‫دولت جمهوری اسالمی افغانستان‬

‫وزارت تحصیالت عالی‬

‫پوهتون غالب (کابل)‬
‫پوهنحی اقتصاد‬

‫مونوگراف دوره لیسانس‬

‫بررسی منابع عمد ٔه (سکتور) عواید دولت برای انکشاف سریع‬

‫اقتصادی افغانستان‬

‫استاد رهنماء‪ :‬محترم نصیر احمد « ندیم»‬

‫تهیه و ترتیب‪ :‬ایمل «بوستان»‬

‫بهار ‪1398‬‬
‫بررسی منابع عمد ٔه (سکتور) عواید دولت برای انکشاف سریع‬
‫اقتصادی افغانستان‬
 ‫گواهی اسالت اثر‬

‫من ایمل بوستان تعهد می کنم که مطالب من درج در مون وگراف حاض ر حاص ل ک ار تحقی ق خ ودم ب وده و‬
‫موضوعات را که از آثار دیگران استفاده نموده ام که مطابق مقررات و روال متع ارف در فهرس ت من ابع‬
‫و ماخذ ذکر گردیده است‪.‬‬

‫مونوگراف حاضر پیش از این برای احراز هیچ مدرک هم سطح و یا باالتر ارائه نشده است‪.‬‬

‫کلیه حقوق مادی و معنوی این اثر مطعلق به پوهنتون غالب میباشد‪.‬‬

‫بااحترام‬

‫ایمل« بوستان»‬
 ‫به نام خداوند بخشاینده و مهربان‬
‫تأییدی اعضای هئیت داوران در جلسه دفاع مونوگراف دوره لیسانس‬
‫هئیت داوران نسخه نهایی مونوگراف ایمل بوستان فرزند رحیم داد بوستان محصل مقطع لیس انس رش ته‬
‫اداره تجارت پوهنحی اقتصاد‪.‬‬
‫تحت عنوان‬
‫بررسی منابع عمدهٔ عواید دولت افغانستان و مقایسه آن ها‬
‫را بانمره ـــــــــــــ به درجه ــــــــــــــــــــــــ تأیید و تصویب نموده اند‪.‬‬

‫اسم‪ ،‬تخلص و رشته‪H‬‬ ‫اعضای هئیت داوران‬

‫امضاء‬
‫علمی‬
‫استاد نصیر احمد ندیم‬ ‫استاد رهنما‬

‫استاد داور‬

‫استاد داور‬
‫تاییدیه آمر دیپارتمنت‪H‬‬

‫اسم‪ ،‬تخلص و رتبه علمی ‪ -----------------‬شماره ثبت ‪-----------‬امضاء‪--------------‬‬

‫تاییدیه مدیریت تدریسی‬

‫اسم‪ ،‬تخلص و رتبه علمی ‪ -----------------‬شماره ثبت ‪-----------‬امضاء‪--------------‬‬

‫تاییدیه‪ H‬رئیس پوهنحی‬

‫اسم‪ ،‬تخلص و رتبه علمی ‪ -----------------‬شماره ثبت ‪-----------‬امضاء‪--------------‬‬

 ‫سپاسگذاری‬

‫سپاس آفریده گار بزرگ را که با الطاف بیکران خویش این توفیق را به م ا ارزانی داش ت و موض وعی را‬
‫از البالی اندوخته های خویش در مونوگراف انتخاب نموده ام‪ ،‬و در مورد معلومات جم ع آوری چن دی را‬
‫که تهی ه دی ده ش ده ارائ ه داش ته و خ دمت حاض رین گ رامی تق دیم می نم ایم‪ ،‬و آرزومن دم ت ا م ورد توج ه‬
‫خوانندگان گرامی قرار گیرد‪ .‬اجازه دهید با اظهار اطمینان و تشکر از استاد مح ترمم نص یراحمد ن دیم ک ه‬
‫در نوشتن و تصحیح این مونوگراف با بنده همکاری نموده اند و وقت گرانبهای خویش را در خدمتم قرار‬
‫داده اند تا مونوگراف خود را به صورت درست آماده گردانم یکبار دیگر م راتب تش کر گ ذاری خ ویش را‬
‫تقدیم نمایم‪ .‬از عموم استادان گرامی و کارمندان تخنیکی و اداری این دانشکده سپاسگذاری خویش را ابراز‬
‫دارم ‪ ،‬و این همه نتیج ٔه زحمات ایشان باعث آن گردیده است که بنده با روحیه آرام بتوانم به تحصیل خویش‬
‫ادامه داده و به این درجه نائل گردم‪.‬‬

‫تشکر از پدر بزرگوارم که زمین ه هم ه امکان ات م الی و تخ نیکی را ب ا حوص له من دی تم ام ب ه دسترس م‬

‫اداره تجارت که در راستای تهی ه و‬
‫ٔ‬ ‫گذاشت‪ .‬جا دارد در اخیر یک تشکر خاصی از تمام استادان دیپارتمنت‬
‫ترتیب مونوگراف ام مرا همکاری نموده از بارگاهی ایزد متعال برای ایشان صحت کامل استدعا دارم‪.‬‬
 ‫چکیده‬

‫قسمیکه هویدا است اساس و بنیاد ی ک دولت من ابع اقتص ادی آن میباش د‪ ،‬دولت ه ا جهت ارای ه خ دمات ب ه‬
‫کشور های خویش به منابع اقتصادی نیاز دارند‪ ،‬تاریخ بارها نشان داده اس ت ک ه ب ه ص ورت عم وم دولت‬
‫های برای رسیدن به اهداف سیاسی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬فرهنگی و غیره نیاز به درآم د دارن د و همچن ان‬
‫دولت جهت انکشاف سریع اقتصادی خویش به منابع در آمد ضرورت دارد تا از به شکلی استفاده گردد ک ه‬
‫منجر به حصول اهداف دولت گردد‪.‬‬

‫زیربنای اقتصادی هر کشور را دارائی های دست داشته و درآمد های آن تش کیل میده د ک ه از مج اری ی ا‬
‫منابع مختلف بدست می آید و هر دولت استوار ب ر من ابع اقتص ادی خ ود اس ت‪ .‬ب ه ص ورت عم وم‪ ،‬س طح‬
‫توسعه دولت ها همبستگی به طرز استفاده از منابع اقتصادی آن دارد‪.‬‬

‫دولت ها معم والً خ دمات عام ه را ک ه عب ارت از تم ام فع الیت ه ا میباش د ک ه از ط رف دولت جهت رف ع‬
‫احتیاجات عمومی جامعه اجرا می گردد‪ ،‬انجام میدهد‪ .‬دولت جهت اجرا وظایف محوله خ ود ض رورت ب ه‬
‫منابع دارد تا بتواند این وظایف را به وجه احسن انجام بدهد و در وظایف خویش فایق گ ردد‪ .‬دولت میتوان د‬
‫از منابع مختلف عواید بدست آورد اما بخش عمده عواید دولت در کشور ها از طری ق درآم د ه ای مالی اتی‬
‫بدست میآید و مص ارف دولت ب ه ص ورت عم وم ب اال درآم د ه ای مالی اتی متکی میباش د و همچن ان دولت‬
‫میتواند از طریق استقراض‪ ،‬محصول و سهمیه‪ ،‬تشبثات‪ ،‬فروش دارایی ها و غیره عواید حص ول نمائی د و‬
‫فعالیت های خود را پیش ببرد‪.‬‬

‫دولت های در حال پیشرفت معموال با کسر بودجه مواجه میباشد که جهت تامین مصارف خ ویش از عوای د‬
‫دولت استفاده می نماید و نهایتا باید کوشش گ ردد ت ا از لح اظ کمی عوای د دولت بلن د ب رود و در ض من ب ه‬
‫کیفیت خدمات اجتماعی نیز توجه جدی گردد‪.‬‬
 ‫فهرست مطالب‬
‫صفحه‬ ‫مطالب‬

‫فصل اول‪1.......................................................................................................................‬‬
‫مقدمه و کلیات طرح تحقیق ‪1.................................................................................................‬‬
‫مقدمه ‪2.......................................................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۲‬بیان مسأله ‪3...........................................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۳‬اهمیت تحقیق‪4........................................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۴‬اهداف تحقیق ‪5........................................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۵‬سواالت تحقیق ‪5......................................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۵.۱‬سوال اصلی تحقیق‪5..............................................................................................‬‬
‫‪ ۶-۱‬فرضیه های تحقیق ‪5................................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۶.۱‬فرضیه اصلی تحقیق ‪5...........................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۷‬متغیر های تحقیق‪5...................................................................................................‬‬
‫فصل دوم ‪6.......................................................................................................................‬‬
‫منابع عایداتی دولت‪.Error! Bookmark not defined.........................................................‬‬
‫‪ .۱‬عواید دولت‪17..........................................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۱‬عواید جنسی یا طبیعی‪18...........................................................................................‬‬
‫‪ ۲.۱‬عواید پولی‪19....................................................................................................... .‬‬
‫‪ .۲‬تاریخچه عواید دولت‪20..............................................................................................‬‬
‫‪ .۱‬تاریخچه عواید دولت در افغانستان ‪21.............................................................................‬‬
‫‪ .۴‬مفهوم و ماهیت مالیات‪22............................................................................................‬‬
‫‪ ۴.۱‬تعریف مالیه‪22.......................................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۵‬تقسیمات مالیات به صورت عموم از نظر شکلی ‪22..........................................................‬‬
‫‪ ۱.۱.۵‬مالیات نقدی ‪22....................................................................................................‬‬
‫‪ ۲.۱.۵‬مالیات جنسی‪22...................................................................................................‬‬
‫‪ .۲.۵‬مالیات عادی و غیر عادی‪23.....................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۲.۵‬مالیات عادی یا مالیات منظم ‪23................................................................................‬‬
‫‪ ۲.۲.۵‬مالیات غیر عادی یا مالیات غیر منظم‪23....................................................................‬‬
‫‪ ۳.۵‬مالیات مستقیم و غیر مستقیم ‪24...................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۳.۵‬مالیات مستقیم ‪24..................................................................................................‬‬
‫‪ ۲.۳.۵‬مالیات غیر مستقیم ‪24............................................................................................‬‬
‫‪ ۴.۵‬تقسیمات مالیه از نظر نسبت آن‪24...............................................................................‬‬
‫‪ ۱.۴.۵‬مالیه مترقی ‪24....................................................................................................‬‬
‫‪ ۲.۴.۵‬مالیات متناسب‪25.................................................................................................‬‬
‫‪ ۳.۴.۵‬مالیات متنازل‪25..................................................................................................‬‬
‫‪ ۵.۵‬از نقطه نظر دینامیک‪25...........................................................................................‬‬
‫‪ ۶.۵‬از نظر تحمل بار مالیه‪25..........................................................................................‬‬
‫‪ ۱.۶.۵‬مالیات سهمی ‪25..................................................................................................‬‬
‫‪ ۲.۶.۵‬مالیات تقسیمی ‪26.................................................................................................‬‬
‫‪ ۷.۵‬از نظر درک نمودن استطاعت مالیاتی ‪26......................................................................‬‬
‫‪ ۱.۷.۵‬مالیات شخصی ‪26................................................................................................‬‬
‫‪ ۲.۷.۵‬مالیات واقعی‪26...................................................................................................‬‬
‫‪ ۸.۵‬مالیات مربوط به هدف و مالیات غیر مربوط به هدف‪27....................................................‬‬
‫‪ ۱.۸.۵‬مالیات مربوط به هدف‪27.......................................................................................‬‬
‫‪ ۲.۸.۵‬مالیات غیر مربوط به هدف‪27.................................................................................‬‬
‫‪ 1.9.5‬مالیات چند عضوی ‪27...........................................................................................‬‬
‫‪ 2.9.5‬مالیات تکمیلی‪27..................................................................................................‬‬
‫‪ 10:5‬مالیات تمویلی و مالیات تنظیمی ‪28.............................................................................‬‬
‫‪ 1.10.5‬مالیات تمویلی ‪28................................................................................................‬‬
‫‪ 2.10.5‬مالیات تنظیمی ‪28...............................................................................................‬‬
‫‪ 11.5‬مالیه تسویه کننده و مالیه کنترولی ‪28..........................................................................‬‬
‫‪ 1.11.5‬مالیه تسویه کننده ‪28............................................................................................‬‬
‫‪ 2.11.5‬مالیه کنترولی ‪28................................................................................................‬‬
29..........................................................................................‫ درآمد های مالیاتی دولت‬.6
29...........................................................................................‫ مالیات مرتبط با درآمد‬1.6
29..............................................................................‫ مالیات مرتبط با مخارج مصرفی‬2.6
29..............................................................‫ مالیات مرتبط با مالکیت یا نقل و انتقال ثروت‬3.6
31.................................................................................................................... ‫فصل سوم‬
.Error! Bookmark not defined.......................................................................... ‫تعرفه‬
.Error! Bookmark not defined.......................................................... ‫ انواع تعرفه‬.8
.Error! Bookmark not defined.............................................. ‫ تعرفه های وارداتی‬1.8
.Error! Bookmark not defined............................................. ‫ تعرفه های ترانزیتی‬3.8
.Error! Bookmark not defined........................................‫ درآمد های قرضوی دولت‬.9
.Error! Bookmark not defined..........................................‫ انواع اتستقراض دولتی‬.10
.Error! Bookmark not defined........................‫ استقراض از نظر مدت باز پرداخت‬1.10
.Error! Bookmark not defined....................................... ‫ استقراض کوتاه مدت‬1.1.10
.Error! Bookmark not defined................................... ‫ استقراض متوسط المدت‬2.1.10
.Error! Bookmark not defined..................................... ‫ استقراض طویل المدت‬3.1.10
.Error! Bookmark not defined.................................‫ استقراض از نظر منبع تأمین‬2.10
.Error! Bookmark not defined.................................... ‫ استقراض داخلی یا ملی‬1.2.10
.Error! Bookmark not defined........................................... ‫ استقراض خارجی‬2.210
.Error! Bookmark not defined........................................ :‫ استقراض مستقیم‬1.2.2.10
.Error! Bookmark not defined.................................. :‫ استقراض غیر مستقیم‬2.2.2.10
.Error! Bookmark not defined..............................................‫ عواید تشبثاتی دولت‬.11
.Error! Bookmark not defined...................................‫ ماهیت عواید تشبثاتی دولت‬1.11
.Error! Bookmark not defined.................................................... ‫ دارایی عامه‬2.11
.Error! Bookmark not defined...........................‫ انواع و اشکال تصدی های دولتی‬4.11
.Error! Bookmark not defined..................................... ‫ اهداف تصدی های دولتی‬5.11
.Error! Bookmark not defined......................‫ تأثیرات تصدی های دولتی باالی عاید‬6.11
.Error! Bookmark not defined..............‫ تظریات در مورد نافعیت تصدی های دولتی‬7.11
‫‪ 1.7.11‬دالیل حمایت کننده از تصدی های دولتی ‪.Error! Bookmark not defined...............‬‬
‫‪ 2.7.11‬دالیل بر ضد تصدی های دولتی‪.Error! Bookmark not defined..........................‬‬
‫‪ .12‬محصول و سهمیه ‪.Error! Bookmark not defined................................................‬‬
‫‪ 1.12‬انواع محصول ‪.Error! Bookmark not defined..................................................‬‬
‫‪ 2.12‬قواعد اخذ محصول‪.Error! Bookmark not defined.............................................‬‬
‫‪ .13‬درآمد های پولی(انتشار پول) ‪.Error! Bookmark not defined..................................‬‬
‫‪ .۱۴‬کمک های بالعوض‪.Error! Bookmark not defined.............................................‬‬
‫‪ .۱۵‬فروش دارائی های دولت ‪.Error! Bookmark not defined.......................................‬‬
‫‪ .۱۶‬جرایم منحیث منبع در آمد دولت‪.Error! Bookmark not defined...............................‬‬
‫‪ ۱.۱۶‬جریمه های مالیاتی ‪.Error! Bookmark not defined............................................‬‬
‫‪ ۲.۱۶‬جریمه های غیر مالیاتی ‪.Error! Bookmark not defined......................................‬‬
‫فصل چهارم‪38..................................................................................................................‬‬
‫تجزیه و تحلیل‪38...............................................................................................................‬‬
‫‪ .۱‬نکات برجسته سال مالی ‪39.................................................................................1391‬‬
‫‪ .۱‬نکات برجسته سال مالی ‪39.................................................................................1392‬‬
‫‪ .۱‬عواید داخلی به اساس کتگوری عمده‪40..........................................................................‬‬
‫‪ .4‬سیر تحول عواید دولت افغانستان ‪43...............................................................................‬‬
‫‪ .5‬سهم عواید مالیاتی دولت در مجموع عواید داخلی ‪44...........................................................‬‬
‫‪ .6‬بخش عواید بودجه اصلی مدغم شده ‪44............................................................................‬‬
‫‪ .7‬ارزیابی و بررسی امکانات ‪45......................................................................................‬‬
‫نتیجه گیری ‪50..............................................................................................................‬‬
‫منابع خارجی‪50...........................................................................................................:‬‬
‫منبع داخلی‪50..............................................................................................................:‬‬
‫پیشنهادات ‪52................................................................................................................‬‬
‫منابع و مأخذ‪54.............................................................................................................‬‬
 ‫فصل اول‬

‫مقدمه و کلیات طرح تحقیق‬

‫‪1‬‬
2
 ‫‪ .)1-1‬مقدمه‬

‫زیربنای اقتصادی هر کشور را دارائی های دست داشته و درآمد های آن تش کیل میده د ک ه از مج اری ی ا‬
‫منابع مختلف بدست می آید و هر دولت استوار ب ر من ابع اقتص ادی خ ود اس ت‪ .‬ب ه ص ورت عم وم‪ ،‬س طح‬
‫توسعه دولت ها همبستگی به طرز استفاده از منابع اقتصادی آن دارد‪ .‬تاریخ باره ا نش ان داده اس ت ک ه ب ه‬
‫صورت عموم دولت های برای رسیدن به اهداف سیاسی‪ ،‬اجتم اعی‪ ،‬اقتص ادی‪ ،‬ف رهنگی و غ یره نی از ب ه‬
‫درآمد دارند‪ .‬زیرا هیچ چیزی دارای ارزش بدون قربانی بدست آمده نمی توان د‪ .‬بن ٔا در فع الیت ه ای دولت‬
‫مفاد و قیمت وجود دارد و دولت معموالً خدمات عامه را که عبارت از مجموعه تمام فعالیت ها میباش د ک ه‬
‫از ط رف دولت جهت رف ع احتیاج ات عم ومی جامع ه اج را می گ ردد‪ ،‬انج ام میده د‪ .‬دولت جهت اج رای‬
‫وظایف محوله خود ضرورت به منابع دارد تا بتواند این وظایف را به وجه احسن انجام بدهد و در وظ ایف‬
‫عمده عواید دولت در کشورها‬
‫ٔ‬ ‫خویش فایق گردد‪ .‬دولت میتواند از منابع مختلف عواید بدست آورد اما بخش‬
‫از طریق درآمد های مالیاتی بدست میآی د و مص ارف دولت ب ه ص ورت عم وم ب االی درآم د ه ای مالی اتی‬
‫متکی میباش د و همچن ان دولت میتوان د از طری ق اس تقراض‪ ،‬تش بثات‪ ،‬ف روش دارایی ه ا و غ یره عوای د‬
‫حصول نمائید و فعالیت های خود را پیش ببرد‪ .‬با انکشاف وظایف و فعالیت های دولت در امور اقتصادی‪،‬‬
‫اجتماعی‪ ،‬سیاسی حجم مصارف دولت نیز بلند رفت‪ .‬بنا ً دولت ها ناگزیر ش دند ب رای تک افوی آن راه ه ای‬
‫بیش تر را جس تجو نماین د بن ابر این اهمیت عوای د دولت و نقش آن در رون د رش د و انکش اف اقتص ادی‬
‫کشورهای جهان بخصوص افغانستان توجه محقق را به خود جلب نموده و سبب این شد تا مونوگراف خ ود‬
‫را را تحت عنوان منابع عمده عواید دولت افغانستان و بررسی آن تحریر نمایم‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪ .)2-1‬بیان مسأله‬

‫چون کشور ما افغانستان ضرورت به تمویل مالی دارد و اکثر بودج ه انکش افی این کش ور ت ا کن ون توس ط‬
‫عمده عایداتی کشور این توانایی را به م ا می ده د‬
‫ٔ‬ ‫همکاران بین المللی تمویل می گردد لذا پیدا نمودن منابع‬
‫عمده ک ه عای دات بیش تر دارن د را تش خیص نم وده و بع داً پیش نهادات الزم را جهت بدس ت‬
‫ٔ‬ ‫تا بتوانیم منابع‬
‫آوردن عواید بیشتر ارایه داریم تا اینک ه کش ور عزی ز م ا افغانس تان میتوان د روز ب ه روز راه ای ت رقی و‬
‫پیشرفت را بپی ماید‪.‬‬

‫بنٔا جهت نایل آمدن به این موضوعات سواالت ذیل مطرح می گردد‪:‬‬

‫منابع عمدهٔ عواید دولت چیست و کدام منبع بیشترین عاید را در بر دارد؟‬ ‫‪‬‬
‫دولت افغانستان عواید خویش را از کدام مدرک دریافت می نماید؟‬ ‫‪‬‬
‫چندین نوع مدارک عواید وجود دارد؟‬ ‫‪‬‬
‫مدارک عواید فعال و غیر فعال شناسایی گردد؟‬ ‫‪‬‬
‫در تدارک عواید کدام مشکالت رخ میدهد؟‬ ‫‪‬‬
‫و فیصدی هر مدرک جداگانه در عواید عمومی دولت چقدر می باشد؟‬ ‫‪‬‬

‫با عنایت به موارد باال موضوع تحقیق حاضر (بررسی منابع عمده (س کتور) عوای د دولت ب رای انکش اف‬
‫سریع اقتصادی افغانستان را تشکیل میدهد موضوعات جمع آوری و تحلیل گردیده که م ورد بررس ی ق رار‬
‫گرفته و در تحقیق سعی گردیده است تا به سواالت مطرح شده جواب الزم ارایه گردد‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫‪ .)3-1‬اهمیت تحقیق‬

‫قسمیکه عالم معرف جهان اقتصاد آدم اسمیت در کتاب خویش (ثروت ملل) از عواید و درآمد های دولت به‬
‫شکل مفصل یادآوری نموده است که یک بخش عواید دولت را تشکیل میدهد بن اء ایج اب می نمای د ت ا تم ام‬
‫منابع عواید دولت تحلیل‪ ،‬بررسی‪ ،‬مقایسه گردیده و نتایج حاصله آن با مراجع مربوطه جهت تصمیم گ یری‬
‫بعدی به شکل واضح ارایه گردد‪.‬‬

‫در حال حاضر که دولت افغانستان بنا بر عدم موجودیت و شناسایی من ابع عوای د دچ ار کس ر بودج ه ب وده‬
‫است بناء این یک امر الزمی می باشد تا جهت تک افوی مص ارف چن دین ن وع عوای د در این تحقی ق ب ه آن‬
‫اشاره گردیده است اوال تشخیص‪ ،‬وجهت حصول آن پالیسی های تطبیقی ترتیب و به جمع آوری درست آن‬
‫مصارف خویش را تکافوی نماید تا از یک لحاظ از کسر بودجه جلوگیری گردد و از ط رف دیگ ر اس تفاده‬
‫از منابع عایداتی دولت باعث انکشاف پایدار اعم از تجارت متوازن‪ ،‬میزان پایین بیک اری‪ ،‬خ دمات اولی ه‪،‬‬
‫صحت عامه‪ ،‬حکومت حسابده‪ ،‬اقتدار سیای‪ ،‬تحصیالت ع الی‪ ،‬تعلیم و تربی ه و ب االخره ب اعث رف اه عام ه‬
‫کشور گردد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ .)4-1‬اهداف تحقیق‬

‫هدف از انجام این تحقیق بررسی منابع عمده عواید دولت افغانستان و مقایس ه س هم ه ر منب ع (س کتور) در‬
‫مجموع عواید ملی میباشد‪.‬‬

‫‪ .)5-1‬سواالت تحقیق‬

‫‪ .)1-5-1‬سوال اصلی تحقیق‬

‫منابع عمدهٔ عواید دولت افغانستان را چه تشکیل میدهد که برای انکشاف سریع کشور موثر باشند ؟‬

‫‪ .)2-5-1‬سواالت فرعی تحقیق‪‌:‬‬

‫‪ -۱‬منابع عواید که عاید بیشتر دارند کدام ها اند؟‌‬

‫‪ -۲‬منابع عایداتی مخفی کدام ها اند؟‌‬

‫‪ -۳‬چی مشکالت باعث شده تا از بعضی منابع عایداتی عاید به دست نیاید؟‌‬

‫‪ -۴‬آیا دولت به فکر این است که منابع عایداتی را فعال داشته باشد و از آن عاید بدس ت آرد ی ا خ یر و اگ ر‬
‫هست تا چه حد؟‬

‫‪ .)6-1‬فرضیه های تحقیق‬

‫‪ .)1-6-1‬فرضیه اصلی تحقیق‬

‫‪ -۱‬منابع عواید دولت بر انکشاف اقتصادی کشور تاثیر مثبت می گذارد‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫‪ -۲‬تشخیص منابع عایداتی و استفاده از منابع پر در آمد باعث رشد سریع اقتصادی می گردد‪.‬‬

‫‪ .)7-1‬متغیر های تحقیق‪.‬‬

‫متغیر مستقل‪ :‬در تحقیق حاضر متغیر مستقل منابع عمده عواید دولت در نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫فصل دوم‬

‫پشینه تحقیق‬

‫‪7‬‬
8
 ‫فصل دوم‬

‫پشینه‪ H‬تحقیق‬

‫توسعه اقتصادی‬ ‫‪.1‬‬

‫توسعه اقتصادی عبارتست از رشد اقتصادی هم راه ب ا تغی یرات بنی ادین در اقتص اد و اف زایش ظرفیت‌ه ای‬
‫تولی دی اعم از ظرفیت‌ه ای ف یزیکی‪ ،‬انس انی و اجتم اعی‪ .‬در توس عه اقتص ادی‪ ،‬رش د کمی تولی د حاص ل‬
‫خواهد شد اما در کنار آن‪ ،‬نهادهای اجتماعی نیز متحول خواهند شد‪.‬‬

‫تفاوت رشد و توسعه‬

‫در ابتدا الزم اس ت دو کلم ه رش د و توس عه را از یک دیگر تم یز دهیم‪ .‬بای د ب دانیم ک ه این دو لغت دارای دو‬
‫مفهوم متفاوت و جدا از یکدیگر می‌باشند‪ ،‬ب ه ط وری ک ه واژه التین آن‌ه ا ن یز ب ا یک دیگر تف اوت دارد‪ .‬در‬

‫زبان انگلیسی معادل رشد واژه «‪ »Growth‬توسعه معادل واژه «‪ »Development‬می‌باشد‪.‬‬

‫رشد‬

‫در رشد اقتصادی متغیرها از نظر کمی مدنظر است‪ ،‬لذا رشد تغییرات کمی اقتصادی است‪ ،‬تغی یرات کیفی‬

‫را بیان نمی‌کن د پس ب ه این ت رتیب رش د چ یزی نیس ت‪ ،‬ج ز تغی یرات (کمی) تولی دات ناخ الص ملی (‪)∆y‬‬
‫یعنی تغییرات نسبت به یک سال پایه بیان رشد خواهد بود؛ بنابراین تغییرات کمی اقتص ادی در ی ک جامعه‬
‫را رشد گویند‪.‬‬

‫توسعه‬

‫در توسعه اقتصادی متغیرها از نظر کیفی مدنظر اس ت ل ذا توس عه در واق ع تغی یرات کیفی ی ک جامع ه را‬
‫بیان می‌کند که تظاهر آن می‌تواند‪ ،‬در رش د تبل ور یاب د‪ .‬ب ه این ت رتیب توس عه اقتص ادی عب ارت اس ت از‬
‫تغییرات کیفی در ساختار اقتصاد یک جامعه و آن دسته از تغییرات بنیادی ک ه ب ر تولی د ناخ الص ملی اث ر‬
‫می‌گذارد‪ .‬به این ترتیب دو لغت رشد و توسعه را با توجه به تعاریف باال از یکدیگر تمیز می‌دهیم‪∗ .‬‬

‫‪9‬‬
 ‫نگاهی به رشد اقتصادی افغانستان‬

‫به تازگی بانک جهانی (‪ )WB‬با انتشار دومین گزارش خود در سال ‪ ،2017‬گفته است که رشد اقتصادی‬
‫افغانستان با چشم‌انداز روشنی روبه‌رو بوده و در سال ‪ 2017‬به رشد ‪ 2.6‬درص دی دس ت یافت ه اس ت‪ .‬این‬
‫در حالی است که این منبع معتبر بین‌المللی رشد اقتصادی افغانستان را در سال ‪ 2.2 ،2016‬درصد تخمین‬
‫زده بود و برای سال ‪ 3.2 ،2018‬درصد پیش‌بینی کرده است‪.‬‬

‫در اوایل سال جاری میالدی نیز صندوق بين‌المللی پول‪ ،‬با انتش ار مق اله‌ای ب ه قلم «کريس توف ديونوال د»‪،‬‬
‫معاون رئيس صندوق و رابرت چيتز اقتصاددان ارشد اين نهاد مالی و پولی جهانی‪ ،‬تأیید کرد که چشم‌انداز‬

‫اقتصاد افغانستان روشن و اميدوارکننده است‪ .‬به تعبير اين دو اقتصاددان بزرگ ‪ ،IMF‬اقتصاد افغانستان‬
‫در حال رشد است‪ ،‬صادرات کشور هرچند آهس ته ولی در ح ال اف زايش ب وده و ن رخ ت ورم ن يز تک‌رقمی‬
‫باقی مانده است‪ .‬اين نهاد معتبر جهانی‪ ،‬از دس تاوردها و پيش رفت‌های حک ومت را در راس تای اص الحات‬
‫مالی‪ ،‬رشد و انکشاف اقتصادی‪ ،‬رفاه و خودکفايی‪ ،‬تقويت مديريت اقتصاد ب زرگ‪ ،‬مب ارزه ب ا فس اد م الی‪،‬‬
‫پول‌شويی و‪ ...‬ستايش کرده است‪.‬‬

‫بان ک جه انی و ص ندوق بین‌المللی پ ول‪ ،‬ه ر دو‪ ،‬معت برترین نهاده ای نظ ارت‪ ،‬کم ک و پیش‌بینی‌کنن ده‬
‫وضعیت و رشد اقتصادی کشورهای عضو است که توسط کارشناسان منطقه‌یی آنها تجزیه و تحلیل و سپس‬
‫هر ساله اعالم می‌شود‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫سقوط و صعود رشد اقتصادی در پنج سال اخیر‬

‫اقتصاد افغانستان در سال‌های ‪ 2013‬تا ‪ 2016‬در بدترین وضعیت خویش پس از س ال ‪ 2002‬رس یده و ب ه‬
‫میزان ‪ 1.1‬درصد تنزل کرد؛ این در حالی ب ود ک ه در س ال ‪ 2012‬رش د اقتص ادی افغانس تان ‪ 9.6‬درص د‬
‫اعالم شده بود‪ .‬حتی بسیاری از آگاهان اقتصادی هشدار دادند ک ه اقتص اد افغانس تان در ح الت رک ود ق رار‬
‫گرفته و این وضعیت ب ه ش دت خطرن اک اس ت‪ .‬ک اذب ب ودن رش د اقتص ادی کش ور پس از ‪ ،2001‬تقلی ل‬
‫کمک‌های بین‌المللی از ‪ 15‬میلیارد دالر به هشت میلیارد دالر‪ ،‬بیرون شدن پول هنگفت لوجستیکی نیروهای‬
‫خارجی از بازار‪ ،‬تشدید ناامنی‌ها‪ ،‬ک اهش بارن دگی و در نتیج ه ک اهش محص والت زراع تی و‪ ...‬از جمل ه‬
‫عوامل کاهش شدید رشد اقتصادی افغانستان تلقی شدند‪.‬‬

‫در بحبوحه بیم و امیدها‪ ،‬سیاست خارجی اقتصادمحور حکومت اما نتیجه داد و رشد اقتصادی افغانستان در‬
‫سال ‪ 2016‬به ‪ 2.2‬درصد رسید‪ .‬جذب ‪ 1.2‬میلیارد س رمایه‌گذاری در بخش‌ه ای ان رژی‪ ،‬م دیریت آب‌ه ا‪،‬‬
‫صنایع تولیدی‪ ،‬خدمات و‪ ...‬بخش ی از فعالیت‌ه ا‪ ،‬دس تاوردها‪ ،‬و نت ایج عملکرده ا در س ال ‪ 2016‬ب ود ک ه‬
‫نبض اقتصاد افغانستان را دوباره به تکان آورد‪.‬‬

‫بانک جهانی در همین سال با انتشار گزارشی تأیید کرد که سکتور صنایع و خدمات در افغانستان بیش‌ترین‬
‫رشد را داشته است‪ .‬همچنین صادرات افغانس تان ن یز ب رای اولین ب ار ب ه ‪ 670‬میلی ون دال ر رس ید؛ یع نی‬
‫اقتصاد کشور از حالت سقوط و خطر بیرون شده و نشانه‌های امید در آن به وضوح دیده می‌شود‪.‬‬

‫افزایش عواید داخلی در دو سال اخیر نیز به مراتب از سقف تعیین‌شده توسط ‪ IMF‬بیش‌تر ش ده و م ورد‬
‫تشویق این بانک قرار گرفت‪.‬‬

‫البته با این وجود‪ ،‬هر دو نهاد همواره تأکید کرده‌اند که این میزان رشد‪ ،‬برای تقویت و توسعه ثبات سیاس ی‬
‫افغانستان کافی نیست و باید رشد اقتصادی کشور به میزان سال ‪ ،2012‬یعنی ‪ 9.6‬درصد برسد‪.‬‬

‫نکات مشترک در گزارش هر دو نهاد‪ ،‬وجود ابراز رضایت و خوش‌بی نی و ق دردانی از اق دامات حک ومت‬
‫در مبارزه با فساد‪ ،‬اصالحات مالی و تالش برای بهبود زمینه‌های کسب و کار در سه سال اخ یر اس ت ک ه‬
‫ضمن آن تأکید شده در صورت کاهش ناامنی‌ها‪ ،‬رشد اقتصادی افغانستان به مراتب به تر و بیش‌ت ر خواه د‬
‫شد‪.‬‬

‫‪11‬‬
12
 ‫عوامل رشد اقتصادی کشور‬

‫تالش‌های وسیع حکومت در بخش تدوین پالیس ی‌ها‪ ،‬پیوس تن ب ه س ازمان‌های اقتص ادی ‪ -‬تج ارتی جه انی‪،‬‬
‫وصل شدن به کشورهای منطقه‪ ،‬ایجاد دهلیزهای متعدد تجارتی و ترانزیتی‪ ،‬اص الحات م الی و مب ارزه ب ا‬
‫فساد و گره زدن افغانستان ب ه اقتص اد منطق ه و جه ان و‪ ...‬توس ط نهاده ای ن اظر م الی بین‌المللی هم واره‬
‫تمجید شده است‪.‬‬

‫افغانستان در سه سال پسین‪ ،‬به سمت سه دهلیز جدید ترانزیتی حرکت کرده است؛ افتتاح و بهره‌ب رداری از‬
‫بندر چابهار‪ ،‬امضای موافقت‌نامه راه الجورد و افتتاح و بهره‌برداری از دهلیز هوایی که سبب شده تح رک‬
‫تازه‌ای در شاهرگ‌های اقتصادی کشور بخشیده شود‪.‬‬

‫افتتاح عملی پروژه‌های بزرگ منطقه‌یی مانن د کاسا‪ ،1000‬پ روژه ت اپی و بهره‌ب رداری از خط‌آهن آقین ه ‪-‬‬
‫آتامراد و‪ ...‬بخش دیگری از اقدامات اقتصادی بوده که عمالً باعث دمیده ش دن امی د ب ه کالب د کس ب و ک ار‬
‫کشور شده است‪.‬‬

‫چالش‌های امنیتی مهم‌ترین مانع رشد اقتصاد و تالش‌های حکومت‬

‫متأسفانه مهم‌ترین مانع در رشد اقتصادی کش ور‪ ،‬همچن ان معض ل ن اامنی و تش دید آن در س ه س ال اخ یر‪،‬‬
‫دانسته می‌شود‪ .‬به اعتقاد نهادهایی چ ون بان ک جه انی و ص ندوق بین‌المللی پ ول‪ ،‬در ص ورتی ک ه ام نیت‬
‫افغانستان بهبود پیدا کند‪ ،‬رشد اقتصادی کشور نیز تسهیل و تسریع خواهد شد‪.‬‬

‫حکومت و جامعه جهانی‪ ،‬با درک این نکته و با عنایت ب ه اهمیت پیش برد همزم ان اقتص ادی و ام نیت‪ ،‬در‬
‫تالش است که زمینه و فضای امنی برای سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاران مس اعد س اخته و پالیس ی س کتور‬
‫عمومی و خصوصی را به سرعت به پیش ببرد‪.‬‬

‫از طرف دیگر‪ ،‬تالش‌های وسیعی به منظ ور اس تفاده از ح داکثر ظ رفیت خ اک افغانس تان در جهت ایج اد‬
‫شبکه ترانزیتی منطقه جریان دارد و در یک و نیم الی دو سال آینده اک ثر پروژه‌ه ای مش ترک منطقه‌یی ب ه‬
‫‪i‬‬
‫بار می‌نشیند که نتایج درخشانی در اقتصاد افغانستان خواهد داشت‪.‬‬

‫تازه ترین تحلیل و ارزیابی های‪ ‬گزارش اقتصادی افغانستان‪ ‬خاطرنشان میسازد که وخامت اوض اع امنی تی‬
‫به صورت مداوم تاثیر ناگوار بر معیشت‪ ،‬تج ارت و کاروب ار وارد میکن د‪ .‬م یزان رش د اقتص ادی از ‪۱،۱‬‬
‫‪13‬‬
‫فیصد در سال مالی ‪ ۱۳۹۴‬به ‪ ۲،۲‬فیصد در سال مالی ‪ ۱۳۹۵‬اف زایش یافت ه‪ ،‬ط وری ک ه این ازدی اد بن ابر‬
‫رشد قوی سکتور زراعت تامین گردید‪ ،‬درمقایسه‪ ،‬سکتور های غ یر زراع تی از م یزان رش د کم تری در‬
‫این سال برخوردار بودند‪ .‬در کش وری ک ه جمعیت آن رش د ‪ ۳‬درص دی داش ته باش د‪ ،‬رش د اقتص ادی ‪۲،۲‬‬
‫درصد نشان دهنده کاهش در عاید سرانه می‌باشد‪ .‬این گ زارش پیش بینی مینمای د ک ه‪ ‬در س ال م الی ‪،۱۳۹۶‬‬
‫رشد اقتصادی طور متعادل به اندازه ‪ ۲،۶‬درصد خواهد رسید‪.‬‬

‫محتوای این گزارش مبین آنست که وضعیت مالی بهبود حاصل نم وده اس ت‪ .‬س طح عوای د داخلی در س ال‬
‫مالی ‪ ۱۳۹۵‬در حدود ‪ ۱۵‬فیصد افزایش یافته‪  ‬که این رقم‪ ،‬میزان افزایش ‪ ۵‬فیصد باالتر از هدف تعین شده‬
‫در بودجه را نشان میدهد‪ .‬در جریان دو سال گذشته بهبود قابل مالحظه در جمع آوری عواید رونما گردید‪،‬‬
‫که این امر برخالف روند دو سال قب ل (یع نی‪ )۱۳۹۴‬میباش د‪ ،‬در آن زم ان عوای د بش کل چش مگیری اُفت‬
‫نمود‪ .‬با اینحال‪ ،‬در تناسب به میزان تولید ناخالص داخلی‪ ،‬س طح جم ع آوری عوای د نس بتا ً کم تر از ‪۱۰،۵‬‬
‫درصد قرار دارد‪ .‬پیش بینی میشود که عواید در سال م الی ‪ ۱۳۹۶‬ب ه ‪ ۱۰،۸‬درص د تولی د ناخ الص داخلی‬
‫برسد‪ .‬به اساس یافته های این گزارش‪ ،‬در صورتیکه وجوه مالی تعهد شده ببین المللی در موق ع مناس ب آن‬
‫به اختیار دولت افغانستان قرار گیرد‪ ،‬توقوع میرود که در سال ‪ ۱۳۹۶‬بودجه متوازن حاصل شود‪.‬‬

‫‪ ‬پیشبینی میشود که الی سال ‪ ۲۰۲۰( ۱۳۹۹‬م) میزان رشد اقتصادی به گونه تدریجی به اندازه ‪ ۳،۶‬درصد‬
‫افرایش یابد‪ .‬ولی بستر مناسب برای رشد چشمگیر در طی سالیان متذکره‪ ،‬در گرو موجودیت امنیت به تر‪،‬‬
‫ثبات سیاسی‪ ،‬تطبیق موفقانه اصالحات و مساعدت ه ای پای دار بین المللی ب ه س طح بلن د میباش د‪ .‬در می ان‬
‫مدت‪ ،‬چالش های بودجوی طور ملموس باقی خواهند ماند‪ .‬نیازمندی ب ه مص ارف انکش افی و هزین ه ه ای‬
‫امنیتی افزایش خواهند یافت‪ ،‬ولی برخالف منابع مالی موجود کافی نخواهد بود‪.‬‬

‫افغانستان در سال ‪ ۱۳۹۵‬شاهد افزایش چالش های اوضاع بش ری‪ ‬ن یز ب وده اس ت‪ .‬در این س ال‪ ،‬بیش تر از‬
‫‪ ۸۰۰‬هزار مهاجر از پاکستان و ایران به کشور عودت نمودند‪ .‬در عین زمان م یزان‪  ‬بیج ا ش دن در نتیج ه‬
‫تنش های داخلی افزایش یافته اس ت‪ .‬احتم ال دوام ع ودت مه اجرین و بیجاش دگان داخلی در افغانس تان طی‬
‫سال ‪ ،۱۳۹۶‬نمایانگر چالش های عمده میباشد که فراروی تالش های حکومت افغانستان قرار دارند‪ ،‬تا ب ه‬
‫گونه فوری خدمات اضطراری و اساسی را به این افراد آسیب پذیر فراهم سازند‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫" براساس گزارش اقتصادی افغانس تان س کتور زراعت عام ل رش د اقتص ادی ‪ ۲،۲‬درص د در س ال م الی‬
‫‪ ۱۳۹۵‬بوده‪ ،‬درحالیکه وضعیت مالی دولت در سال ‪ ۱۳۹۵‬بهبود یافت ه اس ت‪ ،‬ام ا چش م ان داز می ان م دت‬
‫تحوالت سکتور مالی نامعلوم به نظر میرسد‪" .‬‬

‫بخش ویژه این گزارش چگونگی فراهم نمودن محرکهای اقتصادی را در کشوریکه من ابع آن مح دود اس ت‬
‫به بحث گرفته است‪ .‬در حالیکه رشد اقتصادی به ُکندی و آهستگی مواج ه اس ت‪ ،‬افغانس تان در تالش ه ای‬
‫خود ب رای تح رک بخش یدن اقتص اد – و در عین ح ال جلوگ یری از تض عیف بیش تر وض عیت م الی – ب ه‬
‫معض ل ج دی مواج ه اس ت‪ ،‬ت ا بتوان د از یکط رف تح رک اقتص ادی بوج ود بی اورد و از ج انب دیگ ر از‬
‫تضعیف بیشتر پایداری مالی جلوگیری به عم ل آی د‪  .‬فض ای م الی ش دیداً مح دود ب وده و ظ رفیت هرگون ه‬
‫‪ii‬‬
‫افزایش در مصارف دولتی و یا تقلیل مالیات ناممکن گشته است‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫نظریه‌های توسعه‬

‫نظریه رستو‬ ‫‪-1‬‬

‫او معتقد است که تمام جوامع بشری ی ا ب ه عب ارتی تم ام کش ورهای دنی ا در رون د توس عه خ ود از مراح ل‬
‫زیرین گذار می‌کنند‪:‬‬

‫مرحله جامعه سنتی (ابتدایی)‬ ‫‪‬‬

‫مرحله مقدماتی‬ ‫‪‬‬
‫مرحله خیز (جهش اقتصادی)‬ ‫‪‬‬
‫مرحله بلوغ‬ ‫‪‬‬
‫مرحله مصرف انبوه‬ ‫‪‬‬

‫نظریه مایکل تودارو‬ ‫‪-2‬‬

‫اقتصاددانانی نظیر مایکل تودارو در بررسی توسعه و توسعه نیافتگی‪ ،‬نفس صرف کمیت‌های اقتصادی را‬
‫در میزان رشد ساالنه تولید ناخ الص ملی و توس عه نی افتگی را در م یزان ص رف درآم د س رانه‪ ،‬اش تغال و‬
‫نابرابری درآمدهای گروه‌های اجتماعی مورد نقد قرار می‌دهند اما مانن د س ینگر و لوئ یز معل ول‪ ،‬توس عه و‬
‫توسعه نیافتگی را جانشین علت نموده و توسعه نیافتگی را حاصل سه جزء اقتصادی و ن یز غ یر اقتص ادی‬
‫یعنی پ ایین ب ودن س طح زن دگی‪ ،‬پ ایین ب ودن اعتم اد ب ه نفس و آزادی مح دود می‌دانن د؛ ک ه پیوس ته عنصر‬
‫معلول توسعه نیافتگی اقتصادی_اجتماعی می‌باشد‪.‬‬

‫نظریه آرتور لوییس‬ ‫‪-3‬‬

‫او اظهار می‌دارد که انتقال نیروی انسانی از بخش سنتی به بخش پیشرفته‪ ،‬هسته اصلی توسعه اقتصادی‬
‫در این جوامع می‌باشد‪ ،‬چون در بخش سنتی مازاد نیروی انسانی وجود دارد و بخش پیشرفته به علت‬
‫پویایی و تحرک‪ ،‬قادر به جذب نیروی انسانی بخش سنتی است‪ .‬به عبارت دیگر در بخش سرمایه داری‬
‫قابلیت جذب سرمایه وجود دارد‪ ،‬تمرکز سرمایه در بخش مدرن اقتصاد انجام می‌گیرد و در واقع سرمایه‬
‫‪16‬‬
 ‫جذب می‌شود و بخش سنتی می‌تواند نیروی انسانی ارزان قیمت را تأمین نماید و به این طریق امکان‬
‫رسیدن به رشد اقتصادی فزاینده با توجه به بخش مدرن اقتصادی به وجود می‌آید‪.‬‬

‫نظریه هارود دومار‬ ‫‪-4‬‬

‫او رابطه‌ای را که بین درآمد‪ ،‬پس‌انداز‪ ،‬نرخ رشد اقتصادی‪ ،‬و تولید ناخالص ملی‪ ،‬وجود دارد بیان می‌کند‪.‬‬
‫به عبارتی عواملی را که او در نظر می‌گیرد عبارتند از‪ :‬میل به سرمایه‌گذاری‪ ،‬میل به پس‌انداز در‬
‫جامعه‪ ،‬نرخ رشد اقتصادی و درآمد ملی‪.‬‬

‫وزارت مالیه‪/‬دارایی افغانستان اخیرا اعالم کرد که درآمد داخلی این کشور در سال ‪ ۱۳۹۴‬خورشیدی ‪۲۱‬‬
‫در صد نسبت به سال پار افزایش یافته است‪.‬‬

‫یعنی درآمد دولت وحدت ملی به مرز بیشتر از ‪ ۱۲۰‬میلیارد افغانی (حدود ‪ ۱.۸‬ملیارد دالر امریکایی)‬
‫رسیده است که به قول وزارت مالیه بیشتر از سقف ‪ ۱۱۴‬میلیارد افغانی است که از سوی صندوق بین‬
‫المللی پول تعیین شده بود‪.‬‬

‫از جمله درآمدهای خلق شده‪ ،‬حدود ‪ ۵۵‬میلیارد افغانی (حدود ‪ ۸۰۰‬میلیون دالر) شامل محصوالت‬
‫گمرکات و ‪ ۶۵‬میلیارد (حدود ‪ ۹۸۰‬میلیون دالر) دیگر آن درآمد ناشی از وضع مالیات باالی مالیات‬
‫دهندگان کوچک‪ ،‬متوسط و بزرگ عنوان شده است‪.‬‬

‫انستیتوی صلح آمریکا یا (‪ )USIP‬نیز در این مورد در یک مقاله ابراز خوش بینی کرده است‪ .‬براساس‬
‫یافته‌های این مقاله‪ ،‬تناسب سطح مالیات و تولیدات ناخالص داخلی در سال ‪ ۱۳۹۴‬دوباره از حالت افت به‬
‫صعود رو آورده است‪.‬‬

‫یعنی بعد از سقوط طالبان مجموع درآمد دولت تا ‪ ۱۱.۶‬درصد مجموع تولیدات ناخالص داخلی (‪)GDP‬‬
‫بود‪ ،‬در سال ‪ ۱۳۹۲‬به ‪ ۹.۷‬درصد و در سال ‪ ۱۳۹۳‬به ‪ ۸.۷‬درصد تقلیل یافت‪ .‬اما در سال ‪ ،۱۳۹۴‬این‬
‫تناسب توانست که به ‪ ۱۰.۳‬در صد افزایش یابد‪.‬‬

‫به نقل از وزارت مالیه و انستیتوی صلح‪ ،‬علل عمده‌ایکه باالی این افزایش نقش داشته است‪ ،‬عبارت از‬
‫افزایش دو برابر سطح مالیات باالی معامالت تجارتی از ‪ ۲‬در صد به ‪ ۴‬درصد‪ ،‬افزایش مالیات باالی نفت‬
‫و گاز از یک افغانی به دو افغانی‪ ،‬وضع ‪ ۱۰‬درصد مالیه جدید بر کارت‌های اعتباری موبایل‪ ،‬افزایش‬
‫درآمد حق‌العبور‪/‬عوارضی هوایی از ‪ ۴۰۰‬به ‪ ۵۰۰‬دالر آمریکایی و ازدیاد تعرفه‌ها روی بعضی از‬
‫محصوالت گمرکی بود‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫با وجودی‌که افزایش سطح درآم د دولت در چ نین ش رایطی ک ه س طح کمک‌ه ای خ ارجی در ح ال ک اهش‬
‫است‪ ،‬می‌تواند یک خبر خوش باشد اما راه‌کارهای متذکره به استثنای افزایش درآمد حق‌العبورها‪ ،‬می‌توان د‬
‫یک سلسله نگرانی‌هایی را در قبال داشته باشد‪.‬‬

‫افزایش مالیات بر معامالت تجارتی‬

‫افزایش سطح مالیات یکی از وسایل سیاست‌های انقباضی اقتصادی اس ت و در ح التی م ورد اس تفاده ق رار‬
‫می‌گیرد که فعالیت‌های اقتصادی در حال رونق و گسترش باشد‪.‬‬

‫در این حالت معموال احتمال افزایش سطح تورم متصور است‪ .‬از ای نرو ب رای مه ار ت ورم‪ ،‬مالی ات ب االی‬
‫فعالیت‌های تجارتی افزایش می یابد‪.‬‬

‫ولی تداوم این نوع سیاست سطح بیکاری را افزایش می‌دهد‪ ،‬چون س طح س رمایه‌گذاری‌ها در اث ر اف زایش‬
‫مالیات کاهش می‌یابد‪.‬‬

‫هرچند افزایش مالیات برای معامالت تجارتی درآم د دولت را بلن د س اخته اس ت ولی دوام آن ب االی س طح‬
‫بیکاری به ویژه در شرایط فعلی که سطح پایین فعالیت‌ه ای اقتص ادی ب ه علت خ روج نیروه ای خ ارجی‪،‬‬
‫کاهش سطح کمک‌های‌بین المللی و مشکالت امنیتی‪ ،‬صالح نیست‪.‬‬

‫براساس ارقام نهادهای دولتی هرچند سطح بیکاری ‪ ۴۰‬درصد است‪ ،‬اما تحلیل‌گران بدین باورند ک ه س طح‬
‫بیکاری نزدیک به ‪ ۶۰‬در صد و حتی باالتر از آن صعود کرده است‪.‬‬

‫افزایش مالیات بر نفت و گاز‬

‫گاز و نفت از جمله کاالهای غیرارتجاعی است؛ یعنی سطح تقاضا به آن وابسته به کاهش یا اف زایش س طح‬
‫قیمت‌ها نیست و شبیه مواد اولیه همیشه مورد نیاز است‪.‬‬

‫بنابرین با توجه به وضعیت فعلی انرژی در کشور و خطرات امنیتی که این بخش از آن مت اثر ش ده اس ت‪،‬‬
‫افزایش مالیات بر نفت و گاز برای آینده اقتصادی افغانستان سودمند نیست‪.‬‬

‫هرچند می‌تواند به درآمد دولت و جبران کسر بودجه ک ه افغانس تان ب رای س الیان متم ادی از آن رنج ب رده‬
‫است‪ ،‬کمک کند‪ ،‬ولی باعث می‌شود تا سطح تورم در این بخش افزایش یابد‪.‬‬

‫اف زایش س طح ت ورم در ح التی ک ه س طح رش د اقتص ادی پ ایین باش د‪ ،‬می‌توان د ب ه رک ود ت ورمی ی ا (‬
‫‪ )Stagflation‬که بدترین حالت اقتصادی است‪ ،‬منتج شود‪.‬‬

‫رشد اقتصادی کشور که قبال دو رقمی بود‪ ،‬در سال گذشته به کمتر از ‪ ۲‬درصد کاهش یافته است‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫افزایش مالیات بر کارت‌های اعتباری موبایل‬

‫سکتور مخابرات در بیشتر از یک دهه گذشته شاهد یک سلسله پیش رفت‌های قاب ل مالحظ ه ب وده اس ت ک ه‬
‫دولت افغانستان و جامعه جهانی همیشه از آن به عنوان یکی از دستاوردها یاد کرده اند‪.‬‬

‫باوجودی‌که مالیات برین بخش به ویژه ب ر کارت‌ه ای اعتب اری می‌توان د ی ک گ ام مثبت ب رای گس ترش و‬
‫توسعه نظام مالیاتی افغانستان باشد‪ ،‬ولی در شرایط کنونی این سیاست با توجه ب ه رش د پ ایین اقتص ادی ت ا‬
‫حدی بی وقت است‪.‬‬

‫چون از یک سو سطح تولید داخلی پایین است و از سوی دیگر نرخ بیکاری بلند است؛ بن ا اف زایش مالی ات‬
‫می‌تواند‪ ،‬در قدم نخست مصرف‌کنندگان و در قدم بعدی سطح سرمایه‌گذاری‌ها را آسیب برساند‪.‬‬

‫از س وی دیگ ر مالی ات و ثب ات سیاس ی هم ب اهم رابط ه تنگاتن گ دارن د‪ .‬اف زایش همچ و مالی ات در چ نین‬
‫شرایطی می‌تواند ب ه ثب ات سیاس ی ن یز آس یب بزن د‪ ،‬چ ون ع دم ت وان پ رداخت مالی ات روزاف زون توس ط‬
‫مالیات‌دهندگان می تواند سبب افزایش نارضایتی مردم شود‪.‬‬

‫افزایش واردات و کسر بالنس تجارت‬

‫یکی از علل دیگر اف زایش درآم دهای دولت ب ه وی ژه اف زایش درآم دهای محص والت گم رکی آن ب ه علت‬
‫افزایش سطح واردات کشور است‪.‬‬

‫افزایش واردات باعث می‌شود که بیالنس‪/‬تراز تجارت بیشتر کسری شود‪.‬‬

‫براساس ارقام ریاست احصاییه مرکزی‪ ،‬بیالنس تجارت افغانستان در سال گذش ته دارای کس ری بیش تر از‬
‫‪ ۷.۱‬میلیارد دالر آمریکایی بود‪.‬‬

‫این کسری می‌تواند در کنار دیگر آثار عوامل نرخ مبادله را نیز متاثر سازد‪ .‬اگ ر ب ه آم ار بان ک مرک زی‬
‫افغانستان در همین زمان در سال گذشته مراجعه شود‪ ،‬دیده می‌شود ک ه ارزش ی ک دالر آمریک ایی مع ادل‬
‫حدود ‪ ۵۷‬افغانی بود‪ ،‬در حالی‌که اکنون ارزش یک دالر به ‪ ۶۸‬افغانی افزایش یافته و یک کاهش بیشتر از‬
‫‪ ۲۰‬درصد را در ارزش افغانی در برابر دالر نشان می‌دهد‪.‬‬

‫پیام د ک اهش ن رخ مبادل ه می‌توان د ت اثیرات ن اگواری را ب ر آین ده اقتص ادی افغانس تان ب ه وی ژه س طح‬
‫سرمایه‌گذاری‌ها و نرخ بیکاری و حتی تورم داشته باشد‪.‬‬

‫با توجه به دالیل فوق با وجودی‌که افزایش درآمدهای دولت می‌تواند کسری بودجه دولت و وابس تگی آن را‬
‫به کمک‌های خارجی کاهش دهد‪ ،‬در عین حال می‌تواند روی دیگر بخش‌های اقتصادی کشور قسمی که در‬
‫باال به آن پرداخته شد‪ ،‬تاثیر سو داشته باشد‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫از اینرو با توجه با شرایط فعلی کشور‪ ،‬ضرور اس ت ت ا دولت افغانس تان ب ه ص ورت ک ل و پالیسی‌س ازان‬
‫اقتصادی آن به صورت اخص روی اف زایش س طح تولی د داخلی و جلب س رمایه‌گذاری‌های ب یرونی بیش تر‬
‫توجه دارند‪.‬‬

‫سطح تولید داخلی باعث می‌شود که م یزان اش تغال بلن د رفت ه ک ه در اث ر آن س طح ص ادرات ن یز اف زایش‬
‫می‌یابد‪ ،‬افزایش صادرات خود باالی نرخ مبادله تاثیر مثبت داشته ک ه این خ ود ب رای جلب بیش تر س رمایه‬
‫گذاری ها مفید است‪ .‬از سوی دیگر زمانی که سطح تولید داخلی و سطح اشتغال بلند باش د‪ ،‬دولت می توان د‬
‫مالیات بیشتری را باالی مالیه دهنده گان معرفی و وضع نماید‪.‬‬

‫افزایش تولید داخلی نه تنها بر ثبات اقتصادی کمک می کند بلک ه ب رای ثب ات سیاس ی هم مهم اس ت‪ .‬ممکن‬
‫تعدادی از مخالفین به خاطر ایدیالوژی علیه دولت فعلی بجنگند ولی عده دیگر به خاطر افزایش روزافزون‬
‫بیکاری به این صفوف پیوسته اند‪.‬‬

‫‪ .2‬منابع مهم اقتصادی دولت افغانستان‬

‫طوریکه ی ک خ انواده خصوص ی ب دون داش تن م دارک عای داتی م داوم نمی توان د بص ورت م داوم‬
‫مصارف را انجام بدهد‪ .‬همچن ان دولت ه ا ب رای انج ام دادن وظ ایف محول ه خ ود ب را داش تن من ابع‬
‫عایداتی احتیاج م برم دارن د‪ .‬معم والً گفت ه میش ود ک ه بط ور کلی نقش دولت در ت أمین خ دمات غ یر‬
‫انتفاعی خالصه میشود‪ .‬بدین معنی که خدمات ایجاد ش ده ب ه وس یله دولت در ب ازار م ورد معامل ه و‬
‫معاوضه با پول قرار نمیگیرند‪ .‬و بنابراین عایدی ولو ح داقل عای د خ الص هم نص یب آن نمیش ود‪.‬در‬
‫این نظریه که بیشتر مربوط به اقتصاد دوره کالسیکها است‪ .‬اصالً دولت به منزله یک عامل خارجی‬
‫نسبت به امور اجتماعی تلقی میشود و در بازار ها دخ الت و در تولی د س همی ندارن د‪ .‬و ب دون اینک ه‬
‫دولت دخالت نقشی در اقتصاد داشته باشد‪ ،‬تعادل در همه بازار ها خود بخود ایجاد میش ود و همیش ه‬
‫پایدار باقی میماند‪ .‬و نقش دولت فقط به تأمین امنیت و عدالت اعم از فردی و اجتماعی و آماده ک ردن‬
‫شرایط مطلوب برای فعالیت های اقتصادی و از این قبیل فعالیت ها محدود میش ود‪ .‬و ام ا این نظری ه‬
‫همان طوریکه اشاره نمودیم مربوط به یک دوره خاص از نظام سرمایه (الی اواخر قرن ‪ )۱۹‬اس ت‪.‬‬
‫و با واقعات فعلی به هیچ وجه وفق نمی نماید‪ .‬تصادها و تعدد من افع و در نتیج ه تص میمات و ت دابیر‬
‫عوامل بازار ها و جایگزینی بازار های رقابتی کامل ب ه وس یله ب ازار ه ای رق ابتی ن اقص و از بین‬
‫رفتن بازاره ای انحص اری و تکام ل یافت ه نظ ام س رمایه داری امک ان این را نمیده د ک ه تع ادل در‬

‫‪20‬‬
‫بازارها و نتیجتا ً در سطح تمامی اقتصاد ملی خود بخود حاصل و حف ظ ش ود‪ .‬در واق ع همانطوریک ه‬
‫بیان گردید‪ ،‬عدم تعادل اقتصاد و تضمین تحول مطلوب آن‪ ،‬دولت های ام روزه ن اگزیر وارد ص حنه‬
‫یا بازار های اقتصادی جدید ش ده و ب ه کم ک متغ یر ه ا و پ ارامتر ه ای م الی‪ ،‬اقتص ادی و سیاس ی‬
‫متعددی که در اختیار دارند هر بار دخالت نموده و بجای اینکه بازاره ای اقتص ادهای را بح ال خ ود‬
‫رها کند‪ ،‬آنه ا را تحت کن ترول خ ود ق رار داده و وض ع و تح والت اقتص ادی را از طری ق ط رح و‬
‫اجرای سیاستهای اقتصادی کوتاه مدت و بلند مدت و به خواست خود تنظیم میکنند‪ .‬بدین منظ ور آنه ا‬
‫بطور مستقل سرمایه گذاری و مصارف‪ ،‬مص رفی بیش تر و اغلب ا ً اض افی را تحمی ل میکنن د و ب دین‬
‫وسیله در موارد کساد و رکود ب ازار و اقتص اد بط ور کلی رون ق فع الیت ه ای اقتص ادی را م وجب‬
‫میش وند‪ .‬و همچ نین در م وارد ک ه عالئم ت ورمی از این لح اظ احس اس میکنن د و طری ق بازاره ا و‬
‫سیاست های پولی و مالی دیگر طرق‪ ،‬دخالت میکند‪ .‬و مانع رونق بیش از حد و عدم تعادل اقتصادی‬
‫میشود‪ .‬بدین ترتیب عالوه برتأمین خدمات ب رای ت أمین ع دالت اجتم اعی اهمیت زی ادی قای ل ان د‪ .‬و‬
‫برای انجام این کار اغلبا ً بعضی طرز ساختمان و تعین قیمت ها‪ ،‬طرز تعین و توزیع مزدها‪ ،‬کنترول‬
‫قیمت ها را در بازارها و سایر درآمدهای مربوط را تغیر میدهد و در ص ورت ل زوم خ ود مص ارف‬
‫زیادی را از طریق بودجه های اقتصادی و اجتماعی متحمل میشود‪)۱:۳۲(.‬‬
‫در اقتصاد عامه عواید دولت طورآتی تقسیم و طبقه بندی میشود‪.‬‬

‫‪ ۱.۱‬عواید جنسی یا طبیعی‬

‫این شکل تحصیل عواید دولت ها قبل از انکشاف اقتص اد پ ولی معم ول و رائج ب ود و ام روز هم در‬
‫بعضی از ممالک رو به انکشاف ک ه قس مت از محص ول اجتم اعی ش ان ب ه ب ازار عرض ه نمیش ود‬
‫موجود است‪ .‬در افغانستان مالیات دولت تا قب ل از س لطنت ام ان هللا خ ان ب ه ش کل حبوب ات و س ایر‬
‫اجناس تادیه میگردید و تا چند دهه قبل نیز یک نوع مالیه بشکل محصول گدام موجود ب ود‪ .‬این ن وع‬
‫عواید جنسی در بودجه دولت نیز ظاهر شده میتواند‪ .‬عواید طبیعی در بودجه دولت ظ اهر نش ده و از‬
‫اینرو احتیاج نهفته عامه یاد میشود که امروز تقریبا ً در تمام ممال ک موج ود میباش د از قبی ل خ دمات‬
‫عسکری‪ ،‬کاری های بیگاری و داوطلبانه و غیره‪.‬‬

‫‪ ۲.۱‬عواید پولی‪.‬‬
‫‪21‬‬
 ‫صرف نظر از بعضی استثناآت امروز عواید دولت بصورت عموم به پول دریافت گردی ده و ی ا ب ه‬
‫پول ارزیابی میگردد‪ .‬این نوع عواید پولی به عوای د منظم و عوای د غ یر منظم تقس یم میش ود‪ ،‬عوای د‬
‫منظم عبارت از چنین انواع عواید اند که در هر دوره مالی به صورت م رتب جری ان نم وده و بن ابر‬
‫آن بلندی آن قبالً به صورت تخمینی محاسبه و سنجش شده میتواند که متشکل است از عواید تشبثاتی‪،‬‬
‫محصول و سهمیه ه ا‪ ،‬مالی ات و محص والت گم رکی عوای د غ یر منظم ش امل قرض ه ه ا‪ ،‬کم ک و‬
‫اعالنات و فروش عندالموقع دارائی دولت است‪.)۵۱.۱(.‬‬

‫عواید دولت‬

‫عواید پولی‬ ‫عواید جنسی‬

‫عواید تشبثات‬
‫عواید منظم‬
‫عواید دولت‬

‫محصول‬ ‫فروش‬ ‫قرضه ها‬ ‫کمک هاو‬

‫مالیات‬ ‫دارائی‬
‫و سهمیه‬ ‫اعالنات‬
‫ومحصول‬
‫دولت‬
‫گمرکی‬

‫‪22‬‬
 ‫‪ .۲‬تاریخچه عواید دولت‬

‫هرگاه بخ واهیم ب ه تاریخچ ه عوای د دولت نظ ر ان دازیم الزم اس ت دولت را از تأس یس ت ا مراح ل‬
‫توسعه و انکشاف آن و باالخره دولت ها را به صورت امروزی در نظر گرفته‪ ،‬ح دود وظ ایف آن‬
‫ها را مورد مطالعه قرار دهیم‪ .‬زیرا ه دف عم ده از تش کیل دولت ه ا در ابت دا همان ا ت أمین ام نیت‬
‫افراد و یا اجتماع بوده است‪ .‬به عبارت دیگر زمانیکه افراد شیوه دف اع ک ردن از خ ود را در ق الب‬
‫یک سازمان و یا نظام تأسیس نمودند‪ ،‬دولت ها عرض وجود نمودند که هم زمان با به وج ود آم دن‬
‫این دولت ها و عرضه خدمات امنیتی ب رای اف راد و اجتم اع‪ ،‬مص ارف این دولت ه ا ن یز اف زایش‬
‫یافتند‪ ،‬وآن ها غرض اجرای امور امنیتی شان به مصارف ضرورت داش تند و این مص ارف قس ما ً‬
‫از طریق کمک ها و قسما ً به صورت اجباری از مردم جمع آوری می گردید‪ .‬در قرون وسطی ک ه‬
‫بیشتر دولت ه ا ب ه ش کل مل وک الط وایفی ک ه در رأس پادش اهان مقت در وج ود داش تند‪ ،‬اداره می‬
‫گردید‪ .‬وظایف دولت به برقراری نظم‪ ،‬ت أمین ع دالت و برق راری ام نیت مح دود ب ود و مص ارف‬
‫ناشی از اجرای امور این دولت ها از طریق کمک ها‪ ،‬ب اج ه ا‪ ،‬عای د اتف اقی و مالی ات تموی ل می‬
‫گردید‪ .‬اما در پهلوی این دولت ه ا‪ ،‬کلیس ا ه ا مقت دری ن یز وج ود داش ت ک ه وظ ایف دولت ه ا را‬
‫محدود س اخته ب ود‪ ،‬زی را آن ه ا اک ثراً خ دمات اجتم اعی از قبی ل کم ک و همک اری ب ا بینوای ان‪،‬‬
‫مراقبت از بیماران‪ ،‬خدمات فرهنگی و بعضا ً خدمات اجتماعی دیگ ر را ک ه ام روز ج زء وظ ایف‬
‫دولت ها می باشد‪ ،‬برای مردم ارائه می نمودیم‪ .‬توأم با به وجود آم دن دولت ه ای جدی د و اف زایش‬
‫گسترده وظایف آن ها‪ ،‬تحوالت وسیع سیاسی‪ ،‬اقتصادی و اجتماعی بوقوع پیوست که باعث س قوط‬
‫سیستم ملوک الطوایفی و پیدایش حکومت های مرکزی‪ ،‬توسعه ص نعت و تج ارت‪ ،‬اف زایش مق دار‬
‫پول در معامالت‪ ،‬رش د س رمایه داری و تج ارت اکتش افات جغرافی ایی‪ ،‬ازدی اد جمعیت و ب االخره‬
‫باعث توسعه یافتن شهر ها گردید‪ .‬در جمله تغییرات فوق حدود وظایف دولت ها نیز تغییر نموده و‬
‫وظایف زیاد تری به دولت ها سپرده شد‪ .‬همزمان با آن مصارف دولت ها ن یز اف زایش یافت ه و راه‬
‫های جدیدی غرض تمویل این مصارف جستجو گردیده است که موضوع مالی ه ب ه ص ورت واقعی‬
‫آن عرض وجود نموده و در تمویل مصارف دولت اهمیت بخصوص خود را پیدا نم وده اس ت‪ .‬ام ا‬
‫در پهلوی مالیات‪ ،‬انکشاف تجارت و توسعه آن خارج از سرحدات کشورها و در سطح بین المللی‪،‬‬
‫مالیات غیر مس تقیم ب ه ش کل محص والت گم رکی ع رض وج ود نم وده و قلم مهم عوای د دولت را‬
‫مخصوصا ً در کشورهای رو به انکشاف ک ه اجن اس و خ دمات زی ادی را وارد می نماین د‪ ،‬تش کیل‬

‫‪23‬‬
‫میدهد‪ .‬به همین قسم در جمله منابع عایداتی دولت عواید تشبثاتی نیز در یک تعدادی از دولت ها ب ا‬
‫در نظر داشت نظام اقتصادی شان از اهمیت خاصی برخوردار می باش د‪ ،‬ام ا ب ا رش د و انکش اف‬
‫نظام سرمایه داری‪ ،‬و بازار آزاد در اکثر از کش ورها از اهمیت عوای د تش بثاتی دولت کاس ته ش ده‬
‫است‪)۲۵:۱۰( .‬‬

‫‪ .۱‬تاریخچه عواید دولت در افغانستان‬

‫در افغانستان اداره مالی برای اولین بار در عهد احمد شاه ابدالی در سال ‪ 1126‬ه‪.‬ش ایجاد گردید ک ه بن ام‬
‫دیوان همایون اعلی یاد می گردید‪ .‬این دیوان منحیث عالی ترین مرجع مالی اجراآت می نم ود‪ .‬احم د ش اه‬
‫اب دالی در اث ر فتوه ات زی اد‪ ،‬ام پراطوری ب زرگی تش کیل داد ک ه در آن زم ان قس مت عم ده بی عوای د‬
‫حکومت از طریق مالیات از ممالک متفرقه بدس ت می آم د‪ .‬مالی اتی ک ه از والی ات مرب وط ب ه افغانس تان‬
‫بدست می آمد‪ ،‬آنقدر زیاد نبود‪ .‬از این رو مالیات هر والی ات در خ ود آن والیت ب ه مص رف می رس ید و‬
‫یک قسمت اندک آن به منظور مصارف مامورین و عساکر به حکومت مرکزی پرداخت می گردید‪ .‬درین‬
‫زمان بیشترین قسمت عواید را مالیات مستقیم تشکیل می داد و آنهم مالیات بر اراضی که ب ه ش کل جنس ی‬
‫جمع آوری می گردید‪ .‬جمع آوری عواید به شکل جنسی تا سال ‪ ،1298‬دوران حکومت امان هللا ادامه پیدا‬
‫نمود و بعد از آن مالیات جنسی به مالیات نقدی تب دیل گردی د‪ .‬قس میکه قیمت اجن اس مت ذکره منحیث مالی ه‬
‫جمع آوری میگردید‪.‬‬

‫از این تاریخ به بعد مالیات نه تنها بر اراضی‪ ،‬بلکه ب ه اش کال مختل ف آن ع رض وج ود نم ود و قس مت‬
‫زیادی از بودجه دولت از طریق مالی ات ت أمین می گردی د ک ه میت وان از مالی ات ب ر مواش ی‪ ،‬مالی ات ب ر‬
‫دارائی و عواید نام برد‪ .‬اما در پهلوی مالیات مستقیم‪ ،‬مالیات غیر مستقیم ن یز ب ه ش کل محص ول گم رکی‬
‫جمع آوری می گردید‪.‬‬

‫در گذشته مالیات در افغانستان بدو شکل جمع آوری می گردید‪:‬‬

‫از طریق قرار دادها‪ :‬قسمی که ارباب و یا قریه دار در هر منطقه مالی ات را از دولت اج ازه مینم ود‪.‬‬ ‫‪.１‬‬
‫که مقدار قرارداد شده را به دولت تسلیم نموده و هرگاه مق دار اض افه ت ر از ق رار داد جم ع آوری می‬
‫گردند‪ ،‬آنرا برای استفاده شخصی شان به کار می گرفت‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫به صورت مستقیم‪ :‬قسمی که دولت از طریق دفاتر مالی خود مالیات را ب ه ص ورت مس تقیم از م ردم‬ ‫‪.２‬‬
‫جمع آوری می نمود‪)30:10( .‬‬

‫‪25‬‬
 ‫‪ .۴‬مفهوم و ماهیت مالیات‬

‫‪ ۴.۱‬تعریف مالیه‬

‫مالیات عبارت از دریافت های اجباری است‪ ،‬که دولت آنرا بدون انج ام دادن خ دمت مقاب ل خصوص ی از‬
‫افراد و مؤسسات بر طبق نورم های معین حقوقی بدست میآورد‪)۶۹:۳(.‬‬

‫مالیات عبارت از مبلغی اس ت ک ه دولت مط ابق ق انون از اش خاص و مؤسس ات ب ه منظ ور تق ویت م الی‬
‫حکومت و تأمین مخارج و هزینه های عمومی دریافت می کند‪)۱۴:۴( .‬‬

‫مالیات عبارت از پرداخت های اجباری اند که آنرا دولت بدون انجام دادن ی ک خ دمت مس تقیم متقاب ل ب ر‬
‫طب ق ن ورم ه ای معین حق وقی (قواع د حق وق) از اف راد و موسس ات دری افت می نمای د‪ .‬پس از تع اریف‬
‫گوناگون مالیات استنتاج می گردد که مالیات در اثر تحوالت و انکشافات اقتصادی ممالک ماهیت خ ود را‬
‫نیز تغیر داده است‪ .‬بدین معنی که از یک طرف از ش کل ط بیعی ب ه ش کل پ ول مب دل و از ط رف دیگ ر‬
‫خاصیت اختیاری آن شکل اجباری را بخود گرفته است‪)۲:۲( .‬‬

‫مالیات یک منبع عمده عواید دولت را در ممالک تشکیل میدهد و یکی از مهم ترین منب ع تموی ل مص ارف‬
‫دولت ها میباشد که هر کشور دارای قوانین مالیاتی خاص میباشد که مطابق آن از افراد مالی ه را اخ ذ می‬
‫نمایند‪.‬‬

‫‪ .۵‬تقسیم مالیات‬

‫دولت جهت پیشبرد مقاصد اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی خودی نظر به ایجابات عصر و زمان و مک ان و‬
‫سیر تکامل اقتصادی به انواع و اقسام مختلف از مودیان مالی ات می دارد‪ .‬اکن ون بحث می نم ایم ک ه دولت‬
‫بصورت عموم چند نوع مالیات را از افراد و موسسات حصول میدارد‪.‬‬

‫‪ ۱.۵‬تقسیمات مالیات به صورت عموم از نظر شکلی‬

‫‪ ۱.۱.۵‬مالیات نقدی‬

‫عبارت از آن نوع مالیات میباشد که به ص ورت نق دی از مودی ان اخ ذ می گ ردد یع نی ذریع ه پ ول تق دیر‬

‫میشود‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫‪ ۲.۱.۵‬مالیات جنسی‬

‫عبارت از آن نوع مالیات میباشد که ذریعه جنس تق دیر ش ده و جنس ا ً از ط رف مودی ان ب ه دولت پرداخت ه‬
‫میشود‪.)۲۸:۲(.‬‬

‫این تقسیم در مالیات از لحاظ اصول مالی ات اس ت‪ .‬در ق دیم مالی ات بیش تر ب ه ط ور جنس ی از م ردم اخ ذ‬
‫میگردید‪ .‬یعنی مالیات از عین محصول اخذ می شد‪ .‬این ترتیب مربوط به زمانی بود که مبادله بوسیله پول‬
‫تا این حد و اندازه توسعه و رواج پیدا نکرده بود‪ .‬ولی در اوضاع حاضر در کمتر کشورها مالیات جنس ی‬
‫وجود دارد و تقریبا ً کلی ه مالی ات ب ه پ ول نق د حص ول میش ود‪.‬فق ط گن دم در موق ع کس ادی ب ازار و ب رای‬
‫جلوگیری از تنزل قیمت‪ ،‬مالیات جنسی حصول میشود‪)۵۹:۴(.‬‬

‫‪ .۲.۵‬مالیات عادی و غیر عادی‬

‫‪ ۱.۲.۵‬مالیات عادی یا مالیات منظم‬

‫مالیات عادی این است که دولت از مودیان همیشه بدون کدام وقفه و مداوم الوقت اخذ می نماید مانند مالی ا‬
‫اراضی ‪)۲۸:۲(.‬‬

‫مالیات عادی یا منظم عبارت از چنین مالی اتی ان د ک ه در سیس تم مالی اتی ی ک مملکت موج ود ب وده و ب ه‬
‫صورت منظم و مداوم دریافت میگردد‪)۹۹:۳(.‬‬

‫‪ ۲.۲.۵‬مالیات غیر عادی یا مالیات غیر منظم‬

‫عبارت از آن نوع مالیات میباشد که دولت آنرا در حاالت غیر مترقبه مهم و خصوصی اخذ می دارد‪ .‬مثالً‪:‬‬
‫گ رفتن مالی ات غ رض ج بران خس ارات جن گ و غ یره یکی از اوص اف مهم مالی ات غ یر ع ادی هم ان‬
‫خاصیت گذاری آن میباشد یعنی مالیات مذکور موقتی میباشد نه دایمی‪)۲۹:۲(.‬‬

‫مالیات غیر عادی عبارت از چنین انواع مالیاتی اند که در سیستم مالیاتی شامل نبوده بلکه در مواقع خاص‬
‫ضروری و بنابر علل خاص به صورت یک مرتبه یی دریافت میشوند از قبیل مالیات بردارایی حقیقی ک ه‬
‫در بعض ی از کش ورها در مواق ع جن گ ی ا بع داز جن گ جهت تموی ل مص ارف جن گ ی ا از بین ب ردن‬
‫خسارات ناشی از جنگ دریافت گردیده و یا دریافت میشود‪)۹۹:۳(.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫‪ ۳.۵‬مالیات مستقیم و غیر مستقیم‬

‫‪ ۱.۳.۵‬مالیات مستقیم‬

‫عب ارت از آن ن وع مالی ات میباش د ک ه حک ومت مس تقیما ً از مکلفین مط ابق ق درت و توان ائی ش ان جهت‬
‫اشتراک در خدمات عامه اخذ می نماید مانند مالیات بر اراضی‪ ،‬مالیات بر عایدات و غیره‪)۲۹:۲(.‬‬

‫مالیات مستقیم عبارت از مالیاتی اند ک ه ق درت م الی (اس تطاعت م الی) مکل ف مالی ه مس تقیما ً درک ش ده‬
‫بتواند از قبیل مالیات بر عایدات و مالیات بر دارائی‪)۱۰۳:۳(.‬‬

‫‪ ۲.۳.۵‬مالیات غیر مستقیم‬

‫عبارت از آن نوع مالیات میباشد که حکومت آنرا مس تقیما ً از مکلفین مالی ه نگرفت ه بلک ه توس ط اش خاص‬
‫ثالث پرداخت میشود مانند مالیه گمرکی‪ ،‬مالیه بر فروش و غیره‪)۲۹:۲(.‬‬

‫مالیات غیر مستقیم عبارت از مالیاتی اند که اس طاعت م الی ب ه ص ورت غ یر مس تقیم و از روی عالیم و‬
‫مشخصات ظاهری قابل درک باشد از قبیل مالیات برمصارف‪)۱۰۳:۳(.‬‬

‫در مالیات غیر مستقیم فقط مستهلکین اشیاء و خدمات بار مالیات را حمل می کند نه پرداخت کننده آن‪ .‬ام ا‬
‫برخی حاالت و شرایطی وجود دارد که مالیات غیر مستقیم انتق ال داده ش ده نمی توان د‪ .‬مثالً وقتیک ه دولت‬
‫در چوکات سیاست اقتصادی خود به منظور ثبات یا استقرار قیمت ها بخواهد قیمت ها را ثابت تعین نماید‪.‬‬
‫درین صورت تاجر نمی تواند محصول گمرکی خود را که تادیه نموده است باالی قیمت ها عالوه نمای د و‬
‫بدین طریق آنرا باالی مصرف کنندگان یا خریداران امتعه مذکور انتقال بدهد‪.‬‬

‫‪ ۴.۵‬تقسیمات مالیه از نظر نسبت آن‬

‫‪ ۱.۴.۵‬مالیه مترقی‬

‫‪28‬‬
‫زمانیکه نرخ فیصدی مالیات با تغیر در شی قابل مالیه صعود نماید‪ ،‬مالی ه م ترقی اس ت‪ .‬این ن وع مالی ات‬
‫طرف پذیرش کلیه کشور ها قرار گرفته است‪ .‬اما از آواخر قرن نزد و اوایل قرن بیستم شامل س اختن این‬
‫اصل در مالیات بر عایدات مورد مشاجرات وسیعی قرار گرفته است‪)۱۰۱:۴(.‬‬

‫مالیه مترقی عبارت از همان مالیه میباشد به هر اندازه‪ ،‬که موضوع مالیه زیاد شده ب رود ب ه هم ان ان دازه‬
‫نسبت مالیات نیز زیاد میش ود‪ .‬مثالً از ‪ 2000‬افغ انی ‪ 5‬فیص د‪ ،‬از ‪ 5000‬افغ انی ‪ 10‬فیص د و از ‪12000‬‬
‫افغانی ‪ 15‬فیصد و غیره اخذ میگردد‪.‬‬

‫‪ ۲.۴.۵‬مالیات متناسب‬

‫هرگاه تعرفه مالیاتی ثابت بوده باشد و یا تغیر درش ی قاب ل مالی ه عکس العم ل از خ ود نش ان نده د‪ ،‬مالی ه‬
‫متناسب گفته میشود‪ .‬مالیات متناسب عبارت از آن نوع مالیات اند که نسبت مالیات همیشه ث ابت ب وده ول و‬
‫که موضوع مالیه زیاد هم شود‪ .‬یعنی از کم و زیاد به یک نسبت ثابت مالی ه اخ ذ میگ ردد‪ ،‬مثالً اشخاص ی‬
‫که ‪ 2000‬افغانی دارد و اشخاصی ک ه ‪ 12000،8000،4000‬افغ انی دارد ب ه ی ک نس بت معین (فیص دی‬
‫معین) مثالً ‪ 5‬فیصد مالیه اخذ میشود‪ .‬مگر در این نو مالیات می توان یک اساسی را ب رای نس بت مالی ات‬
‫تعین نمود‪ ،‬مثالً در مثال فوق ‪ 2000‬اس اس قب ول گردی ده و اگ ر عای د از ‪ 2000‬کم تر باش د تحت نس بت‬
‫مالیات قرار نمی گیرد‪.‬‬

‫‪ ۳.۴.۵‬مالیات متنازل‬

‫عبارت از آن نوع مالیات میباشد که هر قدر موضوع مالیات زیاد شده برود نسبت مالیات کم میگردد‪ .‬مثالً‬
‫کسانیکه ‪ 10000‬افغانی دارند ‪ 10‬فیص د و کس انیکه ‪ 20000‬افغ انی دارن د ‪ 5‬فیص د مالی ه از ایش ان اخ ذ‬
‫میگردد‪)30:2(.‬‬

‫‪ ۵.۵‬از نقطه نظر دینامیک‬

‫بین حاالت موضوع قابل مالیه گذاری تفریق بعمل آم ده و بین مالی ه گ ذاری در ح الت ایج اد (مالی ات ب ر‬
‫عای دات و مالی ات ب ر تولی دات) مالی ه گ ذاری در ح الت س کون (مالی ات ب ر دارائی) و مالی ات در ح الت‬
‫استعمال (مالیات بر مصرف و محصوالت گمرکی) تفریق بعمل می آید ‪)100:3(.‬‬

‫‪ ۶.۵‬از نظر تحمل بار مالیه‬

‫‪29‬‬
 ‫از نقطه نظر تحمیل مکلفیت مالیاتی باالی افراد بین مالیات سهمی و مالیات تقسیمی قابل تفریق است‪.‬‬

‫‪ ۱.۶.۵‬مالیات سهمی‬

‫در صورت مالیا سهمی پایه مالیه ثابت بوده و جمع نمودن مبالغ مالیه که هر مالیه دهنده آنرا تادیه مینماید‪.‬‬
‫مبلغ مجموعی مالیه را نتیجه میدهد‪.‬‬

‫‪ ۲.۶.۵‬مالیات تقسیمی‬

‫در صورت مالیه تقسیمی مبلغ مجموعی مالی ه ب االی تع داد مکلفین مالی ه تقس یم گردی ده و توس ط آن س هم‬
‫مالیاتی هر مکلف مالیه (مالیه دهنده)تعین میگ ردد‪ .‬این تقس یم از تقس مات خیلی ق دیمی مالی ه ب وده و ی ک‬
‫مثال آن عبارت از مالیات بر اشخاص است که درین صورت دولت قبالً تعین می نمود که چه مبلغ را باید‬
‫ازین مدرک بدست آورد و بعداً مبلغ مذکور را باالی تع دا نف وس در تحت ش راط معین (مثالً از ی ک س ن‬
‫معین به باال یا داشتن یک حداقل) تقسیم می نمود‪)101:3 (.‬‬

‫‪ ۷.۵‬از نظر درک نمودن استطاعت مالیاتی‬

‫از نقطه نظر درک استطاعت مالی بین مالیات شخصی و مالیات واقعی تفریق بعمل می آید‪.‬‬

‫‪ ۱.۷.۵‬مالیات شخصی‬

‫در صورت مالیات شخصی تمام شرایط شخص مکلف به مالیه (شخص تادیه کنن ده مالی ه ) از قبی ل ح الت‬
‫مدنی‪ ،‬تعداد اعضای فامیل‪ ،‬قرضداری‪ ،‬مریضی‪ ،‬بلندی عاید‪ ،‬نوعیت عاید یع نی از م درک ک ار‪ ،‬اض افه‬
‫کاری‪ ،‬عاید از مدرک دارائی های ثابت و غیره مورد رعایت قرار داده شده و بعداً انوع مختلف عاید تابع‬
‫به تعرفه های متفاوت مالیاتی ساخته میشود‪)100:3(.‬‬

‫‪ ۲.۷.۵‬مالیات واقعی‬

‫در ص ورت مالی ات واقعی ب رعکس از درک ش رایط شخص ی ص رف نظ ر گردی ده و عالیم ظ اهری‬
‫موضوع قابل مالیه گذاری در نظر گفته می شود‪ .‬از قبیل بزرگی تعمیر در صورت مالیات بر تعمیرات یا‬
‫اندازه تولید و غیره‪)31:2(.‬‬

‫‪30‬‬
‫در صورت مالیات واقعی صرف موضوع مکلف به مالیه مورد رعایت قرار داده می شود صرف نظر از‬
‫اینکه موضوع مکلف به مالیه به کدام شخص تعلق دارد‪)101:3(.‬‬

‫‪ ۸.۵‬مالیات مربوط به هدف و مالیات غیر مربوط به هدف‬

‫‪ ۱.۸.۵‬مالیات مربوط به هدف‬

‫عبارت از چنین انواع مالیاتی اند که عواید مالیاتی بدست آمده از مدرک آنها جهت تموی ل اه داف معین و‬
‫مشخص به کار برده می شود‪.‬‬

‫‪ ۲.۸.۵‬مالیات غیر مربوط به هدف‬

‫مالیات از نظر مقام یکدیگر بین مالیات چند عضوی و مالیات تکمیلی تفریق می شود‪.‬‬

‫‪ 1.9.5‬مالیات چند عضوی‬

‫مالیات چند عضوی عبارت اند که یک مالیه چند نوع مالیه را شامل میباشد‪ .‬مثالً دریافت مالیات برعایدات‬
‫آلمان فدرال متشکل از مالیات بر عایدات ‪ ،‬مالیات برمزد و مالیات بر درآمد سرمایه میباش د‪ .‬در ص ورت‬
‫مالیه چند عضوی مالیه ایکه از یک مالیه مشمول آن یا عضو آن تادیه میگ ردد‪ .‬حین پ رداخت مالی ات ب ر‬
‫عایدات قابل مجرائی دانسته میشود‪ .‬مثالً وقتیکه یک کارگر مالیات بر م زد را تادی ه نم وده و بع داً از وی‬
‫مالیات برعایدات تقاضا گردد‪ ،‬درین صورت مالیات بر مزد تادی ده ش ده از س ر جم ع عای دات میگ ردد ت ا‬
‫بدین ترتیب از مالیه گذاری مکرر یا مصاعف عین عاید جلوگیری بعمل آید‪.‬‬

‫‪ 2.9.5‬مالیات تکمیلی‬

‫‪31‬‬
‫برای تحقیق بخشیدن بهتر اهداف مالیات باید چندین نوع مالیات وجود داشته باشد که به یک دیک ر حی ثیت‬
‫مکمل را دارا باشد‪.‬‬

‫که یک مثال عملی این نوع مالیه عبارت از مالیات ب ر دارائی اس ت ک ه بحیث مکم ل مالی ات ب ر عای دات‬
‫دریافت می گردد‪)100:3(.‬‬

‫‪ 10:5‬مالیات تمویلی و مالیات تنظیمی‬

‫‪ 1.10.5‬مالیات تمویلی‬

‫مالیات تمویلی مالی خالص را دارا بوده بحیث یک وسیله برای تمویل احتیاجات مالی دولت وضع گردد‪.‬‬

‫‪ 2.10.5‬مالیات تنظیمی‬

‫عبارت از مالیات اند که جهت تحقق بخشیدن یک هدف معین و مشخص وضع میشود‪.‬‬

‫‪ 11.5‬مالیه تسویه‪ H‬کننده و مالیه کنترولی‬

‫‪ 1.11.5‬مالیه تسویه کننده‬

‫مالیه تسویه کننده عبارت از مالیه است که به منظور جلوگیری از فرار مالی ه وض ع میگ ردد‪ .‬مثالً وض ع‬
‫نمودن مالیه بر هدیه در جوار مالیات بر م یراث تای ک ش خص نتوان د در زم ان حی ات خ ود توس ط هدی ه‬
‫نمودن دارائی خود از مالیات بر میراث خود داری نماید‪ .‬دلیل بوج ود آم دن مالی ات ب ر هدی ه این ب ود ک ه‬
‫وقتیکه در کشورهای اروپائی مالیات بر م یراث ک ه دارای تعرف ه ه ای م ترقی ب ود وض ع گردی د‪ ،‬تع داد‬
‫زیادی از مردم در حالت حیات دارائی خود را ب ه وارثین هدی ه می نمودن د‪ ،‬چ ون در این ص ورت بع داز‬
‫وفات کدام دارائی از متوفی باقی نمی ماند که تابع مالیات بر میراث می شد‪ .‬بنابرآن برای اینکه ازین نوع‬
‫فرار مالیاتی جلوگیری بعمل آید در پهلوی مالیات به میراث همچنان مالیات بر هدیه که دارای عین تعرفها‬
‫مالیات بر میراث بود وضع گردید‪ .‬درین صورت اگر متوفی دارائی خود را به میراث بگ ذارد ی ا آن را در‬
‫حیات خود به وارثین هدیه نمای د در ه ر دو ص ورت وارثین آن مجب ور و مکل ف ان د ت ا عین مالی ه را از‬

‫‪32‬‬
‫دارائی هدیه شده یا از میراث به دولت تادیه نماید‪ ،‬و مکان گریز یا فرار از مالیات به دارائی موج ود ش ده‬
‫نمیتواند‪.‬‬

‫‪ 2.11.5‬مالیه کنترولی‬

‫عبارت از مالیه است که در این صورت یک نوع مالیه یک مالیه دیگری را کنترول مینمای د‪ .‬مثالً مالی ات‬
‫بر میراث عالوه براینکه خودش یک هدف مش خص را دارا میباش د در عین ح ال توس ط آن کن ترول ش ده‬
‫میتواند که دارائی متوفی در زمان حیاتش چقدر بود و به چه پیمانه مالیات بر دارائی را تادیه می نمود‪ .‬به‬
‫این معنی که در صورتیکه میراث نظر به درائی متوافی که از آن مالی ات ب ر دارائی تادی ه مینم ود بیش تر‬
‫باشد درین صورت دارائی کتمان شده نظر به قوانین مالیاتی ممکلت تابع به مالیه ساخته میشود‪)99:3(.‬‬

‫‪ .6‬درآمد های مالیاتی دولت‬

‫مب الغ ک ه دولت از دارائی ه ای اش خاص حقیقی و حق وقی جهت انج ام وظ ایف و پالنه ای خ ود حص ول‬
‫میکند‪ .‬آنرا عواید مالیاتی میگویند‪ .‬در ایجاد درآمدهای دولت از طریق مالی ات نظ ر ب ه گذش ته تغ یرات و‬
‫تقسیم بندی های جدیدی رخ داده که به شرح زیر بیان میگردد‪.‬‬

‫‪ 1.6‬مالیات مرتبط با درآمد‬

‫مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی‬ ‫‪‬‬

‫مالیات بر درآمد شرکت ها‬ ‫‪‬‬
‫مالیات حق بیمه ها‬ ‫‪‬‬

‫‪ 2.6‬مالیات مرتبط با مخارج مصرفی‬

‫‪ 1‬مالیات بر مصرف مانند مالیات بر درآمد که به نسبت مصرف اشخاص تعین و حصول میشود‪.‬‬

‫‪ 2‬مالیات بر حقوق گمرکی‪ ،‬مالی ات ب ر ف روش اجن اس وراد کنن ده گ ان و فروش نده گ ان ک اال تحمی ل‬
‫میشود‪.‬‬

‫‪ 3.6‬مالیات مرتبط با مالکیت یا نقل و انتقال ثروت‬

‫مالیات بر ارزش خالص دارائی افراد جامعه‬ ‫‪‬‬

‫‪33‬‬
 ‫مالیات بر ارزش نا خالص دارائی افراد جامعه‬ ‫‪‬‬
‫مالیات بر ارزش سرمایه‬ ‫‪‬‬
‫مالیات بر اراضی‬ ‫‪‬‬
‫مالیات وراثت‬ ‫‪‬‬
‫مالیات مرتبط با کاالهای صادراتی و فعالیت های تجارتی‬ ‫‪‬‬

‫‪ .3‬شاخص‌های توسعه اقتصادی‬

‫از جمله شاخص‌های توسعه اقتصادی یا سطح توسعه‌یافتگی می‌توان این موارد را برشمرد‪:‬‬

‫شاخص درآمد سرانه‬ ‫‪‬‬

‫از تقسیم درآمد ملی یک کشور (تولید ناخالص داخلی) به جمعیت آن‪ ،‬درآمد سرانه‬ ‫‪‬‬
‫به‌دست می‌آید‪ .‬این شاخص ساده و قابل‌ارزیابی در کشورهای مختل ف‪ ،‬معم والً ب ا‬
‫سطح درآمد سرانه کشورهای پیشرفته مقایسه می‌شود‪.‬‬
‫شاخص برابری قدرت خرید (‪)PPP‬‬ ‫‪‬‬
‫شاخص درآمد سرانه از قیمت‌های محلی کشورها محاسبه می‌گ ردد و س طح قیمت‬ ‫‪‬‬
‫محصوالت و خدمات در کشورهای مختلف جهان یکسان نیس ت‪ .‬یکی از روش‌ه ا‬
‫مت داول ب رای مقایس ه س اختار اقتص ادی کش ورهای مختل ف‪ ،‬اس تفاده از ش اخص‬
‫برابری قدرت خرید است‪ .‬در این روش‪ ،‬مجم وعه‌ای از قیمت‌ه ای ح اکم در ی ک‬
‫کشور در نظر گرفته می‌شود و از آن برای ارزیابی قیمت تمام کاالهای تولید ش ده‬
‫در سایر کشورها استفاده می‌شود‪∗ .‬‬
‫شاخص درآمد پایدار‬ ‫‪‬‬
‫در این روش‪ ،‬هزینه‌های زیست‌محیطی که در جریان تولید و رشد اقتصادی ایج اد‬ ‫‪‬‬
‫می‌گردد نیز در حساب‌های ملی منظور گردیده (چه ب ه عن وان خس ارت و چ ه ب ه‬
‫عنوان بهبود منابع و محیط زیست) و سپس میزان رشد و توسعه بدست می‌آید‪.‬‬
‫شاخص توسعه انسانی‬ ‫‪‬‬
‫این شاخص در سال ‪ ۱۹۹۱‬توسط سازمان مل ل متحد مع رفی گردی د ک ه براس اس‬ ‫‪‬‬
‫این ش اخص‌ها محاس به می‌گ ردد‪ :‬درآم د س رانه واقعی (براس اس روش ش اخص‬

‫‪34‬‬
‫برابری خرید)‪ ،‬امید به زندگی (دربدو تولد) و دسترسی به آم وزش (ک ه ت ابعی از‬
‫نرخ باسوادی بزرگساالن و میانگین سال‌های به مدرسه‌رفتن افراد است)‪∗ .‬‬
‫حضور فعال زنان در عرصه اجتماعی‬ ‫‪‬‬
‫هر چه حضور فعال زنان در عرصه‌های اجتماعی‪ ،‬فرهنگی و سیاسی بیشتر باشد‪ ،‬جامعه‬ ‫‪o‬‬
‫توسعه یافته‌تر است‪ .‬درجوامع توسعه نیافته‪ ،‬نیمی از جمعیت را زنان تشکیل می‌دهن د ک ه‬
‫اکثراً بیکارند و به این ترتیب نیروی انسانی در این کشورها به نصف کاهش یافته‌است‪.‬‬
‫استقالل ملی‬ ‫‪‬‬
‫به این مفهوم که سایر دولت‌ها به میزان زیادی نتوانند بر تصمیمات دولت ملی نفوذ و تأثیر‬ ‫‪o‬‬
‫به سزا داشته باشند‪.‬‬

‫فصل سوم‬

‫روش شناسی تحقیق‬

‫‪35‬‬
36
 ‫فصل سوم‬

‫روش شناسی تحقیق‬

‫معرفی روش‪:‬‬ ‫‪.1‬‬

‫اصاالتا دراین تحقیق از مطالعه کتاب خانه ای و همزمان از روش تحقیق توصیفی صورت گرفته و نس بت‬
‫نبود ظرفیت های اقتصادی از ویبسایت های بانک جهانی برای افغانستان‪ ،‬وزارت مالی ه ‪ ،‬وزارت اقتص اد‬
‫و وب سایت ‪ Tradingeconomics.com‬استفاده شده است‪.‬‬

‫شاخص‌های توسعه اقتصادی‬

‫از جمله شاخص‌های توسعه اقتصادی یا سطح توسعه‌یافتگی می‌توان این موارد را برشمرد‪:‬‬

‫شاخص درآمد سرانه‬

‫از تقسیم درآمد ملی ی ک کش ور (تولی د ناخ الص داخلی) ب ه جمعیت آن‪ ،‬درآم د س رانه به‌دس ت می‌آی د‪ .‬این‬
‫شاخص ساده و قابل‌ارزیابی در کشورهای مختلف‪ ،‬معموالً با سطح درآمد سرانه کشورهای پیشرفته مقایسه‬
‫می‌شود‪.‬‬

‫شاخص برابری قدرت خرید (‪)PPP‬‬

‫شاخص درآمد سرانه از قیمت‌های محلی کشورها محاسبه می‌گردد و سطح قیمت محصوالت و خ دمات در‬
‫کشورهای مختلف جهان یکسان نیست‪ .‬یکی از روش‌ها متداول برای مقایسه س اختار اقتص ادی کش ورهای‬
‫مختلف‪ ،‬استفاده از شاخص براب ری ق درت خرید اس ت‪ .‬در این روش‪ ،‬مجم وعه‌ای از قیمت‌ه ای ح اکم در‬
‫یک کشور در نظر گرفته می‌شود و از آن برای ارزیابی قیمت تمام کااله ای تولی د ش ده در س ایر کش ورها‬
‫استفاده می‌شود‪∗ .‬‬

‫شاخص درآمد پایدار‬

‫در این روش‪ ،‬هزینه‌ه ای زیس ت‌محیطی ک ه در جری ان تولی د و رش د اقتص ادی ایج اد می‌گ ردد ن یز در‬
‫حساب‌های ملی منظور گردیده (چه به عنوان خسارت و چه به عنوان بهبود منابع و محیط زیست) و س پس‬
‫میزان رشد و توسعه بدست می‌آید‪.‬‬
‫‪37‬‬
 ‫شاخص توسعه انسانی‬

‫این شاخص در سال ‪ ۱۹۹۱‬توسط س ازمان مل ل متحد مع رفی گردی د ک ه براس اس این ش اخص‌ها محاس به‬
‫می‌گردد‪ :‬درآمد س رانه واقعی (براس اس روش ش اخص براب ری خری د)‪ ،‬امی د ب ه زن دگی (درب دو تول د) و‬
‫دسترسی به آموزش (ک ه ت ابعی از ن رخ باس وادی بزرگس االن و می انگین س ال‌های ب ه مدرس ه‌رفتن اف راد‬
‫است)‪∗ .‬‬

‫حضور فعال زنان در عرصه اجتماعی‬

‫هر چه حضور فعال زنان در عرصه‌های اجتماعی‪ ،‬فرهنگی و سیاسی بیشتر باشد‪ ،‬جامع ه توس عه ی افته‌تر‬
‫است‪ .‬درجوامع توسعه نیافته‪ ،‬نیمی از جمعیت را زنان تشکیل می‌دهند ک ه اک ثراً بیکارن د و ب ه این ت رتیب‬
‫نیروی انسانی در این کشورها به نصف کاهش یافته‌است‪.‬‬

‫استقالل ملی‬

‫به این مفهوم که سایر دولت‌ها به میزان زیادی نتوانند بر تصمیمات دولت ملی نفوذ و ت أثیر ب ه س زا داش ته‬
‫باشند‪.‬‬

‫استراتژی‌هایی دربار ٔه توسعه‬

‫اولین استراتژی موسوم به اس تراتژی پ ولی اس ت‪ .‬وج ه تم ایز آن این اس ت ک ه توج ه خ ود را معط وف و‬
‫متمرکز بر ارتقاء کارایی عالئم بازار به عنوان راهنمایی برای بهبود تخصیص منابع می‌سازد‪.‬‬

‫دومین اس تراتژی مش خص‪ ،‬اس تراتژی توس عه‌ای اس ت ک ه نگ اه ب ه خ ارج دارد و م ا آن را اقتص اد ب از‬
‫می‌نامیم‪.‬‬

‫استراتژی سوم‪ ،‬استراتژی صنعتی شدن است‪ .‬در اینجا‪ ،‬همچون استراتژی قبلی‪ ،‬تأکی د ب ر رش د اس ت ام ا‬
‫ابزار دستیابی به رشد‪ ،‬گسترش سریع بخش صنعت است‪.‬‬

‫چهارم‪ ،‬استراتژی انقالب سبز قرار دارد‪ .‬کانون توجه در این اس تراتژی نرخ‌ه ای رش د ک ل‪ ،‬ص ادرات ی ا‬
‫صنعتی شدن نیستند بلکه معطوف به رشد کشاورزی است‪.‬‬

‫‪38‬‬
‫استراتژی‌های توزیع مجدد در توسعه از جایی ش روع می‌کنن د ک ه اس تراتژی انقالب س بز خاتم ه می‌یاب د‪،‬‬
‫یعنی با هدف بهبود توزیع مجدد درآمد و ثروت‪ .‬این پنجمین اس تراتژی توس عه م ا اس ت‪ .‬این اس تراتژی ب ا‬
‫اولویت دادن به ضوابطی که مستقیما ً گروه‌های کم درآمد را منتف ع می‌س ازد‪ ،‬ب رای برخ ورد رو در رو ب ا‬
‫مسئله فقر طراحی شده‌است‪.‬‬

‫و باالخره‪ ،‬استراتژی‌های سوسیالیستی توسعه هستند‪ .‬این استراتژی‌ها با این خص لت ک ه در آن‌ه ا م الکیت‬
‫خصوصی ابزار تولید از اهمیت نسبتا ً کمی برخوردارند متمایز می‌شوند‪∗ .‬‬

‫آرمان‌های نو شدن‬

‫میردال شاخص‌های دیکری را برای ارزیابی توسعه که آنهارا آرمان‌ه ای ن و ش دن می‌نام د ب ه ش رح زی ر‬

‫برمی‌شمارد‬

‫خردگرایی‬ ‫‪.1‬‬
‫توسعه دانش و اجرای مؤثر برنامه‌ریزی توسعه‬ ‫‪.2‬‬
‫افزایش بهره‌وری‬ ‫‪.3‬‬
‫ارتقا سطح زندگی‬ ‫‪.4‬‬
‫برابری اقتصادی و اجتماعی‬ ‫‪.5‬‬
‫بهبود نهادها و رفتارها و عادات و رسوم‬ ‫‪.6‬‬
‫استحکام و قوام ملی‬ ‫‪.7‬‬
‫استقالل ملی‬ ‫‪.8‬‬
‫دموکراسی به‌طور ریشه‌ای و گسترده در جامعه‬ ‫‪.9‬‬
‫انضباط اجتماعی‬ ‫‪.10‬‬

‫‪39‬‬
 ‫‪ .2‬معلومات ‪:‬‬

‫ارقام عواید کشور طی ‪ 4‬سال گذشته و پیش بینی آن برای ‪ 4‬سال آینده از ریاست عواید وزارت مالیه‬
‫کشور که منحیث اداره واحد عواید شناخته میشود دریافت گردیده است و قرار ذیل می باشد‪:‬‬

‫‪40‬‬
 ‫الف ‪ :‬شاخص های منتخب اقتصادی‪:‬‬

‫‪41‬‬
42
 ‫ب‪ .‬شاخص های منتخب مالی‪:‬‬

‫‪43‬‬
 ‫فصل چهارم‬

‫تجزیه و تحلیل‬

‫‪44‬‬
 ‫فصل چهارم‬

‫تجزیه‪ ، H‬تحلیل و مقایسه عواید دولت‬

‫‪ .۱‬نکات برجسته‪ H‬سال مالی ‪1391‬‬

‫اقتصاد افغانستان در س ال (‪ )1391‬ب ا داش تن رش د ‪ 11.1‬درص دی تولی دات واقعی ن ا خ الص‬

‫داخلی در مقایسه ب ا ‪ 7‬را در می ان کش ور ه ا داش ته اس ت‪ .‬در این می ان س کتور خ دمات ‪3.2‬‬
‫درصدر و سکتور صنایع ‪ 1.8‬درصد در رشد تولیدات ن ا خ الص داخلی کم ک نم وده ان د‪ .‬در‬
‫سال ‪ 1391‬تورم با می انگین ‪ 6.1‬درص د در ح د ی ک رقمی حف ظ گردی د ک ه این رقم در س ال‬
‫‪ 1390‬به ‪ 10.4‬درصد میرسید که دلیل اصلی آن افزایش محصوالت سکتور زراعت و کاهش‬
‫رسید که افزایش ‪ 10.3‬میلیارد افغانی یا ‪ 14.4‬درص دی را در مقایس ه ب ا س ال ‪ 1390‬هج ری‬
‫شمسی نشان میدهد‪ .‬اما برای دست یافتن به هدف ‪ 87.9‬میلیارد افغانی عواید مبلغ ‪ 6.2‬میلی ارد‬
‫افغانی عقب مانی وجود داشته است این عقب مانی به سطح پائین غیر قابل توقع در مالی ات ب ر‬
‫واردات نسبت داده میشود مقدار کم ک ه ای بالع وض در س ال م الی ‪ 101.5 1391‬میلی ارد‬
‫افغانی بوده که نسبت به ‪ 92‬میلیارد افغانی در سال ‪ 9.5 1390‬میلیارد افغانی افزایش را نشان‬
‫میدهد کمک های بالع وض بودج ه ع ادی ‪ 65.7‬میلی ارد افغ انی ب وده در حالیک ه کم ک ه ای‬
‫بالعوض بودجه انکشافی ‪ 35.8‬میلیارد افغانی بود‪ .‬مقدار مجموعی مصارف بودجه اصلی در‬
‫سال مالی ‪9 1391‬ماه ‪ 189.4‬میلیارد افغانی ‪ 24.4‬درصد تولیدات ناخالص داخلی) در مقایسه‬
‫ب ا ‪ 201.9‬ملی ارد افغ انی ‪ 23.4‬درص د تولی دات ناخ الص داخلی) در س ال ‪ 1390‬ب وده اس ت‬
‫بیالنس خالص بودجه عادی از مازاد ‪ 2.8‬درص دری تولی دات ناخ الص داخلی ب ه م ازاد ‪3.8‬‬
‫درص دی تولی دات ن ا خ الص داخلی در ‪ 1391‬اف زایش یافت ه اس ت‪ .‬ق روض عام ه از ‪118.5‬‬
‫میلیارد افغانی در سال ‪ 1390‬به ‪ 126.5‬میلیارد افغانی در سال ‪ 1391‬افزایش یافت ه اس ت ک ه‬
‫نشان دهنده افزایش ‪ 8‬میلیارد افغانی می باشد‪.‬‬

‫‪ .۱‬نکات برجسته‪ H‬سال مالی ‪1392‬‬

‫برخالف اجرآت قوی طی چند سال گذشته اقتصاد افغانستان در سال ‪ 1392‬با رشد تولی دات ن ا‬
‫خالص واقعی ‪ 3.1‬درصد در مقایسه با سال ‪ 1391‬که ‪ 11.1‬درصد بود عملکرد خوبی نداش ته‬

‫‪45‬‬
‫است سکتور خدماتی با داشتن ‪ 2.5‬درصد بیش ترین س هم را در می ان تم ام س کتورهای داش ته‬
‫است سکتور صنعتی ‪ 0.6‬درصد در حالیکه سهم سکتور زراعت از ‪ 6‬درص د در س ال ‪1391‬‬
‫به ‪ 0.1‬درصد پائین آمده است مجم وع عوای د داخلی جم ع آوری ش ده در س ال ‪109.7 1392‬‬
‫ملیارد افغانی بوده که در مقایسه با مجموع عواید ساالنه ‪ 1391‬که ‪ 108.9‬ملی ارد افغ انی ب ود‬
‫یک افزایش کوچک به اندازه ‪ 0.8‬میلیارد افغانی یا ‪ 1‬درصد را نش ان میده د ام ا ب رای دس ت‬
‫یافتن به هدف ‪ 114‬میلیارد افغانی عواید و یا ‪ 4‬درصد افزایش عقب م انی وج ود داش ته اس ت‪.‬‬
‫دلی ل این عب م انی ک اهش در حجم واردات ک ه مالی ات ب االی آن وض ع می گ ردد و همچن ان‬
‫کاهش در عواید مالیاتی به دلیل وضعیت نا معل وم ناش ی از پروس ه انتق ال و خ روج نیروه ای‬
‫خارجی در ‪ 2014‬بوده است‪.‬‬

‫مجموع کمک های بالعوض در بودجه اصلی در سال ‪ 196.3 1392‬میلیارد افغانی ب وده ک ه‬
‫در مقایسه با سال ‪ 1391‬ک ه ‪ 101.5‬میلی ارد افغ انی ب ود ی ک اف زایش مالحظ ه در ح دود ‪95‬‬
‫میلیارد افغانی را نشان میدهد‪ .‬کمک های بالعوض بودجه عادی در حدود‪ 140‬میلیارد افغ انی‬
‫بوده در حالیکه کمک های بالعوض بودجه انکشافی ‪ 24‬درصد تولی دات ن ا خ الص داخلی در‬
‫مقایسه با ‪ 189.4‬میلیارد افغ انی (‪ 23.3‬درص د تولی دات ن ا خ الص داخلی) در س ال ‪( 1391‬‬
‫‪9‬ماه) بوده است‪ .‬بیالنس خالص بودجه عادی از مازاد ‪ 1.4‬درص دی تولی دات ناخ الص داخلی‬
‫در سال ‪ 1391‬به مازاد ‪ 4.9‬درصد تولیدات ناخالص داخلی در سال ‪ 1392‬افزایش یافته اس ت‬
‫قروض کوتاه مدت و درازمدت عامه از ‪ 126.5‬ملیارد افغانی (‪ 11.6‬درصد تولیدات ناخ الص‬
‫داخلی) در سال ‪ 1391‬به ‪ 138.1‬میلیارد افغانی (‪ 12.1‬درصد تولیدات ناخالص داخلی) تا ختم‬
‫سال ‪ 1392‬افزایش یافته است که یک ازیاد ‪ 11.6‬میلیارد افغانی را نشان میدهد‪.‬‬

‫‪ .۱‬عواید داخلی به اساس کتگوری عمده‬

‫دولت ها بیشترین قسمت عواید خود را از طریق مالیات به اشکال مختلف جمع آؤری مینمایند‪.‬‬
‫در افغانستان عواید داخلی دولت مطابق به حسابات قطقیه عواید جم ع آوری گردی ده ک ه درب ر‬
‫گیرنده مالیات و بعضی از منابع دیگر عواید می باشد که در زیر آن تماس حاصل خواه د ش د‪.‬‬
‫اعدا و ارقام که در جدول زیر انعکاس یافته است به ارتباط عواید داخلی از وزارت مالی ه اخ ذ‬

‫‪46‬‬
‫گردیده که عواید داخلی را به اس اس کتگ وری عم ده طی س ال ه ای ‪ 1390‬الی ‪ 1392‬ت رتیب‬
‫گردیده است‪.‬‬

‫جدول ‪ :۱‬فیصدی عواید داخلی به اساس کتگوری طی سال های ‪ 1390‬الی ‪1392‬‬

‫‪1392‬‬ ‫‪1391‬‬ ‫‪1390‬‬ ‫موضوع‬ ‫شمار‬

‫ه‬
‫‪48٪‬‬ ‫‪47٪‬‬ ‫‪45٪‬‬ ‫عواید مالیاتی‬ ‫‪1‬‬
‫‪26٪‬‬ ‫‪26٪‬‬ ‫‪31٪‬‬ ‫محصوالت گمرکی‪ ،‬مالیات بر واردات‬ ‫‪2‬‬
‫‪20٪‬‬ ‫‪22٪‬‬ ‫‪20٪‬‬ ‫عواید بدون مالیات‬ ‫‪3‬‬
‫‪3٪‬‬ ‫‪2٪‬‬ ‫‪1٪‬‬ ‫عواید متفرقه‬ ‫‪4‬‬
‫‪3٪‬‬ ‫‪3٪‬‬ ‫‪3٪‬‬ ‫سهمیه اجتماعی‬ ‫‪5‬‬
‫منبع وزارت مالیه‪ ،‬ریاست عواید و گمرکات‬

‫‪47‬‬
 ‫منبع ‪https://tradingeconomics.com/afghanistan/indicators ‌:‬‬

‫جدول فوق فیصدی عواید داخلی به اساس کتگوری عمده ارایه می نماید‪ .‬قسمی که از ج دول ه ای‬
‫فوق بر می آید‪ ،‬عواید مجموعی داخلی در طی سال های ف وق تح والت زی ادی داش ته اس ت یع نی‬
‫عواید مالیاتی بالترتیب در طی سال های مذکور افزایش را نشان میدهد‪.‬‬

‫سهم عواید غیر مالی اتی در مجم وع عوای د از ‪ ۲۰‬درص د در س ال ‪ 1390‬ب ه ‪ 22‬درص د در س ال‬
‫‪ 1391‬افزایش یافته است و سهم آن در مجموع عواید از ‪ ۲۲‬درصد در سال ‪ 1391‬ب ه ‪ ۲۰‬درص د‬
‫در سال ‪ 1392‬کاهش نموده است‪ ۲ .‬درصد در س ال ‪ 1391‬ب ه ‪ 3‬درص د در س ال ‪ 1392‬اف زایش‬
‫نموده است‪ .‬اما در سهمیه اجتماعی در طی سال های مذکور تغیرات وارد نگردیده است‪.‬‬

‫شکل ‪ -۱‬عواید داخلی به اساس کتگوری عمده‬

‫عواید مالیات‬ ‫محصوالت گمرکی‪ ،‬مالیات بر‬ ‫عواید بدون مالیات‬ ‫عواید متفرقه‬ ‫سهمیه‬

‫‪48‬‬
 ‫واردات‬ ‫اجتماعی‬
‫‪1392‬‬ ‫‪48٪‬‬ ‫‪26٪‬‬ ‫‪20٪‬‬ ‫‪3٪‬‬ ‫‪3٪‬‬
‫‪1391‬‬ ‫‪47٪‬‬ ‫‪26٪‬‬ ‫‪22٪‬‬ ‫‪2٪‬‬ ‫‪3٪‬‬
‫‪1390‬‬ ‫‪45٪‬‬ ‫‪31٪‬‬ ‫‪20٪‬‬ ‫‪1٪‬‬ ‫‪3٪‬‬
‫منبع وزارت مالیه‪ ،‬ریاست عواید گمرکات‬

‫شکل فوق فیصدی عواید داخلی ه اساس کتگوری عمده ارایه می نماید قس می ک ه از ج دول ف وق ب ر میآی د‬
‫عواید مجموعی داخلی در طی سال های فوق تحوالت زیادی داشته است یعنی عوای د مالی اتی ب الترتیب در‬
‫طی سال های مذکور افزایش رانشان میدهد اما حقوق گمرکی از ‪ 31‬درصد در سال ‪ 1390‬ب ه ‪ 26‬درص د‬
‫در سال ‪ 1391‬و ‪ 1392‬کاهش یافته است سهم عوایدغیر مالیاتی در مجموع عوای د از ‪ 20‬درص د در س ال‬
‫‪ 1390‬به ‪ 22‬درصد در سال ‪ 1391‬افزایش یافته است و سهم آن در مجموع عواید از ‪ 22‬درص د در س ال‬
‫‪ 1391‬به ‪ 20‬درصد در سال ‪ 1392‬کاهش نم وده اس ت‪ .‬عوای د متفرق ه از ‪ 1‬درص د در س ال ‪ 1390‬ب ه ‪2‬‬
‫درصد در سال ‪ 1391‬افزایش نموده و همچنان عواید متفرقه از ‪ 2‬درص د در س ال ‪ 1391‬ب ه ‪ 3‬درص د در‬
‫سال ‪ 1392‬افزایش نموده است‪ .‬اما در سهمیه اجتم اعی در طی س ال ه ای م ذکور تغ یرات وارد نگردی ده‬
‫است‪.‬‬

‫‪ .4‬سیر تحول عواید دولت افغانستان‬

‫افغانستان در جریان سال های مذکور بالترتیب در سال مالی ‪ )160( 1389‬میلیارد افغ انی ک ه ‪ 22‬درص د‬
‫تولیدات نا خالص در سال مالی ‪ 191 1390‬میلیارد افغانی که ‪ 21.9‬درص د تولی دات ن ا خ الص داخلی در‬
‫سال مای ‪ )183( 1391‬میلیارد افغانی که ‪ 23.6‬درصد تولیدات نا خ الص داخلی و در س ال م الی ‪(1392‬‬
‫‪ )306‬میلیارد افغانی که ‪ 25.6‬درصد تولیدات ناخالص داخلی را تشکیل میدهد عواید به شمول کم ک ه ای‬
‫بالعوض جمع آوری نموده‬

‫اما عواید جمع آوری شده به استثنای کمک های بالعوض در سال ‪ )80( 1389‬میلی ارد افغ اانی‪ ،‬در س ال‬
‫‪ )99.3( 1390‬میلیارد افغانی‪ ،‬در سال ‪ )81.7(1391‬میلیارد افغانی اف زایش را نش ان می ده د ام ا ب رای‬
‫دست یافتن به هدف ‪ 113.4‬میلیارد افغانی عواید مبلغ ‪ 3.7‬میلیارد افغانی عقب مانی وجود داشته است‪ .‬ک ه‬
‫این عقب مانی در اثر عوامل مختلف مانند سطح باین واردات و فعالیت های محدود اقتصادی ک ه در نتیج ه‬
‫وضعیت مبهم ناشی از خروج نیروهای خارجی و انتقال قدرت بعد از انتخابات بوجود آمده اند‪.‬‬

‫‪49‬‬
‫در شکل فوق دیده میشود که عواید داخلی دولت در طی سال های فوق یک سیر نورمال و ص عودی داش ته‬
‫به استثنای سال ‪ 1391‬قابل یاد آوریست که در سال ‪ 1392‬مجموع عواید داخلی به ‪ 109.7‬میلی ارد افغ انی‬
‫رسیده است که در طی چهار سال به اندازه ‪ 29.7‬ملیارد افغانی افزایش یافته است‪ .‬ش کل (‪ )2‬نش ان دهن ده‬
‫عواید دولت افغانستان به استثنای کمک های خارجی در طی چهار سال (‪ )1392-1389‬می باش د مجم وع‬
‫عواید دولت افغانستان به شمول کمک های بالعوض در طی س ال ه ای ‪ 1392-1389‬طی چ ارت زی رین‬
‫نمایش داده شده است‪.‬‬

‫باوجودیکه عواید دولت در طی چهار سال به اندازه افزایش یافته است اما قسمت عمده این عواید از طری ق‬
‫کمک های بالعوض بدست می آید که کمک های بالعوض تقریبا ٌ در برگیرن ده تم ام مص ارف ب رژه ه ای‬
‫انکشافی و یک بر سوم مصارفات عادی میباشد که این باعث وابستگی اقتصادی حتی سیاسی افغانستان ب ه‬
‫ممالک دیگر شده است بنا این مشکل خواهان توجه جدی میباشد‪.‬‬

‫‪ .5‬سهم عواید مالیاتی دولت در مجموع عواید داخلی‬

‫مالیات‪ ،‬متشکل از مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم منحیث عمده ت رین منب ع عوای د دولت در افغانس تان‬
‫بمشار می رود که در طی سال های اخیر سه قابل مالحظه در مجموع عوای د داخلی داش ته اس ت‪ .‬اف زایش‬
‫مالیات در طی سال های اخیر بیشتر بر افزایش عواید داخلی تأثیر وارد نموده است‪ .‬بنا ٌ در شکل ذی ل س هم‬
‫مالیات را در عواید داخلی دولت طی سال های ‪ 1392-1389‬به تحلیلمی گیریم‬

‫در شکل فوق دیده میشود که سهم مالیات در مجموع عواید داخلی بصورت بسیار برازنده ب وده ک ه مالی ات‬
‫منحیث عمده ترین منبع عایداتی دولت است که در طی سال ها مذکور (‪ )1392-1389‬س یر نس بتا ً ن ا منظم‬
‫داشته و دارای یک حرکت نوسانی بوده اند در حالیکه سایر عواید در سال های فوق رش د منظم داش ته ام ا‬
‫سهم اندک در مجموع عواید در طی این چهار سال داشته است‪.‬‬

‫‪ .6‬بخش عواید بودجه اصلی مدغم شده‬

‫افغانستان در طی سه دهه جن گ قس مت اعظم زیربناه ای اقتص ادی خ ود را از دس ت داده اس ت بن ا ٌ دولت‬

‫افغانستان با بیشترین آسیب پذیری در عرص ه اقتص ادی نیازمن د ب ازی دوب اره در این عرص ه میباش د‪ ،‬ت ا‬
‫چرخ اقتصاد م الی را ب ه ح رکت انداخت ه و ق ادر ب ه اج رای برنام ه ه ا و ام ور خ ویش گ ردد گرچن د ک ه‬
‫وضعیت مالی دولت بعداز تشکیل اداره انتقالی بهبود نسبی کسب نم وده ام ا ب از هم عوای د داخلی دولت ب ه‬
‫‪50‬‬
‫اندازه نیست تا صرف نظر از مصارف برنامه های انکشافی‪ ،‬مصارف امور عادی دولت را تکافوی نمای د‬
‫و این وضعیت بازگو کننده وابستگی کشور به کمک های مالی کشور ها و س ازمان ه ای خ ارجی میباش د‪.‬‬
‫ازینرو به منظور خود کفایی کشور در اجرای برنامه ها‪ ،‬باید عواید داخلی افزایش داده شود‪ .‬این کار وقتی‬
‫ممکن می شود که در زمینه های الزم تحقیقات صورت گیرد‪ .‬در جدول ذیل سهم هر یک از منابع عایداتی‬
‫در مجموع عواید مشخص می گردد‪.‬‬

‫‪ .7‬ارزیابی و بررسی امکانات‬

‫قسمی که در بخش تجزیه و ارقام تحلیل اعداد و معلومات در یافتیم که امروزه قس مت عم ده عوای د داخلیب‬
‫دولت از منابع مالیات بصورت مستقیم و غیر مستقیم بدس آمده و مالیات منحیث بزرگترین چش مه عای داتی‬
‫منظم دولت محس وب می گ ردد‪ .‬بن ا ً امکان اتی ن یز وج ود دارد ت ا عوای د داخلی را از منب ع اف زاش داده و‬
‫مصارف دولت را تکافو کرد‪ .‬که بیشتر این امکانات وابسته به پالسی های منظم مالی مب نی ب ر ایج اد ی ک‬
‫سیستم مالی منظور می باشد‪ .‬این موض وع در گ رو اق دامات ج دی و معق ول مس ئولین م الی دولت ب وده و‬
‫خواهان دلسوزی‪ ،‬تعهد و صداقت این مسولین می باشد قابل ی ا دآوریس ت ک ه عوای د دولت از این منب ع در‬
‫طی این سالها بصورت کامل‪ ،‬شفاف و دقیق با در نظر داشت اصول حس ابدهی جم ع آوری نگردی ده اس ت‬
‫که با در نظر داشت مقدار اموالی که افغانستان طی سال های گذشته از خارج کشور وارد نموده است‪ ،‬باید‬
‫عواید داخلی به ده ها مرتبه بیشتر از آنچه که امروز است می بود‪ .‬بنا ٌ عواملی ک ه ب اعث ک اهش عوای د از‬
‫این منبع میگردد‪ ،‬ذیالً توضیح می گردد‪.‬‬

‫واردات اموال بص ورت قاچ اقی از س رحدات کش ور یکی از معض الت عم ده ب وده‪ ،‬و در ک اهش‬ ‫‪‬‬
‫عواید گمرکی کشورنقش بسزای داشته است‪ .‬عمدتا ٌ این اموال اجناس زینتی و لوکس از قبیل موتر‪،‬‬
‫موبل و فرنیچر‪ ،‬تلویزیون‪ ،‬طال و بعضی جواهرات میباشد ک ه ت ابع تعرف ه ه ای بلن د گم رکی می‬
‫کردد و به منظور فرار از پرداخت مبلغ هنگفت تعرف ه گم رکی این ام وال دایم ا ٌ بص ورت قاچ اقی‬
‫وارد ویا صادر می گردد‪ .‬این موضوع به همگی اشکار است ک ه ح تی مس ولین ریاس ت گمرک ات‬
‫وزارت مالیه نیز این موضوع را کتمان نکرده و به صراحت میگوید که در اثر عدم هم اهنگی بین‬
‫پ ولیس و کارمن دان‪ ،‬و در اث ر موج ودیت بیش از ح د فس اد اک ثر از اجن اس بص ورت قاچ اقی از‬
‫سرحدات عبور داده شده و تابع به تعرفه گمرکی نمی گردد‪.‬‬

‫‪51‬‬
‫عامل دیگر ک ه در ک اهش عوای د داخلی از منب ع تعرف ه ه ای گم رکی نقش عم ده دارد همان ا ع دم‬ ‫‪‬‬
‫موجودیت نیروی مسلکی و متخصص می باشد‪ ،‬زیرا اک ثراٌ کس انیکه فعال در گمرک ات افغانس تان‬
‫مشغول وظیفه هستند‪ ،‬صرف فارغین ص نوف دوازدهم ب وده ک ه ب دون هیچ گون ه دانش اقتص ادی‬
‫براسا س روابط و یا بعضا عوامل در گمرک ات کماش ته ش ده و ه دف کلی آنه ا جم ع آوری عوای د‬
‫کمرکی در خزانه دولت نبوده بلکه جمع آوری یک قسمت آنرا برای خود شان تشکیل میده د‪ .‬و از‬
‫طرف دیکر پیچیده بودن سنجش های تعرفه ئی اجناس یکی ز مشکالت عمده در سر راه گمرک ات‬
‫افغانستان بوده و عده معتقد برآن اند که در اکثر موارد تعرف ه ه ای گم رکی ن ه براس اس ق وانین و‬
‫مقرره ها بلکه براساس حداقل قیمت اجناس وضع میگردد ک ه خ ود ب اعث ک اهش عوای د میگ ردد‪.‬‬
‫هرچند از سال گذشته بدین سو در گمرکات افغانستان سیستم کمپیوتری بنام اسیکودا م ورد اس تفاده‬
‫قرار میکیرد ولی نداش تن ن یروی متخص ص و مس لکی ب از هم نح و ت ار این سیس تم را ب ا مش کل‬
‫مواجع ساخته است این سیستم تا اندازه جلو فساد را ت ا آنجایک ه ک ار ب ه سیس تم س پرده ش ده گرفت ه‬
‫است اما فساد در خارج از سیستم هنوز بیداد میکند‪.‬‬
‫عامل سوم که باعث کاهش عواید داخلی از منبع تعرفه گمرکی میگردد اساس س نجش تعرف ه ه ای‬ ‫‪‬‬
‫گمرکی است درست است که باالی مواد خام و مواد اولیه تعرفه ه ای گم رکی ت ا ی ک ح دی پ ائین‬
‫وضع گردیده است اما امروز مقدار زیاد اجناس زینتی و لکس ب ا ی ک فیص دی پ ائین وارد کش ور‬
‫میگردد از قبیل موتر ه ای بس یار ل وکس و بعض ا موب ل و فرنیچره ا موبای ل و غ یره ک ه از ی ک‬
‫طرف باعث انحدام تولیدات داخلی و یا مانع ایجاد شرکت ه ای تولی دی داخلی گردی ده و از ط رف‬
‫هم اقتصاد کشور را تقریبا ‪ 100‬فیصد به یک اقتصاد مص رفی تب دیل ش ده و ب ه ن ابودی کش انده و‬
‫باعث کاهش عواید داخلی نیز میگردد‪.‬‬
‫عوامل فوق که به ارتباط مالیات غ یر مس تقیم و ی ا تعرف ه ه ای گم رکی ذکرگردی ده ب اعث ک اهش‬ ‫‪‬‬
‫عواید داخلی از این درک گردیده و در صورت اق دامات در جهت رف ع مش کالت م ذکور ص ورت‬
‫گیرد منحیث مهم ترین امکانات باعث افزایش فوق العاده عواید از این منبع خواهد گردد‪ .‬به ارتباط‬
‫عواید داخلی از منبع مالیات مس تقیم ک ه اک ثر کش ورهای جه ان در ح ال حاض ر مص ارف هنگفت‬
‫عادی و انکشافی خود را از این منبع تمویل مینمایند میتوان گفت که افغانس تان ن یز طی س ال ه ای‬
‫گذشته قسمت زیادی از عواید داخلی خود را از این منبع بدست آورده است‪ .‬اما با گذشت ی ک ده ه‬
‫از دولت جمهوری افغانستان هنوز هم دولت در قسمت تمویل بودجه ع ادی خ ود ب ا ی ک کس ر رو‬
‫برو است میتوان اقدامات ض عیف دولت را ب ر راس تای ایج اد چش مه ه ای عای داتی و جم ع آوری‬
‫‪52‬‬
‫درست آن در معرض انتقاد قرار داد بدین معنا که دولت قسمت افزایش عواید داخلی بسیار ضعیف‬
‫عمل نموده است در زیر به بعضی عواملی اشاره میگردد که باعث ک اهش عوای د داخلی گردی ده و‬
‫در صورت اقدامات میتواند عواید زیادی برای دولت ببار آورد‪.‬‬
‫اداره حمایه سرمایه گذاری افغانستان و یا آیسا اظهار مینماید تعداد از شرکت ها بدو ج واز فع الیت‬ ‫‪‬‬
‫منمایند و عده دیگر آن ها اظهار عدم فعالیت مینمایند‪ .‬ولی مس ولین آیس ا عقی ده دارن د ک ه تم ام این‬
‫شرکت ها غیر فع ال نب وده و ص رف ب ه منظ ور گری ز از مالی ات آنه ا بیالنس ع دم فع الیت ارائ ه‬
‫میدارند‪ .‬این در ح ال اس ت ک ه در اث را ع دم هم اهنگی بین ادارات دول تی و ض عف وزارت مالی ه‬
‫هنوز سروی درست در زمینه انجام نشده است که نشان دهد آیا واقعا این تعداد شرکت ها غیر فعال‬
‫اند بنا اقدامات جدی دولت در این عرصه میتواند باعث افزایش فوق العاده عواید داخلی گردد‪.‬‬
‫در دولت کنونی افغانستان مشاورین داخلی و خارجی جایکاه بخصوص پیدا نموده اند این مشاورین‬ ‫‪‬‬
‫که اکثرا خارجی مباش ند ب ا مب الغ بس یار هنگفت از ط رف بعض ی از موسس ات خ ارجی اس تخدام‬
‫گردیده و یک جریان بزرگ پولی از داخل به خارج کشور براه انداخته اند این در حال است ک ه از‬
‫این معاشات هیچ گونه مالیات اخذ نمیگردد‪ .‬و استدالل نیز چنین است که معاشات این ه ا از کم ک‬
‫های بالعوض پرداخت میگردد بنا تابع مالیه نمیگردد در حال که قانون مالیات بر عایدات در م اده‬
‫‪ 4‬به سراحت اظهار میدارد که اشخاصی غیر مقیم از بابت تمام عوای د حاص له ش ان در افغانس تان‬
‫تابع به پرداخت مالیه میباشند‬
‫در ماده ‪ 59‬قانون مالیات ب ر عای دات آم ده اس ت ک ه تم ام اش خاص حقیقی و حکمی ک ه جای داد را‬ ‫‪‬‬
‫غرض پیش برد امورا تجارتی و یا دفاتر کاری به کرایه اخذ نماید در حالیکه کرایه جایداد مت ذکره‬
‫بیشتر از ‪ 15000‬هزارافغانی ماهانه باشد مکلف از کرایه ماهانه ‪ 20‬فیصد مالیه موضوعی وض ع‬
‫نماید امروز دیده میش ود ک ه تع داد زی اد از من ازل در ش هر ه ای افغانس تان از س وی موسس ات و‬
‫واحدهای اقتصادی به کرایه گرفته میشود‪ .‬اما مالیه موضوعی هیچ گاه پرداخت نمی گردد‪.‬‬

‫بنآء بر تحلیل فوق و بر اساس آمار ویب سایت های معتبر جهانی توسعه اقتص ادی افغانس تان از لح اظ‬
‫شاخص مهم اقتصادی قرار ذیل شرح میگردد‪.‬‬

‫‪53‬‬
 ‫منبع ‪https://tradingeconomics.com/afghanistan/gdp ‌:‬‬

‫قرار معلومات یکی از معتبر ترین منبع جهان اقتصاد افغانستان از لحاظ شاخص های اقتصادی عنقریب ب ا‬
‫دیگر کشور جهان که در حالت رشد میباش د در ی ک مس یر میباش د عوای د ناخ الص داخلی کش ور در ح ال‬
‫افزایش میباشد که مهم ترین عبارت از زراعت‪ ،‬ساختمان و سکتور خدمات میباشد‪.‬‬

‫قابل یادرآوری است که سطح اشتغال در سالهای پسین رو به اف زایش میباش د ک ه میت وان ان را یکی از مهم‬
‫عوامل عدم رشد اقتصادی توصیف کرد که مستقیما باالی شاخص های دیگر تاثیر منفی دارد‪.‬‬

‫ازینکه عواید ناخالص داخلی کشور رو به افزایش میباشد بنآء ت ورم پ ولی در س الهای اخ یر تحت کن ترول‬
‫میباشد که نمیتوان با دیگر کشور های منطقه مقایسه کرد چرا افغانستان ت ا فعال از لح اظ ص نعت خ ود کف ا‬
‫نبوده و اکثر مواد اولیه بخش از واردات کشور تشکیل میدهد که این امر باعث گردد تا کسر کالن تج ارتی‬
‫داشته باشیم ‪.‬‬

‫‪54‬‬
 ‫فصل پنجم‬

‫نتیجه گیری و پیشنهادات‬

‫‪55‬‬
 ‫نتیجه گیری‬

‫از آنجای که معلوم و هویدا است دولت متشکل از کتله افرادجامعه اس ت ک ه زمین ه فع الیت را ب رای س ایر‬
‫افراد جامعه متذکره فراهم میسازد دولت مکلف به تأمین امنیت‪ ،‬عدالت اجتماعی‪ ،‬دفاع از استقاللیت کش ور‬
‫دفاع از تمامیت ارضی و سایر مکلفیت ها است بنا دولت برای رسیدن و تحقق اهداف ف وق نی از ب ه وج وه‬
‫دارد که با توسل با آن خدمات ذکر شده را به وجه احسن انجام دهد‪.‬‬

‫دولت وجوه مورد نیاز خود را از راه های مختلف جمع آوری مینماید‪.‬که امروز اکثرا کش ورهای جه ان از‬
‫دو منبع زیر عواید شان را بدست میاورند‪.‬‬

‫منابع خارجی‪:‬‬

‫این منابع شامل آنع ده عوای د دولت میگ ردد ک ه از خ ارج کش ور تموی ل گردی ده و از دو مج رای زی ر‬
‫بدست میآید‪.‬‬

‫الف‪ :‬کمک های بالعوض کشوها و موسسات خارجی کمک کننده ک ه بیش تر کش ورهای عقب مان ده و‬
‫پس ازبحران از این نوع منابع استفاده مینمایند زیرا در این دسته کشورها راه های دیگر تموی ل عوای د‬
‫محدود میباش ند‪ .‬از این رو کش ورهای جه ان و ی ا موسس ات بین المللی ض رورت احس اس مینماین د ت ا‬
‫غرض تکافوی مصارف و انجام امور کشورهای متذگره کمک های مالی خویش را به شکل بالعوض‬
‫به آنها عرضه نمایند‪.‬‬

‫ب‪ :‬منبع دیگر خارجی عبارت از قروض است که از کشورهای خارجی و یا موسسات بین المللی اخ ذ‬
‫میگردد این نوع تمویل نیز از خصوصیات جهان سوم و عقب مانده میباشد که به منظور اج رای ام ور‬
‫ویا به منظور تمویل پروژه های انکشافی شان چنین قرضه ها را خذ مینمایند‪.‬‬

‫منبع داخلی‪:‬‬

‫این منابع شامل آن ع ده اقالم عوای د دولت میگ ردد ک ه از داخ ل کش ور بدس ت آم ده و ب ه ن ام چش مه ه ای‬
‫عایداتی دولت نیز یاد میگردد‪.‬‬

‫‪56‬‬
‫به اساس راپور بانک جهانی اقالم عمده تولید ناخالص داخلی افغانستان بالترتیب س کتور خ دمات‪ ،‬س کتور‬
‫ترانسپورت‪ ،‬سکتور زراعت ‪ ،‬سکتور بازسازی‪ ،‬سکتور تولید و معدن میباشد‬

‫اما با گذشت زمان و توسعه وظایف دولت ها‪ ،‬دولت ها غ رض تک افوی مص ارف بیش تر ش ان در عرص ه‬
‫های اقتصادی نیز به فعالیت آغاز نم وده و منحیث متش بث داخ ل بازارگردی ده و از این م درک ن یز عوای د‬
‫بدست آورده اند دولت باید عواید جمع آوری شده را در راه های بمصرف برساند ک ه دارای ن افعیت وس ود‬
‫آوری باالقوه وبالفعل در جامعه باشد و هذا دولت باید وجوه را که دریافت و به مصرف میرساند با شفافیت‬
‫کامل عمل نماید تا مودیان مالیه و افراد جامعه مت ذکره مطمین ش وند ک ه وج وه را ک ه آنه ا ب ه دولت تادی ه‬
‫نموده اند به حدر نرفته بلکه به نفع تمام افراد کشور به مصرف رسیده است‪.‬بنا برای تحقق چنین یک ه دف‬
‫باید دولت از یک سیستم مالیه گیری مناسب و معقول برخوردار بوده و از تخصص کامل بهره مند باشد که‬
‫در این زمینه نیاز مبرم به اصالح ساختار مالیاتی آن کشور احساس میشود‪ .‬ساختار های مالیاتی کشور باید‬
‫از مدیریت قوی و مدیر دارئی درایت قوی برخوردار باشد‪.‬‬

‫تا که بتواند افراد جامعه را قناعت بدهد و آنها را تشویق به مالیه دهی نماین د م دیر بای د عملی را ک ه انج ام‬
‫میدهد باید هدف آن ازقبل تعین شده و به منظور رسیدن به آن تالش نمایند‪.‬‬

‫لیکن نظام مختلف دارائی قوانین و مقررات مختلف مالیه دهی و مالیه گیری بوده که با توجه با تطابق آن با‬
‫جامعه مورد اجرا قرار گرفته و به وسیله متخصصین موجوده عملی میگردد‪.‬‬

‫پالیسی های که مصارف دولت را روی کاالهای غیرتجاری که توسط تولی د کنن دگان داخلی مهی ا میگ ردد‪،‬‬
‫باعث رونق تولیدات داخلی خواهد شد نه باعث افزایش در واردات‪.‬‬

‫بلند بردن ظرفیت جذب در دولت سبب میگ ردد‪ ،‬ت ا کیفیت‪ ،‬س رعت تط بیق و ارزش پ ول س رمایه گ ذاری‬
‫عامه افزایش یابد‪.‬‬

‫پالیسی های که سبب توسعه بازار های رقابتی در عرصه بانکداری و ساختمانی میگردد‪ ،‬سبب خواهد شد‪،‬‬
‫تا ورود شرکت های کوچک و متوسط را به بازار کار ترغیب نماید‪.‬‬

‫پالیسی ها بمنظور افزایش بخشیدن فضای مالی باید متشکل از یک سلسله اقدامات در راستای انسجام منابع‬
‫داخلی و همچنان استفاده موثرتر از منابع مالی موجود باشد‪ ،‬که اس تفاده م وثر از من ابع در نه ایت منتج ب ه‬
‫فراهم آوری و فارغ نمودن یک مقدار منابع میگردد‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫پیشنهادات‬

‫مالیه باید از تمام افراد مکلف به آن یکسان اخذ گردد تا باعث ظهور نا برابری در جامعه نگردد‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫اخذا مالیات باید بطور شفاف و صادقانه صورت گیرد‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫برای اخذ مالیه باید قوانین و مقررات معقول از قبل تنظیم شده وجود داشته باشد تا ب اعث ب روز ن ا‬ ‫‪.3‬‬
‫همگونی ها نگردد‪.‬‬
‫دولت باید بخاطر حمایت و صنایع داخلی تعرفه گم رکی وارداتی بلن د را ب االی اجن اس ک ه امک ان‬ ‫‪.4‬‬
‫تولید آن در داخل است وضع نماید‪.‬‬
‫دولت باید بخاطر تأمین عدالت اجتماعی و عدم تراگم سرمایه نزد یک تعداد محدود افراد از مالیات‬ ‫‪.5‬‬
‫مترقی استفاده نماید‪.‬‬
‫دولت باید از طریق اخذ مالیات و توزیع مجدد عاید سطح اشتغال را بلند ببرد‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫دولت باید مصارف خود را مطابق به عوایدی که احتمال بدست آمدن آن موجود است عیار نماید‪.‬‬ ‫‪.7‬‬
‫عواید استقراضی باید در پروژه های انکشافی وزیربنایی از قبیل احداث ش اهراه ه ا س اختمان ه ا‪،‬‬ ‫‪.8‬‬
‫بند و انهار ساختمان دستگاه مولد برق و انرژی‪ ،‬س اختمان مک اتب و موسس ات تحص یالت ع الی‪،‬‬
‫ساختمان شفاخانه های دولتی و غیره بک ار انداخت ه ش ود ت ا ب اعث اف زایش س رمایه گ ذاری ه ای‪،‬‬
‫سطح استخدام تولید در کشور گردد‪.‬‬
‫باید موثریت مصارف کمک های بالعوض در کشور بیش تر گ ردد و ب ه وس یله آن ظ رفیت ک اری‬ ‫‪.9‬‬
‫ایجاد شود‪.‬‬
‫ثبات مالی باید یکی از اهداف طویل المدت دولت باشد ت ا ب االثر آن از وابس تگی اقتص ادی ره ایی‬ ‫‪.10‬‬
‫یابد‪.‬‬
‫دولت باید در صورت اقدام ب ه اس تقراض نمای د ک ه مص ارف ض روری خ ود را از طری ق عوای د‬ ‫‪.11‬‬
‫عادی اش تمویل کرده نتواند‪.‬‬
‫در حالیک ه تولی د ناخ الص داخلی افغانس تان از لح اظ س کتور در ح الت تک افو میباش د قس میکه‬ ‫‪.12‬‬
‫افغانستان دارای ذخایر معدنی فراوان بوده و ب ه اس اس تولی د ناخ الص داخلی س ال ‪ ۲۰۱۸‬در رده‬
‫پایین قرار دارد بناء الزم ذکر تا دولت جهت انکشاف اقتصادی کشور از طریق سرمایه گذاری در‬
‫بخش معادن استفاده نماید این امر باعث میگردد تا از سو عواید پایدار بدست آید و از ط رف دیگ ر‬
‫دولت میتواند برای نیروی بشری خویش امکانات اشتغال زایی را مهیا سازد‪.‬‬

‫‪58‬‬
‫ازینکه افغانستان یک کشور زراعتی بوده و ب رویت بیالنس تج ارت اقالم خ وراکی و زراع تی از‬ ‫‪.13‬‬
‫اقالم عمده وارداتی میباشد بناء پیشنهاد میگردد تا دولت از طریق میکانیزه سازی س کتور زراعت‬
‫بتواند از یک سو بیکاری مخفی که فعال درین س کتور وج ود دارد از بین ب برد و از ط رف دیگ ر‬
‫جهت تکافوی مواد اولیه از تولیدات داخلی به حالت خودکفایی برسد‪.‬‬
‫بمالحظه کارهای بازسازی و ساختمانی کشور این سکتور به ش کل نورم ال انکش اف نم وده اس ت‬ ‫‪.14‬‬
‫ولی جهت بهبود الزم ذکر تا دولت درین مورد نیز سرمایه گذاری نمایند‪.‬‬
‫از لحاظ موقعیت جغرافیایی افغانستان در چهاراه اسیا و اروپا واقع میباشد بنآء جهت انتق ال بموق ع‬ ‫‪.15‬‬
‫پیشنهاد میگردد ت ا دولت و س کتور خصوص ی در بخش ترانس پورت بش کل ک افی اعم از خط وط‬
‫آهن‪ ،‬خطوط هوایی و مسافر بری سرمایه گذاری نماید‪.‬‬

‫‪59‬‬
 ‫منابع و مأخذ‬

‫پرنیان‪ ،‬داکتر حسن‪ .‬سال (‪ .)1345‬مالیه عمومی‪ .‬تهران ‪ .‬انتشارات‬ ‫‪.1‬‬

‫تنگار‪ ،‬پوهندوی سید محمد‪ .‬سال (‪ .)1390‬مبادی علم مالی‪ .‬کابل‬ ‫‪.2‬‬
‫حقایقی‪ ،‬پوهندعبدهللا‪ .‬سال (‪ )1391‬مبادی علم مالی‪ .‬کابل‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫کوهستانی‪ ،‬استاد جعفر‪ .‬سال (‪ .)1393‬حقوق مالیه عمومی‪ .‬کابل ناشر‪:‬انتشارات قرطبه‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫داک تر محم ود‪ ،‬منتظ ر ظه ور‪ ،‬س ال (‪ ،)1381‬اقتص اد کوچ ک و ب زرک‪ ،‬ته ران ناش ر‪ :‬موسس ه‬ ‫‪.5‬‬
‫انتشارات و چاپ دانشگاهی‪.‬‬
‫فروزش‪ ،‬محمد ابراهیم‪ ،‬سال (‪ ،)1385‬بررسی تحلیل از تعرفه های گمرکی در تجارت و ص نعت‬ ‫‪.6‬‬
‫افغانستان‪،‬ناشر‪ :‬ریاست اطالعات‪ ،‬فرهنگ و جوانان والیت هرات‪.‬‬
‫تقوی‪ ،‬داکتر مهدی (‪ )1383‬مالیه عمومی‪ ،‬تهران‬ ‫‪.7‬‬
‫جهان بخش‪ ،‬ابراهیم‪ .‬سال (‪،)1382‬حقوق مالیه عمومی‪ ،‬تهران‪ .‬انتشارات دانشور‪.‬‬ ‫‪.8‬‬
‫وزارت مالیه‪ ،‬راپور مالی ‪.1392‬‬ ‫‪.9‬‬
‫حقایقی‪ ،‬پوهاند عبدهللا‪ ،‬سال (‪ ،)1381‬سیاست بودجه‪ ،‬مطبعه بحیر‪.‬‬ ‫‪.10‬‬

‫‪60‬‬
 i
https://ocs.gov.af/dr/article_details/25
ii
https://www.worldbank.org/fa/country/afghanistan/publication/afghanistan-development-update-may-2107