sa mga programa sa
kalusugan sa isang takdang bilis na itinatakda ng kanilang indibidwal na kalagayan at kakayahan
sa pamamahala ng kalusugan. Ang Pambansang Organisasyon para sa Kalusugan ng mga
Katutubo (NAHO), na itinatag noong 2000, ay isang organisasyong itinatag ng mga Katutubo at
kontrolado ng mga ito na hindi-pangkalakal sa Canada na nagsisikap na impluwensyahan at
paunlarin ang kalusugan at kagalingan ng mga Katutubong Sambayanan.
Ang mga taong tinanggap bilang miyembro ng isang tribu ay maaaring hindi mga status
na Indian. Ang C-31 ay nagpapaliwanag na iba't ibang seksyon ng Indian Act ay magiging
aplikable sa mga miyembro ng tribu. Ang mga seksyong pinag-uusapan ay may kinalaman sa
pamumuhay ng komunidad at pag-aari ng lupa. Hindi kasama ang mga seksyon na nauugnay sa
mga Indian (mga tao ng mga Unang Bansa) bilang mga indibidwal (sa kasong ito, mga
testamento at pagbubuwis ng personal na ari-arian).
Indian Act
Ang Indian Act ay isang pederal na batas na nagmula noong 1876. Maraming mga
malalaking pagbabago ang ginawa sa orihinal na batas mula noon, ang huling pagbabago ay
nangyari noong 1951; binago sa 1985 sa pamamagitan ng Bill C-31. Ang Indian Act ay
nagtatakda ng mga patakaran kung paano magpapatakbo ang mga Reserba at Banda at
nagtatakda kung sino ang kinikilala bilang "lndian".
Noong 1985, ipinasa ng Parlamento ng Canada ang Bill C-31, "An Act to Amend the
Indian Act". Dahil sa kinakailangang Konstitusyon, ang Batas ay nagsimulang umiral noong
Abril 17, 1985.
•Ito ay nagtatapos sa mga diskriminatoryong probisyon ng Indian Act, lalo na ang mga
nagdidiskrimina sa mga kababaihan.
•Binago nito ang kahulugan ng "status" at unang pagkakataon na pinapayagan ang limitadong
pagpapanumbalik ng mga Indiyan na hindi nakuha o nawalan ng status at/o kasapi ng Banda.
•Pinapayagan nito ang mga banda na itakda ang kanilang sariling mga patakaran sa pagiging
kasapi.
Ayon sa Unang-Nasyon-Federal Crown Political Accord, "ang kooperasyon ay magiging
batayan para sa pakikipagtulungan sa pagitan ng Canada at Unang-Nasyon, kung saan ang
Canada ay isang maikling sanggunian na tumutukoy sa Kanyang Kadakilaang Reyna sa
Karapatang Canadan. Itinanggi ng Kataas-taasang Hukuman na ang mga kasunduan ay
"naglalayong pag-isahin ang dating pagkakinatawan ng Aborihinal na soberanya sa inaakalang
soberanya ng Korona, at tukuyin ang mga karapatan ng Aborihinal". Kinilala ng mga tao ng
Unang-Nasyon ang mga kasunduang saklaw ng kasunduan 8 na magtatagal "hanggang ang araw
ay sumisikat, ang damo ay tumutubo, at ang mga ilog ay umaagos."

Politics, law and legislation (Politika, Batas, at Batasang Pampamahalaan)

Treaties (Mga Kasunduan)
Ang mga Kasunduan ng Korona at mga Katutubong mamamayan ng Canada ay
nagsimula noong panahon ng kolonisasyon ng mga Europeo. Itinatag ang mga numero na mga
kasunduan, ang Batas ng Indian, ang Batas ng Konstitusyon ng 1982, at mga kasong legal.
Iniintindi ng mga katutubong mamamayan ang mga kasunduang ito bilang mga kasunduan sa
pagitan nila at ng Korona ng Canada sa pamamagitan ng mga Indian Agent, at hindi sa Cabinet
of Canada. Ganito rin ang interpretasyon ng Maori sa Kasunduan ng Waitangi sa New Zealand.
Isang serye ng labindalawang kasunduan ang nilagdaan sa pagitan ng mga Unang Bansa sa
Canada at ng nagpapalakad na Monarka ng Canada mula 1871 hanggang 1921. Nilikha ng
Pamahalaan ng Canada ang patakaran, nagtalaga ng mga Komisyoner ng Kasunduan, at
nagratipika ng mga kasunduan. Ang mga Kasunduang ito ay mga kasunduan sa Pamahalaan ng
Canada na pinamamahalaan ng batas ng Canadian Aboriginal at binabantayan ng Ministro ng
Indian Affairs at Northern Development.
Dahil sa mga batas at patakaran na nagtataguyod o nangangailangan na ang mga
katutubong mamamayan ay magsanay ng asimilasyon sa isang Eurocentric na lipunan, nilabag
ng Canada ang United Nations Genocide Convention na nilagdaan ng Canada noong 1949 at
ipinasa sa Parliament noong 1952. Ang sistemang paaralan ng mga internado na naglalayo ng
mga katutubong bata sa kanilang tahanan ay nagdulot sa mga iskolar na naniniwala na maaaring
kasuhan ang Canada sa internasyonal na korte para sa pagkakasala ng genocide. Ang isang legal
na kaso ay nagresulta sa pag-aayos na nagkakahalaga ng 2 bilyong dolyar ng Canada noong 2006
at ang pagtatatag ng Truth and Reconciliation Commission na nagpatunay sa masamang epekto
nito sa mga bata at sa tensyon na nabuo sa pagitan ng mga katutubong Kanadyano at ng lipunang
Kanadyano. Noong 2008, naglabas ng pahayag ng paghingi ng paumanhin ang Punong Ministro
na si Stephen Harper sa ngalan ng pamahalaan ng Canada at ng mga mamamayan nito para sa
sistemang paaralan ng mga internado.
Ang huling pamahalaang estratehiya ng assimilasyon, na ginawang posible ng Indian Act,
ay ang Canadian residential school system:
Sa lahat ng mga inisyatiba na isinagawa sa unang siglo ng Confederation, walang isa ang
mas ambisyoso o mahalaga sa sibilisasyon na estratehiya ng Kagawaran, sa layuning ito ng
assimilasyon, kaysa sa residential school system... ang karanasan sa residential school ang siyang
pinakamabisang magdadala ng mga bata mula sa kanilang "savage" na komunidad tungo sa "mas
mataas na sibilisasyon" at "buong pagiging mamamayan."
Mula noong 1847 hanggang 1996, ang pamahalaang Kanadyano, kasama ang Simbahang
Katoliko, ay nagpatakbo ng 130 residential boarding school sa buong Canada para sa mga batang
katutubo, na sapilitang kinuha mula sa kanilang tahanan. Bagamat sinasabing nagbibigay-
edukasyon ang mga paaralan, ito ay binabalot ng kakulangan sa pondo, sakit, at pang-aabuso.
Forced assimilation (Pwersahang assimilasyon)
Mula sa huling bahagi ng ika-18 na siglo, pinanghikayat ng mga Europeong Canadian (at
ng pamahalaang Canadian) ang assimilasyon ng kulturang Aboriginal sa tinatawag na "kulturang
Canadian". Ang mga pagsisikap na ito ay umabot sa klimaks noong huling bahagi ng ika-19 at
simula ng ika-20 na siglo, na may serye ng mga inisyatiba na layuning ganap na assimilation at
pagsupil sa mga katutubong tao.
Ang mga patakaran na ito, na naging posible sa pamamagitan ng batas tulad ng Gradual
Civilization Act at ang Indian Act, ay nakatuon sa mga Europeong ideyal ng Kristiyanismo,
sedentaryong pamumuhay, agrikultura, at edukasyon.
Ang pagsusumikap na Kristiyano ng mga katutubo ng Canada ay nagsimula noong
dumating ang mga unang misyonero noong 1600s, ngunit ito ay naging mas sistemiko sa
pagkakaroon ng Indian Act noong 1876, na nagdulot ng mga bagong parusa para sa mga hindi
nag-convert sa Kristiyanismo. Halimbawa, ipinagbabawal ng mga bagong batas na ito ang mga
hindi Kristiyanong katutubong tao na magpatotoo o magkaroon ng kanilang mga kaso na
mapakinggan sa hukuman at pinagbabawal ang pag-inom ng alak. Nang isapanahon ang Indian
Act noong 1884, ipinagbabawal ang mga tradisyonal na relihiyosong at sosyal na mga gawain,
tulad ng Potlatch, at sa mga susunod na pagbabago noong 1920, ipinagbabawal ang "status
Indians" (na tinukoy sa Batas) na magsuot ng tradisyonal na kasuotan o magsagawa ng
tradisyonal na mga sayaw sa layuning itigil ang lahat ng mga hindi Kristiyanong gawain.
Isa pang layunin ng pamahalaang Canadian ay gawing sedentaryo ang mga katutubong
grupo sa Canada, dahil sa kanilang paniniwala na ito ay magpapadali sa proseso ng assimilasyon.
Noong ika-19 na siglo, sinimulan ng pamahalaan ang pagsuporta sa paglikha ng mga modelo ng
farming villages, na layuning hikayatin ang mga hindi sedentaryong grupo ng mga katutubo na
mamalagi sa isang lugar at magsimulang magtanim ng agrikultura. Ngunit nang marami sa mga
modelo ng farming villages na ito ang nabigo, naghanap ang pamahalaan ng ibang solusyon at
nilikha ang mga Indian reserve sa ilalim ng Indian Act noong 1876. Kasama sa paglikha ng mga
reserve na ito ang maraming mga batas na nagpapakapigil, tulad ng mga karagdagang
pagbabawal sa mga inuming nakalalasing, mga paghihigpit sa karapatan sa pagboto sa mga
halalan ng tribu, pagbabawas sa mga lugar ng pangangaso at pangisdaan, at hindi pagkakaroon
ng karapatan ng status Indians na bumisita sa ibang grupo sa kanilang mga reservation.
Sa pamamagitan ng Gradual Civilization Act noong 1857, pinasigla ng pamahalaan ang
mga Indian (halimbawa, mga First Nations) na mag-enfranchise - upang alisin ang lahat ng mga
legal na pagkakaiba sa pagitan [ng mga Indian] at ng iba pang mga mamamayan ng Canada sa
ilalim ng Kanyang Kadakilaang Reyna. Kapag isang katutubo ay pumili na mag-enfranchise, ito
ay magbubura sa kanya at sa kanyang pamilya ng Aboriginal title, sa layuning maging "mas
kaunti ang kanilang kabaliwan" at "mas sibilisado", at sa gayon ay maging bahagi ng lipunan ng
Canada. Gayunpaman, madalas pa rin silang itinuturing bilang hindi mamamayan ng mga
Europeo, at ang ilang mga pumili na mag-enfranchise ay karaniwang nae-disappoint.
 P1_Page8 P1_Page 9
P1_Page 10
Canada under British rule (1763-1867)

Ang mga mapa na ito ay nagpapakita ng mga lugar na nasa kulay rosas na kumakatawan sa mga teritoryal
na pakinabang ng Britanya matapos ang Kasunduan ng Paris at mga lugar na nasa kulay dilaw na
kumakatawan sa mga teritoryal na pakinabang ng Espanya matapos ang Kasunduan ng Fontainebleau.

Sa pagtatapos ng Seven Years' War at sa pagpirma ng Kasunduan ng Paris (1763),

ipinagkaloob ng Pransiya ang halos lahat ng natitirang teritoryo nito sa malaking bahagi ng
Hilagang Amerika, maliban sa mga karapatan sa pangingisda sa Newfoundland at sa dalawang
maliit na isla ng Saint Pierre at Miquelon kung saan maaaring tuyuin ng kanilang mga
mangingisda ang kanilang isda. Noong una pa lamang, lihim na ipinagkaloob ng Pransiya ang
malawak na teritoryo ng Louisiana nito sa Espanya sa ilalim ng Kasunduan ng Fontainebleau
(1762) kung saan ibinigay ni Haring Louis XV ng Pransiya ang buong lawak ng pinanggalingan
ng Ilog Mississippi mula sa mga Dakilang Lawa hanggang sa Gulf of Mexico at mula sa
Appalachian hanggang sa Aooalachian.

Canada under British rule (1763-1867)

 Narito ang mapa na nagpapakita ng mga pagkakamit ng teritoryo ng Britanya matapos ang
"Seven Years' War". Ang mga pagkakamit ng Kasunduan ng Paris ay nasa kulay rosas, at ang
mga pagkakamit ng teritoryo ng Espanya matapos ang Kasunduan ng Fontainebleau ay nasa
kulay dilaw.
Ang mga bagong namumuno ng Britanya sa Canada ay nagpanatili at nagprotekta sa
karamihan ng ari-arian, relihiyon, pulitika, at sosyal na kultura ng mga nagsasalitang Pranses na
habitants, na pinangangalagaan ang karapatan ng mga Canadiens na praktisin ang
pananampalataya ng Katoliko at gamitin ang Pranses na batas sibil (ngayon ay batas ng Quebec)
sa pamamagitan ng Quebec Act ng 1774. Ang Royal Proclamation ng 1763 ay inilabas noong
Oktubre ng Hari George III matapos ang pag-aari ng Britanya ng teritoryo ng Pransiya. Ang
proklamasyon ay nag-organisa ng bagong imperyo ng Britanya sa Hilagang Amerika at
nagpatatag ng relasyon sa pagitan ng Korona ng Britanya at mga katutubong mga tao sa
pamamagitan ng regulasyon ng kalakalan, pamamahagi, at pagbili ng lupa sa kanlurang
hangganan.
Sa pagtatapos ng Digmaang Pitong Taon at ang paglagda ng Kasunduan ng Paris (1763),
ipinagkaloob ng Pransiya ang halos lahat ng natitirang teritoryo nito sa pangunahing lupain ng
Hilagang Amerika, maliban sa mga karapatan sa pangisda sa Newfoundland at sa dalawang
maliit na isla ng Saint Pierre at Miquelon kung saan maaaring patuyuin ng mga mangingisda ang
kanilang isda. Sa kasunduan ng Fontainebleau (1762), ipinagkaloob na rin ng Pransiya ang
malawak nitong teritoryo ng Louisiana sa Espanya, kung saan ibinigay ni Haring Louis XV ng
Pransiya sa kanyang pinsang Haring Charles III ng Espanya ang buong lawa ng sapa ng
Mississippi mula sa mga Dakong Lawa hanggang sa Golpo ng Mehiko at mula sa mga Bundok
ng Appalachian hanggang sa Bundok ng Rocky. Tinago ng Pransiya at Espanya ang Kasunduang
Fontainebleau mula sa ibang mga bansa hanggang sa taong 1764. Bilang kabayaran sa pagkuha
ng Canada, ibinalik ng Britanya sa Pransiya ang pinakamahalagang kolonya nitong nagpo-
produce ng asukal, ang Guadeloupe, na mas pinahalagahan ng mga Pranses noong panahong
iyon kaysa sa Canada. (Ang Guadeloupe ang nagpoproduce ng mas maraming asukal kaysa sa
lahat ng mga Britonhong isla, at kilala rin ang pagtanggi ni Voltaire sa Canada bilang "Quelques
arpents de neige", "Ilan lamang na ektarya ng niyebe").
Noong 1783, nang umalis ang mga Briton mula sa Lungsod ng New York, dinala nila ang
maraming mga refugee na Loyalist patungo sa Nova Scotia, habang ang iba pang Loyalist ay
pumunta sa timog-kanlurang bahagi ng Quebec. Dumating ng napakaraming mga Loyalist sa
baybayin ng Ilog St. John na binuo ang isang hiwalay na kolonya - ang New Brunswick - noong
1784. Sinundan ito ng paghahati ng Quebec noong 1791, kung saan pinaghiwalay ang bahaging
pangunahin na nagsasalita ng Pranses na Lower Canada (French Canada) sa tabi ng Ilog St.
Lawrence at Tangway ng Gaspe, at ang Ingles na Upper Canada ng mga Loyalist na may
kabisera na matatag noong 1796 sa York, sa kasalukuyang Toronto. Pagkatapos ng 1790, ang
karamihan ng mga bagong settlers ay mga Amerikanong magsasaka na naghahanap ng mga
bagong lupain; bagaman kabahagi ang kanilang pananaw sa republikanismo, hindi sila gaanong
naging mapolitika at nanatiling neutral sa Digmaang 1812.

American Revolution and the Loyalists (Ang Amerikanong Rebolusyon at ang mga
Loyalista)
Sa panahon ng Amerikanong Rebolusyon, may ilang simpatiya para sa Amerikanong
hangarin sa pagitan ng mga Acadian at mga taga-New England sa Nova Scotia. Wala sa mga
grupo ang sumama sa mga rebeldeng pwersa, bagaman may ilang daang indibidwal ang sumapi
sa rebolusyonaryong kilusan. Ang pagsalakay ng Continental Army sa Quebec noong 1775, na
may layuning sakupin ang Quebec mula sa kontrol ng Britanya, ay napigilan sa Labanan ng
Quebec ni Guy Carleton, kasama ang tulong ng mga lokal na milisyang grupo. Ang pagkatalo ng
British army sa Siege of Yorktown noong Oktubre 1781 ang nagpahiwatig ng katapusan ng
pakikipaglaban ng Britanya upang supilin ang Amerikanong Rebolusyon.

War of 1812
Ang Digmaang 1812 ay naganap sa pagitan ng Estados Unidos at ng Britanya, kung saan
malaki ang papel na ginampanan ng mga kolonyang Britaniko sa Hilagang Amerika. Dahil sa
malakas na puwersa ng Royal Navy ng Britanya, ang mga plano ng digmaan ng mga Amerikano
ay nakatuon sa pagsalakay ng Canada (lalo na sa kasalukuyang silangang at kanlurang Ontario).
Ang mga estado ng Amerika sa mga lugar ng frontier ay bumoto para sa digmaan upang
mapigilan ang mga pagsalakay ng mga unang bansa na nagpigil sa pag-aaral ng frontier. Ang
digmaan sa hangganan ng Estados Unidos ay naging bahagi ng mga sunud-sunod na mga maling
pagsalakay at pagkabigo sa parehong panig. Noong 1813, kinontrol ng mga pwersang Amerikano
ang Lake Erie, pinalayas ang mga Briton mula sa kanlurang Ontario, pinatay ang pinuno ng mga
Native American na si Tecumseh, at binuwag ang militar na kapangyarihan ng kanyang
konfederasyon. Ang digmaan ay pinamahalaan ng mga opisyal ng British army tulad nina Isaac
Brock at Charles de Salaberry, kasama ang tulong ng mga unang bansa at mga loyalistang
impormante, lalo na si Laura Secord.
Ang Lower ng Canada ay may ibang perspektiba sa mga positibong bunga ng
Rebolusyon para sa mga Amerikano, na nagpapalakas sa kanila bilang isang masigasig na mga
tao, samantalang ang mga resulta nito para sa Ingles na Canada ay negatibo:
[Ang Ingles na Canada] ay hindi namana ang mga benepisyo, kundi ang pait ng
Rebolusyon. Hindi ito nagdulot ng mga kahanga-hangang kasulatan. Wala itong malaking
paglaya ng enerhiya at hindi rin nagbukas ng mga bagong pangitain ng espiritu. Ito ay isang
kalamidad, simpleng ganun. Sa halip na ang nagmumulang apoy na nagtutulak sa mga
Amerikano patungo sa kanluran sa buong kontinente, naroon lamang ang malungkot na
pagmuni-muni sa mga bagay na maaaring nangyari at madilim na paglilimi sa kahangahangang
mundo sa kabila ng mabagyo sa Atlantiko.
Ang Ingles na Canada ay nagsimula ang buhay nito na may malakas na pagpapabalik sa
nakaraan, katulad ng kung paano ang Conquest ay nagbigay sa French Canada: dalawang maliit
na mga bayan na opisyal na nagtataguyod ng kontrarebolusyon, ng mga nawawalang pakay, ng
mga maruruming ideyal ng isang lipunan ng mga tao at mga panginoon, at hindi ng kasarinlan at
kalayaan na katabi nila.
Ang pirmahan ng Kasunduan ng Paris noong 1783 ang opisyal na nagtapos sa digmaan.
Ang Britanya ay nagbigay ng ilang mga concession sa mga Amerikano sa gastos ng mga kolonya
sa Hilagang Amerika. Pansinin na ang mga hangganan sa pagitan ng Canada at Estados Unidos
ay opisyal na itinakda; ang lahat ng lupa sa timog ng mga Great Lakes, na dating bahagi ng
Probinsya ng Quebec at kasama ang kasalukuyang Michigan, Illinois, at Ohio, ay ibinigay sa
mga Amerikano. Binigyan din ng mga karapatan sa pangingisda ang Estados Unidos sa Gulf ng
St. Lawrence at sa baybayin ng Newfoundland at ang Grand Banks. Inignore ng mga Briton ang
bahagi ng kasunduan at pinanatili ang kanilang mga militar na outpost sa mga lugar ng mga
Great Lakes na ibinigay nila sa U.S., at patuloy silang nagbibigay ng mga sandata sa kanilang
mga katutubong kaalyado. Inalis ng mga Briton ang mga outpost sa pamamagitan ng Jay Treaty
noong 1795, ngunit ang patuloy na pagbibigay ng mga sandata ay nagpapakabahala sa mga
Amerikano sa panahon ng pagsisimula ng Digmaan ng 1812.

Rebellions and the Durham Report

Ang mga pag-aaklas noong 1837 laban sa kolonyal na pamahalaan ng Britanya ay
naganap sa Upper at Lower Canada. Sa Upper Canada, isang grupo ng mga Reformista sa ilalim
ng pamumuno ni William Lyon Mackenzie ang sumama sa armas sa mga hindi organisadong at
hindi matagumpay na serye ng mga maliit na labanan sa paligid ng Toronto, London, at
Hamilton.
Sa Lower Canada, nagkaroon ng mas malaking pag-aaklas laban sa pamamahala ng
Britanya. Ang mga rebelde mula sa mga komunidad na Ingles at Pranses, sa ilang pagkakataon
gamit ang mga base sa neutral na Estados Unidos, ay nakipaglaban sa mga awtoridad sa ilang
labanan. Ang mga bayan ng Chambly at Sorel ay nakuha ng mga rebelde, at ang lungsod ng
Quebec ay na-isolate mula sa iba pang bahagi ng kolonya. Si Robert Nelson, ang pinuno ng mga
rebelde sa Montreal, ay nagbasa ng "Pahayag ng Kasarinlan ng Lower Canada" sa isang
karamihan na nagtipon sa bayan ng Napierville noong 1838. Ang pag-aaklas ng kilusang Patriote
ay napalupig matapos ang mga labanan sa buong Quebec. Daan-daang tao ang inaresto, at ilang
mga nayon ang nasunog bilang ganti.
Ang Digmaan ay nagtapos nang walang pagbabago sa hangganan sa tulong ng
Kasunduan ng Ghent noong 1814, at ang Kasunduan ng Rush-Bagot noong 1817. Isa sa mga
resulta ng demograpiko ay ang paglipat ng mga Amerikanong migrante mula sa Upper Canada
papuntang Ohio, Indiana, at Michigan nang walang takot sa mga atake ng mga Indian. Matapos
ang digmaan, sinikap ng mga tagasuporta ng Britanya na supilin ang republikanismo na
karaniwang taglay ng mga Amerikanong imigrante sa Canada. Ang nakakabahalang alaala ng
digmaan at ang mga paglusob ng mga Amerikano ay nag-iwan ng malalim na impluwensiya sa
kamalayan ng mga Canadiense bilang pagdududa sa mga hangarin ng Estados Unidos sa
presensya ng Britanya sa Hilagang Amerika.
Ang British Government ay nagpadala ng Lord Durham upang suriin ang sitwasyon;
siya'y nanatili sa Canada ng limang buwan bago bumalik sa Britanya at dinala ang kanyang
Durham Report, na malakas na nagrekomenda ng responsable na pamahalaan.
Isang hindi gaanong tinanggap na rekomendasyon ay ang pagpagsamahin ng Upper at
Lower Canada para sa sinadyang assimilation ng populasyong nagsasalita ng Pranses. Ang mga
Canadas ay pinagsama sa isang kolonyang tinawag na United Province of Canada sa
pamamagitan ng 1840 Act of Union, at natamo ang responsable na pamahalaan noong 1848,
ilang buwan matapos ito matupad sa Nova Scotia. Ang parlyamento ng United Canada sa
Montreal ay sinunog ng isang grupo ng mga Tories noong 1849 matapos maipasa ang isang batas
ng indemnity para sa mga taong nagdusa ng pagkawala sa panahon ng rebelyon sa Lower
Canada.
Mula sa panahon ng mga Digmaang Napoleonic hanggang 1850, may mga 800,000
imigrante ang dumating sa mga kolonya ng British North America, karamihan mula sa British
Isles, bilang bahagi ng malaking migrasyon ng Canada. Kasama rito ang mga Highland Scots na
nagsasalita ng Gaelic na inalis mula sa kanilang mga tahanan dahil sa Highland Clearances
patungong Nova Scotia, at ang mga Scottish at English settlers sa mga Canadas, lalo na sa Upper
Canada. Ang Irish Famine ng 1840s ay malaki ang naimpluwensiyahan ang bilis ng Irish
Catholic immigration sa British North America, kung saan mahigit sa 35,000 na distresadong
mga Irish ang dumating sa Toronto lamang noong 1847 at 1848.
Ang mga manlalakbay mula Espanya ang nanguna sa Pacific Northwest coast, kasama
ang mga paglalayag ni Juan Jose Perez Hernandez noong 1774 at 1775. Sa panahon na nagpasya
ang mga Espanyol na magtayo ng isang fort sa Vancouver Island, ang British na navigator na si
James Cook ay bumisita sa Nootka Sound at nag-chart ng baybayin hanggang Alaska,
samantalang ang mga British at American maritime fur trader ay nagsimulang magkaroon ng
aktibong kalakalan sa mga katutubong tao sa baybayin upang matugunan ang malakas na
merkado para sa sea otter pelts sa China, na naglunsad ng tinatawag na China Trade. Sa panahon
ng tensyon sa digmaan sa pagitan ng Britanya at Espanya dahil sa kanilang karapatan, ang
Nootka Crisis ay malayang naresolba na malaki ang pabor sa Britanya, na mas malakas na
kapangyarihan sa karagatan. Noong 1793, si Alexander MacKenzie, isang Canadiense na
nagtatrabaho para sa North West Company, ay tumawid sa kontinente kasama ang kanyang mga
gabay na katutubo at French-Canadian na mga tauhan, at umabot sa bibig ng Bella Coola River,
na nagtapos ng unang kontinental na pagtawid sa hilaga ng Mexico, na ilang linggo lamang ang
nalampasan ang ekspedisyon sa pag-chart ni George Vancouver sa rehiyon.
Noong 1821, pinagsama ang North West Company at Hudson's Bay Company, na may
kombinadong teritoryo sa kalakalan na pinalawak sa pamamagitan ng lisensya sa North-Western
Territory at ang mga fur district ng Columbia at New Caledonia, na umabot sa Arctic Ocean sa
hilaga at Pacific Ocean sa kanluran.

Confederation
Ang Seventy-Two Resolutions mula sa 1864 Quebec Conference at Charlottetown
Conference ay nagtakda ng balangkas para pagkakaisahin ang mga kolonyang Britanya sa
Hilagang Amerika sa isang pederal na sistema. Ang mga resolusyon ay tinanggap ng karamihan
ng mga probinsya ng Canada at naging batayan para sa London Conference ng 1866, na
nagresulta sa pagbuo ng Dominion ng Canada noong Hulyo 1, 1867. Ang terminong "dominion"
ay napili upang ipakita ang estado ng Canada bilang isang sariling pamahalaang kolonya ng
British Empire, ito ang unang pagkakataon na ginamit ito sa isang bansa. Sa pagsasabatas ng
British North America Act (na ipinasa ng British Parliament), ang Province of Canada, New
Brunswick, at Nova Scotia ay naging isang pederasyon na may sariling soberanya.
Ang Kolonya ng Vancouver Island ay itinatag noong 1849, kung saan ang trading post sa
Fort Victoria ang nagsilbing kabisera. Sinundan ito ng Kolonya ng Queen Charlotte Islands
noong 1853, at ang paglikha ng Kolonya ng British Columbia noong 1858 at ng Stikine Territory
noong 1861. Ang mga huling tatlong kolonyang ito ay itinatag upang mapanatiling hindi
masakop at aneksa ng mga Amerikanong naghahanap ng ginto. Ang Kolonya ng Queen Charlotte
Islands at ang karamihan ng Stikine Territory ay pagsamahin sa Kolonya ng British Columbia
noong 1863 (ang natirang bahagi, hilaga ng 60th Parallel, ay naging bahagi ng North-Western
Territory).
Post-Confederation Canada 1867-1914

Ang Labanan sa Fish Creek, na naganap noong Abril 24, 1885, sa Fish Creek, Saskatchewan, ay
isang malaking tagumpay ng mga Metis laban sa mga pwersa ng Dominion ng Canada na
nagtatangkang pigilin ang North-West Rebellion ni Louis Riel.

Expansion (Paglawak or Ekspansyon)

Sa pamamagitan ng pangako ng Canadian Pacific Railway, isang transkontinental na
linya na mag-uugnay sa bansa, nakakuha ang Ottawa ng suporta sa mga Maritimes at sa British
Columbia. Noong 1866, pinagsama ang Colony of British Columbia at Colony of Vancouver
Island sa iisang Colony of British Columbia; sumali ito sa Canadian Confederation noong 1871.
Noong 1873, sumali rin ang Prince Edward Island. Ang Newfoundland, na walang
pangangailangan sa isang transkontinental na riles, bumoto ng hindi noong 1869 at hindi sumali
sa Canada hanggang 1949.
Ang pederalismo ay sumulpot mula sa iba't ibang mga impluwensya: nais ng mga Briton
na magkaroon ng kakayahan ang Canada na ipagtanggol ang sarili nito; kailangan ng mga
Maritimes ng mga koneksyon sa riles, na ipinangako noong 1867; naghangad ang British-
Canadian nationalism na pag-isahin ang mga lupain sa isang bansa, na pinamumunuan ng Ingles
at kultura ng Britanya; maraming mga Pranses-Canadian ang nakakita ng pagkakataon na
magkaroon ng kontrol sa pulitika sa isang bagong karamihang Pranses-salitaing Quebec at nag-
alala sa posibleng ekspansyon ng Estados Unidos patungong hilaga. Sa antas ng pulitika,
mayroong pagnanais na palawakin ang pananagutan ng pamahalaan at tanggalin ang deadlock sa
lehislatura sa pagitan ng Upper at Lower Canada, at palitan ang mga ito ng mga pambansang
lehislatura sa isang pederalismo. Ito ay partikular na itinulak ng liberal na kilusang Reforma sa
Upper Canada at ng Pranses-Canadian Parti rouge sa Lower Canada na pinaboran ang isang
hindi sentralisadong unyon kumpara sa Upper Canadian Conservative party at sa isang tiyak na
antas ang Pranses-Canadian Parti bleu, na pinaboran ang isang sentralisadong unyon.
 Noong 1905, nang tanggapin ang Saskatchewan at Alberta bilang mga probinsiya, ang
mga ito ay mabilis na lumalago dahil sa kasaganaan ng trigo na nag-aakit ng mga migrante
patungo sa mga kapatagan, kabilang ang mga Ukrainiano at mga Hilagang at Gitnang Europeo,
pati na rin ang mga naninirahan mula sa Estados Unidos, Britanya, at Silangang Canada.

Isang postcard ng photochrome na

nagpapakita ng downtown Montreal, mga 1910. Ang populasyon ng Canada ay naging mga
urbanisado noong ika-20 siglo.

Ang alitan sa hangganan ng Alaska, na simmering mula pa noong pagbili ng Alaska

noong 1867, ay naging kritikal nang matuklasan ang ginto sa Yukon noong huling bahagi ng
1890s, na kung saan kontrolado ng Estados Unidos ang lahat ng posibleng mga pampasok na
daungan. Isinulong ng Canada na kasama sa hangganan nito ang daungan ng Skagway. Ang
alitan ay dinala sa arbitrahiyon noong 1903, ngunit sumama ang delegado ng Britanya sa mga
Amerikano, na nagalit sa mga Canadians na naramdaman nilang itinraydor ng Britanya ang mga
interes ng Canada upang magkamal ng pabor sa Estados Unidos.
Noong 1890s, nagkodipika ang mga eksperto sa batas kriminal at nagbunga ito sa
Criminal Code, 1892. Ipinatibay nito ang liberal na ideal ng "pagkakapantay-pantay sa harap ng
batas" sa isang paraan na ginawang tunay na katotohanan para sa bawat adultong Canadian ang
abstrakto ng prinsipyo. Si Wilfrid Laurier na naglingkod noong 1896-1911 bilang ika-pitong
Punong Ministro ng Canada ay naniniwala na ang Canada ay malapit nang maging isang
kapangyarihang pandaigdig, at ipinahayag na ang ika-20 siglo ay "para sa Canada".
Nilagdaan ni Laurier ang isang kasunduan ng reciprosidad sa Estados Unidos na magbaba
ng mga taripa sa parehong direksyon. Sinisiyasat ito ng mga Konserbatibo sa pamumuno ni
Robert Borden, na nagsasabing ito ay mag-uugnay ng ekonomiya ng Canada sa Estados Unidos
at magpapahina sa ugnayan nito sa Britanya. Nanalo ang Partido Konserbatibo sa pampulitikang
halalan ng Canada noong 1911.
 Noong 1873, si John A. Macdonald (Unang Punong Ministro ng Canada) ang nagtatag ng
North-West Mounted Police (ngayon ay Royal Canadian Mounted Police) upang tumulong sa
pagpapatrolya sa Northwest Territories. Layunin ng Mounties na ipahayag ang soberanya ng
Canada laban sa posibleng panghihimasok ng Estados Unidos sa maluwag na nasasakupan.

Ang unang malawakang misyon ng Mounties ay ang pagpapalaganap sa ikalawang

kilusang pagsasarili ng mga Metis sa Manitoba, isang pangkat na may halong lahi ng mga Unang
Bansa at Europeo, na nagmula noong gitna ng ika-17 na siglo. Ang pagnanais na magkaroon ng
kasarinlan ay lumitaw sa Red River Rebellion noong 1869 at sa sumunod na North-West
Rebellion noong 1885 na pinangunahan ni Louis Riel. Ang pagpapalaganap sa Rebellion ay
unang independiyenteng militar na aksyon ng Canada. Nagkakahalaga ito ng mga $5 milyon at
nagpapakita ng pangangailangan na tapusin ang Canadian Pacific Railway. Ito ay nagtiyak ng
pagkontrol ng mga Anglophone sa Prairies at nagpamalas na ang pambansang pamahalaan ay
may kakayahang kumilos nang taimtim. Gayunpaman, ito ang nagdulot ng pagkawala ng suporta
ng Conservative Party sa karamihan ng mga taga-Quebec at nagresulta sa permanenteng
pagdududa ng mga Francophone sa komunidad ng mga Anglophone.

Popular culture (Kasaysayan ng Popular na Kultura)

Sa Canada, ang kaligayahan sa bansa ay nauugnay sa pagbaba ng oras ng trabaho at
nabubuo batay sa moral na mga halaga, etniko-relihiyosong mga komunidad, at kasarian. Sa
isang malamig na bansa na may mahabang mga gabi ng taglamig at mahaba ang mga araw ng
tag-araw, ilan sa mga paboritong libangan ay ang horse racing, mga team sport tulad ng hockey,
pagkanta-kanta, rollerskating, at mga board game. Sinikap ng mga simbahan na pangunahan ang
mga gawain sa oras ng pahinga sa pamamagitan ng pagbabawal sa pag-inom at pagkakaroon ng
mga taunang pagpapanumbalik at mga lingguhang aktibidad ng mga klub. Noong 1930, naglaro
ang radyo ng malaking papel sa pagkakaisa ng mga Canadiense sa kanilang mga lokal o
rehiyonal na koponan ng hockey. Ang mga detalyadong pagsasalaysay ng mga palabas na pang-
sports, lalo na sa ice hockey, ay kumakapit sa mga tagahanga ng mas malalim kaysa sa mga ulat
sa pahayagan kinabukasan. Ang mga rural na lugar ay lalo pang naimpluwensiyahan ng
pagsasalaysay ng mga palabas na pang-sports. Sa ika-19 siglo, naniniwala ang mga Canadiense
na mayroon silang natatanging "hilagang katangian," na dulot ng mahabang at matigas na mga
taglamig na kayang lampasan lamang ng mga matatag na katawan at isip. Inaangkin ang
katatagan na ito bilang isang katangiang pang-Canadiense, at ang mga palakasan tulad ng ice
hockey at snowshoeing na nagpapakita nito ay itinuturing na tipikal na Canadiense. Sa labas ng
arena ng palakasan, ipinapahayag ng mga Canadiense ang mga pambansang katangian ng
pagiging mapayapa, maayos, at magalang. Subalit sa loob, sumisigaw sila nang malakas sa mga
laro ng ice hockey, nagtitili sa bilis, kasigasigan, at karahasan, kung kaya't nagiging isang
magulong simbolo ng Canada.
Ang suporta para sa Britanya noong Unang Digmaang Pandaigdig ay nagdulot ng
malaking krisis sa pulitika hinggil sa konseprisyon, kung saan tinutulan ng mga Francophones,
lalo na sa Quebec, ang mga pambansang patakaran. Sa panahon ng krisis, maraming kalaban na
mga dayuhan (lalo na mga Ukranyano at Aleman) ang napailalim sa kontrol ng pamahalaan. Ang
partido ng Liberal ay nagkaroon ng malalim na hiwa, kung saan karamihan sa mga lider nito na
Ingles ang sumapi sa gobyernong unyonista na pinamunuan ni Punong Ministro Robert Borden,
ang pinuno ng partido ng Conservative. Nakabalik ang mga Liberal sa kanilang impluwensiya
pagkatapos ng digmaan sa pamumuno ni William Lyon Mackenzie King, na nagsilbi bilang
punong ministro sa tatlong magkahiwalay na termino mula 1921 hanggang 1949.
World wars and interwar years 1914-1945

First World War (Ang Unang Digmaang Pandaigdig)

Ang mga pwersa ng Canada at ang partisipasyon ng mga sibilyan sa Unang Digmaang
Pandaigdig ay nakatulong sa pagpapalaganap ng pagkakakilanlan bilang isang bansang British-
Canadian. Ang mga pinakamahalagang tagumpay ng militar ng Canada sa panahon ng Unang
Digmaang Pandaigdig ay naganap sa mga labanan sa Somme, Vimy, Passchendaele, at ang mas
kilala bilang "Canada's Hundred Days". Ang reputasyon na nakamit ng mga tropang Canadian,
kasama na ang tagumpay ng mga Canadian flying aces tulad nina William George Barker at Billy
Bishop, ay nakatulong sa pagbibigay ng bagong identidad sa bansa. Noong 1922, iniulat ng War
Office ang humigit-kumulang na 67,000 na nasawi at 173,000 na nasugatan sa digmaan. Hindi
kasama dito ang mga sibilyang namatay sa mga pangyayaring nangyari sa panahon ng digmaan
tulad ng Halifax Explosion.

Woman suffrage (pagkakapantay-pantay ng kababaihan sa botohan)

Ang katayuan ng mga kababaihan sa pulitika nang walang karapatan sa pagboto ay
mahigpit na itinaguyod ng National Council of Women of Canada mula 1894 hanggang 1918.
Ito'y nagtataguyod ng isang pangitain ng "transcendent citizenship" para sa mga kababaihan. Ang
pagboto ay hindi kinakailangan, sapagkat ang pagiging mamamayan ay dapat ipakita sa
pamamagitan ng personal na impluwensya at moral na paninindigan, sa pamamagitan ng
paghahalal ng mga kalalakihan na may malakas na moral na karakter, at sa pamamagitan ng
pagpapalaki ng mga anak na may malasakit sa bayan. Ang posisyon ng National Council ay
sumasalamin sa kanilang programa ng pagbuo ng bansa na naglalayong itaguyod ang Canada
bilang isang kolonyang binubuo ng mga puting kalatagan ng lupa. Bagamat mahalaga ang
kilusang pangkababaihan para sa pagpapalawak ng mga karapatan sa pulitika ng mga puting
kababaihan, ito rin ay pinahintulutan sa pamamagitan ng mga argumento na nakabatay sa lahi na
nag-uugnay ng pagkaboto ng mga puting kababaihan sa pangangailangan na protektahan ang
bansa mula sa "pagkabulok ng lahi."
Mayroon nang lokal na karapatan sa pagboto ang mga kababaihan sa ilang mga
probinsiya, tulad ng Canada West mula 1850, kung saan ang mga kababaihang may-ari ng lupa
ay maaaring bumoto para sa mga tagapamahala ng paaralan. Sa pamamagitan ng 1900, sumunod
ang iba pang mga probinsiya sa mga katulad na probisyon, at noong 1916, ang Manitoba ang
nanguna sa pagpapalawak ng kabuuang pagboto ng mga kababaihan. Kasabay nito, malakas na
sinuportahan ng mga tagapagtaguyod ng karapatan ng mga kababaihan ang kilusang probisyon,
lalo na sa Ontario at mga probinsya sa Kanlurang bahagi ng bansa.
Ang Military Voters Act ng 1917 ay nagbigay ng karapatan sa pagboto sa mga
kababaihang Briton na mga babaeng balo ng digmaan o may mga anak o asawa na naglilingkod
sa ibang bansa. Ang Punong Ministro na si Borden ng Unionist Party ay nangakong
magkakaroon ng pantay na karapatan sa pagboto para sa mga kababaihan noong kampanya ng
1917. Matapos ang kanyang malaking tagumpay, nagpakilala siya ng isang panukalang batas
noong 1918 para sa pagpapalawak ng pagboto sa mga kababaihan. Ito'y pumasa ng walang
labanan, ngunit hindi ito kasama sa mga eleksyon sa probinsiya at munisipalidad ng Quebec.
Ang mga kababaihan sa Quebec ay nakuha ang kabuuang karapatan sa pagboto noong 1940. Ang
unang babaeng nahalal sa Parlamento ay si Agnes Macphail ng Ontario noong 1921.

Lnterwar

Anachronous map of the world between 1920 and 1945 which shows The League of Nations and
the world.

On the world stage (Sa pandaigdigang entablado)

Bilang resulta ng ambag nito sa pagtatagumpay ng mga Kapisanang Kapulungan sa
Unang Digmaang Pandaigdig, ang Canada ay nagiging mas palaban at hindi na gaanong sunud-
sunuran sa awtoridad ng Britanya. Naniniwala si Punong Ministro Sir Robert Borden na
pinatunayan ng Canada ang sarili nito sa mga labanan sa Europa, kaya humiling siya na
magkaroon ito ng hiwalay na upuan sa Paris Peace Conference noong 1919. Una itong
tinututulan hindi lamang ng Britanya kundi pati na rin ng Estados Unidos, na nakikita ang
delegasyong ito bilang karagdagang boto ng Britanya. Sinagot ni Borden na dahil sa halos
60,000 mamamayan ng Canada ang nawala, isang mas malaking proporsyon ng mga lalaki nito,
ang karapatang pantay na katayuan bilang isang bansa ay napatunayan nito sa digmaan. Sa huli,
pumayag ang Britanyang Punong Ministro na si David Lloyd George at nagawa niyang
kumbinsihin ang hindi gustong mga Amerikano na tanggapin ang presensiya ng mga delegasyon
mula sa Canada, India, Australia, Newfoundland, New Zealand, at South Africa. Sila rin ay
nagkaroon ng kanilang mga hiwalay na upuan sa League of Nations. Hindi humiling ang Canada
ng reparasyon o mandato. Sa Paris, ito ay naglaro lamang ng isang makahulugang papel, ngunit
ang pagkakaroon lamang ng isang upuan ay isang bagay na ipinagmamalaki. May maingat na
pag-asa ang Canada sa bagong League of Nations, kung saan ito ay aktibo at independiyenteng
naglalaro ng papel.
Noong 1923, ang Britanyang Punong Ministro na si David Lloyd George ay paulit-ulit na
humingi ng suporta ng Canada sa Chanak crisis, kung saan may nagbabanta ng digmaan sa
pagitan ng Britanya at Turkey. Tinanggihan ng Canada ang hiling na ito. Pinalawak ang
Kagawaran ng Ugnayang Panlabas, na itinatag noong 1909, at itinaguyod ang autonomiya ng
Canada habang pinaigting nito ang sariling serbisyo sa panlabas na relasyon at binawasan ang
pagtangkilik sa mga diplomatikong kinatawan ng Britanya. Sa ganitong paraan nagsimula ang
mga karera ng mahahalagang diplomatikong tulad nina Norman Robertson, Hume Wrong, at ng
kinabukasang Punong Ministro na si Lester Pearson.
Noong 1931, ipinasa ng Britanyang Parlamento ang Statute of Westminster na nagbibigay
ng halos ganap na kalayaan sa paggawa ng mga batas mula sa London para sa bawat dominion.
Bagaman hindi ito tinanggap ng Newfoundland, para sa Canada ang Statute of Westminster ay
naging isang pagdeklara ng kanilang kalayaan.
Noong 1926, pinayuhan ng Punong Ministro Mackenzie King ang Gobernador Heneral
na si Lord Byng na ipawalang-bisa ang Parlamento at tawagin ang panibagong eleksyon, ngunit
tumanggi si Byng, na tanging pagkakataon na ginamit ng Gobernador Heneral ang ganitong
kapangyarihan. Sa halip, tinawag ni Byng si Meighen, ang lider ng Partido Konserbatibo, na
bumuo ng isang pamahalaan. Sinubukan ni Meighen na gawin ito, ngunit hindi niya makuha ang
mayorya sa Mababang Kapulungan at siya rin ay nagpayo ng pagpapawalang-bisa, na sa
pagkakataong ito ay tinanggap. Ang kaganapang ito, ang King-Byng Affair, ay nagmarka ng
isang krisis sa konstitusyon na nalutas sa pamamagitan ng isang bagong tradisyon ng lubos na
hindi pakikialam ng Britanyang pamahalaan sa mga usapin ng pulitika ng Canada.
America, New France and colonization 1534- 1763

Replica of Port Royal habitation, located at the Port-Royal National Historic Site of Canada,
Nova Scotia.
Ang interes ng mga Pranses sa New World ay nagsimula sa pamamagitan ni Francis I ng
Pransiya, na noong 1524 ay nag-sponsor kay Giovanni da Verrazzano na maglayag sa rehiyon sa
pagitan ng Florida at Newfoundland na umaasa na makahanap ng daan patungo sa Pasipikong
Karagatan. Noong 1534, nagtanim ng krus si Jacques Cartier sa Peninsula ng Gaspe at inangkin
ang lupain sa pangalan ni Francis l. Mga naunang pagtatangkang magkolonisado ni Cartier sa
Charlesbourg-Royal noong 1541, sa Sable Island noong 1598 ni Marquis de La Roche-
Mesgouez, at sa Tadoussac, Quebec noong 1600 ni François Grave Du Pont ay nabigo. Sa kabila
ng mga simulaing pagkabigo na ito, ang mga pampangisda ng Pransiya ay nagsimulang lumayag
sa Atlantikong baybayin at papasok sa Ilog St. Lawrence, nagtitinda at nag-aalay ng pakikipag-
alyansa sa mga Unang Bansa.

Domestic affairs (Mga pambansang usapin o mga isyung pampolitika sa loob ng bansa)
Noong 1921 hanggang 1926, sinulong ng Liberal na pamahalaan ni William Lyon
Mackenzie King ang isang konserbatibong pampolitikang patakaran na layuning bawasan ang
mga buwis na nagmula sa panahon ng digmaan, lalo na ang pagpalamig sa mga tensiyon sa
etniko noong panahon ng digmaan, pati na rin ang paglutas ng mga tunggalian sa paggawa
pagkatapos ng digmaan. Tinanggihan ng mga Progresibo ang pag-akay sa pamahalaan, ngunit
tumulong sila sa mga Liberal sa pagtalo sa mga mosyon ng hindi tiwala. Kinaharap ni King ang
isang delikadong pagbabalanse sa pagbaba ng taripa upang ikasiya ang mga Progresibong
nakabase sa Prairie, ngunit hindi masyadong mababa upang huwag masangkot ang mahalagang
suporta niya sa industriyal na Ontario at Quebec, na nangangailangan ng taripa upang
makipagkumpetensya sa mga inangkat mula sa Amerika. Patuloy at matinding nagbanggaan sina
King at ang lider ng Konserbatibo na si Arthur Meighen sa mga talakayan sa Kapulungan ng mga
Kinatawan. Unti-unti ring namahina ang mga Progresibo. Nagbitiw sa kanilang epektibong at
mapaghamong lider na si Thomas Crerar upang bumalik sa kanyang negosyo sa trigo, at
pinalitan siya ng mas tahimik na si Robert Forke. Pabilis nang nakakakuha ng impluwensya at
kapangyarihan sa hanay ng mga Progresibo ang sosyalistang repormista na si J.S. Woodsworth,
at nakipagkasunduan siya kay King sa mga usapin ng patakaran.

Champlain's Quebec City habitation c. 1608

Noong 1608, itinatag ni Champlain ang kasalukuyang Lungsod ng Quebec, isa sa mga
pinakamaagang permanenteng pamayanan na naging kabisera ng New France. Siya mismo ang
namahala sa lungsod at sa mga usapin nito, at nagpadala ng mga ekspedisyon upang mag-explore
sa loob ng lupa. Noong 1609, natuklasan ni Champlain ang Lawa ng Champlain. Sa taong 1615,
naglakbay siya sa pamamagitan ng kano sa Ilog Ottawa, patungo sa Lawa Nipissing at Georgian
Bay, hanggang sa gitna ng teritoryo ng mga Huron malapit sa Lawa Simcoe. Sa mga paglalakbay
na ito, tinulungan ni Champlain ang mga Wendat (o kilala rin bilang 'Hurons') sa kanilang mga
labanan laban sa Iroquois Confederacy. Bilang resulta, naging kaaway ng mga Pranses ang mga
Iroquois at nasangkot sila sa iba't ibang tunggalian (kilala bilang mga Digmaang Pranses at
Iroquois) hanggang sa pagpirma ng Malaking Kapayapaan ng Montreal noong 1701.
Ang mga Ingles, pinangunahan ni Humphrey Gilbert, ay nag-angkin sa St. John's,
Newfoundland, noong 1583 bilang unang kolonyang Ingles sa Hilagang Amerika sa
pamamagitan ng prerogatibo ng Reyna Elizabeth I. Sa panahon ng paghahari ni Haring James I,
itinatag ng mga Ingles ang karagdagang mga kolonya sa Cupids at Ferryland, Newfoundland, at
agad namang itinatag ang mga unang matagumpay na permanenteng pamayanan sa Virginia sa
timog. Noong Setyembre 29, 1621, ipinagkaloob ni Haring James ang isang piyansa para sa
pagtatatag ng isang Scottish na kolonya sa New World kay Sir William Alexander. Noong 1622,
umalis ang mga unang mga nakatira mula sa Scotland. Sa una, nabigo sila at hindi agad na na-
establish ang matatag na permanenteng pamayanan sa Nova Scotia hanggang 1629 sa kahuli-
hulihang bahagi ng Digmaang Ingles-Pranses. Hindi nagtagal ang mga kolonyang ito: noong
1631, sa ilalim ni Charles I ng Inglatera, nilagdaan ang Kasunduan ng Suza, na nagtatapos sa
digmaan at nagpapabalik ng Nova Scotia sa mga Pranses. Hindi nabalik ang New France sa
ganap na pangangasiwa ng mga Pranses hanggang sa Kasunduan ng Saint-Germain-en-Laye
noong 1632. Ito ang nagdulot ng bagong mga migrante mula sa Pransiya at ang pagtatatag ng
Trois-Rivieres noong 1634.
Noong 1604, ipinagkaloob ang isang monopolyo sa kalakalan ng balahibo sa Hilagang
Amerika kay Pierre Du Gua, Sieur de Mons. Ang kalakal ng balahibo ay naging isa sa
pangunahing negosyong pang-ekonomiya sa Hilagang Amerika. Pinangunahan ni Du Gua ang
kanyang unang ekspedisyon sa isang isla malapit sa bibig ng Ilog St. Croix. Isa sa kanyang mga
opisyal ay isang heograpo na nagngangalang Samuel de Champlain, na agad na naglunsad ng
malaking pagsusuri sa hilaga-silangang baybayin ng kasalukuyang Estados Unidos. Noong
tagsibol ng 1605, sa ilalim ni Samuel de Champlain, inilipat ang bagong pamayanan ng St. Croix
sa Port Royal (ang kasalukuyang Annapolis Royal, Nova Scotia).
Ang Pamayanan ng Quebec: A.-Ang Bodega. 8.-Pigeon-loft. C.-Hiwalay na mga gusaling
kinalalagyan ng aming mga armas at para sa mga manggagawang pinagtatrabahuan. D.-Isang
Ibang Hiwalay na Gusali para sa mga Manggagawa. E.-Sun-dial. F.-Isang Ibang Hiwalay na
Gusali kung saan matatagpuan ang pandayan at kung saan tinutuluyan ang mga manggagawa.
G.-Mga Galeriya sa paligid ng mga Tahanan. H.-Ang Tahanan ng Sieur de Champlain. 1.-Ang
pinto ng Pamayanan na may hagdan. L.-Pamamasyal sa paligid ng Pamayanan na may lapad na
sampung talampakan patungo sa gilid ng Moat. M.-Moat sa palibot ng buong Pamayanan. O.-
Ang Hardin ng Sieur de Champlain. P.-Ang Kusina. Q.-Espasyo sa harap ng Pamayanan sa
Tabing Ilog. R.-Ang malaking Ilog St. Lawrence.
Bagaman napakababa ang bilang ng mga imigrante sa New France sa ilalim ng direktang
kontrol ng Pransya, karamihan sa mga bagong dating ay mga magsasaka, at ang rate ng paglaki
ng populasyon sa mga settler mismo ay napakataas. Ang mga kababaihan ay mayroong mga 30
porsiyentong mas maraming anak kaysa sa mga kababaihang kahalintulad nila na nanatili sa
Pransiya. Sinasabi ni Yves Landry, "Ang mga Canadian ay may espesyal na diyeta para sa
kanilang panahon. Ito ay dulot ng likas na kasaganaan ng karne, isda, at malinis na tubig; ang
magandang kondisyon ng pagpapanatili ng pagkain sa panahon ng taglamig; at isang sapat na
suplay ng trigo sa karamihan ng mga taon. Ang sensus noong 1666 ng New France ay isinagawa
ni Jean Talon, ang intendant ng Pransiya, noong taglamig ng 1665-1666. Ipinalabas ng sensus
ang bilang ng populasyon na umabot sa 3,215 mga Acadian at habitant (mga magsasakang
Pranses-Canadian) sa mga distrito ng administrasyon ng Acadia at Canada. Nagpakita rin ang
sensus ng malaking pagkakaiba sa bilang ng mga lalaki na 2,034 kumpara sa 1,181 na mga
babae.
Sa panahong ito, inihahambing sa mas mataas na densidad at mas mabagal na pag-unlad
ng agraryong pamayanan ng mga Ingles mula sa silangang baybayin ng mga kolonya, ang
interior na hangganan ng New France ay sa bandang huli ay sumakop ng napakalawak na lugar
na may manipis na network na nakatuon sa kalakal ng balahibo, mga pagsisikap sa pangangaral
ng mga misyonero, pagtatatag at pag-angkin ng isang imperyo, at militar na pagsisikap upang
protektahan at palawakin ang mga pagsisikap na ito. Ang pinakamalaking mga network ng mga
kano ay sumaklaw sa malaking bahagi ng kasalukuyang Canada at gitnang bahagi ng
kasalukuyang Estados Unidos.
Matapos ang kamatayan ni Champlain noong 1635, ang Simbahang Romano Katoliko at
ang mga Heswitong institusyon ay naging pinakamahalagang puwersa sa New France at
umaasang magtatag ng isang matatagumpay na komunidad ng mga Europeo at Kristiyanong mga
Aborihinal. Noong 1642, sinuportahan ng mga Sulpisyo ang isang pangkat ng mga nakatirang
pinangungunahan ni Paul Chomedey de Maisonneuve, na nagtatag ng Ville-Marie, na nagsilbing
unang yugto ng kasalukuyang Montreal. Noong 1663, direkta nang kinontrol ng Pranses na
korona ang mga kolonya mula sa Kumpanya ng New France.

Mapa ng North America noong 1702 na nagpapakita ng mga daungan, kabayanan, at iba pa na na
sakop ng mga European settlesrs. Britain (pink), France (blue), and Spain (orange)

Noong maagang bahagi ng 1700s, ang mga settler ng New France ay napatatag na sa mga
baybayin ng Ilog Saint Lawrence at bahagi ng Nova Scotia, na may populasyong humigit-
kumulang na 16,000. Gayunpaman, huminto ang pagdating ng mga bagong dating mula sa
Pransiya sa mga nagdaang dekada, na nagresulta sa pagkakaroon ng labis-labis na bilang ng mga
Ingles at Eskosong settler sa Newfoundland, Nova Scotia, at mga Timog na Labimpitong
Kolonya, na humigit-kumulang sampung beses ang populasyon ng mga Pranses noong mga
1750s. Mula noong 1670, sa pamamagitan ng Hudson's Bay Company, nag-angkin rin ang mga
Ingles sa Hudson Bay at sa pinagmumulan nitong drainage basin na kilala bilang Rupert's Land
sa pamamagitan ng pagtatatag ng mga bagong post ng kalakalan at mga fort, habang patuloy na
pinapatakbo ang mga pamayanan ng pangingisda sa Newfoundland. Ang pagpapalawak ng mga
Pranses sa mga ruta ng mga kano sa Canada ay naghamon sa mga pagsasabing ginawa ng
Hudson's Bay Company, at noong 1686, pinangunahan ni Pierre Troyes ang isang pang-likod-
lupa na ekspedisyon mula sa Montreal patungo sa baybayin ng bay, kung saan nagawa nilang
sakupin ang ilang mga outpost. Ang mga pagsasakop ni La Salle sa kanyang mga pagsasaliksik
ay nagbigay ng pag-angkin sa Pransiya sa Lambak ng Ilog Mississippi, kung saan nagtatayo ng
mga nagkalat na mga fort at pamayanan ang mga mangangaso ng balahibo at ilang mga settler.
Mayroong apat na digmaang Pranses at Indian at dalawang karagdagang digmaan sa
Acadia at Nova Scotia sa pagitan ng Labimpitong Kolonyang Amerikano at New France mula
1688 hanggang 1763. Sa panahon ng Digmaang ni Haring William (1688 hanggang 1697),
kasama sa mga militar na tunggalian sa Acadia ang Battle of Port Royal (1690); isang labanan sa
dagat sa Bay of Fundy (Action of July 14, 1696); at ang Raid on Chignecto (1696). Ang
Kasunduan ng Ryswick noong 1697 ang nagtapos sa digmaan sa pagitan ng dalawang kolonyal
na kapangyarihan ng Inglatera at Pransiya sa maikling panahon. Sa panahon ng Digmaang ni
Reyna Anne (1702 hanggang 1713), ang British Conquest of Acadia ay naganap noong 1710, na
nagresulta sa Nova Scotia, maliban sa Cape Breton, na opisyal na ipinagkaloob sa mga Briton sa
pamamagitan ng Kasunduan ng Utrecht, kasama ang Rupert's Land, na sinakop ng Pransiya
noong huling bahagi ng ika-17 siglo (Battle of Hudson's Bay). Bilang agarang resulta ng
pagkabigo na ito, itinatag ng Pransiya ang malakas na Fortress of Louisbourg sa Cape Breton
Island.
Ang Louisbourg ay inilagay upang magsilbing buong-taon na militar at panghimpapawid
na basehan ng natitirang imperyo ng Pransiya sa Hilagang Amerika at upang protektahan ang
pasukan sa Ilog St. Lawrence. Ang Digmaang ni Father Rale ay nagresulta sa pagbagsak ng
impluwensiya ng New France sa kasalukuyang Maine at ang pagkilala ng mga Briton na
kailangan nilang makipagnegosasyon sa Mi'kmaq sa Nova Scotia. Sa panahon ng Digmaang ni
Haring George (1744 hanggang 1748), isang hukbong binubuo ng mga taga-New England na
pinangunahan ni William Pepperrell ang naglunsad ng isang ekspedisyon na may 90 sasakyang
pandagat at 4,000 katao laban sa Louisbourg noong 1745. Sa loob ng tatlong buwan, sumuko ang
kuta. Ang pagbabalik ng Louisbourg sa kontrol ng Pransiya sa pamamagitan ng kasunduang
pangkapayapaan ay nagtulak sa mga Briton na itatag ang Halifax noong 1749 sa ilalim ni
Edward Cornwallis. Sa kabila ng opisyal na pagtigil ng digmaan sa pagitan ng mga imperyo ng
Britanya at Pransiya sa pamamagitan ng Kasunduan ng Aix-la-Chapelle; ang tunggalian sa
Acadia at Nova Scotia ay nagpatuloy bilang ang Digmaang ni Father Le Loutre.
Noong 1755, inutos ng mga Briton ang pagpapaalis ng mga Acadian mula sa kanilang
mga lupain sa panahon ng Digmaang Pranses at Indian, isang pangyayari na tinatawag na
Expulsion of the Acadians o le Grand Dérangement. Ang "pagpapaalis" na ito ay nagresulta sa
paglipat ng humigit-kumulang na 12,000 Acadian sa iba't ibang destinasyon sa buong Hilagang
Amerika ng Britanya at sa Pransiya, Quebec, at French Caribbean colony ng Saint-Domingue.
Ang unang bugso ng pagpapaalis ng mga Acadian ay nagsimula sa Bay of Fundy Campaign
(1755) at ang ikalawang bugso ay nagsimula matapos ang huling Siege of Louisbourg (1758).
Marami sa mga Acadian ang nagtambay sa timog ng Louisiana, na nagdulot ng paglikha ng
kultura ng Cajun doon. Ang ilan sa mga Acadian ay nagtago at ang iba ay sa huli'y bumalik sa
Nova Scotia, ngunit mas marami silang pinakamalaking bilang ng mga bagong migrasyon ng
mga New England Planters na naipatira sa mga dating lupain ng mga Acadian at nag-transform
ng Nova Scotia mula sa isang kolonyang inokupahan para sa mga Briton tungo sa isang matatag
na kolonyang may mas malalim na ugnayan sa New England. Sa huli, nakamit ng Britanya ang
kontrol sa Quebec City at Montreal matapos ang Labanan sa mga Kapatagan ng Abraham at
Labanan sa Fort Niagara noong 1759, at ang Labanan sa Thousand Islands at Labanan sa Sainte-
Foy noong 1760.