Professional Documents
Culture Documents
της Νεοελληνικής
Λογοτεχνίας
I. Ποίηση:
Τα σονέτα
II. Πεζογραφία:
Η τιμή και το χρήμα (1914)
Ο Κατάδικος (1919)
Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα (1920)
Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922)
III. Μεταφράσεις: Σαίξπηρ, Φλωμπέρ, κ.ο.κ.
Οι μεταφράσεις θα συντελούσαν στην πνευματική
αφύπνιση του λαού και στη γνωριμία του με τα
μείζονα έργα της ευρωπαϊκής και της ανατολικής
λογοτεχνικής παράδοσης.
Κωσταντίνος Χατζόπουλος (1868-1920)
• Υποστηρικτής της δημοτικής γλώσσας.
• Επηρεάστηκε από τον σοσιαλισμό, γεγονός που
αντικατοπτρίζεται στο έργο του.
• Εισήγαγε στην Ελλάδα την πεζογραφία του
συμβολισμού με το έργο του Φθινόπωρο(1917).
• Διείσδυση στον ψυχικό και πνευματικό κόσμο των
ηρώων για να αιτιολογήσει ανθρώπινες πράξεις και
συμπεριφορές.
• Έμφαση στην υποκειμενικότητα του ατόμου.
Εργογραφία (ενδεικτικά)
I. Ποίηση
Τα τραγούδια της ερημιάς
ΙΙ. Πεζογραφία
Ο πύργος του Ακροπόταμου (1915)
Υπεράνθρωπος (1915)
Φθινόπωρο (1917)
ΙΙΙ. Μεταφράσεις
Γκαίτε, μανιφέστο των Μαρξ-Ένγκελς.
Αισθητισμός
•Καλλιτεχνικό ρεύμα του 19ου αιώνα, το οποίο εμφανίστηκε στην Ευρώπη,
αναπτύχθηκε ,όμως, κυρίως στην Αγγλία. Ξεκινά ως αντίδραση απέναντι
στην επικράτηση του ορθολογικού , επιστημονικού τρόπου σκέψης και
του συντηρητισμού της βικτωριανής κοινωνίας.
•Εισηγητής του κινήματος: Walter Pater.
Θεωρούσαν ότι η τέχνη και η ομορφιά αξίζουν περισσότερο από
οτιδήποτε άλλο στον κόσμο.
αυτάρκεια έργου τέχνης, καμία ηθική σκοπιμότητα πέρα από την ίδια
του την ύπαρξη (Poe: «ποίημα per se»).
ανάδειξη ομορφιάς, η μορφική τελειότητα θα επιτευχθεί με τη
δεξιοτεχνική επεξεργασία του έργου.
ανύψωση της τέχνης πάνω από την ίδια τη ζωή.
Βασικό δόγμα: «η τέχνη για την τέχνη», «l’ art pour l’ art».
Εκφραστές: Edgar Allan Poe, Ch. Baudelaire, Oscar Wilde, κλπ.
Στρατής Μυριβήλης
Φώτης Κόντογλου
Στρατής Δούκας
1. Αιολική σχολή
Στρατής Μυριβήλης (1892-1969)
Συμμετείχε στους βαλκανικούς πολέμους, στον πρώτο
παγκόσμιο και στη μικρασιατική εκστρατεία.
Πολέμησε για την ανόρθωση του ελληνισμού. Έτρεφε σεβασμό
για την ελληνική παράδοση.
Εργογραφία (ενδεικτικά):
Μυθιστορήματα: Η ζωή εν τάφω (1924)
Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια (1932)
Η Παναγιά η γοργόνα (1939)
Διηγήματα: Κόκκινες ιστορίες (1915)
Διηγήματα (1928)
Το πράσινο βιβλίο (1936)
Το γαλάζιο βιβλίο (1939)
Ακουμπώ πάνω στο προπέτασμα σαν να κουράστηκα ξαφνικά πολύ.
Από μέσα μου αναβρύζουν δάκρυα απολυτρωτικά. Στέκουμαι έτσι πολλήν ώρα, με το
κεφάλι όλο χώματα, ακουμπισμένο στα σαπισμένα σακιά. Με δυο δάχτυλα λαφριά,
προσεχτικά, αγγίζω την παπαρούνα. Ξαφνικά με γεμίζει μια έγνια, μια ζωηρή
ανησυχία πως κάτι μπορεί να πάθει τούτο το λουλούδι, που μ' αυτό μου
αποκαλύφθηκε απόψε ο Θεός. Παίρνω τότες στη ράχη ένα γερό τσουβάλι (δαγκάνω
τα χείλια από την ξαφνική σουβλιά του ποδιού), και τ' ακουμπώ με προφύλαξη
μπροστά στο λουλούδι. 'Ετσι λέω θα 'ναι πάλι κρυμμένο για όλους τους άλλους.
Χαμογελώ πονηρά. Κατόπι σηκώνουμαι ξανά στα νύχια κι απλώνω το μπράτσο έξω.
Ναι. Το άγγισα λοιπόν πάλι! Τρεμουλιάζω από ευτυχία. Νιώθω τα τρυφερά πέταλα
στις ρώγες των δαχτύλων. Είναι μια ανεπάντεχη χαρά της αφής. Μέσα στο χέρι μου
μυρμιδίζει μια γλυκιά ανατριχίλα. Ανεβαίνει ως τη ράχη. Είναι σαν να πεταλουδίζουν
πάνω στην επιδερμίδα τα ματόκλαδα μιας αγαπημένης γυναίκας. Φίλησα τις ρώγες
των δαχτύλων μου. Είπα σιγά σιγά:
-Καληνύχτα... καληνύχτα και να 'σαι βλογημένη.
Γύρισα γρήγορα στ' αμπρί. Ας μπορούσα να κάμω μια μεγάλη φωταψία... Να
κρεμάσω παντού σημαίες και στεφάνια! 'Αναψα στο λυχνάρι τέσσερα φιτίλια και
τώρα πασχίζω να τη χωρέσω εδώ μέσα, μέσα σε μια τόσο μικρή γούβα, μια τόσο
μεγάλη χαρά. Η ψυχή μου χορεύει σαν μεγάλη πεταλούδα. Χαμογελώ ξαπλωμένος
ανάσκελα. Κάτι τραγουδάει μέσα μου. Τ' αφουγκράζομαι. Είναι ένα παιδιάτικο
τραγούδι:
1. Αιολική σχολή
Στρατής Μυριβήλης, Η ζωή εν
τάφω
Με το έργο αυτό εγκαινιάζεται
η αντιπολεμική πεζογραφία.
Επιστολικό μυθιστόρημα με
αυτοβιογραφικά στοιχεία.
Απόδοση των προσωπικών του
εμπειριών στο μακεδονικό
μέτωπο. Βάση για τη σύνθεση
= το ημερολόγιό του
Φρίκη και αποτροπιασμός για τον
πόλεμο
Γλώσσα απλή
Γραφή εξομολογητική
1. Αιολική σχολή
Ηλίας Βενέζης (1904- 1973) Στρατής Δούκας (1895-1983)
Στο πρώτο μυθιστόρημά του Ιστορία ενός αιχμαλώτου (1929)
Το νούμερο 31328 αφηγείται Βασίζεται σε πραγματικές εμπειρίες
προσωπικά βιώματα από την Συλλογικό υποκείμενο
αιχμαλωσία του στο Οριοθέτηση συναισθημάτων
εσωτερικό της Μ. Ασίας. Φώτης Κόντογλου: (1895-1965)
Λεπτομερείς περιγραφές που Πεζογράφος και αγιογράφος.
δημιουργούν Έτρεφε θαυμασμό για την
συναισθηματισμό (κράμα ελληνορθόδοξη παράδοση.
ρεαλισμού- λυρισμού)
Στα αφηγήματά του ανασυστήνει
υπαινικτικότητα, κοφτές
μνήμες των παιδικών του χρόνων
φράσεις= υποβολή
συναισθημάτων στην Ανατολή. Αξιομνημόνευτο
Απλή γλώσσα με τούρκικες έργο: Πέδρο Κάζας (1919).
2. Αστικός ρεαλισμός
Άγγελος Τερζάκης
Κοσμάς Πολίτης
Γιώργος Θεοτοκάς
Μιχάλης Καραγάτσης
2. Αστικός ρεαλισμός (ενδεικτικά)
• Γ. Θεοτοκάς (1905-1966) • Μ. Καραγάτσης (1908-1960)
Το Δαιμόνιο (1938) Γνωστός για το έργο - τριλογία:
Λεωνής (1940) Συνταγματάρχης Λιάπκιν
Αργώ (1936) Χίμαιρα
Με την Αργώ ο Θεοτοκάς Γιούγκερμαν
συνδέει μια σύγχρονη
αθηναϊκή οικογένεια με τις
Ωμός ρεαλισμός (έντονο
τελευταίες μέρες του
ερωτικό στοιχείο)
Βυζαντίου.
Βιολογικός ντετερμινισμός
Δίψα των ανθρώπων για
Ο ξένος σε συνάρτηση με
εξουσία= δαιμόνιο
την ελληνική παράδοση
Αποστασιοποιημένη
αφήγηση
2. Αστικός ρεαλισμός
Άγγ. Τερζάκης (1907-1979) • Κοσμάς Πολίτης (1888- 1974)
Μυθιστορήματα: Λεμονοδάσος (1930)
Δεσμώτες (1932) Η φυγή του ήρωα από τον
Η παρακμή των Σκληρών (1935) έρωτα χαρακτηρίζεται ως
Η μενεξεδένια πολιτεία (1937) απόρροια μιας υπαρξιακής
κρίσης.
Η πριγκηπέσσα Ιζαμπώ (1945)
Εκάτη (1933)
Ο συγγραφέας διακατέχεται
Eroica (1938). Στο έργο αυτό
από το υπαρξιακό άγχος της
περιγράφονται στιγμές από
προηγούμενης γενιάς. την ανέμελη ζωή εφήβων. Ο
Θέμα των δύο πρώτων συγγραφέας στρέφεται προς
μυθιστορημάτων: αστική την αναζήτηση μιας
οικογένεια σε διάλυση. αυθεντικότητας.
Παθητική στάση των ηρώων.
Γιώργος Θεοτοκάς, Αργώ (απόσπασμα)
Θέλω γράμματα
Σαν ο Δαμιανός τελείωσε την τρίτη του ελληνικού*, ο γερο-Φραντζής είπε πως
αρκετά γράμματα είχε μάθει και ήτανε καιρός να πιάσει δουλειά. Ο μικρός θα
ήτανε δεκατριώ ή δεκατεσσάρω χρονώ. Μόλις άρχιζε να αποκτά μια συνείδηση
κάπως καθαρή του κόσμου και τον κατείχε κιόλας το πάθος της γνώσης. Ρουφούσε
αχόρταστα ό,τι έντυπο του έπεφτε στα χέρια, λαϊκά αναγνώσματα, εφημερίδες
, εκκλησιαστικά βιβλία. Το ασχημάτιστο και ερεθισμένο πνεύμα του δεν μπορούσε
να σταματήσει πουθενά, γλιστρούσε απάνω απ' όλα αυτά τα απλοϊκά διαβάσματα
προς όλες τις μεριές, προμάντευε θολά και λαχταρούσε κάποιες ανώτερες περιοχές
της μάθησης. Δεν ήξερε βέβαια τι νόημα είχαν αυτά τα άγνωστα πράματα
που τον σαγήνευαν τόσο. Ακολουθούσε αυθόρμητα την ορμή της ψυχής του,
που τον έσερνε προς τα εκεί, και ονειρευότανε να γίνει μια μέρα ένας μεγάλος
δάσκαλος που να κατέχει καλά, με τα δυο του χέρια, όλην τη σοφία των ανθρώπων,
όλα τα βιβλία, όλα τα «γράμματα», και να μοιράζει γενναιόδωρα αυτούς τους
θησαυρούς στους τριγυρινούς του. Η ικανότητά του να μαθαίνει ήτανε
καταπληκτική κι η υπεροχή του αναγνωρισμένη σ' όλο το σχολειό από δασκάλους
και μαθητές. Μόλις πληροφορήθηκε τις προθέσεις του πατέρα του, ο μικρός έμπηξε
τα κλάματα και τις φωνές. Δεν ήθελε, δεν μπορούσε να αρνηθεί τα βιβλία του και
τα όνειρά του. Ζήτησε βοήθεια τριγύρω του, μα ούτε η μάνα του ούτε οι αδελφές
του ήταν ικανές να καταλάβουν τον καημό του.
3. Σχολή Θεσσαλονίκης
Στ. Ξεφλούδας: (1902- 1984)
Τα τετράδια του Παύλου
Φωτεινού (1930).
Εσωτερική συμφωνία (1932).
Συνεχής καταγραφή
σκέψεων και συναισθημάτων
που συνδέονται μεταξύ τους
συνειρμικά
Πλοκή σχεδόν ανύπαρκτη.
Ν. Γ. Πεντζίκης
Στέλιος Ξεφλούδας
Γ. Μπεράτης
Αλ. Γιαννόπουλος
3. Σχολή Θεσσαλονίκης
Συσπειρώνονται γύρω από • Ν. Γ. Πεντζίκης (1908- 1933).
το περιοδικό Μακεδονικές Συνδυάζει μοντερνισμό- παράδοση
Ημέρες (1932). Στόχος: να Αγάπη για την πατρίδα, θρησκευτική
πλάσουν μια διαφορετική ευλάβεια, βυζαντινή τέχνη.
πραγματικότητα με μοναδικό
Ανδρέας Δημακούδης. Ένας νέος
υλικό τις λέξεις.
μονάχος (1934). Στο μεγαλύτερο
Καινοτομία : χρήση εσωτερικού
μονολόγου. Πρόκειται για μέρος της αφήγησης
αποτύπωση των σκέψεων πριν παρακολουθούμε τις σκέψεις του
οργανωθούν σε λόγο. Οι φοιτητή Δημακούδη και την
σκέψεις συνδέονται μεταξύ τους εσωτερική αναζήτηση ενός ιδανικού.
συνειρμικά. Ενώ το ασυνείδητο Μητέρα Θεσσαλονίκη (1970)
με το συνειδητό.
Συνειρμικός τρόπος γραφής .
Συντακτική οργάνωση υποτυπώδης.
Στο επίκεντρο = το υποκείμενο.
Ν. Γ. Πεντζίκης, Ο κήπος μας στη
Θεσσαλονίκη, 1952
Ν. Γ. Πεντζίκης, Ουρανούπολις, 1962
Ένας αιρετικός του μοντερνισμού
Γ. Σκαρίμπας (1893-1984)
Το θείο τραγί (1933). Ο ήρωας
υπακούει μόνο στο ένστικτο και
τις παρορμήσεις του.
Μαριάμπας (1935)
Το σόλο του Φίγκαρο (1939).
Ασυμβίβαστος, ιδιόρρυθμος, ο
πιο αιρετικός της γενιάς του.
Κατακερματισμός της γλώσσας.
Ειρωνεία.
Ανάμειξη φανταστικού με το
πραγματικό, έντονη παραδοξότητα.
Γιάννης Σκαρίμπας, Ο καπετάν Γκρης (απόσπασμα)
Έτσι καταπώς άφριζαν τα κύματα τού θύμιζαν τη χώρα.
Αυτή τη χώρα την Ιτιά, που στέκονταν στο περιθαλάσσιο κατάλευκη κ' ήταν εκείς ο
μπάρμπας του –ο Κόκοτας– μαγαζάτορας, κάπελας, κρασοπούλης και φούρναρης. Κ' είχε
ψυχογιούς και αξία και όνομα.
Νά, κατ' απ' τα Σάλωνα, μαθές, αυτού που σφάζανε αρνιά και κατ' ακόμα απ' το Χρυσό,
που σφάζανε κριάρια. Εκείς, ανάμεσα όπου –ποιός ξέρει πού– σφάζοντανστης Μαρίας
την ποδιά τα παλληκάρια.
Ας είν' καλά αυτός που τάξερε τα Σάλωνα –αυτά τα Σάλωνα– και τ' άλλο το Χρυσό – απ'
αψηλά φ' της Τρύπης τις κορφές που τάχει ιδωμένα. Κι αυτήν, την Πενταγιώτισα,
τη Μαρία, που γι' αυτήν σφάζονταν τα παλληκάρια στη ποδιά της...
Ά! Χα! τί γιέμορφη π' θα νάταν Θιέ μου! Άσπρη θανάταν σαν το γάλα καψερέ. Θάταν
ψηλή, θάταν λιγνή, θάταν γελούσα.
Μαρίγια την νομάτιζαν. Δασκαλοπούλα την λαλάγαν. Όϊ Κατίγκω, όϊ Θυμιούλα, μάηδ'
Αγγέλω. Μαρίγια!... Γιατί Μαρία λεν την Παναγιά, Μαρία και δαύτη έλεγαν.
Χάσ'κο ψωμί θα νάτρωγε. Απ' την Ανθήνα ορέ θάτανε, απ' τον Περαίγια. Και στο πεζούλι
της –όξ' απ' την πόρτα της– θα καθότουνα, με μιξωτά ουφστάνια και τσιπούνι. Μ'
άσπρη ποδιά, κ' ένα γιορντάν από φλωριά...
Και κεις, ένα ένα τα παλληκάρια του χωριού, θα πάγαιναν με λάζα στα χέρια και
θανάκοβαν τόνα κατόπι στ' άλλο το λαιμό τους.
Γιατί ;... Έτσι...
Έτσι για να γλέπ' αυτή. Να γλέπ' ορέ το γαίμα στην ποδιά και να χαμογελάει, να χαίρετ' η καρδιά της !...
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρόσωπα - Έργα - Ρεύματα – Όροι,
Αθήνα, Πατάκης, 2007.
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3566,14956/in
dex_d_08_01.html
http://historical-museum.gr/webapps/kazantzakis-pages/gr/sources/kastrina
ki.php
http://pentzikis.ekebi.gr/erga.htm
http://sarantakos.com/kibwtos/muribhlhs_ zwhentafw.html