ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ

«Για τον όρο “μετανάστες”»

Α. ΓΡΑΜΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956) ήταν Γερμανός ποιητής, δραμα-

τουργός και θεατρικός συγγραφέας. Επηρεασμένος από τον Α΄ Πα-
γκόσμιο πόλεμο διαμόρφωσε μια βαθιά επαναστατική πολιτική
σκέψη κι έγραψε ποιήματα και θεατρικά έργα. Το 1933 αυτοεξορί-
στηκε στη Σκανδιναβία, για να αποφύγει τις διώξεις των Χιτλε-
ρικών που είχαν καταλάβει την εξουσία στη Γερμανία. Στην εξορία
έγραψε τα σπουδαιότερα έργα στα οποία κατήγγειλε τον ναζισμό
και τη φρίκη του πολέμου. Το ποίημα «Για τον όρο “μετανάστες”»
περιλαμβάνεται στη συλλογή ποιημάτων του Σβένμποργκ (1937).

Β. ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

➢ Θέμα: Το θέμα του ποιήματος είναι η διαμαρτυρία του αυτοεξό-

ριστου ποιητή για τον χαρακτηρισμό «μετανάστες» σε ανθρώ-
πους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους.
Οι άνθρωποι αυτοί είναι οργισμένοι και αγανακτισμένοι για
την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα τους, αποφασισμένοι να
πολεμήσουν το τυραννικό καθεστώς, περιμένοντας την ημέρα
της επιστροφής.

➢ Χώρος-Χρόνος: Ο χώρος και ο χρόνος δεν ορίζονται. Αυτή η αο-

ριστία χώρου και χρόνου προσδίδει καθολικότητα στο ποίημα.

➢ Περιεχόμενο: πολιτικό

➢ Ορισμοί:

✓ Μετανάστης: αυτός που έχει φύγει από τη χώρα που μένει και
εγκαθίσταται σε κάποια άλλη, ιδίως με κίνητρο την εργασία.
✓ Πρόσφυγας : αυτός που αναγκάζεται ή εξαναγκάζεται να
εγκαταλείψει την πατρίδα του ή τον τόπο της μόνιμης
κατοικίας του και να καταφύγει σε μια ξένη χώρα.
(Πηγή: Πύλη για την ελληνική γλώσσα https://www.greek-
language.gr/greekLang/index.html)
➢ Δομή κειμένου

✓ 1η ενότητα: «Λαθεμένο μού φαινόταν … μα εξορία.»

Άρνηση του χαρακτηρισμού «μετανάστης».
Ο ποιητής, μιλώντας εκ μέρους όλων των πολιτικών προσφύγων,
εκφράζει την αντίρρησή του για το γεγονός πως ο κόσμος χαρακτη-
ρίζει ως “μετανάστες” τους Γερμανούς πολιτικούς πρόσφυγες που
εγκατέλειψαν την πατρίδα τους. Η απομάκρυνση από τη Γερμανία
δεν ήταν γι’ αυτούς τους ανθρώπους μία συνειδητή επιλογή αλλά
αναγκάστηκαν να φύγουν από τη χώρα τους εξαιτίας του χιτλερι-
κού καθεστώτος.

✓ 2η ενότητα: «Έτσι, απομένουμε δω πέρα … δεν ειπώθηκε

ακόμα.»
Η πίστη στην ιδεολογία και η ελπίδα επιστροφής στην πα-
τρίδα.
Οι αυτοεξόριστοι δεν χάνουν την αγωνιστική τους διάθεση, αλλά
περιμένουν την ημέρα της επιστροφής. Μένουν κοντά στα σύνορα
της πατρίδας τους κρατώντας επικοινωνία με τους συμπατριώτες
τους. Δεν τους ξεγελά η επιφανειακή ηρεμία και στα αυτιά τους
φτάνουν οι φωνές των ανθρώπων που υποφέρουν. Είναι αποφασι-
σμένοι να μην επιτρέψουν να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, θα
επιστρέψουν και θα πουν εκείνοι την τελευταία λέξη.

Γ. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

➢ Αφήγηση
Ο αφηγητής μιλά σε α΄ πληθυντικό πρόσωπο, συμμετέχοντας και ο
ίδιος στα γεγονότα που αφηγείται. Με τον μονόλογο εξιστορεί τα
βάσανα των πολιτικών μεταναστών προσδίδοντας με αυτό τον
τρόπο έντονη δραματικότητα στο ποίημα.

➢ Γλώσσα-Ύφος-Στιχουργική
Η γλώσσα είναι λιτή, ακριβής, προφορική και εκφραστική. Τα
επίθετα και οι μετοχές αποδίδουν την ψυχική διάθεση των εξόρι-
στων. Το ύφος του ποιήματος είναι απλό που εκπνέει δυναμισμό και
πάθος. Το ποίημα αποτελείται από ελεύθερους στίχους, χωρίς μέτρο
και ομοιοκαταληξία.
➢ Εκφραστικοί τρόποι
✓ Αντιθέσεις: Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα ’ναι, μα
εξορία., Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ’
εδώ.
✓ Επαναλήψεις: χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα ν’ απαρνιό-
μαστε, χωρίς να συχωράμε τίποτ’ απ’ όσα έγιναν, τίποτα δε
συχωράμε.
✓ Εικόνες: Έτσι, απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε
πιο κοντά στα σύνορα, Ο καθένας μας, περπατώντας μες στο
πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα
✓ Μεταφορές: που κατάφερε τα σύνορα να δρασκελίσει
✓ Παρομοιώσεις: Εμείς οι ίδιοι μοιάζουμε των εγκλημάτων
τους απόηχος

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να εντοπίσετε μέσα στο ποίημα λέξεις και φράσεις που εκφρά-

ζουν τα συναισθήματα των εξόριστων.

2. Ποια από τις εικόνες του ποιήματος που αποτυπώνουν τα βά-

σανα των εξόριστων σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση και για
ποιον λόγο;

3. Γιατί ο Μπρεχτ επιλέγει να μην κατονομάσει ούτε τη χώρα,

ούτε τον χρόνο, ούτε το χιτλερικό καθεστώς στο ποίημά του;