‫وزارت تحصیالت عالی‬

‫(ص)‬
‫دانشگاه خاتمالنبیین‬
‫دانشکده قابلگی‬
‫پاياننامهی‬
‫دورهی لیسانس در رشتهی قابلگی‬

‫عنوان‬
‫بررسی عوامل مؤثر محیطی بر کوتاهی قد در زمان جنینی‬

‫نگارش‬
‫خديجه ابراهیمی‬

‫استاد راهنما‬
‫شیرين صفری‬

‫سال‬
‫‪1398‬‬
 ‫(ص)‬
‫آئیننامهی پاياننامههای دانشجويان دانشگاه خاتمالنبیین‬

‫نظر به اينكه چاپ و انت شار پاياننامههاي تح صيلي دان شجويان دان شگاه خاتمالنبيين(ص)‪ ،‬مبين ف صلي از‬

‫فعاليتهاي علمي پژوه شي دان شگاه ا ست‪ .‬بنابراين به منظور آگاهي و رعايت حقوق دان شگاه‪ ،‬دانش آموختگان‬

‫اين دانشگاه نسبت به رعايت موارد ذيل متعهد ميشوند‪:‬‬

‫ماده ‪ : 1‬در صوووور اقدام به چاپ پايان نامهي خود‪ ،‬مراتب را قبالً بهطور كتبي به دفتر "آمريت پژوهش"‬

‫دانشگاه اطالع دهد‪.‬‬

‫ماده ‪ : 2‬در صفحه سوم كتاب (پس از برگ شناسنامه)‪ ،‬عبار ذيل را چاپ كند‪:‬‬

‫“ كتاب حا ضر‪ ،‬حا صل پاياننامه نگارنده در ر شته قابلگي ا ست كه در سال ‪1398‬در دان شكده قابلگي دان شگاه‬

‫خاتمالنبيين (ص) به راهنمايي شيرين صفري‪ ،‬از آن دفاع شده است‪.‬‬

‫ماده ‪ : 3‬به منظور جبران فصلي از هزينه هاي انتشارا دانشگاه‪ ،‬تعداد يك درصد شمارگان كتاب (در هر نوبت‬

‫چاپ) را به دفتر "آمريت پژوهش" دانشووگاه اهداك كند‪ .‬دانشووگاه ميتواند مازاد نياز خود را به نفع اين دفتر در‬

‫معرض فروش قرار دهد‪.‬‬

‫ماده ‪ : 4‬در صور عدم رعايت ماده ‪ %50 ،3‬بهاي شمارگان چاپ شده را بهعنوان خ سار به دان شگاه‪ ،‬تاديه‬

‫كند‪.‬‬

‫ماده ‪ : 5‬دان شجو تعهد و قبول ميكند در صور خودداري از پرداختهاي بهاي خ سار ‪ ،‬دان شگاه مذكور را از‬

‫طريق مراجع ق ضايي مطالبه و و صول كند‪ ،‬به عالوه به دان شگاه حق ميدهد به منظور ا ستيفاي حقوق خود‪ ،‬از‬

‫طريق دادگاه‪ ،‬معادل وجه مذكور در ماده ‪ 4‬را از محل توقيف كتابهاي عرضه شده نگارنده براي فروش‪ ،‬تامين‬

‫نمايد‪.‬‬

‫ماده ‪ : 6‬اينجانب خديجه ابراهيمي دان شجوي ر شته قابلگي مقطع لي سانس تعهد فوق و ضمانت اجرايي آن را‬

‫قبول كرده‪ ،‬به آن ملتزم ميشوم‪.‬‬

‫نام و تخلص‬
‫تاريخ و امضا‬
 ‫وزارت تحصیالت عالی‬
‫(ص)‬
‫دانشگاه خاتمالنبیین‬
‫دانشکدهی قابلگی‬
‫پاياننامهی‬
‫دورهی لیسانس در رشتهی قابلگی‬

‫عنوان‬
‫بررسی عوامل مؤثر محیطی بر کوتاهی قد در زمان جنینی‬

‫نگارش‬
‫خديجه ابراهیمی‬

‫استاد راهنما‬
‫شیرين صفری‬

‫سال‬
‫‪1398‬‬
 ‫تقديم به‪:‬‬

‫خداي را بس شاكرم كه از روي كرم پدر و مادري فداكار نصيبم نموده‪ ،‬تا در سايه درخت پر بار وجود‬

‫شان بياسايم و از ريشه آنها شاخ و برگ گيرم و از سايه وجود شان در راه كسب علم و دانش تالش‬

‫نمايم‪.‬‬

‫والديني كه بودن شان تاج افتخار است بر سرم و نامشان دليلي است بر بودنم چرا كه اني دو موجود‬

‫پس از پروردگار مايه هستي ام بوده اند‪ ،‬دستم را گرفتند و راه رفتن را در اين وادي زندگي پر فراز و‬

‫نشيب آموختند‪.‬‬

‫حال اين برگ سبزي است تحفه درويش‪ ،‬تقديم به آنان تا باشد غبار خستگي شان را اندكي بزدايد‪ .‬كه‬

‫هر چه آموختم از مكتب عشق شان آموختم وهر چه بكوشم قطرهاي از درياي بيكران مهري ايشان را‬

‫سپاس نخواهم توانست‪.‬‬

 ‫تشكر و قدردانی‪:‬‬

‫از همه اولتر سپاس و شكرگذاري اهلل متعال را مينمايم كه به مرحمت لطف و مهرباني خويش‬

‫زمينه تعليم را برايما فراهم كرده كه بوسيله آن مظهر خدمت به مردم عزيز‪ ،‬جامعه و وطن رنجديده‬

‫است‪ ،‬ما هم الزم دانستيم تا كه مطالبي را پيشكش نموده تا‬ ‫خويش باشيم زيرا تعليم و تربيه عباد‬

‫كه باشد مصدر خدمت براي هموطنان خود باشيم‪.‬‬

‫آنچنان كه ميدانيم در عصركنوني قابلگي عالي در كشور موضوعا بسيار مهمي ميباشد‪ .‬به همين‬

‫ترتيب چنانچه ميدانيم كه انسان به تنها يي خود نتوانسته كه يك كار را به پايان رساند ازاين رو درهركار‬

‫خير به ديگران ضرور پيدا ميكنند‪ ،‬وآن كارهاي كه به مشوره دوستان و همكاري آنها انجام شود‬

‫نسبت به كاري كه به تنهاي يك شخص آن كار را انجام مي دهد مفيد تمام شده و قابل استفاده بهتر‬

‫ميباشد‪.‬‬

‫از اين لحاظ من هم از استاد گرانقدرم شيرين "صفري" از صميم قلب تشكر مينمايم كه بدون كدام‬

‫بي حوصلهگي وخستهگي در ساخت و نوشتن منوگراف با من همكاري و كمك نمودند‪.‬‬

 ‫چکیده‬
‫مقدمه‪:‬كوتاهي قد يكي از علل شابع مراجعه به متخصصين اطفال است قد معيار خوبي براي‬
‫ارزيابي رشد و سالمت كلي يك كودک است و از طرفي اندازه اي قد ميتواند روي سالمت رواني اجتماعي‬
‫و رفاه اجتماعي فرد تاثير گذار باشد اگر چه در اكثر موارد كوتاهي قد ناشي از عوامل فزيولوژيك شامل‬
‫كوتاهي قد سرشتي كوتاهي قد فاميليال است‪ ،‬موارد مهم و قابل درمان مانند كمبود هورمون رشد‪،‬‬
‫هيپوتيرئيديسم‪ ،‬سوك تغذيه‪ ،‬بيماريهاي مزمن‪ ،‬ريكترو‪ ...‬نيز ممكن است به عنوان علت مطرح باشند‪.‬‬
‫اين پژوهش با هدف بررسي عوامل مؤثر محيطي بر كوتاهي قد در زمان جنيني انجام شد‪.‬‬
‫روش اجرا‪ :‬مطالعه حاضووور به روش كتابخانهاي و با مرور مطالعا (‪ ،)Article Review‬با‬
‫ا ستفاده از مطالعا كتابخانهاي و از سايتهاي معتبر علمي ‪Pubmed, SID, WHO, Google‬‬
‫‪Schoolar, Sceince Direct, Academic Confederation of Obstertic‬‬
‫‪ Gynaecology, Biomed, Biomedcine‬و ژور نال ها و م قاال معتبر علمي تحقيقي‪ ،‬ج هت‬
‫بررسي عوامل مؤثر محيطي بر كوتاهي قد در زمان جنيني مورد مطالعه قرارگرفت و مقاال چاپ شده‬
‫در مجال داراي اعتبار علمي تحقيقي تدوين شده ا ست‪ .‬از مقاال منت شر شده طي سالهاي ‪1386‬‬
‫الي ‪ 1398‬استفاده شده است‪.‬‬
‫نتايج‪ :‬تحقيقا ن شان داده ا ست كه ا ست م صرف ناكافي ريزمغذيها و ا ستعمال دخانيا در‬
‫دوران بارداري به رشوود ناكافي و كم وزني كودک در هنگام تولد منجر ميشووود‪ .‬مصوورف غذا در حد‬
‫متعادل و منا سب از تمام گروههاي غذايي براي د ستيابي به ر شد قدي منا سب از اهميت به سزايي‬
‫برخوردار اس وت‪ .‬بهترين معيار قد متوسووب براي پسووران شووامل ميانگين قد پدر و مادر به عالوه ‪6،5‬‬
‫سانتي متر و براي دختران ميانگين قد پدر و مادر منهاي ‪ 6،5‬سانتي متر است‪.‬‬
‫نتیجه گیری‪ :‬براساس تحقيقا اكثر والدين كوتاهقد به صور ژنتيكي فرزندان كوتاهقد دارند‬

‫كه اين مساله با عنوان كوتاهقدي ارثي مطرح ميشود‪ .‬اين افراد اصو ًال داراي سن استخواني نزديك به‬
‫سن طبيعي خودشان هستند كه اين مساله نشانگر اين حقيقت است كه استخوانهاي آنها ظرفيت‬
‫بيشتري براي رشد ندارد‪ .‬لذا با وجود رشد طبيعي اين افراد در سنين بلوغ نيز كوتاهقدتر از همسن و‬
‫سالهاي خود بوده و بيشتر مشابه والدين خود هستند‪ .‬برخي ديگر از كودكان از نظر ساختمان بدني‬
‫تاخير رشد قدي دارند‪ ،‬اين كودكان با وجود قدي كوتاه‪ ،‬سرعت رشد بااليي دارند و ميزان رشد آنها‬
‫طبيعي است و معموال تاخيري در قاعدگي دختران مشاهده ميشود‪.‬‬

‫کلید واژهها‪ :‬كوتاهي قد‪ ،‬كودک‪ ،‬عوامل محيطي‪ ،‬دوران جنيني‪ ،‬كاهش هورمون رشد‪.‬‬

‫أ‬
 ‫فهرست مطالب‬

‫فصل اول‪ :‬مقدمه و مروری بر مطالعات گذشته‪1 ....................................................................................‬‬

‫‪ .1-1‬مقدمه‪2 .............................................................................................................................................................‬‬
‫‪ .1-1-1‬عوامل مؤثر در كوتاهي ‪3 ..............................................................................................................‬‬
‫‪ .2-1-1‬علل كوتاهي قد‪4 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ .3-1-1‬پيشگيري و درمان‪5 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ .4-1-1‬وراثت و كوتاهقدي‪5 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ .5-1-1‬نقش تغذيه در رشد قدي‪6 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ .6-1-1‬كمبوديهاي كوتاهي قد‪8 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ .7-1-1‬علل كوتاه قدي كودكان‪8 ............................................................................................................‬‬
‫‪ .8-1-1‬بيماري هاي مرتبب به كوتاهي قد كودكان‪9 .........................................................................‬‬
‫‪ .9-1-1‬دوران بارداري و كوتاه شدن قد جنين‪11 ...............................................................................‬‬
‫‪ .10-1-1‬تاثير دخانيا بر قد كودک‪12 ................................................................................................‬‬
‫‪ .11-1-1‬مد رشد قد‪12 ..........................................................................................................................‬‬
‫‪ .12-1-1‬تغذيه و رشد قد‪12 .....................................................................................................................‬‬
‫‪ .13-1-1‬رشد قدي كودک از جنيني تا بلوغ‪13 ..................................................................................‬‬
‫‪ .14-1-1‬كوتاهي قد كودكان وپيشگيري از آن‪13 ..............................................................................‬‬
‫‪ .15-1-1‬جلوگيري از كوتاهي قد كودكان‪14 .......................................................................................‬‬
‫‪ .16-1-1‬عوامل مؤثر در رشد قد‪14 ........................................................................................................‬‬
‫‪ .17-1-1‬نگراني در مورد قد كودک‪15 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .18-1-1‬تغذيه مناسب مادر در بارداري و افزايش قد نوزاد ‪15 .......................................................‬‬
‫‪ .19-1-1‬ارزيابي كوتاهي و بلندي قد در كودكان‪17 ..........................................................................‬‬
‫‪ .20-1-1‬كوتاهي و بلندي قد در كودكان‪20 ........................................................................................‬‬
‫‪ .21-1-1‬مراحل رشد قدي كودكان ‪21 ..................................................................................................‬‬
‫‪ .22-1-1‬هورمون رشد ‪24 ..........................................................................................................................‬‬
‫‪ .2-1‬بيان مسئله‪31 .......................................................................................................................................................‬‬

‫ب‬
‫‪ .3-1‬مرور بر مطالعا گذاشته‪33 .............................................................................................................................‬‬
‫‪ .5-1‬اهداف تحقيق‪39 ..................................................................................................................................................‬‬
‫‪ .6-1‬سواال تحقيق‪39 ................................................................................................................................................‬‬

‫فصل دوم‪ :‬مواد و روش تحقیق ‪41 ................................................................................................................‬‬

‫‪ .1-2‬كلما كليدي‪42 .................................................................................................................................................‬‬
‫‪ .2-2‬متغيرها و اصطالحا ‪42 ....................................................................................................................................‬‬
‫‪ .3-2‬روش تحقيق‪44 ....................................................................................................................................................‬‬
‫‪ .4-2‬روش انجام تحقيق‪44 .........................................................................................................................................‬‬
‫‪ .5-2‬معيارهاي ورود مواد تحقيق‪44 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ .6-2‬معيارا منابع انگليسي ‪45 ................................................................................................................................‬‬

‫فصل سوم‪ :‬نتايج و يافتهها‪48 .........................................................................................................................‬‬

‫‪ .1-3‬نتايج و يافتهها‪49 ................................................................................................................................................‬‬

‫فصل چهارم‪55 ......................................................................................................................................................:‬‬

‫بحث‪ ،‬نتیجه و پیشنهادها‪55 ...........................................................................................................................‬‬

‫‪ .1-4‬بحث‪56 ............................................................................................................................................................‬‬

‫‪ .2-4‬نتيجه گيري‪59 ..............................................................................................................................................‬‬

‫‪.3-4‬پيشنهادا ‪61 ..................................................................................................................................................‬‬

‫‪ .4-4‬محدوديتهاي مطالعه‪62 ............................................................................................................................‬‬

‫فهرست منابع‪63 ......................................................................................................................................................:‬‬

‫‪Abstract .................................................................................................................................................................66‬‬

‫ج‬
 ‫فصل اول‪:‬‬
‫مقدمه و مروری بر مطالعات گذشته‬
 ‫‪ .1-1‬مقدمه‬

‫كوتاهي قد يكي از علل شابع مراجعه به متخصصين اطفال است قد معيار خوبي براي ارزيابي رشد‬

‫و سووالمت كلي يك كودک اسووت و از طرفي اندازه اي قد ميتواند روي سووالمت رواني اجتماعي و رفاه‬

‫اجتماعي فرد تاثير گذار باشووود اگر چه در اكثر موارد كوتاهي قد ناشوووي از عوامل فزيولوژيك شوووامل‬

‫كوتاهي قد سر شتي‪ 1‬كوتاهي قد فاميليال ا ست‪ ،‬موارد مهم و قابل درمان مانند كمبود هورمون ر شد‪،‬‬

‫هيپوتيرئيدي سم‪ ،‬سوك تغذيه‪ ،‬بيماري هاي مزمن‪ ،‬ريكترو‪ ...‬نيز ممكن است به عنوان علت مطرح باشند‬

‫كمبود هورمون ر شد از علل مهم اندوكراين كوتاهي قد ا ست كه در صور عدم درمان مي تواند سبب‬

‫كوتاهي قد شووديد در بزرگسووالي شووود اين اختالل دو صووور مادرزادي و اكتسووابي بروز مي كند نوع‬

‫اكت سابي ممكن ا ست نا شي از عواملي مانند بدخيمي ها‪ ،‬منژيت‪ ،‬تروما‪ ،‬پرتو درماني و ‪ ...‬با شد به طور‬

‫كلي كمبود كالس ويك هورمون رشوود از يك در ‪ 4000‬تا يم در ‪ 10/000‬كودک رخ مي دهد (‪ )1،5‬در‬

‫مورد شووويوع علل اختالل رشووود و نيز كمبود هورمون رشووود در كودكان كوتاه قد‪ ،‬مطالعا در نقا‬

‫مختلف جهان انجام شده كه ميزان شيوع در آن ها متفاو گزارش شده است (‪.)1‬‬

‫امروز كاهش رشدي قد در ميان نوجوانان يكي از مسائل قابل توجه در وزار بهداشت كشور مي‬

‫باشد (‪.)1‬‬

‫هم چنين كتاب ها و مقاال ارائه شووده در اين باره‪ ،‬به ما اين مكان را مي دهد‪ ،‬تا عوامل موثر در‬

‫اين موضوع مانند آب و هوا‪ ،‬پوكي استخوان زودرس و‪ .....‬را مورد بررسي دقيق تري قرار داده و به نتايج‬

‫كامل تري دسووت يابيم‪.‬از آنجايي كه كوتاهي قد در نوجوانان امروزي بسوويار شووايع اسووت‪ ،‬كه به ندر‬

‫‪1‬‬
‫‪constiutional delay of growth‬‬

‫‪2‬‬
‫نوجوانايي ديده مي شوووند مه قد بلند يا داراي قد ايده ال باشووند (‪ .)1‬هم چنين اين موضوووع نگراني‬

‫بسووياري را در خانوا ده ها براي رشوود قد فرزندانشووان به وجود آورده و جامعه نيز به دنبال چاره هايي‬

‫براي حل اين مشكل است‪ .‬با توجه به تحقيقا صور گرفته بسياري از اين عوامل به طوري است كه‬

‫به راحتي نمي توان آن ها را از ميان برد و باعث حل اين مشكل شد از اين رو به مطالعه وپژوهشي در‬

‫اي ن باره پرداختيم‪ ،‬تا شوووايد تكميل كننده ي اين راه باشووويم و بتوانيم راه هاي حل هايي براي اين‬

‫موضوع پيدا كنيم(‪.)1‬‬

‫‪ .1-1-1‬عوامل مؤثر در کوتاهی‬

‫به لحاظ پزشكي داليل زيادي براي توجيه رشد كم و كوتاهقدي كودكان وجود دارد مانند اختالل‬

‫در عملكرد هورمون رشوود‪ ،‬كمكاري غددي تيروئيد‪ ،‬سووندرم ترنر‪ ،‬سوووكتغذيه‪ ،‬ناراحتيهاي رودهاي و‬

‫كليهها‪ .‬هر چند كه بايد گفت اكثر كودكان قدكوتاه از نظر سالمتي نرمال ه ستند ولي ممكن ا ست از‬

‫نظر ژنتيكي كوتاهقد با شند يا از لحاظ ر شد كمي تاخير دا شته با شند‪ .‬كودكان به صور نرمال از بدو‬

‫تولد تا ‪ 12‬ماهگي حدود ‪ 23‬تا ‪ 28‬سانتيمتر به قد شان افزوده ميگردد در حالي كه در سنين ‪ 1‬تا ‪3‬‬

‫سالگي فقب ‪ 7/5‬تا ‪ 13‬سانتيمتر افزايش قد دارند در اكثر كودكان ‪ 6‬تا ‪ 18‬ماهه مقدار رشد به صور‬

‫نو ساني باال و پايين ميرود اما با ر سيدن كودک به سن ‪ 24‬ماهگي نمودار ر شد نظم ثابتي به خود مي‬

‫گيرد و ر شد بدون نو سانا قابل م شاهدهاي طي ميگردد‪ .‬از ‪ 3‬سالگي تا زمان بلوغ‪ ،‬ساالنه ‪ 4/5‬تا ‪7‬‬

‫سانتيمتر به قد كودک افزوده ميشود‪ .‬زماني كه سن كودک به زمان شروع بلوغ نزديك ميشود مقدار‬

‫افزايش قد به ‪ 4‬سانتيمتر در سال مير سد‪ .‬به محض شروع سن بلوغ‪ ،‬دوران جهش ر شد شروع مي‬

‫گردد كه در آن زمان ر شد قدي به حداكثر سرعت ر شد يا به عبارتي به قله ر شد مير سد‪ .‬اين فا صله‬

‫زماني در دختران بين سنين ‪ 10‬تا ‪ 12‬سالگي و در پ سران ‪ 12‬تا ‪ 14‬سالگي ميبا شد كه طي اين ‪2‬‬

‫‪3‬‬
‫سال ساالنه دختران ‪ 8‬تا ‪ 9‬سانتيمتر و پ سران ‪ 10/5‬سانتيمتر افزايش قد مييابند‪ .‬پس از جهش‬

‫ر شد‪ ،‬دوباره ميزان ر شد قدي كاهش مييابد كه دختران پس از شروع قاعدگي تا ر سيدن به حداكثر‬

‫رشد قدي تا حدود ‪ 7‬سانتيمتر ساالنه به قدشان افزوده مي شود‪ .‬دختران و پسران اصوال از سنين ‪14‬‬

‫تا ‪ 16‬سالگي به قد شان افزوده مي شود كه البته در پ سران ممكن ا ست تا ‪ 2‬سال بي شتر يعني تا ‪18‬‬

‫سالگي ادامه يابد‪ .‬تفاو رشد قدي در دختران به شروع زمان قاعدگي آنها برميگردد(‪.)2‬‬

‫‪ .2-1-1‬علل کوتاهی قد‬

‫كاهش ميزان مصووورف تغذيه مادر باردار و مشوووكال رواني و اجتماعي مادر در تغذيه و پرورش‬

‫كودک‪ ،‬رماتيسوووم مفصووولي‪ ،‬بياشوووتهايي‪ ،‬مشوووكال رواني و اجتماعي كودک‪ ،‬ژنتيك‪ ،‬بيماريهاي‬

‫مادرزادي‪ ،‬اختالل در عمل هورمون هايي چون هورمون رشووود در اي جاد كوتاهي قد دخالت دارند‪ .‬در‬

‫ميان عواملي كه ذكر شوود تغذيه نقش بسوويار مهمي در رشوود كودک دارد‪ .‬به گفته يكي از مسووووالن‬

‫وزار بهدا شت‪ ،‬نامنا سب بودن كيفيت تغذيه در ك شور طي چند سال اخير‪ ،‬باعث كاهش ‪ 2/5‬سانتي‬

‫متري قد مردم در كشور شده است‪ .‬از سوي ديگر دسترسي به خدما بهداشتي و نظام رفاه اجتماعي‪،‬‬

‫كيفيت مراقبت از زنان باردار و نوزادان‪ ،‬و ضعيت اجتماعي و تغذيه متعادل همگي بر قامت ان سان تاثير‬

‫ميگذارند‪ .‬در قرن نوزدهم‪ ،‬هلنديها به طور متوسوووب نزديك به ‪ 8‬سوووانتيمتر از آمريكاييها كوتاهتر‬

‫بودند اما آنها اكنون به طور متو سب حدود ‪ 8‬سانتيمتر بلندترند‪ .‬برا ساس اطالعا انجام شده‪ ،‬بلندتر‬

‫بودن هلنديها احتماال به خاطر آن اسوووت كه آنها از بهترين مراقبتها در جهان‪ ،‬پيش و پس از تولد‬

‫برخوردارند‪ .‬براساس همين تحقيقا ‪ ،‬طي نيم قرن گذشته آمريكاييها بيآن كه كسي متوجه باشد از‬

‫لحاظ اندام دچار تحولي واقعي شووودند‪ .‬در حالي كه آنها در زمان جنگ جهاني دوم از بلندقامتترين‬

‫مردم جهان محسوب مي شدند اما اكنون در آغاز قرن ‪ 21‬به يكي از چاقترين ملل جهان بدل شدهاند‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫به طور كلي عوامل زيادي بر قد انسوووان اثر ميگذارند كه از جمله آن عوامل موروثي اسوووت اما تغذيه‬

‫عامل مهمي به ح ساب ميآيد‪ .‬د ستر سي مردم آمريكا به مواد غذايي ب سيار سهل ا ست‪ .‬آنها از مواد‬

‫غذايي محروم ني ستند اما اين كه سالم غذا بخورند يا نه بحث ديگري ا ست‪ .‬تغذيه خوب براي سالمت‬

‫كلي انسان اهميت زيادي دارد(‪.)3‬‬

‫‪ .3-1-1‬پیشگیری و درمان‬

‫براي اين كه كودكان به اختالال قد و رشد دچار نشوند بايد آزماي شا طبي و معاينا و ارزيابي‬

‫رشوود و وزن كودک را به صووور منظم انجام داد و بايد شوورايطي به وجود آيد كه مشووكال روحي و‬

‫رواني كودک و مادر به حداقل بر سد و در صورتي كه از تغذيه منا سب برخوردار ني ستند برنامه غذايي‬

‫منا سبي براي شان تهيه شود‪ .‬ا ستفاده از لبنيا ‪ ،‬حبوبا ‪ ،‬ميوه و بويژه سبزيجا كه تهيه آن م ستلزم‬

‫هزينه زيادي ني ست ب سيار ضروري ا ست‪ .‬در ماههاي اول تولد و تا ‪ 2‬سالگي بايد درباره ر شد كودک‪،‬‬

‫وزن و قد او حساسيت بي شتر نشان داد و او را با همسن و سالهايش مقاي سه كرد‪ .‬در صور مشكوک‬

‫بودن از نظر قد و سوون و نژاد نسووبت به سوواير كودكان بايد به پزشووك مراجعه كرد تا به درمان كودک‬

‫بپردازد(‪.)4‬‬

‫‪ .4-1-1‬وراثت و کوتاهقدی‬

‫برا ساس تحقيقا اكثر والدين كوتاهقد به صور ژنتيكي فرزندان كوتاهقد دارند كه اين م ساله با‬

‫عنوان كوتاهقدي ارثي مطرح ميشووود‪ .‬اين افراد اصوووال داراي سوون اسووتخواني نزديك به سوون طبيعي‬

‫خود شان ه ستند كه اين م ساله ن شانگر اين حقيقت ا ست كه ا ستخوانهاي آنها ظرفيت بي شتري براي‬

‫ر شد ندارد‪ .‬لذا با وجود ر شد طبيعي اين افراد در سنين بلوغ نيز كوتاهقدتر از هم سن و سالهاي خود‬

‫‪5‬‬
‫بوده و بي شتر م شابه والدين خود ه ستند‪ .‬برخي ديگر از كودكان از نظر ساختمان بدني تاخير ر شد‬

‫قدي دارند‪ ،‬اين كودكان با وجود قدي كوتاه‪ ،‬سرعت رشد بااليي دارند و ميزان رشد آنها طبيعي است و‬

‫معموال تاخيري در قاعدگي دختران مشاهده ميشود‪.‬‬

‫البته اين افراد معموال با سن استخواني كمتر از ميزان مورد انتظار ديده شدهاند كه استخوانهاي‬

‫آنها ظرف يت باقيمانده الزم براي افزايش قد پس از قاعدگي را دارد‪ ،‬به طور معمول اين افراد به رشووود‬

‫قدي كامل و طبيعي تا پايان دوران بلوغ خود ميرسووند‪ .‬البته در مقايسووه اين بچهها با ديگر اعضوواي‬

‫خانواده ممكن است متوجه اين تاخير در ساير افراد خانواده شويم كه كامال طبيعي است‪ .‬برخي پسران‬

‫كه داراي اين شرايب ميبا شند ممكن ا ست نگران كوتاهقدي خود با شند‪ .‬اين افراد ميتوانند با مراجعه‬

‫به پز شك متخ صص غدد و تجويز ت ستو سترون تو سب او‪ ،‬زمان شروع جهش ر شد دوران بلوغ را جلو‬

‫بيندازند‪.‬‬

‫متخصصان پيشنهاد ميكنند اگر كودكان در سنين ‪ 2‬تا ‪ 3‬سالگي داراي رشد طبيعي متناسب با‬

‫سن خود نبودند بايد حتما نزد متخصص غدد يا اطفال برده شوند(‪.)5‬‬

‫‪ .5-1-1‬نقش تغذيه در رشد قدی‬

‫يكي از عوامل تاثيرگذار بر ر شد قدي تغذيه ا ست‪ .‬ژاپنيها توان ستهاند با تغذيه سالم‪ ،‬متو سب قد‬

‫جوانانشووان را افزايش دهند‪ .‬در ميان مواد مغذي مصوورف به اندازه پروتئينها و امالح بسوويار اهميت‬

‫دارد‪ .‬يك نوجوان بايد پروتئين مورد نيازش را هر روز و بخصوص چند مرحله در طول روز دريافت كند‪.‬‬

‫بهتر ا ست پروتئين م صرفي از منابع پروتئين حيواني با شد مثل گو شت گو سفند و گاو‪ ،‬مرغ و ماهي‪،‬‬

‫تخممرغ و شير‪ .‬در ميان امالحي كه براي ر شد قدي الزمند كل سيم‪ ،‬ف سفر‪ ،‬منيزيم‪ ،‬روي و فلوئور از‬

‫اهميت ويژه برخوردار هستند‪ .‬منابع كلسيم شامل لبنيا مثل شير‪ ،‬ماست‪ ،‬پنير‪ ،‬خامه و بستني است‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫فسفر و منيزيم در گوشت و ديگر منابع پروتئين و حبوبا فراوان است‪ .‬فلوئور نيز در آب موجود است‬

‫و آب م صرفي باي ستي محتوي ‪ ppm1‬فلوئور با شد‪ .‬تحقيقا اخير اذعان ميدارد كه م صرف روي به‬

‫مقدار كافي موجب ر شد قدي منا سب خواهد شد‪ ،‬در خاورميانه م صرف كم روي موجب كوتاهقدي و‬

‫قدر جنسووي پايين مردان جوان ميشووود‪ .‬به عالوه با كمبود روي سووطت تواناييهاي مغزي و ايمني‬

‫بدن پايين آمده و ابتال به بيماريهاي مسري زيادتر رخ ميدهد‪.‬‬

‫توص ويه متخصووصووان تغذيه براي نوجوانان‪ ،‬مصوورف روزانه ‪ 150‬گرم گوشووت‪ ،‬نصووف تا ‪ 1‬ليوان‬

‫حبوبا پخته‪ 2 ،‬تا ‪ 3‬ليوان شووير و لبنيا ديگر به همراه سووبزيجا فراوان اسووت‪ .‬نوجواناني كه در‬

‫سوونين رشوود هسووتند و افزايش قد خوبي ندارند ميتوانند با مصوورف مكمل ويتامينها و امالح‪ ،‬طبق‬

‫د ستور و م صرف هفتگي آهن‪ ،‬ر شد قدي شان را بهبود بخ شند‪ .‬پس تو صيه مي شود ك ساني كه مي‬

‫خواهند قد بلند تري دا شته با شند هفتهاي يكبار جگر و دو بار غذاي دريايي ميل كنند و هر روز چند‬

‫عدد بادام‪ ،‬بادام زميني و گردو بخورند‪.‬‬

‫غذاهاي در يايي مثل ماهي‪ ،‬ميگو‪ ،‬جگر و دانه هاي روغني حاوي امالح ز يادي هسوووتند و فوائد‬

‫ب سياري براي نوجوانان دارند‪ .‬پس تو صيه مي شود ك ساني كه ميخواهند قد بلندتري دا شته با شند‬

‫هفتهاي يك مرتبه جگر و ‪ 2‬مرتبه غذاي در يايي م يل كنند و هر روز چند عدد بادام و بادام زميني و‬

‫گردو بخورند‪ .‬يك نكته بسوويار مهم در افزايش قد‪ ،‬انجام فعاليتهاي ورزشووي اسووت‪ .‬هر چه تحرک ما‬

‫بي شتر با شد گردش امالح ا ستخواني بي شتر خواهد بود و اين م ساله به ر شد قدي كمك خواهد كرد‪.‬‬

‫ورزشهايي مثل بسكتبال‪ ،‬واليبال‪ ،‬شنا‪ ،‬بدمينتون و تنيس براي كمك به افزايش قد بسيار مفيدند(‪.)5‬‬

‫‪1‬‬
‫‪patient-prosthesis mismatch‬‬

‫‪7‬‬
 ‫‪ .6-1-1‬کمبودیهای کوتاهی قد‬
‫براي رشووود قدي مناسوووب در كودكان‪ ،‬خانوادهها بايد عوامل تغذيهاي و غير تغذيهاي مختلفي را‬

‫مدنظر داشته باشند و از آنجايي كه زمان بسته شدن صفحا رشد معموالً در دختران ‪ 14‬و در پسران‬

‫‪ 16‬سالگي است و بعد از آن ديگر هيچ درماني در رفع مشكل كوتاهي قد مؤثر نخواهد بود‪ ،‬بايد مراقب‬

‫باشووند كه وقت آن نگذرد‪ .‬اگر قد كودكي در منحني رُشوود زير پنج درصوود قرار بگيرد‪ ،‬جزو كودكان‬

‫كوتاه قد تلقي ميشووود و هرچه اين فاصووله از عدد پنج بيشووتر شووده و رقم آن پايينتر بيايد‪ ،‬احتمال‬

‫اينكه مشكال جدي در كودک وجود داشته باشد بيشتر است‪.‬كودک كوتاه قد‪ ،‬بايد تحت نظر بوده و‬

‫سير ر شد او برر سي شود‪ .‬كوتاهي قد يا در قالب يك بيماري و يا به صور طبيعي ارزيابي مي شود‪.‬‬

‫گروه كودكان طبيعي به دليل زمينه هاي ژنتيكي‪ ،‬دچار كوتاهي قد ميشووووند اما گروه ديگر كودكاني‬

‫ه ستند كه با تأخير ر شد ميكنند و تا حدود ‪ 12‬سالگي با ر شد كم مواجه ه ستند‪ ،‬اما پس از آن به‬

‫صور جه شي ر شد ميكند‪ .‬معموالً تأخير در رُ شد قد‪ ،‬با تأخير در بلوغ همراه ا ست و سابقه چنين‬

‫تأخيري در والدين آنها نيز مشهود است(‪.)6‬‬

‫‪ .7-1-1‬علل کوتاه قدی کودکان‬

‫هورمون تيروئ يد‪،‬‬ ‫مهمترين ع لت هاي كو تاهي قد در كود كان زمي نه هاي ژنتيكي‪ ،‬اختالال‬

‫اختالال غدد هيپوفيز و هيپوتاالموس‪ ،‬بلوغ زودرس‪ ،‬تومور مغزي خفته‪ ،‬عدم تحرک‪ ،‬تغذيه نامنا سب‪،‬‬

‫استرس و بدخوابي است‪ .‬مصرف كورتون در طوالني مد و به هر دليلي يكي از علل كوتاهي قد است‬

‫و درمان ا صلي در اين مورد حذف كورتون و سپس تزريق هورمون ر شد ا ست به هيچ وجه كورتون در‬

‫بچهها نبايد به صور نابه جا استفاده شود‪ ،‬زيرا يكي از عوارض آن اختالل رشد است (‪.)7‬‬

‫‪8‬‬
‫اختالال غددي هيپوفيز و هيپوتاالموس بنا به علتهاي مختلفي ايجاد و سوووبب كوتاهي قد مي‬

‫شووود‪ .‬اين اختالال ناشووي از كوچك و يا بدفُرم شوودن غده هيپوتاالموس در دوره جنيني و همچنين‬

‫اختالال ژنتيكي مؤثر در تشكيل غده هيپوفيز و هورمون رشد است‪ .‬از جمله علتهاي اختالل در غدد‬

‫گفته شده‪ ،‬زايمانهاي پرخطر همراه با خونريزي‪ ،‬چندقلوزايي همراه با كمبود اك سيژن و نارس به دنيا‬

‫آمدن نوزاد اسووت كه كودک را در معرض اختالال هورمون رشوود قرار ميدهد‪ .‬در صووور امكان يك‬

‫ساعت قبل از خواب‪ ،‬كودک قندهاي ساده مثل شكر‪ ،‬شكال ‪ ،‬آب نبا ‪ ،‬تافي و غيره م صرف نكند‬

‫چراكه قندهاي ساده خود در تر شت هورمون ر شد اختالل ايجاد ميكنند‪ .‬يكي ديگر از علتهاي كوتاه‬

‫قدي‪ ،‬بلوغ زودرس اسووت‪ .‬بلوغ پيش رونده كه معموالً در دختران زير هشووت سووال و در پسووران زير ‪9‬‬

‫سال بروز پيدا ميكند به ب سته شدن صفحا ر شد ا ستخوانها و كوتاه شدن قد منجر مي شود‪ ،‬مگر‬

‫اينكه زود ت شخيص داده شده و جلوي بلوغ نابهنگام كودک گرفته شود‪ .‬شايد الزم با شد درباره اين‬

‫دسته از كودكان‪ ،‬در شرايب خاصي هورمون رشد تزريق شود تا قد آنها به حد طبيعي برسد (‪ 3‬و ‪.)7‬‬

‫تومور مغزي خفته‪ :‬سووووك تغذيه و اختالال تغذيهاي مانند كمبود ويتامينهاي گروه ب‪ ،‬ويتامين‬

‫د‪ ،‬ويتامين ث‪ ،‬زينك‪ ،‬روي‪ ،‬آهن‪ ،‬كلس ويم‪ ،‬منيزيم‪ ،‬فسووفر و سوواير امالح نيز از عوامل رشوود ضووعيف و‬

‫كوتاهي قد هستند كه در ادامه به آنها بيشتر ميپردازيم(‪.)3‬‬

‫‪ .8-1-1‬بیماریهای مرتبط به کوتاهی قد کودکان‬

‫بيماري خاص داخلي‪:‬ديك كودک با ناتواني در ه ضم غذا به خاطر ظرفيت ضعيف پانكراس ممكن‬

‫است به خوبي وزن نگيرد‪ .‬والدين كودكان مدفوع را زياد ‪ ،‬بدبو گزارش مي كنند‪.‬‬

‫‪9‬‬
‫اختالال موثر بر پوشووش روده‪ ،‬از جمله بيماري سوولياک يا بيماري ‪ Crohn’s‬نيز مي تواند باعث‬

‫شود كودكان كاهش وزن پيدا كنند‪ .‬در بيماري سلياک‪ ،‬ن شانه ها زماني شروع مي شوند كه غذاهايي‬

‫كه حاوي گلوتن هستند در رژيم غذايي قرار مي گيرند‪ .‬در برخي شرايب‪ ،‬اگر كودک غده تيروئيد فعال‬

‫داشووته باشوود‪ ،‬ممكن اسووت بس وياري از كالري را بسوووزاند‪.‬يك كودک با يك اختالل قلبي كه منجر به‬

‫م شكال قلبي مي شود ممكن ا ست به خوبي تغذيه نكند اگر آن ها براي تنفس خيلي سخت كار مي‬

‫كنند(‪.)2‬‬

‫داليل معمول تاخير رشد عبارتند از‪:‬‬

‫سندروم داون‪ ،‬يك بيماري ژنتيكي است كه در آن افراد به جاي عدد ‪ 47 ،46‬كروموزوم دارند‪.‬‬

‫ديسپالزي اسكلتي‪ ،‬گروهي از شرايطي كه مشكال رشد استخوان را ايجاد ميكنند‪.‬‬

‫انواع خاصي از كم خوني مانند كم خوني داس‬

‫بيماري كليه‪ ،‬قلب‪ ،‬گوارش‪ ،‬يا بيماري هاي ريوي‬

‫استفاده از داروهاي خاص توسب مادر در دوران بارداري‬

‫تغذيه ناسالم‬

‫استرس شديد‪.‬‬

‫تشخيص رشد به تاخير افتاده و كوتاهي قد كودک ‪:‬‬

‫پزشك كودک با گرفتن تاريخچه پزشكي دقيق شروع خواهد كرد‪ .‬آن ها اطالعاتي درباره تاريخچه‬

‫سالمت شخصي و خانوادگي شما‪ ،‬از جمله‪:‬‬

‫‪-‬حاملگي مادر‬

‫‪-‬طول و وزن كودک درهنگام تولد‬

‫‪10‬‬
 ‫‪-‬قد ديگر افراد خانواده‬

‫‪-‬اطالعا مربو به ساير اعضاي خانواده كه تاخيرهاي رشد را تجربه كرده اند‬

‫‪-‬پزشك همچنين ممكن است رشد كودک را به مد شش ماه يا بيشتر نمودار كند‬

‫‪-‬تست هاي خاص و مطالعا ت صويربرداري مي توانند به دكتر كمك كنند تا بيماري را تشخيص‬

‫دهند‪ .‬د ست و ايكس ري مچ مي تواند اطالعا مهمي در مورد ر شد ا ستخوان كودک در رابطه با سن‬

‫آن ها بدهد تسووت هاي خون مي توانند مشووكالتي را با عدم تعادل هورموني و يا كمك به تشووخيص‬

‫بيماري هاي خاص شكم‪ ،‬روده‪ ،‬كليه يا استخوان تشخيص دهند (‪.)8‬‬

‫‪-‬در برخي موارد‪ ،‬دكتر ممكن اسووت از كودک بخواهد كه يك شووب در بيمارسووتان براي آزمايش‬

‫خون بماند اين به اين دليل است كه دو سوم هورمون رشد درحالي كه كودک بخوابد ترشت مي شود ‪.‬‬

‫‪-‬هم چنين ر شد به تاخير افتاده و موقعيت كوچك گاهي ممكن ا ست بخش مورد انتظار سندروم‬

‫باشد كه كودک قبال با آن ها تشخيص داده شده است‪ ،‬مانند سندرم داون‪.‬‬

‫‪ .9-1-1‬دوران بارداری و کوتاه شدن قد جنین‬

‫رشوود قدي كودكان از دوران جنيني آغاز ميشووود و تغذيه مناسووب مادر در دوران بارداري تأثير‬

‫زيادي در افزايش قد نوزاد دارد‪.‬افزايش قد جزئي از فرآيند رشد است و عواملي مانند ژنتيك‪ ،‬هورمونها‬

‫و تغذيه منا سب بر ر شد قدي تأثيرگذار ا ست‪ .‬شروع ر شد از دوران جنيني آغاز مي شود‪ .‬پس بايد براي‬

‫رسوويدن به قد بلندتر‪ ،‬از دوران بارداري مراقبت از رشوود كودک را آغاز كنيم‪ .‬در دوران بارداري تغذيه‬

‫مادر تأثير زيادي بر قد كودک متولد شده دارد(‪.)7‬‬

‫‪11‬‬
 ‫‪ .10-1-1‬تاثیر دخانیات بر قد کودک‬
‫به طوري كه مشخص شده است مصرف ناكافي ريزمغذيها و استعمال دخانيا در دوران بارداري‬

‫به ر شد ناكافي و كموزني كودک در هنگام تولد منجر مي شود‪ .‬م صرف غذا در حد متعادل و منا سب از‬

‫تمام گروههاي غذايي براي دستيابي به رشد قدي مناسب از اهميت به سزايي برخوردار است(‪.)8‬‬

‫‪ .11-1-1‬مدت رشد قد‬

‫ر شد طولي بدن ان سان در زمان بلوغ متوقف مي شود‪ .‬تا قبل از بلوغ قد بچه مرتب در حال افزايش‬

‫ا ست‪ .‬در زمان بلوغ ر شد قد ناگهان سريع مي شود و بعد از مدتي متوقف مي شود‪ .‬سن بلوغ در نژادهاي‬

‫مختلف متفاو ا ست‪ .‬حتي در خانواده هاي مختلف اين سن ممكن ا ست قدري متفاو با شد‪ .‬البته‬

‫دختران در سنين پايينتري بالغ شده و رشد آنها در سنين پايينتري متوقف ميشود(‪.)5‬‬

‫‪ .12-1-1‬تغذيه و رشد قد‬

‫تغذيه منا سب از مهمترين عوامل دا شتن يك قد بلند ا ست‪ .‬بي شترين تاثير تغذيه در دا شتن قد‬

‫بلند در دوران كودكي و بلوغ ا ست و مهمترين ماده موثر كل سيم ا ست‪ .‬و مهمترين موادي كه كل سيم‬

‫دارند لبنيا ا ست‪ .‬جاي تعجب ني ست كه در مللي كه لبنيا بي شتري م صرف ميكنند قد بلندتري‬

‫دارند‪ .‬نياز بدن هر ان سان بطور متو سب روزانه به يك ليتر شير يا ما ست ا ست‪ .‬اگر شما به اين اندازه‬

‫لبنيا م صرف نميكنيد بدن شما كمبود كل سيم دارد‪ .‬اگر نو شابه گازدار م صرف ميكنيد بدن شما‬

‫كلسيم را از دست هم ميدهد‪ .‬در اين صور قد شما نه تنها افزايش نميابد بلكه دچار پوكي استخوان‬

‫ميشووويد و پوكي اسووتخوان موجب كاهش ارتفاع مهره هاي سووتون فقرا شووده كه در نهايت موجب‬

‫كوتاه قدي شما مي شود‪.‬ديگر موادي كه در افزايش ر شد قدي ان سان موثرند ويتامين ها ه ستند‪ .‬اين‬

‫‪12‬‬
‫مواد در ميوه و سبزيجا وجود دارند‪ .‬م صرف غال ‪ ،‬ميزان متعادلي گو شت و م صرف آب زياد هم مي‬

‫توانند سوخت و ساز بدن را بهبود داره رشد طولي را افزايش دهند‪ .‬در سالهاي اخير تاكيد هاي فراواني‬

‫در مورد تاثير روي ‪ Zinc‬در رشد قدي كودكان و نوجوانان در حال رشد مي شود‪ .‬توصيه مي شود در اين‬

‫گروه‪ ،‬از مواد غذايي حاوي روي زياد و يا مكمل هاي غذايي حاوي روي استفاده شود(‪.)9‬‬

‫‪ .13-1-1‬رشد قدی کودک از جنینی تا بلوغ‬

‫دوران جنيني نقطه آغاز رشوود قدي كودک اسووت و اين رشوود در دوران نوزادي تا زمان بلوغ نيز‬

‫ادامه پيدا مي كند‪ .‬ر شد قدي بعد از بلوغ با ب سته شدن صفحه ر شد‪ ،‬متوقف خواهد شد‪ .‬قد نوزاد در‬

‫هنگام تولد حدود ‪ 50‬سانتي متر ا ست و حدود ‪ 35‬سانتي متر هم در دو سال اول زندگي به طول قد‬

‫اضافه مي شود (‪.)3‬‬

‫‪ .14-1-1‬کوتاهی قد کودکان وپیشگیری از آن‬

‫زمان شووروع رشوود از دوران جنيني آغاز مي شووود‪ .‬پس بايد براي رسوويدن به قد بلندتر‪ ،‬از دوران‬

‫بارداري مراقبت از رشووود كودک را آغاز كنيم‪ .‬در دوران بارداري تغذيه مادر تأثير زيادي بر قد كودک‬

‫متولد شده دارد‪.‬‬

‫تحقيقا نشووان داده اسووت كه اسووت مصوورف ناكافي ريزمغذي ها و اسووتعمال دخانيا در دوران‬

‫بارداري به ر شد ناكافي و كم وزني كودک در هنگام تولد منجر مي شود‪ .‬م صرف غذا در حد متعادل و‬

‫منا سب از تمام گروه هاي غذايي براي د ستيابي به ر شد قدي منا سب از اهميت به سزايي برخوردار‬

‫است‪ .‬بهترين و قد متوسب براي پسران شامل ميانگين قد پدر و مادر به عالوه ‪ 6،5‬سانتي متر و براي‬

‫دختران ميانگين قد پدر و مادر منهاي ‪ 6،5‬سانتي متر ا ست‪ .‬براي ر شد هر فرد يك دامنه يا محدوده‬

‫‪13‬‬
‫وجود دارد‪ .‬به ع بارتي مرز هاي بااليي و پاييني براي قد هر فرد وجود دارد كه از پيش براي هر فرد‬

‫تعيين شووده اسووت‪ .‬بهتر اسووت كه بدانيم براي حركت از مرز پاييني به مرز بااليي محدوديت زماني‬

‫وجود دارد كه نقطه شووروع آن از ابتداي بارداري اسووت كه نتيجه آن قد و وزن مطلوب در هنگام تولد‬

‫خواهد بود و نقطه پاياني آن همزمان با بسته شدن صفحا رشد خواهد بود (‪.)2‬‬

‫‪ .15-1-1‬جلوگیری از کوتاهی قد کودکان‬

‫مهمترين عامل تغذيه ا ست كه باعث ر شد مي شود را مي توان به در شت مغذي ها مانند مواد‬

‫قندي‪ ،‬چربي ها و پروتئين ها كه انرژي الزم براي سووووخت و سووواز بدن را تأمين مي كنند تا عوامل‬

‫ساختماني و ريزمغذي مانند انواع ويتامين ها و مواد معدني مانند كل سيم‪ ،‬روي و منيزيم نام برد‪ .‬مثل‬

‫همي شه مصرف سبزي ها و ميوه ها‪ ،‬انواع ويتامين ها و مواد معدني به خصوص پيش سازهاي ويتامين‬

‫‪ A‬در رژيم غذايي ضروري ا ست و كمبود متو سب تا شديد ويتامين ‪ A‬مانع ر شد مطلوب كودكان مي‬

‫شود‪.‬منابع سر شار از ويتامين ‪ A‬عبارتند از ا سفناج‪ ،‬زردآلو‪ ،‬طالبي و دريافت كافي كل سيم كه به ويژه‬

‫در دوره ر شد طولي ا ستخوان ها ب سيار حايز اهميت ا ست‪ .‬بنابراين تغذيه با شير‪ ،‬ما ست‪ ،‬پنير و انواع‬

‫كلم را بايد به نوجوانان پيش از رسيدن به سن بلوغ توصيه كرد (‪.)4‬‬

‫‪ .16-1-1‬عوامل مؤثر در رشد قد‬

‫رشد قد كودک از همان زماني كه در شكم مادر است آغاز مي شود و عوامل مختلفي روي آن اثر‬

‫مي گذارد‪ ،‬فقب يكي از اين عوامل وراثت ا ست‪ .‬جالب ا ست بدانيد سالمت ج سمي و سالمت روحي‬

‫‪14‬‬
‫مادر هر دو به رشوود قد كودک اثر مي گذارد‪ .‬در اين بخش از مجله پزشووكي آسووان طب در اين باره‬

‫اطالعاتي را تقديم مي كنيم (‪.)3‬‬

‫‪ .17-1-1‬نگرانی در مورد قد کودک‬

‫يكي از نگراني هاي بي شتر والدين اين ا ست كه كودكشان ر شد مطلوبي دا شته با شد‪ .‬براي همين‬

‫ب سياري از آنها سعي مي كنند با فر ستادن او به كالس هاي ورز شي اي مانند ب سكتبال و واليبال‪ ،‬او را‬

‫به يك فرد قدبلند تبديل كنند‪ .‬قد بلند شدن بچه ها در اين زمانه دغدغه خيلي از والدين ا ست از بدو‬

‫تولد يا حتي قبل از قد كودک‪ ،‬يعني زماني كه جنين در شكم مادر ا ست‪ ،‬ر شد او آغاز و به مرور زمان‬

‫بيشتر و بيشتر مي شود‪ .‬خيلي زياد! مادر بايد هم از نظر رواني و هم از نظر جسمي سالم باشد تا جنين‬

‫رشد خوبي داشته باشد‪ .‬جنيني كه به عفونت هاي داخل رحمي مبتال مي شود‪ ،‬نمي تواند رشد خوبي‬

‫داشته باشد بنابراين بايد از همان دوران بارداري به فكر رشد مناسب او باشيم‪ .‬در ‪ 6‬ماه اول‪ ،‬بايد او را‬

‫هرماه به يكي از مراكز بهداشتي نزد متخصص اطفال برد و بعد از آن از ‪ 6‬ماهگي تا پايان ‪ 1‬سالگي هر‬

‫‪ 2‬ماه يكبار؛ از پايان ‪ 1‬سالگي تا ‪ 2‬سالگي هر ‪ 3‬ماه يكبار؛ سپس تا ‪ 6‬سالگي هر ‪ 6‬ماه يكبار بايد اين‬

‫كار انجام شود تا از اين طريق قد كودک و وزن او كنترل شود (‪.)10‬‬

‫‪ .18-1-1‬تغذيه مناسب مادر در بارداری و افزايش قد نوزاد‬

‫رشوود قدي كودكان از دوران جنيني آغاز ميشووود و تغذيه مناسووب مادر در دوران بارداري تأثير‬

‫ز يادي در افزايش قد نوزاد دارد‪ .‬افزايش قد جزئي از فرآي ند رشووود اسوووت و عواملي مان ند ژنت يك‪،‬‬

‫هورمونها و تغذيه مناسب بر رشد قدي تأثيرگذار است‪ .‬شروع رشد از دوران جنيني آغاز ميشود‪ .‬پس‬

‫‪15‬‬
‫بايد براي رسيدن به قد بلندتر‪ ،‬از دوران بارداري مراقبت از رشد كودک را آغاز كنيم‪ .‬در دوران بارداري‬

‫تغذيه مادر تأثير زيادي بر قد كودک متولد شده دارد (‪.)8‬‬

‫به طوري كه مشخص شده است مصرف ناكافي ريزمغذيها و استعمال دخانيا در دوران بارداري‬

‫به ر شد ناكافي و كموزني كودک در هنگام تولد منجر مي شود‪ .‬م صرف غذا در حد متعادل و منا سب از‬

‫تمام گروه هاي غذايي براي دسووتيابي به رشوود قدي مناسووب از اهميت به سووزايي برخوردار اسووت‪ .‬قد‬

‫متوسب براي پسران شامل ميانگين قد پدر و مادر بهعالوه ‪ 6/5‬سانتي متر و براي دختران ميانگين قد‬

‫پدر و مادر منهاي ‪ 6/5‬سانتي متر است‪ .‬براي رشد هر فرد يك دامنه يا محدوده وجود دارد‪ .‬به عبارتي‬

‫مرزهاي بااليي و پاييني براي قد هر فرد وجود دارد كه از پيش براي هر فرد تعيين شده است‪.‬‬

‫با تغذيه مناسوووب مي توانيم از مرز حداقل فاصوووله گرفته و خود را به حداكثر نزديك كنيم‪ .‬اما‬

‫نمي توانيم از مرز بااليي تجاوز كنيم‪ .‬يعني براي اينكه يك فرد به مرز پاييني و فرد ديگر به مرز بااليي‬

‫دست يابد عوامل تغذيهاي در اين زمينه كمك ميكند‪ .‬بايد توجه داشت كه براي حركت از مرز پاييني‬

‫به مرز بااليي محدوديت زماني وجود دارد كه نقطه شروع آن از ابتداي بارداري ا ست كه نتيجه آن قد‬

‫و وزن مطلوب در هنگام تولد خواهد بود و نقطه پاياني آن همزمان با بسته شدن صفحا رشد خواهد‬

‫بود‪ .‬در مرحله بلوغ با جهش قدي مواجه هسوووتيم و پس از بلوغ بهطور معمول افزايش رشووود قدي در‬

‫حدود ‪ 6‬تا ‪ 7‬سووانتيمتر خواهد بود‪ .‬عوامل تغذيهاي كه باعث رشوود ميشووود را ميتوان به درشووت‬

‫مغذي ها مانند مواد قندي‪ ،‬چربي ها و پروتئين ها كه انرژي الزم براي سووووخت و سووواز بدن را تأمين‬

‫ميكنند تا عوامل سووواختماني و ريزمغذي مانند انواع ويتامينها و مواد معدني مانند كلسووويم‪ ،‬روي و‬

‫منيزيم نام برد‪ .‬آنچه كه امروزه تبليغا روي آن متمركز اسووت‪ ،‬قرصهاي افزايش قد اسووت كه چيزي‬

‫جز مجموعهاي از ويتامين ها و مواد معدني نيسوووت كه به قيمت هاي چند برابر فروخته ميشوووود و‬

‫‪16‬‬
 ‫ب سياري از اين مواد از طريق م صرف متعادل و منا سب مواد غذايي قابل د سترس ا ست‪ .‬اگر چه غال‬

‫تأمين كننده انرژي‪ ،‬ق سمتي از پروتئينها و برخي ويتامينها و مواد معدني ضروري ا ست اما م شخص‬

‫شده مصرف نانهايي كه آرد آنها به خوبي تخمير نشده است‪ .‬به دليل داشتن مادهاي به نام فيتا در‬

‫پوسته غال مانع از جذب مواد معدني به خصوص «روي» و كوتاهي قد ميشود (‪.)8‬‬

‫سووبزيها و ميوهها‪ ،‬انواع ويتامينها و مواد معدني به خصوووص پيشسووازهاي ويتامين ‪ a‬را در رژيم‬

‫غذايي تأمين ميكنند‪ .‬كمبود متو سب تا شديد ويتامين ‪ a‬مانع ر شد مطلوب كودكان مي شود‪ .‬منابع‬

‫سرشار از ويتامين ‪ a‬عبارتند از اسفناج‪ ،‬زردآلو‪ ،‬طالبي و دريافت كافي كلسيم كه به ويژه در دوره رشد‬

‫طولي ا ستخوان ها ب سيار حايز اهميت ا ست‪ .‬بنابراين تغذيه با شير‪ ،‬ما ست‪ ،‬پنير و انواع كلم را بايد به‬

‫نوجوانان پيش از ر سيدن به سن بلوغ تو صيه كرد‪ .‬بايد از نور خور شيد و دريافت ويتامين ‪ d‬از منابع‬

‫غذايي مانند تخم مرغ‪ ،‬خامه‪ ،‬شير و كره استفاده كرد‪ .‬بايد توجه داشت كه براي داشتن وضعيت مناسب‬

‫هورموني يكي از عوامل مهم وزن مناسب است زيرا وزن اضافي‪ ،‬بلوغ زودرس را به دنبال خواهد داشت‬

‫و ر شد قدي را محدود خواهد كرد‪ .‬براي ر سيدن به قد مطلوب بايد وزن كودكان را در محدوده طبيعي‬

‫حفظ كرد‪ .‬از طرفي تر شت هورمون ر شد كه تأثير مهمي در ر شد مطلوب دارد‪ ،‬كامالً تحت تأثير تغذيه‬

‫فرد ا ست‪ .‬با م صرف زياد موادقندي‪ ،‬گلوكز كاهش و با م صرف غذاهاي غني از پروتئين افزايش مييابد‬

‫(‪.)8‬‬

‫‪ .19-1-1‬ارزيابی کوتاهی و بلندی قد در کودکان‬

‫كودكان و نوجواناني كه قد و سوورعت رشوودشووان ازحالت طبيعي منحرف ميگردد‪ ،‬چالش قابل‬

‫توجهي مح سوب مي شود‪ .‬كودكي كه قد كمتر از صدک سوم يا بي شتر از صدک نود و هفتم دا شته‬

‫‪17‬‬
‫با شد‪ ،‬به ترتيب كوتاه قد يا بلند قد در نظر گرفته مي شود‪ .‬سرعت ر شد خارج از محدوده صدکهاي‬

‫‪ 25‬تا ‪ 75‬نيز ممكن ا ست غيرطبيعي مح سوب گردد‪ .‬اندازهگيري پيدرپي قد در طول زمان و ثبت آن‬

‫بر روي نمودار رشوود‪ ،‬راه كليدي شووناسووايي رشوود غيرطبيعي اسووت‪ .‬پزشووكان خانواده نقش مهمي در‬

‫شنا سايي كودكان داراي ر شد غيرطبيعي‪،‬ايفا ميكنند‪ .‬با برر سي تاريخچه و معاينه فيزيكي جامع در‬

‫تمام كودكان داراي ر شد غيرطبيعي ‪ ،‬مي توان الگوهاي ر شد غيرطبيعي را از انواع طبيعي افتراق داد ‪.‬‬

‫انجام آزمونهاي آزمايشگاهي بايد بر پايه يافتههاي تاريخچه و معاينه فيزيكي باشد (‪.)9‬‬

‫و تظاهرا ديسمورفيك خاص مربو به ن شانگانهاي ژنتيكي را شنا سايي نمود وكودكان داراي‬

‫تظاهرا ديسمورفيك بايد به متخصص ژنتيك و متخصص غدد ارجاع شوند (‪.)9‬‬

‫يكي از علل شايع م شكال كودكان در كلينيك غدد كوتاهي قد ا ست اين م شكل در اكثر موارد‬

‫نا شي از واريا سيون طبيعي شامل كوتاهي قد سر شتي‪ 1‬و كوتاهي قدي فاميليال مي با شد موارد ديگر‬

‫مثل علل آندوكراين مانند هيپوتيروئيدي سم‪ ،‬كمبود هورمون ر شد‪ ،‬سندرم هيپو تالميك‪ ،‬سندرم ترنر‪،‬‬

‫بيماري هاي مزمن و سووووك تغذيه‪ ،‬اختالل رشووود داخل رحمي‪ ،‬ريكتز و عوامل نادر نيز مطرح اسوووت‬

‫پتانسيل رشد در استخوان هاي توبوالر با ارزيابي پيشرفت استخواني شدن اپي فيزها مورد تخمين قرار‬

‫مي گيرد سن استخواني يا اسكليتي با پي شرفت استخواني شدن و مقاي سه مي شود و لذا آينه اي براي‬

‫بررسي آهنگ رشد و تكامل است پس از دوران نوزادي براي تعيين سن استخواني از گرافي مچ دست‬

‫چپ استفاده و با استانداردهاي‪ 2‬مقايسه مي گردد نكته مهم آنست كه نفسير گرافي ها توسب يك فرد‬

‫مجرب صور گيرد رشد در دوران كودكي و قد در منترل ژن هاي متعدد است (‪.)6‬‬

‫‪1‬‬
‫‪constitutional delay of growth‬‬
‫‪2‬‬
‫‪greullch and pyle‬‬

‫‪18‬‬
‫و قد والدين روي رشووود طولي هر فرد اثر دارد منحني هاي رشووود كه ارتبا قد كودكان را با فد‬

‫والدين نشان مي دهد نيز وجود دارد كوتاهي قد فاميليال يك واريسيون طبيعي است و در اين كودكان‬

‫سن ا ستخواني با سن تقويمي مطابقت دارد سير بلوغ طبيعي ا ست و صدک قد نهايي در اين افراد‬

‫م شابه صدک ر شد قدي در سنين كودكان م شخص ني ست كوتاه قدي سر شتي نيز يك واريا سيون‬

‫طبيعي از تكامل اسووت قد وزن كودكان در هنگام تولد طبيعي اسووت اغلب اين كودكان در طي سووال‬

‫هاي اوليه عمر از منحني نرمال انحراف پيدا كرده و در ‪ 2‬سووالگي روي صوودک ‪ 3‬و يا به صووور زير‬

‫صوودک‪ 3‬هسووتند و بعد از ‪ 3‬تا ‪ 4‬سووالگي سوورعت رشوود طبيعي مي شووود قد نهايي اغلب در محدوده‬

‫طبيعي و باال تر از صدرشد قدي سنين كودكي است ترشت هورمون رشد ممكن است كاهش بايد ولي‬

‫اين كاهش به صور ن سبي و گذار ‪ 3 igfb،igfi‬و ت ست تحريكي هورمون ر شد طبيعي ا ست در آن‬

‫كودكان سن استخواني به سن قدي نزديك تر از سن تقويتي است با شرح حال دقيق آشكاكر مي شود‬

‫كه سووواير افراد خانواده (اغلب يك يا هر والدين) تاريخچه اي از كوتاه قدي در كودكي دارند و پيش‬

‫آكهي در اين كودكان براي به دست آوردن طبيعي خوب است اگر كوتاه قد سرشتي همراه با كوتاه قد‬

‫ژنيتيك باشد درجه كوتاهي قد بارزتر است و مراجعه به كلينيك به علت كوتاهي قد سرشتي به تنهايي‬

‫بوده و ممكن است به علت تاخير بلوغ مراجعه نمايد (‪.)7‬‬

‫‪19‬‬
 ‫شكل‪ .1-1‬كوتاهي قد‪.‬‬

‫‪ .20-1-1‬کوتاهی و بلندی قد در کودکان‬

‫تناسب اندام و بطور مشخص بلند قد بودن‪ ،‬يكي از آرمان هاي اساسي انسانها و بخصوص زنان مي‬

‫باشوود كه تاثير مسووتقيمي در افزايش جذابيت ظاهري و در نتيجه‪ ،‬افزايش اعتماد به نفس دارد‪ .‬تحت‬

‫تاثير چنين نگر شي‪ ،‬ح سا سيت ن سبت به ر شد قدي كودكان و بخ صوص دختران اهميت فراواني نزد‬

‫والدين پيدا مي كند تا با فراهم كردن شرايب الزم جهت نيل به اين هدف‪ ،‬زمينه ساز خو شبختي آنان‬

‫‪20‬‬
‫در فرداي زندگيشان باشند كه قطعا جذاب بودن آنان براي ازدواج با انسانهاي مشهور و ثروتمند چندان‬

‫دور از ذهن نيست (‪.)3‬‬

‫اين نگرش‪ ،‬تكاپوي بي شتر والدين را جهت بهره گيري از كليه امكانا موجود براي بلند قد شدن‬

‫فرزندان را بدن بال دارد كه بازه اي از راهكار هاي پزشوووكي‪ ،‬ت غذ يه و حتي راهكار هاي غيرمعمول و‬

‫غيراستاندارد در اين زمينه را شامل ميشود كه كاربرد غيراصولي برخي از آنان مي تواند به فاجعه منجر‬

‫شود‪.‬‬

‫لذا شاي سته ا ست كه والدين جهت يافتن راهكاري منا سب و ايده آل براي ر سيدن به اين هدف‪،‬‬

‫ابتدا از مراحل ر شد قدي و علل كوتاه قد شدن كودكان آگاه با شند و سپس با اتخاذ تدابير الزم‪ ،‬زمينه‬

‫قدبلندي فرزندان خود را فراهم نمايند كه بر همين اساس‪ ،‬پايگاه آموزشي نگارستان در راستاي رسالت‬

‫آموزشي خود‪ ،‬تحليلي دارد بر كوتاهي و بلندي قد در كودكان‪ ،‬باشد كه زمينه ساز موفقيت‪ ،‬شكوفايي‬

‫و سالمت جسمي و روحي آنان در فرداي زندگيشان گرديم‪ ،‬چيزي كه كمترين رسالت ماست (‪ 2‬و ‪.)6‬‬

‫‪ .21-1-1‬مراحل رشد قدی کودکان‬

‫اولين مرحله رشد انسان دوران شيرخوارگي است كه دو سال اول زندگي را شامل مي شود كه در‬

‫بدو تولد‪ ،‬قد متو سب نوزاد ‪ 50‬سانتيمتر ا ست‪ .‬در دو سال اول زندگي ‪ 30‬تا ‪ 35‬متر افزايش قد ديده‬

‫مي شود كه اين ميزان در سال اول بي شتر يعني حدود ‪ 25‬سانتيمتر ا ست كه اين ر شد سريع‪ ،‬ادامه‬

‫رشد جنيني است و سرعت آن با افزايش سن كاهش مييابد (‪ 1‬و ‪.)7‬‬

‫دومين مرحله رشوود دوران كودكي از دو سووالگي تا شووروع بلوغ را دربرميگيرد كه كودک دراين‬

‫دوران‪ ،‬هر سال پنج تا هفت سانتيمتر قد ميكشد كه اين رشد در نزديكي رسيدن به سن بلوغ‪ ،‬كاهش‬

‫مييابد‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫سومين مرحله رشد دوران بلوغ است كه طي اين دوران يك جهش رشدي وجود دارد كه در اين‬

‫مرحله‪ ،‬پسران بهطور متوسب ‪ 25‬تا ‪ 30‬سانتي متر و دختران ‪ 20‬تا ‪ 25‬سانتيمتر قد ميكشند كه در‬

‫طي دوران بلوغ‪ ،‬سرعت رشد قدي‪ 8 ،‬تا ‪ 14‬سانتيمتر در سال است (‪.)4‬‬

‫حداكثر جهش ر شد در دختران‪ ،‬پيش از شروع عاد ماهيانه ا ست و پس از آن دختران به طور‬

‫متوسب ‪ 7‬سانتيمتر قد ميكشند كه در پسران نيز حداكثر جهش رشد در مراحل انتهاييتر بلوغ ديده‬

‫مي شود‪ .‬با پي شرفت بلوغ به علت توليد و تر شت هورمونهاي جن سي‪ ،‬تدريجا صفحا ر شد ا ستخوان‬

‫ب سته مي شود و امكان افزايش قد پس از آن وجود نخواهد داشت كه با استناد به اين واقعيت‪ ،‬اين باور‬

‫كه تا ‪ 25‬سالگي قد ميكشيم‪ ،‬بهطور كامل غلب است (‪.)5‬‬

‫سوورعت رشوود قدي در دختران‪ ،‬در كنار ديگر عوامل‪ ،‬به ميزان ترشووت هورمون رشوود و هورمون‬

‫جن سي ا ستروژن نيز مربو مي شود‪ .‬هورمون ر شد باعث افزايش ر شد‪ ،‬به خ صوص در ا ستخوانها و‬

‫غ ضروف مي شود‪ ،‬ولي هورمون ا ستروژن زنانه سبب ب سته شدن مركز ر شد ا ستخواني و كاهش ر شد‬

‫ا ستخوان مي شود‪ .‬به همين دليل ا ست كه بعد از شروع قاعدگي‪ ،‬سرعت ر شد قدي در دختران كندتر‬

‫ميشود و معموالً قد دختران در اين زمان بيش از ‪ 6‬سانتيمتر افزايش نمييابد‪.‬‬

‫البته طول مد رشوود قدي در پسوورها طوالنيتر از دخترها اسووت‪ ،‬بهطوري كه معموالً مردها قد‬

‫بلندتر از زنها ميشوووند‪ .‬جهش رشوود معموالً در دختران و در حدود سوون ‪ 10‬تا ‪ 11‬سووالگي‪ ،‬حداقل‬

‫دوسال زودتر از پسران اتفاق ميافتد كه مربو به دوران بلوغ بوده و بسيار چشمگير است‪ ،‬به گونهاي‬

‫كه در مد يك سال ميزان رشد ‪ 2‬برابر ميشود‪.‬‬

‫جهش رشد قدي و حداكثر افزايش آن‪ ،‬معموالً يك سال قبل از شروع عاد ماهانه اتفاق ميافتد‪.‬‬

‫بهترين توصيه براي رشد قدي دختران نوجوان اين است كه از توجه زياد به مطالب مربو به جنسيت‬

‫بپرهيزند‪ ،‬چرا كه هيجانا جن سي باعث تر شت بيشتر هورمونهاي جن سي و در نتيجه شروع زودتر‬

‫‪22‬‬
‫قاعدگي و بلوغ زودرس مي شود‪ .‬همانطور كه در باال ا شاره شد‪ ،‬افزايش هورمون جن سي زنانه و بلوغ‬

‫زودرس باعث بسته شدن زودرس‪( 1‬مركز رشد استخواني) استخوانهاي بلند و در نتيجه كوتاهي قد در‬

‫دختران ميشود‪.‬‬

‫اين نكته م سلم ا ست كه مدتي پس از بلوغ و حداكثر حدود سن ‪ 20‬سالگي‪ ،‬ر شد قدي متوقف‬

‫ميگردد‪ .‬امروزه تبلي غا ز يادي در دن يا و از جمله در كشوووور ما درباره افزايش دادن قد در جوانان به‬

‫چشووم ميخورد‪ .‬با توجه به اين مسووئله كه پس از دوران بلوغ و بسووته شوودن مركز رشوود اسووتخواني‪،‬‬

‫احتمال افزايش قدي وجود نخواهد داشت‪ ،‬دروغين بودن چنين ادعاهايي مشخص ميشود‪.‬‬

‫ضوومناً برخي از افراد سووودجو مدعي ميشوووند كه تزريق برخي هورمونها يا ديگر مواد‪ ،‬از ترشووت‬

‫ا ستروژن در بدن دختران نوجوان جلوگيري ميكنند و در نتيجه به مد زمان ر شد قدي آنها ا ضافه‬

‫ميگردد‪ .‬اين نكته نيز از نظر علمي هنوز مورد اثبا قرار نگرفته و اسووتفاده از اين مواد ممكن اسووت‬

‫ضررها و لطما جبران ناپذيري را به بدن دختران وارد سازد (‪.)7‬‬

‫استفاده نابجا و نادرست از مكملهاي غذايي اعم از ويتامينها‪ ،‬امالح‪ ،‬پروتئينها يا كربوهيدرا ها‪،‬‬

‫چه به منظور افزايش رشد قدي و چه براي بدنسازي‪ ،‬بدون مشاوره با متخصص تغذيه يا پزشك ممكن‬

‫ا ست عالوه بر اينكه نتايج دلخواه را به ارمغان نياورد‪ ،‬موجب وارد آمدن لطمه به سالمت و ر شد و نمو‬

‫افراد در حال رشد نيز گردد (‪.)4‬‬

‫يادآوري ميشووود كه بسووياري از امالح در جذب با يكديگر رقابت مي كنند‪ ،‬لذا مصوورف نابجاي‬

‫مكمل يك عن صر به جذب عن صر ديگر مي تواند براي بدن م ضر با شد‪ .‬همچنين م صرف زياد برخي از‬

‫امالح و ويتامينها‪ ،‬مسموميتزا و مختلكننده نظم بدن بوده و قابل توصيه نيستند‪ .‬صدما و لطماتي‬

‫كه با اجراي رژيمهاي نامناسب به بدن وارد ميشود‪ ،‬بسيار قابل اهميت و گاه غيرقابل جبران است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Epiphysis‬‬

‫‪23‬‬
‫ضايعاتي كه بر كبد‪ ،‬كليه‪ ،‬دستگاههاي حياتي بدن از جمله سيستم عصبي و دستگاه قلب و عروق‬

‫ممكن ا ست تحميل شود‪ ،‬بايد كامالً مورد توجه با شد‪ .‬در هر حال م شاوره با متخ ص صين تغذيه براي‬

‫مادران باردار و شيرده و كودكان در حال ر شد اهميت ويژهاي دا شته و در موارد بسياري به ر شد قدي‬

‫و وزنگيري مناسب كودكان در حال رشد كمك شاياني ميكند (‪.)8‬‬

‫‪ .22-1-1‬هورمون رشد‬

‫هورمون ر شد از بخش جلويي غده هيپوفيز تر شت شده و وارد خون مي شود و با اثر بر ا ستخوان‬

‫ها‪ ،‬باعث رشد طولي استخوان ها و بلندتر شدن قد مي شود‪ .‬ترشت هورمون رشد از غده هيپوفيز يك‬

‫جريان دائمي و همي شگي ني ست‪ ،‬بلكه اين هورمون به صور دوره اي يا پريوديك تر شت مي شود و‬

‫ميزان آن در خون‪ ،‬در طول شبانه روز تفاو دارد و تحت تاثير عواملي ترشت آن افزايش مي يابد (‪.)2‬‬

‫خوابيدن‪ ،‬ورزش‪ ،‬گر سنگي‪ ،‬سرما‪ ،‬اعمال جراحي‪ ،‬شوک هاي ع صبي و خوردن غذاهاي پروتئيني‬

‫باعث مي شود كه هورمون ر شد بي شتر تر شت شود‪ .‬در واقع هورمون ر شد يك خا صيت فيزيولوژيك‬

‫مهم دارد كه از كاهش غلظت گلوكز (قند) خون جلوگيري مي كند تا آن را براي نياز سلول هاي مغزي‬

‫حفظ كند‪ .‬بنابراين كاهش غلظت گلوكز به هنگام گرسنگي و ورزش سبب افزايش ترشت هورمون ر شد‬

‫در خون مي شود (‪.)8‬‬

‫در حين خواب عميق نيز بيشترين مقادير هورمون رشد ترشت مي شود‪ .‬در دوران كودكي‪ ،‬ترشت‬

‫كافي هورمون ر شد اهميت زيادي دارد‪ ،‬زيرا مقادير متنا سب آن سبب ر شد طبيعي كودک مي شود و‬

‫كاهش آن به كوتاهي قد و كاهش رشد كودک منجر مي شود‪.‬‬

‫از طرف ديگر افزايش ترشووت هورمون رشوود نيز در سوونين كودكي‪ ،‬باعث رشوود و بلند قدي غير‬

‫طبيعي و غول پيكري وي مي شود و عار ضهاي به نام "ژيگانتي سم" را به وجود مي آورد‪ .‬حتي بعد از‬

‫‪24‬‬
‫سنين رشد كه صفحا رشد استخوان ها بسته مي شوند‪ ،‬با افزايش ترشت هورمون رشد‪ ،‬اگرچه طول‬

‫ا ستخوان ها افزايش نمي يابد‪ ،‬اما قطر ا ستخوانها زياد شده و در شت هيكلي در ناحيه فك‪ ،‬پي شاني‪،‬‬

‫دست و پاها عارضه اي را به وجود مي آورد كه "آكرومگالي" ناميده مي شود (‪.)9‬‬

‫برای اطمینان از تاخیر رشد و کوتاهی قد کودکتان بهتر است به اين نكات توجه کنید‪:‬‬

‫‪ .1‬پيش بيني قد‬

‫والدين اغلب مي پر سند كه آيا پز شك آن ها مي تواند ت شخيص دهد كه كودكان شان تا چه حد‬

‫بلند خواهند شد در حالي كه يك فرمول ساده وجود دارد كه از قد والدين براي تخمين قد كودک و يا‬

‫پتانسويل ژنتيكي آن ها براي رشوود اسووتفاده مي كند‪ .‬همچنين مي توانيد از يك پيش بيني كننده قد‬

‫آنالين براي محاسبا استفاده كنيد (‪.)10‬‬

‫‪ .2‬رشد طبيعي‬

‫كودكان در ‪ 4‬سووال اول زندگي به سوورعت رشوود مي كنند (به ويژه در ‪ 2‬سووال اول)كه به طور‬

‫متوسوب به ميزان ‪ 10.16‬در سوال مي رسود‪ .‬پس از سون ‪ 4‬سوالگي‪ ،‬كودكان معموال با سورعت رو به‬

‫كاهش ر شد مي كنند كه تا ‪ 2‬تا ‪ 2/1 2‬اينچ در هر سال كاهش مي يابد تا زماني كه آن ها بلوغ خود‬

‫را شووروع كنند‪ .‬پس از آن اوج رشوود در سوون بلوغ‪ ،‬دختران حدود ‪ 3‬تا ‪ 2/1 3‬اينچ در سووال و پسووران‬

‫حدود ‪ 4‬اينچ در سال ر شد مي كنند‪ .‬بعد از اينكه نوجوانان به اوج ر شد خود ر سيدند‪ ،‬ر شد آن ها به‬

‫طور يكنواخت كاهش خواهد يافت تا زماني كه به قد كامل بزرگ سالي خود يعني حدود ‪ 4‬تا ‪ 5‬سال‬

‫بعد از جهش ر شد خود بر سند‪ .‬پ سران و دختران معموال تا سن ‪ 14‬تا ‪ 16‬سالگي ر شد مي كنند‪ ،‬اما‬

‫اين بستگي به زماني دارد كه آن ها به سن بلوغ رسيدند‪ ،‬كه مي تواند بين ‪ 8‬تا ‪ 13‬سال براي دختران‬

‫و ‪ 9‬تا ‪ 4‬براي پ سران شروع شود‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬اگر يك دختر در سن ه شت سالگي به سن بلوغ‬

‫بر سد‪ ،‬ممكن ا ست ر شد خود را در سن ‪ 9‬سالگي طي كند و تا زماني كه ‪ 13‬ساله ا ست ر شد كند‪ .‬از‬

‫‪25‬‬
‫سوووي ديگر‪ ،‬اگر دختر ديگري تا سوون ‪ 12‬سووالگي بلوغ خود را شووروع نكند‪ ،‬ممكن اسووت تا سوون ‪17‬‬

‫سالگي به رشد خود ادامه دهد‪ .‬همچنين به خاطر داشته باشيد كه دختران در حدود دو سال زودتر از‬

‫پسران به رشد خود مي رسند‪ ،‬بنابراين در اوايل نوجواني‪ ،‬بسياري از دختران از پسران بلندتر هستند‪.‬‬

‫عالوه بر قد پدر و مادر شان‪ ،‬اين تفاو ها در زمان شروع دوران بلوغ براي ب سياري از تفاو هاي بين‬

‫قد كودكان در بين سووال هاي نوجواني و اوايل جواني وجود دارد‪ .‬نشووانه هاي مربو به رشوود تاخير‬

‫افتاده اگر كودک شما كوچك تر از كودكان ديگر در يك رنج سني است ممكن مشكلي در رشد داشته‬

‫با شند‪ .‬اين م ساله به طور معمول به عنوان يك بيماري در نظر گرفته مي شود اگر آن ها كوچك تر از‬

‫‪ 95‬در صد از كودكان هم سن خود با شند و نرخ ر شد آن ها كند ا ست‪ .‬تاخير ر شد ممكن ا ست در‬

‫كودكي تشخيص داده شود كه قد آن در محدوده نرمال است اما نرخ رشد آن كند شده است (‪.)10‬‬

‫بسته به علت اصلي تاخير رشد آن ها‪ ،‬ممكن است عالئم ديگري نيز داشته باشند‪:‬‬
‫‪ ‬اگر آن ها شكل هاي خاصي از كوتولگي داشته باشند‪ ،‬اندازه بازوها و يا پاها ممكن است‬

‫از تناسب نرمال با باالتنه شان خارج شود‪.‬‬

‫‪ ‬اگر آن ها سطت پاييني از هورمون تيروك سين دا شته با شند‪ ،‬ممكن ا ست كمبود انرژي‪،‬‬

‫يبوست‪ ،‬پوست خشك‪ ،‬موي خشك و مشكل گرم ماندن را داشته باشند‪.‬‬

‫‪ ‬اگر آن ها سطت پاييني از هورمون رشد داشته باشند‪ ،‬مي تواند بر رشد چهره آن ها تاثير‬

‫بگذارد و باعث شود كه آن ها به طور غير عادي كوچك به نظر برسند‪.‬‬

‫‪ ‬اگر تاخير ر شد آن ها نا شي از بيماري معده يا روده با شد‪ ،‬ممكن ا ست خون در مدفوع ‪،‬‬

‫اسهال‪ ،‬يبوست‪ ،‬استفراغ‪ ،‬يا حالت تهوع داشته باشند (‪.)10‬‬

‫‪26‬‬
 ‫‪ .23-1-1‬علل اصلی وکلی کوتاهی قد و نامناسب بودن رشد کودک‬

‫كوتاهي قد كودک و رشد ناكافي او ميتواند يك نشانه ي نگران كننده براي والدين باشد و هريك‬

‫داليلي دارد كه طبق انچه درنمناک گفته ايم شايع ترين داليل عبارتند از‪:‬‬

‫‪ .1‬تاريخچه خانوادگی کوتاهی قد‬

‫اگر والدين يا اع ضاي خانواده قد كوتاهي دا شته با شند‪ ،‬كودک ممكن ا ست با سرعتي كم تر از‬

‫همساالن خود رشد كند رشد به تاخير افتاده ناشي از سابقه خانوادگي نشانه يك مشكل اساسي نيست‬

‫ممكن است كودک به خاطر ژنتيك كوتاه تر از ميانگين باشد (‪.)4‬‬

‫‪ .2‬بیماری تاخیر رشد‬

‫كودكان با اين شرايب كوتاه تر از متو سب ه ستند اما با نرخ نرمال ر شد مي كنند‪ .‬آن ها معموال‬

‫" سن ا ستخوان" را به تاخير مي اندازند‪ ،‬به اين معني كه ا ستخوان هاي آن ها ن سبت به سن آن ها‬

‫رشوود كمتري دارد آن ها همچنين تمايل دارند كه بعد از سوون بلوغ به بلوغ برسووند اين منجر به قد‬

‫متوسب در سالهاي نوجواني مي شود (‪.)4‬‬

‫‪.3‬کمبود هورمون رشد‬

‫در شرايب عادي‪ ،‬هورمون رشد ‪ ،‬رشد بافت هاي بدن را افزايش مي دهد كودكان با كمبود نسبي‬

‫يا كامل هورمون رشد قادر به حفظ نرخ رشد سالم نيستند (‪.)2‬‬

‫‪ .4‬داروها‬

‫و‬ ‫‪ADHD1‬‬ ‫دارو ها از قب يل موارد مورد اسوووت فاده براي در مان اختالل كم توجهي بيش ف عالي‬

‫استنشاق استروئيد كه براي آسم به كار مي روند (‪.)5‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Attention Deficit Hyperactivity Disorder‬‬

‫‪27‬‬
 ‫‪ .5‬کم کاری تیروئید‬

‫نوزادان يا كودكان مبتال به كم كاري تيروئيد‪ ،‬غده تيروئيد كم كاري دارند تيروئيد م سئول تر شت‬

‫هورمون هاي رشد نرمال است‪ ،‬بنابراين رشد به تاخير افتاده نشانه غده تيروئيد كم كار است (‪.)5‬‬

‫‪ .6‬سندرم ترنر‬

‫سندرم ترنر بيماري ژنتيكي ا ست و بر دختراني كه بخ شي يا كل از يك كروموزوم ‪ X‬را از د ست‬

‫مي دهند‪ ،‬تاثير مي گذارد‪ .‬حدود ‪ 1‬در ‪ 2500‬زن را تحت تاثير قرار مي دهد در حالي كه كودكان‬

‫مقادير نرمال هورمون رشد را توليد مي كنند‪ ،‬بدنشان به طور موثر از آن استفاده نمي كنند‪ .‬رايج ترين‬

‫دليل كه بيش از ‪ 90‬درصد را تحت پوشش قرار مي دهد‪ ،‬مصرف ناكافي كالري است‪ .‬اين اتفاق زماني‬

‫رخ مي د هد كه يك كودک به خوردن عال قه ندارد اين مورد در كودكان نو پا رخ مي د هد كه ف عال‬

‫هستند و در غير اين صور خوب است اما كم تر به خوردن عالقه مندند‪ .‬براي بچه هاي كوچك تر در‬

‫چند ماه اول زندگي‪ ،‬اين ممكن است به خاطر جذب ناكافي شير مادر و يا تركيب نادرست شير خشك‬

‫در كودک باشد (‪.)6‬‬

‫‪ .7‬تغذيه نامناسب و يا مشكل تغذيه ای‬

‫گاهي اوقا پر ستار كودک ممكن ا ست به اندازه كافي كودک را تغذيه نكند در مورد يك كودک‬

‫يا نوجوان بزرگ تر‪ ،‬ممكن اسووت كالري باال را براي مشووكال چاقي محدود كنند‪ ،‬كه به عنوان ناكافي‬

‫بودن مواد مغذي در نظر گرفته مي شود (قبالً ‪ anorexia nervosa‬ناميده مي شد)‪ .‬يك كودک همچنين‬

‫ممكن است به خوبي تغذيه نشود اگر حساسيت دهان يا مسائل عصبي را افزايش دهد‪ .‬چنين مشكالتي‬

‫ممكن است بر توانايي آن ها براي بلعيدن تاثير بگذارد و ممكن است ناشي از شرايطي مانند فلج مغزي‬

‫يا شكاف سق با شد‪ .‬گاهي اوقا ‪ ،‬يك كودک نمي تواند به علت ا ستفراغ بيش از حد غذا را نگه دارد‬

‫اين ممكن ا ست به خاطر رفالكس شديد ا سيد با شد؛ در كودكي با مشكال ع صبي‪ ،‬اين باعث كاهش‬

‫‪28‬‬
‫تنش ماهيچه و انواع اختالال ديگر مي شووود‪ .‬بيشووتر نوزادان با برگشووت اسويد بهبود خواهند يافت و‬

‫ر شد آن ها بدون م شكل ادامه خواهد يافت‪ .‬كم تر به دفعا ‪ ،‬يك نوزاد كوچك تر با ا ستفراغ بيش از‬

‫حد ممكن است يك خروجي تنگ معده به نام ‪ pyloric stenosis‬داشته باشد (‪.)11‬‬

‫‪ .24-1-1‬بیماری های مرتبط به کوتاهی قد کودکان‬

‫‪ .1‬بیماری خاص داخلی‬

‫يك كودک با ناتواني در هضووم غذا به خاطر ظرفيت ضووعيف پانكراس ممكن اسووت به خوبي وزن‬

‫نگيرد‪ .‬والدين كودكان مدفوع را زياد ‪ ،‬بدبو گزارش مي كنند‪ .‬اختالال موثر بر پوشووش روده‪ ،‬از جمله‬

‫بيماري سلياک يا بيماري ‪ Crohn’s‬نيز مي تواند باعث شود كودكان كاهش وزن پيدا كنند‪ .‬در بيماري‬

‫سلياک‪ ،‬نشانه ها زماني شروع مي شوند كه غذاهايي كه حاوي گلوتن هستند در رژيم غذايي قرار مي‬

‫گيرند‪ .‬در برخي شرايب‪ ،‬اگر كودک غده تيروئيد فعال دا شته با شد‪ ،‬ممكن ا ست ب سياري از كالري را‬

‫بسوووزاند‪ .‬يك كودک با يك اختالل قلبي كه منجر به مشووكال قلبي مي شووود ممكن اسووت به خوبي‬

‫تغذيه نكند اگر آن ها براي تنفس خيلي سخت كار مي كنند (‪.)12‬‬

‫‪ .2‬داليل معمول تاخیر رشد عبارتند از‪:‬‬

‫سندروم داون‪ ،‬يك بيماري ژنتيكي ا ست كه در آن افراد به جاي عدد ‪ 47 ،46‬كروموزوم‬ ‫‪‬‬

‫دارند‪.‬‬

‫‪ ‬ديسپالزي اسكلتي‪ ،‬گروهي از شرايطي كه مشكال رشد استخوان را ايجاد مي كنند‪.‬‬

‫‪ ‬انواع خاصي از كم خوني مانند كم خوني داس‬

‫‪ ‬بيماري كليه‪ ،‬قلب‪ ،‬گوارش‪ ،‬يا بيماري هاي ريوي‬

‫‪ ‬استفاده از داروهاي خاص توسب مادر در دوران بارداري‬

‫‪29‬‬
 ‫‪ ‬تغذيه ناسالم‬

‫‪ ‬استرس شديد‬

‫‪ ‬تشخيص رشد به تاخير افتاده و كوتاهي قد كودک ‪:‬‬

‫‪ ‬پزشك كودک با گرفتن تاريخچه پزشكي دقيق شروع خواهد كرد‪ .‬آن ها اطالعاتي درباره‬

‫تاريخچه سالمت شخصي و خانوادگي شما‪ ،‬از جمله‪:‬‬

‫‪ ‬حاملگي مادر‬

‫‪ ‬طول و وزن كودک درهنگام تولد‬

‫‪ ‬قد ديگر افراد خانواده‬

‫‪ ‬اطالعا مربو به ساير اعضاي خانواده كه تاخيرهاي رشد را تجربه كرده اند‬

‫‪ ‬پزشك همچنين ممكن است رشد كودک را به مد شش ماه يا بيشتر نمودار كند‬

‫‪ ‬تسووت هاي خاص و مطالعا تصووويربرداري مي توانند به دكتر كمك كنند تا بيماري را‬

‫ت شخيص دهند‪ .‬د ست و ايكس ري مچ مي تواند اطالعا مهمي در مورد ر شد ا ستخوان‬

‫كودک در رابطه با سن آن ها بدهد تست هاي خون مي توانند مشكالتي را با عدم تعادل‬

‫هورموني و يا كمك به تشوووخيص بيماري هاي خاص شوووكم‪ ،‬روده‪ ،‬كليه يا اسوووتخوان‬

‫تشخيص دهند‪.‬‬

‫‪ ‬در برخي موارد‪ ،‬دكتر ممكن اسووت از كودک بخواهد كه يك شووب در بيمارسووتان براي‬

‫آزمايش خون بماند اين به اين دليل ا ست كه دو سوم هورمون ر شد درحالي كه كودک‬

‫بخوابد ترشت ميشود ‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫‪ ‬هم چنين رشوود به تاخير افتاده و موقعيت كوچك گاهي ممكن اسووت بخش مورد انتظار‬

‫سندروم با شد كه كودک قبال با آن ها ت شخيص داده شده ا ست‪ ،‬مانند سندرم داون يا‬

‫‪.)10( TS.‬‬

‫‪ .3‬درمان کوتاهی قد‬

‫راههاي تشخيص علت كوتاهي قد كودک‬

‫بهترين "ت ست"‪ ،‬نظار بر ر شد كودک در طول زمان با ا ستفاده از نمودار ر شد ا ست‪ .‬شش ماه‬

‫يك چارچوب زماني معمول براي كودكان بزرگ تر ا ست‪ ،‬و اگر نرخ ر شد به و ضوح طبيعي با شد‪ ،‬هيچ‬

‫آزمون ا ضافي مورد نياز ني ست‪ .‬عالوه بر اين‪ ،‬ممكن ا ست پز شك سن ا ستخوان كودک (ايكس ري‬

‫دسووت چپ)را چك كند كه ممكن اسووت به كودک بزرگ تر از ‪ 7‬سووال كمك كند پيش بيني كند كه‬

‫كودک چقدر بلند خواهد بود‪ .‬ت ست هاي خون به ندر در يك كودک ن سبتا كوتاه اما سالم كه با نرخ‬

‫نرمال رشوود مي كند‪ ،‬مفيد هسووتند؛ براي مثال‪ ،‬كودكي كه كم تر از حد يا به كندي رشوود مي كند‪،‬‬

‫پزشكان معموال برخي تست ها را انجام مي دهند تا به دنبال نشانه هايي از يك يا چند شرايب پزشكي‬

‫كه در باال توضيت داده شد باشند (‪.)11‬‬

‫‪ .2-1‬بیان مسئله‬

‫اولين مرحله رشد انسان دوران شيرخوارگي است كه دو سال اول زندگي را شامل ميشود‪ .‬در بدو‬

‫تولد قد متو سب نوزاد ‪ 50‬سانتيمتر ا ست‪ .‬در دو سال اول زندگي ‪ 30‬تا ‪ 35‬متر افزايش قد ديده مي‬

‫شود كه اين ميزان در سال اول بي شتر يعني حدود ‪ 25‬سانتيمتر ا ست‪ .‬اين ر شد سريع‪ ،‬ادامه ر شد‬

‫جنيني است و سرعت آن با افزايش سن كاهش مييابد‪ .‬دومين مرحله رشد دوران كودكي از دو سالگي‬

‫تا شروع بلوغ را دربرميگيرد‪ .‬دراين دوران كودک هر سال پنج تا هفت سانتيمتر قد ميك شد كه اين‬

‫‪31‬‬
‫رشد در نزديكي رسيدن به سن بلوغ كاهش مييابد‪ .‬سومين مرحله رشد دوران بلوغ است كه طي اين‬

‫دوران يك جهش ر شدي وجود دارد‪ .‬در اين مرحله پ سران بهطور متو سب ‪ 25‬تا ‪ 30‬و دختران ‪ 20‬تا‬

‫‪ 25‬سووانتيمتر قد ميكشووند‪ .‬طي دوران بلوغ سوورعت رشوود قدي ‪ 8‬تا ‪ 14‬سووانتيمتر در سووال اسووت‪.‬‬

‫حداكثر جهش رشد در دختران پيش از شروع عاد ماهيانه است و پس از آن دختران به طور متوسب‬

‫‪ 7‬سانتيمتر قد ميكشند‪ .‬در پسران نيز حداكثر جهش رشد در مراحل انتهاييتر بلوغ ديده مي شود‪ .‬با‬

‫پيشرفت بلوغ به علت توليد و ترشت هورمونهاي جنسي‪ ،‬تدريجا صفحا رشد استخوان بسته ميشود‬

‫و امكان افزايش قد پس از آن وجود نخواهد داشووت‪ .‬بنابراين اين باور كه تا ‪ 25‬سووالگي قد ميكشوويم‬

‫بهطور كامل غلب است‪ .‬رشد يك پروسه پچيده و تحت تاثير توان ژنيتيك‪ ،‬عملكرد سيستم اندوكرين‪،‬‬

‫وضووعيت اي سووطت فعاليت فزيكي و هر بيماري مزمن اسووت‪ .‬اختالل در هر يك از اين موارد مي توان‬

‫باعث نقض رشد و كوتاهي قد شود‪ .‬استفاده منظم از چار رشد غير طبعي و شروع اقداما پيشگيري‬

‫رانه و در ماني است (‪.)3-1‬‬

‫طبق تعريف كوتاهي قد حالتي ا ست كه درو ن قد كودک بر روي منحني ر شد زير صدک سوم‬

‫بوده و يا دو انحراف ا ستاندارد زير حد متو سب و مورد انتظار براي سن و جنس در گروه مرجع با شد‬

‫(‪ .)4 ،1‬و كوتاهي قد در اكثر موارد ناشي از عوامل فيزيولوژي مانند علل سرشتي با فامييليان است‪ ،‬اما‬

‫ممكن اسوووت به دنبال بيماريهاي مهم و قابل در مان نيز رخ دهد‪ .‬علل پاتولوژي كوتاهي قد شوووامل‬

‫بيماري هاي مزمن گوارشووي يا كيلوي‪ ،‬اند وكرينوپايي ها‪ ،‬ريكتر‪ ،‬ديسووپالزي اسووتخواني؛ اختالفي و‬

‫اختالال كرموزمي‪ ،‬مشكال روحي رواني است (‪.)6 ،5‬‬

‫‪32‬‬
‫به طور كلي كوتاهي قد مي تواند ناشي از سه الگوي محدود ارثي رشد استخوان كوتاهي قد تاخير‬

‫و كوتاهي محدود تاخير و كوتاهي قد‪ 1‬باشد ‪.‬‬

‫طبق نتايج مطالعا انجام شده توسب شربتدار و ‪ Shu‬به ترتيب ‪/5/14/1//36‬درصد موارد كوتاهي‬

‫قد كوتاهي و كودكان ناشووي از علل پاتولوژي اسووت (‪ .)8،9‬با توجه به اين كه تغيررا رشوود مي تواند‪،‬‬

‫شاخص حساسي از سالمت عمومي تلقي شود؛ بررسي دقيق الگويي رشد در هر ويزيت دوران كودكي‬

‫ضروري است‪.‬‬

‫از آنجايي كه غر بالگري و شناسي هر چه سريع تر علل زمينه ساز كوتاهي قد‪ ،‬قبل از بسته شدن‬

‫صووفحه رشوود در پيشووگيري از عوارض دائمي موثر اسووت و علل ايجاد كننده آن مي تواند تحت تاثير‬

‫عوامل محيطي و ژينيتيكي متفاو با شد‪ ،‬اين مطالعه به هدف تعيين علل كوتاهي قد كودكان صور‬

‫گرفت‪.‬‬

‫‪ .3-1‬مرور بر مطالعات گذاشته‬

‫اسفرجاني فاطمه و همكاران‪ .‬درسال (‪ .)1391‬در تحقيق خويش تحت عنوان "بررسي برخي عوامل‬

‫موثر بر كوتاه قدي در كودكان شووهر تهران" به يافتههاي ذيل دسووترسووي يافتند‪ :‬به طور كلي شوويوع‬

‫كو تاه قدي ‪ 3.7‬درصووود بود‪ .‬دركود كان كو تاه قد م يانگين وزن هن گام تو لد (‪ )2.9±0.6‬كيلوگرم و‬

‫مد تغذيه با شير مادر (‪ )17.4±8.7‬ماه كه به طور معني داري از كمتر از كودكان غير كوتاه قد بوده‬

‫‪1‬‬
‫‪attenuated‬‬

‫‪33‬‬
‫(به ترتيب ‪ 3.2±0.5‬كيلوگرم و ‪ 20±7.7‬ماه) بود ‪ (P<0.05).‬همچنين والدين كودكان كوتاه قد ن سبت‬

‫به والدين گروه شاهد‪ ،‬داراي سطت تح صيال كمتري بوده اند ‪ (P<0.05).‬آناليز رگر سيون چند متغيره‬

‫نشووان داد كه نسووبت شووانس كوتاه قدي در كودكان با وزن هنگام تولد كمتر از ‪ 3‬كيلوگرم نسووبت به‬

‫ساير كودكان ‪ 4.6‬برابر )‪ (CI=%95 OR: 1.4-14.7‬و در كودكان تغذيه شده با شير مادر به مد كمتر از‬

‫بودند)‪(CI=%95 OR: 1.1-9.2‬‬ ‫‪ 3‬ماه‪ 3.3 ،‬برابر كودكاني بود كه بيشتر از ‪ 3‬ماه با شير مادر تغذيه شده‬

‫(‪.)11‬‬

‫دكتر شيده عصار و همكارانش در تحقيق خويش تحت عنوان "بررسي فراواني كمبود هورمون رشد‬

‫در كودكان كوتاه قد" در سال ‪ 1389‬در ايران انجام شد به اين نتايج د ست يافته اند از ‪ 202‬مورد در‬

‫سنين ‪ 1‬تا ‪ 15‬سال با ميانگين ‪ 9/1‬سال‪ 24 ،‬نفر (‪ 11/8‬درصد) كمبود هورمون رشد داشتند در موارد‬

‫مبتال نسووبت به دختر ‪ 2/4‬به ‪ 1‬بود اندكس انحراف معيار از ميانگين قدري )‪ (SDS‬در ‪ 75‬درصوود اين‬

‫كودكان <‪ -3‬بود و ‪ 79/2‬درصد صدک وزني باالتر يا مساوي ‪ 10‬دا شتند كه در مقايسه با كودكان قد‬

‫بدون كمبود هورمون رشد‪ ،‬تفاو معني دار بود ()‪.)12( (p>0/001‬‬

‫دكتر سوووكينه محمديان و همكارانش در تحقيق خويش تحت عنوان "علل كوتاهي قد كودكان در‬

‫شهر گرگان" در سال ‪ 1387‬در ايران انجام شد به اين نتايج د ست يافته اند اكثر مبتاليان به كوتاهي‬

‫قدر را در دختر ها (‪66‬در صد) با ميانگين سني ‪ 10/84+2/25‬سال ت شكيل مي دادند ميانگين سن‬

‫اسووتخواني دختران ‪ 8/4+2/22‬سووال بود ميانگين سووني تقومي و سوون اسووتخواني پسووران به ترتيب‬

‫‪ 10/79+2/32‬و ‪ 7/89+2/19‬سال تعيين شد شايع ترين علت كوتاهي قد به ترتيب شامل علل سرشتي‬

‫(‪ 57‬درصود ) كمبود هورمون رشود (‪30‬درصود) وعلل فاميليان (‪8‬درصود) بود افسوراد مبتال به كمبود‬

‫‪34‬‬
‫هورمون ر شد به طور معناداري سن ا ستخواني پايين تر و كودكان دچار كوتاهي قد سر شتي ميانگين‬

‫اندكس انحراف استاندارد )‪ (SDS1‬باالتري داشتند )‪.)10((p>0/05‬‬

‫دكتر محمد ر ضا شربتدار عاليي و همكارانش در تحقيق خويش تحت عنوان "برر سي علل كوتاهي‬

‫قد در كودكان مراجعه كننده به درمانگاه غدد بيمار ستان لقمان حكيم" در سال ‪ 1386‬در ايران انجام‬

‫شوود به اين نتايج دسووت يافته اند از ‪ 188‬كودک مورد مطالعه با كوتاهي قد‪ 110 ،‬نفر (‪ )%58.5‬پسوور‬

‫بودند‪ .‬علل كوتاهي قد در ‪ %85.5‬وارياسوويون هاي طبيعي بود‪ .‬كوتاهي قد سوورشووتي ‪ ،%49‬كوتاهي قد‬

‫فاميليال ‪ %26.5‬و تركيب اين دو در ‪ %9‬موارد يافت شد‪ .‬علل پاتولوژيك ‪ %14.5‬بيماران را شامل شد‬

‫كه در اين ميان كمبود هورمون رشوود و هيپوتيروييديسووم شووايع ترين علت كوتاه قدي پاتولوژيك در‬

‫بيماران مورد مطالعه بود(‪.)13‬‬

‫دكتر محمد ر ضا عاليي و همكارانش در تحقيق خويش تحت عنوان "قد نهايي در كودكان مبتال به‬

‫كوتاهي قد سر شتي" در سال ‪ 1389‬در ايران انجام شد به اين نتايج د ست يافته ا ست ‪ 49‬نفر (‪35‬‬

‫مورد پسوور و ‪ 4÷1‬مورد دختر) مورد بررسووي قرار گرفتند ميانگين سوون تقويمي بيماران در بدو ورود‬

‫‪ 13/4+1/4‬سووال‪ ،‬ميانگين تاخير سوون اسووتخواني ‪ 2/6+1/4‬سووال‪ ،‬ميانگين قد بدو ورود به مطالعه‬

‫‪ 141/9+7/5‬سووووانتي متر‪ ،‬م يانگين انحراف مع يار قد اب تدايي ‪ -2/69+0/69‬م يانگين قد وا لدين‬

‫‪ 163/8+3/9‬سوووانتي متر و ميانگين انحراف معيار قد والدين ‪ -0/85+0/47‬بود ميانگين سووون‪ ،‬هنگام‬

‫برر سي قد نهايي ‪ 18/7+0/5‬سال و انحراف معيار قد نهايي ‪ 1/23+0/89‬م شاهده شد از ميان بيماران‬

‫‪1‬‬
‫‪sodium dodecyl sulfate‬‬

‫‪35‬‬
‫مورد بررسي در اين پژوهش‪ ،‬تمام بيماران به محدودهي طبيعي قد نهايي مورد انتظار خود رسيدند در‬

‫اين بررسي قد نهايي ‪ 9‬نفر (‪ )% 18/4‬بيش از ‪ 2‬انحراف معيار از ميانگين جامعه پايين تر بود (‪.)14‬‬

‫شووويوا سووويامك و نيك زاد عليرضوووا‪ .)1388( .‬در تحقيق خود تحت عنوان "علل كوتاهي قد در‬

‫آذربايجان شرقي" به نتايج ذيل د ستر سي يافته اند‪ :‬از ‪ 379‬بيمار برر سي شده با ميانگين سني‪+9/7‬‬

‫‪ 3/7‬سووال‪ 192 ،‬مورد (‪ %)7/50‬پسوور و ‪ 187‬مورد (‪ %)3/49‬دختر بودند (‪. )P=0/066‬تعداد ‪ 132‬نفر‬

‫(‪ %)8/34‬از كل بي ماران اصوووالً كو تاه نبود ند‪ 130 ،‬مورد (‪ %)3/53‬از بي ماران كو تاه د چار انواع‬

‫غيرپاتولوژيك كوتاهي قد (فاميلي يا سر شتي) بودند‪ ،‬در ‪ %5/11‬موارد علت وا ضحي براي كوتاهي قد‬

‫يافت ن شد و ‪ %8/9‬كودكاني بودند كه با اختالل ر شد داخل رحمي متولد شده بودند‪ .‬ساير علل عبار‬

‫بودند از كمبود هورمون ر شد‪ ،‬هيپوتيروئيدي‪ ،‬دي سپالزي ا سكلتي‪ ،‬سندرم ترنر‪ ،‬سوك تغذيه‪ ،‬و تعدادي‬

‫علل متفرقه (‪.)15‬‬

‫‪ Masaaki Matsumot‬و همكاران در تحقيق خويش تحت عنوان "شيوع و عوامل خطر نوزادي در‬

‫درمان كوتاه قد و هورمون رشود در نوزادان نارس ژاپني كه براي سون حاملگي متولد شوده اند" نشور‬

‫شده در جاپان سال ‪ 2019‬به نتايج ذيل دسترسي يافته اند‪ :‬در طول دوره مطالعه در هر دو بيمارستان‬

‫با هم‪ ،‬در مجموع ‪ 604‬نوزاد متولد شده از ‪ 32‬هفته و ‪ 32‬نفر (‪ SGA1 )٪76‬بودند‪ .‬به دليل ناهنجاري‬

‫كروموزومي‪ ،‬دو نوزاد از مطالعه حذف شدند‪ .‬سرانجام ‪ 74 ،‬نوزاد ‪ SGA‬در اين مطالعه آينده نگر ثبت‬

‫‪1‬‬
‫‪Small for gestational age‬‬

‫‪36‬‬
‫نام كردند‪ .‬ميزان كودكان كوتاه متولد شووده ‪ SGA‬و افراد تحت درمان با ‪ GH1‬به ترتيب ‪ ٪36‬و ‪.٪19‬‬

‫انتخاب موضوع و ثبت نام در هر بيمارستان در شكل هاي تكميلي ‪ 1‬و ‪ 2‬نشان داده شده است‪ .‬شيوع‬

‫قد كوتاه و قد كوتاه كه با ‪ GH‬بين دو بيمارستان تحت درمان قرار گرفته اند تفاو معني داري نداشت‬

‫(‪.)16( ) P =0/651 ،p = 0/641‬‬

‫‪ Annalisa Deodati‬و همكاران در تحقيق خويش تحت عنوان "دليل منطقي براي رشووود هورمون‬

‫درماني در كودكان با قد كوتاه" سال ‪ 2017‬ك شور ايتاليا ن شر شده به نتايج ذيل د ستر سي يافته اند‪:‬‬

‫هورمون رشوود" ‪ GH‬ابتدا از غدد هيپوفيز ‪ cadaver‬جدا شوود و نياز به جمع آوري پر زحمت و گران‬

‫قيمت غدد و پس از آن ا ستخراج و ت صفيه هورمون وجود دارد‪ .‬اين عر ضه محدود ‪ ،‬ا ستفاده از آن را‬

‫براي كودكاني كه كمبود ‪ GH‬شووديد داشووتند و با دوزهاي كم و برنامه هاي كمتري تحت درمان قرار‬

‫گرفتند ‪ ،‬محدود كرد‪ .‬توسووعه ‪ GH‬نوتركيب مشووتق از ‪ ،DNA2‬توليد مقادير تقريبا نامحدودي ‪ GH‬را‬

‫امكان پذير ساخت‪ ،‬و منجر به ت صويب درماني براي تعداد زيادي از شرايب كودكي كه تو سب قد كوتاه‬

‫كمبود غير ‪ GH‬شووده بود‪ ،‬شوود‪ .‬هدف از اين بررسووي‪ ،‬ارائه يك مرور كلي در مورد اسووتفاده روزانه از‬

‫هورمون رشوود در دو شوورايب پارادايم كوتاه قد با كمبود غير ‪ GH‬كه كودكان متولد شووده براي سوون‬

‫حاملگي و با قد كوتاه ايديوپاتيك هسوتند‪ ،‬برجسوته كننده قدر موجود در شوواهد براي اثربخشوي و‬

‫ايمني است (‪.)17‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Growth hormone‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Deoxyribonucleic acid‬‬

‫‪37‬‬
‫‪ Muhammad Waqar Rabbani‬و همكاران در تحقيق خويش تحت عنوان "علل كوتاهي قد در‬

‫كودكان مراجعه كننده به بيمار ستان مراقبت سوم در مولتان پاك ستان" در سال ‪ 2013‬به نتايج ذيل‬

‫دسووترسووي يافته اند‪ :‬علل شووايع كوتاه قد مشووخص شووده وبود‪ .‬قد كوتاه خانوادگي ‪ (36FSS) 1‬مورد‬

‫(‪ 21/3‬در صد)‪ ،‬كم كاري تيروئيد ‪ 17.2( 29‬در صد)‪ ،‬كمبود هورمون ر شد )‪ 7/10 218GHD‬در صد)‪،‬‬

‫ديابت قندي وابسووته به انسووولين )‪ 9/5( 16IDDM3‬درصوود) و تاخير در رشوود و بلوغ قانون اسوواسوي‬

‫‪ 11CDGM4‬مورد (‪ .)٪6.5‬اين مورد سوك تغذيه اوليه ‪ ،)٪4.7( 8‬بيماري سلياک ‪ ،)٪3.6( 6‬سندرم ترنر‬

‫‪ )٪3( 5‬و سندرم ناشناخته ‪ )٪2.4( 4‬بود كه به دنبال آن ساير علل نادر مشاهده شد (‪.)18‬‬

‫‪ Abdulmoein Eid‬وهمكاران در تحقيق خويش تحت عنوان "انجمن بين كودكان متولد شوووده‬

‫براي سن حاملگي و قد كوتاه" در سال ‪ 2016‬شهر جده به نتايج ذيل د ستر سي يافته اند‪ :‬اين مطالعه‬

‫شامل ‪ 643‬كودک (‪ 323‬دختر ‪ 320 ،‬پ سر) با ميانگين سني ‪ 8/7 .8 3/8‬سال بود‪ .‬اگرچه ‪ 467‬نفر‬

‫(‪ AGA )٪79‬متولد شدند‪ 124 ،‬نفر (‪ SGA )٪21‬متولد شدند‪ .‬همبستگي معني داري بين قد فعلي و‬

‫وزن هنگام تولد تأييد شد‪ .‬بدين معني كه ‪ ،‬وزن بي شتر هنگام تولد با ارتفاعا فعلي بي شتر (‪0/0001‬‬

‫=‪ ،(P‬همب ستگي ضعيف و ضعيف با ‪ r= 0.205‬ارتبا دا شت‪ .‬عالوه براين‪ ،‬ما دريافتيم كه متو سب‬

‫قد براي كودكاني كه ‪ SGA‬به دنيا آمده اند ‪ 5SD 1.52‬كمتر از ميانگين بود‪ ،‬در حالي كه ميانگين قد‬

‫‪1‬‬
‫‪Fake Slut Syndrome‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Growth Hormone Deficiency‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Insulin-Dependent Diabetes Mellitus‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Child Development Group of Mississippi‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Standard deviation.‬‬

‫‪38‬‬
‫براي كودكاني كه ‪ 1AGA‬به دن يا آمدند در ‪ SD 2‬از م يانگين بود‪ .‬عالوه براين‪ ،‬برخي از عوامل خطر‬

‫جنيني ارتباطي با نوزادان متولد شده ‪ SGA‬دا شتند‪ .‬اين عوامل خطرزا شامل عفونت د ستگاه تنا سلي‬

‫(‪ ،)٪23.3‬فشار خون باال مادر (‪ ،)٪16.1‬سوك تغذيه مادر (‪ )٪28‬و پريشاني جنين (‪ )٪20.8‬است (‪.)19‬‬

‫‪ .5-1‬اهداف تحقیق‬
‫‪ .1-5-1‬هدف اصلی‬
‫‪ .1‬تعيين عوامل مؤثر محيطي بر كوتاهي قد در زمان جنيني‪.‬‬

‫‪ .2-5-1‬اهداف فرعی‬
‫‪ .1‬تعيين علل كوتاهي قد در كودكان بر حسب هورمون رشد‪.‬‬

‫‪ .2‬تعيين علل كوتاهي قد در كودكان بر حسب تغذيه‪.‬‬

‫‪ .3‬تعيين علل كوتاهي قد در كودكان برحسب سن مادر در دوران بارداري‪.‬‬

‫‪ .6-1‬سواالت تحقیق‬

‫‪ .1-6-1‬سوأل اصلی تحقیق‬

‫‪ .1‬عوامل مؤثر محيطي بر كوتاهي قد در زمان جنيني كدامها آند ؟‬

‫‪ .2-6-1‬سوأالت فرعی‪:‬‬

‫‪ .1‬علل كوتاهي قد در كودكان بر حسب هورمون رشد چگونه است؟‬

‫‪1‬‬
‫‪Appropriate for gestational age‬‬

‫‪39‬‬
 ‫‪ .2‬علل كوتاهي قد در كودكان بر حسب تغذيه چگونه است؟‬

‫علل كوتاهي قد در كودكان بر حسب سن مادر در دوران بارداري چگونه است؟‬

‫‪ .7-1‬سازماندهی تحقیق‬

‫فصل اول اين تحقيق كليا موضوع تحت مطالعه قرار گرفته است‪ ،‬در فصل دوم آن در مورد مواد‬

‫و روش تحقيق معلوما آرايه شده ا ست‪ ،‬در ف صل سوم نتايج و يافتههاي تحقيق بيان گرديده ا ست و‬

‫فصل چهارم تحقيق حاضر را بحث‪ ،‬نتيجهگيري و پيشنهادها در بر ميگيرد‪.‬‬

‫‪40‬‬
 ‫فصل دوم‪:‬‬
‫مواد و روش تحقیق‬

‫‪41‬‬
 ‫‪ .1-2‬کلمات کلیدی‬
‫كوتاهي قد‪ ،‬كودک‪ ،‬عوامل محيطي‪ ،‬عامل فاميليال‪ ،‬عوامل جنيني‪ ،‬كاهش رشد‪.‬‬

‫‪ .2-2‬متغیرها و اصطالحات‬
‫محيب زيسووت به همه محيبهايي كه در آنها زندگي جريان دارد‪ ،‬گفته ميشووود‪ .‬مجموعهاي از‬

‫عوامل فيزيكي‪ -‬خارجي و موجودا زنده كه با هم در كنش هستند محيب زي ست را تشكيل ميدهند‬

‫و بر رشد و نمو و رفتار موجودا تأثير ميگذارند (‪.)2‬‬

‫قد انسووان عبار از فاصووله انتهاي پا تا نوک سوور هر شووخص در حالت ايسووتاده و عمودي اسووت‪.‬‬

‫عوامل مؤثر مربو به قد و افزايش قد‪ ،‬ژنتيكي و محيطي ميبا شد‪ .‬ر شد قد معموالً تا ‪ 25 ،20‬سالگي‬

‫ادامه دارد‪ .‬ده كشوووور اول دنيا از نظر بلندي قد‪ ،‬همگي اروپايي هسوووتند تغذيه پركالري (گوشوووت و‬

‫لبنيا ) و ژنتيك در بلندقدي مؤثر هسووتند‪ .‬تاكنون حدود ‪ 180‬ژن شووناخته شوودهاند كه در اندازه قد‬

‫نقش دارند‪ .‬يكي از مشوكالتي كه در بسوياري از كشوورها وجود دارد فخر فروشوي افراد به خاطر طول‬

‫قد شان ا ست‪ .‬همين امر يكي از داليل مهم براي اعمال جراحي افزايش قد ميبا شد‪ .‬در ايران نيز افراد‬

‫محدودي تا كنون اين عمل را انجام دادهاند تحقيقا نشووان داده كه مردان بيشووتر از زنان به قد خود‬

‫اهميت ميدهند و يك مرد كوتاه قد اف سرده تر و جامعه گريز تر از يك مرد بلند قد ا ست حتي بخاطر‬

‫اين مشكل دست به خودكشي ميزنند (‪.)3‬‬

‫كودَک به انسان خردسال (دختر و پسر) گفته مي شود‪ .‬برابر ديگر كودک در زبان فارسي واژه بچه‬

‫ميباشد‪ .‬در كنوانسيون حقوق كودک سازمان ملل متحد‪ ،‬كودک به هر انساني كه زير هجده سال تمام‬

‫‪42‬‬
‫باشد گفته مي شود؛ مگر اين كه مطابق قانون حاكم بر آن شخص‪ ،‬سن كمتري براي رشد او مقرر شده‬

‫باشد (‪.)4‬‬

‫جنین‪ :‬جنين در لغت به معني پوشوويده و مسووتورا وفرزند مادام كه در رحم مادر اسووت جنين‬

‫ناميده مي شود‪ .‬مبدأ جنين ابتداي آبستني است و انتهاي آن لحظه ماقبل والد است (‪.)3‬‬

‫تب مديترانهاي فاميل يال‪ 1‬اختاللي نادر و غير عفوني اسوووت كه با حمال گهگاهي تب‪ ،‬همراه با‬

‫درد شكمي و گاه درد قفسه سينه و درد و التهاب مفصل مشخص ميگردد‪ .‬التهاب مفاصل (آرتريت) و‬

‫سووروز (پريتونيت و پلوريت) (اصووطالحاً پلي سووروزيت عود كننده) در بيماران محتمل ميباشوود‪ .‬اين‬

‫بيماري اساسي ژنتيكي دارد و در ناحيه مديترانه و خاورميانه مشاهده ميشود (‪.)15‬‬

‫ر شد عبار از يك سل سله تغييرا و تحوالتي ميبا شد كه از زمان ت شكيل سلول تخم تا هنگام‬

‫مرگ در انسان روي ميدهد‪ .‬رشد حركتي مستمر‪ ،‬دايمي و پيوسته ميباشد كه گاهي آهسته و زماني‬

‫همراه با جوش و خروش است‪ ،‬و هم چنين جريان رشد ممكن است گاهي ملموس نباشد (‪.)16‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Familial Mediterranean fever‬‬

‫‪43‬‬
 ‫‪ .3-2‬روش تحقیق‬
‫‪ ،)Article‬با اسووتفاده از منابع‬ ‫(‪Review‬‬ ‫مطالعه حاضوور به روش كتابخانهاي با مرور برمطالعا‬

‫معتبر اينترنتي و مقاال چاپ شده در مجال داراي اعتبار علمي تحقيقي تدوين شده است‪.‬‬

‫‪ .4-2‬روش انجام تحقیق‬

‫مواد مختلف از منابع متفاو درراسووتاي رسوويدن به نتيجه مطلوب مطالعه بررسووي عوامل مؤثر‬

‫محيطي بر كوتاهي قد در زمان جنيني در كودكان مورد اسووتفاده قرارگرفته كه دراين تحقيق از منابع‬

‫كتابخانهاي‪ ،‬كتابهاي معتبر قبول شده و داراي استاندارد جهاني‪ ،‬سايتهاي معتبر علمي ‪،Pubmed‬‬

‫‪Academic Confederation of Obstertic‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪Sceince Direct، Google Schoolar، WHO،SID‬‬

‫و ژورنالها و مقاال معتبر علمي تحقيقي‪ ،‬جهت برر سي عوامل‬ ‫‪Biomedcine، Biomed،Gynaecology‬‬

‫مؤثر محيطي بر كو تاهي قد در ز مان جنيني در كود كان مورد م طال عه قرار گر فت‪ ،‬اكنون در اين جا‬

‫ميخواهم ف شردهاي از كتاب ها و مقاالتي كه دراين زمينه در افغان ستان و جهان به د ست ن شر سپرده‬

‫شده است اشاره نمايم‪ .‬كتاب نواک‪ ،‬بارداري و زايمان ويليامز‪ ،‬درسنامه بيماريهاي زنان و ناباروري و‪...‬‬

‫استفاده شده است‪.‬‬

‫‪ .5-2‬معیارهای ورود مواد تحقیق‬

‫‪ .1‬مطابق به موضوع تحقيق باشد (بررسي عوامل مؤثر محيطي بر كوتاهي قد در زمان جنيني)‪.‬‬

‫‪ .2‬بدون محدوده زماني‪.‬‬

‫‪ .3‬متن كامل مقاله موجود باشد‪.‬‬

‫‪ .4‬از منابع معتبر علمي‪ -‬تحقيقي باشد‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫‪ .6-2‬معیارات منابع انگلیسی‬
‫‪ .1‬مطابق به موضوع تحقيق (بررسي عوامل مؤثر محيطي بر كوتاهي قد در زمان جنيني)‪.‬‬

‫‪ .2‬متن كامل مقاله موجود باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬از منابع معتبر علمي تحقيقي باشد‪.‬‬

‫‪ .4‬بدون محدوده زماني‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫تعداد منابع يافت شده ‪80‬‬

‫‪ 39‬منبع انگليسي‬ ‫‪ 41‬منبع فارسي‬

‫خروج (‪)34‬‬
‫خروج (‪)27‬‬
‫معيارا خروج ‪:‬‬
‫معيارا خروج‪:‬‬
‫‪1‬پژوهش قبل از سوووال ‪ 1380‬انجام‬
‫‪-1‬پژوهش‪ ،‬قبل از سوال ‪ 1960‬انجام‬
‫شده است‪.‬‬
‫شده باشد‪.‬‬ ‫پذيرش ‪12‬‬ ‫پذيرش ‪7‬‬ ‫‪-2‬امكان بارگيري كامل مقاله موجود‬
‫‪-2‬متن كامل مقاله موجود نباشد‬
‫نباشد‪.‬‬
‫‪-3‬از منابع معتبر نباشد‪.‬‬
‫‪-3‬متن كامل مقاله موجود نباشد‪.‬‬
‫‪-4‬از منابع معتبر نباشد‪.‬‬
‫جمع بندي كاربردي تحقيق ‪19‬‬
‫عدد كه شامل‬
‫‪-1‬كتاب ‪ 2‬عدد‬
‫‪ -2‬مقاله و ژورنال ‪ 17‬عدد‬

‫پذيرش ‪19‬‬

‫تعداد منابع دريافت شده ‪ 80‬مورد ميبا شد كه از آن جمله ‪ 41‬مورد فار سي و ‪ 39‬مورد انگلي سي‬

‫است‪ .‬از ‪ 41‬رفرينس فار سي گرفته شده ‪ 7‬آن انتخاب شده باقي ‪ 33‬مقاال بنا به عدم داشتن معيارا‬

‫‪46‬‬
‫ورود از تحقيق حذف گرديد و از ‪ 39‬رفرينس انگلي سي ‪ 12‬مورد آن مورد ا ستفاده قرار گرفته باقي ‪27‬‬

‫مقاال به دليل عدم داشوووتن معيارا علمي از پژوهش حذف گرديد‪ .‬و جمعاً ‪ 19‬مورد انتخاب شوووده‬

‫اسوووت‪ ،‬كه ‪ 2‬مورد كتابهاي معتبر علمي و ‪ 17‬مورد آن ازجمله مقاال و ژورنالهاي تحقيقي و مورد‬

‫آن سايت انترنتي ميباشد‪.‬‬

‫‪47‬‬
 ‫فصل سوم‪:‬‬
‫نتايج و يافتهها‬

‫‪48‬‬
 ‫‪ .1-3‬نتايج و يافتهها‬
‫در مطالعه كه فاطمه اسووفرجاني و همكاران‪ .)1391( .‬تحت عنوان "بررسووي برخي عوامل مؤثر بر‬

‫كوتاهقدي" درايران انجام داد به نتايج ذيل دسترسي يافتند‪:‬‬

‫جدول ‪ .1-3‬میانگین و انحراف معیار سن و و ضعیت تولد سنجی بدو تولد کودکان مورد‬

‫بررسی و والدين آنها در دو گروه مورد و شاهد‬

‫آزمون آماري ‪ T‬م ستقل ن شان داد كه وزن هنگام تولد كودک‪ ،‬قد و وزن والدين در گروه كوتاه قد‬

‫به طور معنيداري كمتر و سن مادر به طور معنيداري بيشتر بوده است‪.)P<0/005( .‬‬

‫‪49‬‬
‫در مطالعه كه فاطمه اسووفرجاني و همكاران‪ .)1391( .‬تحت عنوان "بررسووي برخي عوامل مؤثر بر‬

‫كوتاهقدي" درايران انجام داد به نتايج ذيل دسترسي يافتند‪:‬‬

‫جدول ‪ .2-2‬ن سبت شانس و فا صله اطمینان ابتال به کوتاه قدی بر پايه عوامل دموگرافیک و‬

‫تغذيه با شیر مادر درکودکان مورد بررسی‬

‫بررسي وضعيت تغذيه كودک با شير مادر نشان داد كه ميانگين و انحراف معيار مد تغذيه باشير‬

‫‪T-‬‬ ‫مادر در گروه مورد ‪ 17/4+8/7‬ماه و و درگروه شوواهد ‪ 20/02+7/7‬مااه بود كه اين اختالف با آزمون‬

‫‪50‬‬
‫‪ Test‬معنيدار بوده است (‪ .)P<0/05‬همچنين آناليز رگرسيون چند متغييره‪ 1‬كه به منظور تعيين رابطه‬

‫كوتاه قدي با و ضعيت دموگرافيك خانوار و و ضعيت تغذيه با شير مادر‪ ،‬انجام گرفت‪ .‬نتايج جدول فوق‬

‫نشان داد كه اختالف بين وزن هنگام تولد‪ ،‬مد تغذيه با شير مادر و وزن مادر دربين دو گروه معنيدار‬

‫بوده است ((‪ .)P<0/05‬طوريكه نسبت شانس كوتاه قدي (‪ )OR‬در كودكان با وزن كمتر از ‪ 3‬كيلوگرام‬

‫در هنگام تولد ن سبت به ساير كودكان ‪ 4/688‬برابر (‪ ،)%95 CI :1/492-730.14‬ن سبت شانس كوتاه‬

‫قدي در كودكان تغذيه شده با شير مادر به مد كمتر از ‪ 3‬ماه ‪ 3/237‬برابر كودكاني بود كه بيشتر از‬

‫‪ 3‬ماه با شير مادر تغذيه شده بودند (‪ .)%95 CI :1/132-9/259‬همچنين نسبت شانس كوتاه قدي در‬

‫كودكاني كه وزن مادران آنها كمتر از ‪ 50‬كيلوگرام بود‪ 6/735 ،‬برابر (‪ )%95 CI :1/745 -26‬كودكاني‬

‫بود كه وزن مادران آنان باالتر از ‪ 50‬كيلوگرام بود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Multivariate‬‬

‫‪51‬‬
‫در مطالعه كه شيده عصار و همكاران‪ .)1389( .‬تحت عنوان "بررسي فراواني كمبود هورمون رشد‬

‫در كودكان كوتاه قد" درتهران انجام دادند به نتايج ذيل دسترسي پيدا كردند‪:‬‬

‫جدول ‪ .3-3‬مقاي سهی صدک وزن کودکان کوتاه قد با هورمون ر شد طبیعی با کودکان‬

‫هورمون رشد‬

‫كمبود هورمون ر شد در ‪ 24‬مورد (‪ 11/18‬در صد) م شخص شد كه شامل ‪ 17‬پ سر و ‪ 7‬دختر‬

‫بودند؛ در اين مورد نسووبت مذكر به مونث ‪ 2/4‬به ‪ 1‬بود و فقب در ‪ 4/2‬درصوود اين كودكان سووابقهي‬

‫فاميلي كوتاهي قد وجود داشوووت‪ .‬در حاليكه درسووواير كودكان كوتاه قد در ‪ 2/13‬درصووود موارد اين‬

‫سابقهي فاميلي كوتاه قد در ‪ 21/3‬در صد موارد اين سابقهي فاميلي مثبت بود‪ .‬از نظر سن مراجعه‪،‬‬

‫تفاو معنيداري بين كودكان دچار كمبود هورمون رشووود و سووواير كودكان كوتاه قد وجود نداشوووت‬

‫(‪ 79/2 .)P>0/05‬درصد كودكان دچار كمبود هورمون رشد‪ ،‬صدک وزني ‪ 10‬يا باالتر داشتند؛ درحاليكه‬

‫فقب در ‪ 36/5‬در صد از ساير كودكان كوتاه قد صدک وزني ‪ 10‬يا باالتر مشاهده شد (‪.)P<0/001‬‬

‫‪52‬‬
‫در مطالعه كه سيد علي كشاورز و همكاران در سال ‪ 1384‬تحت عنوان "بجنورد بررسي مهمترين‬

‫عوامل مؤثر بر شاخصهاي تنسنجي نوزادان شهرستان" درايران انجام دادند به نتايج ذيل رسيده اند‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫جدول ‪ .4-3‬توزيع تأثیر متغیرهای مستقل بر شاخصهای تن سنجی نوزادان‬

‫دراين جدول مشوواهده ميشووود كه ‪ 4‬متغير جنس‪ ،‬نوزاد‪ ،‬وزن نزدک زايمان مادر‪ ،‬سوون مادر و‬

‫عملكرد تغذيهاي مادر در ايجاد سوك تغذيه وزن براي قد داراي تأثير معنيداري هستند‪ .‬در بررسي اثر‬

‫هم زمان متغيرهاي مذكور بر سووووك تغذيه وزن براي قد تحليل چندگانه انجام و اين متغيرها در يك‬

‫مدل رگر سيون لج ستيك وارد شدند‪ .‬پس از برر سي مدلهاي متعدد دو متغير جنس نوزاد و عملكرد‬

‫‪ 1‬بعضي از متغيرها كمتر از ‪ 566‬مورد ميباشد به دليل وجود دادههاي گم شده تعداد نمونه در تحليلهاي آماري مربو در جداول‬
‫اسووتاندارد مركز ملي آمارهاي بهداشووتي آمريكا حداقل قد منظور شووده ‪ 49‬سووانتي متر اسووت‪ .‬بنابراين كاهش تعدا نمونهها در‬
‫تحليل وزن براي قد به اين علت كه تعداد ‪ 109‬نوزاد كه دراين پژوهش قدي كمتر از ‪ 49‬سانتي متر داشتند محاسبه شاخص وزن‬
‫براي قد امكان پذير نشد‪.‬‬

‫‪53‬‬
‫به متغير جنس نوزاد بود‬ ‫ت غذ يهاي وزن براي قد داشوووت ند‪ .‬الب ته كمترين سوووطت معنيداري مربو‬

‫(‪ .)P=0/004‬همچنين متغيرهاي وزن نزديك زايمان مادر‪ ،‬و نگرش تغذيهاي مادر و تعداد افراد خانوار‬

‫داراي تأثير معنيداري بر نمايه قد براي سوون ميباشوود‪ .‬اما پس از بررسووي مدلهاي متعدد در تحليل‬

‫چندگانه‪ ،‬متغيرهاي وزن نزديك زايمان مادر و نگرش تغذيهاي مادر داراي بيشترين تأثير بر سوك تغذيه‬

‫قد براي سن باقي ماندند كه البته كمترين سطت معنيداري مربو به تعداد و ن سبت شانس ابتالك به‬

‫افراد خانوار ميباشد (‪.)P=0/006‬‬

‫‪54‬‬
 ‫فصل چهارم‪:‬‬
‫بحث‪ ،‬نتیجه و پیشنهادها‬

‫‪55‬‬
 ‫‪ .1-4‬بحث‬
‫نتايج تحقيقا دكتر شيده عصار و همكارانش در ايران در سال ‪" .)1389( .‬بررسي فراواني كمبود‬

‫هورمون رشد در كودكان كوتاه قد" از ‪ 202‬مورد در سنين ‪ 1‬تا ‪ 15‬سال با ميانگين ‪ 9/1‬سال‪ 24 ،‬نفر‬

‫(‪ 11/8‬درصوود) كمبود هورمون رشوود داشووتند در موارد مبتال نسووبت به دختر ‪ 2/4‬به ‪ 1‬بود اندكس‬

‫انحراف معيار از ميانگين قدري )‪ (SDS‬در ‪ 75‬درصد اين كودكان <‪ -3‬بود و ‪ 79/2‬درصد صدک وزني‬

‫باالتر يا م ساوي ‪ 10‬دا شتند كه در مقاي سه با كودكان قد بدون كمبود هورمون ر شد‪ ،‬تفاو معني دار‬

‫بود ()‪ .)12 ( (p>0/001‬با ‪ Masaaki Matsumot‬و همكاران در جاپان "شيوع و عوامل خطر نوزادي در‬

‫درمان كوتاه قد و هورمون رشد در نوزادان نارس جاپاني كه براي سن حاملگي متولد شده اند" در سال‬

‫‪ .)16( 2019‬همخواني نداشت‪.‬‬

‫نتايج تحقيق دكتر سوووكينه محمديان و همكارانش درسوووال ‪ 1387‬در ايران تحت عنوان "علل‬

‫كوتاهي قد كودكان در شهر گرگان" اكثر مبتاليان به كوتاهي قدر را در دختر ها (‪66‬درصد) با ميانگين‬

‫سووني ‪ 10/84+2/25‬سووال تشووكيل مي دادند ميانگين سوون اسووتخواني دختران ‪ 8/4+2/22‬سووال بود‬

‫ميانگين سني تقومي و سن ا ستخواني پ سران به ترتيب ‪ 10/79+2/32‬و ‪ 7/89+2/19‬سال تعيين شد‬

‫شووايع ترين علت كوتاهي قد به ترتيب شووامل علل سوورشووتي (‪ 57‬درصوود ) كمبود هورمون رشوود‬

‫(‪30‬در صد) وعلل فاميليان (‪8‬در صد) بود اف سراد مبتال به كمبود هورمون ر شد به طور معناداري سن‬

‫)‪(SDS‬‬ ‫اسووتخواني پايين تر و كودكان دچار كوتاهي قد سوورشووتي ميانگين اندكس انحراف اسووتاندارد‬

‫باالتري داشوووت ند )‪ .)10( (p>0/05‬با ‪ Annalisa Deodati‬و هم كاران در اي تال يا ت حت عنوان "دل يل‬

‫منطقي براي رشد هورمون درماني در كودكان با قد كوتاه" در سال ‪ .)17( 2017‬همخواني داشت‪.‬‬

‫‪56‬‬
‫شيوا سيامك و نيك زاد علير ضا‪ .)1388( .‬در ايران تحت عنوان "علل كوتاهي قد‬ ‫نتايج مطالعا‬

‫در آذربايجان شرقي" به نتايج ذيل دسترسي يافته اند‪ :‬از ‪ 379‬بيمار بررسي شده با ميانگين سني‪+9/7‬‬

‫‪ 3/7‬سووال‪ 192 ،‬مورد (‪ %)7/50‬پسوور و ‪ 187‬مورد (‪ %)3/49‬دختر بودند (‪. )P=0/066‬تعداد ‪ 132‬نفر‬

‫(‪ %)8/34‬از كل بي ماران اصوووالً كو تاه نبود ند‪ 130 ،‬مورد (‪ %)3/53‬از بي ماران كو تاه د چار انواع‬

‫غيرپاتولوژيك كوتاهي قد (فاميلي يا سر شتي) بودند‪ ،‬در ‪ %5/11‬موارد علت وا ضحي براي كوتاهي قد‬

‫يافت ن شد و ‪ %8/9‬كودكاني بودند كه با اختالل ر شد داخل رحمي متولد شده بودند‪ .‬ساير علل عبار‬

‫بودند از كمبود هورمون ر شد‪ ،‬هيپوتيروئيدي‪ ،‬دي سپالزي ا سكلتي‪ ،‬سندرم ترنر‪ ،‬سوك تغذيه‪ ،‬و تعدادي‬

‫علل متفرقه (‪ .)15‬با ‪ Muhammad Waqar Rabbani‬و همكاران در پاكسوووتان تحت عنوان "علل‬

‫كوتاهي قد در كودكان مراجعه كننده به بيمار ستان مراقبت سوم در مولتان پاكستان" در سال ‪2013‬‬

‫(‪ .)18‬همخواني داشت‪.‬‬

‫نتايج مطالعا دكتر محمد ر ضا شربتدار عاليي و همكارانش در ايران تحت عنوان "برر سي علل‬

‫كوتاهي قد در كودكان مراجعه كننده به درمانگاه غدد بيمارسوووتان لقمان حكيم" در سوووال ‪ 1386‬در‬

‫ايران انجام شووود به اين نتايج دسوووت يافته اند از ‪ 188‬كودک مورد مطالعه با كوتاهي قد‪ 110 ،‬نفر‬

‫(‪ )%58.5‬پسر بودند‪ .‬علل كوتاهي قد در ‪ %85.5‬وارياسيون هاي طبيعي بود‪ .‬كوتاهي قد سرشتي ‪،%49‬‬

‫كوتاهي قد فاميليال ‪ %26.5‬و تركيب اين دو در ‪ %9‬موارد يافت شد‪ .‬علل پاتولوژيك ‪ %14.5‬بيماران را‬

‫شووامل شوود كه در اين ميان كمبود هورمون رشوود و هيپوتيروييديسووم شووايع ترين علت كوتاه قدي‬

‫پاتولوژيك در بيماران مورد مطالعه بود (‪ .)13‬با ‪ Abdulmoein Eid‬وهمكاران در عربستان تحت عنوان‬

‫‪57‬‬
‫"انجمن بين كودكان متولد شوووده براي سووون حاملگي و قد كوتاه" در سوووال ‪ .)19( 2016‬همخواني‬

‫نداشت‪.‬‬

‫نتايج مطالعا دكتر محمد ر ضا شربتدار عاليي و همكارانش در ايران تحت عنوان "برر سي علل‬

‫كوتاهي قد در كودكان مراجعه كننده به درمانگاه غدد بيمارسوووتان لقمان حكيم" در سوووال ‪ 1386‬از‬

‫‪ 188‬كودک مورد مطالعه با كوتاهي قد‪ 110 ،‬نفر (‪ )%58.5‬پسووور بودند‪ .‬علل كوتاهي قد در ‪%85.5‬‬

‫وارياسيون هاي طبيعي بود‪ .‬كوتاهي قد سرشتي ‪ ،%49‬كوتاهي قد فاميليال ‪ %26.5‬و تركيب اين دو در‬

‫‪ %9‬موارد يافت شد‪ .‬علل پاتولوژيك ‪ %14.5‬بيماران را شامل شد كه در اين ميان كمبود هورمون رشد‬

‫و هيپوتيروييديسووم شووايعترين علت كوتاه قدي پاتولوژيك در بيماران مورد مطالعه بود (‪ .)13‬با دكتر‬

‫شيده ع صار و همكارانش در ايران تحت عنوان "برر سي فراواني كمبود هورمون ر شد در كودكان كوتاه‬

‫قد" در سال ‪ .)12( 1389‬همخواني داشت‪.‬‬

‫‪58‬‬
 ‫‪ .2-4‬نتیجه گیری‬

‫‪ 4‬متغير جنس‪ ،‬نوزاد‪ ،‬وزن نزدک زايمان مادر‪ ،‬سوون مادر و عملكرد تغذيهاي مادر در ايجاد سوووك‬

‫تغذيه وزن براي قد داراي تأثير معنيداري هسوووتند‪ .‬البته كمترين سوووطت معنيداري مربو به متغير‬

‫جنس نوزاد بود (‪ .)P=0/004‬همچنين متغير هاي وزن نزد يك زايمان مادر‪ ،‬و نگرش ت غذ يهاي مادر و‬

‫تعداد افراد خانوار داراي تأثير معنيداري بر نمايه قد براي سن ميبا شد‪ .‬متغيرهاي وزن نزديك زايمان‬

‫مادر و نگرش تغذيهاي مادر داراي بيشووترين تأثير بر سوووك تغذيه قد براي سوون باقي ماندند كه البته‬

‫كمترين سطت معنيداري مربو به تعداد و نسبت شانس ابتالك به افراد خانوار ميباشد (‪.)P=0/006‬‬
‫بر اساس تحقيقا پزشكي‪ ،‬دو علت اصلي و شايع براي كوتاهي قد وجود دارد‪.‬‬

‫علت اول كوتاهي قد ژنتيك اسووت كه در اين حالت‪ ،‬كودک كوتاه قد اسووت زيرا پدرو مادرش كوتاه‬

‫قد بودهاند‪ .‬با در نظر گرفتن اين واقعيت كه سن ا ستخواني در واقع ن شاندهنده سن بيولوژيك واقعي‬

‫كودک ا ست‪ ،‬در اين كودكان ر شد طبيعي ا ست و سن ا ستخواني كودک ن سبت به سن تقويمي عقب‬

‫نيست‪.‬‬

‫دومين علت شايع كوتاهي قد‪ ،‬تاخير سر شتي در ر شد ا ست كه اين كودكان از سن دو سالگي‬

‫كوتاهي قد شان ديده مي شود و اين در حالي ا ست كه پدر و مادرش كوتاه قد ني ستند‪ .‬سرعت ر شد‬

‫كودک در سال تقريباً طبيعي است ولي سن استخواني عقب است و درواقع‪ ،‬قد كودک براي همان سن‬

‫استخواني مناسب است ولي نسبت به سن تقويمي‪ ،‬كوتاه است كه نشان ميدهد بلوغ دراين كودكان با‬

‫تاخير همراه است‪.‬‬

‫عالوه براين دو علت شوووايع در كوتاهي قد كودكان‪ ،‬بيماري هاي عمومي نظير سووووكتغذيه‪ ،‬كمبود‬

‫ويتامينهاي ‪ D‬و كلسويم كه موجب نرمي اسووتخوان ميشوووند‪ ،‬بيماري سوولياک كه به حسوواسويت به‬

‫‪59‬‬
‫پروتئين گندم منجر ميشووود‪ ،‬بيماريهاي مزمن مانند كمخوني‪ ،‬بيماريهاي التهابي و‪ ...‬نيز ميتوانند‬

‫موجب كوتاهي قد شوند‪.‬‬

‫از آنجا كه اختالل رشوود علل متعددي دارد الزم اسووت كه كودكاني كه رشوود قدي مناسووبي ندارند‬

‫مورد ارز يابي قرار گير ند‪ .‬با يد بي ماراني كه اختالل آ ندوكرين مان ند كمبود هورمون رشوووود يا‬

‫هيپوتيروئيدي‪ ،‬تومور مغز و ‪ ...‬دارند از واريا سيون نرمال كوتاه قدي يعني كوتاه قدي سر شتي و كوتاه‬

‫قدي فاميليال تفكيك و ت شخيص داد‪ .‬در اين برر سي تاخير ر شد سر شتي به عنوان شايعترين علت‬

‫كوتاهي قد در كودكان در هر دو جنس شناخته شد‪.‬‬

‫قانون اصلي قد‪ ،‬مجموعه اي پيچيده از ژنتيك و محيب‬

‫ژنتيك ‪ +‬هورمون ها ‪ +‬تغذيه – استرس‬

‫قد هر فرد تابعي از عوامل ژنتيكي و محيطي است‪ .‬نژادهاي خاصي قد بلندترند‪ .‬خانوادههاي خاصي‬

‫قد بلند ترند‪ .‬وقتي پدر يا مادر شما قد بلند ا ست احتمال اينكه شما هم قد بلند شويد بي شتر ا ست‪.‬‬

‫اينها از طريق ژنتيك تاثير ميكنند‪ .‬مهم ترين عوامل محيطي تغذيه و سطت فعاليت بدني است‪.‬‬

‫‪60‬‬
 ‫‪.3-4‬پیشنهادات‬

‫‪ .1‬پيشوونهاد ميشووود تا پژوهشووگران در اينده در موردي عوارض كوتاهقدي تحقيق همه جانبه‬

‫نمايند‪.‬‬

‫‪ .2‬پيشنهاد ميشود تا درمورد عللهاي عمده كوتاهقدي در كابل تحقيقا ميداني انجام شود‪.‬‬

‫‪ .3‬به پژوهشگران بعدي پيشنهاد ميگردد تا در آينده در مورد "عوامل كوتاهي قد در نوجوانان"‬

‫تحقيق ميداني انجام دهند‪.‬‬

‫‪ .4‬به پژوهشگران بعدي پيشنهاد ميگردد تا در آينده در مورد "شيوع و عوامل خطر نوزادي در‬

‫درمان كوتاه قد و هورمون رشد در نوزادان نارس" تحقيق ميداني انجام دهند‪.‬‬

‫‪ .5‬به پژوهشگران بعدي پيشووونهاد ميگردد تا در آينده در مورد "دليل منطقي براي رشووود‬

‫هورمون درماني در كودكان با قد كوتاه" تحقيق ميداني انجام دهند‪.‬‬

‫‪ .6‬به پژوهشگران بعدي پيشنهاد ميگردد تا در آينده در مورد "بررسي فراواني كمبود هورمون‬

‫رشد در كودكان كوتاه قد" تحقيق ميداني انجام دهند‪.‬‬

‫‪ .7‬پيشوونهاد ميشووود كه به مادران باردار توصوويههاي ضووروري صووور گيرد تا سووالمت جنين‬

‫همچنين قد جنين عارضه نگردد‪.‬‬

‫‪61‬‬
 ‫‪ .4-4‬محدوديتهای مطالعه‬
‫‪ .1‬عدم اطالعا كافي براي تحقيق‪.‬‬

‫‪ .2‬كمبود منابع كتابخانهاي‪.‬‬

‫‪ .3‬بلند بود قيمت كتاب و منابع‪.‬‬

‫‪ .4‬نداشتن دسترسي كامل به كتابخانهاي انترنتي‪.‬‬

‫‪62‬‬
 :‫فهرست منابع‬
.1394 ،‫ ني‬:‫ تهران‬،‫ عوامل كوتاهي قد در نوجوانان‬،‫ قنبرنژاد م‬.1

2. Kamboj M. Short stature and growth hormone. Indian J Pediatr.

2005;72(2):149-57.

3. Menon PS. Guest editor: P.S.N. Menon - Editorial: childhood and

adolescence growth and growth disorders. Indian J Pediatr. 2005;

72(2):137-8.

4. Ahmadi A، Vahidi AA. A survey of height and weight of children and

adolescents in Kerman، Iran، in 1997. Journal of Kerman University of

Medical Sciences. 1999; 1(6): 8-16.

5. Kliegman RM، Markdante KJ، Jeson HB، Behrman RE. Nelson

Essentials of pediatrics. 5th. Philadelphia. Saunders Company. 2006;

pp:789-796

6. Afshar Peiman Sh، Moayeri H. [Prevalence of growth hormone

deficiency in children with short stature.] Iranian Journal of Pediatrics.

2004; 2(14): 89-93.

7. Soheili Khah S، Halvani AH. [Factors involved in short stature in 7-15

years patients in endocrine centers in Yazd.] Journal of Shahid Sadoughi

63
 ‫‪University of Medical Sciences and Health short stature in 426 short‬‬

‫‪children and adolescents. Arch Iranian Med. 2004; 7(1): 23-27.‬‬

‫‪8. Lam WF، Hau WL، Lam TS. Evaluation of referrals for genetic‬‬

‫;‪investigation of short stature in Hong Kong. Chin Med J (Engl). 2002‬‬

‫‪115(4):607-11.‬‬

‫‪9. Khadgawat R، Dabadghao P، Mehrotra RN، Bhatia V. Growth charts‬‬

‫;‪suitable for evaluation of Indian children. Indian Pediatr. 1998‬‬

‫‪35(9):859-65.‬‬

‫‪ .10‬محمديان س و همكاران‪ ،‬علل كوتاهي قد كودكان در شوووهر گرگان‪ ،‬مجله علمي دانشوووگاه علوم‬

‫پزشكي گرگان‪/‬پاييز ‪ /1387‬دوره ‪/10‬شماره ‪( 3‬پي در پي ‪/)27‬صفحا ‪ 65‬تا ‪.70‬‬

‫‪ .11‬اسفرجاني ف‪ .‬برر سي برخي عوامل موثر بر كوتاه قدي در كودكان شهر ‪ ،‬دانشگاه شهيد بهشتي‪،‬‬

‫تهران‪ ،‬دوره ‪ ،22‬شماره ‪.1391 ، ،76‬‬

‫‪ .12‬عصار ش‪ .‬بررسي فراواني كمبود هورمون رشد در كودكان كوتاه قد‪،‬دانشگاه علوم پزشكي جندي‬

‫شاپور‪ ،‬ايران‪ ،‬شماره‪. 1389 ،104‬‬

‫‪ .13‬عاليي ر شربتدار‪ .‬برر سي علل كوتاهي قد در كودكان مراجعه كننده به درمانگاه غدد بيمار ستان‬

‫لقمان حكيم‪ ،‬دانشگاه شهيد بهشتي‪ ،‬ايران‪ ،‬دوره ‪.1386 ،17‬‬

‫‪64‬‬
‫ دوره‬،‫ ايران‬،‫ دانشگاه شهيد بهشتي‬،‫ قد نهايي در كودكان مبتال به كوتاهي قد سرشتي‬.‫ عاليي م‬.14

.1389 ،5 ‫ شماره‬،12

:‫ مجله بيماريهاي كودكان ايران‬،‫ علل كوتاهي قد درآذربايجان شوورقي‬،‫ نيكزاد ع‬.‫ ش‬.‫ سوويامك‬.15

. 40 ‫ تا صفحه‬35 ‫ ; از صفحه‬1 ‫ شماره‬، 19 ‫ دوره‬،1388 ‫بهار‬

16. Masaaki Matsumoto, Incidence and Neonatal Risk factors of Short

Stature and Growth Hormone treatment in Japanese Preterm Infants

Born Small for Gestational Age, doi: 10.1038/s41598-019-48785-y,

(2019).

17. Annalisa Deodati, The Rationale for Growth Hormone Therapy in

Children with Short Stature, doi: 10.4274/jcrpe.2017.S003.

18. Muhammad Waqar Rabbani, Causes of short stature identified in

children presenting at a tertiary care hospital in Multan Pakistan, doi:

10.12669/.291.2688, 2013, 29(1): 5357.

19. Abdulmoein Eid, The Association between Children Born Small for

Gestational Age and Short Stature, doi:10.4172/2376-127X.1000220,

February 24, 2016.

65
Abstract
Introduction: Short stature is one of the causes of pediatric referral functions. Height is
a good criterion for assessing the growth and overall health of a child. On the other hand,
height can affect one's mental health and social well-being, although in most cases short
stature Caused by physiological factors, such as inherited stunting, familial stunting,
important and treatable conditions such as growth hormone deficiency, hypothyroidism,
malnutrition, chronic illness, rickets ... may also be the cause. The aim of this study was
to investigate the environmental factors affecting short stature in fetal time.
Methods: The present study was conducted through article review method using library
studies and scientifically accredited Pubmed, SID, WHO, Google Schoolar, Sceince
Direct, Academic Confederation of Obstertic Gynaecology, Biomed, Biomedcine and
authoritative scientific journals and articles. A research was conducted to investigate the
environmental factors affecting short stature in fetal time and published articles in
journals with scientific research credentials. Articles published during the years 2007-
20˺9 are used.
Results: Research has shown that inadequate consumption of micronutrients and
smoking during pregnancy lead to inadequate and low birth weight infants at birth. Eating
a balanced and proper diet is important for all food groups to achieve proper growth. The
best measure of average height for boys is the average parent height plus 6.5 cm and for
girls the average parent height minus 6.5 cm.
Conclusion: According to research, most short parents have genetically short children,
which is referred to as hereditary short children. These people are basically of bone age
close to their normal age, reflecting the fact that their bones do not have the capacity to
grow. Therefore, despite their natural growth, these individuals are also shorter in their
adolescence and younger than their parents and are more similar to their parents. Some
other children have stunted growth retardation due to their short stature, high growth rate,
and normal growth rate, and usually delayed menstruation.
Keywords: Short stature, Childhood, Environmental factors, Fetal period, Growth
hormone depletion

66
Investigation of environmental factors affecting short
stature in fetal time
A Thesis
Presented for the
Degree of Bachelor of Science
In Midwife

By: Khadija Ebrahimi

Supervisor: Dr. Sherin Safari

Khatam-Al-Nabieen University
Facultyof Medical Sciences

2019