1.

Đại số Lie
Định nghĩa: Cho L là một không gian tuyết tính phức. Ta gọi l là đại số lie
nếu trong L ta định nghĩa được một phép toán gọi là ngoặc Lie :
( x,y ) → [ x, y]
sao cho thỏa mãn các điều kiện sau:
i. [ x,y ] = -[ y,x ] ∀ x,y ∈ L

ii. [ x + y,z ] = [x,z] +[y,z] ∀ x,y,z ∈ L

iii. λ [x,y] = [x,𝜆y] = [x,y] ∀ x,y ∈ L, ∀ 𝜆 ∈ C

iv. [[x,y],z] + [[y,z],x] + [[x,z],y] = 0 ∀ x,y,z ∈ L

Các ví dụ :
VD1: Mọi không gian tuyến tính L đều là đại sô Lie nếu ta định nghĩa :
[x,y] = 0 ∀ x,y ∈ L (ngoặc Lie tầm thường)

VD2 : Cho Mn(R) là các ma trận phức cấp n . Ta đinh nghĩa:

[ A,B ] = AB – BA
Việc kiểm tra 4 điều kiện định nghĩa là đơn giản.
=> Mn(R) là đại số Lie với ngoặc như trên
Hằng số cấu trúc:
Cho L là đại số Lie hữu hạn chiều. Giả sử ( x1,x2,…,xn) là một cơ sở của L. Khi
đó với mọi i,j thì [ xi, xj] có biểu diễn :
[ xi,xj]= Cij1 x1 + Cij2x2 +…+ Cijn xn1
Ta gọi: Cijk với k, I, j = 1,2,.,n là các hằng số của L
Ta thường gặp trong các ứng dụng vật lý cả đại số Lie hữu hạn chiều và vô
hạn chiều.
Ví dụ về đại số Witt
Xét không gian C∞ (R) gồm các hàm khả vi vô hạn trên R
d
Đặt Lm = tm+1 dt là toán tử tuyến tính trên C∞(R)

Kí hiệu W là không gian tuyến tính sinh bởi hệ: { Lm I m ∈ Z }

Nếu u ∈ W thì tồn tại dãy hỗn hợp các số nguyên sao cho m1, m2,…,mk và
tồn tại các dãy số phức a1, a2,…,ak để u = a1.Lm1 + a2.Lm2 +….+ akLmk
Ta định nghĩa ngoặc Lie của các phần tử sinh trong W là:

[ Lm , L n ]=Lm Ln −Ln Lm
với tích về phải hợp thành thông thường của hai ánh xạ tuyến tính.
Tính toán trực tiếp với mọi f ∈ C∞ (R)

LmLn( f ¿ = Lm(Ln( f ) ¿ =Lm(t n+1 f ' (t ))

m+1 d
= t dt [t n+1 f ' (t)

= ( n+1 ) t m+n +1 f ' ( t ) +t m+n+ 2 f ' ' (t)

Ln L m ( f )=Ln ( t f ( t )) =( m+1 ) t
m+1 ' m +n+1 ' m +n+2 ' '
f ( t )+t f (t )

⟹ ( Lm L n−Ln Lm ) ( f )=( n−m ) t m +n+2 f ' ( t )=(n−m) Ln+ m (f )

Từ đó ta có: ¿] = (n−m) Ln+m .

Đại số Witt được định nghĩa như sau:

Định nghĩa : Đại số Witt là đại số Lie vô hạn chiều với không gian nền là
không gian tuyến tính có cơ sở là {Lm , m∈ Z } và ngoặc Lie được cho bởi công thức:

[ Lm , L n ]=(n−m)Ln+ m
2. Môđun của đại số Lie
a) Định nghĩa: Cho L là đại số Lie và V là một không gian tuyến tính phức. Ta
gọi V là môđun với ∀ x ∈ L , ∀ n∈ V ta có tác động xn ∈V sao cho các điều kiện
sau được thoản mãn:

i. ( x + y ) n=xn+ yn , ∀ x , y ∈ L ; ∀ n ∈ V
ii. ( λx ) n=λ ( xn )=x ( λn ) , ∀ x , y ∈ L ; ∀ n ∈ V ; ∀ λ ∈C
iii. x (u+ v )=xu+ xv , ∀ x ∈ L; ∀ u , v ∈ V
iv. [ x , y ] u=xyu− yxu , ∀ x , y ∈ L; ∀ u ∈V

Ví dụ: C ∞ ( R )là môđun của đại số Witt với tác động được định nghĩa là:
Lm ( f ) =t m+1 f ' (t )