‫امارت اسـالمی افغـانسـتان‬

‫وزارت تحصـیالت عالی‬

‫پوهنتون خصوصی موالنا جالل الدین محمد بلخی‬
‫پوهنحی اقتصاد‬
‫دیپارتمنت اقتصاد ملی‬

‫پولشویی و اثرات آن در اقتصـاد افغانستان‬

‫پایان نامه تحصیلی دوره لـیسانس‬

‫تهیهـ کننده‪ :‬محمد سرور زرگر‬

‫استاد رهنما‪ :‬میرعبدالفهیم رشیدی‬

‫سال تحصیلی ‪1401‬‬

 ‫چکیده‬

‫پولشویی فرایندی است که طی آن عواید حاصل از فعالیت های مجرمانه وغیر قانونی‬
‫درمجاری قانونی قرارمی گیردو درروندی پیچده تطهیر می شود‪ .‬اخالل وبی ثباتی دراقتصاد‪ ،‬کاهش‬
‫درآمد دولت‪ ،‬کاهش کنترول دولت بر سیاست های اقتصادی به تطهیر جهت سرمایه گذاری از کشور‬
‫از هم گسیختگی بازارهای مالی اختالل دربازارهای عدم پابندی به هنجارهای اجتماعی‪ ،‬تضعیف‬
‫نهادهای مردم ساالر‪ ،‬کاهش فرصت های مشروع جهانی‪ ،‬تخریت مشروعیت سیاسی‪ ،‬سلب جمله‬
‫آثار زیانبار اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی پولشویی به شمار میآید‪.‬‬
‫افغانستان تاکنون بستر مناسب برای پولشویی بوده‪ ،‬تولید‪ ،‬قاچاقـ موادمخدر وکاال و فرار‬
‫ازمالیات‪ ،‬فسادگسترده اداری‪ ،‬اختطاف انسان و ازجمله اختطاف اطفالـ وتروریزم ؛بازار پولشویی را‬
‫درکشور ما گرم ساخته که برعالوه وارد نمودن خسارات هنگفت مالی و جبران ناپذیر در اقتصاد‬
‫کشور مانع انفاذ وطرح قانون مبارزهـ علیه پولشویی وتروریزم بنابراعمال نفوذ پولشویان وحامیان‬
‫آنها در ادارات مهم دولتی نیز گردیده است‪.‬‬
‫واژه های کلیدی‬

‫پولشویی‬ ‫‪‬‬
‫تطهیر‬ ‫‪‬‬
‫قاچاقـ‬ ‫‪‬‬
‫کنترول‬ ‫‪‬‬
‫تروریزم‬ ‫‪‬‬
‫اخالل‬ ‫‪‬‬

‫‪1‬‬
 ‫پیشگفتار‬

‫سپاس بي حد خداي را سزاست كه انسان را ازكتم عدم به عرصۀ وجودآورد وبرايش خواندن‬
‫ونوشتن آموخت‪ .‬خداوند (ج) را حمد ميكنم كه بندۀ حقير را فرصت داد تا از نعمت پربهاي سواد‬
‫مستفيد شوم‪ .‬بدون شك اگر لطف بيكران اوشامل حالم نميگرديد اوالً هرگز نميتوانستم چهارسال دوره‬
‫تحصيل را مؤفقانه سپري نمايم‪ .‬ثانياً‪ ،‬رساله حاضرممكن نبود تكميل گردد مگراينكه او ايزد تعالي‬
‫وفرستادۀ برحقش ونيزخاندان عصمت و طهارت مرا ياري رسانيد‪.‬‬
‫باید یاد آورشویم که‪ ،‬بنابر مکلفیت های که ازطرفـ دانشکده اقتصاد پوهنتون موالنا جالل الدین‬
‫محمد بلخی برای محصلین داده میشود هر دانشجو باید دراخیر سال چهارم یعنی زمانی که فارغ‬
‫میشوند موضعی را تحت عنوان مونوگراف یا پایان نامه دوره تحصیلی تهیه نمایند‪ .‬بنابرعالقه که‬
‫داشتم موضوعی را تحت عنوان ( پولشویی و اثرات آن در اقتصاد افغانستان) خواستم به رشته‬
‫تحریردرآورم و از خداوند (ج) آرزو دارم صحت وسالمتی را برای بنده اعطا فرمایند تابتوانم تالش‬
‫و توانایی خودرا به خرچ بدهم‪.‬‬
‫قبل از آغاز بحث پيرامون موضوع بايد از همكاريهاي شايان تمام اساتيد بزرگوار دانشکده‬
‫اقتصاد پوهنتون موالنا جالل الدین محمد بلخی بااالخص استاد بزرگوار میرعبدالفهیم "رشیدی" استاد‬
‫رهنمايم كه در عرصة گردآوري و تنظيم مطالب بنده را ياري نموده ابراز شكران نموده و مؤفقيت‬
‫هاي مزيد از بارگاه اقدس اليزال براوشان خواهانم‪ .‬شكي نيست كه ساير استادان‪ ،‬مستقيم يا‬
‫غيرمستقيم در جريان تحصيل و نيز در زمان نوشتن اين رساله زحمات زياد كشيدند که از تمام آنها‬
‫صميمانه قدرداني ميكنم و هيچگاهي احسان شان را فراموش نخواهم كرد‪ .‬و همچنان از والدين‬
‫مهربانم‪ ،‬كه مراحمايت مادي ومعنوي نمودند كه در امر تكميل اين رساله از دور و نزديك كمك‬
‫كردند تشكر ميكنم‪.‬‬
‫با احترام‬
‫محمد سرور زرگر‬

‫‪2‬‬
 ‫فهرست مطالب‬
‫صفحات‬ ‫عناوین‬
‫چکیده ‪‌..................................................................................................‬أ‬
‫پیشگفتار ‪‌.............................................................................................‬ب‬
‫فصل اول‬
‫کلیات طرح تحقیق‬
‫‪ .1-1‬بیان مسئله (مقدمه) ‪1..........................................................................‬‬
‫‪ .2-1‬اهمیت تحقیق ‪2.................................................................................‬‬
‫‪ .1-3‬سواالت تحقیق ‪2...............................................................................‬‬
‫‪ .1-4‬فرضیه تحقیق ‪3................................................................................‬‬
‫‪ .1-5‬متغیرهای تحقیق ‪3.............................................................................‬‬
‫‪ .1-6‬روش تحقیق ‪3..................................................................................‬‬
‫‪ .1-7‬محدودیت های تحقیق ‪3.......................................................................‬‬
‫‪ .1-8‬ساختار تحقیق ‪4................................................................................‬‬
‫فصل دوم‬
‫پیشینه و ادبیات موضوع‬
‫‪ .2-1‬پیشینه تحقیق ‪5..................................................................................‬‬
‫‪ .2-2‬تاریخچه پولشویی ‪5...........................................................................‬‬
‫‪ .2-3‬تعریف پولشویی ‪6.............................................................................‬‬
‫‪ .2-4‬انواع پولشویی ‪8...............................................................................‬‬
‫‪ .2-4-1‬پول شویی درونی ‪8........................................................................‬‬
‫‪ .2-4-2‬پول شویی صادر شونده ‪8.................................................................‬‬
‫‪ .2-4-3‬پول شویی بیرونی ‪8.......................................................................‬‬
‫‪ .2-4-4‬پولشویی وارد شونده‪8................................................................... :‬‬
‫‪ .2-5‬مراحل پولشویی ‪8.............................................................................‬‬
‫‪ .2-5-1‬مرحلهـ اول سرمایه گذاری‪8............................................................. :‬‬
‫‪ .2-5-2‬مرحلهـ دوم الیه بندی کردن‪9........................................................... :‬‬
‫‪ .2-5-3‬مرحلهـ سوم ادغام کردن‪10.............................................................. :‬‬
‫‪ .2-6‬حجم پولشویی در جهان ‪11..................................................................‬‬
‫‪ .2-7‬آیا امکان اندازه گیری حجم عملیات پولشویی وجود دارد؟ ‪11.........................‬‬
‫‪ .2-8‬آمار مربوط به پول شویی ‪12................................................................‬‬
‫‪ .2-9‬ویژگی های پولشویی ‪12.....................................................................‬‬
‫‪ .2-9-1‬سازمان یافتگی ‪13.........................................................................‬‬
‫‪ .2-9-2‬فراملی بودن ‪16.............................................................................‬‬
‫‪ .2-9-3‬حرفهـ ای بودن ‪18..........................................................................‬‬
‫‪ .2-9-4‬مسبوق بودن به وقوع جرم مبنا ‪19......................................................‬‬
‫‪ .2-9-5‬یقه سپیدان ‪21...............................................................................‬‬
‫‪ .2-9-6‬تعدد مباشرین ‪23...........................................................................‬‬
‫فصل سوم‬
‫اثرات پولشویی باالی اقتصاد‬

‫‪3‬‬
‫‪ .3-1‬پولشویی و اثرات آن بر اقتصاد‪24........................................................ :‬‬
‫‪ .3-2‬تأثیرات پولشویی بر بخش واقعی اقتصاد ‪25............................................‬‬
‫‪ .3-2-1‬فایده بردن مرتکبین پولشویی و متضرر شدن قربانیان آن‪25......................‬‬
‫‪ .3-2-2‬پیچیدگی مصرف ‪26.......................................................................‬‬
‫‪ .3-2-3‬پیچیدگی سرمایه گذاری ‪26...............................................................‬‬
‫‪ .3-2-4‬افزایش کاذب قیمت ها ‪26.................................................................‬‬
‫‪ .3-2-5‬رقابت ناعادالنه ‪27.........................................................................‬‬
‫‪ .3-2-6‬تغییر در واردات و صادرات ‪27........................................................‬‬
‫‪ .3-3‬تأثیرات پولشویی بر بخش عمومی اقتصاد ‪27............................................‬‬
‫‪ .3-3-1‬پایین آمدن سطح رفاهـ عمومی ‪27........................................................‬‬
‫‪ .3-3-2‬ایجاد موانعی برای خصوصی سازی ‪28...............................................‬‬
‫‪ .3-4‬تاثیر پولشویی بر بخش پولی اقتصاد ‪28...................................................‬‬
‫‪ .3-4-1‬تغییر در تقاضای پول‪ ،‬نرخ ارز و نرخ سود بانكی ‪28..............................‬‬
‫‪ .3-4-2‬افزایش نوسانات نرخ ارز و نرخ سود بانکی ‪28.....................................‬‬
‫‪ .3-5‬تأثیرات پولشویی بر بخش مالی اقتصاد ‪29...............................................‬‬
‫‪ .3-5-1‬افزایش اعطای اعتبارات ‪29.............................................................‬‬
‫‪ .3-5-2‬افزایش جریان ورودی و خروجی سرمایه ‪29........................................‬‬
‫‪ .3-5-3‬افزایش فساد در بخش مالی ‪29...........................................................‬‬
‫‪ .3-6‬آثار پول شویی بر اقتصاد کالن کشورها ‪30..............................................‬‬
‫‪ .3-7‬پولشویی و اثرات آن بر فساد اداری ‪31...................................................‬‬
‫فصل چهارم‬
‫اثرات پولشویی در اقتصاد افغانستان‬
‫‪ .4-1‬زمینه های گسترش پولشویی در افغانستان ‪34...........................................‬‬
‫‪ .4-2‬پول شویی و تاثیرات زیانبار آن بر اقتصاد افغانستان ‪36...............................‬‬
‫‪ .4-3‬اثرات منفی عمده پولشویی بر اقتصاد افغانستان ‪38.....................................‬‬
‫‪ .4-3-1‬نکات پیشنهادی‪40........................................................................ :‬‬
‫‪ .4-3-2‬راهکارهای مبارزه با پول شویی ‪41....................................................‬‬
‫‪ .4-3-3‬پیشنهادات جهت مبارزه با پول شویی ‪43..............................................‬‬
‫‪ .4-4‬آثار زیانبار پول شویی ‪45...................................................................‬‬
‫‪ .4-4-1‬آثار زیانبار اقتصادی ‪45..................................................................‬‬
‫‪ .4-4-2‬آثار زیانبار اجتماعی و سیاسی ‪53......................................................‬‬
‫‪ .5-2‬اثرات پول شویی بر اقتصاد كالن ‪59......................................................‬‬
‫‪ .4-6‬اهداف پول شویی ‪60..........................................................................‬‬
‫‪ .4-6-1‬جلوگیری از کشف منابع نامشروع و جرم مبنا ‪60...................................‬‬
‫‪ .4-6-2‬فرار از مالیات ‪61..........................................................................‬‬
‫‪ .4-6-3‬بهره برداری از عواید ناشی از ارتکاب جرم ‪62.....................................‬‬
‫فصل پنجم‬
‫نتیجه گیری و پیشنهادات‬
‫‪ .4-1‬نتیجه گیری ‪63.................................................................................‬‬
‫‪ .5-2‬پیشنهادات ‪64...................................................................................‬‬
‫‪ .5-3‬منابع و مآخذ ‪65................................................................................‬‬

‫‪4‬‬
5
 ‫فصل اول‬

‫کلیات طرح تحقیق‬

‫‪ .1-1‬بیان مسئله (مقدمه)‬

‫پول یک شی با ارزش و تقریبا ً حیاتی در روند زندگی انسانها محسوب میشود که میتوان گفت‬
‫بسیار مفید و قابل ارزش میباشد اما این شی تا زمانی میتواند مفید محسوب شود که از راهای مشروع‬
‫و قانونی بدست آید‪ ،‬ولی اگر همین پول از راه های نامشروع و خالف حاصل گردد چیزی جز‬
‫بحران‪ ،‬بی عدالتی و دیگر عواقب نامطلوب که زندگی انسانها را تهدید میکند‪ ،‬ببار نخواهد آورد‪.‬‬
‫پولشویی عمل بعد از کسب درآمد از منابع نامشروع است وجرم مضاعفی است بعد از فعالیت‬
‫نامشروع و در ابتدا جرمی برای حصول عاید از منابع نامشروع حاصل از قاچاقـ مواد مخدر‪،‬‬
‫رشوه‪ ،‬اختطاف و غیره می باشد‪.‬‬
‫پولشویی مفهومی است که طی دو دهه گذشته‪ ،‬توجه بسیاری از صاحبنظران را به خود جلب‬
‫کرده و جایگاه خود را به مثابه یکی از موضوعات مهم در ادبیات حقوقیـ و اقتصادی باز کرده است‪.‬‬
‫همان گونه که از این واژه فهمیده می‌شود‪ ،‬پول کثیفی وجود دارد و طی فرایندی تطهیر می‌شود‪.‬‬
‫منظور از پول کثیف در ادبیات پولشویی‪ ،‬عوایدی است که از فعالیت مجرمانهـ حاصل میشود‪.‬‬
‫مجرمان به منظور جلوگیری از شناسایی نوع و شیوه فعالیت شان توسط مجریان قانون‪ ،‬با انجام‬
‫فعالیتهایی که ممکن است توسط خودشان یا افراد دیگر انجام‌گیرد‪ ،‬منشأ پولهای آلوده را تا حد ممکن‬
‫مخفی می‌کنند‪ .‬آنچه مسلم است چنین فعالیتهایی باعث بروز لطمه های جبران‌ ناپذیری به اقتصاد‬
‫کشور ها خواهد شد و چنین لطمه ها دولت ها را وادار می‌کند که با این پدیده مقابله کند‪.‬‬
‫با توجه به مطالب مذکور‪ ،‬در نوشته حاضر قصد داریم ضمن شناسایی مفهوم و ماهیت‬
‫پولشویی‪ ،‬و پیشینه پولشویی‪ ،‬روشهایی را که پولشویان در تطهیر اموال به کار می‌گیرند‪ ،‬انواع و‬
‫مراحل پولشویی که روی هر یک به تفصیل بحث نماییم‪.‬‬
‫از جمله آثار سوء اقتصادی پولشویی‪ ،‬می‌توان به انحراف تصمیم‌ گیری در سطوح کالن‪ ،‬خدشه‌‬
‫دار کردن امنیت اقتصادی‪ ،‬هدایت سرمایه‌ گذاریها به سوی فعالیتهای دارای بهره‌ وری پایین‪ ،‬کاهش‬
‫درآمدهای مالیاتی دولت‪ ،‬تضعیف بخش خصوصی‪ ،‬افزایش هزینه‌های دولت‪ ،‬تضعیف نظام بانکی و‬
‫افزایش ریسک اعتباری بانکها اشاره کرد‪...‬‬
‫درپایان این پایان نامه‪ ،‬نتیجه گیری با پیشنهادات الزم ارائه گردیده است‪ .‬البته بصورت کل این‬
‫پایان نامه عاری از کاستی ها واشتباهات نبوده‪ ،‬ولی امیدوارم که خوانندگان گرامی آنرا نادیده گرفته‬
‫منت گذارند‪.‬‬
‫درپایان قابل یاد آوری میدانم که از تمام استادان گرامی دانشکده اقتصاد وبخصوص ازجناب‬
‫استاد محترم میرعبدالفهیم رشیدی استاد دانشکده اقتصاد و استاد رهنما ام در این پایان نامه اظهار‬
‫سپاس نموده وموفقیت های هرچه بیشتر شانرا در تمام عرصه های زندگی خواهانم‪.‬‬
‫‪ .2-1‬اهمیت تحقیق‬
‫پولشویی فرایندی است که طی آن عواید حاصل از فعالیت های مجرمانه وغیر قانونی‬
‫درمجاری قانونی قرارمی گیردو درروندی پیچده تطهیر می شود‪ .‬اخالل وبی ثباتی دراقتصاد‪ ،‬کاهش‬
‫‪1‬‬
‫درآمد دولت‪ ،‬کاهش کنترول دولت بر سیاست های اقتصادی به تطهیر جهت سرمایه گذاری از کشور‬
‫از هم گسیختگی بازارهای مالی اختالل دربازارهای عدم پابندی به هنجارهای اجتماعی‪ ،‬تضعیف‬
‫نهادهای مردم ساالر‪ ،‬کاهش فرصت های مشروع جهانی‪ ،‬تخریت مشروعیت سیاسی‪ ،‬سلب جمله‬
‫آثار زیانبار اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی پولشویی به شمار میآید‪ .‬مقابله با پول شویی درسه سطح‬
‫موسسات‪ ،‬ملی و بین المللی صورت می گیرد‪ .‬فعالیت موسسات درمبارزه با پدیده پولشویی از طریق‬
‫یک مشول مستقیم و با ارئه آموزش مستمر به کارکنان و اتخاذ تدابیر احتیاطی الزم انجام می شود‪.‬‬
‫‪ .1-3‬سواالت تحقیق‬
‫‪ .1-3-1‬سوال اصلی‬
‫اثرات پولشویی در اقتصاد افغانستان چیست؟‬ ‫‪‬‬

‫‪ .1-3-2‬سواالت فرعی‬
‫‪‬پولشویی چیست؟‬
‫‪‬تاثیرات منفی پولشویی چیست؟‬

‫‪ .1-4‬فرضیه تحقیق‬
‫البته باید قادر به شناسایی مورد مشکوک گرد آوری و نگهداری گردد‪ .‬از سوی دیگر در‬
‫عرصه ملی هر کشور در فرایند با این جرم ملی است‪ .‬افزون براین فعالیت های گسترده ای نیز به‬
‫منظور مبارزه با پولشویی در حال انجام است‪.‬‬
‫‪ .1-5‬متغیرهای تحقیق‬
‫‪.1‬متغیر اصلی‪ :‬پولشویی‪.‬‬
‫‪.2‬متغیر وابسته‪ :‬اثرات آن در اقتصاد افغانستان‬
‫‪ .1-6‬روش تحقیق‬
‫انتخاب روش تحقیق یکی از الزامات است که محقق باید آنرا انتخاب نماید و بدون انتخاب‬
‫روش تحقیق امکان ادامه تحقیق را دشوار میسازد و اگر تحقیق به پایان برسد امکان عدم موثریت و‬
‫مثمریت خود را از دست بدهد‪ .‬ولی گفته نمیتوانیم که تحقیق انجام نمی یابد بلکه تحقیق باطل به انجام‬
‫میرسد از این رو برای اینکه توانسته باشم یک تحقیق درست را انجام داده باشم در این تحقیق از‬
‫روش کتابخانه ای استفاده نموده ام‪ .‬تا بتوانم اعم از تمام مجالت‪ ،‬کتاب ها‪ ،‬روزنامه ها‪ ،‬هفته نامه ها‪،‬‬
‫ماه نامه و دیگر نشریه ها استفاده نمایم و اعم از دید ساحوی معلومات را جمع آوری نمایم‪.‬‬
‫‪ .1-7‬محدودیت های تحقیق‬
‫برای اینکه تنواسنته باشم یک مونوگراف کامل را به پایان برسانم نیاز به معلومات ضروری و‬
‫دقیق داشتم ولی شرایط بدست آوردن معلومات دقیق در کشور ما افغانسان بسیار مشکل میباشد چون‬
‫موسسات و ادارات مربوط در قسمت معلومات همکاری نمینمایند‪.‬‬
‫‪‬همکاری ننمودن ادارات مربوط‬

‫‪2‬‬
‫‪‬عدم دسترسی به آمار دقیق‬
‫‪‬کمبود تجربه در ارثه جمع آوری معلومات‬
‫‪ .1-8‬ساختار تحقیق‬
‫‪‬در فصل اول کلیات طرح تحقیق بیان شده است‪.‬‬
‫‪‬در فصل دوم پیشینه و ادبیات موضوع‪.‬‬
‫‪‬در فصل سوم اثرات پولشویی باالی اقتصاد‬
‫‪‬در فصل چهارم اثرات پولشویی در اقتصاد افغانستان‬
‫‪ ‬درفصل پنجم نتیجه گیری موضوع‪ ،‬پیشنهادات و و فهرست منابع‬

‫‪3‬‬
 ‫فصل دوم‬

‫پیشینه و ادبیات موضوع‬

‫‪ .2-1‬پیشینه تحقیق‬
‫گرچه پولشویی را جنایت دهه ی ‪ 1990‬گفته اند ولی این اصطالح را مطبوعات در اوایل دهه‬
‫ی ‪ 1970‬در ماجرای واترگیت به کار برده است و میتوان گفت که سالهای متمادی قبل از آن هم عمل‬
‫پولشویی انجام می شده است‪.‬‬
‫‪ ‬پولشویی یک پدیده تاریخی است‪ .‬نخستین بار فردی بنام آلکاپون گروهی به اسم آلکاپونها‬
‫تشکیل داد و این گروه در جریان روز از مردم اخاذی میکردند و برای پنهان کردن از شیوه عمل‬
‫خود‪ ،‬رختشویخانه (خشکشویی) تآسیس و به این طریق وانمود می ساختند که درآمد خویش را از این‬
‫راه بدست میاورند و نه از راه نامشروع‪ .‬و به این ترتیب اصطالح پولشویی شکل گرفت‪ .‬و ریشه در‬
‫مالکیت خشکشویی ها توسط مافیا در ایاالت متحده امریکا دارد و به دهه های ‪ 1920‬و ‪1930‬‬
‫برمیگردد ولی با توجه به این که کاربرد این اصطالح در منابع مکتوب پیش از دهه ‪ 1970‬مشاهده‬
‫نشده‪ ،‬به نظرمیرسد همان تشابه پولشویی با شستشویی لباس و‪ .. .. ..‬که کثافات در تمام موارد غیر‬
‫قابل رویت گردیده و محو میشود منشآ کاربرد این اصطالح در مورد پروسه باشد که پول های آلوده‬
‫(‪ 75‬درصد) را تمیز جلوه میدهد‪ :2( .‬ص ‪)14‬‬
‫‪ .2-2‬تاریخچه پولشویی‬
‫واژه پول شویی که جدیداً وارد مفاهیم اقتصادی و شمول جرایم گردیده‪ ،‬یک پدیده تاریخی است‪،‬‬
‫دو هزار سال پیش از میالد مسیح بازرگانان دارایی خود را از حکامیـ که ثروتشان را تصاحب کرده‬
‫و خودشان را نابود می کردند‪ ،‬پنهان می نمودند‪ .‬تجار چینی عالوه بر مخفی کردن دارایی خود از‬
‫حکومت‪ ،‬ثروتشان را جابجاـ نیز می نمودند‪.‬‬
‫صاحبنظران قرن بیستم معتقد اند که واژه « پول شویی » به زمان ممنوعیت قمار در آمریکا‬
‫باز می گردد‪ .‬نخستین بار فردی به نام «آلکاپون» گانگستر معروف دهه ‪ 1930‬در آمریکا که مالک‬
‫و گرداننده قمارخانهـ های متعددی بود‪ ،‬برای قانونی جلوه دادن پول نقد حاصل از قمارخانه ها‪ ،‬وی‬
‫برای پنهان سازی شیوه عمل خود‪ ،‬رختشویی‌ ای را تاسیس کرد و وانمود می‌کرد که درآمد خود را‬
‫از این راه به دست می‌آورد؛ نه از راه نامشروع؛ بنابراین وجه تسمیه پول شویی از همین جا منشا‬
‫گرفته و به این ترتیب اصطالح پول شویی شکل گرفت‪.‬‬
‫پولشویی را جنایت دهه ی ‪ 1990‬گفته اند ولی میتوان گفت که سالهای متمادی قبل از آن هم‬
‫عمل پولشویی انجام شده است‪ ،‬و به دهه های ‪ 1920‬و ‪ 1930‬بر میگردد و این با توجه به این که‬
‫کاربرد این اصطالح در منابع مکتوب بیش از دهه ‪ 1970‬مشاهده نشده به نظر می رسد همان تشابه‬
‫پول شویی با شست و شویی لباس که کثافت در تمام موارد غیر قابل رویت گردیده و محو میشود‬

‫‪4‬‬
‫منشا کاربرد این اصطالح در مورد پروسه ای میباشد که پول های آلوده را (‪ )75%‬تمیز جلوه میدهد‪.‬‬
‫(‪ :2‬ص ‪)21‬‬
‫‪ .2-3‬تعریف پولشویی‬
‫پولشويي به هرنوع اقدام و عملياتي اطالق مي شود که پس از کسب عوايد و منافع مادي ناشي‬
‫از ارتکاب جنايات ديگر از قبيل قاچاق مواد مخدر‪,‬قمار‪ ,‬فحشاء‪ ,‬فساد‪ ,‬سوء استفاده هاي مالي و‬
‫رشوه‪ ,‬به منظور جلوگيري از کشف جرم و مشروع جلوه دادن در آمد آن‪ ,‬انجام مي شود‪.‬‬
‫در تعریفی دیگر پولشویی عبارت است از هر نوع عمل یا اقدام به عمل‪ ،‬برای مخفی كردن یا‬
‫تغییر ظاهر و هویت عواید نامشروع‪ ،‬به طوری كه وانمود شود از منابع قانونی سرچشمه گرفته‬
‫است‪ .‬همچنان میتوان پولشویی یا تطهیر پول را اینچنین تعریف نمود‪ :‬که پول شویی یك فعالیت‬
‫غیرقانونی است كه در طی انجام آن‪ ،‬عواید و درآمدهای ناشی از اعمال خالف قانون‪ ،‬مشروعیت می‬
‫یابد و پولهای كثیف ناشی از اعمال خالف به پولهای تمیز تبدیل گردیده و در بدنه اقتصاد جایگزین‬
‫می شود‪.‬‬
‫در این میان پولشویان كسانی هستند كه یا خود اعمال خالف را انجام داده و پولهای ناشی از آن‬
‫را تطهیر می كنند و یا افرادی هستند كه پولهای خالف را بطور آگاهانه یا نا آگاهانه در سیستم مالی‬
‫و اقتصادی كشور وارد میكنند‪.‬‬
‫انواع پولهایی كه می تواند به صورت نا مشروع در جامعهـ مطرح باشد‪ ،‬به سه گروه پولهای‬
‫كثیف و یا پولهای آغشته به خون‪ ،‬پولهایی سیاه و پولهای خاكستری تقسیم می شود‪.‬‬
‫پولهای كثیف یا پولهای آغشته به خون‪ ،‬مربوط به نقل و انتقال مواد مخدر‪ ،‬اختطاف‪ ،‬دزدی‬
‫است‪.‬‬
‫پولهای سیاه پولهای حاصل از قاچاق كاال است‪ ،‬به طوری كه درآمدهای حاصل از قاچاق كاال‬
‫و شركت در معامالت پر سود دولتی كه خارجـ از عرف طبیعی صورت می گیرد‪ ،‬باعث پیداش این‬
‫پول می شود‪.‬‬
‫پولهای خاكستری‪ ،‬درآمدهای حاصل از فروش كاال و یا انجام دادن كارهای تولیدی است‪ ،‬ولی‬
‫از نظارت دولت پنهان می ماند و دولت از آنها بی اطالع است كه معموال“ برای فرار از مالیات این‬
‫كارها را انجام می دهند‪.‬‬
‫بنابراین پدیده پولشویی به هر اقدامی كه موجب قانونی جلوه دادن پول های حاصل از فعالیت‬
‫های نامشروع یا غیرقانونی منتج گردد‪ ،‬اطالق می گردد‪ .‬فرآیند پولشویی عمدتا ً از طریق استفاده از‬
‫بازارهای مالی غیر رسمی كه نزد هیچ سازمانی ثبت نشده و به صورت زیرزمینی كار می كند‪،‬‬
‫تشكیل می گردد و شیوه های آن به نوع سیستم اقتصادی‪ ،‬قوانین و مقررات كشورها بستگی دارد‪.‬‬
‫عموما ً در كشورهای درحال توسعه از بازارهای مالی غیررسمی كه نزد هیچ ارگانی ثبت نشده و به‬
‫صورت زیرزمینی كار می كند‪ ،‬تشكیل می گردد‪ .‬راهبرد آنها استقرار كاركردهای مدیریتی و تولیدی‬
‫در مناطق كم خطر‪ ،‬یعنی مناطقی كه این سازمان ها در آن كنترل نسبی بر محیط برخوردار می‬
‫‪5‬‬
 ‫باشند‪ .‬آنها همچنین مناطقی را به عنوان بازارهای ترجیحی خود برمی گزینند كه بیشترین تقاضا در‬
‫آنها وجود دارد تا بتوانند قیمت های باالتری مطالبه نمایند و در كشورهای پیشرفته عموما ً فرایند‬
‫پولشویی در داخل ساختار رسمی صورت می پذیرد‪ :5( .‬صص ‪)68-67‬‬
‫‪ .2-4‬انواع پولشویی‬
‫چهار گونه پول شویی قابل شناسایی است‪:‬‬
‫‪ .2-4-1‬پول شویی درونی‬
‫شامل پولهای کثیف که از فعالیت های مجرمانهـ و در داخل خاک یک کشور میشود که در همان‬
‫کشور شسته میشود‪.‬‬
‫‪ .2-4-2‬پول شویی صادر شونده‬
‫شامل پولهای کثیف به دست آمده از فعالیت های مجرمانه که در داخل خاک یک کشور کسب و‬
‫خارج از آن کشور تطهیر می شود‪.‬‬
‫‪ .2-4-3‬پول شویی بیرونی‬
‫شامل پولهای کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر کشورها که در خارج‬
‫نیز شسته می شود‪.‬‬
‫‪ .2-4-4‬پولشویی وارد شونده‪:‬‬
‫که شامل پولهایی که از فعالیت مجرمانه در سایر نقاط بدست آمده و در داخل خاک یک کشور‬
‫مورد نظر شسته می شود‪.‬‬
‫‪ .2-5‬مراحل پولشویی‬
‫مراحل پولشویی را میتوان به صورت مجموعی به شکل ذیل تقسیم نمود‪:‬‬
‫‪ .2-5-1‬مرحله اول سرمایه گذاری‪:‬‬
‫در این مرحلهـ ورود اولیه سرمایه ها به نظام مالی انجام می شود‪ .‬پولشویان مبالغ عظیمی پول‬
‫را از فعالیت‌های غیرقانونی ایجاد می‌کند‪ ،‬برای مثال خرید و فروش خیابانی مواد مخدر که‬
‫پرداخت‌ها به‌صورت نقد و در مبالغ کم صورت می‌گیرد‪ .‬هدف پولشویان‪ ،‬خارج‌کردن پول از محل‬
‫کسب‌ شده است تا بدین‌ وسیله از ردیابی مقامات رسمی دور بماند و آسوده خاطر نمودن مالک پول و‬
‫استقرار آن در نظام مالی برای مرحله بعد است‪ .‬مرحله ورود سرمایه‪ ،‬آسیب پذیر ترین مرحلهـ‬
‫تطهیر پول است زیرا بیشترین احتمال برای کشف منشا غیر قانونی این پول ها وجود دارد‪.‬‬
‫یکی از روش هایی که مورد استفاده تطهیرکنندگان پول قرار می گیرد‪ ،‬استفاده از نام بستگان‬
‫نزدیک یا سایر اشخاصی است که به گونه ای با آنان در ارتباط هستند‪ .‬روش دیگری که مورد‬

‫‪6‬‬
 ‫استفاده اقلیت های قومی قرارمی گیرد‪ ،‬این است که مهاجرانـ مبالغ جزئی و کم را در یک حساب‬
‫مشترک واریز می نمایند‪.‬‬
‫‪ .2-5-2‬مرحله دوم الیه بندی کردن‪:‬‬
‫در روند الیه بندی کردن اولین تالش برای پنهان سازی یا تغییر شغل منبع مالکیت سرمایه ها‬
‫از طریق ایجاد الیه های پیچیده معامالت مالی می باشد که مانع رد یابی و حسابرسی میشود و این‬
‫خود نوعی بی هویتی ایجاد می کند‪ .‬هدف الیه بندی جدا نمودن پول های غیر قانونی از منبع جرم‬
‫است که عمداً با ایجاد شبکه ای پیچیده از معامالت مالی با قصد پنهان سازی از هر گونه روند‬
‫حسابرسی همچون منبع مالکیت وجوه صورت می گیرد‪ .‬این مرحله شامل مجموعه ای از معامالت با‬
‫هدف مخفی کردن منشا اصلی پول است‪ .‬این امر متضمن انجام دادن عملیاتی مانند حواله وجه سپرده‬
‫شده نزد یک موسسه مالی به موسسه دیگر‪ ،‬یا تبدیل سپرده نقدی به اسناد پولی دیگر (سهام و چک‬
‫های مسافرتی) است‪ .‬در این مرحله سه تکنیک رایج است‪.‬‬
‫اولین تکنیک اختالط پول کثیف با پول تمیز است اغلب این اختالط به این ترتیب صورت‬ ‫‪‬‬
‫می گیرد که عواید حاصل از جرم با انجام معامالتی از قبیل صادرات و واردات کاال و‬
‫توسل به کم نمائی صورت حساب صادراتی و گران نمایی صورت حساب وارداتی وارد‬
‫چرخه رسمی اقتصاد می گردد‪.‬‬
‫‪ ‬دومین روش انتقال پول از طریق واسطه است مانند تبدیل وجوه نقد به ژتون و تبدیل مجدد‬
‫آن که در این صورت تشخیص ماهیت غیر قانونی مال مشکل می شود‪.‬‬
‫‪ ‬روش سوم‪ ،‬پنهان نمودن مالک واقعی مال آلوده است‪ .‬بسیاری از خدماتی که از طریق‬
‫موسسات مالی صورت می گیرد مانند ارائه وثائق در مقابل خرید اسناد‪ ،‬نمونه بارز این‬
‫مساله این است که با جابه‌جاییـ پول‌ها به داخل و خارجـ حساب‌های بانکی خارج از کشور‬
‫که متعلق به سهام بی‌نام شرکت‌های سوری می‌باشد‪ ،‬الیه‌بندی‌هایی از طریق انتقال سرمایه‬
‫به‌طور الکترونیکی صورت می‌گیرد‪ .‬فرض کنید روزانه بیش از ‪ 500‬هزار انتقاالت‬
‫الکترونیکی صورت بگیرد و با این امر بیش از یک تریلیون دالر انتقال وجوه به‌طور‬
‫الکترونیکی صورت پذیرد که اغلب آنها قانونی است‪ .‬در این‌ صورت اطالعات واضح و‬
‫کافی در مورد هر یک از انتقاالت الکترونیکی برای پی‌بردن به این موضوع که پول رد و‬
‫بدل شده کثیف است یا تمیز وجود نخواهد داشت‪ .‬بنابراین روشی عالی برای پولشویان تلقی‬
‫می‌ گردد که می‌توانند پول کثیف خود را جا بجا نمایند‪.‬‬
‫‪ ‬سایر روش‌هایی که از سوی پولشویان مورد استفاده قرار می‌گیرد عبارت است از‬
‫معامالت پیچیده با سهام‪ ،‬کاال و معامالت کارگزاران بازارهای آتی؛ با فرض حجم خالص‬
‫معامالت روزانه و میزان باالیی از منابع بی‌نام موجود‪ ،‬شانس ردیابی معامالت بسیار‬
‫ناچیز می‌باشد‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫‪ .2-5-3‬مرحله سوم ادغام کردن‪:‬‬
‫این مرحلهـ که به نحوی مرحلهـ حساس و نهای میباشد‪ ،‬یعنی مرحله ای که پول با سیستم مالی و‬
‫اقتصادی قانونی ادغام شده و با تمامی دارایی های دیگر در این سیستم یکسان می شود‪ .‬پول شویان‬
‫پول پاک شده را در اقتصاد ادغام نموده و وانمود مینمایند که از راه قانونی به دست آمده است‪ .‬با‬
‫انجام این مرحله‪ ،‬تشخصی قانونی یا غیر قانونی بودن ثروت بسیار مشکل هست‪.‬‬
‫آخرین مرحله در فرآیند پول شویی‪ ،‬یکپارچهـ سازی یا فرآهم آوردن پوشش و ظاهری مشروع‬
‫برای توجیه قانونی عواید حاصل از فعالیت های مجرمانهـ است‪ .‬این مرحله از طریق روش های‬
‫متعددی مانند سوق دارایی های نامشروع به سوی اشخاص و شرکت هایی که به نحوی با مجرمان‬
‫در ارتباط هستند‪ ،‬یا از طریق روش های دیگری مانند تاسیس شرکت های پوششی و غیره انجام می‬
‫پذیرد‪ .‬در این مرحله سرمایه ها ی انتقال یافته به طور کامل در اقتصاد رسمی و قانونی جذب می‬
‫شوند تا از آن ها برای هر هدفی بتوان استفاده نمود‪ .‬روش‌های متداول پولشویان در این مرحله از‬
‫عملیات به‌صورت تاسیس شرکت‌های خیالی در کشورهایی که حق پنهان‌کاری در آنها تضمین‬
‫می‌شود می‌باشد‪ .‬پس آنها قادر هستند طی یک معامله قانونی آتی از پول شسته‌ شده به خودشان وام‬
‫دهند‪ .‬بر‌عالوه‪ ،‬برای افزایش سود خود‪ ،‬خواستار کاهش مالیات بر بازپرداخت‌های وام هستند و در‬
‫برابر وامی که می‌ گیرند برای خود بهره قایل می‌شوند‪.‬‬
‫در کل میتوان راه و روش اصلی پول شویی را در ‪ 12‬مورد زیر خالصه کرد‪:‬‬
‫‪ .1‬انتقال درآمد و پول به خارج‪.‬‬
‫‪ .2‬تبدیل درآمد به پول خارجیـ‬
‫‪ .3‬چند مسیری کردن عملیات بانکی‬
‫‪ .4‬استفاده از بنگاهای خیریه‬
‫‪ .5‬انتقال مالکیت‬
‫‪ .6‬خرید و فروش سهام‬
‫‪ .7‬مشارکت صنعتی‬
‫‪ .8‬همکاری با ماموران خائن‬
‫‪ .9‬خرید و فروش چند باره مستغالت و زمین شهری‬
‫‪ .10‬پنهان کاری و جا سازی پول و درآمد‬
‫‪ .11‬خرید طال و جواهرات‬
‫‪ .12‬سایر موارد مشابه‪ :6( .‬صص ‪)52 – 45‬‬
‫‪ .2-6‬حجم پولشویی در جهان‬
‫پیش از اینکه به بحث حجم پولشویی در جهان بپردازیم باید این را بدانیم که آیا این جرمی که‬
‫در ابعاد مختلف و به طور گسترده و اغلبا ً مخفیانه در سطح بین المللی انجام میپذیرد‪ ،‬آیا قابل اندازه‬
‫گیری به صورت دقیق و شفاف میباشد یا خیر؟‪.‬‬
‫‪8‬‬
 ‫‪ .2-7‬آیا امکان اندازه گیری حجم عملیات پولشویی وجود دارد؟‬
‫جواب صریح و روشن این است که‪ ،‬متأسفانه‪ ،‬تاکنون روش قابل قبولی برای اندازه گیری‬
‫حجم پولشویی ارایه نشده است‪ .‬با توجه به وابستگی عملیات پولشویی با فعالیت های غیر رسمی‬
‫اقتصادی طبیعی است که نباید انتظار برآورد حجم پولشویی را داشته باشیم‪ .‬گرچه در مطالعات‬
‫تجربی به عمل آمده روش هایی ارایه شده که از آن جمله می توان روش پنج درصد ‪( GDP‬تولید نا‬
‫خالص داخلی) هر کشور‪ ،‬بررسی مازاد پس انداز در نظام بانکی‪ ،‬روش داده ها و ستاده ها و تحت‬
‫نظر گرفتن افراد مجرم‪ ،‬چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم‪ ،‬و غیره را نام برد‪ .‬اما‬
‫هیچ یک از این روش ها توان برآورد دقیق و قابل قبول حجم پولشویی را نداشته اند‪.‬‬
‫‪ .2-8‬آمار مربوط به پول شویی‬
‫با آنكه با توجه به ویژگی خاص فرایند پول شویی‪ ،‬آمار و اطالعات مربوط به آن در خارج از‬
‫حوزه طبیعی آمارهای اقتصادی كشورها قرار دارد با این حال آمارهای تقریبی و مقدماتی در این‬
‫باره همراه با سایر ارقام اقتصاد زیر زمینی داده شده است‪ .‬به عنوان مثال در مورد ارقام پول شویی‬
‫صندوق بین المللی پول (‪)IMF‬برآورد كرده است كه حجم كل پول شویی در دنیا مبلغی حدود ‪ 2‬تا ‪5‬‬
‫در صد تولید نا خالص داخلی دنیا است این مقدار با توجه به ارقام تولید ناخالص داخلی سال ‪1996‬‬
‫بیانگر آن است كه حجم پول تطهیر شده در جهان در سال مذكور در حدود ‪ 590‬میلیارد دالر تا ‪5/1‬‬
‫تریلیون دالر آمریكا بوده است‪ .‬تنها حد پایین ارقام یاد شده معادل ارزش كل تولیدات اقتصادی‬
‫كشوری به اندازه اقتصاد اسپانیا است‪ .‬این حجم عظیم پول شویی می تواند بیانگر تأثیرات منفی بالقوه‬
‫ای باشد كه بر اقتصاد كشورها و اقتصاد جهانی خواهد بود‪ :4( .‬صص ‪)48-46‬‬
‫‪ .2-9‬ویژگی های پولشویی‬
‫جرایم سازمان یافته دارایی ویژگی های عدیده ی می باشند به نحویکه گاهی نه اال یازده‬
‫خصیصه برای آن برشمرده اند‪.‬‬
‫جرم پول شویی هم به عنوان یکی از جرایم سازمان یافته دارای ویژگی های مختص به خود‬
‫است که در این گفتار به بحث و بررسی پیرامون این ویژگی ها پرداخته شده است‪.‬‬
‫‪ .2-9-1‬سازمان یافتگی‬
‫برای بیان و تحلیل بهتر این ویژگی به عنوان یکی از ویژگی های جرم پول شویی الزم دیده می‬
‫شود تا ابتدأ اشارۀ مختصری داشته باشیم به جرم سازمان یافته‪.‬‬
‫اصطالح جرم سازمان یافته که نخست در جامعهـ شناسی انحرافات اجتماعی در امریکا مطرح‬
‫گردید‪ ،‬به اعمال مجرمانۀ اشاره دارد که توسط گروه های منسجم و متشکل صورت گرفته و هدف‬
‫شان این است که از اعمال خود سود مالی بدست بیاورند و این جاست که اصطالح "تجارتـ جرم"‬
‫معنی پیدا میکند‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫جرم سازمان یافته به "تشکیالت اقتصادی تداوم دار به عنوان گروهی از افراد همدست که تنها‬
‫هدف و وفاداری شان نسبت به یکدیگر منفعت طلبی بزرگ‪ ،‬از راه های مجرمانه است‪ ،‬یاد میشود‬
‫که با اعمال مجرمانۀ که به شکل انفرادی ارتکاب می یابند‪ ،‬دارای مغایرت است‪" .‬‬
‫نخستین تعریفی که از جرم سامان یافته توسط یک نهاد بین المللی ارائه شده است تعریفی است‬
‫که در نخستین گردهمایی انترپول در سنت کلود فرانسه (می – ‪ )1998‬ارائه شده است‪ .‬در گردهمایی‬
‫مذکور جرم سازمان یافته چنین تعریف گردید‪:‬‬
‫"هر شرکت یا گروهی از اشخاص که درگیر یک فعالیت غیرقانونی مستمر هستند و هدف‬
‫اصلی گروه بدون توجه به مرزهای ملی‪ ،‬تحصیل منافع مادی است‪ " .‬اما این تعریف در همان زمان‬
‫مورد انتقاد برخی کشورها قرار گرفت‪ .‬از جمله ایتالیا‪ ،‬آلمان و اسپانیا معترض بودند که در تعریف‬
‫مذکور لزوم ساختار آمرانه نادیده گرفته شده است‪ .‬یکی از اعضای پولیس آلمان پیشنهاد کرد که جرم‬
‫سازمان یافته چنین تعریف شود‪:‬‬
‫"هر شرکت یا گروهی از اشخاص که درگیر یک فعالیت غیرقانونی مستمر هستند و هدف‬
‫اصلی گروه بدون توجه به مرزهای ملی‪ ،‬تحصیل منافع مادی است‪ " .‬اما این تعریف در همان زمان‬
‫مورد انتقاد برخی کشورها قرار گرفت‪ .‬از جمله ایتالیا‪ ،‬آلمان و اسپانیا معترض بودند که در تعریف‬
‫مذکور لزوم ساختار امرانه نادیده گرفته شده است‪ .‬یکی از اعضای پولیس آلمان پیشنهاد کرد که جرم‬
‫سازمان یافته چنین تعریف شود‪:‬‬
‫"هر گروهی از اشخاص که از روی قصد یا آگاهی در یک دوره زمانی قابل توجه تصمیم به‬
‫همکاری در فعالیت های غیرقانونی می گیرند و وظایف را بین خود تقسیم میکنند و غالبا نیز از نظام‬
‫های سازمانی جدید استفاده می نمایند و اصلی ترین هدف آنها گرد آوری مادی در سریع ترین زمان‬
‫ممکن است‪ " .‬این تعریف از جهات مختلفی ناقص به نظر می رسد‪ .‬انگیزۀ تحصیل منفعت به طور‬
‫نامحدود در این تعریف نادیده گرفته شده است و این گونه به ذهن تداعی میشود که مرتکبان صرفا‬
‫برای تأمین معاش خود به ارتکاب جرم مبادرت می ورزند‪ .‬همچنین منافع حاصله فقط عاید مباشران‬
‫جرم نمیشود‪ ،‬بلکه بیشتر منافع عاید هدایت کننده گان میشود‪ .‬غالبا مرتکبان حتی شناخت کافی از آنها‬
‫ندارند‪.‬‬
‫بند (الف) ماده ‪ 2‬کنوانسیون پالرمو سال ‪ 2000‬در مورد جرم سازمان یافته مقرر میدارد‪:‬‬
‫"جرم سازمان یافته اشارهـ به اعمال مجرمانهـ ارتکابی یک گروه متشکلی است که حداقل از سه‬
‫نفر تشکیل شده و این ساختار برای مدت زمان معینی استمرار پیدا میکند و هدف آن نیز اقدام‬
‫هماهنگ اعضای گروه برای ارتکاب یک یا چند جرم شدید از قبیل قاچاق مواد مخدر‪ ،‬قاچاق زنان و‬
‫کودکان‪ ،‬فحشا‪ ،‬و بهر کشی جنسی‪ ،‬و سایر جرایم مذکور در کنوانسیون است که به منظور کسب‬
‫مستقیم یا غیرمستقیم منافع و عواید مالی و دیگر منافع اقتصادی صورت میگیرد"‬
‫نویسنده کتاب بزهکاری بین المللی در مورد جرم سازمان یافته چنین اظهار نظر می نماید‪:‬‬
‫"جرم سازمان یافته منسجم ترین ساختار باندهای مجرمانهـ است‪ .‬جرم مزبور موضوع مطالعات‬
‫بسیار و نوشته های بی شمار قرار گرفته است‪ .‬این جرم که گاهی به عنوان (سندیکا یا جرم)‬
‫‪10‬‬
 ‫نامگذاری میشود‪ ،‬نهاد مجرمانۀـ بین المللی واحد و تمرکز یافتۀ را تشکیل نمی دهد‪ .‬این جرم از‬
‫سازمان های بی شماری که منشأ آنها کشورهای بسیار گوناگون است تشکیل شده است‪ .‬در این بین‬
‫سازمان های عمده‪ ،‬جهت سهولت گزارش به صورت سه مقوله مجددا گردآوری شده اند و به خوبی‬
‫تصریح شده است که هر نظام مستقل است‪:‬‬
‫سازمان ها با منشأ ایتالیایی – امریکایی‪ :‬سخن از مافیای سیسیل است که منشأ روستایی‬ ‫‪‬‬
‫دارد؛ سخن از کامورای ناپل و کوزانو سترا می باشد که در پی مهاجرتـ ایتالیایی ها در‬
‫قرن نوزدهم وارد امریکا شده‪ ،‬از مافیا مشتق شده و پس از جنگ دوم جهانی در تحکیم آن‬
‫شرکت نموده است‪.‬‬
‫سازمان های خاور دور‪ :‬گروه های سه گانه مجرمانه وجود دارند که منشأ چینی دارند‪ ،‬از‬ ‫‪‬‬
‫جنبش های متفاوتی که در قرن هفدهم برای مبارزه علیه منچوها وبازگشت سلسله ی‬
‫مینگ ها تشکیل شدند‪ ،‬این سازمان ها فعالیت های خود را در کشورهای خاور دور و در‬
‫کشورهای که میزان جمعیت پراگنده ی چینی هستند انجام می دهند و گفته میشود گره های‬
‫که بوریوکودان (جامعهـ ی مجرمان)ـ جاپانی را تشکیل می دهند‪ ،‬اخالف دور سامورایی‬
‫های خانه بدوش می باشند که در قرن چهارم حمایت خود را به ساکنان کوهستان ها می‬
‫فروختند‪.‬‬
‫سرانجام‪ ،‬اخیرا باندهای موتورسیکلیت سواران هلزآنجلز و مانند آن در خاتمۀ جنگ دوم‬ ‫‪‬‬
‫جهانی توسط سربازان قدیمی حاشیه در امریکا تشکیل شدند‪ ،‬و در قارۀـ امریکا‪ ،‬همچنین‬
‫در اروپا و اقیانوسیه پراگنده شدند‪ .‬شاید در اینجا سخن از یک مقولۀ جدید جرم سازمان‬
‫یافته باشد که در حال توسعه است‪.‬‬
‫بدون شک گروه های جنایتکار دیگری وجود دارند که به معیارهای که ما سعی در روشن‬
‫نمودن آن داریم مربوط می شوند‪ .‬به عنوان مثال در امریکا طبق برخی بر آوردها‪ ،‬خانواده های‬
‫کوزانوسترا فقط نمایانگر نیمی از جرم سازمان یافته خواهد بود‪" .‬‬
‫جرم سازمان یافته از دیدگاه پروفیسور بانن عبارت است از‪" :‬ارتکاب جرایم جنایی با طراحیـ‬
‫و برنامه ریزی و هدف از آن دستیابی به پول و قدرت است ویا همکاری دو یا چند نفر با استفاده از‬
‫ساختارهای مشابه با تجارت یا با استفاده از تهدید و ارعاب یا نفوذ سیاسی خارجی‪ ،‬دیوان ساالری یا‬
‫نفوذ قضایی یا رسانه های انجام می گیرد‪" .‬‬
‫ناگفته نباید گذاشت که سازمان ملل هنوز هیچ اتفاق نظری در مورد تعریف جرم سازمان یافته‬
‫ندارد‪ ،‬اما اتحادیه اروپا مشخصات جرایم سازمان یافته را به صورت یک فهرست تهیه نموده است‪.‬‬
‫این فهرست مشتمل بر یازده مشخصه است که عبارت اند از‪:‬‬
‫همکاری بیش از دو نفر؛‬ ‫‪)1‬‬
‫هر یک با وظایف معین خود؛‬ ‫‪)2‬‬
‫برای یک دوره زمانی درازمدت یا نامشخص؛‬ ‫‪)3‬‬
‫استفاده از برخی صورت های نظارت و کنترول؛‬ ‫‪)4‬‬
‫مظنون بودن به ارتکاب جرایم سنگین؛‬ ‫‪)5‬‬
‫فعالیت در سطح بین المللی؛‬ ‫‪)6‬‬
‫بکارگیری خشونت یا ابزارهای مناسب دیگری برای ارعاب و تهدید؛‬ ‫‪)7‬‬
‫‪11‬‬
 ‫استفاده از تشکیالت تجاری یا صنعتی؛‬ ‫‪)8‬‬
‫مداخله در تطهیر در آمدهای نامشروع یا‬ ‫‪)9‬‬
‫اعمال نفوذ بر سیاست ها‪ ،‬رسانه های گروهی‪ ،‬اداره عمومی‪ ،‬مراجع قضایی‪ ،‬یا بر‬ ‫‪)10‬‬
‫اقتصاد؛‬
‫تصمیم به تعقیب منافع یا قدرت‪.‬‬ ‫‪)11‬‬
‫برای اینکه جرم یا گروه مجرمانه در ردیف جرایم سازمان یافته طبقه بندی شود حداقل باید‬
‫شش مورد از موارد باال در بند ‪ 1‬و ‪ 5‬و ‪ 11‬باشد‪.‬‬
‫به نظر می رسد که صحبت در مورد جرم سازمان یافته به همین اندازه کافی باشد‪ .‬در ادامه‬
‫میتوان گفت که جرم پول شویی با ویژگی های که دارد‪ ،‬مانند جرایم قاچاقـ مواد مخدر‪ ،‬قاچاق اسلحه‪،‬‬
‫قاچاقـ اشیای عتیقه‪ ،‬و‪ . . .‬از جمله جرایم سازمان یافته بوده و سازمان یافتگی یکی از ویژگی های‬
‫مهم این جرم به شمار می رود‪.‬‬
‫عالوه بر مصادیق یاد شده‪ ،‬منافع بدست آمده از جرایم چون‪ ،‬شبیه سازی محصوالت‪ ،‬سرقت‬
‫هنری یا ادبی‪ ،‬جرایم الکترونیکی‪ ،‬شرط بندی و واسطه گری‪ ،‬دستکاری بازار و کاله برداری‪ ،‬نیز‬
‫عایدات عظیمی برای دست اندرکاران این اعمال فراهم میکند که به منظور تغییر موفقیت آمیز آنها‬
‫نیاز به تسهیالت پول شویی است‪ .‬از این رو به منظور تمهید در امر شست و شوی عواید حاصله از‬
‫جرایم‪ ،‬مجرمانـ با تشکیل گروه هایی که دارای سلسله مراتب بوده و از سازماندهی خاصیـ پیروی‬
‫میکنند‪ ،‬در این راه تالش می ورزند‪.‬‬
‫‪ .2-9-2‬فراملی بودن‬
‫یکی دیگر از ویژگی های که برای جرم پول شویی برشمرده شده است‪ ،‬فراملی بودن آن است‪.‬‬
‫زیرا مختص به یک محیط جغرافیایی خاصی نمی باشد اما همواره الزم نیست که مجرم از مرز‬
‫عبور کند‪ .‬انتقال یا جابجایی وسایل ارتکاب جرم و عواید حاصل از آن می تواند به فعالیت مجرمانه‪،‬‬
‫وصف فراملی بخشد‪.‬‬
‫خطی که دو حاکمیت را از همدیگر جدا می سازد مرز نامیده میشود‪ ،‬یا به عبارت دیگر مرز‪،‬‬
‫جد بین دو دولت است‪ .‬از این رو گرچه عنصر اساسی جرایم فراملی گذشت از مرزهای هست‪ ،‬اما‬
‫به این معنی نیست که خود مجرم از مرزها عبور نماید‪ ،‬بلکه میتواند بدون عبور از مرزها‪ ،‬با‬
‫جابجایی و انتقال وسایل ارتکاب جرم و عواید حاصل از آن فعالیت های مجرمانه ی فراملی داشته‬
‫باشد‪.‬‬
‫برخی از نویسندگان بین جرم فراملی و جرم بین المللی تفاوت قابل شده اند‪ .‬به نظر آنها‪ ،‬آن‬
‫دسته از جرایم که ارتکاب آنها مستلزم گذشتن از مرزهای یک کشور است‪ ،‬مثل طیاره ربایی‪ ،‬سرقت‬
‫اموال تاریخی و فرهنگی جرایم فراملی محسوب می گردند‪ .‬از سوی دیگر جرایم بین المللی جرایمی‬
‫هستند که به صلح و امنیت بشر یا به ارزش های مشترک مورد قبول جامعه بشری خدشه وارد می‬
‫سازند‪ .‬از قبیل تجاوز ارضی‪ ،‬نسل کشی و شکنجه‪.‬‬
‫این تفکیک البته فایده عملی چندانی در بر ندارد ولی در صورت پذیرفتن آن‪ ،‬جرم مورد بحث‬
‫ما جزء دستۀ اول قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫مراد از جرم فراملی‪ ،‬عملی است که باعث نقل و انتقال اطالعات‪ ،‬اشیا (اسلحه یا مواد مخدر)‪،‬‬
‫اشخاص (اعم از مجرمان‪ ،‬قربانیان‪ ،‬یا اشخاص ثالث)‪ ،‬پول یا سایر اموال از مرزهای یک کشور‬
‫میشود که حداقل یکی از کشورهای درگیر‪ ،‬برای این عمل‪ ،‬ویژگی مجرمانهـ قایل است‪.‬‬
‫یا به عبارت دیگر‪ ،‬جرم فراملی‪ ،‬عبارت است از ارتکاب عملی که باعث نقل و انتقال موضوع‬
‫جرم‪ ،‬اعم از (اشیا) مانند اسلحه و مواد مخدر یا (اشخاص) مثل ترانزیت قربانیان قاچاق انسان به‬
‫قصد فحشا و بهره کشی جنسی یا (درآمد حاصل از جرم منشأ) از مرزهای یک کشور به کشور دیگر‬
‫میگردد‪.‬‬
‫بنابراین جرم پول شویی نیز یک جرم فراملی است به دلیل اینکه بعد از وقوع یک جرم سازمان‬
‫یافته ای مثل قاچاق مواد مخدر به وجود می آید‪ ،‬مجرمان برای ازبین بردن منشأ غیرقانونی درآمد‬
‫حاصل از قاچاقـ مواد مخدر اقدام به انتقال آن از طریق معامالت صوری و مبادالت خاص با استفاده‬
‫از روش های پیشرفته بانکی و مؤسسات مالی به خارج از کشور می نمایند و موجبات فرایند جرم‬
‫پول شویی و کندی عملیات کشف و مبارزهـ با این پدیده را فراهم می نمایند‪.‬‬
‫جنبه بین المللی این قضیه‪ ،‬نمودهای مختلفی پیدا میکند‪ .‬زیرا روند پول شویی معموال روند‬
‫پیچیده ی است که باعث خروج مال از کشور و انتقال آن به کشور دیگر میگردد‪ .‬به عنوان نمونه در‬
‫‪ 28‬سپتمبر ‪ 1992‬طی عملیاتی موسوم به "یخ سبز" که برای نابود کردن گروه جنایتکاران سازمان‬
‫یافته در سیسیل انجام شد‪ ،‬بیش از ‪ 200‬نفر در شش کشور جهان دستگیر شدند و حدود ‪ 42‬میلیون‬
‫دالر پول نقد از آنها کشف شد‪.‬‬
‫به اختصار میتوان گفت که پول شویی به دو طریق جامه ی فراملی برتن می پوشد‪:‬‬
‫نخست ادغام بازارهای مالی در یک مجموعه با ماهیت جهانی‪ ،‬و دوم‪ ،‬تالش قاچاقچیانـ برای‬
‫پرهیز از کشف عملیات مجرمانه به وسیلۀ عملکرد کامال قانونی از طریق انتقال اموال به کشورهایی‬
‫که در آنها برخورد قانونی با پول شویی ضعیف تر باشد یا فاقد قانون ویا دارای قانونگذاری در سطح‬
‫ابتدایی‪ ،‬در مبارزه با تطهیر پول است‪.‬‬
‫این ویژگی موانع محکم و پایداری را در امر مبارزهـ با تطهیر پول و کیفر مرتکبین و استرداد‬
‫اموال و وجوه مربوط ایجاد میکند‪ ،‬زیرا عناصر متشکله ی آن از دولتی به دولت دیگر متفاوت می‬
‫نماید‪ .‬از جمله این موانع‪ ،‬مقتضیات حاکمیت ملی‪ ،‬مصئونیت سیاسی‪ ،‬اجرای احکام خارجی‪،‬ـ لزوم‬
‫یک محاکمه منصفانه برای قابل اجرا بودن حکم صادره در یک کشور خارجیـ و‪ . . .‬است‪.‬‬
‫‪ .2-9-3‬حرفه ای بودن‬
‫به صورت نسبی و معموال در طی سالها‪ ،‬افراد دارایی های نامشروع خود را به روش های‬
‫گوناگون تطهیر میکنند‪ ،‬اما در سال های اخیر یا وضع قوانینی در راستای مبارزه با پول شویی و‬
‫ایجاد موانع بر سر راه تطهیر پول‪ ،‬دارندگان دارایی های نامشروع را بر آن داشته است که با ایجاد‬
‫گروه های حرفه ای و کسب تخصص های الزم به این کار اقدام ورزند‪ .‬این امر سبب افزایش فزاینده‬
‫ایجاد گروه های حرفه ای گردیده است‪ .‬الزم به ذکر است که در اغلب موارد حسابداران و وکالی‬
‫حرفه ای که بخشی از (طرح پاکسازی) را تشکیل می دهند‪ ،‬از این آگاه نیستند اما در بسیاری از‬
‫موارد هم‪ ،‬این متخصصین فاسد شده اند و اصول اخالقی مربوط به حرفه ی خویش را به حیطه ی‬
‫فراموشی سپرده اند‪ ،‬بنابراین هیچ گونه محدودیت اخالقی بر اعمالشان وجود ندارد و با علم و آگاهی‬
‫در امر شست و شوی پول شرکت می جویند‪.‬‬
‫‪13‬‬
 ‫حرفه ای ها نه تنها برای مخفی کردن منشأ و ماهیت اصلی عواید حاصله از جرم‪ ،‬بلکه‪ ،‬برای‬
‫اداره ی سرمایه گذاری در زمینه ی اموال غیرقانونی و دیگر راراییی های قانونی‪ ،‬نیز مورد استفاده‬
‫قرار می گیرند‪.‬‬
‫مثال بارز این یژی را میتوان در قضیه عمل بزرگ پول شویی "برینکس مت" که توسط یک‬
‫وکیل به نام "مایکل رلتون" انجام شد به خوبی مشاهده نمود‪.‬‬
‫وکیل مذکور برای تطهیر پول های ناشی از سرقت برینکس مت که توسط یکی از اداره‬
‫کنندگان عواید این سرقت به نام گوردون جان پری دعوت به هنکاری شد‪ ،‬تعدادی حساب بانکی برای‬
‫جان پری در سوئیس و لیختن اشتاین باز کرد و به هدف قادر ساختن او برای استفاده از پول ها‪ ،‬به‬
‫تعبیری به – "شیوه بازپس گرفتن سپرده" به صورت وام روی آورد و در جهت تسهیل این امر‬
‫شرکت های تجارتی به نام "امالک برگزیده" و "شرکت با مسئولیت محدود خانه های بر گزیده زمان‬
‫بازنشستگی" تشکیل و برای هریک حسابی را افتتاح نمود‪.‬‬
‫در طول شش ماه از عواید حاصل این نقل و انتقاالت در بین شرکت های تأسیس شده و حساب‬
‫های بانکی مفتوحه در بانکهای مختلف و نیز وام های کذایی به این مؤسسات و معادالت ساختگی‪،‬‬
‫"پری ورلتون" توانستند بین خودشان ‪ 7/6‬میلیون پوند رد و بدل کنند که مقادیر زیادی از آنها از‬
‫طریق حساب موجود در بانک ایرلند انتقال می یافت و نیز از ‪ 170‬حساب مختلف دیگری که در‬
‫"جزیره مان" افتتاح کرده بوند‪ ،‬استفاده نمودند‪ .‬در این قضیه بود که از حساب موکل خود جهت ایجاد‬
‫تسهیالت در امر پول شویی استفاده کرد‪ .‬در این موضوع آقای رلتون وکیل دعاوی به عنوان یک‬
‫شریک عالقه مند‪ ،‬فعالیت کرد‪ ،‬اما وکالی دعاوی بسیاری و نیز دیگر متخصصان که در امر تطهیر‬
‫پول به همکاری دعوت می شوند‪ ،‬می توانند بدون آگاهی ویا بر مبنای کار عادی روزانه جهت‬
‫چرخاندن پولها و عواید نامشروع و غیر قانونی توسط مؤکلین خود مورد استفاده قرار گیرند و این‬
‫کار به طریق بهره جویی از حساب مؤکلین که آنها در اختیار دارند و نیز به خاطرـ مزیتی که در‬
‫ارتباط بین وکیل و مؤکل از حیث ایجاد اعتماد متقابل وجود دارد‪ ،‬انجام میگیرد‪.‬‬
‫‪ .2-9-4‬مسبوق بودن به وقوع جرم مبنا‬
‫چنانچه متذکر گردیدیم که‪ ،‬پول شویی فرایندی است که به منظور مخفی نگهداشتن منشأ و منبع‬
‫درآمدهای حاصل از جرم صورت میگیرد‪ .‬تا به آن جلوه ی پاک و قانونی داده شود‪.‬‬
‫بنابراین برای تحقق این جرم الزم است‪ ،‬تا قبال و بدوا جرمی واقع شود که در اثر ارتکاب آن‬
‫درآمدی برای مرتکب حاصل شود‪ ،‬زیرا تا جرمی واقع نشود و درآمدی از محل ارتکاب آن بدست‬
‫نیاید جرم پول شویی محقق نمیشود‪.‬‬
‫مطابق بند ‪ 5‬مادۀ ‪ 1‬کنوانسیون شورای اروپا‪ ،‬مراد از جرم مبنا یا مقدم "هر جرم جزایی است‬
‫که در نتیجه ی آن درآمدی بدست آید "اما این اطالق در همۀ قوانین وجود ندارد و در قانون گذاری‬
‫های مختلف بر حسب نوع سیاست جنایی اتخاذ شده در مبارزه با پول شویی‪ ،‬نوع و تعداد جرایم‬
‫مبنای پول شویی متفاوت است و بر این اساس میتوان قوانین ضد پول شویی را به سه دسته تقسیم‬
‫کرد‪:‬‬
‫اول – قوانینی که صرفا جرایم مربوط به قاچاقـ مواد مخدر را به عنوان جرم مبنای پول شویی‬
‫می شناسند‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫به عنوان نمونه قانون مربوط به جرایم قاچاقـ مواد مخدر انگلستان که در سال ‪ 1986‬به‬
‫تصویب رسید‪ ،‬این سیاست را دنبال نموده و تنها شست و شوی پول حاصل از قاچاقـ مواد مخدر را‬
‫به حیث جرم پول شویی جرم انگاری نموده است‪ .‬بخش ‪ 4‬این قانون مقرر می دارد که‪" :‬مساعدت به‬
‫دیگری در حفظ یا کنترول عواید حاصل شده از قاچاقـ موارد مخدر‪ ،‬خواه با پنها سازی‪ ،‬انتقال از‬
‫یک قلمرو به قلمرو دیگر یا منتقل نمودن به ذی نفع‪ ،‬غیرقانونی بوده و جرم به حساب می آید‪" .‬‬
‫در سطح بین المللی نیز از این سیاست پیروی شده است‪ ،‬چنانچه در سال ‪ 1998‬سازمان ملل‬
‫متحد در کنوانسیون مبارزه با قاچاقـ مواد مخدر و روان گردان با پیروی از این سیاست صرفا تطهیر‬
‫درآمدهای ناشی از قاچاقـ مواد مخدر را جرم شناخته است‪ ،‬بدون اینکه به شست و شوی درآمدهای‬
‫حاصل از سایر جرایم اشاره نموده باشد‪.‬‬
‫دوم – قوانینی که صرفا برخی از جرایم مهم را جرایم مبنای پول شویی می دانند با توجه به این‬
‫که تلقی جرایم مرتبط با مواد مخدر به عنوان جرم مبنای پول شویی از لحاظ قلمرو دارای محدودیت‬
‫بود‪ .‬برخی از کشورها تعدادی از جرایم مهم را به عنوان جرم مبنا و منشأ تلقی کرده اند و از‬
‫محدودیت آن به جرایم مربوط به مواد مخدر پا را فراتر نهاده اند‪ .‬قانون کنترول پاکسازی پول امریکا‬
‫که در سال ‪ 1986‬به تصویب رسید‪ ،‬شخصی را که عالمانه اقدام به انجام معامالت مالی مشتمل بر‬
‫عواید حاصل از فعالیت های غیرقانونی خاص بنماید تا آن اعمال را به پیش برد‪ ،‬ترویج ناید‪ ،‬به کار‬
‫گیرد ویا وجود و منبع درآمدها را کتمان کند‪ ،‬مقصر به ارتکاب جرم پول شویی تلقی میکند‪.‬‬
‫در فرانسه قبل از سال ‪ 1996‬درآمدهای حاصل از قاچاقـ مواد مخدر و کلیه ی جرایم سازمان‬
‫یافته واجد وصف مجرمانهـ شد‪ .‬ماده ی ‪ 1-330‬قانون جزای مجارستان جرمی که مستوجب ‪ 5‬سال‬
‫حبس است‪ ،‬قاچاق انسان‪ ،‬قاچاق اسلحه ی گرم‪ ،‬مصرف غیر مجاز مواد مخدر‪ ،‬تروریسم و نقض هر‬
‫تعهد ناشی از قانون بین المللی را جرم مبنای پول شویی دانسته است‪.‬‬
‫سوم – قوانینی که همه ی جرایم دارای درآمد را جرم مبنای پول شویی تلقی میکنند‪ :‬با توجه به‬
‫آثار زیانباری که تخصیص یک یا چند جرم خاص به عنوان جرم مبنای پول شویی به دنبال داشت‪ ،‬به‬
‫مرور زمان قانونگذاران ملی و بین المللی را بر آن داشت تا کلیه ی جرایم دارای در آمد را جرم‬
‫مبنای پول شویی تلقی کنند و در نتیجه تطهیر عواید کلیه جرایم‪ ،‬پول شویی محسوب شود‪ .‬زیرا‬
‫محدود نمودن جرم مبنای پول شویی به یک یا چند جرم‪ ،‬سبب میشود تا پول شویان به سمت تطهیر‬
‫عواید حاصل از جرایم غیر از جرم مبنا و عدم امکان توجیه منطقی این تحدید سوق داده شوند‪.‬‬
‫"در فرانسه در جوالی ‪ 1991‬کنوانسیون ‪ 1990‬شورای اروپا در مورد پول شویی‪ ،‬جستجو و‬
‫مصادره ی عواید حاصل از جرم را امضا کرد و به موجب مقررات کنوانسیون مذکور‪ ،‬متعهد شد‬
‫قوانین داخلی خود را در جهت انطباق با کنوانسیون مذکور اصالح نماید‪ .‬در نتیجه قانون سال ‪1996‬‬
‫تصویب شد که به موجب آن به پیروی از کنوانسیون مذکور – دامنه ی جرم مبنا توسعه داده شد و‬
‫مداخله در عواید ناشی از هر جرمی‪ ،‬پول شویی تلقی گردید‪" .‬در انگلستان "به موجب قانون اجراآت‬
‫جزایی سال ‪ 1992‬کلیه ی اموال حاصل از قاچاقـ مواد مخدر و عواید ناشی از سایر جرایم از جمله‬
‫فعالیت های تروریستی‪ ،‬موضوع جرم پول شویی دانسته شد‪" .‬‬
‫کشور جمهوری اسالمی افغانستان نیز قانونی را به تاریخ ‪ 26/7/1383‬تخت عنوان "قانون‬
‫تطهیر پول و عواید ناشی از جرم" تصویب نمود که به صراحت از این سیاست پیروی نموده است و‬

‫‪15‬‬
 ‫عواید ناشی از تمام جرایم را جرم مبنای پول شویی شناخته است که در مباحث آینده به آن خواهیم‬
‫پرداخت‪.‬‬
‫‪ .2-9-5‬یقه سپیدان‬
‫گاهی اوقات‪ ،‬عملیات پول شویی توسط کسانی صور میگیرد که خود مرتکب جرم مبنا شده اند‪،‬‬
‫به طور مثال شخصی که مرتکب سرقت مبالغ هنگفتی پول در یک بانک شده‪ ،‬مانند قضیه "سرقت‬
‫از بانک برینکس مت"‪ ،‬به منظور مخفی نمودن این منابع از چشم های حریصان و سود جویان و نیز‬
‫فرار از دسترسی افراد پولیس و مأمورین مالیاتی و قانونی به شیوه های مختلفی توسل می جویند‪.‬‬
‫اما بعضا این افراد که مستقال به ارتکاب جرایم‪ ،‬از جمله جرایم فوق مبادرت می ورزند‪ ،‬بعد از‬
‫چندین بار تکرار و به اصطالح "حرفهـ ای شدن"‪ ،‬دیگران را نیز به چنین عملی ترغیب‪ ،‬تشویق‪،‬‬
‫تحریک و گاهی تطمیع می نمایند و بعد از گذشت مدت کوتاهی و جمع کردن افراد نیازمند‪ ،‬که برای‬
‫تأمین معاش خود و خانواده‪ ،‬هرگونه کاری را انجام می دهند‪ ،‬گروه و سازمانی با طرح و برنامه‬
‫ریزی صحیح و کارآمد را بوجود می آورند‪.‬‬
‫سوالی که اینجا مطرح میشود این است که‪ ،‬آیا سازمان ها و گروه های متشکله مجرمانه‪،‬‬
‫همیشه از این گونه افراد‪ ،‬تشکیل یافته اند؟ اگر نه‪ ،‬مرتکبین جرم پول شویی به عنوان جرم خاص از‬
‫چه نوع تیپ های هستند؟‬
‫با عنایت به شواهد و نمونه های عینی سازمان های مجرمانهـ همچون سازمان مافیا‪ ،‬تریاد‪،‬‬
‫یاکوزا و‪ ،. . .‬از جرم و از جمله پول شویی همیشه توسط انسان های با مشکالت روانی یا اجتماعی‬
‫یا نیازمند و طبقه ی پایین اجتماع که به نوع آنها برچسپ "بی فرهنگی" زده میشود‪ ،‬روی نمی دهد‪،‬‬
‫بلکه مطالعاتـ نشان داده است که میزان ارتکاب جرایم همانطور که در طبقۀ پایین اجتماع و در میان‬
‫افراد با شرایط مذکور‪ ،‬اتفاق می افتد‪ ،‬به همان اندازه در جوامع سطح باال و طبقۀ باالی اجتماعی و‬
‫حتی در میان صاحبان قدرت و اریکه نشینان علم نیز دیده میشود‪ .‬مثال بارزی که می توان در این‬
‫باره بدان اشاره کرد‪" ،‬پنجره های شکسته" است که این امر را بیان میکند‪ ،‬که اگر زمینه های‬
‫ارتکاب جرم در هردو طبقه مهیا باشد‪ ،‬هردو طبقه ی اجتماعی مرتکب آن خواهد شد‪ .‬منتهی تفاوت‬
‫صرفا در زمان به طول انجامیدن آن است‪ .‬با این توضیح که برای مثال اگر یک ماشین پارشک شده‬
‫که شیشه ی جلوی آن شکسته است‪ ،‬در محلۀ دارای سطح پایین اجتماعی ظرف مدت ‪ 5‬ساعت‬
‫تخریب شود‪ ،‬در محلۀ دارای سطح باالی اجتماعی در حدود ‪ 8‬تا ‪ 9‬ساعت تخریب خواهد شد‪.‬‬
‫اما آنچه که از آوردن این نمونه‪ ،‬مدنظر است‪ ،‬ارتکاب جرایم از جانب طبقات پایین و باالی‬
‫اجتماعی است‪ ،‬به صورتی که میزان جرایم ارتکابی در بین این طبقات برابری کند‪ .‬بنابراین عالوه‬
‫بر افرادی که به خاطر مشکالت اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬یا روانی مبادرت به ارتکاب جرم‬
‫می نمایند و اصوال این افراد را طبقات پایین اجتماعی تشکیل می دهند و جرایم آنها به "یقه آبی ها"‬
‫موسوم است‪ ،‬جرایم توسط افرادی که به "یقه سپیدان" مشهور اند‪ ،‬نیز ارتکاب می یابد که تفاوت این‬
‫دو طبقه در ارتکاب جرایم‪ ،‬در هدف و نوع نگرش شان برای ارتکاب آنها است‪.‬‬
‫نخستین مورد استفاده از اصطالح "جرایم یقه سپیدان" را معموال به ادوین – اچ – ساترلند‪،‬‬
‫جامعه شناس و جرم شناس امریکایی نسبت می دهند که در سال ‪ 1940‬این تعبیر را بکار برد‪ .‬مجرم‬
‫یقه سپید‪ ،‬فردی منظم و از نظر اجتماعی سازش یافته و انطباق پذیر است‪ ،‬این نوع مجرم فردی است‬
‫که در ردۀ اجتماعی – اقتصادی باالی جامعه تعلق دارد و قوانینی را که حاکم بر فعالیت های حرفهـ‬
‫‪16‬‬
 ‫ای است مکررا نقض میکند‪ .‬این مجرمان برخالف یقه آبی ها که از قدرت بازو و نیروی زور و‬
‫خشونت در ارتکاب جرایم استفاده می کنند‪ ،‬از فسفر مغز نیز استفاده کرده و مرتکب جرایم با فکر و‬
‫اندیشه می گردند‪ .‬به همین خاطر در سلسله مراتب سازمان های جنایتکار و در واقع در امر ارتکاب‬
‫جرایم چون پول شویی‪ ،‬گرچه طبقات پایین این سلسله مراتب را افرادی که به عوان یقه آبی معروفند‪،‬‬
‫تشکیل می دهند‪ ،‬این یقه سفیدان و حاکمانـ فکری اند که در رأس هرم قرار دارند و این سازمان را‬
‫هدایت و رهبری می نمایند‪.‬‬
‫وجه تسمیه ی یقه سپیدان و جرایم ارتکابی آنان‪ ،‬این است که این افراد متعلق به طبقات باالی‬
‫جامعه بوده یعنی افرادی اند که از نظر سیاسی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬یا اجتماعی صاحب نفوذ هستند‪ .‬به دلیل‬
‫داشتن وضع ظاهری مناسب و معتبر به این نام مسمی گردیده اند‪.‬‬
‫‪ .2-9-6‬تعدد مباشرین‬
‫غالبا جرایم به صورت انفرادی واقع می شوند‪ .‬اما همیشه چنین نیست گاه پیش می آید که دو یا‬
‫چند نفر به همکاری یکدیگر‪ ،‬مرتکب عمل مجرمانه می گردند که در این صورت حسب مورد‬
‫شرکت یا معاونت در جرم تحقق خواهد یافت‪.‬‬
‫به عبارت دیگر‪ ،‬مشارکت جنایی محصول تفاهم ضمنی و پیش بینی دو یا چند نفر برای‬
‫ارتکاب جرم معینی است‪ .‬در این صورت همه کسانی که در ارتکاب این جرم شرکت داشته اند به‬
‫اتهام جرم واحد مورد تعقیب قرار خواهند گرفت‪.‬‬
‫نظر به اینکه فرایند پول شویی از مراحل پیچیده ی متعددی (سرمایه گذاری‪ ،‬تبدیل‪ ،‬و جذب و‬
‫ادغام) تشکیل می یابد و انجام تمامی این مراحل توسط یک فرد امکان پذیر نیست و از سوی دیگر با‬
‫هدف پول شویی‪ ،‬پنهان نمودن منشأ عواید حاصله از جرم از طریق ارتکاب جرم در تعارض است‪.‬‬
‫از این رو پول شویان در ارتکاب عنصر مادی جرم پول شویی از افراد متعددی بهره می گیرند‪.‬‬
‫خصوصا اینکه در برخی موارد الزمۀ مقابله با موانع قانونی که در راستای مبارزه با پول‬
‫شویی ایجاد می شوند‪ ،‬استفاده از افراد متعدد می باشد‪ .‬مثال در کشورهای که الزامی است تا‬
‫معامالت با مبلغ معین به مراجع مسئول گزارش داده شود‪ ،‬پول شویان برای گریز از این مانع‬
‫معموال مبالغ کالن را بین چند نفر تقسیم می کنند‪ ،‬تا هر شخص با مبلغ کمتر از مبلغ تعیین شده به‬
‫معامالت مالی مبادرت نموده یا آنرا به حساب های بانکی منتقل نمایند‪ :2( .‬صص ‪)43-30‬‬

‫‪17‬‬
 ‫فصل سوم‬

‫اثرات پولشویی باالی اقتصاد‬

‫اکنون که با پدیده پولشویی تا حدودی آشنا گشتیم‪ ،‬ابتدا به اثرات زیانبار و مخرب تطهیر پول‪،‬‬
‫بر پیکره اقتصادی و بعدا اثرات منفی پولشویی به نظام اقتصادی افغانستان خواهیم پرداخت‪.‬‬
‫‪ .3-1‬پولشویی و اثرات آن بر اقتصاد‪:‬‬
‫مبارزهـ با پول شویی پدیده ای است که باید توسط سیاستگذاران و دولتمردان کشور مورد توجه‬
‫ویژه قرار بگیرد تا امنیت و ثبات اقتصادی را برای کشور به ارمغان بیاورد‪ .‬در واقع تطهیر پول‬
‫اقدامی برای استفاده قانونی از پولهای کثیف است که روند طبیعی فعالیتهای اقتصادی را مختل کرده‬
‫و به مخاطره می اندازد‪ .‬به عقیده صندوق بین المللی پول برای ایجاد شرایط پایدار و شفاف سازی‬
‫اقتصادی مبارزهـ با پدیده پولشویی یک امر الزم و ضروری است‪ ،‬هر اندازه اقتصاد از شرایط‬
‫رقابتی بیشتر فاصله بگیرد بستر برای فعالیتهای پول شویی آماده تر و گسترده تر خواهد شد‪ ،‬آنچه‬
‫مسلم است این که مهمترین خطر پول شویی؛ تهدید اقتصاد ملی و غیر اجرایی شدن سیاستهای‬
‫اقتصادی و اجتماعی است‪ .‬کاهش بودجه دولت از جنبه درآمدهای مالیات‪ ،‬نوسان جریان سرمایه‪،‬‬
‫نرخ ارز و نرخ بهره و سبب می شود که سیاستهای اقتصادی کارآمدی خود را از دست بدهند و‬
‫بازار رقابت بیش از پیش خارج شده و فعاالن اقتصادی و کارآفرینان توان رقابت و سرمایه‬
‫گذاریهای مولد را از دست بدهند و با این روند بازده اقتصادی در هر مرحلهـ کمتر از قبل گردد‪.‬‬
‫از آنجاییکه پولشویی وفعالیتهای مجرمانه منجر به تغییر درآمدی از سرمایگذاری های‬
‫درازمدت بسوی سرمایه گذاری پر خطر و پر بازده کوتاه مدت در بخش تجارت می شود ودر این‬
‫بخش فرار مالیاتی رایج است‪ ،‬اثرات زیانباری بر اقتصاد کالن وبرنامه های طویل المدت ملی‪،‬‬
‫خواهد داشت‪.‬‬
‫پولشویی اثار زیانبار غیر مستقیمی هم دارد‪ ،‬زیرا دادوستد های غیرقانونی‪ ،‬بازدارنده ی‬
‫تبادالت قانونی نیز هست؛ مهمتر ازآن مبادالت زیر زمینی وفساد واختالس‪ ،‬از اطمینان واعتماد به‬
‫بازار وسازکار های آن میکاهد‪ .‬ذخیره یا انباشت دارایی های شسته شده در برخی از کشور ها‪ ،‬به‬
‫احتمال‪ ،‬بیش از سرمایه های جاری است ودر نتیجه بی ثباتی اقتصادی را افزایش می دهد‪.‬‬
‫بر اثر افزایش پولشویی نرخ رشد تولید ناخالص ملی کاهش می یابد‪ .‬وهمچنان اسباب تخریب‬
‫بازارمالی‪ ،‬ورشکستگی بخش خصوصی (که بصورت قانونی فعالیت میکنند)‪ ،‬کاهش بهره وری در‬
‫بخش واقعی اقتصاد‪ ،‬افزایش ریسک خصوصی سازی تخریب بخش خارجی اقتصاد‪ ،‬بی ثباتی در‬
‫نرخ های ارز وبهره‪ ،‬توزیع نابرابر درآمد شهر وندان وآثار منفی دیگر را فراهم میسازد که همه آنها‬
‫به نحوی رشد وتوسعه اقتصادی را تحت تاثیر منفی قرار میدهد وعالوه بر اثرات مخرب اقتصادی‪،‬‬
‫تآثیر نامطلوب اجتماعی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬فرهنگی را سبب گردیده ودر نتیجه فاصله طبقاتی (دارا ونادار‪،‬‬

‫‪18‬‬
 ‫پردرآمد وکم درآمد) وفساد سیاسی را بوجود میآورد‪ .‬و در نهایت پولشویی در کشور های در حال‬
‫رشد مانع ورود آن به هئیت کشور های توسعه یافته ودست یابی آن ها به توسعه پایدار خواهد شد‪.‬‬
‫با توجه به آمارهای جهانی ‪ 500‬میلیارد تا ‪ 5 .1‬تریلیون دالر درآمد ناشی از خرید و فروش‬
‫مواد مخدر و سایر جرایم سازماندهی شده به روشهای مختلف به داراییهای قانونی تبدیل می شود‪.‬‬
‫در این بخش به تحلیل تأثیرات پولشویی بر اقتصاد ملی در چهار بخش واقعی‪ ،‬عمومی‪ ،‬پولی و‬
‫مالی‬
‫خواهیم پرداخت‪ .‬الزم به توضیح است كه تمامی این آثار در كوتاه مدت ظاهر نمی شوند و‬
‫برای مشاهده برخی از آثار ذكر شده نیاز به مدت زمان بیشتری است‪ :4( .‬صص ‪)94 – 91‬‬
‫‪ .3-2‬تأثیرات پولشویی بر بخش واقعی اقتصاد‬
‫تأثیرات پولشویی بر بخش واقعی اقتصاد را می توان به اختصار اینگونه بیان كرد‪:‬‬
‫‪ . 3-2-1‬فایده بردن مرتکبین پولشویی و متضرر شدن قربانیان آن‬
‫جرم منشاء پولشویی (مانند قاچاقـ مواد مخدر‪ ،‬کالهبرداری‪ ،‬سرقت‪ ،‬فرار از مالیات و غیره)‬
‫موجب میشود که مقادیر قابل توجهی از منابع مالی از كنترل قربانیان این جرایم خارجـ شده و در‬
‫اختیار مجرمین قرارگیرد‪ .‬عمل پولشویی موجب می شود كه این منابع غیر قانونی تطهیر شده و وارد‬
‫چرخه اقتصادی شوند و چرخهـ آنها حالت قانونی به خود بگیرد‪ .‬پولشویی این اجازهـ را به مجرمان‬
‫می دهد كه از میوه های جرم خود منتفع شوند‪.‬‬
‫‪ .3-2-2‬پیچیدگی مصرف‬
‫زمانی كه منابع مالی از قربانیان به مجرمان منتقل میشود‪ ،‬نحوه صرف پولها با حالتی كه قبالً‬
‫داشت متفاوت میشود‪ .‬الگوی مصرف جنایتكاران ممكن است با الگوی مصرف شهروندان معمولی‬
‫متفاوت میباشد‪ .‬بنابراین عمل پولشویی موجب میشود كه خریداری دارای های بخش حقیقی‪،‬‬
‫جواهرات‪ ،‬اشیاء هنری و لوكس میشود تا اینكه این پولها موجب تحریك ناظران مالی نشوند درحالیكه‬
‫قربانیان این پولها را صرف خرید لوازم مصرفی خود‪ ،‬و پس انداز برای روزهای نیاز خود میكنند‪.‬‬
‫در نتیجه صنایع تولیدكننده لوازم ضروری جامعهـ با یك كاهش تقاضا در اثر پولشویی مواجه میشوند‬
‫و همچنین صنایع تولیدكننده كاالهای لوكس و قیمتی با یك افزایش تقاضا روبرو میشوند‪ .‬تأثیر این‬
‫كاهش و افزایش در تقاضای كاالهای لوكس و ضروری اوج مصرف را در پی داشته و موجب‬
‫تخصیص ناكارایی منابع شده و رفاه كل را كاهش میدهد‪.‬‬
‫‪ .3-2-3‬پیچیدگی سرمایه گذاری‬
‫آثار منفی پولشویی در مورد سرمایه گذاری نیز به وضوح مشاهده میشود‪ .‬همانگونه كه عنوان‬
‫شد‪.‬‬
‫پولشویان در مورد انتخاب پروژه های سرمایه گذاری به راحتی اختفا بیشتر فكر میكنند تا به‬
‫بیشینه كردن سود آتی‪ .‬در این صورت حجم قابل توجهی از سرمایه های ملی به سمت انجام كارهایی‬
‫‪19‬‬
‫كه بازدهی اقتصادی باالیی ندارند‪ ،‬سوق پیدا میكند‪ .‬این امر موجب میشود كه سرمایه گذاریهای انجام‬
‫شده‪ ،‬موجب افزایش تولید ملی و در نتیجه اشتغال نشوند‪.‬‬
‫‪ .3-2-4‬افزایش کاذب قیمت ها‬
‫پولشویان تمام هم و غم خود را به كار میبرند تا بتوانند درآمدهای نامشروع خود را به شكل‬
‫قانونی و مشروع تبدیل كنند‪ .‬در راستای نیل به این هدف پولشو از پرداخت مبالغی باالتر از قیمت‬
‫متعارفـ و معقول بازاریابی ندارد و در نتیجه موجب افزایش غیر منطقی قیمتها میشود‪ .‬به عنوان‬
‫مثال اقدام گروه مندلین در دهه‪ 1980‬در كلمبیا به منظور تطهیر درآمدهای نامعقول خود را با خرید‬
‫منجر به افزایش قیمت این زمینها از ‪ 500‬دالر به ‪ 2000‬دالر شد‪.‬‬
‫‪ .3-2-5‬رقابت ناعادالنه‬
‫پولشویان با هدف پنهان كردن عواید حاصل از فعالیتهای غیرقانونی خود‪ ،‬با استفاده از‬
‫شركتهای پیشرو‪ ،‬عواید مزبور را با وجوه قانونی مخلوط میكنند‪ .‬از آنجایی كه این شركتها به وجوه‬
‫غیرقانونی قابل توجهی دسترسی دارند كه به آنها كمك میكند تا محصوالت و خدمات خود را با قیمتی‬
‫كمتر از سطح قیمت بازار و گاها ً كمتر از هزینه تولید عرضه كننده داخلی عرضه میكنند كه این امر‬
‫رقابت را برای شركتهای قانونی بسیار مشكل میكند و باعث بیرون راندن توسط شركتها و‬
‫سازمانهای مجرم از بازار و تضعیف بخش خصوصی قانونی دراقتصاد میشود‪.‬‬
‫‪ .3-2-6‬تغییر در واردات و صادرات‬
‫پولشویی همچنین میتواند موجب تغییر در واردات و صادرات یك كشور شود‪ .‬پولشویان غالبا ً‬
‫تمایل به‬
‫خرید و واردكردن اشیا لوكس و گران قیمت دارند و در نتیجه واردات بیش از حد (به لحاظ‬
‫ارزش) دامن زده و مشكل كسری تراز پرداختها را برای كشورها به دنبال دارند‪ .‬واردات این كاالها‬
‫بر خالف واردات كاالهای سرمایه ای هیچ تغییری را در میزان تولید نداشته و تنها موجب كاهش‬
‫سود بنگاههای داخلی در اثر كاهش تقاضا برای كاالهای ضروری میشوند‪.‬‬
‫‪ .3-3‬تأثیرات پولشویی بر بخش عمومی اقتصاد‬
‫تأثیرات پولشویی بر بخش عمومی اقتصاد را میتوان به اختصار اینگونه بیان كرد‪:‬‬
‫‪ .3-3-1‬پایین آمدن سطح رفاه عمومی‬
‫پولشویی تأثیرات مضر و زیا نباری بر درآمد دولت دارد چرا كه میزان مالیات جمع آوری شده‬
‫را به شدت تقلیل میدهد‪ .‬گزارش كم درآمدها یكی از شیوه های مرسوم برای فرار مالیاتی توسط‬
‫پولشویان است‪ .‬این عمل باعث میشود كه دولتمردان نرخ مالیات را باالتر ببرند و در نتیجه‬
‫شركتهایی كه قانونی فعالیت میكنند‪ ،‬تضعیف میشوند‪.‬‬

‫‪20‬‬
 ‫‪ .3-3-2‬ایجاد موانعی برای خصوصی سازی‬
‫خصوصی سازی اگر چه میتواند منافع اقتصادی قابل توجهی به همراه داشته باشد ولی به‬
‫عنوان ابزاری بسیار مؤثر برای پولشویی نیز میتواند مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬سازمان های مجرم كه‬
‫از توان مالی باالیی برخوردار هستند میتوانند با خرید شرك تها و مؤسسات مورد نظر خود و به‬
‫ویژه با خرید مؤسسات مالی و بانكها به نوعی چرخهـ پولشویی خود را تكمیل تر كرده و از پوشش‬
‫بانكهای خودی برای پنهان كردن عواید حاصل از فعالی تهای مجرمانه و همچنین گسترش فعالی‬
‫تهای غیر قانونی استفاده كنند‪.‬‬
‫‪ .3-4‬تاثیر پولشویی بر بخش پولی اقتصاد‬
‫تاثیرات پولشویی بر بخش پولی اقتصاد را میتوان به اختصار اینگونه بیان كرد‪:‬‬
‫‪ . 3-4-1‬تغییر در تقاضای پول‪ ،‬نرخ ارز و نرخ سود بانكی‬
‫پولشویی تقاضای پول را نیز تحت تأثیر فرار میدهد‪ .‬اگرچه پولشویی در ابتدا میزان تقاضای‬
‫پول را افزایش میدهد ولی در بلند مدت روند كامالً معكوس میشود و پولشویی كاهش تقاضای پول را‬
‫در پی دارد‪ .‬كویرك در تحقیق خود نشان داده است كه ده درصد افزایش در میزان جرم‪ ،‬موجب شش‬
‫درصد كاهش درتقاضای پول میشود‪ .‬بنابراین در اثر پولشویی مردم تقاضای پول خود را كاهش‬
‫میدهند و این امر از طریق بازارهای پول بازار نرخ بهره و نیز بازار ارز نیز تحت تأثیر منفی آن‬
‫قرار میگیرند‪.‬‬
‫‪ .3-4-2‬افزایش نوسانات نرخ ارز و نرخ سود بانکی‬
‫مؤسسات مالی متكی به عواید حاصل از فعالیتهای مجرمانهـ در مدیریت مناسب دارائیها انجام به‬
‫موقع تعهدات و عملیات خود با مشكالت و چالشهای بیشتری مواجه اند‪ .‬چرا كه مقادیر زیادی پول با‬
‫هدف پولشویی وارد مؤسسات مالی شده و به طور ناگهانی و غیر قابل پی شبینی از این مؤسسات‬
‫خارج میشوند كه این امر به نوبه خود مشكالتی را در مورد نقد شوندگی و امور اجرایی در بانك ها‬
‫ایجاد میكنند‪ .‬از طرف دیگر این خروجـ ناگهانی مقادیر قابل توجه پول موجب میشود كه بازارهای‬
‫پول و درنتیجه بازار بهره و بازار ارز دچار نوسانات شدیدی شوند كه این امر در بلندمدت بی ثباتی‬
‫این بازارها را در پی دارد‪ :12( .‬انترنت)‬
‫‪ .3-5‬تأثیرات پولشویی بر بخش مالی اقتصاد‬
‫تأثیرات پولشویی بر بخش مالی اقتصاد را میتوان به اختصار اینگونه بیان كرد‪:‬‬
‫‪ .3-5-1‬افزایش اعطای اعتبارات‬
‫زمانی كه حجم پولهای كثیف در جامعه افزایش یابد‪ ،‬مقادیر بیشتری از اعتبارات برای وا مدهی‬
‫در دسترسخواهند بود و لذا نرخهای بهره كاهش مییابند‪ .‬این امر موجب افزایش وامهای با ریسك باال‬
‫شده و بازگشت سرمایه را در اینده با مخاطراتی روبه رو میكند و نیز به علت خروج غیر قابل پیش‬

‫‪21‬‬
‫بین یاین وجوه از سیستم بانكی در صورتی كه میزان قابل توجهی از پس اندازها را تشكیل دهد بانكها‬
‫را با بحرانهای شدید مالی روبه رو میسازد‪.‬‬
‫‪ .3-5-2‬افزایش جریان ورودی و خروجی سرمایه‬
‫پولشویی باعث میشود كه منابع مالی به سمت كشورها یی كه در آنها قوانین مالی سهل تر و نیز‬
‫منافذ پولشویی بیشتر است سرازیر گردد‪ .‬پس میتوان گفت که این عمل موجب میشود تا سرمایه از‬
‫كشورهای توسعه یافته به سمت كشورهای كمتر توسعه یافته سوق یابد‪ .‬به دلیل كم بودن بازدهی و‬
‫كارایی در كشورهای توسعه نیافته نسبت به كشورهای توسعه یافته‪ ،‬پولشویی موجب ناكارایی و عدم‬
‫استفاده بهینه از منابع مالی در كل دنیا میشود‪.‬‬
‫‪ .3-5-3‬افزایش فساد در بخش مالی‬
‫جرائم سازمان یافته میتوانند به آسانی در مؤسسات مالی رخنه كرده و از دو طریق مانع از‬
‫توسعه مالی در كشور شوند‪ .‬نخست اینكه‪ ،‬همبستگی باالیی میان پولشویی و كالهبرداری وجود دارد‬
‫و لذا پولشویی از این طریق فرسایش مؤسسات مالی را در پی دارد و دوم اینكه اعتماد مشتریان كه‬
‫بزرگترین پشتوانه رشد و توسعه بازارهای مالی است‪ ،‬نسبت به مؤسسات مالی كاهش مییابد و این‬
‫امر در بلندمدت توسعه این نهادها را پرهزینه و در مواردی غیر ممكن میكند‪ :9( .‬انترنت)‬
‫‪ .3-6‬آثار پول شویی بر اقتصاد کالن کشورها‬
‫آثار پولشویی بر اقتصاد کالن کشورها را میتوان در نکات ذیل خالصه نمود‪.‬‬
‫‪ ‬رواج پول شویی شفافیت مبادالت اقتصادی را کاهش می دهد‪.‬‬
‫‪ ‬کاهش تقاضای پول و کاهش معینی در نرخ ساالنه تولید ناخالص داخلی (‪ )gdp‬می شود‪.‬‬
‫کاستن از منابع درآمدی دولت و ناکارآمدی کردن نظام بودجه دولت و کاهش سطح اشتغال‬ ‫‪‬‬
‫تحمیل مالیات های سنگین تر بر گروههای محدود تری از جمعیت که خود منجر به کاهش‬ ‫‪‬‬
‫توانایی دولت برای عرضه کاالها و خدمات می شود‪.‬‬
‫تضعیف دولت برای پیشبرد توسعه و عدالت اجتماعی و در پی آن گسترش فقر عمومی‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬خروج سرمایه از کشور‬
‫‪ ‬تضعیف امنیت ملی‬
‫‪ ‬تضعیف بخش خصوصی و ایجاد مانع برای عملیات خصوصی سازی‬
‫‪ ‬افزایش ریسک اعتباری‬
‫تأثیر معکوس بر نرخ بهره و ارز و بی ثباتی در نرخهای آنها که ناشی از انتقالهایـ پیش‬ ‫‪‬‬
‫بینی نشده وجوه به خارجـ از مرزها می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬تغییر جهت سرمایه گذاریها‬
‫‪ ‬کاهش کنترل دولت بر سیاستهای اقتصادی‬
‫‪ ‬اخالل و بی ثباتی در اقتصاد‬

‫‪22‬‬
 ‫‪ ‬رشد تورم و افزایش فاصله طبقاتی‬
‫‪ ‬گسترش فساد اداری‪ ،‬رشوه خواری و اختالس‬
‫اثرات مخرب بر روی فرآیند جمع آوری و تخصیص هزینه های عمومی ناشی از ارائه‬ ‫‪‬‬
‫گزارش اشتباه در خصوص درآمد و نیز کمتر از حد واقعی اعالم نمودن درآمدها‪.‬‬
‫عالوه بر آثار زیانبار اقتصادی‪ ،‬پولشویی خطرات وهزینه های اجتماعی قابل توجهی نیز به‬
‫همراه دارد‪ .‬این پدیده‪ ،‬فرآیندی حیاتی برای انجام جرائم مهم و عمده است و امكان گسترش فعالی‬
‫تهای غیر قانونی را برای قاچاقچیان مواد مخدر‪ ،‬كاال و … و سایر مجرمان فراهم می كند‪.‬‬
‫هنیزه عالوه بر آن های دولت را به دلیل نیاز به تدوین و اجرای قانون و هزینه های بیشتر‬
‫برای مراقبت های بهداشتی و درمانی مانند درمان معتادان مواد مخدر برای مبارزهـ جدی با پیامدهای‬
‫جدی پولشویی را افزایش می دهد‪.‬‬
‫یكی از آثار منفی اجتماعی اقتصادی پولشویی‪ ،‬انتقال قدرت اقتصادی از بازار‪ ،‬دولت و‬
‫شهروندان به مجرمان و سازمان های متخلف است‪ .‬قدرت اقتصادی منتقل شده به سازمان ها و‬
‫اشخاص مجرم اثر مخربی بر همه اركان و اجزای جامعه دارد‪ .‬در صورت گسترش پولشویی در‬
‫جامعه و عدم مبارزهـ جدی با آن و افزایش قدرت پول شویان‪ ،‬ممكن است دولت تحت كنترل آنها قرار‬
‫گیرد‪.‬‬
‫به طور كلی پدیده پولشویی جامعهـ جهانی را با چالشهای پیچیده و پویایی مواجه كرده است‪ .‬در‬
‫واقع‪ ،‬جهانی بودن ماهیت این پدیده ایجاب می كند كه برای كاهش توان مجرمان در انجام فعالیت های‬
‫مجرمانه و پولشویی عواید حاصل از فعالیت های مزبور‪ ،‬اقدامات و همكار یهای بین لمللی صورت‬
‫گیرد‪ :11( .‬انترنت)‬
‫‪ .3-7‬پولشویی و اثرات آن بر فساد اداری‬
‫همانطور که در مباحث پیشتر ذکر گردید اشخاصی که پولهای کثیف را از اعمال خالف قانون‬
‫بدست می آورند‪ ،‬قصد دارند با استفاده ار خالی قانون این پولهای حاصله از راه های نا مشروع را‬
‫به پولهای تمیز تبدیل نمایند یا به عبارتی دیگر عمل پولشویی را انجام دهد‪ ،‬حال اگر دقیق بررسی‬
‫کنیم پولشویی ممکن نیست جز اینکه شخص‪ ،‬نهادی را بیاید تا این نهاد که به نحوی نیز مورد تایید‬
‫قانون و حکومت میباشد‪ ،‬پول موصوف را شکل قانونی دهد‪ ،‬اما این امر ممکن نیست مگر در‬
‫حالتیکه در آن نهاد یا ارگان فساد وجود داشته باشد‪.‬‬
‫حال این سوال مطرح میشود که آیا پولشویی سبب فساد اداری گشته و یا اینکه فساد اداری‬
‫موجب بوجود آمدن پولشویی شده است؟ از نظر بنده این در پدیده با یکدیگر ارتباط مستقیم و تنگاتنگ‬
‫دارند‪ ،‬بدین مفهوم که فساد اداری سبب تسهیل پولشویی میگردد وهمچنان پولشویی سبب گسترش‬
‫فساد مالی اداری میشود‪.‬‬
‫حال با ارائه مثال‪ ،‬ارتباط پولشویی با فساد مالی اداری را واضح تر بیان مینمایم‪ :‬اگر یک مقام‬
‫دولتی پولی را از راه رشوه که یکی از انواع فساد اداری میباشد بدست آورد‪ ،‬این شخص برای پنهان‬
‫‪23‬‬
 ‫کردن منبع اولیه‪ ،‬که همان فساد میباشد قصد خواهد کرد تا این مبلغ هنگفت را وارد بازار اقتصادی‬
‫نموده و آنرا جنبه قانونی دهد‪ ،‬یکی از نهادهایی که بیشتر مورد استفاده دادو ستد مالی قرار میگیرند‪،‬‬
‫بانک ها میباشند؛ اگر شخص مذکور با این پول به بانک مراجعهـ نماید تا پول آلوده‪ ،‬خویش را وارد‬
‫چرخه اقتصاد نماید‪ ،‬نظر به قانون مبارزه با پولشویی شخص متذکره باید سندی را به بانک ارائه دهد‬
‫که نمایانگر منبع اصلی پول باشد‪ ،‬و از آنجا که منبع پول غیر قانونی میباشد وکدام مدرکی در زمینه‬
‫مشروع بودن آن در دست ندارد‪ ،‬این شخص با استفاده از فساد موجود در سیستم اداری بانک‪ ،‬قادر‬
‫به شستن پول خویش با دادن رشوه به مسولین بانک میباشد‪ ،‬در نتیجه فساد اداری راه را برای‬
‫پولشویی هموار مینماید‪ :5( .‬ص ‪)69‬‬

‫‪24‬‬
 ‫فصل چهارم‬

‫اثرات پولشویی در اقتصاد افغانستان‬

‫مردم افغانستان چندی قبل آگاهی یافتند که صندوق وجهی پول اطالعیه ی را به گونه اخطاریه‬
‫صادرکرده که هرگاه قانون مبارزه علیه پولشویی نافذنگردد دادوستد پولی بانکهای افغانستان با‬
‫بانکهای خارجی قطع خواهدشد وتمام بانکهای افغانستان ازطرفـ صندوق وجهی پول مورد تحریم‬
‫قرار خواهندگرفت‪ .‬یگانه کشوری که مناسبات وارتباطات پولی کشورمارا با جهان خارجـ تامین‬
‫میکرد کشور جمهوری خلق چین بود امااین کشور نیز دراول جوزای ‪۱۳۹۳‬درمورد انتقال پولی‬
‫بانکهای افغانستان به بانکهای چین موانع را ایجاد نمود‪.‬‬
‫شواهد تاریخی مبین این واقعیت است که پولشویی جزء از وظایف وعملکرد بعضی منابع‬
‫بزرگ مالی درجهان وشبکه های استخباراتی بوده و این مراجع و منابع مشوق وحمایه کننده‬
‫پولشویان درکشورهای متعدد ازجملهـ کشورهای روبه توسعه هستند‪.‬‬
‫قسمت مهم ازمنابع مالی جنگهای منطقوی و اعمال خرابکارانه درکشورها ازطریق پولهای‬
‫بدست آمده از طریق مراجع غیرقانونی تمویل میگردد که مثال برجسته ی آن مسئله ی ایران گیت‬
‫است که مفاد بدست آمده ازطریق فروش اسلحه باالی ایران در دهه ی هشتاد میالدی برضد نهضت‬
‫ساندنیستها در نیکاراگوا به کاربرده شد و یااینکه مصارف اصلی جنگ علیه حضور اتحادشوروی و‬
‫حاکمیت دموکراتیک در افغانستان از طریق فروش موادمخدر که درهالل طالیی(نوارمرزی جنوب‬
‫و شرق افغانستان با پاکستان) کشت میگردید تمویل میشد‪.‬‬
‫افغانستان تاکنون بستر مناسب برای پولشویی است‪ ،‬تولید‪ ،‬قاچاق موادمخدر وکاال و فرار‬
‫ازمالیات‪ ،‬فسادگسترده اداری‪ ،‬اختطاف انسان و ازجمله اختطاف اطفالـ وتروریزم ؛بازار پولشویی را‬
‫درکشور ماگرم ساخته که برعالوه واردنمودن خسارات هنگفت مالی و جبران ناپذیر در اقتصاد‬
‫کشور مانع انفاذ وطرح قانون مبارزهـ علیه پولشویی وتروریزم بنابراعمال نفوذ پولشویان وحامیان‬
‫آنها در ادارات مهم دولتی نیز گردیده است‪ .‬عدم انفاذ و تطبیق به موقع این قانون یکی از نقایض‬
‫وکمبودی های مهم و غفلت و سهل انگاری دولت افغانستان درامر مهم حیاتی کشوری باشد که به‬
‫هیچصورت قابل جبران بوده میتواند‪ :8( .‬انترنت)‬
‫‪ .4-1‬زمینه های گسترش پولشویی در افغانستان‬
‫با توجه به تعاریف‪ ،‬توضیحات وبررسی ها پیرامون پول شویی و ویژگی های مندرج در‬
‫کنوانسیون های بین المللی فرایند این پدیده شوم چون‪( :‬فعالیت گروهی وسازمان یافته‪ ،‬استمرار‬
‫داشتن‪ ،‬فراملی بودن وحجم بالنسبه انبوه داشتن‪ ،‬نیاز به مکان یابی‪ ،‬الیه گذاری وادغام داشتن)‪،‬‬
‫وارتباط مستقیم آن با قاچاقـ مواد مخدر‪ ،‬افغانستان یکی از بهترین مکان با شرایط مساعد برای‬
‫پیشبرد عملیات پول شویی می تواند باشد‪ .‬ودر زیر به دالیل آن کوتاه اشاره می گردد‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫افغانستان کشوریست که تقریبآ سه دهه جنگ‪ ،‬هرج ومرج وبی قانونی را سپری نموده‬ ‫‪‬‬
‫وطی این زمان مزید به عقبماندگی های اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهنگی وسیاسی از گذشته‪،‬‬
‫حاکمیت واحد سیاسی کشور به قسمت های جداگانه‪ ،‬دولت وقت ومخالفین ودر بین خود‬
‫مخالفین وبعدآ حکومات تنظیمی وطالبان واز آن به بعد دولت وطالبان تقسیم شد‪ .‬موجودیت‬
‫این وضعیت‪ ،‬فرصت خوبی رابرای گروهای متخاصم به ویژه قلمرو خارجـ از کنترول‬
‫دولت ها‪ ،‬غرض انجام فعالیتهای نامطلوب وغیر قانونی فراهم ساخت‪.‬‬
‫جاگزینی زرع کوکنار بجای محصوالت سالم وعنعنوی در بخش زراعت‪ ،‬افزایش ساالنه‬ ‫‪‬‬
‫ساحه تحت زرع وتولید تریاک ومشتقات آن وقاچاق آن به خارج‪ ،‬تا جایکه افغانستان را در‬
‫صدر جدول تولیدکنندگان در جهان مبدل ساخته است‪.‬‬
‫چاپ غیر قانونی وبدون پشتیوانه پول توسط مراجع مختلف قبل از سال ‪ ۲۰۰۱‬واخراج‬ ‫‪‬‬
‫مبالغ هنگفت از کشور که منابع آن مشخص نبوده وهمین طور ورود آن به کشور ودوباره‬
‫برگشت آن وهمین حاال نیز ادامه دارد‪.‬‬
‫گریز وفرار از پرداخت مالیات‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫قاچاقـ اموال تجارتی باستفاده از مرز های باز که ریشه تاریخی دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫گذار و رسمیت یافتن سیستیم اقتصاد بازار آزاد در نبود ظرفیت وانیستیتوت های الزمه آن‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫سرازیر شدن ملیارد ها دالر کمکهای جامعه جهانی به بازسازی افغانستان واستفاده‬ ‫‪‬‬
‫غیرموثر و شفاف از آن‪.‬‬
‫صدور جواز فعالیت وثبت سرمایه های خصوصی داخلی وخارجی‪( .‬بدون شفایت منابع‬ ‫‪‬‬
‫سرمایه)‪.‬‬
‫تبدیلی پولهای کهنه به پول های جدید در نتیجه انجام اصالحات پولی دردسامبر سال‪.۲۰۰۲‬‬ ‫‪‬‬
‫قاچاقـ مواد مخدر‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫غصب وزورگیری امالک ودارایی های دولتی وشخصی توسط افراد زورمند وتبدیل آن به‬ ‫‪‬‬
‫مالکیت شخص و ایجاد شهرکها‪.‬‬
‫چگونگی صرف وبکار اندازی کمکهای جامعه جهانی توسط افراد بلند پایه دولتی‬ ‫‪‬‬
‫وانجیوهای مربوطه آنها وانجیوهای داخلی وخارجی‪.‬‬
‫فرار از پرداخت مالیات دولت توسط افراد وشخصیت های حقوقیـ در شرایط موجودیت‬ ‫‪‬‬
‫فساد گسترده مالی واداری ونبود انستیتوت هاونظارت برسیستم مالی‪.‬‬
‫اکثر شرکت ها وسرمایه گذاری های که توسط اداره به اصطالح حمایت از سرمایه گذاری‬ ‫‪‬‬
‫«آیسا» ثبت وجواز داده شده است که در اغلب موارد این عمل صرفآ جنبه اسمی ونمایشی‬
‫را دارا بوده که بعد از حصول مجوز وامتیازات فعالیتهای خود را یا کامآل متوقف یا به‬
‫کارهای غیر ازآن پرداخته شده است‪ .‬در غیر از آن با شروع فعالیت این موسسات ما شاهد‬

‫‪26‬‬
 ‫حد اقل دیگرگونی قابل لمس می بودیم‪ .‬که مسولین این اداره در این جرم بی پیوند بوده‬
‫نمیتواند باشد‪.‬‬
‫ایجاد بانکهای خصوصی داخلی وخارجیـ واجرای جواز فعالیت به آنها وافزایش سریع‬ ‫‪‬‬
‫سرمایه وعرصه فعالیت بدون شفافیت ومشخص بودن منابع سرمایه های آن‪.‬‬
‫تآسیس تلویزیون ها‪ ،‬بنیاد ها « فاندیشن»‪ ،‬هوتل ها‪ ،‬رستورانت ها وصالونها وحتی سازمان‬ ‫‪‬‬
‫های به ظاهر خیریه و‪. ،.. ..‬‬
‫تمامی موارد فوق الذکراز محل های مشکوک به پول شویی بوده که گمان میرود در آن شست‬
‫وشوی پول های غیر قانونی به حیله های مختلف صورت گیرد‪ :10( .‬انترنت)‬
‫‪ .4-2‬پول شویی و تاثیرات زیانبار آن بر اقتصاد افغانستان‬
‫با توجه به تعاریف‪ ،‬توضیحات وبررسی ها پیرامون پول شویی و ویژگی های مندرج در‬
‫کنوانسیون های بین المللی فرایند این پدیده شوم چون‪( :‬فعالیت گروهی وسازمان یافته‪ ،‬استمرار‬
‫داشتن‪ ،‬فراملی بودن وحجم بالنسبه انبوه داشتن‪ ،‬نیاز به مکان یابی‪ ،‬الیه گذاری وادغام داشتن)‪،‬‬
‫وارتباط مستقیم آن با قاچاقـ مواد مخدر‪ ،‬افغانستان یکی از بهترین مکان با‪ .‬شرایط مساعد برای‬
‫پیشبرد عملیات پول شویی می تواند باشد‪ .‬ودر زیر به دالیل آن کوتاه اشارهـ می گردد‪.‬‬

‫افغانستان کشوریست که تقریبآ سه دهه جنگ‪ ،‬هرج ومرج وبی قانونی را سپری نموده‬ ‫‪-1‬‬
‫وطی این زمان مزید به عقبماندگی های اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهنگی وسیاسی از گذشته‪،‬‬
‫حاکمیت واحد سیاسی کشور به قسمت های جداگانه‪ ،‬دولت وقت ومخالفین ودر بین خود‬
‫مخالفین وبعدآ حکومات تنظیمی وطالبان واز آن به بعد دولت وطالبان تقسیم شد‪.‬‬
‫موجودیت این وضعیت‪ ،‬فرصت خوبی رابرای گروهای متخاصم به ویژه قلمرو خارج از‬ ‫‪.1‬‬
‫کنترول دولت ها‪ ،‬غرض انجام فعالیتهای نامطلوب وغیر قانونی فراهم ساخت‪.‬‬
‫جاگزینی زرع کوکنار بجای محصوالت سالم وعنعنوی در بخش زراعت‪ ،‬افزایش ساالنه‬ ‫‪.2‬‬
‫ساحه تحت زرع وتولید تریاک ومشتقات آن وقاچاق آن به خارج‪ ،‬تا جایکه افغانستان را در‬
‫صدر جدول تولیدکنندگان در جهان مبدل ساخته است‪.‬‬
‫چاپ غیر قانونی وبدون پشتیوانه پول توسط مراجع مختلف قبل از سال ‪ 2001‬واخراجـ‬ ‫‪-2‬‬
‫مبالغ هنگفت از کشور که منابع آن مشخص نبوده وهمین طور ورود آن به کشور ودوباره‬
‫برگشت آن وهمین حاال نیز ادامه دارد‪.‬‬
‫گریز وفرار از پرداخت مالیات‪.‬‬ ‫‪-3‬‬
‫قاچاقـ اموال تجارتی باستفاده از مرز های باز که ریشه تاریخی دارد‪.‬‬ ‫‪-4‬‬
‫گذار و رسمیت یافتن سیستیم اقتصاد بازار آزاد در نبود ظرفیت وانیستیتوت های الزمه آن‪.‬‬ ‫‪-5‬‬
‫سرازیر شدن ملیارد ها دالر کمکهای جامعه جهانی به بازسازی افغانستان واستفاده‬ ‫‪-6‬‬
‫غیرموثر و شفاف از آن‪.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫صدور جواز فعالیت وثبت سرمایه های خصوصی داخلی وخارجی‪( .‬بدون شفایت منابع‬ ‫‪-7‬‬
‫سرمایه)‬

‫کلیه موارد فوق زمینه ساز ومنابع پول شویی بوده می تواند که در زیر بصورت مشخص به‬
‫فعالیتها وعرصه های مشکوک اشاره میگردد‪:‬‬

‫تبدیلی پولهای کهنه به پول های جدید در نتیجه انجام اصالحات پولی دردسامبر سال‪.2002‬‬ ‫‪‬‬
‫قاچاقـ مواد مخدر‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫غصب وزورگیری امالک ودارایی های دولتی وشخصی توسط افراد زورمند وتبدیل آن به‬ ‫‪‬‬
‫مالکیت شخص و ایجاد شهرکها‪.‬‬
‫چگونگی صرف وبکار اندازی کمکهای جامعه جهانی توسط افراد بلند پایه دولتی‬ ‫‪‬‬
‫وانجیوهای مربوطه آنها وانجیوهای داخلی وخارجی‪.‬‬
‫فرار از پرداخت مالیات دولت توسط افراد وشخصیت های حقوقیـ در شرایط موجودیت‬ ‫‪‬‬
‫فساد گسترده مالی واداری ونبود انستیتوت هاونظارت برسیستم مالی‪.‬‬
‫اکثر شرکت ها وسرمایه گذاری های که توسط اداره به اصطالح حمایت از سرمایه گذاری‬ ‫‪‬‬
‫«آیسا» ثبت وجواز داده شده است که در اغلب موارد این عمل صرفآ جنبه اسمی ونمایشی‬
‫را دارا بوده که بعد از حصول مجوز وامتیازات فعالیتهای خود را یا کامآل متوقف یا به‬
‫کارهای غیر ازآن پرداخته شده است‪ .‬در غیر از آن با شروع فعالیت این موسسات ما شاهد‬
‫حد اقل دیگرگونی قابل لمس می بودیم‪ .‬که مسولین این اداره در این جرم بی پیوند بوده‬
‫نمتواند باشد‪.‬‬
‫ایجاد بانکهای خصوصی داخلی وخارجیـ واجرای جواز فعالیت به آنها وافزایش سریع‬ ‫‪‬‬
‫سرمایه وعرصه فعالیت بدون شفافیت ومشخص بودن منابع سرمایه های آن‪.‬‬
‫تآسیس تلویزیون ها‪ ،‬بنیاد ها « فاندیشن»‪ ،‬هوتل ها‪ ،‬رستورانت ها وصالونها وحتی سازمان‬ ‫‪‬‬
‫های به ظاهر خیریه و‪. ،.. .. ..‬‬

‫تمامی موارد فوق الذکراز محل های مشکوک به پول شویی بوده که گمان میرود در آن شست‬
‫وشوی پول های غیر قانونی به حیله های مختلف صورت گیرد‪ :8( .‬انترنت)‬

‫‪ .4-3‬اثرات منفی عمده پولشویی بر اقتصاد افغانستان‬

‫وهمانطور که گفتیم پولشویی تاثیرات مستقیم و منفی بر اقتصاد کشورها وحتی اقتصاد جهانی‬
‫دارد‪ .‬البته باید گفت که تمامی اثرات زیانباری که در قسمت اول مقاله نامبرده شد بدون استثنا در‬
‫اقتصاد افغانستان موجود است‪ .‬در زیر بصورت مشخص به آن اشاره می شود‪:‬‬
‫با توجه به گستردگی فرایند وابعاد این پدیده خالف‪ ،‬دولت عمآل دچار مشکالت در اداره‬ ‫‪‬‬
‫سالم اقتصاد کشور شده است‪ ،‬بعنوان نمونه غصب زمین ها ودارایی های دولتی وشخصی‬

‫‪28‬‬
‫اهالی وتبدیل آن به شهرکها وتوزیع نمرات در برابر پول‪ ،‬ویا ایجاد مراکز تجارتی واعمار‬
‫تعمیرات رهایشی خالف معیار های فنی واز این بابت حصول مبالغ هنگفت‪ ،‬بدون پرداخت‬
‫قیمت آن و مالیه دولت‪ ،‬از یکطرف موجب حق تلفی‪ ،‬نارضایتی وشکایات مردم و ایجاد‬
‫مصروفیت اضافی وضیاع وقت ارگان های زیربط دولتی مبنی بر تصفیه این معضل‪ ،‬واز‬
‫جانبی دیگرمشکالت را در تطبیق پالن های توسعه شهری در مرکز ووالیات موجب شده‬
‫ودر نتیجه صدمه جدی را به عواید ومصارف بودجه دولت بوجود آورده است‪.‬‬
‫سرازیر شدن مقادیر زیاد پول بصورت غیر مترقبه وخارجـ از پیشبینی های رسمی در‬ ‫‪‬‬
‫بازار واقتصاد باعث تورم واثرات ناشی آن گردیده و بی ثباتی را در نرخ بهره وارز تشدید‬
‫بخشیده‪ .‬اگر در روند کوتاه و سریع به ارزش قیمت پولی کشور نگاه کنیم این نوسان به‬
‫مراحلی طی چند ماه کوتاه نزدیک به بیست درصد کاهش قیمت بوده که خود بیانگر بی‬
‫ثباتی در نرخ ارز میباشد‪ .‬وریسک خصوصی سازی را افزایش داده است‪.‬‬
‫تمایل بیش از حد به سرمایه گذاری در بخش دارایی (بازدهی بلند وزودرس) تجارت که‬ ‫‪‬‬
‫درآن فرار از پرداخت مالیات بیشتر رایج بوده و بار بیشتر فعالیت انها را واردات احتوا می‬
‫نماید واین عمل در نوبه خود نتنها با بلند بودن حجم واردات نسبت به صادارت توازن در‬
‫بیالنس تادیات را برهم زده‪ ،‬بلکه صدمه جدی را برنرخ رشد تولیدات داخلی وارد‪،‬‬
‫واقتصاد کشور را به اقتصاد مصرفی وغیر مولد تبدیل نموده است ودر نهایت انکشاف‬
‫متوازن را در چوکات برنامه های کالن ودرازمدت دچار مشکل ساخته و توسعه پایدار را‬
‫ناممکن می گرداند‪.‬‬
‫موجودیت فساد (مالی واداری وقضایی) بستر مساعدی را غرض تطهیر پول های کثیف در‬ ‫‪‬‬
‫اشکال مختلف مساعد نموده است‪ ،‬مانند شرکت در مزایده ها وخصوصی سازی تصدی‬
‫های دولتی وتغیر شکل دادن نوع فعالیت آن بر حسب دلخوا‪ ،‬ایجاد بانک ها وموسسات‬
‫ترانسپورتی وغیره بخش های پردرآمد‪.‬‬
‫مزید بر اثرات اقتصادی‪ ،‬اثرات نامطلوب اجتماعی وسیاسی رانیز به دنبال دارد‪ .‬از جمله‬ ‫‪‬‬
‫با ورود افراد فاقد بیزمسلکی (تجربه‪ ،‬دانش وتحصیالت) به ساحت فعالیتهای اقتصادی با‬
‫سرمایه های باد آورده‪ ،‬گروهی جدیدی از تاجران‪ ،‬بانکر ها‪ ،‬صاحبان ملکیت های صنایع‪،‬‬
‫ترانسپورت وغیره بوجود آمده است که با بدست گرفتن اهرم های اقتصادی غرض رونق‬
‫فعالیتها واطمینان مصونیت در آینده به ایجاد تلویزیون ورادیو‪ ،‬سازمان های اجتماعی‬
‫وفرهنگی‪ ،‬بنیاد های خیریه و حتی احزاب سیاسی مربوطه دست زده ویا در آینده دست‬
‫خواهد زد‪ .‬که پیامد آن جز مافیایی اقتصادی وسیاسی چیزی دیگرنخواهد بود که در نبود‬
‫قانونیت‪ ،‬عدالت وکنترول بر سیستم مالی‪ ،‬اثرات پل پا (جای پا) این افراد گم شده‪ ،‬وبا چیره‬
‫شدن بر حیات اقتصادی‪ ،‬فرهنگی وسیاسی قادر بر اثر گذاری در تصمیم گیری های کالن‬
‫شده‪ ،‬که پیامد آن بیشتر در جهت تآمین منافع وکسب سود شخصی وگروهی‪ ،‬نه منافع‬

‫‪29‬‬
 ‫اجتماع واین امر خود فساد موجوده را در ابعاد گوناگون گسترده تر نموده وزمینه ساز‬
‫نهادینه شدن آن می گردد‪ .‬که در آن حالت عدالت پایمال شده‪ ،‬در اتخاذ تصامیم ودر عمل‬
‫توجه الزم به عرصه های اجتماعی ووافراد کم درامد نشده و نتیجه آن بحران اجتماعی‬
‫وسیاسی خواهد بود‪ :10( .‬انترنت)‬
‫‪ .4-3-1‬نکات پیشنهادی‪:‬‬
‫‪ ‬تالش صورت گیرد تا سرمایه ها وول ها از کشور خارجـ نشود‪.‬‬
‫‪ ‬کنترول دقیق وکارشناسانه اساسنامه و بیزنس پالن قبل ازثبت شرکت ها وسایر تشبثات‬
‫وشفافیت در مورد منابع مالی آنها‪.‬‬
‫‪ ‬انجام عملیات شفاف سازی‪ ،‬برای مبارزه علیه پول شویی نخست باید شفاف سازی صورت‬
‫گیرد‪ ،‬تا زمانیکه شفاف سازی صورت نگیرد‪ ،‬اصآل مبارزهـ آن بیهوده است یکی از راه‬
‫های مبارزه با پول شویی مالیه بر ارزش افزوده (ولو‪-‬ادید‪ -‬تکس) است که از این طریق‬
‫مینوان منابع پول شناسایی شود‪ .‬در این مورد شاید مخالفتـ زیاد شود‪ ،‬زیرا یکی ازخوبی‬
‫های مالیه بر ارزش افزوده این است که منابع پول را شناسایی می کند‪ .‬با آنکه در‬
‫افغانستان اجرای این کار دشوار است زیرا وضع اقتصاد چنان نابسامان است که مسولین‬
‫نمی خواهند خود را درگیر جنجال دیگری سازند‪.‬‬
‫به ویژه یکعده ممکن معتقد باشند که در دنیای اقتصاد‪ ،‬خاصتا ً در کشور های جهان سوم‪،‬‬
‫فساد پول شویی میتواند بعنوان روغن چرخ توسعه بکار برود‪ ،‬شاید فساد نهادینه شده ویا‬
‫در حال نهادینه شدن است‪ .‬ومبارزه با ان جز ضیاع وقت چیزی نیست‪.‬‬
‫‪ ‬با توجه به تعاریف که عمدتا ً از پول شویی بمعنی قانونی کردن پول های غیر قانونی‪،‬‬
‫مشروع کردن پول های نامشروع‪ ،‬تطهیر پول های کثیف وحرام‪ ،‬تا اکنون صورت گرفته‬
‫است‪ .‬باید گفت که واقعیت این است که به انجام پول شویی نه پول غیر قانونی‪ ،‬قانونی‬
‫میشود ونه پول حرام تطهیر میشود ونه هم نامشروع مشروعیت پیدا میکند‪ .‬مشروع بودن‬
‫ویا قانونی بودن هر درآمدی (فارغ از بار ارزشی که این مفاهیم به دنبال دارند) از نظر‬
‫اقتصادی‪ ،‬نه تنها باید ضرری به اقتصاد یک کشور نداشته باشد‪ ،‬بلکه به عنوان یک عنصر‬
‫موثر در رشد وتوسعه اقتصادی ایفای نقش کند‪.‬‬
‫در وضعیت موجود افغانستان‪ ،‬موجودیت پول شویی‪ ،‬وجود مبالغ هنگفت پول نقد در دست‬
‫افراد‪ ،‬وتداوم تزریق آن در اقتصاد به یک واقعیت انکار ناپذیر تبدیل شده است وبا توجه بر ادامه‬
‫جنگ وناامنی‪ ،‬فساد وضعف مدیرت در کشور وعدم پالسی روشن ونبود همکاری جدی نیروهای‬
‫خارجیـ مستقر در افغانستان‪ ،‬وقرار داشتن افغانستان در همسایگی کشور های مستهلک و‬
‫کریدورقاچاق مواد مخدر وتقاضای وسیع بازار های فروش در اروپا‪ ،‬امریکا وافریقا‪ ،‬بعید به نظر‬
‫میرسد که به سادگی در آینده نزدیک جلوگیری ویا حد اقل محدود ساخت‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫از طرفی دیگر افغانستان باید بازسازی شود وبازسازی نیازمند منابع مالی می باشد‪ .‬بنآ علرغم‬
‫چگونگی ماهیت منابع پول ها‪ ،‬بهتر خواهد بود‪ ،‬که نخست جلو خروج آنرا از کشور گرفت‪ .‬زمینه‬
‫های استفاده موثرو قانونی را طوری مساعد نمود که تدریجآ توجه از عرصه های مالیه گریزو‬
‫پروژه های زود ثمر پر بازده کوتاه مدت به عرصه های تولیدی وصنعتی در چوکات برنامه های‬
‫کالن ودرازمدت منتقل‪ ،‬تا زمینه فعالیتهای غیر قانونی دیگر نگردد‪ .‬زیرا هر تدبیری دیگر نه موثر‬
‫است ونه ممکن واز جانبی نسبت به هر قرضه خارجیـ در دسترس وارزان میباشد‪ .‬دراینجا سخن از‬
‫انتخاب بد وبدتر مطرح است‪.‬‬
‫‪ ‬سبکدوشی فوری مسولین مبارزه با فساد‪ ،‬ومواد مخدر‪ ،‬وتوظیف افراد صادق وپاک‬
‫وهمزمان‪ ،‬تربیت وپرورش تیم ها وگروپ های متخصص وکارشناس در زمینه‪.‬‬
‫‪ ‬تالش گردد تا کشت وتولید مواد مخدر به شکل همه جانبه متوقف شود‪ .‬تا منابع تمویل جنگ‬
‫طالبان وسود جوی مافیا از بین برود‪.‬‬
‫‪ .4-3-2‬راهکارهای مبارزه با پول شویی‬
‫جهان امروز به صورت دهکده جهانی یا بازار جهانی است که در آن هر روز میلیاردها دالر و‬
‫یورو از یک قاره به قاره دیگر منتقل می‌شود ودر نتیجه جرایم مالی نوعی متفاوتی از رفتارهای‬
‫مجرمانه شده است که مستقیما ً با اعمال خشونت‌آمیز مالی در ارتباط نیست‪.‬‬
‫تصویب و اجرای دقیق یک قانون مؤثر علیه پول شویی بدون شک هزینه‌هایی را در قبال‬
‫نقدینگی کلی در بازارهای مالی داخلی به دنبال خواهد داشت‪ ،‬اما در درازمدت منافع حاصل از آن‬
‫در زمینه ایجاد اقتصادی سالم‌تر و قوی‌تر متجلی و زیانهای ناشی از اجرای قانون پول شویی تا حد‬
‫زیادی جبران می‌شود‪ .‬مبارزه با پول شویی حلقه مفقوده‌ای در مجموعه فعالیتهای دولت برای‬
‫سالم‌سازی اقتصادی است‪ .‬برای تحقق مبارزه با پول شویی اول باید نحوه معامالت اقتصادی را‬
‫شفاف و نحوه نظارت‌ها را قانونمند کرد و بعد به کشف و مقابله یا تطهیر پولهای سیاه پرداخت‪ .‬در‬
‫عین حال باید سیستم دقیق و هوشمندی داشته باشیم تا پس از تصویب‪ ،‬نحوه اجرا را کنترل کند‪ .‬در‬
‫حالی که ما از ابزارهای اولیه مکانیزاسیون و تکنولوژی‌های نو در سیستم‌های مالی و پولی بی‌بهره‬
‫هستیم‪.‬‬
‫‌اقدامات بین‌المللی برای مبارزه با پولشویی رشد پرشتاب عزم جهانی‪ ،‬انبوه پیمان‌نامه‌ها و‬
‫قوانین بین‌المللی به دســت آمــده و گـرایـش چـشـمـگـیـر کشورها به اتخاذ تدابیر جهانی در این باره‬
‫اهمیت ویژه و جدی تهدیدهای ناشی از پولشویی را در دنـیـای امـروز بـه‌خـوبـی نـمـایـان مـی‌سـازد‪.‬‬
‫مهم‌ترین و اســاسـی‌تـریـن مســتندات بـازتـاب‌دهنده کوشش‌های فراگیر بین‌المللی به شرح زیر است‪:‬‬
‫‪ ‬پیمان‌نامه "وین" اولین سند بین‌المللی است که در آن تعریفی دقـیــق از پــولـشـویـی ارائـه‬
‫شـده و راه‌هـــایـــی بـــرای مــحــروم کــــــردن اشـخــاص دســت‌انــدرکــارـ قــاچـاق‬
‫مـوادمـخـدر از عـوایـد فعالیت‌های مجرمانه آنها و درنتیجه کاهش انگیزه بـرای ادامه این‬
‫فعالیت‌ها پیشنهاد شده است‪.‬‬
‫‪31‬‬
 ‫‌اعالمیه کمیته "بال" که در سال ‪ 1988‬برای جلوگیری از کاربرد مجرمانه شبکه بانکی به‬ ‫‪‬‬
‫قصد پولشویی به امضا رسید‪.‬‬
‫تشکیل نیروی ویژه اقدام مالی که در نشست پاریس توسط ‪ 7‬کشور به منظور تدوین یک‬ ‫‪‬‬
‫دستورالعمل هماهنگ بین‌المللی برای مبارزهـ با پولشویی پیش‌بینی شد‪.‬‬
‫گزارش گروه کاری اقدام مالی برای مبارزه با پولشویی (‪THE FATF )1990‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ -REPORT‬که فرضیه آن شناسایی و تدوین راهکارهای مناسب برای مبارزه با پولشویی‬
‫است و در این راستا با انتشار رویکــــردهای سیاسی و ارائه توصیه‌هایی در این باره‬
‫کشورهای جهان را به همکاری بین‌المللی فرامی‌خواند‪.‬‬
‫پیمان‌نامه شورای اروپا که در تاریخ ‪ 8‬نوامبر ‪ 1990‬برای تحقیق و بازرسی و ضبط و‬ ‫‪‬‬
‫مصادره عواید حاصل از جرم تدوین شد‪.‬‬
‫عالوه بر موارد مذکور‪ ،‬تشکیل کمیسیون بین‌المللی آمریکایی مبارزه با اعتیاد) ‪CICAD‬‬ ‫‪‬‬
‫(در سال ‪ 1992‬به تصویب نهایی رسید و در سال ‪ 1997‬اصالح شد‪ .‬در ‪ 10‬ژوئن ‪1991‬‬
‫"دستورالعمل جـامـعـه اروپـایـی" در راسـتـای منع استفاده از نظام مالی برای مقاصد‬
‫پــولـشـویـی تـصـویـب شـد‪ .‬قـوانـیـن دیگری نیز تا سال ‪ 2000‬میالدی به تصویب رسیده یا‬
‫اقدامات ویژه‌ای در این مورد صورت گرفته اسـت‪ .‬آخـرین اقدام جدی بین‌المللی به‬
‫مـنـظـور تـدویـن راهکارهایی برای مبارزه با معضل جهانی پولشویی "پـیـمان‌نامه مبارزه‬
‫با جرم سازمان‌یافته فراملی" است‪ .‬این پیمان‌نامه در دسامبر ‪ 2000‬از سوی سازمان ملل‬
‫تدوین شد‪ .‬در ماده ‪ 1‬این پیمان‌نامه‪ ،‬هدف از تدوین آن تقویت همکاری‌ها به منظور‬
‫پیشگیری و مبارزه مؤثرتر با جرایم سازمان‌یافته عنوان شده اسـت‪ .‬مـاده ‪ 5‬ایـن پیمان‌نامه‪،‬‬
‫مشارکت در انجام جرایم سازمان‌یافته را جرم اعالم کرده و ماده ‪ 6‬آن پولشویی عواید‬
‫حاصل از جرم سازمان‌یافته را جرم شناخته است‪ .‬در تعریف جرم پولشویی در "پیمان‌نامه‬
‫مبارزهـ با جرم سـازمان‌یافته فراملی" بر ارتباط جرایم دارای منشأ قاچاق موادمخدر و نیز‬
‫ارتباط جرم پولشویی با جرایم سازمان‌یافته در سطح بین‌المللی تأکید شده است‪ .‬در مواد ‪ 7‬و‬
‫‪ 8‬این پیمان‌نامه نیز تدابیری برای مبارزه با پولشویی و مجازات‌هایی برای فساد مالی‬
‫پیشنهاد شده است‬
‫‪ .4-3-3‬پیشنهادات جهت مبارزه با پول شویی‬
‫برای تحقق مبارزه با پول شویی ابتدا باید نحوه معامالت اقتصادی را شفاف و نحوه‬ ‫‪‬‬
‫نظارت‌ها را قانونمند کرد‪.‬‬
‫شبکه بانکی درآمدهای کالن را مورد بررسی قرار دهد و مراجع قانونی و قضایی را‬ ‫‪‬‬
‫مطلع کند تا منشا این درآمدها را بیابند‪ .‬به این ترتیب با نظارت گسترده بر درآمدها از‬
‫پول شویی و صدمات اقتصادی ناشی از آن کاسته می‌شود‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫دولت بسترهای الزم برای اجرای قانون مبارزه با پول شویی را آماده کند و فقط به‬ ‫‪‬‬
‫ضمانتهای اجرایی سخت‌افزاری یعنی برخوردهای فیزیکی اکتفا نکند چرا که به تجربه‬
‫ثابت شده است‪ ،‬چنین شیوه‌هایی نتیجه مثبت نخواهد داشت‪.‬‬
‫زیرساختهای ضروری برای مبارزهـ با پول شویی از طریق برپایی یک رژیم حقوقی‬ ‫‪‬‬
‫جامع و در عین حال سختگیرانه پی ریزی شود‪.‬‬
‫دولت با تاکید بر اجرای هدفمند این استراتژی(رژیم حقوقیـ جامع) و تالشهای هر دو‬ ‫‪‬‬
‫بخش دولتی و خصوصی و نیز تقویت تجهیزات و ساز و کارهای اجرایی در این مبارزه‬
‫تالش کند‪.‬‬
‫به منظور سنجش درجه کارایی مقرراتـ اجرایی ذی ربط و نیل به اهداف مورد انتظار‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫نظام ارزیابی هماهنگی مشتمل بر شاخصهای کیفی و کمی برقرار و پیاده شود‬
‫اقدامی دیگر كه باید انجام داد وضع یك سری مقررات كارآمد و مناسب برای نظام پولی و‬ ‫‪‬‬
‫بانكی و بنگاههای اقتصادی و نظارت بر حسن اجرای آنها میباشد تا از ورود منافع مادی‬
‫نامشروع به چرخههای اقتصادی جلوگیری شود‪.‬‬
‫تدوین نظام حسابداری و استانداردهای مناسب در مدیریت مالی‬ ‫‪‬‬
‫اصالح سیستم مالیاتی در رابطه با فرار مالیاتی‬ ‫‪‬‬
‫ایجاد قوانین و واکنش های کیفری مناسب در خصوص پولشویان‬ ‫‪‬‬
‫شفاف سازی حساب ها توسط نظام بانکی‬ ‫‪‬‬
‫ایجاد زیر ساختهای الزم برای مستند سازی اطالعات مربوط به نقل و انتقال وجوه و‬ ‫‪‬‬
‫دارایی ها با حفظ سرعت عملیات و ایجاد سیستمی که مشخصات کامل فرد فرستنده حواله‬
‫در آن ثبت گردد‪.‬‬
‫پیگیری حواله های مشکوک در سیستم بانکی و گزارش آن به مراجع ذیصالح‬ ‫‪‬‬
‫عدم فروش ارز‪ ،‬اوراق بهادار‪ ،‬چکهای مسافرتی و غیره به مشتریانی که برای بانک‬ ‫‪‬‬
‫شناخته شده نیستند‬
‫بازرسی و کنترل و نظارت مداوم از سیستم های مالی کشور و صرّافی ها‬ ‫‪‬‬
‫افتتاح حساب و احراز هویت کامل فرد فرستنده حواله در سیستم بانکی که بطور مداوم‬ ‫‪‬‬
‫اقدام به ارسال حواله به مقاصد مختلف می کند‪.‬‬
‫جلوگیری از فعالیت موسسات اعتباری و صندوق های قرض الحسنه که بدون مجوز‬ ‫‪‬‬
‫بانک مرکزی اقدام به فعالیتهای مالی می کند که باعث برهم زدن سیاستهای پولی و مالی‬
‫کشور می شوند‪.‬‬
‫‪ .4-4‬آثار زیانبار پول شویی‬
‫پدیدۀ پول شویی آثار زیانبار اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی بسیاری در پی دارد‪ ،‬در این مبحث‬
‫به طور جداگانه به توضیح هریک از آنها پرداخته شده است‪.‬‬
‫‪33‬‬
 ‫‪ .4-4-1‬آثار زیانبار اقتصادی‬
‫مهمترین اثار زیانبار اقتصادی جرم پول شویی را میتوان به صورت زیر دسته بندی نمود‪:‬‬
‫محل فرایند رقابت پذیر اقتصاد‪ :‬یکی از مهم ترین آثار جدی پول شویی در سطح اقتصاد‬ ‫‪-1‬‬
‫خرد روی حوزه فعالیت بخش خصوصی است‪ .‬به سخن دیگر‪ ،‬پول شویی باعث سلب‬
‫اعتماد از بخش خصوصی مشروع و قانونی جامعه میشود‪ .‬در این مورد پول شویان‪ ،‬به‬
‫منظور اختفای دریافتی ها و درآمدهای غیر قانونی خود‪ ،‬از راه تأسیس شرکت های‬
‫قالبی‪ ،‬که به وجوه غیر قانونی زیادی دسترسی دارند‪ ،‬درآمدهای ناشی از فعالیت های‬
‫غیر قانونی را باوجوه قانونی و مشروع درهم می آمیزند و این امر به آنها این امکان را‬
‫می دهد که با پرداخت سب سایدی برای تولیدات و خدمات شرکت های قالبی قیمت آنها را‬
‫به زیر قیمت بازار کاهش دهند‪ .‬بنابراین‪ ،‬شرکت های قالبی نسبت به بنگاه های‬
‫غیرقانونی‪ ،‬وجوه خود را از بازارهای مالی تأمین می کنند‪ ،‬از یک مزیت رقابتی‬
‫برخوردارند و این امر موقعیتی را برای آنها ایجاد میکند که در آن بخش خصوصی به نفع‬
‫سازمان های مجرم و متخلف از عرصه بیرون می رود‪.‬‬
‫از دست دادن کنترول سیاست های اقتصادی‪ :‬براساس برآوردهای انجام شده‪ ،‬حجم پول‬ ‫‪-2‬‬
‫شویی در جهان ساالنه بین دو تا پنج درصد تولید ناخالص داخلی است‪ .‬در بعضی از‬
‫کشورهای در احل توسعه‪ ،‬قدرت ناشی از این درآمدهای غیر قانونی‪ ،‬اقتدار دولت را تحت‬
‫الشعاع قرار می دهد و در نتیجه‪ ،‬کنترول دولت را بر سیاست گذاری های اقتصادی کم‬
‫میکند در واقع‪ ،‬گاهی حجم زیاد دارایی ها یانباشته شده مبتنی بر درآمدهای حاصل از پول‬
‫شویی‪ ،‬بازارها یا حتی اقتصادهای کوچک را در تنگنا قرار می دهد‪ .‬همچنین‪ ،‬ماهیت غیر‬
‫قابل پیش بینی پول شویی همراه با کاهش کنترول دولت بر سیاست های اقتصادی‪ ،‬دستیابی‬
‫به سیاست های صحیح و کارآمد اقتصادی را با مشکل مواجه میکند‪.‬‬
‫پول شویی مانعی برای جهانی شدن‪ :‬اگر بپذیریم که جهانی شدن یک واقعیت اجتناب ناپذیر‬ ‫‪-3‬‬
‫است و باید به دنبال سیاست مناسبی برای بهره گیر صحیح از منافع جهانی شدن باشیم‪،‬‬
‫پول شویی و عملیات مربوط به آن این سیاست ها را با مشکل روبرو می سازد‪ .‬مخلوط‬
‫کردن عواید غیرقانونی در قالب جهانی شدن اقتصاد راحت تر انجام می گیرد‪ .‬گرچه‪ ،‬این‬
‫نظر به این معنی نیست که به دنبال بهره گیری از منافع جهانی شدن اقتصاد نباشیم‪ ،‬بلکه‬
‫فعالیت های مجرمانه پول شویی هزینه چنین حرکتی افزایش می یابد‪.‬‬
‫کاهش درآمد دولت‪ :‬یکی دیگر از آثار زیانبار پول شویی کاهش درآمدهای دولت است که‬ ‫‪-4‬‬
‫به طور غیرمستقیم به اشخاصیکه مالیات خود را صادقانه پرداخت میکنند‪ ،‬لطمه می زند‪.‬‬
‫عالوه براین‪ ،‬پول شویی گردآوری مالیات را نیز با مشکل مواجه می سازد‪.‬‬
‫‪ -5‬عدم تعادل در بخش خارجیـ اقتصاد‪ :‬یکی دیگر از برنامه های مجرمان برای انتقال‬
‫درآمدهای ناشی از جرایم به کشورهای دیگر استفاده از کانال های صادرات و واردات‬

‫‪34‬‬
 ‫است‪ .‬بررسی های به عمل آمده نشان می دهد که بخش زیادی از این فعالیت ها مربوط به‬
‫کاالها و خدمات لوکس و غیر ضروری برای رشد اقتصادی است که به قیمت ارزان وارد‬
‫کشور شده و درنتیجه‪ ،‬بازار مصرف داخلی را به خود جذب کرده و در نهایت باعث‬
‫ورشکستگی بخش دولیدی در داخل میشود‪ .‬عالوه بر آن درآمد حاصل از ورود این کاالها‬
‫و فروش آن در داخل صرف سرمایه گذاری ویا خرید کاالها و خدمت داخلی نمیشود بلکه‬
‫برای مقاصد مجرمانه به فعالیت های غیرقانونی در داخل یا خارج کشور اختصاص می‬
‫یابد‪ .‬در بعد صادرات هم اگر فعالیت های از جانب آنها صورت گیرد وال؛ بیشتر به‬
‫کاالهای لوکس و عتیقه متمرکز میشود و ثانیا‪ ،‬درآمدهای حاصل از این نوع صادرات به‬
‫داخل کشور باز نمیگردد‪ .‬نتیجۀ همۀ این فعالیت ها عدم تعادل در بخش خارجی به دنبال آن‬
‫بی ثباتی در اقتصاد داخلی خواهد بود‪.‬‬
‫‪ -6‬تشعف همگرایی بازارهای مالی‪ :‬زمانیکه نهادهای مالی به درآمدهای نامشروع متکی‬
‫باشند با یک چالش اضافی در مدیریت بهینه دارایی ها‪ ،‬توانایی و عملکرد جانشینان مواجه‬
‫هستند‪ ،‬به عنوان مثال حجم عظیمی از پول های شسته شده ممکن است در حساب یک‬
‫مؤسسه مالی وصول شود و بدون هیچگونه صبت و ضبطی از طریق انتقاالت شبکه ای‬
‫ناپدید گردد‪ .‬این امر میتواند در میزان نقدینگی و امور بانکی اختالالتی بوجود آورد‪ .‬در‬
‫واقع فعالیت های جرمی با فعالیت بانک های به خصوصی در اقصا نقاط جهان همراه‬
‫است‪ .‬الزم به ذکر است که بعضی از بحران های مالی در دهه ‪ ،1990‬ناشی از وجود‬
‫چنین بانک ها و کاله بردارها و رشوه خواری موجود در آنها نشأت می گرفتند که این‬
‫بحر آنها اثرات جبران ناپذیری در همگرایی بازارهای مالی تلقی میشود‪.‬‬
‫تضعف امنیت اقتصادی‪ :‬یکی از مولفه های امنیت اقتصادی برای سرمایه گذاران داخلی و‬ ‫‪-7‬‬
‫خارجیـ محفوظ ماندن حقوق اشخاص از هر گونه تعدی خودسرانه است‪ .‬به عبارت دیگر‬
‫به رسمیت شناختن مالکیت اشخاص و تضمین اجرای قراردادها جزء اصول اولیه امنیت‬
‫اقتصادی است‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬کاهش ریسک سرمایه گذاری که مؤلفه دیگر اقتصادی‬
‫است‪ ،‬جز با ایجاد شفافیت و حکومت قانون میسر نخواهد شد‪ .‬به همین دلیل است که قوانین‬
‫مبارزهـ با این جرم می تواند فضای نا امنی را بر این مجرمان ایجاد کند تا آنان نتوانند پول‬
‫های کثیف خود را در سیستم های رسمی کشورها تطهیر نموده به نقاط دیگر جهان انتقال‬
‫دهند‪.‬‬
‫در نتیجه می توان گفت‪ ،‬با توجه به فعالیت های غیر قانونی وسیع در دنیا حجم بزرگی از پول‬
‫های در جریان دنیا پول های کثیف می باشد در قطعنامه ژوئن ‪ 1998‬در مجمع عمومی سازمان ملل‬
‫متحد تخمین زده شد که ساالنه حداقل بیست میلیارد دالر پول تطهیر میشود‪ .‬همچنین آمارهای جهانی‬
‫حاکی است ساالنه ‪ 500‬میلیارد تا ‪ 5/1‬تریلیون دالر درآمد ناشی از خرید و فروش مواد مخدر و‬
‫سایر جرایم ساماندهی شده به روش های مختلف به دارایی های قانونی تبدیل میشود‪.‬‬

‫‪35‬‬
 ‫درنتیجه وجود این میزان وسیع پول کثیف ناشی از عملیات پول شویی بالطبع اثرات زیادی در‬
‫سطح اقتصادی کشورها خواهد گذاشت‪.‬‬
‫موارد فوق اثار زیانبار اقتصادی جرم پول شویی به صورت عام آن بود که در تمامی کشورها‬
‫بال استثنا وجود داشته و هیچ کشور محل پول شویی از زیان های آن در امان نخواهد ماند‪ .‬این‬
‫معضل در افغانستان شکل پیچیده تری بخود می گیرد‪ ،‬بی بضاعتی مردم و اوضاع نابسامان‬
‫اقتصادی این کشور از یک طرف و معضالت سیاسی و مشکالت همچون تروریزم‪ ،‬بیکاری و مواد‬
‫مخدر از طرف دیگر؛ همه و همه سایه های شوم خود را براین مملکت گسترده و زندگی را بکام‬
‫مردم تلخ نموده است‪ ،‬که البته باید به این ها اوضاع بهم ریختۀ فرهنگی و معضالت اجتماعی را نیز‬
‫بیافزاییم‪ .‬ملت افغانستان در این بین دل خوش کرده بود که در سایه ظهور دولت قوی و حضور‬
‫خارجیان دلسوزی که ادعای نجات بخش بودن برای افغانستان را دارند و از دیگر سوی دنیا به کمک‬
‫این ملت شتافته اند‪ ،‬اوضاع بهبود یابد و مردم رنجدیده ی این سرزمین پس از سال ها دربدری و‬
‫بدبختی‪ ،‬درسال های آتی زندگی آرامی را تجربه کنند‪ .‬اما همه این امیدها و وعده های دروغین که از‬
‫همان اول آشکار بود به ناامیدی های این ملت افزود و مشکالت از قبل بیشتر گردید‪.‬‬
‫این مشکالت و معضالت عواملی متعددی دارند و شمارش زمینه های رشد این بوته های‬
‫وحشی و خانمان سوز خارج از توان هرکسی است و نیاز به بررسی عمیق و جامع دارد‪ ،‬ولی آنچه‬
‫قرار است به عنوان یکی از معضالت مهم و زیانبار اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی در این پایان نامه‬
‫به آن پرداخته شود‪ ،‬بخشی است که اگر مقداری در آن تأمل گردد میتوان گفت که ام الفساد وام‬
‫المصائب افغانستان است که تاکنون توجه خاصی به آن نشده است و مردم و شهروندان این سرزمین‬
‫هم آشنایی و آگاهی کامل با این جرم و اثار زیانبار آن ندارند حتی بدون افراط میتوان گفت که اکثر‬
‫قضات و مجریان قانون نیز اطالع کاملی از این جرم و اثار زیانبار آن نداشته و به سادگی از کنار آن‬
‫می گذرند‪.‬‬
‫عدۀ دیگری که با این جرم آشنایی دارند و خود اهل این کار اند با هوشیاری تمام فعالیت های‬
‫پول شویی را در این کشور انجام داده و مشکالت مربوط به سرمایه های نامشروع شان را با استفاده‬
‫از این شگرد به اسانی حل میکنند‪ .‬بیشتر پول شویانی که امروزه در افغانستان مشغول شست و شوی‬
‫پول های باد آورده و کثیف شان هستند‪ ،‬کسانی هستند که از نفوذ و قدرت سیاسی‪ ،‬قضایی و نظامی‬
‫برخوردارند‪ .‬افراد مذکور عمدتا به شیوه های مختلفی نظیر استفاده از سیستم های بانکی یا با استفاده‬
‫از پوشش های تجاری مشروع اعمال مجرمانهـ خود را انجام می دهند‪.‬‬
‫عواید مجرمانهـ این مجرمین از راه های اختالس‪ ،‬ارتشا‪ ،‬فروش و قاچاقـ مواد مخدر‪ ،‬حیف و‬
‫میل نمودن کمک های کشورهای خارجی برای بازسازی افغانستان و‪ ...‬تحصیل میشود و نیاز به‬
‫شست و شو دارد‪ .‬با توجه به سمت و مقام شان در این راستا به هیچ مانعی برنخورده و پول های‬
‫مذکور را بدون هیچ مشکل جدی مورد شست و شو قرار می دهند‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫پول شویی همانطوریکه متذکر شدیم اقتصاد تمام کشورها را تهدید نموده و تحت تأثیر قرار می‬
‫دهد و این که از این پدیده به عنوان ام الفساد افغانستان نام برده ایم به این دلیل است که؛ افغانستان‬
‫سال های جنگ و نابسامانی را پشت سر گذاشته است و به هم ریخته گی ها و هرج و مرج ها باعث‬
‫شده که تمام بنیان های این مملکت رو به نابودی پیش برود‪ .‬در خالل این سالها عالوه بر تضعیف‬
‫همه بنیادها به اشکال مختلف گروه های گوناگون‪ ،‬در صدد ادارۀ افغانستان برآمده اند که متأسسفانه‬
‫نه تنها موفقیتی را ببار نیاوردند‪ ،‬بلکه هرکدام به نوبۀ خود بر ویرانی ها و بی قانونی ها افزودند و‬
‫علی رغم چاپ پول های بی پشتوانه‪ ،‬قاچاق آثار باستانی‪ ،‬قاچاق انسان‪ ،‬سرقت و چپاول‪ ،‬وارد شدن‬
‫پول های هنگفت به بهانۀ مبارزهـ با مخالفانـ و‪ ...‬اوضاع هر روزف بدتر و غیر قابل کنترول گردید و‬
‫کسانی که از این اوضاع سوء استفاده کرده و درآمدهای هنگفت به چنگ می آوردند‪ ،‬بدون‬
‫بازخواست‪ ،‬این چنین پول هایی را به بانک های خارجی انتقال می دادند‪.‬‬
‫پس از یازدهم سپتمبر و سرازیر شدن نیروهای اروپایی و امریکایی به این کشور‪ ،‬به‬
‫سرکردگی امریکا‪ ،‬امیدها بر این استوار گردید‪ ،‬تا اوضاع از قبل بهتر گردد‪ ،‬و مردم بعد از سالها‬
‫بدبختی و آوارگی دوباره در پناه قانون زندگی را از نو آغاز نمایند و صلح را در آغوش بگیرند‪ ،‬اما‬
‫این امیدها دیری نگذشت و این بار با آغاز استعمار نو و آمدن دوستان بین المللی و ناجیان دلسوز‬
‫مشکالت موجود بیشتر از قبل گردید که یاد آوری برخی از مشکالت از توان قلم و نگارنده بیرون‬
‫است‪.‬‬
‫با آمدن نیروهای بین المللی و شکست نظام سیاه‪ ،‬خونخوار و فاشیست طالبانیزم در این کشور‪،‬‬
‫پول های هنگفتی با عناوین مختلف وارد کشور گردید‪ .‬بخشی از این پول ها که از کانال های رسمی‬
‫وارد کشور می گردید‪ ،‬در اختیار دولت قرار می گرفت که قطرۀ کمی از آن به کام تشنۀ مردم این‬
‫مرز بوم می چکید و بقیه توسط دست اندرکاران‪ ،‬طور نامعلومی حیف میل و ناپدید میگردید‪ ،‬و (ان‪.‬‬
‫جی‪ .‬او) ها و مؤسسات به ظاهر تخصصی وخیریه که با شرایط جدید بسیار زود متولد شده و رشد‬
‫نمودند‪ ،‬دریافت کنندگان اصلی بر این مبالغ بودند که باید مبالغ مذکور را رد راستای ساخت و ساز و‬
‫ابادانی افغانستان و همین طور انکشاف و توسعه زیر ساخت ها به مصرف می رساندند‪ ،‬اما این‬
‫مؤسسات و شرکت ها برای این کار ساخته نشده بودند‪ ،‬بلکه آنها وظیفه داشتند تا پول وارد شده به‬
‫افغانستان را پس از شست و شو یا تطهیر به حساب کسانی بر گردانند که از زیر وبم این مبالغ آگاه‬
‫بودند و خودشان زمینه ساز وارد شدن این پول ها به افغانستان شده بودند‪ .‬این در حالی بود که‬
‫شهروندان عادی هیچگونه آگاهی از این ترفند نداشتند و برخی از دولت مردان از این ترفند آگاه‬
‫بودند و از این ناحیه نفع مادی بسیاری نصیب شان می گردید و هیچ اقدامی هم برای جلوگیری از‬
‫خروج این نوع پول ها انجام نگرفت‪.‬‬
‫از جانب دیگر کشت و قاچاق مواد مخدر نیز با آمدن خارجی ها نه تنها ریشه کن نگردید‪ ،‬بلکه‬
‫افزایش هم یافت‪ .‬زیرا گاهی شنیده میشود که مافیای مواد مخدر خود همین نیروهای خارجیـ هستند‪.‬‬
‫بارها از حمل و نقل مواد مخدر توسط (هواپیما) های این نیروها خبرداده شده است‪ .‬گزارش های‬

‫‪37‬‬
 ‫مفصلی از نحوۀ برخورد سیاست های ناکار آمد و ضد و نقیض این نیروها برای مبارزه با مواد‬
‫مخدر منتشر گردیده است‪.‬‬
‫از طرف دیگر ادعاهایی نیز‪ ،‬بردست داشتن مقاماتـ عالی دولتی و اطرافیان آنها در قاچاقـ‬
‫مواد مخدر هراز گاهی بگوش می رسد‪ ،‬ولی عکس العمل مثبتی به این مسایل صورت نگرفته است‪.‬‬
‫جالب این جاست که مواد مخدر به عنوان یکی از عمده ترین منابع مالی تروریستان و نیروهای‬
‫طالبان خوانده شده است‪ .‬البته این نکته را نباید فراموش کرد که قاچاقـ مواد مخدر از عمده ترین‬
‫تجارت های نامشروع در دنیاست که تجارت مرگ نیز نامیده میشود‪ ،‬که درآمدهای آن در اقتصاد به‬
‫گردش در می آیند و در افغانستان نیز به طور قطع پول های حاصل از این تجارت سیاه‪ ،‬غیرقانونی‬
‫و خانمان برانداز شست و شو شده ویا به صورت سالح و تجهیزات نظامی در اختیار مخالفین دولت‬
‫قرار می گیرد ویا اینکه در شرکت هایی به جریان افتند که خود محل شست و شوی این پول های باد‬
‫آورده می باشند و منفعت آنرا کسانی میبرند که از بدبختی و ریشه کن شدن خانواده های مستضعف‬
‫افغانستانی سود می برند و مطامع مادی فراوانی از تجمع پول های نامشروع به جیب می زنند‪.‬‬
‫البته در این بین نباید ساخت و ساز شهرک ها‪ ،‬هوتل ها‪ ،‬مراکز تجارتی و‪ ...‬را از نظر دور‬
‫داشت که یا مصرف کنندۀ این پول ها می باشند ویا اینکه در تطهیر این پول ها به کار میروند‪.‬‬
‫از دیگر مواردی که پس از تأسیس دولت افغانستان در سال ‪ 2002‬بسیار شایع بوده است‬
‫عصب زمین ها وساخت و ساز شهرک های متعدد و مراکز تجارتی است‪ ،‬گذشته از این که اساب‬
‫نارضایتی صاحبان اصلی زمین های مغصوبه را فراهم کرده‪ ،‬زمینۀ خوبی برای شست و شوی‬
‫عواید نامشروع ایجاد شده که ضربان جبران ناپذیری را بر پیکره اقتصادی این کشور وارد می‬
‫نمایند‪ .‬این اعمال زمینه های رشد و گسترش پول شویی در این کشور به شمار می روند‪.‬‬
‫باتوجه به تعاریف‪ ،‬توضیحات و بررسی ها پیرامون پول شویی و ویژگی های آن چون‪:‬‬
‫"فعالیت سازمان یافته‪ ،‬استمرار داشتن‪ ،‬فراملی بودن‪ ،‬حجم بالنسبه انبوه داشتن‪ ،‬نیاز به مکان یابی‪،‬‬
‫الیه گذاری و ادغام نمودن"‪ .‬از همه مهتر ازتباط مستقیم آن با موادمخدر‪ ،‬رشوه‪ ،‬اختالس‪ ،‬سرقت‬
‫و‪ ...‬افغانستان یکی از بهترین مکان ها با شرایط مساعد برای پیشبرد عملیات پول شویی میتواند‬
‫باشد‪ ،‬که برای جلوگیری از طوالنی شدن کالم در زیر با توجه به توضیحات فوق به دالیل آن به‬
‫طور مختصر اشاره می نماییم‪.‬‬
‫افغانستان کشوریست که تقریبا سه دهه جنگ‪ ،‬هرج و مرج بی نظمی و بی قانونی را‬ ‫‪-1‬‬
‫سپری نموده است که هنوز هم به دلیل وجود ضعف های مدیریتی میتواند محل خوبی‬
‫برای فعالیت مجرمان باشد؛‬
‫جایگزینی کشت کوکنار بجای محصوالت سالم و سنتی در بخش زراعت‪ ،‬افزایش ساالنه‬ ‫‪-2‬‬
‫کشت و تولید تریاک و مشتقات آن‪ ،‬و قاچاق آن به خارج از کشور‪ ،‬تا جاییکه افغانستان‬
‫را در صدر جدول تولید کنندگان تریاک در جهان مبدل گرده است؛‬

‫‪38‬‬
 ‫چاپ غیرقانونی و بدون پشتوانۀ پول توسط مراجع مختلف قبل از سال ‪ 2001‬و اخراجـ‬ ‫‪-3‬‬
‫مبالغ هنگفت از کشور که منابع آن مشخص نبوده و همین طور ورود آن به کشور و‬
‫دوباره برگشت آن به کشورهای خارجی؛‬
‫گریز و فرار از پرداخت مالیات؛ که امروز می توان افغانستان را نیز در شمار بهشت‬ ‫‪-4‬‬
‫های مالیاتی اضافه نمود؛‬
‫باز بودن مرزهای بدون کنترول و قاچاق اموال تجارتی از طریق مرزها؛‬ ‫‪-5‬‬
‫گزار و رسمیت یافتن سیستم اقتصادی بازار آزاد با وجود فقدان ظرفیت های الزمه آن؛‬ ‫‪-6‬‬
‫سرازیر شدن میلیاردها دالر کمک های جامعه جهانی به بازسازی افغانستان و استفاده‬ ‫‪-7‬‬
‫غیر موثر و شفاف از آن؛‬
‫صدور جواز فعالیت و ثبت سرمایه های خصوصی داخلی و خارجی (بدون شفافیت منافع‬ ‫‪-8‬‬
‫آن)؛‬
‫عدم برخورد مجریان قانون با مرتکبین جرایم منشأ پول شویی و پول شویی؛‬ ‫‪-9‬‬
‫کشت و قاچاق مواد مخدر و گسترش روز افزون آن‪.‬‬ ‫‪-10‬‬
‫کلیه موارد فوق زمینه ساز شیوع جرم پول شویی و عامل جلب و جذب مرتکبین این جرم به‬
‫این کشور می بانشد‪ .‬که آثار زیانبار اقتصادی‪ ،‬سیاس و اجتماعی بسیاری را در پی دارد‪.‬‬
‫موارد مشکوکی که در رابطه به پول شویی در افغانستان میتوان نام برد به طور اختصار قرار‬
‫زیر احصاء میگردد‪:‬‬
‫تبدیل پول های کهنه به پول های جدید در نتیجه انجام اصالحات پولی در دسمبر ‪2002‬؛‬ ‫‪-1‬‬
‫غصب و زورگیری اموال و دارایی های دولتی و شخصی توسط افراد زورمند و تبدیل آن‬ ‫‪-2‬‬
‫ها به مالیکت شخصی و ایجاد شهرک ها؛‬
‫‪ -3‬فرار از پرداخت مالیات دولت توسط اشخاص حقوقیـ در شرایط موجودیت فساد گستردۀ‬
‫مالی و اداری و نبود ارگان های نظارتی بر سیستم مالی؛‬
‫اکثر شرکت ها و سرمایه گذاری های که توسط اداره به اصطالح "آسیا" ثبت و جواز داده‬ ‫‪-4‬‬
‫شده است‪ ،‬که در اغلب موارد این عمل صرفا جنبه رسمی و نمایشی را دارا بوده ویا به‬
‫کارهای غیر از آن پرداخته شده است؛‬
‫‪ -5‬ایجاد بانک های خصوصی داخلی و خارجیـ و اجرای جواز فعالیت بدون شفافیت و‬
‫نامشخص بودن منابع سرمایه های آن؛‬
‫تأسیس‪ ،‬بنیادها‪ ،‬هوتل ها‪ ،‬تاالرها‪ ،‬و سالون ها و تی سازمان های ظاهرا خیریه؛‬ ‫‪-6‬‬
‫موجودیت زمین های مخصوص مواد مخدر‪ ،‬و وجود باندهای مافیایی مواد مخدر؛‬ ‫‪-7‬‬
‫تمامی موارد فوق الذکر در افغانستان محل های مشکوک بوده و برخی محل ارتکاب جرم پول‬
‫شویی و برخی دیگر هم منشأ اصلی و اولیه جرم پول شویی قلمداد میگردد‪.‬‬

‫‪39‬‬
 ‫در سطح بین المللی الزام به قانون گذاری در خصوص جرم پول شویی و تنظیم قانین در این‬
‫زمینه به کنوانسیون ‪ 1988‬وین باز میگردد‪ .‬در ابتدا و شمول این کنوانسیون صرفا به مبارزه با‬
‫قاچاقـ مواد مخدر و روان گردان محدود می شد‪ .‬سپس در سال ‪ 2000‬در پالرمو ایتالیا کنوانسیونی به‬
‫تصویب رسید که در حقیقت مکمل کنوانسیون ‪ 1988‬وین بود‪ .‬در این کنوانسیون پول شویی عالوه‬
‫بر درآمدهای حاصل از قاچاقـ مواد مخدر به سایر جرایم از قبیل قاچاق کاال‪ ،‬فحشاء‪ ،‬ارتشا‪ ،‬فساد‬
‫اقتصادی‪ ،‬و فرار مالیاتی تسری یافت‪ .‬هم اکنون کلیه کشورهای پذیرفته شده در سازمان تجارت‬
‫جهانی بال استثنا قانون مبارزه با پول شویی را به تصویب رسانیده اند‪.‬‬

‫‪ .4-4-2‬آثار زیانبار اجتماعی و سیاسی‬

‫الف) آثار زیانبار اجتماعی‬
‫شاید در نگاه نخست‪ ،‬پول شویی به عنوان یک جرم بدون قربانی در نظر آید و هیچ یک از‬
‫حالت های ناخوش آیند مانند احساس بی نظمی‪ ،‬بی اطمینانی‪ ،‬یا ترس از جرایم دیگر از قبیل قتل‪،‬‬
‫سرقت‪ ،‬ضرب و جرحـ و سایر جرایم سازمان یافته در نزد عامه مردم وجود نداشته باشد‪ .‬اما‪ ،‬هرگاه‬
‫توجه شود که پول شویی عارضه ثانوی و متناظر با یک جرم مسند مثل قاچاق مواد مخدر‪ ،‬سرقت و‬
‫سایر فعالیت های مجرمانه است‪ ،‬مشخص میشود که فقط عاملی مانند نبود اطالع کافی از علت و‬
‫ماهیت پول شویی ممکن است تا کنون آنرا به صورت معضل نامرئی در افکار جوامع مثل جوامع‬
‫افغانستان و ایران چنین ناشناخته و بی پاسخ نگاه داشته شده است‪.‬‬
‫از طرف دیگر عمل پول شویی‪ ،‬مرتکبین جرم منشأ و مقدم را در ارتکاب جرایم تشجیع نموده‬
‫و ارتکاب جرم را برای آنان سهل و آسان می سازد‪ ،‬که صدمات هریک از جرایم منشأ و مقدم بر‬
‫جامعه و شهروندان کشور محل ارتکاب تحمیل میگردد که این زیان ها میتوانند به صورت مستقیم و‬
‫غیرمستقیم جوامع را متضرر سازند؛ مثال زیان های جرم سرقت‪ ،‬کاله برداری‪ ،‬ارتشا‪ ،‬اختالس‪،‬‬
‫فحشا و‪ ...‬به طور مستقیم به شهروندان صدمه وارد می سازد و جرایم مانند مانند قاچاق کاال‪ ،‬مواد‬
‫مخدر‪ ،‬و قاچاقـ ارزو‪ ...‬صدمات خود را به صورت غیرمستقیم به اجتماعی و شهرواندان وارد می‬
‫سازد از جمله مواد مخدر سبب ترویج و شیوع اعتیاد بین جوانان گردیده که نتیجه این اعتیاد صدمات‬
‫روحی و جسمی برای خود شخص و صدمات روانی برای فامیل و اقارب شخص مفروض‪ ،‬و بی‬
‫نظمی برای جامعه را به ارمغان می آورد‪.‬‬
‫این در حالیست که اکثر جرایم سنتی آثار محدود و بسیطی داشته و دارند که محدود به قربانی‬
‫همان جرم که یک یا چند فرد معدودی است میشود‪ ،‬ولی چنانچه گفته شد پول شویی برعکس این‬
‫مطلب از آثار گسترده ای در سطح جامعه برخوردار است‪ .‬علت این امر عالوه بر ویژگی اقتصادی‬
‫ضربه زنندۀ آن‪ ،‬این است که امروز جرم پول شویی در گروه جرایم سازمان یافته جای دارد که با‬
‫توجه به سازماندهی شدن این جرم از سوی سازمان مجرمانه‪ ،‬اثار مخربی را در جامعه از خود به‬
‫جا می گذارد‪.‬‬

‫‪40‬‬
 ‫به این ترتیب از یک سو به دلیل ویژگی سازمان یافته‪ ،‬تمامی یا اکثر جرایم سازمان یافته را به‬
‫همراه دارد که از جمله میتوان به فساد اداری اشاره کرد که به سبب آن نه تنها مجریان قانون‪ ،‬بلکه‬
‫مدیران سطح عالی و حتی قانون گذاران جامعهـ به فساد و تباهی کشانیده میشوند و مرتکبان به کمک‬
‫آنان و سوء استفاده از قدرت‪ ،‬جامعهـ را به سوی نابودی سوق می دهند‪ ،‬و زیان های مهلک و‬
‫خطرناکی را برای جامعه و شهروندان به ارمغان می آورند‪ ،‬این جامعه و شهروندان است که در‬
‫تمامی آثار زیانبار این جرم شریک بوده و از این ناحیه صدمات زیادی را متحممل می شوند‪.‬‬
‫خالصه اینکه اثار زیانباری که چه در عرصه های اقتصادی و چه در عرصه های سیاسی و‬
‫اجتماعی این جرم وجود دارد در نهایت به سوی اجتماع نشانه رفته و باعث بربادی خانواده ها و‬
‫شهروندان گردیده و آنان را دچار مشکالت بسیاری خواهد نمود‪ .‬لذاست که باید همه اجتماع با دولت‬
‫های شان همکاری نموده و در مقابل این پدیدۀ خانمان برانداز بایستند‪ ،‬تا بتوانند در مقابل مصائب این‬
‫جرم از خویشتن دفاع نموده و آنرا باهمیت و همکاری نطفه نابود نمایند‪ :2( .‬صص ‪)94-93‬‬

‫ب) آثار زیانبار سیاسی‬

‫یکی از دالیل سهولت استفاده از روش های غیرقانونی در کشورهای در حال گذار پایین بودن‬
‫درجه اقتدار دولت است‪ ،‬هرچه اقتدار دولت بیشتر باشد امکان اعمال خالف قانون کمتر است‪.‬‬
‫بنابراین نقش دولت و بویایی مرز دولت و جامعه در فرایند توسعه اقتصادی و اعتماد ملی و بین‬
‫المللی ایجاب میکند در کلیت مدیریت دولتی کشور و نیز اجزای کشورها دقت الزم صورت گیرد‪ .‬در‬
‫این فرایند باید از یک سو به نقش دولت در ادارۀ امور‪ ،‬یا به عبارتی تصدی گری و از سوی دیگر به‬
‫تقویت نقش دولت در هدایت امور و اعمال حاکمیت پرداخت‪.‬‬
‫بنابراین دولت ها باید سعی نمایند قدرت شان در راستای مبارزه با پول شویی بیشتر و بیشتر‬
‫گردد زیرا پول شویی چهرۀـ اقتصاد کشورها را تیره میکند‪ ،‬از آنجاییکه اقتصاد و سیاست دو رخ و‬
‫یک سکه اند باید دولتی دارای اقتصاد ایده آل و خوب باشد‪ ،‬تا بتواند سیاست کارآمد و خوب در سطح‬
‫ملی و بین امللی داشته باشد‪ .‬در حالیکه پول شویی زیر بناهای اقتصادی کشورها را تخریب میکند‬
‫سبب میشود سیاست آن کشور نیز تضعیف گردیده و اعتبار خود را در سطح داخلی و بین المللی از‬
‫دست بدهد؛ زیرا سیاست خوب و معتبر‪ ،‬اقتصاد خوب و عالی می خواهد‪.‬‬
‫از طرف دیگر‪ ،‬چنانچه پول شویی در هر کشوری ترویج و گسترش یابد عالوه بر ایجاد‬
‫مشکلت و معضالت عدیدۀ داخلی‪ ،‬وجهه ی بین المللی آن کشور را نیز مخدوش می نماید‪ ،‬زیرا در‬
‫جامعه جهانی کشورهای که بهشت مالیاتی و پناهگاه پول شویان محسوب می شوند از لحاظـ اعتبار‬
‫بین المللی تنزل پیدا می کنند و مانع از سرمایه گذاری کشورهای دیگر و مبادالت سالم اقتصادی در‬
‫سطح بین المللی می گردند‪.‬‬
‫در نتیجه میتوان گفت که‪ ،‬تطهیر پول تنها در مورد عواید ناشی از خرید و فروش‪ ،‬مواد مخدر‬
‫نیست بلکه تقریبا در هر جرمی که حاصل آن درآمد عواید هنگفت باشد می تواند صورت گیرد‪.‬‬

‫‪41‬‬
 ‫در طول این بخش پیوسته از آثار و پیامدهای زیان بار این جرم صحبت شد‪ .‬تا بیشتر مورد‬
‫توجه قانونگذاران و جوامع ملی و بین المللی قرار گیرد‪ .‬به طور کلی میتوان گفت مبارزه با پول‬
‫شویی امکان ردیابی شبکه های اصلی جرایم سازمان یافته را تسهیل میکند‪ .‬به عالوه کنترول فزیکی‬
‫در مبارزه با قاچاق و اقتصاد زیر زمینی کنترول مالی تبدیل میشود که فرار مجرم را سخت میکند‬
‫همین طور اثبات جرایم سازمان یافته در مراجع قضایی را آسان خواهد کرد‪ ،‬بنابراین باید شکاف‬
‫هایی که ارتکاب این جرم را تسهیل میکند ازبین برده شود‪ .‬که از جمله این شکاف ها میتوان به‬
‫صندوق های قرض الحسنه و مؤسسات اعتباری که خارجـ از نظارت بانکها فعالیت میکنند‪ ،‬قاعدۀ‬
‫حفظ اسرار بانکی‪ ،‬عدم وجود نظام جامع پرداخت در بانکها‪ ،‬عدم ثبت خالصه معامالت در دفتر‬
‫راهنمایی معامالت‪ ،‬عدم کارایی نظام مالیاتی در شناخت حوزه های فرار مالیاتی و‪ ...‬اشاره کرد‪.‬‬
‫پول شویی که فرایند تبدیل پول های کثیف ناشی از فعالیت های نامشروع‪ ،‬غیرقانونی به پول‬
‫های تمیز و دارایی های مشروع و قانونی است جزیی از یک نظام ناسالم اقتصادی است که اقتصاد‬
‫زیر زمینی‪ ،‬نظام اداری ناسالم و غیر کارآمد‪ ،‬نظام مالی غیر شفاف و فاقد سیستم نظارتی قوی‪ ،‬بستر‬
‫مناسبی را برای عملیات پول شویی فراهم می نماید‪ .‬چنانچه در البالی مباحث تذکر دادیم پول شویی‬
‫دارای اثرات گستردۀ نامطلوب و زیانباری است که‪ ،‬فرار مالیاتی‪ ،‬فرار سرمایه از کشور جهت‬
‫تطهیر‪ ،‬اختالل در بازارهای مالی‪ ،‬افزایش نقدینگی‪ ،‬افزایش تورم‪ ،‬تهدید امنیت ملی‪ ،‬و اقتصادی‬
‫کشور‪ ،‬انباشت ثروت و قدرت در دست مجرمان و امکان ادامه حیات آنان‪ ،‬کاهش تمایل به سرمایه‬
‫گذاری در فعالیت های مؤلد‪ ،‬تضعیف بخش خصوصی‪ ،‬فاسد شدن حکومت و بروز تنش های‬
‫اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی در جامعه از جملۀ پیامدهای مذموم جرم پول شویی است‪ .‬اقتصاد‬
‫افغانستان نیز به دلیل بی نظمی نظام اقتصادی کشور‪ ،‬ناکار آمدی و عدم نظارت درست و جدی دولت‬
‫بر گردش پولی و مالی کشور‪ ،‬عدم نظارت بر نقل و انتقاالت پول‪ ،‬بستری مناسبی برای پدیدۀ پول‬
‫شویی می باشد‪.‬‬
‫عقاید و نظرات مختلفی در خصوص روش های تطهیر پول در جهان وجود دارد‪.‬‬
‫عمده ترین ضرر این روش ها آسیب رساندن به سیستم مالیاتی و تحت شعاع قرار دادن‬
‫روندهای امنیتی سیستم بانکی و اقتصادی یک کشور می باشد‪ .‬باید به این نکته توجه نمود که فرق‬
‫اساسی‪ ،‬بین عواید حاصله از سرماله گذاری مشروع و غیر قانونی به دست آمده از فعالیت های‬
‫ناشی از جرم وجود دارد‪ .‬در اغلب اوقات سرمایه های غیرقانونی ناشی از تطهیر پول‪ ،‬به عنوان‬
‫منبع و پایه تازه برای فعالیت های غیر قانونی دیگر و تقویت این گونه فعالیت ها به کار گرفته‬
‫میشود‪ .‬متأسفانه در اغلب کشورهای جهان به دلیل وجود کانال های متعدد مشروع سازی و قانونی‬
‫نمودن که ناشی از سیستم های اقتصادی و بانکی این گونه کشورها است‪ ،‬تطهیر انجام‪ ،‬و سرمایه‬
‫های ناشی از فعالیت های غیرقانونی‪ ،‬مشروع می شوند‪ .‬حتی در برخی موارد که در کشوری قوانین‬
‫و سیستم های خاصی برای کشف جرم پول شویی وجود دارد اثبات به وقوع پیوستن تطهیر پول‬
‫مشکل و دشوار می باشد‪ .‬کشورهای جهان خصوصا در دهه ‪ 1980‬و تا اواخر آن کوشش های‬

‫‪42‬‬
 ‫فراوانی را برای جلوگیری از پول شویی و تعقیب قانونی این جرم انجام داده اند و در هر صورت‬
‫قصد خود را برای چنین برنامه هایی به منصه ظهور رسانده اند‪ .‬اما باید دانست که خالء قانونی‬
‫وجود کنترول و نظارت قانونی را پیچیده و بغرنج می نماید‪ .‬با این وجود اغلب سیستم های حقوقی‪،‬‬
‫ملی و بین المللی هیچ طرحیـ برای تعقیب‪ ،‬پیگیری‪ ،‬کشف‪ ،‬و ضبط اموال حاصل از چنین منافع و‬
‫درآمدهایی فراهم ننموده اند‪ ،‬ممکن است قاچاقچی مواد مخدر برای مدتهای طوالنی در زندان‬
‫محبوس باشد اما او در انتظار است تا از زندان آزاد شده و به بازار کار قاچاقـ و فروش مواد مخدر‬
‫مبادرت ورزد‪ ،‬ذکر این نکته ضروری است که اگر این گونه درآمدهای نامشروع و غیرقانونی‬
‫شست و شو شوند و در تجارت قانونی‪ ،‬دوباره سرمایه گذاری گردند یا اینکه برای خرید اموال و‬
‫دارایی های دیگری به کاربرده شوند به طور قطع تعقیب و پیگیری این اموال غیرممکن خواهد بود‪.‬‬
‫از آنجاییکه‪ ،‬اکثر قوانین ملی و سیستم های بین المللی برای مقابله با این مشکالت مناسب نیستند‪ ،‬آنها‬
‫تقریبا به طور انحصاری با حوزه های منفرد و یک بعدی که با زندانی کردن افراد و اشخاص ارتباط‬
‫دارند پیوند می خورند‪ .‬در حالیکه منافع و قدرت حاصل مبتنی بر سازمان های جنایتکار را در سطح‬
‫ملی و بین المللی فراموش میکنند و این سازمان ها بدون آسیب باقی می مانند‪ .‬اتحادیه های قاچاقـ‬
‫مواد مخدر‪ ،‬درآمدهای خود را از طریق یک سلسله معامالت (عمده فروشی و خرده فروشی) و در‬
‫یک دوره زمانی بدست می آورند و متأسفانه هر اندازه هم که مورد پیگیری قرار گیرند جهت عدم‬
‫برخورد بین المللی با آنها‪ ،‬دوباره به حیات خود ادامه می دهند‪ .‬مالکیت بر پول می تواند در صورتی‬
‫که در محدوده مرزهای ملی یک کشور باقی مانده باشد کنترول شود‪ .‬ولی در صورتیکه این پول ها‬
‫از طریق برنامۀ تطهیر پول به خارجـ از مرزهای کشور منتقل شوند با یک گمنامی و اختفای دایم پنها‬
‫خواهند گردید و پیدا کردن آن مشکل و حتی ناممکن خواهد بود‪ .‬ولی امر شناسایی پول ها و دارایی‬
‫هال آلوده از قبیل وجوه حاصل از مواد مخذر ممکن است به وسیله قوانینی که کارگزارانـ مبارزه با‬
‫مواد مخدر یا کارمندان ویا دیگر متخصصان را که نقش برجسته ای در ارائه اطالعات مربوط به‬
‫جرم و جنایت دارند‪ ،‬در دسترسی به شماره حساب های سری و شرکت ها و مالکین آنها در پرده ای‬
‫از حفاظت های قانونی هستند مجاز نماید‪ .‬توسعه و گسترش سیستم های بانکی بین المللی و تجارتی و‬
‫تجارت های جهانی در تسهیل نمودن شست و شوی مخفیـ پول حاصل از قاچاقـ مواد مخذر و انتقال‬
‫آنها به طور مستقیم به بانک های خارجیـ که از سوی مقامات رسمی انتظامی بعضی از کشورها‬
‫حمایت می شوند‪ ،‬نقش بسزایی را در انتقال ایفاء نموده است‪ .‬برای یک قاچاقچی مواد مخدر در یک‬
‫چنین سیستم امنیت و حفاظت اقتصادی وسیله ای اساسی و ضروری برای پنهان کاری منافع حاصل‬
‫از فروش مواد مخدر غیر مجاز تلقی میشود‪.‬‬
‫بنابراین برای مبارزهـ با این پدیده باید تمامی تالش خود را در جهت ازبین بردن این شکاف ها‬
‫به کار برد‪ .‬به این صورت که نخست تمام صندوق های قرض الحسنه و موسسات اعتباری را بدون‬
‫استثاناء زیر نظر بانک مرکزی قرار داد؛ با تعدیل قاعده حفظ اسرار بانکی‪ ،‬تمام بانک ها و‬
‫موسسات مالی را ملزم به شناسایی مشتریان خود نمود تا آنان در صورت اخذ مبالغ کثیر پول نقد به‬

‫‪43‬‬
 ‫گزارش موارد مشکوک اقدام کنند و همین طور عادت و رویۀ موجود نسبت به معامالت کالن به‬
‫صورت نقد که امروزه کامال متداول است‪ ،‬را ازبین برد تا استفاده از کارت اعتباری رواج پیدا کند‪.‬‬
‫ثبت و ضبط فعالیت های اقتصادی از روش های دیگر پیشگیری است؛ به این صورت که‬
‫تاجران و شرکت های تجاری به طور کلی کسانی که فعالیت اقتصادی در حد کالن دارند ملزم شوند‬
‫معامالت خود را ثبت نمایند‪ .‬به عالوه دیتگاه قضایی در مبارزه با مفسدان اقتصادی باید مسلط بوده و‬
‫تحت تأثیر افکارـ عمومی و رسانه ها قرار نگرفته و از مسیر خود منحرف نشود‪ .‬آموزش قضاوت و‬
‫کسانی که در این زمینه فعالیت می کنند نیز جزء مهمترین اقدامات می باشد‪ .‬عالوه بر آنکه در این‬
‫زمینه احتیاج به دادگاه های تخصصی است‪ ،‬باید گفت در پروسه مبارزه با پول شویی احتیاج به‬
‫همکاری همه قوا و نهادهای مسئول ضروری به نظر می رسد؛ زیرا صرفا برخورد قضایی نمی‬
‫تواند راه گشا باشد‪.‬‬
‫در خاتمه شایان ذکر است که انتقال سرمایه حاصل از جرم در سیستم های مالی قابل شناسایی‬
‫است و این در صورتی است که مکانیزم های هوشیاری وجود داشته باشد‪ .‬از پایان دهه ‪1980‬‬
‫کشورها تالش کردند این میکانیزم های هوشیار را به وجود بیاورند و تضمین کنند که سرمایه های‬
‫ناشی از جرم را متیوان شناسایی کرد‪ ،‬ضبط نمود ویا هرجا که باشد مصادره کرد‪.‬‬
‫بنابراین از آنجاییکه عالج واقعه را قبل از وقوع باید کرد به نظر می رسد بهترین شیوه مبارزه‬
‫با جرم اتخاذ یک سیاست و استراتیژی مبتنی بر پیشگیری باشد‪ .‬بدین منظور کشورها می توانند با‬
‫بهره گیری از علوم جنایی مختلف گام های مؤثری در این راه بردارند‪ .‬بنابراین الزم است برای‬
‫جلب متخصصین بودجه ای تخصیص یابد تا از نتایج تحقیقات آنها‪ ،‬بطور عملی و عینی بهره برداری‬
‫گردد و بدین وسیله از میزان جرائیم مبنا کاسته شود‪ ،‬بدیهی است کاهش جرم مبنا‪ ،‬کاشه جرم‬
‫پاکسازی را به دنبال خواهد داشت‪ :2( .‬صص ‪)98-94‬‬

‫‪ .5-2‬اثرات پول شویی بر اقتصاد كالن‬

‫با توجه به فعالیتهای غیر قانونی و بزهكارانه وسیع در دنیا‪ ،‬حجم بزرگی از پولهای در جریان‬
‫دنیا‪ ،‬پولهای كثیف می باشند‪ .‬در قطعنامه ای كه در ژوئن سال ‪ ۱۹۹۸‬در مجمع عمومی سازمان ملل‬
‫متحد تصویب گردید‪ ،‬تخمین زده شد كه ساالنه دست كم ‪ ۲‬میلیارد دالر پول تطهیر می گردد‪ .‬در‬
‫نتیجه‪ ،‬وجود این حجم وسیع پول كثیف ناشی ازعملیات پول شویی بالطبع اثرات زیادی درسطح‬
‫اقتصاد كالن خواهدگذاشت‪ .‬افزایش پول شویی و جرم و جنایت سبب كاهش تقاضای پول و كاهش‬
‫معینی در نرخ ساالنه ‪ GDP‬می شود‪ .‬همچنین رشد فعالیتهای زیر زمینی بعلت رشد پول شویی‪ ،‬به‬
‫دلیل عدم ثبت در ‪ GDP‬سیاستهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار می دهد‪ .‬عالوه بر این پول شویی بر‬
‫توزیع درآمد در سطح جامعه نیز تاثیر می گذارد‪ .‬در سطوح وسیع‪ ،‬فعالیتهای غیر قانونی نهفته‪،‬‬
‫درآمد را از پس انداز كنندگان بزرگ به سمت سرمایه گذاران و پس انداز كنندگان كوچگ و یا از‬
‫سرمایه گذاریهای شفاف به سمت سرمایه گذاریهایی پر ریسك و با كیفیت پایین هدایت می كند و در‬
‫نتیجه بر رشد اقتصادی تاثیر خواهد گذاشت‪ .‬همچنین پول شویی سبب آلودگی مبادالت قانونی خواهد‬
‫‪44‬‬
 ‫شد‪ .‬بدین صورت كه اعتماد به بازارها و مبادالت قانونی به دلیل آلودگی ناشی از سطح وسیع‬
‫اختالس و كالهبرداری ها مورد تردید قرار خواهد گرفت‪ .‬همچنین یكی از اثرات منفی پول شویی‪،‬‬
‫فرار سرمایه به صورت غیر قانونی از كشور می باشد‪ .‬بدین صورت كه پولهای خالف برای تطهیر‬
‫و سرمایه گذاری به كشورهای توسعه یافته غربی منتقل می شوند‪ :2( .‬صص ‪)104-106‬‬

‫‪ .4-6‬اهداف پول شویی‬

‫پول شویی مانند سایر جرایم‪ ،‬دارای اهدافی است که مرتکب برای به منصه ظهور رساندن‬
‫آنها‪ ،‬دست به مخفیـ کردن منبع‪ ،‬ماهیت و منشأ آنها می زند‪.‬‬
‫‪ .4-6-1‬جلوگیری از کشف منابع نامشروع و جرم مبنا‬
‫یکی از اهداف تطهیر‪ ،‬دست زدن به اقداماتی است که با مشروع جلوه دادن عواید و اموال‬
‫ناشی از ارتکاب اعمال غیر قانونی‪ ،‬بتوان از کشف منابع مالی نامشروع و ماهیت و منشأ آنها به‬
‫وسیله عوامل اجرایی قانون یا مأمورین مالیاتی جلوگیری کرد‪.‬‬
‫"تطهیر پول به مثابه یک شستشو خانه عمل میکند که همان طور ماشین لباس شویی چرک و‬
‫کثافات را از لباس ها جدا میکند‪ ،‬با جدا کردن کثافت ناشی از جرم‪ ،‬از پول یا هر مال دگیر ناشی از‬
‫جرم‪ ،‬آنرا پاک سازی میکند"‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬وقتی فردی مالی به دست می آورد که منشأ مجرمانهـ دارد‪ ،‬خواه خود به طور مستقیم‬
‫در اثر ارتکاب جر‪ ،‬آن را به دست آورده باشد یا با علم به منشأ غیر قانونی اش آنرا تحصیل کرده‬
‫باشد‪ ،‬می کوشد با استفاده از شیوه های گوناگون‪ ،‬مبادرت به شستن آن نماید تا با برداشتن برچسپ‬
‫مجرمانه از عواید حاصل یا مخفی نگه داشتن منبع آن‪ ،‬راه کشف بزه منشأ آن درآمدها را مسدود‬
‫نماید‪ .‬پس مشروع جلوه دادن پول با یا عواید حاصلهـ از جرم‪ ،‬شیوه ایست که به وسیله آن می توان از‬
‫درآمدهای حاصله با ارامش خاطرـ و آسودگی بهره گرفت‪ .‬بدون اینکه از کشف شدن منشأ اصلی آن‬
‫ترسی به دل راه داد‪.‬‬
‫موضوع حایز اهمیت این که‪ ،‬فرد باید بتواند برای کنترول یا تملک دارائی خود‪ ،‬توجیهی قابل‬
‫قبول و قانونی ارایه نماید وگرنه تحصیل و تملک نامشروع به عنوان دلیلی براش شرکت وی در‬
‫فعالیت های مجرمانه محسوب خواهد شد‪ .‬بنابراین‪ ،‬به واسطه پول شویی که به صورت به کار بردن‬
‫پول در راه های مختلف یا انتقال وجوه به کشورهای دیگر‪ ،‬به خصوص پناهگاه های مالیاتی صورت‬
‫می پذیرد‪ ،‬اوال وجوه نامشروع که از راه ارتکاب جرم تحصیل شده اند‪ ،‬آشکار نمی شوند‪ .‬در ثانی‪،‬‬
‫از کشف رابطه میان جرم و مجرم احتراز میشود‪.‬‬
‫جلوگیری از کشف جرم مبنا‪ ،‬یکی دیگر از اهداف مورد نظر پول شویی است‪ ،‬زیرا از آنجا که‬
‫این جرم‪ ،‬توسط باندها و گروه های سازمان یافته ایی پون یاکوزای جاپان‪ ،‬مافیای ایتالیا صورت‬
‫میگیرد و این گروه ها از یک طرف‪ ،‬تأمین کننده نیازهای بسیاری از افراد باشد‪ ،‬و از طرف دیگر‪،‬‬
‫این جرایم دارای بزه دیده خاصی نیست کشف آنر ا هرچه بیشتر با مشکل روبرو می سازد‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫در واقع‪ ،‬پول شویی رابطه بین جرم و مجرم را پنهان نموده و راه کشف این جرایم را مشکل‬
‫می سازد‪ ،‬زیرا با انجام پول شویی توجیه قابل قبول و مشروعی برای پول هایی که در دست داردف‬
‫ارایه میکند و با مخفی نگه داشتن منبع‪ ،‬ماهیت و منشأ قانونی جلوه دادن آنها‪ ،‬برچسپ درآمدهای‬
‫حاصله را پوشیده و ردیابی و کشف این جرایم (جرم مبنا) را دشوار میسازد‪.‬‬
‫باوجود این‪ ،‬از جمله شیوه های مؤثر برای کشف این جرایم‪ ،‬ردگیری و یافتن منشأ مجرمانه‬
‫اموالی است که از راه ارتکاب این گونه جرایم حاصل شده اند‪.‬‬
‫‪ .4-6-2‬فرار از مالیات‬
‫پول شویی‪ ،‬یک امر اساسی و مهم و از جمله رویکردهای مؤثر برای فرار از مالیات است‪.‬‬
‫زیرا زمانی که درآمد بیشتر و به تبع آن ثروت انبوه تر باشد‪ ،‬طبیعتا‪ ،‬چنین امری مأمورین مالیات با‬
‫پولیس را هرچه بیشتر به خود جلب می نماید که نتیجه آن‪ ،‬تعلق گرفتن مالیات بیشتر به آن خواهد‬
‫بود‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬از نظر مجرمین‪ ،‬روش مطمئن پول شویی‪ ،‬پرداخت مالیات بسیار کم‪ ،‬با بهره گیری‬
‫از معامالت به ظاهر قانونی چون معامالت سهام و اوراق بهادار و‪ ...‬است تا از این طریق بتوانند از‬
‫سوییف توجه مأمورین مالیات و پولیس را از پول های شسته سلب کنند و به عالوه از راه های‬
‫قانونی با روپوشی از مشروعیت و سالم جلوه دادن آنها‪ ،‬برای بهره گیر بیشتری استفاده کنند‪.‬‬
‫‪ .4-6-3‬بهره برداری از عواید ناشی از ارتکاب جرم‬
‫هدف مهم دیگر پول شویی‪ ،‬استفاده از وجوه پاک شده برای ارتکاب اعمال غیرقانونی بعدی و‬
‫نیز اداره تشکیالت سازمان یافته برای تحقق بخشیدن به آرمان های خود است‪ ،‬از جمله قاچاق مواد‬
‫مخدر‪ ،‬جرایم سازمان یافته دیگر نظیر قاچاق انسان‪ ،‬قاچاق اعضاء بدن‪ ،‬تروریسم و جرایم یقه‬
‫سپیدها هستند‪ .‬زیرا برای ارتکاب جرایم پیشگفته‪ ،‬بودجه مالی هنگفتی مورد نیاز بود و بزهکاران‬
‫برای تهیه پشتوانه مالی این گونه عمال غیرقانونی و بعضا خشونت بارخود‪ ،‬به میزان زیادی نیازمند‬
‫ابزار و امکانانت پاکسازی پول هستند‪.‬‬
‫به عبارتی دیگر‪ ،‬شخص پول شو‪ ،‬توانایی و تمایلی به مراقبت از ثروت ناگهانی‪ ،‬هنگفت و‬
‫غیرقانونی همراه خود ندارد و می خواههد مانع توقیف و مصادره درآمدهای حاصل از اعمال‬
‫مجرمانه گردد و عالقه مند به سرمایه گذاری این اموال در زمینه های مختلف است تا عالوه بر بهره‬
‫برداری بدون خطر از درآمدهای حاصل شده‪ ،‬حتی بتواند درآمد بیشتری نیز تحصیل نماید‪ :1(.‬صص‬
‫‪)34-32‬‬

‫‪46‬‬
 ‫فصل پنجم‬

‫نتیجه گیری و پیشنهادات‬

‫‪ .4-1‬نتیجه گیری‬
‫پولشویی به مجموعه اعمالی گفته می‌شود که طی آن معامالت و درآمدهای نامشروع شکلی‬
‫کامالً قانونی می‌گیرند و از تعقیب و مجازات قانون رهایی می‌یابند‪ .‬پول شویی یکی از عواملی است‬
‫که موجب فساد اقتصادی جوامع می شود و آنان را ازپیشرفت وتوسعه اقتصادی باز می دارد همچنان‬
‫که در بسیاری از کشورها شاهد ضعف فعالیت اقتصادی به خاطرـ استفاده از پولهای نامشروع هستیم‪.‬‬
‫اما آنچه چهره پول شویی را بیش از بیش زشت جلوه می دهد‪ ،‬دستگاههای تبهکاری و انجام عملیات‬
‫بانکی توسط آنهاست که گاه به عنوان جریانی خارج از نظام اقتصادی موجب فلج شدن چرخه های‬
‫پولی و مالی کشورها می شود‪.‬‬
‫از جمله مشکالتی که پولشویی برای جامعه به وجود میآورد‪ ،‬گسترش فساد اداری و رشوه‬
‫خواری و اختالس‪ ،‬کاهش اشتغال مولد‪ ،‬اختالل در روند سرمایه گذاری‪ ،‬بی ثباتی و ناپایداری‬
‫اقتصادی‪ ،‬رشد تورم و افزایش فاصله طبقاتی را می توان ذکر کرد همچنین عدم مبارزه با پولشویی‬
‫موجب شیوع بیشتر جرایم شده و تمایل به سرمایه گذاری در فعالیتهای مولد را کاهش داده و موجب‬
‫تضعیف بنیان های اقتصادی کشور می گردد‪.‬‬
‫در اخیر باید یکبار دیگر خاطر نشان کرد همان گونه که کشور محبوب مان افغانستان در زمینه‬
‫فساد اداری در دنیا مقام نخست را به خود اختصاص داده است‪ ،‬از لحاظ پولشویی و تطهیر پول نیز‬
‫افغانستان در جهان پیشرو بوده و نا امن ترین کشور از این منظر نیز میباشد‪ ،‬و این موقف خود‬
‫نمایانگر ارتباط نزدیک و غیر قابل انکار پولشویی با فساد اداری میباشد‪ .‬و اینک به خوبی و‬
‫وضاحت برایمان مشخص میشود که چرا‪ ،‬حاکمانـ فاسد این مرز و بوم در طول ‪ 13-12‬سال گذشته‬
‫قانون تطهیر پول را تصویب ننمودند‪ ،‬چون در صورت تصویب این قانون قادر نبودند پولهای‬
‫حاصله از فساد خویش را تطهیر نمایند‪.‬‬
‫همچنان پدیده پولشویی بر پیکره اقتصادی یک کشور اثرات زیانباری را وارد میکند که سبب‬
‫تضعیف و یا حتی تخریب کلیه بخش های اقتصادی از جمله بخش اقتصاد کالن‪ ،‬بخش واقعی‪ ،‬بخش‬
‫عمومی‪ ،‬بخش مالی و پولی و دیگر بخشها اقتصادی میگردد‪ .‬لذا معضل پولشویی را باید جدی گرفت‬
‫و برای مبارزه با آن هر چه سریعتر اقدام نمود‪.‬‬
‫‪ .5-2‬پیشنهادات‬
‫برای تحقق مبارزهـ با پولشویی ابتدا باید نحوه معامالت اقتصادی را شفاف و نحوه نظارتها‬ ‫‪)1‬‬
‫را قانونمند کرد‪.‬‬
‫شبکه بانکی در آمدهای کالن را مورد بررسی قرار دهد و مراجع قانونی و قضایی را‬ ‫‪)2‬‬
‫مطلع کند تا منشا این درآمدها را بیابند‪ .‬به این ترتیب با نظارت گسترده بر درآمدها از‬
‫پولشویی و صدمات اقتصادی ناشی از آن کاسته می شود‪.‬‬

‫‪47‬‬
‫دولت بسترهای الزم برای اجرای قانون مبارزهـ با پولشویی را آماده کند و فقط به ضمانت‬ ‫‪)3‬‬
‫های اجرایی سخت افزاری یعنی برخوردهای فیزیکی اکتفا نکند چرا که به تجربان ثابت‬
‫شده است‪ ،‬چنین ضشیوه هایی نتیجه مثبت نخواهد داشت‪.‬‬
‫زیرساخت های ضروری برای مبارزهـ با پول شویی از طریق برپایی یک رژیم حقوقی‬ ‫‪)4‬‬
‫جامع و درعین حال سختگیرانه پی ریزی شود‪.‬‬
‫به منظور سنجش درجه کارایی مقررات اجرایی ذیربط و نیل به اهداف مورد انتظار‪،‬‬ ‫‪)5‬‬
‫نظام ارزیابی هماهنگی مشتمل بر شاخص های کیفی و کمی برقرار و پیاده شود‪.‬‬
‫تدوین نظام حسابداری و استاندارهای مناسب در مدیریت مالی‪.‬‬ ‫‪)6‬‬
‫اصالح سیستم مالیاتی در رابطه با فرار مالیاتی‪.‬‬ ‫‪)7‬‬
‫ایجاد قوانین و واکنش های کیفری مناسب در خصوص پولشویان‪.‬‬ ‫‪)8‬‬
‫شفاف سازی حساب ها توسط نظام بانکی‪.‬‬ ‫‪)9‬‬
‫ایجاد زیر ساخت های الزم برای مستند سازی اطالعات مربوط به نقل و انتقال وجوه و‬ ‫‪)10‬‬
‫دارایی ها با حفظ سرعت عملیات و ایجاد سیستمی که مشخصات کامل فرد فرستنده حواله‬
‫در آن ثبت گردد‪.‬‬

‫‪48‬‬
 ‫‪ .5-3‬منابع و مآخذ‬
‫‪ )1‬باقرزاده‪ ،‬احد‪ .)1388( .‬مطالعه تطبیقی پول شویی در حقوق ایران و انگلستان و اسناد‬
‫بین المللی‪ ،‬تهران‪ :‬نشر میزان‪.‬‬
‫‪ )2‬حبیبی‪ ،‬خلیل هللا‪ .)1392( .‬پول شویی و اثار زیانبار آن‪ ،‬چاپ اول‪ ،‬کابل‪ :‬انتشارات تمدن‬
‫شرق‪.‬‬
‫‪ )3‬رضایی‪ ،‬دستگیر‪ .)1391( .‬پولشویی و اثرات زیانبار آن بر اقتصاد جهان‪ .‬تهران‪ :‬نشر‬
‫تابان‪.‬‬
‫مجالت‪:‬‬
‫‪ )4‬بهرام زاده‪ ،‬حلیمی‪ ،‬شریعتی‪ ،‬حیدری‪ .)1389( .‬روشهای مبارزه با پول شویی‪ ،‬تدبیر‬
‫شمارهـ ‪.149‬‬
‫‪ )5‬حسین علی بهرامزاده و حسین شریعتی‪ .)1383( .‬روشهای مبارزه با پولشویی‪ ،‬تدبیر‪،‬‬
‫شمارهـ ‪.149‬‬
‫‪ )6‬خمامی زاده‪ ،‬فهیم‪ .)1392( .‬مبارزه با پول شویی در بانکها و موسسات مالی ‪ -‬نگاهی به‬
‫قانون ضد تروریزم ایاالت متحده امریکا‪ ،‬مجله حقوقی (دفتر خدمات بین الملل) شماره ‪.۲۹‬‬
‫‪ )7‬گروه پژوهشی اقتصاد‪ .)1387( .‬گونه های پولشویی و آثار آن بر اقتصاد‪ .‬تهران‪.‬‬
‫انترنت‪:‬‬
‫‪8) http://www. seemorgh. com/news‬‬
‫‪9) http://www. poolvbank. blogfa. com‬‬
‫‪10) http://www. acclife. blogfa. com‬‬
‫‪11) http://ketabkhanemelli. com/site. m‬‬
‫‪12) www. collegeprozheh. ir‬‬

‫‪49‬‬
 ‫تقــريــــظ‬

‫مونوگراف موصوفه که تحت عنوان (پولشویی و اثرات آن در اقتصاد) توسط محمد‬

‫سرور زرگر فارغ التحصيل ديپارتمنت اقتصاد ملی تحرير گرديده داراي پنج فصل ميباشد‪ ،‬که‬
‫در فصل اول کلیات طرح تحقیق‪ ،‬درفصل دوم پیشینه و ادبیات موضوع‪ ،‬در فصل سوم اثرات‬
‫پولشویی باالی اقتصاد‪ ،‬در فصل چهارم اثرات پولشویی در اقتصاد افغانستان ذکر گرديده است‪.‬‬
‫و در پايان از موضوعات تحرير شدة فوق در طي پنج فصل نتيجه گيري و پیشنهادات توسط‬
‫نویسنده این مونوگراف ارائه گردیده است‪.‬‬
‫بايد ياد آور شد که نگارنده در نوشتن مونوگراف هــذا تمــام معيارهــاي علمي و اکادميک‬
‫را در نظر گرفته و موضوعات مطرح شده فوق را بصورت واضح و روان بيان نموده اســت و‬
‫همچنان مونوگراف مذکور داراي مطالب با اهمیت در ارتباط پولشــویی و اثــرات آن در اقتصــاد‬
‫افغانستان بوده که براي محصالن و عالقمندان اين بخش خيلي ها مفيد ميباشـد‪ .‬موصـوفه در این‬
‫عرصه از کوششهای نهای از خود به خــرچـ داده اســت و از هیچ نــوع ســعی و تالش در قســمت‬
‫تهیه این اثر دریغ نوزیده‌اند‪ .‬بنا ًء اینجـانب منحيث اسـتاد رهنمــا مونـوگراف موصــوف را خــوب‬
‫ارزيابي نموده و براي مذکور از بارگاه ايزد متعال (ج) مؤفقيت بيشتر آرزو مينمايم‪.‬‬
‫بااحترام‬
‫میرعبدالفهیم "رشیدی"‬
‫استاد دانشکده اقتصاد پوهنتون موالنا‬