ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ 1: Γιατί δεν αντιδράμε μπροστά στους ανεύθυνους;

«…η αντικοινωνική συμπεριφορά οφείλεται στην απουσία κουλτούρας της ντροπής που
λείπει από τις δυτικές κοινωνίες, αλλά όχι από κοινωνίες της Ανατολής, όπως είναι η Κίνα ή η
νότια Κορέα. Στις δικές μας κοινωνίες, πολλοί συνάνθρωποί μας αρνούνται να τηρήσουν τους
κανόνες και τους νόμους. Η συμπεριφορά αυτή γίνεται ανεκτή τόσο από το νομικό σύστημα, όσο
κι από τη συμπεριφορά των άλλων: κανείς δεν ντροπιάζεται για τίποτα. Αντιθέτως, η κοινωνική
κριτική, επειδή δεν εντάσσεται σε λογική ντροπιάσματος κάνει όσους δεν συμμορφώνονται με τα
μέτρα να αισθάνονται ανώτεροι: η ανυπακοή επικροτείται. Ποια είναι η νομική και ηθική
συνέπεια γι’ αυτή την ανυπακοή; Καμία.
Το στοίχημα των δυτικών κοινωνιών είναι να μη στιγματίζουμε κανέναν - και βασίζεται
στην ιδέα ότι το να κάνουμε τους άλλους να ντρέπονται για τις πράξεις τους μάς δίνει μια
ψεύτικη αίσθηση ελέγχου και ανωτερότητας. Έτσι, οι περισσότεροι άνθρωποι αποφεύγουν να
διαμαρτυρηθούν για παραβιάσεις των κανόνων και προσπαθούν να τις δικαιολογήσουν. Κυρίως
όταν οι παραβάτες είναι νέοι φοβούνται μήπως θεωρηθούν κακογερασμένοι, συντηρητικοί και
«νεοφοβικοί». Η επίπληξη έχει γίνει συνώνυμη με τη μαγκούρα που κουνάει ο μοχθηρός
πρεσβύτης.
Όπως γράφει η JenniferJacquet, αναπληρώτρια καθηγήτρια περιβαλλοντικών μελετών στο
πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, η οποία πέρασε πάνω από πέντε χρόνια μελετώντας την ντροπή
και εξετάζοντας σε εργαστηριακά πειράματα πώς επηρεάζει τη συμπεριφορά, η ντροπή έχει
θετικές πλευρές. Η Jacquet έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «IsShameNecessary?» στο οποίοαναλύει
πώς ένα παλιό κοινωνικό εργαλείο μπορεί να αποκτήσει νέες χρήσεις στον σύγχρονο κόσμο,
Η ντροπή είναι μια εμπειρία και ένα συναίσθημα. Όταν ένας μαθητής αντιγράφει σε
διαγώνισμα και τον κάνουν τσακωτό η εμπειρία είναι, θα λέγαμε, «ντροπιαστική» κι αν
αισθάνεται δυσάρεστα το συναίσθημα είναι «ντροπή». Ο στόχος της ντροπής -η εμπειρία-
χρησιμεύει επίσης για να στείλει ένα μήνυμα στους συμμαθητές: τα σκονάκια είναι απαράδεκτη
συμπεριφορά. Γενικά μιλώντας, η νομοθεσία και οι κοινωνικοί κανόνες έχουν δημιουργηθεί με
μέτρο την ντροπή που είναι εγγενώς δημόσια και κοινωνική: πράξεις που προκαλούν ντροπή
στερούν τα άτομα από το καλό τους όνομα. Τι συμβαίνει όμως στη σύγχρονη κοινωνία; Εφόσον
υπάρχει τέτοια πολυμορφία, εφόσον όλοι χωρίς εξαίρεση εκφράζουν τη γνώμη τους στα
κοινωνικά δίκτυα, πάντοτε θα υπάρχουν άτομα και ομάδες που θα επικροτούν επαίσχυντες
μορφές συμπεριφοράς αφαιρώντας από όσους παραβιάζουν τους κανόνες και βλάπτουν τους
άλλους, το βάρος της δυσάρεστης εμπειρίας. Όταν οι άνθρωποι κάνουν γενικές διακηρύξεις ότι
δεν πρέπει να ντροπιάζουμε τους άλλους, αυτό που επικρίνουν στην πραγματικότητα είναι η
ύπαρξη και επιβολή κοινωνικών κανόνων.
Ο σύγχρονος άνθρωπος στη Δύση δεν ανέχεται τύψεις και ενοχές - και είναι πολύ δύσκολο
να τον ντροπιάσει κανείς. Εκτός του ότι η ατομικιστική κουλτούρα βρίσκει πάντοτε δικαιολογίες
για τη συμπεριφορά των ανθρώπων, η πρόκληση ντροπής απορρίπτεται ως κανονιστικό
κοινωνικό εργαλείο διότι στο παρελθόν έχει χρησιμοποιηθεί για την απόρριψη του σεξ ή για
οποιαδήποτε συμπεριφορά παραβιάζει αυταρχικούς κανόνες. Αλλά σε τέτοιες περιπτώσεις δεν
είναι το πρόβλημα η ντροπή, το πρόβλημα είναι οι κανόνες. Στην εποχή μας τέτοιοι κανόνες δεν
υπάρχουν: εξάλλου, από τον απλό πολίτη μέχρι τη μεγάλη πολυεθνική που ίσως ρυπαίνει το
περιβάλλον, λίγα αυτιά ιδρώνουν.
Αντιθέτως, σε χώρες με κουλτούρα ντροπής, άνθρωποι που, για παράδειγμα, χρωστούν
σημαντικά ποσά σε φόρους ή έχει τύχει να κλέψουν το κράτος, «νιώθουν ντροπή» - κάτι που δεν
συμβαίνει βεβαίως στις περισσότερες δυτικές χώρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι και στις δυτικές
κοινωνίες παρατηρούνται πάμπολλες περιπτώσεις που οι πολίτες δρουν αντίθετα προς τους
νόμους. Αλλά κανείς δεν τους ζητεί τον λόγο: η έκφραση «ντρέπομαι για λογαριασμό σου» έχει
πάρει κυριολεκτικές διαστάσεις. Ντρεπόμαστε να ζητήσουμε από τους άλλους να είναι καλοί
πολίτες και να κάνουν το καθήκον τους - εξάλλου η λέξη «καθήκον» ακούγεται σήμερα
κακόφωνη.
 Τριαντάφυλλος Δελησταμάτης (AthensVoice, 4/4/2021) (διασκευή)
ΚΕΙΜΕΝΟ 2: Ντροπή: Πότε είναι σύμμαχος και πότε εχθρός;
Η Ελένη Αϋφαντή είναι σύμβουλος Προσωπικής Ανάπτυξης Πιστοποιημένη LifeCoach (AC
Accredited), εκπαιδευμένη στην Οργάνωση και Προσωπική Συμβουλευτική, στη Θεραπεία
Ανθρωπίνων Συστημάτων και τη Διαχείριση Αρνητικών Καταστάσεων.
Ας κάνουμε μια αναδρομή στις αναμνήσεις μας και θα δούμε ότι όλοι έχουμε να
θυμηθούμε στιγμές ντροπής, στιγμές που αποκαλύφθηκε κάτι που θα θέλαμε να μην ξέρει
κανείς, στιγμές που νιώσαμε μειονεκτικά μπροστά σε άλλους, που μας «έπιασαν» να κάνουμε
κάτι «απαγορευμένο», που αισθανθήκαμε ότι η συμπεριφορά μας, μας «ρεζίλεψε».
Η ζωή μας είναι γεμάτη με τέτοια οδυνηρά συναισθήματα ντροπής που έχουν κάτι το
απειλητικό, αν σκεφτεί κανείς ότι τη στιγμή που ντρεπόμαστε, θέλουμε «να ανοίξει η γη να μας
καταπιεί», «να εξαφανιστούμε από προσώπου γης».
Η ντροπή είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, δεν υπάρχει δηλαδή, χωρίς το «βλέμμα του
άλλου». Είναι η αίσθηση της περιφρόνησης ή της απόρριψης από τον άλλον, είτε γιατί
όντως συμβαίνει είτε γιατί εμείς φανταζόμαστε ότι υπάρχουμε μόνο με αρνητικό τρόπο στο
μυαλό του και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι’ αυτό.
Όταν όμως η ντροπή γίνεται τρόπος ύπαρξης, σταματάει να είναι ένα συναίσθημα
ανάμεσα στα άλλα και γίνεται ο απόλυτος ρυθμιστής της ίδιας της ζωής μας. Τα λάθη μας δεν
είναι λάθη, είναι απόδειξη ότι είμαστε ένα λάθος. Οι αποτυχίες μας δεν είναι αποτυχίες,
είναιαπόδειξη ότι είμαστε μια αποτυχία.  Επιτηρούμε με εμμονή τον εαυτό μας για να
εντοπίσουμε τυχόν ελαττώματα πριν τα ανακαλύψουν οι άλλοι. Αυτή η αρνητική αντίληψη για
τον εαυτό μας, μας οδηγεί σ’ ένα χρόνιο ασαφές συναίσθημα δυστυχίας.
Στις μέρες μας, ακούμε τακτικά να λένε «πάει, χάθηκε η ντροπή».  Δεν είναι έτσι. Κάποτε
ένα παιδί ντροπιαζόταν αν τον έπιανε ο καθηγητής να καπνίζει. Σήμερα, ένας νέος μπορεί να
αισθάνεται ντροπή διότι τα ρούχα του δεν είναι «επώνυμης»  μάρκας ή επειδή δεν μπορεί να έχει
το lifestyle που έχουν οι άλλοι.
Η ντροπή υπάρχει, δεν χάθηκε, είναι αρχέγονο συναίσθημα και η δύναμή της είναι όπως
ήταν πάντα. Αυτό που δεν είναι ίδιο, είναι οι αξίες που την τροφοδοτούν και αυτές ίσως είναι που
χρειάζεται να διαπραγματευτούμε εξ’ αρχής.
Να διαπραγματευτούμε σαν ενήλικες, να τολμήσουμε να ρίξουμε μια ματιά πίσω από τη
μάσκα της ωριμότητας για να δούμε ένα ντροπιασμένο παιδί, ένα πληγωμένο και φοβισμένο
παιδί που κανείς δεν βρέθηκε να το συντρέξει και που τώρα παριστάνει τον μεγάλο.
Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να αισθανθούμε συμπάθεια γι’ αυτό το παιδί. Αν μπορούμε
να το παρηγορήσουμε, να το καθησυχάσουμε, να το πείσουμε ότι κανένας δεν πρόκειται να το
μαλώσει, να το κοροϊδέψει.  Δίνοντας φωνή στο ντροπιασμένο παιδί μέσα μας ή αλλιώς,
επικοινωνώντας με εκείνο το μέρος μας που ντροπιάστηκε, είναι σαν να ενώνουμε τα κομμάτια
του εαυτού μας που διαχωρίστηκαν λόγω της ντροπής.
https://eleniaifanti.gr/dropi-pote-einai-symmaxos-kai-pote-exthros/
ΚΕΙΜΕΝΟ 3: Σ' ένα κόκκινο μπαλόνι
Σε ενοχοποιούν
Όχι τόσο οι πράξεις σου
Σε ενοχοποιούν οι σκέψεις

Οι σχέσεις σου
Κάτι χαμόγελα που έσβησες
Κάτι εικόνες που κουβαλάς
Σχεδόν ηλιοβασίλεμα.

Σε ενοχοποιεί η αθωότητά σου

Και αυτά που της χρωστάς.
Κάτι λάθη
Και κάτι πάθη

Και έτσι είσαι ζωγραφισμένος

Σ' ένα κόκκινο μπαλόνι που ανεβαίνει
Δε μιλάει
Ανεβαίνει πάνω απ’ την πόλη.
Κατερίνα Γώγου, Σ' ένα κόκκινο μπαλόνι
Με λένε Οδύσσεια, 2002
Θέμα Α
Α1. Σε ποιους λόγους αποδίδει ο συγγραφέας του Κειμένου 1 την απουσία ντροπής από τις
σύγχρονες δυτικές κοινωνίες; Να τους καταγράψετε σε ένα κείμενο 70 – 80 λέξεων.
Μονάδες 15
Θέμα Β
Β1. Με ποιους τρόπους νομίζετε ότι ο συγγραφέας επιχειρεί να πείσει ότι «Ο σύγχρονος
άνθρωπος στη Δύση δεν ανέχεται τύψεις και ενοχές - και είναι πολύ δύσκολο να τον ντροπιάσει
κανείς» στην 5η παράγραφο του Κειμένου 1;
Μονάδες 10
Β2. «Εφόσον υπάρχει τέτοια πολυμορφία, εφόσον όλοι χωρίς εξαίρεση εκφράζουν τη
γνώμη τους στα κοινωνικά δίκτυα, πάντοτε θα υπάρχουν άτομα και ομάδες που θα επικροτούν
επαίσχυντες μορφές συμπεριφοράς αφαιρώντας από όσους παραβιάζουν τους κανόνες και
βλάπτουν τους άλλους, το βάρος της δυσάρεστης εμπειρίας.»: Στο παραπάνω απόσπασμα
κυριαρχούν τα ρηματικά σύνολα και ο μακροπερίοδος λόγος. Τι προσφέρει η επιλογή αυτή στην
διατύπωση των απόψεων του συγγραφέα;
Μονάδες 15
Β3. Να συγκρίνετε τους τίτλους των δύο κειμένων ως προς το επικοινωνιακό τους
αποτέλεσμα και τη σχέση τους με το περιεχόμενο των κειμένων.
Μονάδες 15
Θέμα Γ
Γ1. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το βασικό θέμα του ποιήματος; Να τεκμηριώσετε την
άποψή σας με αναφορά σε κειμενικούς δείκτες (150 – 200 λέξεις)
Μονάδες 15
Θέμα Δ
Δ1.«Ντρεπόμαστε να ζητήσουμε από τους άλλους να είναι καλοί πολίτες και να κάνουν το
καθήκον τους», υποστηρίζει ο συγγραφέας στο Κείμενο 1. Σε μια ομιλία σας (περίπου 350 λέξεις)
σε Ημερίδα του δήμου σας με θέμα «Είμαι πολίτης και διεκδικώ τη θέση μου στον κόσμο…» να
παρουσιάσετε τους λόγους που αισθανόμαστε αυτόν τον ενδοιασμό.
Μονάδες 30