Professional Documents
Culture Documents
पूर्ण स्पर्धा नोटस २०२३
पूर्ण स्पर्धा नोटस २०२३
स्पर्धेनुसार बाजाराच्या विविध प्रकारापैकी पूर्ण स्पर्धा हा अर्थशास्त्रातील अतिशय महत्त्वाचा बाजार मानला जातो. ज्या बाजारात
एकजिनसी वस्तूचे असंख्य ग्राहक व असंख्य विक्रे ते असतात अशा बाजारात पूर्ण स्पर्धा असे म्हणतात. पूर्ण स्पर्धा ही काल्पनिक संकल्पना आहे .
वास्तवात पूर्ण स्पर्धा आढळून येत नाही पूर्ण स्पर्धेची व्याख्या पुढीलप्रमाणे स्पष्ट करता येईल .
● व्याख्या :-
ज्या बाजारात असंख्य ग्राहक आणि असंख्य विक्रे ते आढळून येतात त्या बाजाराला पूर्ण स्पर्धेचा बाजार असे म्हणतात.
❝ स्पर्धेचा अभाव असणारी बाजारपेठ म्हणजेच पूर्ण स्पर्धा होय. ❞
❝ ज्या बाजारपेठेत वस्तूची किं मत एकच असते अशा बाजार म्हणजे पूर्ण स्पर्धाच्या बाजार होय. ❞
वरील व्याख्येवरून असे स्पष्ट होते की ज्या बाजारात ग्राहकांची संख्या आणि विक्रे त्यांची संख्या मोठ्या प्रमाणात असते .
वस्तूची किं मत एकच निश्चित के लेली असते व सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे कोणीही या बाजारपेठेत एकमेकांशी स्पर्धा करत नाही . अशी बाजारपेठ
म्हणजेच पूर्ण स्पर्धेचा बाजार किं वा बाजारपेठ होय .● पूर्ण स्पर्धेच्या बाजाराची वैशिष्ट्ये स्पष्ट करा ?
पूर्ण स्पर्धेच्या बाजारात विविध प्रकारची वैशिष्ट्ये आढळून येतात ती पुढील प्रमाणे स्पष्ट करता येईल.
● कोष्टक :-
वरील कोष्टकावरून असे स्पष्ट होते की, वस्तूची किं मत 5 रुपयाने
वाढल्यास मागणी 100 नगाने कमी होते आणि पुरवठ्यात 500 नगापर्यंत
वाढ होते. त्यामुळे विक्रे त्यांमध्ये स्पर्धा लागतात आणि वस्तूची किं मत जास्त
होते. वस्तूची किं मत जेव्हा 3 रुपये होते तेव्हा मागणी 300 नगापर्यंत वाढते.
आणि पुरवठा 300 नगापर्यंत कमी होतो. त्याचप्रमाणे वस्तूची किं मत 1
रुपयापर्यंत कमी झाल्यामुळे मागणीत 500 नगापर्यंत मोठ्या प्रमाणात वाढ
होते. आणि पुरवठा 100 नगापर्यंत कमी होतो. त्यामुळे ग्राहकांमध्ये स्पर्धा
लागतात व वस्तूची किं मत परत जास्त होत जाते.
● आकृ ती :-
वरील आकृ तीत अक्ष-अक्षावर मागणी व पुरवठा दर्शविला आहे. अय-अक्षावर किं मत दर्शवली आहे आकृ तीत 'मम' हा मागणी वक्र आहे तर 'पप' हा
पुरवठा वक्र आहे. हे दोन्ही वक्र एकमेकांना 'स' बिंदूत छेदतात. या ठिकाणी वस्तूची बाजार मागणी व बाजार पुरवठा समान होतात व त्या ठिकाणी
वस्तूची समतोल किं मत ठरते व ती या उदाहरणात 3 रुपये आहे.