‫جمهوری اسالمی افغانستان‬

‫وزارت تحصیالت عالی‬

‫پوهنتون رنا‬
‫پوهنحی ژورنالیزم‬
‫دیپارتمنت روابط عامه‬

‫تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت علیه زنان‬

‫از ‪1395 – 1385‬‬

‫ترتیب کننده‪ :‬سحر ساحل نبی زاده‬

‫استاد رهنما‪ :‬سید نایل " ابراهیمی "‬

‫سال تحصیلی‪1399 :‬‬

‫‪1‬‬
2
 ‫تقدیم‬
‫این پایان نامه را ضمن تشکر و سپاس بیکران و در کمال افتخار و امتنان تقدیم مینمایم ب‪2‬ه محض‪2‬ر ارزش‪2‬مند‬
‫فامیل های عزیز مان بخص‪22‬وص م‪22‬ادر مهرب‪22‬ان ب‪22‬ه خ‪22‬اطر هم‪22‬ه ای تالش ه‪22‬ای محبت آم‪22‬یزی ک‪22‬ه در دوران‬
‫مختلف زندگی ام انجام دادند و چگونه زیستن را به من آموخته است‪ .‬به پدر مهرب‪22‬ان و ب‪22‬رادران عزی‪22‬زم ک‪22‬ه‬
‫در تمام دوران تحصیل همراه وهمگام من بوده است‪ .‬به استادان فرزانه و فرهیخته ای ک‪22‬ه در راه کس‪22‬پ علم‬
‫و معرفت مرا یاری نمودند‪.‬‬
‫در اخیر از خداوند متعال برای همه کسانی که هم‪2‬ه م‪2‬ا را در دوران تحص‪2‬یل و در تکمی‪2‬ل نم‪2‬ودن این پای‪2‬ان‬
‫نامه همکاری نمودند حسن عافیت‪ ،‬سالمت و سعادت تمنا دارم‪.‬‬

‫الف‬

‫‪1‬‬
 ‫سپاسگذاری‬

‫سپاس خدایی را که نعمت تعلیم را برای بشریت عنایت بخشید‪ .‬ت‪22‬ا از طری‪22‬ق علم و دانش راه ه‪22‬ای ت‪22‬اریکی‬
‫را گذرانده و راه روشنایی را جهت خدمت به مردم خود پیشه نماییم‪.‬‬
‫سپاس گذاری می کنم از پدر و مادر بزرگ‪22‬وارم جهت تالش ه‪22‬ای زی‪22‬اد ش‪22‬ان و رس‪22‬اندن بن‪22‬ده ب‪22‬ه درج‪22‬ه ای‬
‫کامیابی‪.‬‬
‫جاء دارد تا از همه اساتید محترم بزرگواران و کسانی که در قسمت تهیه منابع و آماده س‪22‬ازی مون‪22‬وگراف‬
‫حاضر مرا یاری رسانیدند‪.‬‬
‫سپاس و قدردانی زیاد از استاد محترم جناب استاد رهنمایم سید نایل " ابراهیمی " ک‪22‬ه در قس‪22‬مت همک‪22‬اری‬
‫های و زحمات و همچنان تالش های بیشمار ایشان در قسمت تهیه مونوگراف حاضر‪ .‬آرزوی موفقیت های‬
‫بیشمار شان را در تمام عرصه های زندگی شان خواهانم‪.‬‬

‫با حترام‬

‫چکیده‬

‫‪2‬‬
‫تلویزی‪22‬ون ب‪22‬ه عن‪22‬وان یكی از قوی‪22‬ترین و ت‪22‬أثیر گ‪22‬ذارترین عناص‪22‬ر زم‪22‬ان‪ ,‬در ش‪22‬كل گ‪22‬یری رفت‪22‬اری‪ ,‬عقای‪22‬د‪,‬‬
‫عواطف و روابط فردی و اجتماعی ما نقش عمده ای ب‪22‬ازی می كن‪22‬د‪ .‬آنطوریک‪22‬ه هم‪22‬ه می‪22‬دانیم در این اواخ‪22‬ر‬
‫رسانه ها (تلویزیون‪ ،‬رادیو‪ ،‬روزنامه‪ ،‬س‪22‬ایت ه‪22‬ای اینترنی‪22‬تی و غ‪22‬یره نقش بس‪22‬زایی دارن‪22‬د در قس‪22‬مت ت‪22‬أثیر‬
‫باالی خانوادها‪.‬‬
‫افغانستان نیز از جمله ممالکی بشمار میرود که تحت ت‪2‬أثیر رس‪2‬انه ه‪2‬ا ق‪2‬رار گرفت‪2‬ه اس‪2‬ت‪ .‬خصوص‪ً2‬ا بع‪2‬د از‬
‫سقوط رژیم طالبان رسانه های زیادی سهم برازنده ای را اجرا کردند‪ .‬مانمیتوانیم در مورد تلویزی‪22‬ون مطل‪22‬ق‬
‫قضاوت مثبت و یا منفی نمایم بلکه تلویزیون هم نقطه مثبت دارد وهم نقطه منفی‪ .‬رسانه ها اب‪22‬زاری قدرتمن‪22‬د‬
‫در فرهنگ سازی و اصالح رفتارهای اجتماعی و روابط خانوادگی هستند‪ .‬بن‪2‬ابراین توق‪2‬ع می رود ک‪2‬ه ن‪2‬وع‬
‫برنامه سازی رسانه ها با این هدف هماهنگ باشد اما آن چه واقعیت های اجتماعی نش‪22‬ان می ده‪22‬د‪ ،‬انحط‪22‬اط‬
‫اخالقی و تضعیف روابط درونی خانواده است که خشونت های خ‪2‬انوادگی را می ت‪2‬وان معل‪2‬ول آنه‪2‬ا دانس‪2‬ت‪.‬‬
‫بنابراین رسانه نمی تواند بدون درک درست از وضعیت خشونت خانوادگی در جهت کاهش آن گ‪22‬ام ب‪22‬ردارد‪.‬‬
‫بیشترین میزان خشونت علیه زنان توسط همسران آنان اعمال می گردد بطوریک‪22‬ه خش‪22‬ونت ه‪22‬ای ف‪22‬یزیکی و‬
‫روانی اعمال شده در خانواده عالوه بر ایجاد آسیب فیزیکی‪ ،‬موجب تحقیر زنان ن‪22‬یز می گ‪22‬ردد‪ .‬ب‪22‬ا این ح‪22‬ال‬
‫موارد بسیاری از خشونت های خ‪22‬انگی ناش‪22‬ناخته ب‪22‬اقی مان‪22‬ده و گ‪22‬زارش نمی گردن‪22‬د‪ ،‬ش‪22‬اید ب‪22‬ه این علت ک‪22‬ه‬
‫برخی از زنان به خاطر قصور در وظایفش‪22‬ان خ‪22‬ود را س‪22‬زاوار ض‪22‬رب و ش‪22‬تم می دانن‪22‬د‪ ،‬ی‪22‬ا از آزار بیش‪22‬تر‬
‫شوهرانشان به خاطر تالفی و افشای اسرار خانوادگی می ترس‪22‬ند و ی‪22‬ا ب‪22‬ه دلی‪22‬ل ش‪22‬رمندگی از موقعیتش‪22‬ان از‬
‫افشای آن امتناع می کنند‪ .‬با توجه به تحقیقاتی که صورت گرفت به این نتیجه دست یافتیم ک‪2‬ه ت‪2‬اثیر تل‪2‬ویزون‬
‫های خصوصی در افزایش خشونت علیه زنان از ‪ 1395 – 1385‬چندان کاهش چشمگیر نداشته‪.‬‬

‫واژگان کلیدی‪ :‬تلویزون‪ ،‬خشونت‪ ،‬خانواده‪ ،‬رسانه های خصوصی‪،‬‬

‫فهرست مطالب‬

‫مقدمه ‪1...........................................................................................................................‬‬
‫فصل اول‬

‫‪3‬‬
 ‫کلیات تحقیق‬
‫طرح مسئله‪2....................................................................................................................‬‬
‫سواالت تحقیق ‪3................................................................................................................‬‬
‫فرضیه های تحقیق‪3...........................................................................................................‬‬
‫پیشینه تحقیق‪3..................................................................................................................‬‬
‫اهمیت و ضرورت تحقیق‪4...................................................................................................‬‬
‫اهداف تحقیق‪4..................................................................................................................‬‬
‫روش تحقیق‪4...................................................................................................................‬‬
‫موانع تحقیق‪5...................................................................................................................‬‬
‫سازماندهی تحقیق‪5............................................................................................................‬‬
‫دامنه تحقیق ‪5...................................................................................................................‬‬
‫مفاهیم پژوهش‪5................................................................................................................‬‬
‫فصل دوم‬
‫چهار چوب تیوری‬
‫ميشود و زورگيري‪،‬‬ ‫سالهاي اخير چنين خبرهايي چاپ‌ ‌‬ ‫در صفحه حوادث روزنامه‌هاي كشورمان در ‌‬
‫آنها‪ ،‬از جمله خبرهاي ياد شده است كه‬ ‫كالهبرداري‪ ،‬ايجاد مزاحمت براي ديگران‪ ،‬كودك آزاري و امثال ‌‬
‫رسانههاي تصویری چه نقشي در‬ ‫‌‬ ‫ميافتاد‪ .‬حال در اين ميان بايد پرسيد كه‬ ‫سالهاي گذشته كمتر اتفاق ‌‬ ‫در ‌‬
‫ميتوانند داشته باشند؟‪7...................................................................‬‬ ‫كنترول خشونت در جامعه‪‌ ،‬‬
‫فصل سوم‬
‫مفاهیم‬
‫مقدمه ‪10.........................................................................................................................‬‬
‫تعریف تلویزیون‪12............................................................................................................‬‬
‫مخترع تلویزیون‪12............................................................................................................‬‬
‫تاریخچه تلویزون‪12...........................................................................................................‬‬
‫مفهوم خشونت‪15..............................................................................................................‬‬
‫تعریف خشونت علیه زن‪16..................................................................................................‬‬
‫پیشینه خشونت خانوادگی در جهان‪18.....................................................................................‬‬
‫دستهبندی خشونت خانوادگی‪19............................................................................................‬‬
‫ريشه هاي پذيرش خشونت خانوادگی‪21..................................................................................‬‬
‫فصل چهارم‬
‫تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت علیه زنان از ‪ 1385‬الی ‪1395‬‬
‫مقدمه ‪22.........................................................................................................................‬‬
‫تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت علیه زنان‪23.....................................................‬‬
‫الهای خارجی و ترویج خشونت‪24...................................................................................‬‬ ‫سری ‌‬
‫رسانهها یکی از عوامل افزایش خشونت علیه زنان‪24..........................................‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫حرفهای‬ ‫کار غیر‬
‫رسانهها به خشونت علیه زنان افغانستان دامن می زنند ‪26..................................................‬‬ ‫‌‬ ‫برخی‬
‫تلویزیون و خشونت خانوادگی‪27...........................................................................................‬‬
‫تأثیر مثبت و منفی تلویزیون‪34.............................................................................................‬‬
‫نقش و تاثير تلويزيون بر كردار خشونت آميز كودكان و نو جوانان ‪36............................................‬‬

‫‪4‬‬
‫تاثیر وسایل ارتباط جمعی بر پیوندهای عاطفی درخانواده ها‪36.....................................................‬‬
‫نمایش خشونت از تلویزیون و تاثیر آن باالی اطفال‪37................................................................‬‬
‫تلويزيون و تأثير منفى آن بر كودك و نوجوان‪40.......................................................................‬‬
‫تأثير آگهى هاى تلويزيونى ‪40...............................................................................................‬‬
‫تاثیری تلویزیون باالی خانواده ها در افغانستان‪41.....................................................................‬‬
‫كاركردهاى مثبت تلويزيون‪43..............................................................................................:‬‬
‫قدرت تلويزيون ‪43.............................................................................................................‬‬
‫تاثیر وسایل ارتباط جمعی بر پیوندهای عاطفی درخانواده ها ‪45...................................................:‬‬
‫راه هاي مقابله با كاكردهاي منفي تلويزيون‪45..........................................................................‬‬
‫قابليت هاى تلويزيون‪46......................................................................................................‬‬
‫راه هاى مقابله با كاركردهاى منفى تلويزيون‪46.......................................................................:‬‬
‫نتيجه گيرى ‪49..................................................................................................................‬‬
‫پیشنهادها ‪54....................................................................................................................‬‬
‫منابع و مآخذ‪55.................................................................................................................‬‬

‫‪5‬‬
 ‫مقدمه‬
‫با سقوط طالبان درکشورتحوالت شگفتی درهمه عرصه های زندگی در افغانستان به وجود آم‪22‬د‪ .‬یکی از این‬
‫تحوالت مهم احیاء دو باره رسانه های تصویری پس ازسالها خاموشی بود‪ .‬این رسانه ها به صورت انفج‪22‬ار‬
‫آمیز به صورت کتبی‪ ،‬شنیداری و تصویری ب‪22‬دون هیچگون‪22‬ه نظ‪22‬ارت و قی‪22‬د ش‪22‬روع ب‪22‬ه فع‪22‬الیت کردن‪22‬د‪ .‬ولی‬
‫متاسفانه در حالیکه سال ها از عمر رسانه ه‪2‬ای آزاد س‪2‬پری میش‪2‬ود هیچگ‪2‬اه و هیچک‪2‬دام از این رس‪2‬انه ه‪2‬ای‬
‫آزاد چه نوش‪2‬تاری‪ ،‬چ‪2‬ه ص‪2‬دای و چ‪2‬ه تص‪2‬وری از نظ‪2‬ر کیفی م‪2‬ورد نق‪2‬د‪ ،‬بررس‪2‬ی وس‪2‬نجش کارشناس‪2‬انه ی‬
‫قرارنگرفته است‪ .‬و صرف از نظر تعداد و کمیت به صورت روزافزونی روبه گشترش بوده اند‪.‬‬
‫عصر امروز را عصر ارتباطات مینامند و جهان امروز را با توجه به رشد فناوری های ارتباطی‪ ،‬به منزل‪22‬ه‬
‫رسانهها وسيله نيرو مند پيکار يک کشور با يک نظ‪22‬ام اس‪22‬ت‪ ،‬در براب‪22‬ر خراف‪22‬ا ت و‬‫‌‬ ‫دهکده جهان میشناسند‪.‬‬
‫موهومات مبا رزه می نمايد و وظايف چون اطالع دهی‪ ،‬سرگرمی‪ ،‬تبليغات و معلومات را انج‪22‬ام میده‪22‬د‪.‬ک‪22‬ه‬
‫رسانه های دیداری وشنیداری نيز اين موضوعات را انعکاس می دهد‪.‬‬
‫در افغانستان با در نظر داشت همه مسايل و مشکالت ها تلویزون های تصویری توا نسته که خوب بدرخش‪22‬د‬
‫‪2‬انهها را ه ه‪22‬ای پ‪22‬ر خم و پيچ را‬
‫از عمر رسانه های دیداری سالیان دور نمی گ‪22‬زرد ام‪22‬ا‪ ،‬طی اين م‪22‬دت رس‪‌ 2‬‬
‫پيموده و در هر حال پيکار خود را جهت رسيدن به خدمت خانواده ها ادامه داد‪ .‬باید تذکر نمایم ک‪22‬ه زن‪22‬ان نیم‬
‫پیکر از جامعه را تشکیل میدهند و زنان نباید مورد آزار و خشونت قرار گیرند‪.‬‬
‫تحقيق حا ضر تحت نام تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت علیه زن‪22‬ان از ‪1395 – 1385‬‬
‫میباشد که اين تحقيق به اساس روش اجتماعی صورت گرفته است‪ .‬و ب‪22‬رای مس‪22‬تند س‪22‬اختن و ح‪22‬دابها م ه‪22‬ای‬
‫هرچه بيشتر از افراد مختلف مصاحبه صورت گرفته است‪.‬‬
‫اين تحقيق نتيجه کاری يک مدت معين من است که به اثر سعی و تالش و کو شش زياد توا نستم رساله ها ‪،‬‬
‫مقاالت ونظریات مختلف مردم را جمع آوری نمايم و بعد از تحليل و ارزيابی پيرامون موضوع آن ها را ب‪22‬ا‬
‫هم ربط داده و نسخه مذکور را که ع‪2‬اری از عيب نيس‪2‬ت در را بط‪2‬ه ب‪2‬ه ت‪2‬اثیرتلویزیون ه‪2‬ای خصوص‪22‬ی در‬
‫افزایش خشونت علیه زنان نوشتم و کو شش نهايی خود را بخرچ دادم‪ ،‬که مفاهيم اساسی ت‪22‬اثیرات تلویزی‪22‬ون‬
‫باالی افزایش خشنوت های خانوادگی در برابر نان بدست بیاورم ‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫فصل اول‬
‫کلیات تحقیق‬

‫طرح مسئله‬
‫در بیان این موضوع باید تذکر نمود که خشونت علیه زنان از مهم ترین مسائل روز افغانستان است و تنها به‬
‫محیط‪ ،‬خانه یا جاده ها محدود نمی شود‪ .‬با توجه به یک بررسی در افغانستان نشان می دهد که به اعتقاد‬
‫بسیاری از افغانها‪ ،‬رسانه ها در مطالب و برنامه های خود به خشونت علیه زنان دامن می زنند‪.‬‬
‫تاثیرگزاری بیشتر تلویزیون در جامعه نسبت به رادیو‪ ،‬و ترویج خشونت علیه زنان از طریق بعضی برنامه‬
‫های این رسانه سخن گفته و از تمسخر و توهین زنان در برنامه های تلویزیونی و رادیویی بعنوان مصادیق‬
‫ترویج این معضل نام برده اند‪.‬‬
‫تلویزی‪22‬ون ب‪22‬ه عن‪22‬وان یكی از قوی‪22‬ترین و ت‪22‬أثیر گ‪22‬ذارترین عناص‪22‬ر زم‪22‬ان‪ ,‬در ش‪22‬كل گ‪22‬یری رفت‪22‬اری‪ ,‬عقای‪22‬د‪,‬‬
‫عواطف و روابط فردی و اجتماعی ما نقش عمده ای ب‪22‬ازی می كن‪22‬د‪ .‬آنطوریک‪22‬ه هم‪22‬ه می‪22‬دانیم در این اواخ‪22‬ر‬
‫رسانه ها (تلویزیون‪ ،‬رادیو‪ ،‬روزنامه‪ ،‬س‪22‬ایت ه‪22‬ای اینترنی‪22‬تی و غ‪22‬یره نقش بس‪22‬زایی دارن‪22‬د در قس‪22‬مت ت‪22‬أثیر‬
‫باالی خانوادها‪.‬‬
‫افغانستان نیز از جمله ممالکی بشمار میرود که تحت تأثیر رسانه ها قرار گرفته است‪ .‬خصوصًا بعد از‬
‫سقوط رژیم طالبان رسانه های زیادی سهم برازنده ای را اجرا کردند‪ .‬مانمیتوانیم در مورد تلویزیون مطلق‬
‫قضاوت مثبت و یا منفی نمایم بلکه تلویزیون هم نقطه مثبت دارد وهم نقطه منفی‪ .‬رسانه‌ها در برخی از‬
‫موارد تاثیرات منفی در جامعه مخصوصًا بر زنان داشته و خشونت علیه آنها را ترویج داده است‪ .‬در این‬
‫تحقیق باید بیان نمایم از سال ‪ 1385‬الی ‪ 1395‬در کل رسانه های خصوصی در افزایش خشونت علیه زنان‬
‫نقش منفی را داشته است‪ .‬با توجه به مطالعات که صورت گرفته است خشونت علیه زنان در یک دهه‬
‫افزایش یافته است‪ .‬که میان سال های ‪ 1385‬الی ‪ 1395‬خشونت ها کاهش نیافته است‪ .‬و رسانه های‬
‫خصوصی هم در کاهش خشونت ها در افغانستان چندان تاثیر گذار نبوده است‪ .‬قابل تذکر است که اين تحقيق‬
‫نتيجه کاری يک مدت معين من است که به اثر سعی و تالش و کو شش زياد توا نستم رساله ها ‪ ،‬مقاالت‬
‫ونظریات مختلف مردم را جمع آوری نمايم و بعد از تحليل و ارزيابی پيرامون موضوع آن ها را با هم ربط‬
‫داده و نسخه مذکور را که عاری از عيب نيست در را بطه به تاثیرتلویزیون های خصوصی در افزایش‬
‫خشونت علیه زنان نوشتم‬

‫سواالت تحقیق‬
‫سوال اصلی‬
‫‪ -1‬تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت علیه زنان در میان سال های ‪ 1385‬الی ‪1395‬‬
‫چگونه بوده است؟‬
‫سواالت فرعی‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ -1‬معنی و مهفوم خشونت چیست؟‬
‫‪ -2‬مفهوم تلویزیون چیست؟‬
‫فرضیه های تحقیق‬
‫فرضیه اصلی‪ :‬به نظر میرسد که میان سال های ‪ 1385‬الی ‪ 1395‬خشونت ها کاهش نیافته است‪ .‬و رسانه‬
‫های خصوصی هم در کاهش خشونت ها در افغانستان چندان تاثیر گذار نبوده است‪.‬‬
‫فرضیه فرعی اول‪ :‬به نظر میرسد که هر نوع اعمال انسانی که کرامت‪ ،‬شرافت‪ ،‬عزت‪ ،‬آزادی‪ ،‬اختیار‪،‬‬
‫حیثیت و شخصیت انسانی را مورد مخاظره و آسیب قرار دهد گفته میشود‪.‬‬
‫فرضیه فرعی دوم‪ :‬به نظر میرسد که تلویزیون وسیله ارتباطی برای پخش و دریافت تصاویر متحرک و‬
‫صداها از مسافتی دور است‪.‬‬
‫پیشینه تحقیق‬
‫نخستین اثری‪ :‬که در این زمینه نوشته شده است کتابی است زی‪22‬ر عن‪22‬وان (تل‪22‬ویزون در زن‪22‬دگی م‪22‬ا ) ک‪22‬ه از‬
‫شرام ویلبر که توسط محمود حقیقت کاش‪22‬انی ترجم‪22‬ه ش‪22‬ده اس‪22‬ت‪ .‬ک‪22‬ه در ک‪22‬ل این کتب ب‪22‬ه ت‪22‬اثیر تل‪22‬ویزون ب‪22‬ر‬
‫زندگی انس‪2‬انها‪ ،‬اث‪2‬رات مثبت تل‪2‬ویزون در زن‪2‬دگی‪ ،‬ت‪2‬اثیرات منفی تل‪2‬ویزون در زن‪2‬دگی‪ ،‬اش‪2‬اره و تحری‪2‬رات‬
‫داشته است‪.‬‬
‫دومین اثری از‪ :‬ذبیح هللا" حیدری " تحت عنوان نگرانی های مشترک در مورد تلویزون نگاشته شده اس‪22‬ت‪.‬‬
‫که این کتب در ارتباط به موضوعات چون اثر تلویزون ب‪22‬ر خ‪22‬انواده‪ ،‬اث‪22‬ر تل‪22‬ویزون در ک‪22‬اهش و ی‪22‬ا اف‪22‬زایش‬
‫خشونت های خانوادگی و‪....‬‬
‫سومین اثر از فائز محمدی که تحت عنوان بررسی عوامل اجتماعی موثر بر خشونت علیه زبنان میباش‪22‬د ک‪22‬ه‬
‫در کل به تعریف خشونت‪ ،‬انواع خشونت؛ خشونت خانواده گی در براب‪22‬ر زن‪22‬ان و ‪ ....‬بحث مکم‪22‬ل ص‪22‬ورت‬
‫گرفته است‪.‬‬

‫اهمیت و ضرورت تحقیق‬

‫در مورد تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت علی‪22‬ه زن‪22‬ان در س‪22‬ال ه‪22‬ای ‪ 1385‬الی ‪ 1395‬در‬
‫افغانستان قبًال زیاد کار صورت نگرفته است‪ .‬به همین اساس نیاز است به زبان ساده و عام فهم تحقی‪22‬ق ش‪22‬ود‬
‫تا در قسمت آن به محصلین و مردم معلومات موثر و ضروری در این رابطه بی‪22‬ان و ارای‪22‬ه گ‪22‬ردد‪ .‬ب‪22‬ه همین‬
‫منظور ضرورت مبرمیت تحقیق هذا هویدا است‪ .‬بنابر بر اهمیت همین موض‪22‬وع ض‪22‬رورت دانس‪22‬تم ت‪22‬ا ی‪22‬ک‬
‫تحقیق کلی پیرامون چنین موضوع با ارزش داشته باشم‪.‬‬
‫اهداف تحقیق‬
‫بدون شک هر تحقیق هدف خاص را دنبال میکند‪ ،‬در این تحقیق محقق به دنبال اهداف ذیل است‪.‬‬
‫‪ -1‬بررسی تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت علیه زنان‬
‫‪ -2‬بررسی تاریخچه و پیدایش تلویزون های خصوصی‬
‫‪ -3‬بررسی وضعیت فعلی زنان در افغانستان‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫روش تحقیق‬
‫در این تحقیق از روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته اس‪22‬ت و مط‪22‬الب ب‪22‬ه ش‪22‬یوه کتابخان‪22‬ه ای جم‪22‬ع آوری‬
‫گردیده است‪.‬‬
‫تحقیقات توصیفی‪ :‬محقق به دنبال چگونه ب‪2‬ودن موض‪2‬وع اس‪2‬ت و مخیواه‪2‬د بدان‪2‬د پدی‪2‬ده‪ ،‬متغ‪2‬یر‪ ،‬ش‪2‬ی ی‪2‬ا‬
‫مطلب چگونه است‪ .‬تحقیقات توصیفی هم جنبه کاربردی دارد هم جنبه منایی‪ .‬در بعد ک‪2‬اربردی از نت‪2‬ایج‬
‫در تصمیم گیری و برنامه ریزی استفاده میشود‪ .‬و در بعد بنیادی ی‪22‬ا مبن‪22‬ایی ب‪22‬ه کش‪22‬ف حق‪22‬ایق و واقعیت‬
‫های جهان خلقت می پردازد‪ .‬تحقیقات توصیفی از نظر شیوه نگرش به دو دسته تقسیم میشوند‪:‬‬
‫الف ‪ :‬تحقیقات توصیفی محض‪ :‬محقق ص‪22‬رفا ب‪22‬ه کش‪22‬ف و تص‪22‬ویر س‪22‬ازی م‪22‬اهیت و وض‪22‬عیت موج‪22‬ود‬
‫مساله می پردازد‪.‬‬
‫ب ‪ :‬تحقیقات توصیفی – تحلیلی ‪ :‬محقق عالوه برتصویر سازی آنچه هس‪22‬ت ب‪22‬ه تش‪22‬ریح و تب‪22‬یین دالی‪22‬ل‬
‫چگونه بودن و چرایی وضعیت مساله می پ‪22‬ردازد‪ .‬و در این تحقی‪22‬ق از روش توص‪22‬یفی تحلیلی اس‪22‬تفاده‬
‫شده ‪ ،‬شیوه گرد آوری اطالعات آن بر اساس روش کتابخانه ای می باشد‪ .‬در این پژوهش توصیفی ب‪22‬ه‬
‫این معنی که تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت در برابر زن‪22‬ان چ‪22‬ه ب‪22‬وده اس‪22‬ت و چ‪22‬ه‬
‫عوامل باعث خشونت علیه زنان میگردد توص‪2‬یف می ش‪2‬ود‪ .‬و تحلیلی ب‪2‬ه این مع‪2‬نی ک‪2‬ه در رابط‪2‬ه ب‪2‬ه‬
‫موضوع اثر تلویزون ها در افزایش خشونت میان س‪22‬الهای ‪ 1385‬الی ‪ 1395‬بررس‪22‬ی میش‪22‬ود‪ .‬و روش‬
‫کتابخانه ای به این معنی که در این تحقیق از کتب و مقاالت به عنوان منبع استفاده گردیده است‪.‬‬
‫موانع تحقیق‬
‫در این تحقیق بنده به موانع ذیل مواجع شدم‬
‫‪ -1‬نبود وقت کافی‬
‫سازماندهی تحقیق‬
‫تحقیق را در چهار فصل با سلسله مراتب ذیل تهیه و ترتیب نمودم‪.‬‬
‫‪ -1‬فصل اول کلیات تحقیق میباشد که شامل موضوعات چون بیان مسئله‪ ،‬سواالت تحقیق‪ ،‬فرضیه ه‪22‬ای‬
‫تحقیق‪ ،‬اهداف تحقیق‪ ،‬اهمیت و ضرورت تحقیق‪ ،‬روش تحقیق‪ ،‬پیشینه تحقیق و س‪22‬ازماندهی تحقی‪22‬ق‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪ -2‬فص‪22‬ل دوم این پای‪22‬ان نام‪22‬ه در ارتب‪22‬اط مف‪22‬اهیم موض‪22‬وع پرداخت‪22‬ه ش‪22‬ده ک‪22‬ه موض‪22‬وعات چ‪22‬ون مفه‪22‬وم‬
‫تلویزون‪ ،‬مفهوم خشونت‪ ،‬خشونت علیه زن و انواع خشونت میباشد‪.‬‬
‫‪ -3‬فصل سوم در ارتباط به موضوع اصلی پایان نامه بحث صورت گرفته است‪.‬‬
‫‪ -4‬فصل چهارم – نتیجه گیری‪ ،‬پیشنهادات و منابع مآخذ میباشد‪.‬‬
‫دامنه تحقیق‬
‫تحقیق حاضر به لحاظ موضوعی تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت علیه زنان‪ ،‬به لحاظ‬
‫مکانی افغانستان به لحاظ زمانی از سال ‪ 1399‬میباشد‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫مفاهیم پژوهش‬
‫‪ -1‬خشونت‪ -‬خشونت در لغت به معنی درشتی‪ ،‬بد خلقی و بد رفتاری آمده‪ .‬و در اصطالح رفت‪22‬ار‪ ،‬ک‪22‬ردار‬
‫و اعمال نا شایستی است که در خانواده و اجتماع بطور ملموس و غیر ملم‪22‬وس ب‪22‬روز ک‪22‬رده‪ ،‬زی‪22‬ان ه‪22‬ای‬
‫مادی و آسیب های معنوی را متوجه افراد آن می سازد‪ .‬یا هر نوع اعم‪22‬ال انس‪22‬انی ک‪22‬ه ک‪22‬رامت‪ ،‬ش‪22‬رافت‪،‬‬
‫عزت‪ ،‬آزادی‪ ،‬اختیار‪ ،‬حیثیت و شخصیت انسانی را مورد مخاظره و آسیب قرار دهد عبارت از خش‪22‬ونت‬
‫می باشد‬
‫‪ -2‬تبعیض‪ -‬در اصطالح دانش جامعه‌شناسی‪ ،‬موقعیتی اس‪22‬ت ک‪22‬ه اف‪22‬راد در براب‪22‬ر نقش‌ه‪22‬ا و موقعیت‌ه‪22‬ای‬
‫برابر از مزایای اجتماعی نابرابر برخوردار می‌شوند و برخی بر دیگران و بدوِن برتری داشتن‪ ،‬برتری‬
‫داده می‌شوند‪ .‬هم‌چنین حالتی که ویژگی‌ها و معیارهای انتسابی مبنای توزیع قدرت یا ثروت ق‪22‬رار گ‪22‬یرد؛‬
‫تبعیض نامیده می‌شود‪ .‬در شرایط تبعیض‪ ،‬فرصت تحرک اجتماعی یکس‪22‬ان ب‪22‬رای اف‪22‬راد وج‪22‬ود ن‪22‬دارد و‬
‫افراد در آموزش یا انتخاب شغل شرایط نابرابری دارند‪ .‬از عواملی که به رش‪22‬د تبعیض در جامع‪22‬ه کم‪22‬ک‬
‫می‌کند؛ جدایی‌گزینی مکانی افراد جامعه‌اس‪22‬ت‪ .‬تبعیض ن‪22‬ژادی‪ ،‬تبعیض جنس‪22‬ی‪ ،‬تبعیض م‪22‬ذهبی و تبعیض‬
‫س‪22‬نی از ان‪22‬واع رایج تبعیض هس‪22‬تند‪ .‬تبعیض‪ ،‬انتس‪22‬اب گ‪22‬رایی اس‪22‬ت و ض‪ّ22‬د شایسته‌س‪22‬االری و گون‪22‬ه‬
‫ای ستمکاری است‪.‬‬
‫‪ -3‬تلویزون‪ -‬عبارت از وسیله ارتباطی برای پخش و دریافت تص‪22‬اویر متح‪2‬رک و ص‪22‬داها از مس‪2‬افتی دور‬
‫است‪ .‬همچنین دستگاه گیرنده در این وسیله‪ ،‬تلویزیون نام دارد‪.‬‬
‫‪ -4‬خانواده‪ -‬خانواده مرکب از گروهی از افراد است که از طریق خ‪22‬ون‪ ،‬ازدواج ی‪22‬ا فرزن‪22‬د خوان‪22‬دگی ب‪22‬ه‬
‫یکدیگر مربوط و منسوب بوده ‪ ،‬و برای مدت طوالنی و نامشخص با هم زندگی میکنند‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫فصل دوم‬
‫چهار چوب تیوری‬
‫در صفحه حوادث روزنامه‌هاي كشورمان در سال‌هاي اخير چنين خبرهايي چ‪22‬اپ‌مي‌ش‪22‬ود و زورگ‪22‬يري‪،‬‬
‫كالهبرداري‪ ،‬ايجاد مزاحمت براي ديگران‪ ،‬كودك آزاري و امثال آن‌ها‪ ،‬از جمله خبرهاي ياد شده است ك‪22‬ه‬
‫در سال‌هاي گذشته كمتر اتفاق مي‌افتاد‪ .‬حال در اين ميان بايد پرسيد كه رسانه‌هاي تص‪22‬ویری چ‪22‬ه نقش‪22‬ي در‬
‫كنترول خشونت در جامعه‪ ،‬مي‌توانند داشته باشند؟‬
‫خشونت‪ ،‬ذاتي يا اكتسابي؟‬
‫خشونت‪ ،‬مفهومي گسترده است‪ ،‬از صحبت كردن با تحكم گرفته تا ج‪22‬رم و جن‪22‬ايت و ت‪22‬رور و جن‪22‬گ‪ ،‬هم‪22‬ه‬
‫مي‌توانند از مصاديق خشونت باشند‪ .‬نظريه پردازاني مانند فرويد‪ ،‬معتقدند كه خشونت يك پديده ذاتي اس‪22‬ت‬
‫كه به شكل بالقوه در انسان‌ها وجود دارد و هر انساني كه با تهديد عاليقش روب‪22‬ه رو ش‪22‬ود‪ ،‬مي‌توان‪22‬د آن را‬
‫بروز ده‪2‬د‪ .‬ام‪2‬ا انديش‪2‬منداني مانن‪2‬د «ژان ژاك روس‪2‬و» معتقدن‪2‬د خش‪2‬ونت اكتس‪2‬ابي اس‪2‬ت و وض‪22‬ع ق‪22‬وانين و‬
‫مقرراتي كه منجر به ايجاد نابرابري در جامعه شود‪ ،‬واكنش خشونت‌آميز مردم را برمي انگيزد‪.‬‬
‫خشونت به وسيله رس‪22‬انه‌هاي گ‪22‬روهي مي‌افزايد‪ :‬خ‪22‬بر گ‪22‬ردن زدن شخص‪22‬ي در افغانس‪22‬تان يا خ‪22‬بر برپ‪22‬ايي‬
‫تظاهرات براي حقوق بش‪22‬ر در يك كش‪22‬ور ديگ‪22‬ر‪ ،‬مي‌توان‪22‬د از مص‪22‬اديق نم‪22‬ايش خش‪22‬ونت ب‪22‬ه حس‪22‬اب بيايد‪.‬‬
‫خشونت مي‌تواند مثبت يا منفي باشد؛ خشونت مثبت در مواردي مانند مبارزه به قصد آزاديخواهي يا رقابت‬
‫براي كسب مقام و رتبه تعريف مي‌شود‪.‬‬
‫دكتر علي آبادي مي‌گويد‪ :‬از جنبه فردي‪ ،‬عوامل مختلفي مي‌تواند ايجاد خشونت كند‪ ،‬مثال فردي كه احساس‬
‫مي‌كند قيافه يا اندام زيبايي ندارد‪ ،‬مي‌تواند نسبت به فرد خوش اندام‪ ،‬از خود خشونت نش‪22‬ان بده‪2‬د‪ .‬ب‪22‬ه همين‬
‫ترتيب‪ ،‬افسردگي‪ ،‬جنون‪ ،‬توهم و جنبه‌هاي ديگر رواني نيز مي‌توانند توليد خشونت كنند‪.‬‬
‫عوام‪22‬ل محيطي هم در اين زمين‪22‬ه موثرن‪22‬د‪ .‬ب‪22‬رخي معتقدن‪22‬د ش‪22‬كل و م‪22‬يزان خش‪22‬ونت در من‪22‬اطق خش‪22‬ك يا‬
‫مرطوب‪ ،‬با يكديگر متفاوت اس‪22‬ت‪ .‬ش‪22‬ايد بت‪22‬وان گفت ك‪22‬ه ش‪22‬رايط محيطي ه‪22‬ر جامع‪22‬ه‪ ،‬خش‪22‬ونت‌هاي خ‪22‬اص‬
‫خ‪2222222222222222222222222222222222222222‬ودش را ب‪2222222222222222222222222222222222222222‬ه وج‪2222222222222222222222222222222222222222‬ود مي‌آورد‪.‬‬
‫عوامل اجتماعي موثر ب‪2‬ر خش‪2‬ونت‪ ،‬از مس‪2‬ايل خ‪2‬انواده مانن‪2‬د طالق و ناب‪2‬ه س‪2‬اماني و فق‪2‬ر اقتص‪2‬ادي آغ‪2‬از‬
‫مي‌شود ‪ .‬يكي از مصاديق جبران خشونت‪ ،‬انتقام است كه بعدها تبديل به مفهوم مج‪22‬ازات ش‪22‬د‪ .‬دولت‌ه‪22‬ا ن‪22‬يز‬
‫وارد اين حوزه شدند و مقرراتي را وضع كردند كه بتواند جلوي اتفاقات خشونت‌آميز را بگيرد‪.‬‬
‫كامبيز نوروزي ـ حقوقدان‪ ،‬در تعريف خشونت مي‌گويد‪ :‬خشونت‪ ،‬مفهومي نسبي و مناقش‪22‬ه برانگ‪22‬يز اس‪22‬ت‬
‫كه تا حدي به س‪22‬اختار اجتم‪22‬اع و ُع رف آن بس‪22‬تگي دارد‪ .‬ممكن اس‪22‬ت رفت‪22‬اري در ج‪22‬امعه‌اي اتف‪22‬اق بيفت‪22‬د و‬
‫جامعه آن را جزو هنجارها بداند و خشونت تلقي نكند‪ ،‬اما همان رفتار در جامعه‌اي ديگر مص‪22‬داق خش‪22‬ونت‬
‫باشد‪ .‬مثال قرباني كردن گوسفند در نظام عرفي ما نه فقط خشونت به حساب نمي‌آيد‪ ،‬بلك‪22‬ه پس‪22‬نديده اس‪22‬ت و‬
‫از باب ن‪2‬ذر و دف‪2‬ع چش‪2‬م زخم انج‪2‬ام مي‌ش‪2‬ود‪ .‬ام‪2‬ا در ب‪2‬رخي جوام‪2‬ع‪ ،‬همين ك‪2‬ار ب‪2‬ه عن‪2‬وان خش‪2‬ونت عليه‬

‫‪6‬‬
‫حيوانات يا ترويج خشونت‪ ،‬مورد تعقيب قضايي قرار مي‌گيرد‪ .‬در برخي موارد‪ ،‬سياست مداخل‪22‬ه مي‌كن‪22‬د و‬
‫قضاوت‌ها را دگرگون مي‌س‪2‬ازد‪ .‬مثال در يك الگ‪2‬وي ارزش‪2‬ي‪ ،‬رفت‪2‬اري انقالبي و در جامع‪2‬ه ديگ‪2‬ر‪ ،‬هم‪2‬ان‬
‫رفتار تروريستي تلقي مي‌شود‪.‬‬
‫وي تأكيد مي‌كند‪ :‬پاره‌اي رفتارها به شكل تجربه‌اي مشترك در همه جوامع جهان‪ ،‬مصداق خشونت به شمار‬
‫مي‌روند‪ ،‬مانند قتل و فحاشي‪ .‬براي دقيق‌تر دانستن مفه‪22‬وم خش‪22‬ونت‪ ،‬مي‌ت‪22‬وان گفت آنچ‪22‬ه ك‪22‬ه معم‪22‬وال ب‪22‬راي‬
‫انسان متعارف مشمئز كننده است و موجب بدآيند مي‌شود و كسي نمي‌خواهد راجع ب‪22‬ه خ‪22‬ودش اتف‪22‬اق بيفت‪22‬د‪،‬‬
‫خشونت است؛ به عنوان مثال مي‌توان به تندخويي اشاره كرد‪.‬‬
‫كامبيز نوروزي‪ ،‬خشونت‌هاي اتفاق افتاده در قلمروي سياست و روابط اجتماعي‪ ،‬به ‪ 2‬دسته تقسيم مي‌شود‪،‬‬
‫اول‪ ،‬در آنچه حاكميت نسبت به جامعه نشان مي‌دهد كه قدري ب‪22‬ا مفه‪22‬وم نظم‪ ،‬ارتب‪22‬اط پيدا مي‌كن‪22‬د‪ .‬دوم‪ ،‬در‬
‫آنچه درون خود جامعه اتفاق مي‌افتد و از آن به عنوان حوادث ياد مي‌شود‪.‬‬
‫اين حقوقدان مي‌افزايد‪ :‬بايد ديد حاكميت در اجراي سياست‌ها و قوانين و مقررات خ‪22‬ود در جامع‪22‬ه‪ ،‬از ك‪22‬دام‬
‫الگوي رفتاري استفاده مي‌كند؟ اين كه رفتارهاي حاكميت با رفتارهاي انساني فاصله داشته باش‪22‬د و م‪22‬وجب‬
‫ترس و نگراني افراد جامعه شود‪ ،‬مصداق خشونت است و در عرصه سياست‪ ،‬باالترين حد آن را سركوب‬
‫مي‌نامند‪ .‬كودتا‪ ،‬بزرگ‌ترين نوع سركوب است؛ مانند ماجراي سالوادور آلنده ‪-‬رئيس‌جمهوري شيلي‪ -‬كه ب‪22‬ا‬
‫يك ارتش سركوبگر به فرماندهي پينوشه مواجه شد و دولت او سقوط كرد‪.‬‬
‫نوروزي تأكيد مي‌كند‪ :‬حاكميت‪ ،‬بر اس‪22‬اس ق‪22‬درت و عوام‪22‬ل اقت‪22‬دار‪ ،‬ب‪22‬ا ن‪22‬وع ُك نش خ‪22‬ود‪ ،‬واكنش يا الگ‪22‬وي‬
‫واكنش ناگزير توليد مي‌كند‪.‬‬
‫وقتي مرگ يك انسان‪ ،‬ولو جنايتكار‪ ،‬در مقابل چشمان ما اتفاق مي‌افتد‪ ،‬حادث‪2‬ه م‪2‬رگ‪ ،‬مك‪2‬رر مي‌ش‪2‬ود و ب‪2‬ه‬
‫ح‪22‬ادثه‌اي ع‪22‬ادي تغيير ش‪22‬كل مي‌ده‪22‬د‪ .‬اع‪22‬دام هم ن‪22‬وعي قت‪22‬ل اس‪22‬ت‪ ،‬اگرچ‪22‬ه مش‪22‬روع و ق‪22‬انوني باش‪22‬د‪ .‬ديدن‬
‫لحظه‌هاي انتهايي تلخ‌ترين حادثه كه همان جان دادن يك انسان اس‪22‬ت‪ ،‬اض‪22‬طراب توليد مي‌كن‪22‬د‪ .‬تع‪22‬رض ب‪22‬ه‬
‫تماميت جسمي‪ ،‬ولو مشروع‪ ،‬در تمامي جوامع به عنوان رفتاري خشونت‌آميز شناخته مي‌شود‪ .‬همچنين ب‪22‬ر‬
‫اساس يك قاعده ساده روان شناختي‪ ،‬تكرار يك موضوع‪ ،‬باعث عادي سازي آن مي‌شود و اساس‪22‬ا قبح آن را‬
‫از ميان مي‌برد؛ به طوري كه در ابتدا ضد ارزش و غيرعادي است‪ ،‬اما كم كم عادي و متعارف مي‌ش‪22‬ود و‬
‫همزمان‪ ،‬ميزان ضد ارزش بودن آن‪ ،‬كاهش مي‌يابد‪.‬او مي‌افزايد‪ :‬گرداندن اوباش در خيابان‌ها نيز رفت‪22‬اري‬
‫خشونت‌آميز است؛ به ويژه آن كه در گروه‌هاي اجتماعي خالفكار‪ ،‬هر نوع مقابله با حاكميت‪ ،‬توليد ارزش‬
‫و قهرمان مي‌كند‪ .‬آنان در ميان خودشان مي‌گويند «زندان مال مرد است» ك‪22‬ه نش‪22‬أت گرفت‪22‬ه از همين ط‪22‬رز‬
‫فكر است و داللت بر ارزش‌هايي دارد كه بر مبناي آن‌ها‪ ،‬حتي اگر به زندان رفتي‪ ،‬نبايد آدم فروش‪2‬ي ك‪2‬ني!‬
‫تعداد زخم‌ها ب‪22‬ر ب‪22‬دن يك تبهك‪22‬ار‪ ،‬ب‪22‬راي او ارزش ب‪22‬ه حس‪22‬اب مي‌آيد‪ .‬از اينرو در برخ‪22‬ورد ب‪22‬ا ه‪22‬ر گ‪22‬روه‬
‫اجتماعي‪ ،‬بايد با نگاه همان گروه‪ ،‬قضاوت كنيم‪.‬‬
‫كامبيز نوروزي با بيان اين كه از پيشگيري در ‪ 2‬سطح خرد و كالن صحبت مي‌شود‪ ،‬مي‌گويد‪ :‬پيش‪22‬گيري‬
‫در سطح خرد يعني وقايعي اتفاق مي‌افتد و مي‌خواهيم جلوي ادامه آن را بگيريم‪ .‬در اين مورد ميان پليس و‬
‫صفحه‌هاي حوادث روزنامه‌ها‪ ،‬تعامل خوبي مي‌تواند وجود داشته باشد‪.‬‬
‫اما پيشگيري در سطح كالن‪ ،‬بخشي از سياستگذاري‌ها است‪ .‬اين يك تفكر است ك‪22‬ه بايد در سيس‪22‬تم برنام‪22‬ه‬
‫ريزي وجود داشته باشد؛ در همه برنامه ريزي‌ها از جمله در واگذاري صنايع به بخش خصوص‪22‬ي‪ ،‬ك‪22‬اهش‬

‫‪7‬‬
‫و اف‪22‬زايش س‪22‬ن ازدواج و برنام‪22‬ه ريزي‌ه‪22‬اي اقتص‪22‬ادي و توس‪22‬عه و رش‪22‬د‪ ،‬بايد نگ‪22‬اه پيش‪22‬گيرانه نس‪22‬بت ب‪22‬ه‬
‫آسيب‌هاي اجتماعي هم در نظر گرفته شود‪.‬‬
‫اين حقوقدان مثال ديگري هم براي حرف خود مي‌آورد‪ :‬وق‪22‬تي يك س‪22‬د س‪22‬اخته مي‌ش‪22‬ود‪ ،‬ممكن اس‪22‬ت من‪22‬ابع‬
‫خاكي زيادي زير آب برود و در نتيجه كشاورزان بي كار شوند و تغييرات اجتم‪22‬اعي اتف‪22‬اق بيفت‪22‬د ك‪22‬ه الزم‬
‫است آمادگي مواجهه با آنها را داشته باشيم‪ .‬بنابراين‪ ،‬پيش از انجام هر طرحي بايد ت‪22‬أثيرات ج‪22‬رم ش‪22‬ناختي‬
‫آن را در نظر بگيريم و ببينيم با عملي شدن آن‪ ،‬چه انواعي از جرم ممكن است افزايش يا كاهش پيدا كند‪.‬‬

‫فصل سوم‬
‫مفاهیم‬
‫مقدمه‬
‫برای بررسی و فراگیری این موضوع‪ ،‬نخست باید یک تعریف از تل‪2‬ویزون و از خش‪2‬ونت داش‪2‬ته باش‪2‬یم بع‪2‬د‬
‫بدانیم خشونت چیست؟ چرا خشونت در جامعههایی مثل افغانستان رواج دارد؟ چ‪2‬ه کس‪2‬انی ب‪2‬ه خش‪2‬ونت دامن‬
‫میزنند؟ و ت‪2‬اثیر تیل‪2‬ویزون ه‪2‬ای خصوص‪2‬ی در اف‪2‬زایش خش‪2‬ونت علی‪2‬ه زن‪2‬ان چیس‪2‬ت؟ م‪2‬انمیتوانیم در م‪2‬ورد‬
‫تلویزیون مطلق قضاوت مثبت و یا منفی نمایم بلکه تلویزیون هم نقطه مثبت دارد وهم نقطه منفی ‪.‬‬
‫نقطه مثبت تلویزیون عبارت از‪:‬‬
‫تلویزیون یکی از وسایل مهم در عصر اطالعاتی به شمار م‪22‬یرود‪ .‬از جمل‪22‬ه وظ‪22‬ایف این فن‪22‬اوری اطالع‪2‬اتی‬
‫ایجاد سرگرمی‪ ،‬دسترسی به اخبار واطالعات و نتیجتآ ایجاد یک دهکده جهانی میباشد‪ .‬گرچ‪2‬ه نقش ان‪2‬ترنیت‬
‫درین عرصه را بیشتر می دانند ام‪2‬ا تلویزی‪2‬ون ن‪2‬یز جه‪2‬ان را از نظ‪2‬ر ارتب‪2‬اطی خیلی کوچ‪2‬ک س‪2‬اخته اس‪2‬ت‪.‬‬
‫امروزه خانواده ها براساس آموزه های خود از تلویزیون می توانند به زنده گی خود رنگ دیگری بخشند‪.‬‬
‫در جامعه افغانی ما میشود از تلویزیون به حیث پرقدرت ترین وسیله وطالعاتی ب‪22‬ه تبلی‪22‬غ آم‪22‬وزه ه‪22‬ای دی‪22‬نی‬
‫پرداخت ‪ .‬جلو بی عدالتی را گرفت ‪ ،‬به ترویج فرهنگ اسالمی پرداخت و بااآلخره در ترویج دموکراس‪22‬ی و‬
‫حقوق فردی که ازجمله نیاز من‪22‬دی ه‪22‬ای م‪22‬برم می باش‪22‬د از آن اس‪22‬تفاده ک‪22‬رد‪ .‬هم اکن‪22‬ون ق‪22‬رن بیس‪22‬ت و یکم ‪،‬‬
‫عصر اطالعت میباشد ونمی شود که بدون آگاهی از مسایل جهان به زندگی خود در این کره خاکی ادامه داد‬
‫‪ .‬زیرا که نیازهای این عصر مارا به یکدیگر بیشتر از پیش وابسته ساخته است‪ .‬وداشتن ارتب‪22‬اط ب‪22‬ا جه‪22‬ان و‬
‫آگاهی مربوط به آن را تلویزیون به صورت بهتر می تواند تحقق بخشد‪.‬‬
‫دوم‪ :‬نقطه منفی تلویزیون عبارت از ‪ :‬اول اینکه طی سالیان اخیر یکی از موضوعات مورد بحث فرهنگیان‬
‫‪ ،‬جامعه شناسان و خبره گان موضوع تهاجم فرهنگی میباشد‪ .‬جوامع شرقی وفقیر باسیالب نشرات دی‪22‬داری؛‬
‫شنیداری ‪ ،‬چاپی و انواع گوناگون وسایل سرایت دهنده فرهنگ از سوی جوامع غربی و ث‪22‬روت من‪22‬د مواج‪22‬ه‬

‫‪8‬‬
‫می باشند که شرقی ها این را تهاجم فرهنگی می نامند‪.‬ولی در کشور های غربی به خصوص امریک‪22‬ا این را‬
‫روند جهانی ش‪22‬دن میدانن‪22‬د‪ .‬پخش ونش‪22‬ر س‪22‬ریال ه‪22‬ای مزرخ‪22‬رف خ‪22‬ارجی در س‪22‬اعات مهم و پربنن‪22‬ده ‪ .‬این‬
‫سریال ها باالی فرهنگ مان تاثیر منفی دارد و باعث میوشود که مردم ما به طبقه کودک نس‪22‬بت ب‪22‬ه فرهن‪22‬گ‬
‫خود به فرهنگ های خارجیان عالقع پیدا کنند‪ .‬از لحاظ مارکتنگ که کاالهای ک‪2‬ه از کیفیت پ‪2‬این برخ‪2‬وردار‬
‫است ‪ ،‬آنرا با نشاندادن کیفیت باال برسری مردم به فروش میرسانند‪ .‬که این یک نوع جفا در حق مردم است‪.‬‬
‫تلویزیون باعث میوشود که کودکان بیش‪2‬تر و قت ش‪2‬ان را در تماش‪2‬ای برنام‪2‬ه ه‪2‬ای تلویزی‪2‬ون ص‪2‬رف نماین‪2‬د‬
‫نسبت به اینکه وقت شان را به مطالعه سپری نمایند‪.‬‬
‫بنندگان در کشورهای فقیر مانند افغانستان از نشرات تلویزیون های تجاری بیشتر مت‪22‬اثیر ان‪22‬د‪ .‬چ‪22‬ون از ی‪22‬ک‬
‫سو افراد بی سواد اکثر نفوس این کشور ها را تشکیل میدهد دوم اینک‪22‬ه مع‪22‬ارف منظم و نیرومن‪22‬د ن‪22‬یز وج‪22‬ود‬
‫ندارد و سوم اینکه امکانات محیطی نیز وجود ندارد تا باشنده گان این کشور ها را در برابر این گونه پیام ه‪22‬ا‬
‫محافظت کند‪.‬‬
‫بطور فشرده باید گفت‪ :‬که دولت باید بیشتر مسولیت را بپذیرد ‪ .‬دولت های مانند افغانس‪22‬تان بای‪22‬د نی‪22‬ک بدانن‪22‬د‬
‫که تولید کننده گان آرزو دارند تا افغانستان و کشورهای مانند آن در این عرصه نیز مصرفی باشند‪.‬‬
‫موجودیت تلویزیون های ملی در یک کشور میباش‪22‬د ‪ .‬این ش‪22‬بکه هیچگ‪22‬اه م‪22‬ردم را در نظ‪22‬ر نمی گ‪22‬یرد بلک‪22‬ه‬
‫همیشه اخبار و برنامه هایش از طرف دولت سانس‪22‬ور میش‪22‬ود‪ .‬این تلویزی‪22‬ون ملی ن‪22‬ه بلک‪22‬ه ی‪22‬ک تلویزی‪22‬ون‬
‫دولتی میباشد که در هنگام انتخابات و دیگر پالنهای سیاسی به نفعی دولت کار میکند‪.‬‬
‫خشونت ‪ :‬یکی از نگرانی های عمده پخش خشونت های ف‪22‬زیکی و لفظی ازطری‪22‬ق برنام‪22‬ه ه‪22‬ای تلویزی‪22‬ونی‬
‫میباشد‪ .‬ازگرچه تاکنون در مورد اینکه آیا خشونت به طوراساسی چه نوع عملکرد ه‪22‬ای لفظی و ف‪22‬زیکی را‬
‫شامل می باشد مشخص نیست زیرا این موضوع تا کنون پیچیده گی دارد‪ .‬به گونه مثال دریک جنگ مین دو‬
‫کشور قتل بیش ازحد طرف مقابل قاتل را قهرمان می سازد‪ .‬در حالی که قتل خود یک خشونت شدید است ‪.‬‬
‫ازفزایش خشونت در برنامه ها بنابر تقاضای بازارتجاری میباشد چون این نوع برنامه ه‪22‬ا س‪22‬ود آور ب‪22‬وده و‬
‫بینن‪2‬ده ف‪2‬راوان دارد‪ .‬دو محق‪2‬ق ب‪2‬ه ن‪2‬ام ه‪2‬ای دی‪2‬ل وم‪2‬یرامیس ب‪2‬رای س‪2‬نجس مق‪2‬دار خش‪2‬ونت در برنام‪2‬ه ه‪2‬ای‬
‫تلویزیونی وفلم های سینمایی در امریکا تحقیق جالبی را انجام داده ان‪22‬د‪ .‬براس‪22‬اس یافت‪22‬ه هی آن‪22‬ان در ‪ 115‬فلم‬
‫سینمایی ‪ 406‬جنایت صحنه سازی شده اس‪22‬ت ‪.‬ی‪22‬ک محق‪22‬ق دیگ‪22‬ر در ص‪22‬د م‪22‬تر فلمی ک‪22‬ه تلویزی‪22‬ونی امریک‪22‬ا‬
‫نمایش داده است‪ 650‬جنایت را تث‪2‬بیت نم‪2‬وده اس‪2‬ت ک‪2‬ه ‪ 20‬درص‪22‬د برنام‪2‬ه ه‪2‬ای تلویزی‪2‬ونی درس‪2‬اعت ه‪2‬ای‬
‫فراغت کودکان حاوی خشونت اس‪22‬ت و در ص‪22‬د برنام‪22‬ه یی ک‪22‬ه م‪22‬ورد تحلی‪22‬ل ق‪22‬رار گرفت‪22‬ه اس‪22‬ت ‪ 22‬درص‪22‬د‬
‫خشونت بیش ازخشونت در زندگی واقعی ساخته و پرداخته شده است‪.‬‬
‫همچنان اطفال بیشتر مقلد و متاثر از عملکرد بزرگان میباشد از تلویزیون نیز تقلی‪2‬د بس‪2‬یار می کنن‪2‬د و آس‪2‬یب‬
‫و سیس‪22‬تم دف‪22‬اعی ش‪22‬عوری‬ ‫پذیری آنان نسبت به بزرگساالن ان بیشتر است زیرا آنان ب‪22‬دون درک مع‪22‬انی‬
‫ه‪2‬ر آنچ‪2‬ه را می بینن‪2‬د می پذیرن‪2‬د و از آن تقلی‪2‬د می کنن‪2‬د ‪.‬پس مش‪2‬اهده خش‪2‬ونت ازطری‪2‬ق تلویزی‪2‬ون ن‪2‬ه تنه‪2‬ا‬
‫برسرشت وسلوک اطفال تاثیرمی گزارد بلکه به صورت فوری نیز آنان را دچار حرکات و اعمال خشن می‬
‫نماید‪ .‬بدون شک هرانسانی که در جهان به تلویزیون دسترسی دارد یک مقداروقت خود را به اس‪2‬تفاده از این‬
‫رسانه سپری می کند‪ .‬اگرچه میزان وقت گزرانی ب‪2‬ا رس‪2‬انه ه‪2‬ا در کش‪2‬ور ه‪2‬ای مختل‪2‬ف متف‪2‬اوت اس‪2‬ت‪ .‬ام‪2‬ا‬

‫‪9‬‬
‫افغانستان با وجود نبود انرژی برق به صورت فراگیرو دوامدار اکثر کسانی که قادر به استفاده از تلویزی‪22‬ون‬
‫اند‪ .‬بیشترین وقت شان را نسبت به دیگر رسانه ها صرف تماش‪22‬ای تلویزی‪22‬ون می کنن‪22‬د‪ .‬ازس‪22‬وی دیگ‪22‬ر نب‪22‬ود‬
‫امکانات تفریحی و سرگرمی نیز در این کشور سبب رجوع بیشتر مردم به اس‪22‬تفاده از این زس‪22‬انه ش‪22‬ده اس‪22‬ت‬
‫حد اقل هر فرد در شهر های افغانستان روزانه پنج تا شش ساعت را صرف تماشای تلویزیون و ایجاد ش‪2‬بکه‬
‫های خصوصی و توسعه سریع نشرات آنها در والیت ها نیز سبب دسترسی مردم به این رسانه شده است‪.‬‬
‫تعریف تلویزیون‬
‫تلویزیون یا دور نما به فرانسوی‪ ،)Télévision :‬وسیله ارتباطی برای پخش و دریافت تصاویر متح‪22‬رک‬
‫و صداها از مسافتی دور است‪ .‬همچنین دستگاه گیرنده در این وسیله‪ ،‬تلویزیون نام دارد‪.‬‬
‫امروزه در افغانستان‪ ،‬به مجموعه فراهم‌کننده و پخش‌کننده برنامه‌های تلویزیونی‪ ،‬سیما گفته می‌شود‪.‬‬
‫واژه تلویزیون که از زبان فرانسوی به فارسی راه یافته‪ ،‬خود واژه ای دو رگه است که بخش نخس‪2‬ت آن از‬
‫واژه یونانِی «تله‪( »-‬دور) و بخش دوم آن از واژه التین «ویزیو» (دید) گرفته شده‌است‪ .‬با اینکه در بیش‪22‬تر‬
‫زبان‌ها همین واژه تلویزیون (البته با تلفظ‌های بس‪2‬یار گون‪2‬اگون) ب‪2‬ه ک‪2‬ار می‌رود‪ ،‬ب‪2‬رخی زبان‌ه‪2‬ا واژه‌ه‪2‬ای‬
‫خود را برای این مفهوم دارند‪ .‬برای نمونه‪ ،‬در زبان آلمانی برای تلویزی‪22‬ون همیش‪22‬ه واژه ‪ Fernsehen‬ب‪22‬ه‬
‫کار برده می‌شود که معنی واژگانی آن «دور دی‪22‬د» اس‪22‬ت‪ .‬ی‪22‬ا در زب‪22‬ان جرم‪22‬نِی نیدرساکس‪22‬نی ب‪22‬ه تلویزی‪22‬ون‬
‫‪ Kiekschapp‬می‌گویند که معنی لغوی آن «نگرش» است‪.‬‬
‫مخترع تلویزیون‬
‫از جان لوگی برد دانشمند و مخترع اسکاتلندی به عنوان مخترع تلویزیون یاد می‌شود‪ ،‬گرچ‪22‬ه دانش‪22‬مندان و‬
‫مخترعان بسیار دیگ‪2‬ری مانن‪2‬د پ‪2‬ائول نیپک‪2‬و‪ ،‬ب‪2‬وریس روزین‪2‬گ‪ ،‬والدیم‪2‬یر زورکین و فیل‪2‬و ف‪22‬ارنزورث از‬
‫اواخر سده ‪ ۱۹‬میالدی تا اکنون در توسعه و تکمیل تکنالوژی تلویزیون نقش مؤثر داشته‌اند‪.‬‬
‫تاریخچه تلویزون‬
‫تاریخ پیدایش تلویزیون به سال ‪ ۱۸۸۴‬میالدی برمی‌گردد‪ .‬زمانی که یک دانش آم‪22‬وز آلم‪22‬انی ب‪22‬ه ن‪22‬ام پ‪22‬ائول‬
‫نیپکو نخستین سیستم الکترومیخانیکی تلویزیونی را با توانایی انتق‪2‬ال ی‪2‬ک تص‪2‬ویر ث‪2‬ابت اخ‪2‬تراع ک‪2‬رد‪ .‬این‬
‫سیستم از طریق روشن کردن یک عکس به‌وسیله لنز و یک صفحه چرخشی کار می‌کرد (صفحه نیپک‪22‬و)‪.‬‬
‫روزنه‌های چهارگوش (سوراخ‌های کوچک) بر روی صفحه بریده‌شده بودند و خط‌ه‪22‬ای عکس را ت‪22‬ا ج‪22‬ایی‬
‫که عکس کامًال پویش شود دنبال می‌کردند‪ .‬هر چه تع‪22‬داد این روزنه‌ه‪22‬ا بیش‪22‬تر می‌ش‪22‬د خط‌ه‪22‬ای بیش‪22‬تری هم‬
‫دنبال می‌شدند‪ ،‬و از این رو جزئیات بیشتری هم نمایان می‌شد‪ .‬دستگاه نیپکو تا پیشرفت فناوری تقویت‌کننده‬
‫الک‪2‬ترونیکی المپ خأل و المپ پرت‪2‬و کات‪2‬دی عمًال قاب‪2‬ل اس‪2‬تفاده نب‪2‬ود‪ .‬در س‪2‬ال ‪ ،۱۹۰۷‬ب‪2‬وریس روزین‪2‬گ‬
‫دانشمند روس برای نخستین بار توانس‪22‬ت ب‪22‬ا اس‪22‬تفاده از المپ پرت‪22‬و کات‪22‬دی در دس‪22‬تگاه گیرن‪22‬ده تلویزی‪22‬ونی‪،‬‬
‫شکل‌های ساده هندسی را از طری‪22‬ق تلویزی‪22‬ون منتق‪22‬ل نمای‪22‬د‪ .‬در س‪22‬ال ‪ ،۱۹۲۳‬والدیم‪22‬یر زوریکین دانش‪22‬مند‬
‫دیگر روس صفحه نیپکو را با یک عنصر الک‪22‬ترونیکی ج‪22‬ایگزین ک‪22‬رد‪ .‬این موض‪22‬وع ب‪22‬اعث به‌وجودآم‪22‬دن‬
‫سطح باالتری از جزئیات بدون افزایش تعداد پویش‌ها در واحد زمان شد‪ .‬در سال‌های نخست دهه ‪( ۱۹۰۰‬‬
‫‪ ۱۲۸۰‬خورشیدی) مهندسان در یافتند که می‌توان تصویر را با استفاده از ام‪22‬واج رادی‪22‬ویی فرس‪22‬تاد‪ .‬ام‪22‬ا این‬
‫کار تا سال ‪ ۱۳۰۵( ۱۹۲۶‬خورشیدی) عملی نشد‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫سرانجام جان لوگی برد دانشمند اسکاتلندی با استفاده از دیسک نیپکو برای نخستین بار موفق ش‪22‬د تص‪22‬اویر‬
‫متحرک تلویزیونی ضد نور (در سال ‪ )۱۹۲۵‬و تصاویر متحرک سیاه و س‪22‬فید (‪ )۱۹۲۶‬را در لن‪22‬دن منتق‪2‬ل‬
‫نماید‪ .‬اختراع جان لوگی برد نخستین انتقال تصویر واقعی تلویزیونی به‌شمار می‌رود‪ .‬تنها یک سال بعد در‬
‫‪ ،۱۹۲۷‬جان لوگی برد نخستین دستگاه ضبط تصاویر ویدئویی را اختراع کرد‪.‬‬
‫وی با استفاده از مدوالسیون توانس‪22‬ت س‪22‬یگنال‌های دوربین تلویزی‪22‬ونی خ‪22‬ود را ت‪22‬ا ح‪22‬د س‪22‬یگنال‌های ص‪22‬وتی‬
‫تغییر دهد و سپس آن‌ها را روی صفحه ضبط صوت ‪ ۱۰‬اینچی ضبط کند‪ .‬چند صفحه از وی‪22‬دئوهای ض‪22‬بط‬
‫شده جان لوگی برد باقی‌مانده‌اند که ویدئوهای ضبط شده در آن‌ه‪2‬ا در ده‪2‬ه ‪ ۱۹۹۰‬ب‪2‬ا اس‪2‬تفاده از تکنول‪2‬وژی‬
‫دیجیتال استخراج و بازسازی شدند‪.‬‬
‫جان لوگی برد همچنین تلویزیون رنگی مکانیکی را در سال ‪ ۱۹۲۸‬عرضه کرد‪ .‬سیستم برد کامًال با المپ‬
‫تصویر الکترونیکی و دوربین‌های امروزی متف‪22‬اوت ب‪22‬ود‪ .‬در سیس‪22‬تم او تص‪22‬ویر ب‪22‬ه کم‪22‬ک ص‪22‬فحه گ‪22‬ردان‬
‫عظیمی به‌طور مکانیکی‪ ،‬روییده می‌شد‪ .‬این ص‪22‬فحه گ‪22‬ردان س‪22‬وراخ‌هایی ب‪22‬رای عب‪22‬ور ن‪22‬ور داش‪22‬ت‪ .‬کیفیت‬
‫اولین تصاویر او خیلی بد بود و فقط ‪ ۳۰‬خط داشت‪ .‬اولین تلویزیون مکانیکی از ص‪22‬فحه نیپک‪22‬و ب‪22‬ا س‪22‬ه ف‪22‬نر‬
‫مارپیچ استفاده می‌کرد که هر فنر برای یکی از سه رنگ اصلی (قرمز‪ ،‬سبز‪ ،‬آبی) به‌کار ب‪22‬رده می‌ش‪22‬د‪ ،‬در‬
‫آن زمان ع‪22‬ده کمی از م‪22‬ردم دس‪22‬تگاه تلویزی‪22‬ون داش‪22‬تند و داش‪22‬تن تجرب‪22‬ه تماش‪22‬ای تلویزی‪22‬ون اهمیت چن‪22‬دانی‬
‫نداشت‪.‬‬
‫در سال ‪ ۱۹۳۵‬اولین سیستم تلویزی‪2‬ون الک‪2‬ترونیکی توس‪2‬ط ش‪2‬رکت ‪ EMI‬ش‪2‬رح داده ش‪2‬د‪ .‬در س‪2‬ال ‪۱۹۳۹‬‬
‫شانزده شرکت در آمریکا شروع به ساخت یا طراحی برای ساخت دس‪22‬تگاه تلویزی‪22‬ون الک‪22‬ترونیکی کردن‪22‬د‪.‬‬
‫در س‪22‬ال ‪ ۱۹۴۱‬کمیته‌ای بین‌المللی سیس‪22‬تم‌های تلویزی‪22‬ونی ‪ NTSC‬ی‪22‬ک مجموع‪22‬ه راهنم‪22‬ا ب‪22‬رای مخ‪22‬ابره‬
‫تلویزی‪22222222222222222222222222222222222222‬ون الک‪22222222222222222222222222222222222222‬ترونیکی ارائ‪22222222222222222222222222222222222222‬ه داد‪.‬‬
‫دهه ‪ ۱۹۵۰‬یک دوره زمانی مهم و طالیی در پیشرفت تلویزیون به‌ش‪22‬مار می‌آی‪22‬د‪ .‬مب‪22‬دأ تلویزیون‌ه‪22‬ای س‪22‬یاه‬
‫سفید سال ‪ ۱۹۵۶‬است‪ .‬هزینه دستگاه تلویزیون سر انجام در این زمان کاهش پی‪22‬دا ک‪22‬رد‪ .‬در س‪22‬ال ‪( ۱۹۵۳‬‬
‫دهه اخیر تلویزیون‌های مسطح اختراع ش‪22‬دند‪ .‬منش‪22‬أ تلویزی‪22‬ون‬ ‫‪ ۱۳۲۲‬خورشیدی) تلویزیون رنگی و در دو ٔ‬
‫امروزی می‌تواند در زمان گذشته با کشف خاصیت هدایت نوری ماده سلنیم توسط ویلوگبی اسمیت در سال‬
‫‪۱۸۷۳‬و اختراع دیسک اسکن توسط پاول نیپکوو در سال ‪ ۱۸۸۴‬بررسی و ردیابی ش‪22‬ود‪ .‬هم‪22‬ه سیس‪22‬تم‌های‬
‫عملی و کاربردی تلویزیون از این اصل بنیادی اسکن ی‪22‬ک تص‪22‬ویر ب‪22‬رای تولی‪22‬د س‪22‬یگنالهای س‪22‬ری زم‪22‬انی‬
‫ب‪222222222222222222222222222222222222222222‬رای نم‪222222222222222222222222222222222222222222‬ایش آن می‌باش‪222222222222222222222222222222222222222222‬ند‪.‬‬
‫این نمایش تصویری سپس به وسیله‌ای ارسال می‌شود که برخالف عمل اسکن کردن عمل می‌کند‪ .‬دس‪22‬تگاه‬
‫آخری‪ ،‬تلویزیون (یا دستگاه تلویزیون) است که با توجه به توانائیهای چشم انسان تصویر یکس‪22‬ان ومناس‪22‬بی‬
‫تهیه و نمایش می‌دهد‪.‬‬
‫تکنیک‌ه‪22‬ای الکترومیخ ‪2‬انیکی پیش از جن‪22‬گ جه‪22‬انی دوم بط‪22‬ور قاب‪22‬ل مالحظه‌ای توس‪22‬ط چ‪22‬ارلز فرانس‪22‬یس‬
‫جنکینز و جان لوگی ِبرد توسعه و تکمیل شد‪.‬‬
‫تلویزیون به خاطر ارائه تصویر از رادیو جاذبه بیشتری دارد و بعد تازهای به آن ارائ‪22‬ه می‌کن‪22‬د چش‪22‬مها را‬
‫به خود خیره می‌کن‪2‬د و ب‪2‬ه عالوه فهم پی‪2‬ام را آس‪2‬انتر می‌کن‪2‬د چ‪2‬ون تص‪22‬ویر و ص‪22‬دا اطالع‪2‬ات ک‪2‬املتری ب‪2‬ه‬
‫مخاطب می‌دهد تلویزیون از جهت کنترل و تسلط بر افکار عمومی رسانه‌ای بسیار ق‪22‬وی و م‪22‬ؤثر اس‪22‬ت در‬
‫کشورهای پیشرفته امروزه رادیو به عنوان وسیله ار ارتباط بین اللمل مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫پخش منظم برنامه‌ها در ایاالت متحده آمریکا انجام شد‪،‬بریتانیای ‪ ،‬آلمان‪ ،‬فرانس‪22‬ه‪ ،‬اتح‪22‬اد جم‪22‬اهیر ش‪22‬وروی‬
‫پیش از جنگ جهانی دوم بود‪ .‬اولین پخش تلویزیونی منظم با سطح مدرن که (‪ ۲۴۰‬خط یا بیش‪22‬تر) تعری‪22‬ف‬
‫می‌شود‪ ،‬در بریتانیا در سال ‪ ۱۹۳۶‬انجام شد‪ ،‬بزودی به «سیستم ‪ »A‬با ‪ ۴۰۵‬خط ارتقاء یافت‪ .‬ش‪22‬بکه‌های‬
‫پخش محلی در ایاالت متحده آمریکا در سال ‪ ۱۹۴۶‬شروع به کار کردند و تا اواسط دهه ‪ ۱۹۵۰‬تلویزی‪22‬ون‬
‫بخش عمومی و همگانی زندگی آمریک‪2‬ایی ش‪2‬د‪ .‬وق‪22‬تی ک‪2‬ه پخش از طری‪2‬ق ه‪2‬وای آمریک‪2‬ای ش‪2‬مالی در اول‬
‫هزینه‌های جانبی برای مشتریان (به عنوان مثال هزینه دسترسی و اس‪22‬تفاده بیش‪22‬تر و نگه‪22‬داری تجه‪22‬یزات و‬
‫سخت‌افزار) نداش‪22‬ت و پخش کنن‪22‬دگان تلویزی‪22‬ونی قبًال هزینه‌ه‪22‬ای خ‪22‬ود را از طری‪22‬ق درآم‪22‬دهای پخش آگهی‬
‫تأمین می‌کردند‪ ،‬مشتریان تلویزیون ایاالت متح‪22‬ده آمریک‪22‬ا بط‪22‬ور فزاین‪22‬ده‌ای برنامه‌ه‪22‬ای دلخ‪22‬واه خ‪22‬ود را از‬
‫طریق ثبت نام در سیستم تلویزیون کابلی یا فرستنده‌های ماهواره‌ای مستقیمًا به خانه خود بدست آوردن‪22‬د‪ .‬در‬
‫بریتانیا از سوی دیگر‪ ،‬صاحبان هر تلویزیون باید هزینه مجوز تلویزیون را بطور سالیانه پرداخت کنند‪.‬‬
‫در دهه ‪ ۱۹۶۰‬ژاپنی‌ها با استانداردهای ‪ NTSC‬موافقت کردند‪ .‬در اواخر همان ده‪22‬ه اروپ‪22‬ا دو اس‪22‬تاندارد‬
‫جدید مخابره تلویزیون معرفی کرد‪:‬‬
‫• ‪ :SECAM‬استاندارد پخش تلویزیونی در فرانسه و خاورمیانه و قسمت‌هایی از اروپای شرقی‪.‬‬
‫• ‪ :PAL‬استاندارد تلویزیون حکمفرما در اروپا‪.‬‬
‫اولین تلویزیون رنگی به وسیله تکنولوژی‌های پردازش سیگنال دیجیتالی مجتمع‪ ،‬در سال ‪ ۱۹۸۳‬ب‪22‬ه ب‪22‬ازار‬
‫عرض‪222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222‬ه ش‪222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222‬د‪.‬‬
‫در یک جلسه در س‪22‬ال ‪ ۱۹۹۳‬گ‪22‬روه تص‪22‬ویر متح‪22‬رک (‪ )MPEG‬تعری‪22‬ف وی‪22‬دئو‪ ،‬ص‪22‬وت و سیس‪22‬تم‪-‬ه‪22‬ای‬
‫‪ MPEG-2‬را کامل کردند‪ .‬از تاریخ ‪ ۱۹۹۹‬بیشتر رس‪22‬انه‌های ارتب‪22‬اط ب‪22‬ه تکنول‪22‬وژی دیجیت‪22‬ال تغی‪22‬یر پی‪22‬دا‬
‫کردن‪22222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222‬د‪.‬‬
‫در ژانوی‪22‬ه ‪ ،۲۰۱۳‬ال‌جی الک‪22‬ترونیکس نخس‪22‬تین تلویزی‪22‬ون تج‪22‬اری ب‪22‬ر پای‪22‬ه دی‪22‬ود گس‪22‬یل ن‪22‬ور ارگانی‪22‬ک (‬
‫‪ )OLED‬را روانه بازار کرد‪ .‬صفحه تلویزیونی این نسل از نمایشگرها به نسبت تلویزیون‌ه‪22‬ای ال‌س‪2‬ی‌دی‬
‫متداول و نمایشگرهای پالسما بسیار نازک‌تر‪ ،‬کارآمدتر‪ ،‬تواناتر و واضح‌تر هستند‪.‬‬
‫مفهوم خشونت‬
‫‪1‬‬
‫خشونت در لغت به معنی درشتی‪ ،‬بد خلقی و بد رفتاری آمده ‪.‬‬
‫و در اصطالح رفتار‪ ،‬کردار و اعمال نا شایس‪2‬تی اس‪2‬ت ک‪2‬ه در خ‪2‬انواده و اجتم‪2‬اع بط‪2‬ور ملم‪2‬وس و غ‪2‬یر‬
‫ملموس بروز کرده‪ ،‬زیان های مادی و آسیب های معنوی را متوجه افراد آن می سازد‪.‬‬
‫یا هر نوع اعمال انسانی که کرامت‪ ،‬شرافت‪ ،‬عزت‪ ،‬آزادی‪ ،‬اختیار‪ ،‬حیثیت و شخصیت انس‪22‬انی را م‪22‬ورد‬
‫‪2‬‬
‫مخاظره و آسیب قرار دهد عبارت از خشونت می باشد‬
‫و یا به دلیل اهمیت و گسترده گی دینی تاثیر خشونت خانواده گی د رروابط اجتماعی‪ ،‬تعریف جداگانه یی‬
‫از خشونت خانواده گی ارایه می گردد‪ .‬تمام انواع خشونت های( ف‪22‬ریکی‪ ،‬روانی‪ ،‬جنس‪22‬ی) ک‪22‬ه در محی‪22‬ط‬
‫خانواده و بین افرادیکه ب‪2‬ا هم یکج‪2‬ا زن‪2‬ده گی می کنن‪2‬د و دارای مس‪2‬ولیت ه‪2‬ای مش‪2‬ترک می باش‪2‬ند ب‪2‬روز‬
‫میکند به نام خشونت خانواده گی یاد میشود‪.‬‬

‫‪. 1‬فرهنگ عمید‪ ،‬ص ‪۴۸۶‬‬

‫‪ 2‬افراط گرایی دینی‪ ،‬ص ‪.۲۳۴‬‬

‫‪12‬‬
‫جامعه شناسان و محققان تعریف ها گونا گونی از خشونت ارایه ک‪22‬رده ان‪22‬د از مل‪22‬ه س‪22‬ازمان ص‪22‬حی جه‪22‬ان‬
‫خشونت را چنین تعریف نموده است‪:‬‬
‫خشونت عبارت است از استعما لقوه فیکی و تهدید علیه خود شخص ‪ ،‬شخصی دیگر وی‪22‬ا اجتم‪22‬اع ک‪22‬ه ب‪22‬ه‬
‫احتمال زیاد سبب مجروح شدن‪ ،‬وارد آمدن صدمات روانی‪ ،‬عدم انکشاف‪ ،‬محرومیت و حتی سبب م‪22‬رگ‬
‫گردد‪.‬‬
‫خشونت یک پدیده و رفتار نا هنجار و آسیب رسان اجتماعی است که بنابر وضعیت اجتماعی و فرهنگی‬
‫هر جامعه‪ ،‬ملت و مملکت به اشکال و انواع گونا گون بروز میکند که تمدن های جدید نیز در محو ریشه‬
‫کن کردن آن موفقیت چندانی حاص‪22‬ل نک‪22‬رده ان‪22‬د در دنی‪22‬ای پهن‪22‬اور ام‪22‬روز هیچ جامع‪22‬ه بش‪22‬ری زا س‪22‬راغ‬
‫نداریم که در آن یک از اشکال خشونت و جود نداشته باشد‪.‬‬
‫بصورت عموم خشونت داریا دو بعد میباشد‪:‬‬
‫‪ ‬بعد قابل رویت یا آشکار‪ ،‬که قابل مشاهده میباشد‪ ،‬مثل جنگ‪ ،‬کشتن‪ ،‬ش‪22‬کنجه دادن ‪ ،‬فلج ک‪22‬ردن زدن‬
‫و غیره‪.‬‬
‫‪ ‬بعد غیر قابل رویت یا پنه‪2‬ا نک‪2‬ه ب‪2‬ه چش‪2‬م دی‪2‬ده نمیش‪2‬ود ام‪2‬ا اث‪2‬رات آن‪2‬را میت‪2‬وان مش‪2‬اهده نم‪2‬ود مانن‪2‬د‪.‬‬
‫فقر‪،‬بیسوادی و مشکالت که از اثر اراده غیر عادالنه خدمات اجتماعی بوجود می آید‪.‬‬
‫از بدو تشکیل نهاد خانواده‪ ،‬خشونت هم در کانون خانواده ها وج‪22‬ود داش‪22‬ته ک‪22‬ه در ط‪22‬ول ادوار و اعص‪22‬ار‬
‫قبل از اسالم‪ ،‬این خشونت ها به اشکال و انواع مختلف اعمال میشد زنده به گ‪2‬ورکردن دخ‪2‬تران معص‪2‬وم‬
‫در دورا جاهلیت و خردی و فروش زن ها درتمدن های مختلق نشاه های بارزی از پدیده مذموم خشونت‪،‬‬
‫بخصوص علیه زنان و دختران چه در محیط خانواده و چه در محیط اجتماع می باشد‪.‬‬
‫در حدود سی سال قبل خشونت های خانواده گی م‪22‬رد توج‪22‬ه دانش‪22‬مندان غ‪22‬رب ق‪22‬رار گ‪22‬رفتن تحقیق‪22‬اتی ک‪22‬ه‬
‫روی آسیب ها و نا هنجاری های اجتماعی انجام داده بودند‪،‬بیانگر این واقعیت بود که در صدر ب‪22‬االیی آن‬
‫نا هنجاری ها ‪ ،‬با خشونت های که از درون خانواده ها به جامعه منتقل شده رابطه مستقیم دارد‪ .‬خش‪22‬ونت‬
‫خانواده گی محدود به قلمرو خانواده نبوده تمام جامعه از آسیب آن در امان نمی ماند‪.‬‬
‫قانون منع خشونت علیه زن که د رچهار فصل و ‪ ۴۴‬ماده بع‪2‬د از توش‪2‬یح مح‪2‬ترم رئیس جمه‪2‬وری کش‪2‬ور‬
‫در جریده رسمی شماره ‪ ۹۸۹‬از طرف وزارت محترم عدلیه به تاریخ ‪ ۱۰‬اسد سال ‪ ۱۳۸۸‬به نشر رسیده‬
‫‪3‬‬
‫است‪.‬‬
‫تعریف خشونت علیه زن‬
‫مجمع عمومی سازمان ملل متحد خشونت علیه زنان را «هرگونه عمل خشونت‌آمیز بر پایه جنسیت که بتواند‬
‫منجر به آسیب فیزیکی (بدنی)‪ ،‬جنسی ی‪22‬ا روانی زن‪22‬ان بش‪22‬ود» تعری‪22‬ف کرده‌اس‪22‬ت ک‪22‬ه ش‪22‬امل «تهدی‪22‬د ب‪22‬ه این‬
‫کارها‪ ،‬اعمال اجبار‪ ،‬یا سلب مستبدانه آزادی (چه در اجتماع و چه در زندگی شخص‪22‬ی)» می‌ش‪22‬ود‪ .‬اعالمی‪22‬ه‬
‫رفع خشونت علیه زنان در س‪22‬ال ‪ ۱۹۹۳‬بی‪22‬ان می‌کن‪22‬د ک‪22‬ه این خش‪22‬ونت ممکن اس‪22‬ت توس‪22‬ط اف‪22‬رادی از هم‪22‬ان‬
‫جنس‪ ،‬اشخاص عادی‪ ،‬اعضای خانواده‌ها و دولت‌ها اعمال شود‪.‬‬

‫‪ 3‬افراط گرایی های دینی‪ ،‬ص‪۲۳۷‬‬

‫‪13‬‬
‫همچنین هرگونه رفتار خشن وابسته به جنسیت که موجب آسیب جسمی‪ ،‬جنس‪22‬ی‪ ،‬روجی و رنج زن‪22‬ان ش‪22‬ود‬
‫را خشونت علیه زن می‌گویند‪ .‬این خشونت می‌تواند ب‪2‬ا تهدی‪2‬د‪ ،‬اجب‪2‬ار ی‪2‬ا س‪2‬لب اختی‪2‬ار و آزادی‪ ،‬به‌ص‪2‬ورت‬
‫پنهان یا آشکار انجام شود‪ ( .‬مجموعه اسناد بین المللی حقوق بشر‪ ،1382 ،‬ص ‪)2‬‬
‫مجمع عمومی سازمان ملل متحد‪ ،‬اعالميه جه‪2‬انی من‪2‬ع خش‪2‬ونت ب‪2‬ا زن‪2‬ان را در ف‪22‬بروری ‪ ۱۹۹۴‬تص‪22‬ويب‬
‫كرده است‪ .‬اين اعالميه به چند اصل از جمله نياز براي تعريف ج‪22‬امع خش‪22‬ونت ب‪22‬ا زن‪22‬ان و تعه‪22‬د دولته‪22‬ا و‬
‫جامعه جهاني به حذف خشونت با زنان اشاره دارد‪ .‬اين اعالميه‪ ،‬خشونت ب‪22‬ا زن‪22‬ان را چ‪22‬نين تعريف ك‪22‬رده‬
‫است‪« :‬خشونت با زنان‪ ،‬هر كار خشونتآميزي بر اساس جنس است که به آزار رساندن يا رنجاندن جسمی‪،‬‬
‫جنسی يا روانی زنان بيانجامد يا بتواند بيانجامد‪ ،‬از جمل‪22‬ه تهديدها يا رفتاره‪22‬اي مش‪22‬ابه‪ ،‬اجب‪22‬ار يا مح‪22‬روم‬
‫کردن مستبدانه زنان از آزادی که آشكارا يا در خلوت زندگی خصوصی انجام شود‪.‬‬
‫در اين اعالميه آمده است‪« :‬با نگ‪2‬رانی از اين ک‪2‬ه خش‪2‬ونت ب‪2‬ا زن‪2‬ان‪ ،‬م‪2‬انعی در راه دس‪2‬تيابی ب‪2‬ه براب‪2‬ری‪،‬‬
‫پيشرفت و صلح است و با تأکيد بر اينکه خشونت با زنان نشانه نقض حقوق بشر و آزادیه‪2‬ای اساس‪2‬ی زن‪2‬ان‬
‫است و برخورداری زنان را از اين حقوق و آزادیها به طور ناقص يا کامل نفی میکند؛ ب‪22‬ا آگ‪22‬اهی از اينک‪22‬ه‬
‫خشونت با زنان‪ ،‬نمايشی از نابرابری تاريخی روابط قدرت ميان زنان و م‪22‬ردان اس‪22‬ت ک‪22‬ه ب‪22‬ه زير س‪22‬لطه‬
‫کشيدن و تبعيض عليه زنان از سوي مردان و پيشگيری از پيشرفت کامل زنان انجاميده و اينکه خشونت ب‪22‬ا‬
‫زنان يکی از ساختارهای مهم اجتماعی اس‪22‬ت ک‪22‬ه زن‪22‬ان را ب‪22‬ه م‪22‬وقعيته‪22‬ای فرودس‪22‬ت در مقايس‪22‬ه ب‪22‬ا م‪22‬ردان‬
‫مجبور میکند‪ ،‬ضرورت جلوگيری از خشونت با زنان اعالم میشود‬
‫وقتی در چارچوب ارتباط نزديک ميان دو فرد‪ ،‬رفت‪22‬ار م‪22‬رد ب‪22‬ا زن‪ ،‬خش‪22‬ونتآم‪22‬يز و س‪22‬لطهگران‪22‬ه باش‪22‬د‪ ،‬ب‪22‬ه‬
‫خشونت خانگی خواهد انجامید‪ .‬خشونت خ‪22‬انگی ممکن اس‪22‬ت ب‪22‬دنی‪ ،‬جنس‪22‬ی‪ ،‬روانی‪ ،‬ع‪22‬اطفی ی‪22‬ا اقتص‪22‬ادی‬
‫باشد‪ .‬خشونت شاید تنها به صورت تهدید باشد یا جنبه عملی هم به خود بگیرد‪ .‬خشونت‪ ،‬گ‪22‬ذرا ی‪22‬ا هميش‪22‬گی‬
‫رخ میدهد‪ .‬خشونت در خانواده در ميان همه طبق‪22‬هه‪22‬ای اجتم‪22‬اعی و گ‪22‬روهه‪22‬ای س‪22‬نی‪ ،‬ن‪22‬ژادی و جنس‪22‬ی ب‪22‬ا‬
‫هرگونه شيوه زندگی يا با وجود ناتوانی جسمی روی میدهد‪.‬‬
‫خشونت خانگی ممکن است در هر زمان‪ ،‬چه در آغاز و چه پس از گذشت چند سال از ارتباط ميان دو نفر‬
‫رخ نشان دهد‪ .‬کودکان نيز از پیآمد منفی خشونت خانگی در کوتاه یا درازمدت در امان نیستند‪ .‬همه گون‪22‬ه‪-‬‬
‫های خشونت در قدرتطلبی و سلطهگری فرد آزاررسان ریشه دارد‪.‬‬
‫در گزارشهای مربوط به خشونت خانگی‪ ،‬زنان و کودکان‪ ،‬قربانيان اص‪22‬لی و م‪22‬ردان‪ ،‬آزاررس‪22‬ان مع‪22‬رفی‬
‫شدهاند‪ .‬بنابر آمارهای جهانی‪ 90 ،‬درصد از قربانيان خش‪22‬ونت خ‪22‬انگی را زن‪22‬ان و ‪ 10‬درص‪22‬د را م‪22‬ردان‬
‫تشکیل میدهند‪ .‬مردان ن‪22‬يز گ‪22‬اهی ب‪22‬ا ب‪22‬درفتاری زن‪22‬ان روب‪22‬هرو میش‪22‬وند‪ ،‬ولی م‪22‬وارد م‪22‬رگآور و خطرن‪22‬اک‬
‫خشونت خانگی از سوی مردان با دختران و زنان خانواده صورت میگیرد‪ .‬اف‪22‬زون ب‪22‬ر آن‪ ،‬م‪22‬ردانی ک‪22‬ه ب‪22‬ا‬
‫خشونت زن رو به رو شوند‪ ،‬پس از ترک کردن زن‪ ،‬مورد تهديد ج‪22‬انی وی ق‪22‬رار نمیگیرن‪22‬د‪ .‬این در ح‪22‬الی‬
‫است که دوره پس از ترک مرد‪ ،‬برای زن بسيار خطرناک است‪ ( .‬مجموعه اس‪2‬ناد بین المللی حق‪2‬وق بش‪2‬ر‪،‬‬
‫‪ ،1382‬ص ‪)3‬‬

‫‪14‬‬
 ‫پیشینه خشونت خانوادگی در جهان‬
‫مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز ‪ 25‬نوام‪2‬بر را «روز جه‪2‬انی ريش‪2‬هك‪2‬ني خش‪2‬ونت ب‪2‬ا زن‪2‬ان» ناميده‬
‫است‪ .‬سازمان ملل متحد از دولتها و سازمانهای جهاني و سازمانهاي غيردولتی ميخواهد تا هر ساله در اين‬
‫روز‪ ،‬تالشهايی را برای افزايش آگاهی عمومي درباره خشونت خانگي به كار بندند‪.‬‬
‫خشونت با زنان مرز نمیشناس‪22‬د‪ .‬مح‪22‬دود ب‪22‬ه جامع‪22‬هه‪22‬اي در ح‪22‬ال توس‪22‬عه يا مس‪22‬لمان نيس‪22‬ت‪ .‬عام‪22‬ل اص‪22‬لی‬
‫خشونت با زنان در تبعيضی است که مانع از برابری زن با مرد در همه سطوح زندگی میشود‪ .‬خشونت هم‬
‫در تبعيض ريش‪22‬ه دارد و هم ب‪22‬ه آن دامن میزن‪22‬د‪ .‬س‪22‬ازمان عف‪22‬و بينالمل‪22‬ل در ج‪22‬زوهه‪22‬ای خ‪22‬ود آورده اس‪22‬ت‪:‬‬
‫«خشونت با زن‪ ،‬طبيعی يا چ‪22‬اره ناپ‪22‬ذير نيس‪22‬ت‪ ،‬بلک‪22‬ه تظ‪22‬اهری اس‪22‬ت از ارزشه‪22‬ا و معياره‪22‬ای ت‪22‬اريخی و‬
‫فرهنگی جامعههاي گوناگون‪ .‬برخی نهادهای اجتماعی و سياسی‪ ،‬زمينهساز تض‪22‬عيف زن و خش‪22‬ونت ب‪22‬ا او‬
‫میشوند‪ .‬برخی آداب و رسوم فرهنگی و سنتی هم به ويژه آنها که وسواسآميزان‪22‬ه‪ ،‬ب‪22‬ر پرهيزگ‪22‬اری جنس‪22‬ی‬
‫تأکيد میکنند‪ ،‬بهانهای هستند برای خشونت با زنان و دختران‪.‬‬
‫خانواده که پناهگاه انسان شناخته میشود‪ ،‬در آمارهای جهاني‪ ،‬بزرگترين کانون خشونت با زنان و کودک‪22‬ان‬
‫به شمار میآيد‪ .‬بسياري از دختران و زن‪2‬ان حاض‪2‬ر نيس‪2‬تند خش‪2‬ونت خ‪2‬انگي را ب‪2‬ه پليس گ‪2‬زارش دهن‪2‬د‪ .‬در‬
‫ب‪22‬رخي كش‪22‬ورها ن‪22‬يز نهاده‪22‬اي قض‪22‬ايي ب‪22‬ه ش‪22‬كايت در اين زمين‪22‬ه ت‪22‬رتيب اث‪22‬ر نميدهن‪22‬د و آن را موض‪22‬وعي‬
‫خصوصي ميدانند‪ .‬به اين داليل‪ ،‬آمار خشونت خانگي‪ ،‬دقيق نيست‪ .‬ب‪2‬ا اين ح‪2‬ال‪ ،‬آم‪2‬ار گ‪2‬ردآوري ش‪2‬ده هم‪-‬‬
‫چنان تكاندهنده است‪.‬‬
‫به گفته سازمان عفو بينالملل‪ ،‬خشونت در خ‪2‬انواده بيش از ابتال ب‪2‬ه س‪2‬رطان و تص‪2‬ادفه‪2‬اي ج‪2‬ادهای‪ ،‬عام‪2‬ل‬
‫مرگ يا معلول شدن زنان اروپايی در گروه سنی ‪ 16‬تا ‪ 44‬سال است‪ ۳۰.‬تا ‪ ۳۵‬درصد زنان امريکايی با‬
‫آزار بدني شوهرشان روبهرو ميشوند‪ ۱۵ .‬تا ‪ ۲۵‬درصد آنها هنگام بارداری مورد ضرب و جرح قرار می‪-‬‬
‫گيرند‪ .‬از هر ‪ ۱۰‬قربانی زن‪ ،‬سه نفر را شوهر يا دوست پسرش کشته اس‪22‬ت‪ .‬در ش‪22‬يلی‪ ۶۳ ،‬درص‪22‬د زن‪22‬ان‬
‫مورد آزار بدني قرار میگيرند‪ ۴۱ .‬درصد زنان هند بر اثر آزار بدني همسران خود دست به خودکش‪22‬ی می‪-‬‬
‫زنند‪ .‬در بنگالدش‪ ،‬بيش از ‪ ۵۰‬درصد قتلها در خشونت مردان ريشه دارد‪ .‬بن‪22‬ابر تخمين دولت روس‪22‬يه‪ ،‬در‬
‫سال ‪ 14 ،1999‬هزار زن به دست خويشاوندان خود كش‪2‬ته ش‪2‬دند‪ .‬اين كش‪2‬ور‪ ،‬ب‪2‬رای مقابل‪2‬ه ب‪2‬ا خش‪2‬ونت‬
‫خانگی‪ ،‬هيچ قانوني ندارد‪ .‬در آفريقاي جنوبي‪ ،‬شمار زناني كه در خانه به ضرب گلوله كشته ميشوند‪ ،‬بيش‬
‫از آنهايي است كه بيرون خانه و به دست افراد غريبه به قتل ميرسند(مجموعه اسناد بین المللی حقوق بشر‪،‬‬
‫‪ ،1382‬ص ‪)6‬‬
‫در كشورهاي مسلماننشين كه تفسير انعطافناپذير از ق‪22‬وانين ش‪22‬رعي را در پيش گرفت‪22‬هان‪22‬د‪ ،‬حق‪22‬وق زن‪22‬ان ب‪22‬ا‬
‫پيچيدگيهاي ويژهاي روبهرو است‪ .‬در اين م‪2‬وارد‪ ،‬زن‪2‬ان در ازدواج و طالق‪ ،‬اختيار كمت‪2‬ري دارن‪2‬د و اين‬
‫موضوع‪ ،‬زمينهساز خشونت خانگي بيشتري ميشود‪ .‬حاكم ب‪2‬ودن ديدگاهه‪2‬اي س‪2‬نتي در اين گون‪2‬ه كش‪2‬ورها‬
‫سبب ميشود آماري مستند از ميزان حوادث خشونت خانگي در دست نباشد‪ .‬در چنين كشورهايي‪ ،‬س‪22‬نته‪22‬اي‬
‫زندگي فئودالي بسيار ريشهدار است و به زن به چشم دارايي خود مينگرند‪ .‬پس تجاوز به حقوق آنان ب‪22‬دون‬
‫مجازات ميماند‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫برخی کشورها با کمک سازمانهای جهاني مدافع حقوق بشر‪ ،‬براي مهار اين روند‪ ،‬ب‪22‬ه ابتكاره‪22‬اي ت‪22‬ازهاي‬
‫دست زدهاند‪ .‬دولت اسپانيا به تازگي براي مقابله با خشونت خانگي‪ ،‬براس‪22‬اس نظره‪22‬اي گ‪22‬ردآوري ش‪22‬ده از‬
‫زنان آسيبديده‪ ،‬سياستهايي را تدوين كرده است‪ .‬قوانين جديد‪ ،‬قدرت بيشتري براي س‪22‬ازمانه‪22‬اي بهزيس‪22‬تي و‬
‫پليس درنظر گرفته اس‪22‬ت ت‪22‬ا از رفت‪22‬ار خش‪22‬ونتآم‪22‬يز م‪22‬رد پيش از خطرآفريني پيشگ‪22‬يري كنن‪22‬د‪ .‬همچ‪22‬نين از‬
‫قربانيان خشونت خانگي بيشتر پشتيباني كنند تا احساس تنهايي به آنها دست ندهد‪.‬‬
‫س‪22‬ازمانه‪22‬ای م‪22‬دافع حق‪22‬وق زن‪22‬ان از ق‪22‬انونگ‪22‬ذاران كش‪22‬ورها میخواهن‪22‬د در م‪22‬ورد پيشگ‪22‬يری از خش‪22‬ونت‪،‬‬
‫راهکارهاي دراز مدت‪ ،‬هدفگذاری و اولويتبندیهای روشن و قابل اندازهگيری‪ ،‬تدبيرهای هماهن‪22‬گ ب‪22‬رای‬
‫برخورد با بدرفتاري با زن‪ ،‬نظارت بر تأثير مداخله مستقيم در موارد جدی و گستردهتر‪ ،‬متعهدانهتر عم‪22‬ل‬
‫کنند تا هم به سود زنان گام بردارند و هم به سود دولتها( مجموعه اسناد بین المللی حقوق بشر‪ ،1382 ،‬ص‬
‫‪.)9‬‬
‫دستهبندی خشونت خانوادگی‬
‫خشونت بدنی‬ ‫‪-1‬‬
‫هرگونه حمله فيزيکی به فرد‪ ،‬خشونت بدنی است‪ ،‬مانند‪ :‬س‪22‬يلی‪ ،‬لگ‪22‬د‪ ،‬مش‪22‬ت‪ ،‬نيش‪22‬گون‪ ،‬کش‪22‬يدن م‪22‬و‪ ،‬گ‪22‬از‬
‫گرفتن‪ ،‬محکم کشيدن دست و پا‪ ،‬هل دادن‪ ،‬به زور کشيدن‪ ،‬اسيد پاشيدن‪ ،‬سوزاندن و پرتاب اش‪22‬يا‪ .‬هم‪22‬ه اين‬
‫رفتارها اثر بدنی از خود بر جای میگذارند‪ .‬گاه اثر ضربههای وارد شده (مثال به سر) به دليل پوشيده بودن‬
‫آن ناحيه از بدن کمتر آشکار است‪.‬‬
‫تجاوز جنسی نیز خشونت بدنی پنهانی است که شايد بدترين آثار روحی و ب‪22‬دنی را ب‪22‬ر ج‪22‬ای گ‪22‬ذارد‪ .‬تم‪22‬اس‬
‫جنسی اجباری که مرد در مقام شوهر بر همسر خود تحميل میکند‪ ،‬در بسياری از فرهنگها‪ ،‬تج‪22‬اوز جنس‪22‬ی‬
‫به شمار میرود‪ .‬در اين فرهنگها‪ ،‬تمکين زن به خواسته مرد تنها به دليل شوهر ب‪22‬ودن او‪ ،‬پذيرفت‪22‬ه نيس‪22‬ت و‬
‫پيگرد قانونی دارد‪ .‬زنای با محارم‪ ،‬گونه ديگری از خشونت خانگی است که به طور تقريبی در همه ج‪22‬ای‬
‫دنيا‪ ،‬رفتاری غيرقانونی بوده و سزاوار مجازات سنگين است( بختیاری ‪ ، 1383 ،‬ص ‪.)44‬‬

‫‪ -2‬خشونت گفتاری‬
‫از ديد روانشناسان‪ ،‬سخن آزاردهنده‪ ،‬رفتار خشونتآميز است‪ .‬افراد جامعه هم بسته به جایگاه خ‪22‬ود و ش‪22‬دت‬
‫و ض‪22‬عف پرخ‪22‬اشگ‪22‬ری‪ ،‬واکنش نش‪22‬ان میدهن‪22‬د‪ .‬گفت‪22‬ار ناخوش‪22‬ايند ب‪22‬ه ص‪22‬ورت ناس‪22‬زا‪ ،‬لحن خش‪22‬ونتب‪22‬ار و‬
‫تحقيرآمیز‪ ،‬فرد را میآزارد‪ .‬کوچک شمردن و مسخره کردن شخصيت زن در براب‪22‬ر فرزن‪22‬دان‪ ،‬دوس‪22‬تان و‬
‫خویشاوندان‪ ،‬با به کار بردن چنین سخنانی‪ ،‬خشونت گفتاری به شمار میآید ‪« :‬نمیفهمی‪ ،‬نمیتوانی‪ ،‬نمیدانی‪،‬‬
‫نظر نده‪ ،‬حرف احمقانه نزن‪ ،‬چرا مثل بقيه زنها (یا مادرها) نيستی؟»‪ .‬مسخره کردن کارهای زن در خانه‬
‫نیز ممکن است به صورت ايراد گرفتن از آشپزی‪ ،‬خانهداری‪ ،‬بچهداری زن ی‪22‬ا مقايس‪22‬ه مه‪22‬ارته‪22‬ای وی ب‪22‬ا‬
‫زنان ديگر (مادر شوهر‪ ،‬خ‪22‬واهر ش‪22‬وهر‪ ،‬م‪22‬ادر زن‪ ،‬زن همس‪22‬ايه و زن همک‪22‬ار) نم‪22‬ودار ش‪22‬ود‪ .‬هم ب‪22‬رخی‬
‫مردان برای تنبيه همسر يا دختر خود از سکوت آزاردهن‪22‬ده اس‪22‬تفاده میکنن‪22‬د ی‪22‬ا ب‪22‬ا رفت‪22‬اری قهرآل‪22‬ود‪ ،‬ب‪22‬رای‬
‫جبران ناکامی خود‪ ،‬انتقام میگيرند‪ .‬این کار همانند گفتار آزاردهنده‪ ،‬خشونتبار خواهد بود‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫‪-3‬خشونت پنهان‬
‫آثار خشونت را ميتوان ديد‪ ،‬مانند‪ :‬کبودی بدن‪ ،‬زخم‪ ،‬شکستگی و سوختگی‪ .‬در مقابل‪ ،‬برخي خش‪22‬ونته‪22‬ا را‬
‫به چشم نمیبينيم‪ ،‬ولي تحملشان بسيار دشوار است و پيآمدهای آنها در خف‪22‬ا تحم‪22‬ل میش‪22‬ود‪ .‬دروغ گفتن‪ ،‬نفق‪22‬ه‬
‫ندادن‪ ،‬درد دل درباره زندگی خصوصی با غريبهها و همکاران‪ ،‬بيتوجهي به خواستههای مطلوب زن‪ ،‬دير‬
‫بازگشتن به خانه‪ ،‬چشمچرانی کردن‪ ،‬قدرناشناس بودن و بیاعتنايی به قول و قرار‪ ،‬نمونهه‪22‬ايي از خش‪22‬ونت‬
‫پنهان هستند( بختیاری ‪ ، 1383 ،‬ص ‪.)45‬‬
‫ناامنی عاطفی پس از تهديدهاي بدني‪ ،‬بدترين شکل خشونت خانگی با زنان است که در کشورهای مسلمان‪-‬‬
‫نشين به صورت چند همسری نمود پيدا میکند‪ .‬در اين ح‪2‬الت‪ ،‬چ‪2‬ون م‪2‬رد ب‪2‬راي ازدواج دوب‪2‬اره‪ ،‬از همس‪2‬ر‬
‫نخست خود اجازه نميگيرد‪ ،‬بگومگوي رفتاري در اين باره‪ ،‬در بسياري از موارد‪ ،‬ب‪22‬ه خش‪22‬ونت كش‪22‬يده مي‪-‬‬
‫شود‪ .‬به جز آن‪ ،‬حتا اگر زنان چنين مردي در يك جا هم زندگي نكنند‪ ،‬فشار رواني چنين وضعيتي‪ ،‬آن‪2‬ان را‬
‫آزار ميدهد‪ ( .‬بختیاری ‪ ، 1383 ،‬ص ‪.)45‬‬

‫ريشه هاي پذيرش خشونت خانوادگی‬

‫درک اين موضوع که چرا زنان‪ ،‬رابطه بد و خشونتآميز را تحمل میکنند‪ ،‬س‪22‬خت اس‪22‬ت‪ .‬عوام‪22‬ل گون‪22‬اگوني‬
‫وجود دارد که ترک چنين رابطه نامطلوبي را دشوار میکند‪ .‬اين عوامل را ميتوان چنين برشمرد‪:‬‬
‫ترس از خشونتهای پسين‪ :‬آمار نشان میدهد نيمی از موارد قتل زنان زم‪2‬انی رخ داده اس‪2‬ت ک‪2‬ه آنه‪2‬ا‪ ،‬م‪2‬رد‬
‫(شوهر‪ ،‬پسر‪ ،‬پدر و ‪ )...‬را ترک کرده يا در حال ترک او بودهاند‪.‬‬
‫ناآگاهی حقوقي‪ :‬بسياری از زنان نمیدانند چگونه از حقوق قانونی خود در جامعه بهره بگيرند‪.‬‬
‫وابستگی اقتصادی‪ :‬نداشتن استقالل مالی‪ ،‬زندگی زن را پس از ترک كردن مردش طاقتفرسا ميکند‪.‬‬
‫حفظ سامان فرزندان‪ :‬بسياری از زنان ميپندارند حفظ رابطه نامناسب‪ ،‬بر ترک خان‪2‬ه و خط‪2‬ر ناب‪2‬هس‪2‬امانی‬
‫فرزندان برتري دارد‪ .‬اين در حالی است که در چنين شرايطی‪ ،‬فرزندان از جمله قربانيان خشونت خ‪22‬انگی‬
‫هستند‪.‬‬
‫حفظ آبرو‪ :‬بسياری از زنان از واکنش اجتماع نگران هستند و می ترسند انگشتنما شوند‪.‬‬
‫وابستگی عاطفی‪ :‬عاطفههاي ضد و نقيض‪ ،‬مانند‪ :‬ترس‪ ،‬شرم‪ ،‬عالقه به مرد‪ ،‬اميد به بهبود معج‪22‬زهآس‪22‬ای‬
‫شرايط و پايبندی به رابطه‪ ،‬سبب میشود زن از ترک مرد چشم بپوشد‪.‬‬
‫اعتماد به نفس نداشتن‪ :‬بدرفتاري مرد پس از چندي‪ ،‬از عزت نفس زن میكاهد‪.‬‬
‫تربيت فرهنگی‪ :‬بسياری از زنان گونهاي پرورش يافتهاند که فک‪22‬ر میکنن‪22‬د زن‪22‬دگی کام‪22‬ل را تنه‪22‬ا در ق‪22‬الب‬
‫يک همسر و مادر تجربه خواهند کرد يا اين که طالق گرفتن غلط است‪ .‬در برخی م‪22‬وارد‪ ،‬خ‪22‬انواده زن ب‪22‬ه‬
‫همين داليل‪ ،‬او را از ترک كردن مرد باز ميدارند( بختیاری ‪ ، 1383 ،‬ص ‪.)47‬‬

‫‪17‬‬
 ‫فصل چهارم‬
‫تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت علیه زنان از ‪ 1385‬الی ‪1395‬‬
‫مقدمه‬
‫جراید‪ ،‬ماهواره ‪ ،‬اینترنت و ‪ ...‬بر زندگی افراد سبب شده است تا اف‪2‬راد در ش‪2‬رایطی‬ ‫‌‬ ‫تأثیر رادیو‪ ،‬تلویزیون‪،‬‬
‫جدید و قهری برنامه خود را متناسب و همسو با آنها تغییر دهند‪ .‬به عن‪22‬وان نمون‪22‬ه معم‪22‬وال اعض‪22‬ای خ‪22‬انواده‬
‫برنامه کار و زندگی خود را طوری تعیین میکنند که بتوانند به موقع از تماشای برخی از برنامهه‪22‬ا بهرهمن‪22‬د‬
‫شوند ‪ .‬قطعا تأثیر رسانههای متنوع و متعدد برحسب محیط و برداشت تماشاگران مختلف جامعه فرق میکن‪22‬د‬
‫و گروههای تحصیل کرده با دارا بودن معلومات ک‪22‬افی و آگ‪22‬اهی وس‪22‬یع میتوانن‪22‬د مس‪22‬ایل را از ابع‪22‬اد مختل‪22‬ف‬
‫شناسایی و بررسی نموده و درباره آنها به قضاوت نشسته و داوری نمایند‪.‬‬
‫لیکن گروههای کم سواد و ناآگاه ‪ ،‬به واسطه محدودیت اطالعات و درک ناک‪22‬افی در م‪22‬وارد زی‪22‬ادی ق‪22‬ادر ب‪22‬ه‬
‫تجزیه و تحلیل دادههای دریافتی نبوده و به ناچار یا آنها را میپذیرند و یا این که خود را نس‪22‬بت ب‪22‬دانها بیگان‪22‬ه‬
‫شیوههای متفاوتی با جرم‬ ‫احساس کرده و از اظهار نظر خودداری میکنند‪ .‬اما آن چه مسلم است‪ ،‬رسانهها به ‌‬
‫و خشونت ارتباط دارند‪ ،‬در میان رسانههای جمعی ‪ ،‬فیلمهای سینمایی به عنوان یک عامل مؤثر در انحراف‬
‫و بزهکاری جوانان سابقهی قدیمتری دارن‪22‬د‪ .‬نم‪22‬ایش اعم‪22‬ال خش‪22‬ونتبار ‪ ،‬کش‪22‬تار ‪ ،‬جن‪22‬ایت و ن‪22‬یز ص‪22‬حنههای‬
‫هیجانانگیز در فزونی و تشدید اعمال انحرافی و بزه اثر بسزایی دارد‪.‬‬
‫نقش فیلمها در بزهکاری و جرم و جنابت از این ام‪22‬ر ناش‪22‬ی میش‪22‬ود ک‪22‬ه آنه‪22‬ا ص‪22‬حنههای پرخاش‪22‬گرانه مانن‪22‬د‬
‫تندخویی ‪ ،‬بیرحمی ‪ ،‬آدمکشی و دعوا را با تمام فنون و بکارگیری آخرین و پیچیدهترین شگردهای سینمایی‬
‫ناشی از فنآوری روز در این حوزه به نمایش میگذارن‪2‬د‪ .‬چ‪2‬یزی ک‪2‬ه ام‪2‬روز ب‪2‬ه نظ‪2‬ر میرس‪2‬د‪ ،‬در بخش قاب‪2‬ل‬
‫توجهی از فیلمها و سریالهای پخش شده از رسانه تصویری ملی م‪22‬ا دی‪22‬ده میش‪22‬ود‪ .‬تحقیق‪22‬ات نش‪22‬ان میده‪22‬د ک‪22‬ه‬
‫تعداد زیادی از بزهکاران در مقایسه با افراد عادی ب‪2‬ه دی‪2‬دن فیلمه‪2‬ای س‪2‬ینمایی خش‪2‬ونتبار و جن‪2‬ایی و از این‬

‫‪18‬‬
 ‫قبیل دلبستگی بیشتری داشتهاند‪.‬‬
‫معتاد شدن به مع‪22‬نی ع‪22‬ام کلم‪22‬ه از اث‪22‬رات منفی این پدی‪22‬ده اس‪22‬ت بخص‪22‬وص این ام‪22‬ر در کودک‪22‬ان بیش‪22‬تر دی‪22‬ده‬
‫میشود‪ .‬کودک چنان به برنامههای مورد عالقه خ‪2‬ود گ‪2‬رایش پی‪2‬دا میکن‪2‬د ک‪2‬ه ض‪22‬روریترین ام‪2‬ور زن‪2‬دگی و‬ ‫‌‬
‫میبرد‪ .‬برعکس هر گاه وسایل ارتباط جمعی یک سویه قابل انتظار است در ح‪22‬الی‬ ‫تعامل اجتماعی را از یاد ‌‬
‫که بسیاری از بزرگساالن ب‪2‬ه مکانیزمه‪2‬ای دف‪2‬اعی خ‪2‬اص خ‪2‬ود مجه‪2‬ز ش‪2‬دهاند‪ ،‬ام‪2‬ا این موض‪2‬وع در م‪2‬ورد‬
‫کودکان مصداق کمتری دارد چرا که هنوز ذهن کودک رموز تحلیل عقاید و سنجش و سپس پذیرش ی‪22‬ا ط‪22‬رد‬
‫منطقی آن را درک نکرده است‪ ،‬از این رو وقتی کودکان بدون هیچ پناه و یا حف‪22‬اظ در براب‪22‬ر وس‪22‬ایل ارتب‪22‬اط‬
‫جمعی قرار میگیرند ‪ ،‬سخت تأثیر پذیر شده و ناچار به سختی آسیبپذیر خواهند شد‪.‬‬
‫تلویزیون به مثابه رسانهای همهگیر و پرنفوذ تأثیری فراتر و بیشتر از س‪2‬ایر رس‪2‬انههای موج‪2‬ود دارد‪ .‬نظ‪2‬ر‬
‫به این که معموال تصویر بیش از نوشته یا سخن انسان را متأثر میسازد‪ ،‬بیش‪22‬تر بررس‪22‬یهای مرتب‪22‬ط ب‪22‬ا ت‪22‬أثیر‬
‫وسایل ارتباط جمعی در رفتارهای انحرافی به سینما ‪ ،‬تلویزیون و احتماال نوارهای مصور اختص‪22‬اص یافت‪22‬ه‬
‫است‪.‬‬
‫با این وجود مرور برخی از تحقیقات و یافتههای پژوهشی نشان میدهد که تلویزیون ت‪2‬أثیر قاب‪2‬ل مالحظه‪2‬ای‬
‫در افزایش خشونت یا تحمیل عقاید و تغییر افکار ندارد‪ .‬شاید مشکل در این قبیل پژوهش‪2‬ها ب‪22‬دین س‪22‬بب باش‪22‬د‬
‫که هیچگاه نمیتوان تأثیر تلویزیون را از متغیرهای دیگری مانند پایگاه اجتماعی ‪ ،‬ساخت خانوادهه‪22‬ا ‪ ،‬جنس‬
‫‪ ،‬سن ‪ ،‬تحصیالت و ساخت روانی فرد جدا کرد و درباره آن به داوری نشست‪.‬‬
‫تاثیر تلویزون های خصوصی در افزایش خشونت علیه زنان‬
‫شماری از رسانه‌های افغانستان خشونت علیه زنان را ترویج می‌کنند‪ .‬نتیجه ی‪22‬ک تحقی‪22‬ق ت‪22‬ازه در افغانس‪22‬تان‬
‫نشان داده که رسانه‌ها در برخی از موارد تاثیرات منفی در جامعه مخصوصًا بر زنان داشته و خشونت علیه‬
‫آنها را ترویج داده است‪.‬‬
‫این تحقیق از سوی موسسه "انکشاف و حم‪2‬ایت از زن‪2‬ان و کودک‪2‬ان افغ‪2‬ان" در س‪2‬ه ش‪2‬هر ب‪2‬زرگ افغانس‪2‬تان‬
‫(کابل‪ ،‬هرات و مزار شریف) انجام شده است‪.‬‬
‫در این تحقیق گفت‌وگوهایی با صد زن و مرد کارمند رسانه‪ ،‬فعالین حقوق زن و ش‪22‬هروندان ع‪22‬ادی ص‪22‬ورت‬
‫گرفته است‪.‬‬
‫نهادی که این تحقیق را انجام داده‪ ،‬می‌گوید در نظر دارد با مسئوالن رسانه‌ها برای رفع این نقیصه گفت‌وگ‪22‬و‬
‫کند‪.‬‬
‫تحقیق نشان داده رسانه‌هایی که با جریان‌های محافظه کار هستند‪ ،‬از طریق برنامه‌های مذهبی ک‪22‬ه مخاطب‪22‬ان‬
‫بیشتر داشته‪ ،‬با تبلیغات منفی‪ ،‬تاثیرات منفی بیشتر نیز داشتند‪.‬‬
‫در این تحقیق گفته شده که رسانه‌های بین‌المللی در ترویج خشونت‌ها نقشی ندارند‪.‬‬
‫زهرا سپهر یکی دیگر از محققان این تحقیق و رئیس موسس‪22‬ه انکش‪22‬اف و حم‪22‬ایت از زن‪22‬ان و کودک‪22‬ان افغ‪22‬ان‬
‫می‌گوید بیشتر رسانه‌های ملی که نش‪2‬رات محلی دارن‪2‬د‪ ،‬از عوام‪2‬ل ت‪2‬رویج خش‪2‬ونت علی‪2‬ه زن‪2‬ان بودن‪2‬د زی‪2‬را‬
‫رس‪22‬انه‌های بین‌المللی حرفه‌ای‌ت‪22‬ر عم‪22‬ل می‌کنن‪22‬د و ب‪22‬رای رع‪22‬ایت اص‪22‬ول خبرنگ‪22‬اری‪ ،‬از ک‪22‬ار آنه‪22‬ا نظ‪22‬ارت‬
‫صورت می‌گیرد‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫خشونت علیه زنان در افغانستان هر روزه افزایش می‌یابد‬
‫سریال‌های خارجی و ترویج خشونت‬
‫همچنین‪ ،‬در این تحقیق گفته شده که سریال‌های خارجی تلویزیونی بیشتر در ترویج خش‪22‬ونت نقش دارن‪22‬د ام‪22‬ا‬
‫مالکان رسانه‌ها منفعت تجارتی خود را مدنظر گرفته و به بع‪22‬د روانی و اجتم‪22‬اعی این چ‪22‬نین برنامه‌ه‪22‬ا روی‬
‫زندگی مردم توجهی ندارند‪.‬‬
‫مردم نیز در مورد پخش این سریالها که بینندگان زیادی دارد‪ ،‬نظرات مختلفی دارند‪ ،‬در کن‪22‬ار موافق‪22‬ان نش‪22‬ر‬
‫این سریالها‪ ،‬شماری آنها را غیراخالقی می‌دانند و نشر آن را ترویج ارزش‌ه‪22‬ایی مغ‪22‬ایر ارزش‌ه‪22‬ای جامع‪22‬ه‬
‫افغانی می‌خوانند‪.‬‬
‫شماری از برنامه‌های تفریحی و طنز که در آن یک مرد به جای یک زن نقش ب‪22‬ازی می‌کن‪22‬د‪ ،‬دومین ت‪22‬رویج‬
‫کننده خشونت در رسانه‌ها در این تحقیق شناخته شده است‪.‬‬
‫در کنار رسانه‌های دیداری و شنیداری‪ ،‬شبکه‌های اجتماعی نیز بخشی از این معضل شناخته شدند‪.‬‬
‫سوء استفاده از نام و عکس زنان در شبکه‌های اجتماعی مثل فیسبوک و ارسال پیام‌های آزار دهن‪22‬ده‪ ،‬ت‪22‬وهین‬
‫آمیز و حتی غیراخالقی به زنان‪ ،‬از موارد دیگر ترویج خشونت علیه زنان خوانده شده است‪.‬‬
‫تنها مخاطبان رسانه‌ها نه‪ ،‬بلکه کارمندان زن رسانه‌ها نیز قربانیان این خشونت‌ها خوانده شدند‪.‬‬
‫در این تحقیق گفته شده که گوینده‌های برخی از برنامه‌های رادیویی از سوی مخاطبان و شنونده‌ها در برنامه‬
‫زنده مورد تمسخر و توهین قرار می‌گیرند که این خود یک خشونت آزار دهنده دیگر بر زنان است‪.‬‬
‫مسئوالن موسسه انکشاف و حمایت از زنان و کودکان می‌گویند می‌خواهند با مدیران رسانه‌ها‪ ،‬علمای دی‪22‬نی‬
‫و خبرنگاران گفت‌وگو کرده و از آنها بخواهند برای ساخت و تولی‪22‬د برنامه‌ه‪22‬ای آگ‪22‬اهی دهی و آموزش‪22‬ی در‬
‫خصوص ارزش‌های حقوق بشری کار کنند‪.‬‬
‫کار غیر حرفه‌ای رسانه‌ها یکی از عوامل افزایش خشونت علیه زنان‬
‫کار غیر حرفه‌ای رسانه‌ها یکی از عوامل افزایش خشونت علیه زنان است‪ .‬یک تحقیق ت‪22‬ازه در م‪22‬ورد نقش‬
‫رسانه‌ها در کاهش و افزایش خشونت علیه زنان‪ ،‬از سوی گروه محقیقن موسسه انکشاف و حم‪22‬ایت از زن‪22‬ان‬
‫و کودکان افغان به همکاری مالی پروژه پروموت در سه والیت کابل‪ ،‬بلخ و هرات صورت گرفته است‪.‬‬
‫یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که برخی رسانه‌های افغانستان به‌ویژه رس‪22‬انه‌های دی‪22‬داری و ش‪22‬نیداری‪ ،‬ب‪22‬ا‬
‫تولید برنامه‌های بی‌کیفیت به نحوی در ترویج خشونت‌ علیه زنان در جامعه نقش دارند‪.‬‬
‫مسووالن موسسه انکشاف و حمایت از زنان و کودکان افغان می‌گویند که این تحقیق‪ ،‬ب‪22‬ه منظ‪22‬ور بررس‪22‬ی و‬
‫توصیف خشونت‌های اعم‪2‬ال ش‪2‬ده علی‪2‬ه کارمن‪2‬دان رس‪2‬انه‌یی زن در مح‪2‬ل ک‪2‬ار و همچن‪2‬ان ت‪2‬أثیر برنامه‌ه‪2‬ای‬
‫نشراتی رسانه‌ها در ترویج خشونت علیه زنان انجام شده است‪.‬‬
‫زهرا سپهر رییس این موسسه در یک نشست خبری گفت‪ ،‬رسانه‌ها در کنار اینک‪22‬ه نقش مهمی در بخش‌ه‪22‬ای‬
‫خ دهن‪22‬ده‌های این تحقی‪22‬ق‪ ،‬رس‪22‬انه‌ها‬ ‫زنده‌گی مردم‪ ،‬به‌ویژه حمایت از حقوق زنان داشته است؛ اما به باور پاس‪‌ 2‬‬
‫گاهی با نشر و تولید برخی از برنامه‌ها زمینه‌ساز خشونت در برابر زنان در جامعه شده‌اند‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫حیات‌هللا انصافی‪ ،‬مدیر تحقیق این پروژه گفت که در مجموع با ‪ 101‬نفر در این سه والیت گفت و گ‪22‬و ش‪22‬ده‬
‫است که ‪ 75‬تن آن‌ها به صورت انفرادی به پرس‪2‬ش‌های تحقی‪2‬ق پاس‪2‬خ ارای‪2‬ه ک‪2‬رده و متب‪2‬اقی در نشس‪2‬ت‌های‬
‫گروپی سهم گرفته‌اند‪.‬‬
‫فعاالن مدنی‪ ،‬فعاالن حقوق زن و کارمندان و مسووالن رسانه‌یی از گفت‌وگو شوندگان این تحقیق هس‪22‬تند ک‪22‬ه‬
‫درصدی بیشتر آن را مردان تشکیل می‌دهند‪.‬‬
‫آقای انصافی گفت‪ ،‬افرادی که در این تحقیق به عنوان پاسخ دهنده سهم گرفته‌اند‪ ،‬دارای تحصیالت به مقط‪22‬ع‬
‫لیسانس و یا باالتر از آن بوده که از این میان ‪ 58.60‬درصد خبرنگاران و مسووالن رسانه یی در آن ش‪22‬امل‬
‫می‌باشند‪.‬‬
‫یافته‌های این تحقیق همچنان نشان می‌دهد که آگاهی نداشتن برخی کارمندان رسانه‌یی از شغل و حرفه‌ی شان‬
‫و برخی برنامه‌های طنزی شماری از تلویزیون‌ها نیز مورد انتقاد مردم قرار گرفته است‪.‬‬
‫در نتایج تحقیق آمده که مردان در برنامه‌های تلویزیونی با پوشش زنانه حضور پیدا می‌کنند و یک بخشی از‬
‫برنامه را پیش می‌برند که این موضوع خود به شخصیت و کرامت انسانی زنان آسیب وارد می‌کند‪.‬‬
‫از سویی هم‪ ،‬در یافته‌های تحقیق آمده که دید مقطعی رسانه‌ها به پدیده خشونت و پروژه‌یی عمل کردن ش‪2‬مار‬
‫زیادی از رسانه‌ها با این پدیده‪ ،‬چالش دیگری است که به ادامه خش‪22‬ونت‌ها علی‪22‬ه زن‪22‬ان در جامع‪22‬ه افغانس‪22‬تان‬
‫کمک کرده است‪.‬‬
‫در بخشی از تحقیق آمده‪« :‬اکثریت رسانه‌ها در مبارزه با خشونت علیه زنان با ی‪22‬ک دی‪22‬د پ‪22‬روژه‌یی برخ‪22‬ورد‬
‫کرده‌اند‪ .‬آن شمار رسانه‌ها رسالت مندانه کار نکرده‌اند»‪.‬‬
‫یافته‌های تحقیق از فرهنگ مردساالری در جامعه افغانی و حتا در مراکز رسانه‌های کشور نیز ی‪22‬اد می‌کن‪22‬د؛‬
‫اینکه در کنار حاکمیت فرهنگ مردساالری در جامعه‪ ،‬شمار بیشتری از کارمندان و مس‪22‬ووالن رس‪22‬انه‌ها را‬
‫نیز مردان تشکیل می‌دهند و این فرهنگ مردساالرانه زمینه ساز ترویج خشونت علیه زن‪22‬ان در جامع‪22‬ه و ی‪22‬ا‬
‫محل کار می‌شود‪.‬‬
‫بر بنیاد یافته‌های این تحقیق‪ ،‬رسانه‌های افغانستان‪ ،‬به‌ویژه تلویزیون‌ها زمانی که برنامه می‌سازند و نش‪22‬رات‬
‫دارند‪ ،‬مخاطبان شان را جدی نمی‌گیرند و این نیز یکی از علت‌های اص‪22‬لی اعم‪22‬ال خش‪22‬ونت در براب‪22‬ر زن‪22‬ان‬
‫می‌باشد‪.‬‬
‫براساس پاسخ مصاحبه ش‪22‬ونده‌ها‪ ،‬بیش‪22‬ترین تأثیرگ‪22‬ذاری را تلویزیون‌ه‪22‬ا ب‪22‬ر افک‪22‬ار عم‪22‬ومی جامع‪22‬ه داش‪22‬ته و‬
‫رسانه‌های دیداری باید مسوولیت اصلی خود در این خصوص را به خوبی درک کنند و گام‌هایی را به س‪22‬وی‬
‫حرفه‌یی شدن بیشتر کار رسانه‌یی بردارند‪.‬‬
‫به باور مسووالن موسسه انکشاف و حمایت از زنان و کودکان افغان‪ ،‬توسعه پایدار در کشور ممکن نیس‪22‬ت؛‬
‫مگر اینکه خشونت علیه زنان از بین برده شود و تنها رسانه‌ها در این مورد می‌توانند ب‪22‬ه عن‪22‬وان ی‪22‬ک اب‪22‬زار‬
‫قدرتمند و موثر نقش خود را ایفا کنند‪.‬‬
‫برخی رسانه‌ها به خشونت علیه زنان افغانستان دامن می زنند‬
‫خشونت علیه زنان از مهم ترین مسائل روز افغانستان است و تنها به محیط خانه یا خیابانها محدود نمی‬
‫شود‪ .‬یک پژوهش کیفی که به همت موسسه «انکشاف و حمایت اززنان و کودکان افغان» و با حمایت مالی‬

‫‪21‬‬
 ‫پروژه افزایش مشارکت والیت های کابل ‪ ،‬بلخ و هرات صورت گرفته است نقش رسانه ها در رواج‬
‫خشونت علیه زنان را پررنگ می داند‪.‬‬
‫بررسی نتایج این تحقیق پس از مصاحبه با یکصد و یک کارمند زن و مرد رسانه‌ها‪ ،‬نمایندگان دولت‪،‬‬
‫فعاالن در زمینه حقوق زنان و نیز شهروندان افغانستان نشان می دهد که به اعتقاد بسیاری از آنان رسانه ها‬
‫در مطالب و برنامه های خود به خشونت علیه زنان دامن می زنند‪.‬‬
‫مصاحبه شوندگان در این پژوهش کیفی از تاثیرگزاری بیشتر تلویزیون در جامعه نسبت به رادیو‪ ،‬و ترویج‬
‫خشونت علیه زنان از طریق بعضی برنامه های این رسانه سخن گفته و از تمسخر و توهین زنان در برنامه‬
‫های تلویزیونی و رادیویی بعنوان مصادیق ترویج این معضل نام برده اند‪.‬‬
‫بسیاری از زنان شرکت کننده در این تحقیق از ناامنی فضای شبکه های اجتماعی مانند فیسبوک و وجود‬
‫خشونت کالمی‪ ،‬توهین و تهدید در شبکه های مجازی سخن گفته اند‪.‬‬
‫این تحقیق کیفی از رادیو بعنوان سومین ابزار ترویج خشونت نام برده و در عین حال آزار و اذیت کالمی‬
‫گویندگان زن رادیو از سوی مخاطبان را نیز از مصادیق خشونت علیه زنان می داند‪.‬‬
‫مجریان این پروژه تحقیقاتی پس از جلسات مشورتی با مسئولین دولتی و غیردولتی نظیر وزارت اطالعات‬
‫و فرهنگ‪ ،‬وزارت امور زنان و نهادهای حامی رسانه ها خواستار توقف ترویج خشونت علیه زنان در‬
‫رسانه ها شده اند‪ .‬همچنین اعالم شد که مسئولین وعده داده اند که در گام های بعدی‪ ،‬با انتشار بروشور‪،‬‬
‫طراحی پوستر و ساخت برنامه های تلویزیونی و رادیویی در جلوگیری از این معضل تالش کنند‪.‬‬
‫موسسه «انکشاف و حمایت اززنان و کودکان افغان» برگزار و نتایج این پژوهش ارائه گردید‪ .‬در بیانیه‬
‫نهایی این نشست راهکارهایی برای باال بردن آگاهی عمومی نسبت به خشونت علیه زنان و نظارت بر‬
‫عملکرد رسانه ها در اینباره پیشنهاد شد‪:‬‬
‫‪ -‬ایجاد گروه مشترک نظارتی شامل دولت‪ ،‬نهادهای مدنی و رسانه ها به منظور جلوگیری از تخطی رسانه‬
‫ها در زمینه پخش و نشر برنامه ها و مطالب با محتوای خشونت علیه زنان‪.‬‬
‫‪ -‬دعوت از کارشناسان و علمای مذهبی غیرتندرو و جلوگیری از نشر روایت های نادرستی از دین که در‬
‫صدد اعمال محدودیت بر زنان هستند‪.‬‬
‫‪ -‬حمایت از افزایش تولیدات داخلی مثل سریال ها‪ ،‬برنامه ها و آگهی هایی در راستای آگاهی رسانی در‬
‫موضوع تساوی زنان و مردان‪.‬‬
‫‪ -‬ارتقای ظرفیت و باال بردن آگاهی خبرنگاران و مجریان برنامه ها از قوانین و حقوق زنان‪.‬‬
‫‪ -‬افزایش نقش مدیریتی زنان در رسانه ها و برنامه ها و استخدام کارمندان زن و حمایت از آنان‪.‬‬
‫‪ -‬معرفی عاملین خشونت علیه زنان و برخورد با آنان بر اساس قانون‪.‬‬
‫قانون منع خشونت علیه زن و کودکان در افغانستان پس از سال‌ها بحث و گفتگو در مجلس نمایندگان این‬
‫کشور به تصویب رسید‪.‬‬
‫بر اساس این قانون چنانچه ف‪22‬ردی در ام‪22‬اکن و وس‪22‬ایل نقلی‪22‬ه عم‪22‬ومی م‪22‬رتکب آزار و اذیت زن‪22‬ان و کودک‪22‬ان‬
‫گردد به پرداخت جریمه نقدی پنج تا ده هزار افغانی محکوم می شود‪ .‬برای آنهایی هم که مرتکب ج‪22‬رم آزار‬

‫‪22‬‬
‫و اذیت زنان و کودکان در محل کار‪ ،‬مراکز سالمت و مراکز آموزشی می ش‪22‬وند جریم‪22‬ه نق‪22‬دی ده ت‪22‬ا بیس‪22‬ت‬
‫هزار افغانی تعیین شده است‪.‬‬
‫تلویزیون و خشونت خانوادگی‬
‫تلویزیون ها به اشکال گوناگون بر اعضا و رواب‪2‬ط اف‪22‬راد خ‪2‬انواده ت‪2‬اثیر می گذارن‪2‬د‪ .‬برنام‪2‬ه ه‪2‬ای گون‪2‬اگون‬
‫تلویزیونی می تواند الگوهای رفتاری را در قالب فیلم‪ ،‬سریال و نمایش های رادیویی ارائه ده‪22‬د‪ .‬این الگوه‪22‬ا‬
‫از زمان کودکی در ف‪22‬رد درونی ش‪2‬ده‪ ،‬تص‪22‬ویری خ‪2‬اص از رواب‪2‬ط زن و ش‪2‬وهر و فرزن‪2‬دان ایج‪2‬اد می کن‪2‬د‪.‬‬
‫امروزه بحث خشونت خانوادگی (‪ )Domestic Violence‬را می توان در قالب ک‪22‬ودک آزاری و خش‪22‬ونت‬
‫زناشویی در نظر گرفت‪" .‬خشونت زناشویی به دو صورت زن آزاری و ش‪22‬وهر آزاری قاب‪22‬ل بررس‪22‬ی اس‪22‬ت‬
‫که البته شکل غالب آن زن آزاری یعنی خشونت شوهر نسبت ب‪22‬ه همس‪22‬ر خ‪22‬ود از کمیت ب‪22‬االتری برخ‪22‬وردار‬
‫است‪ ،‬از آنجا که این نوع خشونت اغلب در درون محیط خانواده روی می ده‪22‬د و کم‪22‬تر در جامع‪22‬ه ش‪22‬اهد آن‬
‫هستیم‪ ،‬آمارهای موجود نمی تواند معرف وضعیت روشنی از آن باشد‪.‬‬
‫آن چه که ما هدف می نامیم با آن چه که ب‪22‬ه ص‪22‬ورت واقعی روی می ده‪22‬د تف‪22‬اوت زی‪22‬ادی وج‪22‬ود دارد‪ .‬ح‪22‬تی‬
‫ممکن است نمایش زیاده خواهی فرزندان یا تجمل گرایی‪ ،‬نوعی نیاز کاذب در بیننده ایج‪22‬اد ک‪22‬رده و او را در‬
‫رسیدن به چنین موقعیت هایی تشویق کند‪.‬‬
‫نظریه های جدید در زمینه خشونت خانوادگی به دنبال شناخت عوامل ساختاری هستند که خانواده را مس‪22‬تعد‬
‫بروز خشونت می سازد‪ .‬به عقیده این نظریه پردازان‪" ،‬خشونت بر ضد زنان مشکل شخص‪22‬ی ی‪22‬ا خ‪22‬انوادگی‬
‫نیست‪ ،‬بلکه بازتاب ساختارهای وسیع نابرابری جنسی و اقتصادی در کل جامعه اس‪2‬ت‪ .‬این نظری‪2‬ه پ‪2‬ردازان‬
‫معتقدند خشونت مردان بر علیه همسرشان به هیچ وجه تخطی از نظم اجتم‪22‬اعی نیس‪22‬ت بلک‪22‬ه ب‪22‬ر عکس تایی‪22‬د‬
‫نوع خاصی از نظم اجتماعی است و می توان آن را ناشی از این باور اجتماعی‪ -‬ف‪22‬رهنگی دانس‪22‬ت ک‪22‬ه زن‪22‬ان‬
‫کم اهمیت تر و کم ارزشتر از مردانند و با آنان برابر نیستند" (‪ Dobash‬و‪ .)1979:15‬بدین ترتیب رسانه‬
‫مروج نوع خاصی از رفتار تلقی نمیش‪22‬ود بلک‪22‬ه تنه‪22‬ا منعکس کنن‪22‬ده باوره‪22‬ایی اس‪22‬ت ک‪22‬ه جامع‪22‬ه ب‪22‬ه ص‪22‬ورت‬
‫ضمنی آنها را پذیرفته است‪.‬‬
‫بدین ترتیب می توان گفت القای یک تفکر یا روش غلط در هر یک از زمینه های رفتاری می تواند به تشدید‬
‫یا شکل گیری آسیب های جدید منجر شود‪ .‬نقش رسانه عمدتًا در طرح نیازها و خواسته ها اس‪22‬ت‪ ،‬در ب‪22‬رخی‬
‫از سریال های تلویزیون مردان متاهل به پنهان کاری و داشتن رابطه با زنان دیگر متهم می ش‪22‬وند‪ .‬اگ‪22‬ر چ‪22‬ه‬
‫هدف این سریال ها نشان دادن چهره ای نامطلوب از این رفتار است اما بیننده این سریال ه‪22‬ا ممکن اس‪22‬ت ب‪22‬ا‬
‫برداشت سطحی از اینگونه موارد تحت تاثیر آن قرار گیرد‪.‬‬
‫رسانه ه‪2‬ا اب‪2‬زاری قدرتمن‪2‬د در فرهن‪2‬گ س‪2‬ازی و اص‪2‬الح رفتاره‪2‬ای اجتم‪2‬اعی و رواب‪2‬ط خ‪2‬انوادگی مس‪2‬تند‪.‬‬
‫بنابراین توقع می رود که نوع برنامه سازی رسانه ها ب‪22‬ا این ه‪22‬دف هماهن‪22‬گ باش‪22‬د ام‪22‬ا آن چ‪22‬ه واقعیت ه‪22‬ای‬
‫اجتماعی نشان می دهد‪ ،‬انحطاط اخالقی و تضعیف روابط درونی خانواده است که خشونت ه‪22‬ای خ‪22‬انوادگی‬
‫را می توان معلول آنها دانست‪ .‬بنابراین رسانه نمی تواند بدون درک درست از وضعیت خش‪22‬ونت خ‪22‬انوادگی‬
‫در جهت کاهش آن گام بردارد‪ .‬بیشترین میزان خش‪22‬ونت علی‪22‬ه زن‪22‬ان توس‪22‬ط همس‪22‬ران آن‪22‬ان اعم‪22‬ال می گ‪22‬ردد‬
‫بطوریکه خشونت های فیزیکی و روانی اعمال شده در خانواده عالوه بر ایجاد آسیب فیزیکی‪ ،‬موجب تحقیر‬

‫‪23‬‬
‫زنان نیز می گردد‪ .‬با این حال موارد بسیاری از خشونت های خ‪2‬انگی ناش‪2‬ناخته ب‪2‬اقی مان‪2‬ده و گ‪2‬زارش نمی‬
‫گردند‪ ،‬شاید به این علت که برخی از زنان به خاطر قصور در وظایفشان خود را سزاوار ضرب و ش‪22‬تم می‬
‫دانن‪2‬د‪ ،‬ی‪2‬ا از آزار بیش‪2‬تر شوهرانش‪2‬ان ب‪2‬ه خ‪2‬اطر تالفی و افش‪2‬ای اس‪2‬رار خ‪2‬انوادگی می ترس‪2‬ند و ی‪2‬ا ب‪2‬ه دلی‪2‬ل‬
‫شرمندگی از موقعیتشان از افشای آن امتناع می کنند‪ .‬متاسفانه در برخی از کشورها قانونی برای حم‪22‬ایت از‬
‫زنان قربانی وجود ن‪22‬دارد‪ .‬خش‪22‬ونت دارای ع‪22‬واقب ف‪22‬ردی و اجتم‪22‬اعی متع‪22‬ددی اس‪22‬ت‪ .‬از نظ‪22‬ر ف‪22‬ردی ت‪22‬اثیر‬
‫خشونت بر قربانی به صورت کاهش کارآیی در محیط کار‪ ،‬کاهش یادگیری و عدم توانایی برقراری رواب‪22‬ط‬
‫اجتماعی است‪ .‬حداقل پیامدهای ناشی از خشونت خانگی‪ ،‬فقدان امکان برقراری روابط اجتم‪22‬اعی‪ ،‬ف‪22‬رار از‬
‫م‪22‬نزل‪ ،‬خودکش‪22‬ی‪ ،‬ناتوان‪22‬ایی ب‪22‬رای ش‪22‬رکت و اظه‪22‬ارنظر در جم‪22‬ع و داش‪22‬تن تص‪22‬ور منفی از خ‪22‬ود‪ ،‬ان‪22‬زوای‬
‫اجتماعی‪ ،‬ترس و اضطراب‪ ،‬فقدان استقالل‪ ،‬ممانعت از بروز توان‪22‬ایی ه‪22‬ا و اس‪22‬تعدادهای ب‪22‬القوه قربانی‪22‬ان و‬
‫مهمتر از همه تداوم خشونت است‪.‬‬
‫خشونت علیه زنان در تمامی کشورها‪ ،‬حتی در کشورهای پیشرفته ای که قوانین محکمی جهت جلوگیری از‬
‫خشونت علیه خانواده دارند‪ ،‬نگران کننده است" (‪ )Clein 2004:25‬در این کشورها رسانه ه‪22‬ا ب‪22‬ه عن‪22‬وان‬
‫عامل مهمی در جهت کاهش خشونت به کار گرفته می شوند در واقع این خواست دولتها و نهادهای اجتماعی‬
‫است اما در مقابل بخش تجاری رسانه ها و به ویژه شبکه های تلویزی‪22‬ونی خصوص‪22‬ی و ب‪22‬ا نم‪22‬ایش فیلم ه‪22‬ای‬
‫اکشن به این موضوع دامن می زنند‪ ،‬می توان گفت منافع اجتماعی که دولتها آنرا دنبال می کنندبا منافع مالی‬
‫که رسانه های خصوصی به دنب‪22‬ال آن هس‪22‬تند در تض‪22‬اد ق‪22‬رار دارد‪" .‬پخش ص‪22‬حنه ه‪22‬ای خش‪22‬ن در فیلم ه‪22‬ای‬
‫سینمایی رفتار خشن را در افراد برمی انگیزد چرا که خشونت‪ ،‬تمایل ب‪22‬ه خش‪22‬ونت را ک‪22‬اهش نمی ده‪22‬د بلک‪22‬ه‬
‫خشونت موجد خشونت است‪ ،‬مشاهده خشونت در تلویزیون موجب افزایش پرخاشگری در میان تماش‪22‬اگران‬
‫می گردد‪(".‬ارونسون ‪)186:1369‬‬
‫از سوی دیگر افرادی که قربانی خشونت های خانوادگی قرار می گیرند (اغلب زنان و کودکان نیز به دنب‪22‬ال‬
‫راه حل هایی برای مقابله با آن برخاس‪2‬ته ان‪2‬د‪ .‬پخش برنام‪2‬ه ه‪2‬ایی ک‪2‬ه از تس‪2‬اوی حق‪2‬وق زن و م‪2‬رد و حق‪2‬وق‬
‫کودک سخن می گوید و موضوعاتی که توسط حقوقدانان‪ ،‬مشاوران‪ ،‬روانشناسان و جامعه شناسان از طریق‬
‫رسانه مطرح می شود تالش بزرگی برای افزایش میزان آگاهی افراد از حیطه وظ‪2‬ایف و مس‪2‬ئولیت هایش‪2‬ان‬
‫است‪ .‬کافی است به وضعیت تنبیه بدنی دانش آموزان در مدرس‪22‬ه و فرزن‪22‬دان در خان‪22‬ه در طی دو ده‪22‬ه اخ‪22‬یر‬
‫توجه کنیم تا این تحول بزرگ را به خوبی درک نماییم‪ .‬زنان با شیوه های دیگری نیز سعی در ارتق‪22‬ا جایگ‪22‬اه‬
‫خ‪22‬ود در خ‪22‬انواده داش‪22‬ته و دارن‪22‬د‪ ،‬اف‪22‬زایش چش‪22‬مگیر زن‪22‬ان ب‪22‬ا تحص‪22‬یالت دانش‪22‬گاهی را نمی ت‪22‬وان ب‪22‬دون‬
‫تاثیرپذیری از رسانه دانست‪ .‬معرفی چهره ای از زنان که در موقعیت های مناسب اجتماعی فعالیت می کنند‬
‫و از جایگاهی مساوی با مردان برخوردارند از جمله عملکردهای مهم رسانه است‪.‬‬
‫در مجموع می توان رسانه را ابزاری نیرومند در کنترل و گس‪22‬ترش خش‪22‬ونت خ‪22‬انگی دانس‪22‬ت‪ ،‬جهت گ‪22‬یری‬
‫رسانه به سیاست های کالن آن و اهدافی بستگی دارد که آنها دنبال می کنند‪.‬‬
‫از سوی دیگر اخبار شنیداری و دیداری در ارائه تصویر جرم به مردم و توسعه س‪22‬ازمانهایی مانن‪22‬د پلیس در‬
‫جامعه نقش مهمی دارند‪" .‬رسانه ها هم چنین نقش مهمی در چگونگی شکل گیری افک‪22‬ار عم‪22‬ومی در م‪22‬ورد‬
‫جرم و بزه کاری ایفا می کنند" (فرجیها ‪.)82:1385‬‬

‫‪24‬‬
‫‪ .‬تاثیر رسانه ممکن است در مواردی به صورت مستقیم منجر به ارتکاب جرم شود اما این تاثیر ع‪2‬ام نب‪2‬وده‬
‫و در مواردی خاص به صورت موردی گزارش شده است‪ .‬دیدن صحنه سرقت یک بانک یا ربودن یک شی‬
‫از مغازه یا دزدی خانوادگی ممکن است بیننده نوجوانی را به ارتکاب جرم بکشاند‪ .‬اما خ‪22‬ارج از چ‪22‬ارچوب‬
‫رسانه های رسمی کشور تاثیر فیلم های ماهواره ای یا وی‪2‬دئویی ک‪2‬ه ب‪2‬ر روی آنه‪2‬ا هیچ گون‪2‬ه کن‪2‬ترلی وج‪2‬ود‬
‫ندارد شدیدتر و عمیق تر است‪ .‬ارتکاب جرائم جنسی اغلب تحت تاثیر این گونه فیلم ها بوده و مرتک‪2‬بین آنه‪2‬ا‬
‫خود به این تاثیر اعتراف نموده اند‪.‬‬
‫برنامه های تلویزیونی و به ویژه سریال هایی که در داخل کشور تولید می شود‪ ،‬با توجه به موض‪22‬وع و ن‪22‬وع‬
‫ساخت آن از بیننده زیادی برخوردار است اما در بسیاری موارد دچار انحراف از اصولی شده که جامعه ب‪22‬ه‬
‫شدت به رعایت آن محتاج است‪ .‬ترویج تجمل گرایی‪ ،‬نشان دادن زندگی افراد مرفه و خان‪22‬ه ه‪22‬ایی ک‪22‬ه ب‪22‬رای‬
‫بسیاری از مردم تنها یک رویا محسوب می شود آثار و پیامدهای زیانباری برجای می گذارد‪.‬‬
‫نگاه گذرا برعوامل موثر بر خشونت علیه زنان‬
‫زمینه‪ :‬خشونت علیه زنان در کل دنیا به عنوان یک موضوع مهم تلقی می‌شود چرا که م‪22‬وجب آس‪22‬یب‌های‬
‫جسمانی و روانی شدیدی در فرد مورد خشونت قرار گرفته ایجاد می کند که در این رابط‪2‬ه زن‪2‬ان بیش از‬
‫مردان مورد خشونت قرار می‌گیرند‪ .‬هدف‪ :‬بنابراین هدف این مطالعه بررسی عوام‪22‬ل م‪22‬وثر ب‪22‬ر خش‪22‬ونت‬
‫علیه زنان در ایران و افغانستان بود‪.‬‬
‫نتایج‪ :‬مطالعات نش‪22‬ان میده‪22‬د ک‪22‬ه خش‪22‬ونت را می‌ت‪22‬وان ب‪22‬ر اس‪22‬اس ن‪22‬وع ب‪22‬ه ف‪22‬یزیکی‪ ،‬جنس‪22‬ی‪ ،‬اقتص‪22‬ادی‪،‬‬
‫عاطفی‪ ،‬کالمی و سایر موارد تقسیم بندی کرد و عوامل زمینه ساز این خش‪22‬ونت‌ها را ب‪22‬ه عوام‪22‬ل ف‪22‬ردی‬
‫(برای مثال مصرف الکل‪ ،‬سیگار و مواد مخدر‪ ،‬نگرش منفی مردان نسبت ب‪2‬ه زن‪2‬ان‪ ،‬بیماری‌ه‪2‬ای روانی‬
‫و جسمانی زن‪ ،‬داشتن سابقه کیفری و اختالالت روانی مرد‪ ،‬سن پ‪22‬ایین زم‪22‬ان ازدواج‪ ،‬فاص‪22‬له س‪22‬نی زی‪22‬اد‬
‫بین زوجین‪ ،‬تحصیالت پایین زن و مرد‪ ،‬درآمد کم و شغل‪ ،‬قرب‪22‬انی خش‪22‬ونت در ک‪22‬ودکی‪ ،‬داش‪22‬تن خ‪22‬انواده‬
‫نامناسب‪ ،‬نادیده گرفتن دیدگاه‌های زن‪ ،‬برخورد با زن به عنوان یک موجود حقیر‪ ،‬نادان و مسخره نمودن‬
‫زن‪ ،‬مکان تولد‪ ،‬آشنایی قبل از ازدواج و انواع ازدواج‪.‬‬
‫عوامل خانوادگی‪ :‬دخالت اطرافیان‪ ،‬تعدد زوجات مرد‪ ،‬تع‪22‬دد ازدواج‌ه‪22‬ای زن و م‪22‬رد‪ ،‬تض‪22‬اد بین عالی‪22‬ق‬
‫زن و مرد‪ ،‬عدم رضایت زناشویی‪ ،‬اقتدار مرد در خانه‪ ،‬چگونگی همسرگزینی‪ ،‬تعداد فرزندان بیشتر‪.‬‬
‫عوامل اجتماعی که در ارتباط ب‪22‬ا محی‪22‬ط و طبق‪22‬ه اجتم‪22‬اعی هس‪22‬تند‪( :‬فق‪22‬ر‪ ،‬ناک‪22‬امی در زن‪22‬دگی‪ ،‬بیک‪22‬اری و‬
‫مسکن نامناسب) اشاره کرد‪ .‬به نظر می رسد که با افزایش توانایی‌های فردی و خانوادگی تا حدود زی‪22‬ادی‬
‫می‌توان به کاهش خشونت علیه زنان کمک کرد‪ ،‬به عالوه کمک به توانمند شدن اف‪22‬راد در ش‪22‬اغل ش‪22‬دن و‬
‫تامین نیازهای اساسی می تواند بر کاهش این خشونت‌ها تاثیر گذار باشد‪.‬‬
‫بنا به تعريف ســازمان بهداشت جهانی‪ ،‬ســوء رفتار يا خش‪2‬ونت ب‪2‬ه اســتفاده عمــدی از ن‪2‬يرو يا ق‪2‬درت‬
‫ف‪2‬يزيكی و يا تهديــد ب‪2‬ر روي ديگ‪2‬ران اطالق مي‌شــود ك‪2‬ه ميتوان‪2‬د ب‪2‬دون آســيب ظ‪2‬اهري يا هم‪2‬راه ب‪2‬ا‬
‫جراحت‪ ،‬آسيب روحي رواني‪ ،‬اختالل رشد‪ ،‬محروميت‌های گوناگون و حتی م‪22‬رگ باش‪22‬د‪ .‬ب‪22‬ه دليل وق‪22‬وع‬
‫همسر آزاری جسمانی در محيط خصوصی خ‪22‬انواده و ع‪22‬دم تفكيك آن از ض‪22‬رب و ش‪22‬تم و ج‪22‬دی نگ‪22‬رفتن‬
‫موضوع توسط نظام قضايي و انتظامی كشــورها‪ ،‬به ســختی ميتوان ب‪22‬ه آم‪22‬ار دقيق‪ ،‬معت‪22‬بر و م‪22‬وثقي در‬
‫اين زمينه دست يافت (گ‪22‬زارش یونیس‪22‬ف‪ .)1999 ،‬خش‪22‬ونت عليه زن‪22‬ان پديدهای اس‪22‬ت ك‪22‬ه در آن زن ب‪22‬ه‬

‫‪25‬‬
‫خاطر جنســيت خود‪ ،‬مورداعمال زور و تضييع حق از سوي جنس ديگر واق‪22‬ع می‌گ‪22‬ردد و چن‪22‬ان چ‪22‬ه اين‬
‫ن‪22‬وع رفت‪22‬ار در چ‪22‬ارچوب خ‪22‬انواده و بين زن و ش‪22‬وهر باش‪22‬د‪ ،‬از آن ب‪22‬ه خش‪22‬ونت خ‪22‬انگی تعب‪22‬ير می ش‪22‬ود‬
‫(گزارش سازمان بهداشت جهانی‪« .)2001 ،‬تعریف خشــونت عليه زنان به معنای هر عمل خشونت آميز‬
‫مبتنی بر جنسيت است كه سبب ب‪22‬روز يا س‪22‬بب احتم‪22‬ال ب‪22‬روز آس‪22‬يب‌های رواني‪ ،‬جســماني‪ ،‬رنج و آزار‬
‫عليه زنان از جمله تهديد به انجام چنين اعمالي‪ ،‬محروميت اجباري يا اختياري در شــرايط خــاص‪ ،‬از‬
‫آزادی در زندگي عمومــي يا در زندگي خصوصي ميگردد« (احمدی خراسانی‪.)1379 ،‬‬
‫مطالعات زیادی در رابطه با انواع خشونت و عوامل مرتبط ب‪2‬ا آن (آقاخ‪2‬انی‪ ،‬افتخ‪2‬اری‪ ،‬زارعی خیرآب‪2‬اد‪،‬‬
‫موسوی‪ ،‬دلیر راد‪ ،‬پرند‪ ،‬اقتدار و رهبر‪1392 ،‬؛ محسنی تبریزی‪ ،‬کلدی و جوادیان زاده‪1391 ،‬؛ احمدی‬
‫و همکاران‪1387 ،‬؛ نیازی‪ ،‬افرا‪ ،‬نژادی‪ ،‬سخایی‪1396 ،‬؛ غضنفری‪1389 ،‬؛ میرزایی‪1393 ،‬؛ فیروز‬
‫جائیان و رضایی چراتی‪1394 ،‬؛ محمدی و م‪2‬یرزایی‪1391 ،‬؛ گ‪2‬زارش مس‪2‬تقل حق‪2‬وق بش‪2‬ر افغانس‪2‬تان‪،‬‬
‫‪ )1395‬انجام شده است که با یک دسته بندی می توان انواع خش‪2‬ونت علی‪2‬ه زن‪2‬ان را ب‪2‬ا توج‪2‬ه ب‪2‬ه تعری‪2‬ف‬
‫های باال در یک چارت به شکل زیر طبقه بندی کرد‪.‬‬
‫حسن پور ازغدی (‪ )1391‬در مطالعه‌ای که انج‪22‬ام داده اس‪22‬ت بی‪22‬ان می‌کن‪22‬د ک‪22‬ه ش‪22‬یوه خش‪22‬ونت خ‪22‬انگی در‬
‫جهان متفاوت است و این میزان بین ‪ 10‬تا ‪ 69‬درصد در کل زندگی و ‪ 1‬تا ‪ 37‬درصد در دوران حاملگی‬
‫است‪ .‬بعالوه در ایران در یک مطالعه که در بیست و هشت اس‪22‬تان انج‪22‬ام ش‪22‬ده اس‪22‬ت ‪ 66‬درص‪22‬د از زن‪22‬ان‬
‫عنوان خشونت خانگی را حداقل برای یک بار تجربه کرده اند‪ .‬بعالوه عوامل موثر را ویژگی‌های فردی‪،‬‬
‫خانوادگی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬قدرت م‪22‬ردان در بع‪22‬د اقتص‪22‬ادی‪ ،‬م‪22‬یزان حم‪22‬ایت ه‪22‬ای پش‪22‬تیبان کنن‪22‬ده از زن و نقش‬
‫رسانه ها و حمایت های قانونی می داند‪.‬‬
‫محمدی و میرزایی (‪ )1391‬در یک مطالعه پیمایشی که به کمک اب‪22‬زار پرسش‪22‬نامه در م‪22‬ورد‪ 200‬نف‪22‬ر از‬
‫زنان متأهل شهر روانسر که دستکم یکسال از ازدواج آنها گذشته باشد و با استفاده از روش نمون‪2‬ه گ‪2‬یري‬
‫خوشه اي و سیستماتیک اجرا شده است نشان دادند ک‪22‬ه خش‪22‬ونت در جامع‪22‬ۀ م‪22‬ورد نظ‪22‬ر در ابع‪22‬اد مختل‪22‬ف‬
‫وجود دارد‪ .‬بیشترین میزان خشونت رایج‪ ،‬خشونت روانی و خش‪2‬ونت جنس‪2‬ی و کم‪2‬ترین م‪2‬یزان خش‪2‬ونت‪،‬‬
‫خشونت اقتصادي است‪ .‬نتایج این تحقیق همچنین نشان می‌دهد ک‪22‬ه بین تص‪22‬ور اقتدارگرایان‪22‬ۀ م‪22‬رد از نقش‬
‫خود و خش‪22‬ونت علی‪22‬ه زن‪22‬ان رابط‪22‬ۀ مس‪22‬تقیم و معن‪22‬اداري وج‪22‬ود دارد و بین کم‪22‬ک و همک‪22‬اري ش‪22‬وهر در‬
‫کارهای منزل با خشونت علیه زنان رابطۀ معکوس و معناداری مشاهده شد‪ .‬هم‌چنین یافته‌ه‪22‬ا ح‪22‬اکی از آن‬
‫است که بین تجربۀ خشونت زن و مرد در خانوادة مبدأ و خشونت علیه زن‪22‬ان رابط‪22‬ۀ مس‪22‬تقیم و معن‪22‬اداري‬
‫وجود دارد‪.‬‬
‫شایان و همکارانش (‪ )1393‬در مطالعه‌ای که انجام دادن‪22‬د ب‪22‬ه این نتیج‪22‬ه رس‪22‬یدند ک‪22‬ه ‪ 50‬درص‪22‬د از زن‪22‬ان‬
‫مورد خشونت قرار گرفته از سالمت روانی کمتری برخوردار بودند و اض‪22‬طراب و افس‪22‬ردگی زی‪22‬ادی را‬
‫تجربه می کردند که این خود زمینه موجب زمینه خشونت علیه زنان شده است‪.‬‬
‫ملک افضلی (‪ )1383‬در مطالعه‌ای که انجام داده است بیان می‌کند که بیشترین خشونت مربوط ب‪22‬ه کالمی‬
‫و روانی است (‪ 34‬تا ‪ 62‬درصد) و خشونت‌های جنسی‪ ،‬اقتص‪22‬ادی و ف‪22‬یزیکی در م‪22‬راتب بع‪22‬دی گ‪22‬زارش‬
‫شده اند (‪ 5‬تا ‪ 53‬درصد)‪ .‬همچنین ایشان بیان می کنن‪22‬د ک‪22‬ه علت این خش‪22‬ونت ه‪22‬ا ب‪22‬ه دلی‪22‬ل گ‪22‬ذر ف‪22‬رهنگی‬
‫اجتماعی جامعه می باشد و شکل آن از حالت فیزیکی به اشکال دیگر در حال تغییر است که می ت‪22‬وان ب‪22‬ا‬

‫‪26‬‬
‫ارتقاء موقعیت و ارزش‌های انسانی زنان و مش‪2‬ارکت آن‪2‬ان در آگ‪2‬اه س‪2‬ازی م‪2‬ردان گ‪2‬امی در جهت تحکیم‬
‫مبانی خانواده برداشت‪.‬‬
‫نریمانی (‪ )1384‬نیز در مطالع‪22‬ه ای ک‪22‬ه انج‪22‬ام داده اس‪22‬ت بی‪22‬ان می کن‪22‬د خش‪22‬ونت روانی در ‪ 55‬درص‪22‬د و‬
‫خشونت‌های فیزیکی ‪ 28‬درصد را شامل می شود و همچنین خشونت با عواملی همچون تحصیالت‪ ،‬طبقه‬
‫اجتماعی خانواده‪ ،‬میزان درآمد و سواد مردان و متغیره‪2‬ای روان ش‪22‬ناختی چ‪22‬ون اض‪22‬طراب‪ ،‬افس‪22‬ردگی و‬
‫جرات ورزی زنان و مردان ارتباط دارد‪ .‬او همچنین نتیجه می گیرد که ضروری است خانواده ها ب‪22‬ا راه‬
‫های کنار آمدن با چالش زندگی آشنا شوند ت‪2‬ا بتوانن‪2‬د ب‪2‬ا کن‪2‬ترل خش‪2‬م و اض‪22‬طراب و افس‪2‬ردگی آرامش را‬
‫جایگزین خشونت و دیگر حاالت هیجانی در خانواده نمایند‪.‬‬
‫بردسیری و همکاران (‪ )1396‬نیز در مطالعه ای که بر روی ‪ 836‬نفر انجام دادند ب‪22‬ه این نتیج‪22‬ه رس‪22‬یدند‬
‫که ‪ 55‬درصد خشونت های خانگی روانی‪-‬کالمی است و ف‪22‬یزیکی (‪ 36‬درص‪22‬د) و جنس‪22‬ی (‪ 6‬درص‪22‬د) در‬
‫مراحل بعدی خشونت قرار می گیرند‪ .‬بعالوه فاصله سنی بین زوجین‪ ،‬درآم‪2‬د‪ ،‬اجب‪2‬ار در ازدواج‪ ،‬اعتی‪2‬اد‪،‬‬
‫سابقه تجربه خشونت توسط همسر با انواع خشونت علیه زنان ارتباط دارد‪.‬‬
‫علیوردی نیا (‪ )1390‬در مطالعه ای که جمعيت آن را كليه زنان ‪15-45‬سالة متأهل ساكن منطقة ‪4‬شهر‬
‫تهران تشكيل داده اند كه در مجموع ‪400‬نفر از اين زنان به روش نمونه گيري خوش‪22‬ه اي چندمرحل‪22‬ه اي‬
‫انتخاب شدند‪ .‬براي بررس‪22‬ي خش‪22‬ونت ش‪22‬وهران عليه زن‪22‬ان‪ ،‬از چه‪22‬ارچوب نظ‪22‬ري دربرگيرن‪22‬دة نظريات‬
‫پدرساالري‪ ،‬يادگيري اجتماعي و من‪2‬ابع اس‪2‬تفاده ش‪2‬ده اس‪2‬ت و متغيره‪2‬ای مس‪2‬تقل م‪2‬دل تحليلي كـه در پـي‬
‫تبيـين متغيـر وابسـته )خش‪2‬ونت ش‪2‬وهران عليه زن‪2‬ان) ب‪2‬وده ان‪2‬د‪ ،‬ش‪2‬امل من‪2‬ابع حم‪2‬ايتي اجتم‪2‬اعي‪ ،‬پ‪2‬ذيرش‬
‫نقشهاي جنسيتي‪ ،‬قدرت زن در ساختار خانواده‪ ،‬خشونت پ‪2‬ذيري‪ ،‬خش‪2‬ونت در خ‪2‬انواده خاس‪2‬تگاه و پايگ‪2‬اه‬
‫اجتماعي‪ -‬اقتصادي نسبي زوجين بوده اسـت‪ .‬بـر اسـاس تحليـل داده هـاي تحقيق‪ ،‬از ميان ش‪22‬ش متغ‪22‬ير‬
‫مستقل‪ ،‬متغير قدرت زن در ساختار خانواده ب‪22‬ا ض‪22‬ريب ت‪22‬أثير رگرس‪22‬يوني (‪ )43/0‬مهم‪22‬ترين تب‪22‬يين كنن‪22‬دة‬
‫خشونت شوهران عليـه زنـان بـوده و متغيرهاي خش‪22‬ونت در خ‪22‬انوادة خاس‪22‬تگاه‪ ،‬خش‪22‬ونت پـذيري‪ ،‬منـابع‬
‫حمـايتي اجتمـاعي‪ ،‬پذيرش نقش هاي جنسيتي و پايگاه اجتماعي – اقتصادي نسبي زوجين از لحاظ تبيـين‬
‫متغير وابسته‪ ،‬به ترتيب‪ ،‬در رتبه هاي بعدي قرار داشته اند‪.‬‬
‫محمدی (‪ )1391‬نیز در مطالعه ای که انجام داده است نشان مي ده‪22‬د خش‪22‬ونت در جامع‪22‬ة م‪22‬ورد نظ‪22‬ر در‬
‫ابع‪2‬اد مختل‪2‬ف وج‪2‬ود دارد‪ .‬بيش‪2‬ترين م‪2‬يزان خش‪2‬ونت رايج‪ ،‬خش‪2‬ونت رواني و خش‪2‬ونت جنس‪2‬ي و كم‪2‬ترين‬
‫ميزان خشونت‪ ،‬خشونت اقتصادي است‪ .‬نتايج تحقيق نشان مي ده‪22‬د ك‪22‬ه بين تص‪22‬ور اقتدارگرايان‪22‬ة م‪22‬رد از‬
‫نقش خود و خشونت عليه زنان رابطة مستقيم و معن‪22‬اداري وج‪22‬ود دارد و بين كم‪22‬ك و همك‪22‬اري ش‪22‬وهر در‬
‫كارهاي منزل با خشونت عليه زنان رابطة معكوس و معناداري مشاهده شد‪ .‬همچنين يافته ها ح‪22‬اكي از آن‬
‫است كه بين تجربة خشونت زن و مرد در خانوادة مبدأ و خشونت عليه زن‪22‬ان رابط‪22‬ة مس‪22‬تقيم و معن‪22‬اداري‬
‫وجود دارد‪.‬‬
‫فیروزجائیان (‪ )1394‬در مطالعه‌ای که جامعه ي آماري آن شامل کلیه ي مردان متأه‪22‬ل ش‪22‬هر بابلس‪22‬ر ب‪22‬ود‬
‫‪ 384‬نفر را انتخاب کرد‪ .‬اطالعات با استفاده از پرسشنامه و با روش نمونه گیري خوشه اي چن‪22‬د مرحل‪22‬ه‬
‫اي در شهر بابلسر جمع آوري گردید‪ .‬نتایج تحقیق نشان داد که خشونت زنان علی‪22‬ه م‪22‬ردان ب‪22‬ا متغیره‪22‬ایی‬
‫چون عدم همفکري مشترك‪ ،‬عدم همگامی مشترك‪ ،‬عدم هم بختی مشترك و عدم همدلی مشترك رابطه اي‬

‫‪27‬‬
‫معنادار دارد؛ همچنین با توجه به مدل ساختاري ارائ‪22‬ه ش‪22‬ده هم‪22‬ه ي این متغیره‪22‬ا ‪35‬درص‪22‬د از تغی‪22‬یرات‬
‫خشونت زنان علیه مردان را تبیین کرده اند‪.‬‬
‫میرزایی (‪ )1393‬در مطالعه ای که بر روی شهرستان پاوه انجام داده است نشان داد که باالترين میزان‬
‫خشونت در بین زنان سنین ‪72‬تا ‪72‬می باشد که به تناسب‪ ،‬سن که باال میرود میزان خشونت کاهش پیدا‬
‫می کن‪2‬د‪ .‬يافت‪2‬ه ه‪2‬ای اين تحقی‪2‬ق نش‪2‬ان میده‪2‬د ک‪2‬ه ‪52/2‬درص‪22‬د زن‪2‬ان م‪2‬ورد خش‪2‬ونت ق‪22‬رار گرفت‪2‬ه دارای‬
‫تحصیالت دبیرستان و ديپلم بوده اند که باالترين میزان را در جدول به خود اختص‪22‬اص داده ان‪22‬د‪ .‬کم‪22‬ترين‬
‫میزان خشونت هم در بین زنانی است که بی‌سواد هستند‪ .‬بر اساس اين پژوهش زن‪22‬ان در ه‪22‬ر س‪22‬نی ممکن‬
‫است مورد خش‪2‬ونت ق‪22‬رار گیرن‪2‬د‪ .‬نت‪2‬ايج تحقی‪2‬ق ح‪2‬اکی از آن اس‪2‬ت ک‪2‬ه بیش‪2‬ترين م‪2‬یزان خش‪2‬ونت از ن‪2‬وع‬
‫خشونتهای کالمی–روانی است و خشونت های جس‪22‬می در رده بع‪22‬دی ق‪22‬رار دارن‪22‬د و م‪22‬وردی از خش‪22‬ونت‬
‫جنسی و مالی مشاهده نشد؛ که يکی از علل نبود خشونت جنسی در پرونده ها‪ ،‬عدم گزارش آن به مراک‪22‬ز‬
‫قانونی است زيرا مسئله آبرو و حیثیت زنان در جامعه ما از اهمیت ويژه برخوردار است‪ .‬همچ‪22‬نین نت‪22‬ايج‬
‫نشان میدهد که ‪52/9‬علت خشونت نامشخص است‪ .‬اما در موارد بعدی بیشترين علت خشونت به دخ‪22‬الت‬
‫خانواده بر میگردد‪.‬‬
‫آقاخانی و همکارانش (‪ )1391‬نیز در مطالعه ای ک‪22‬ه انج‪22‬ام دادن‪22‬د ک‪22‬ه نش‪22‬ان دادن‪22‬د بیک‪22‬اری عام‪22‬ل اص‪22‬لی‬
‫خشونت فیزیکی در مردان بوده اس‪22‬ت‪ .‬ب‪22‬ه عالوه ب‪22‬ا اف‪22‬زایش س‪22‬ن م‪22‬ردان این خش‪22‬ونت بیش‪22‬تر ش‪22‬ده اس‪22‬ت‪.‬‬
‫همچنین خش‪22‬ونت اف‪22‬رادی ک‪22‬ه م‪22‬نزل ملکی نداش‪22‬تند بیش‪22‬تر ب‪22‬ود ک‪22‬ه نش‪22‬ان می ده‪22‬د وض‪22‬عیت اقتص‪22‬ادی در‬
‫پرخاشگری نقش به سزایی داشته است‪.‬‬
‫محسنی تبریزی (‪ )1389‬نیز در مطالعه ای که در شهر ی‪22‬زد انج‪22‬ام داده اس‪22‬ت نش‪22‬ان داد ک‪22‬ه تف‪22‬اوت س‪22‬نی‬
‫زوجین‪ ،‬اعتقاد به باورهای مرد ساالرانه و وضعیت زن‪22‬دگی ش‪22‬وهر در دوران ک‪22‬ودکی از نظ‪22‬ر مش‪22‬اهده‪،‬‬
‫تجربه و یادگیری خشونت در خانواده با خش‪22‬ونت علی‪22‬ه زن‪22‬ان ارتب‪22‬اط معن‪22‬ادار دارد‪ .‬مهم ت‪22‬رین نتیج‪22‬ه این‬
‫پژوهش تاکید بر نقش پر رنگ تربیتی‪-‬فرهنگی در بروز پدیده همسرآزاری است‪ .‬به ط‪22‬وری ک‪22‬ه م‪22‬ردانی‬
‫که در کودکی در خانواده شاهد کتک خوردن مادران خود بوده اند بیشتر به خشونت علیه زن‪22‬ان روی می‬
‫آورند و زنانی که به باورهای مردساالرانه معتقدند و به نوعی آن را پذیرفته اند نیز بیشتر مورد خش‪22‬ونت‬
‫واقع شده اند‪.‬‬
‫یافته‌هاي به دست آمده از مطالعه غضنفری (‪ )1389‬نیز نش‪22‬ان داد ک‪22‬ه در بین ان‪22‬واع خش‪22‬ونت ‪ ،‬خش‪22‬ونت‬
‫روانی و جسمی بیش از سا یر اشکال آن در زنان تجرب‪22‬ه می ش‪22‬ود‪ .‬بین خش‪22‬ونت خ‪22‬انگی و متغ‪22‬یر س‪22‬ن ‪،‬‬
‫سطح سواد ‪ ،‬تعداد فرزندان و شغل همسر رابطه معناداري دیده شد اما نوع ازدواج ‪،‬درآمد همس‪22‬ر و س‪22‬ن‬
‫همسر رابطه معناداري با خشونت خانگی نش‪22‬ان ن‪22‬داد‪ .‬همچ‪22‬نین م‪22‬یزان خش‪22‬ونت در خ‪22‬انواده ه‪22‬اي گسس‪22‬ته‬
‫بیشتر مشاهده شد و بین وجود الگوي پرخاشگري در خانواده پ‪22‬دري در دوران ک‪22‬ودکی و ب‪22‬روز خش‪22‬ونت‬
‫رابطه وجود داشت ‪.‬از سوی دیگر رابطه معناداري بین تصور سلطه گرایانه مرد و خشونت خانگی دی‪22‬ده‬
‫شد‪ .‬به طور کلی نتایج تحقیق نشان داد که سن زنان‪ ،‬س‪22‬طح س‪22‬واد ‪ ،‬جمعیت خـانواده و شـغل همـسر بـا‬
‫خشونت علیه زنان رابطه دارد ‪ .‬همچنین رفتار پرخاشگرانه وال‪22‬دین در دوران ک‪22‬ودکی در خش‪22‬ونت علی‪22‬ه‬
‫زنان نقش دارد‪ .‬ازسوي دیگر تصور سلطه گرایانه مرد نسبت به زن در بروز پرخاشگري مؤثر است‬

‫‪28‬‬
 ‫تأثیر مثبت و منفی تلویزیون‬
‫تلویزیون به عن‪2‬وان یكی از قوی‪2‬ترین و ت‪2‬أثیر گ‪2‬ذارترین عناص‪2‬ر زم‪2‬ان ‪ ,‬در ش‪2‬كل گ‪2‬یری رفت‪2‬اری ‪ ,‬عقای‪2‬د ‪,‬‬
‫ٔ‬
‫مثابه یك‬ ‫ٔ‬
‫جنبه مثبت آن ‪ ,‬تلویزیون به‬ ‫عواطف و روابط فردی و اجتماعی ما نقش عمده ای بازی می كند ‪ ,‬از‬
‫دانشگاه عظیم كه هم تأثیر كوت‪22‬اه م‪ّ2‬د ت دارد و هم دراز م‪ّ2‬د ت عم‪22‬ل می كن‪22‬د ‪ .‬از طری‪22‬ق تلویزی‪22‬ون می ت‪22‬وان‬
‫جامعه ای را هدایت كرد ‪ ,‬آموزشهای صحیح و الزم به كودكان و نوجوانان داد ‪ ,‬سرگرمی و اش‪22‬تغال ذه‪22‬نی‬
‫جّذ اب و لّذ تبخش برای آنان ایجاد كرد ‪ ,‬سطح دانش و بینش آنها را نسبت به هوّیت و شخصّیت خ‪22‬ود اف‪22‬زایش‬
‫‪2‬ه ‪۱۹۵۰‬در‬ ‫جنبه منفی ‪ ,‬تلویزیون می تواند بسیار بدآموز ومخّر ب باشد ‪ .‬تحقیق‪22‬ات بس‪22‬یاری ك‪22‬ه از ده‪ٔ 2‬‬
‫ٔ‬ ‫داد از‬
‫جهان و بویژه درآمریكا شده است نشان می دهد كه تلویزیون به مقدار زی‪22‬اد الگوه‪22‬ای اجتم‪22‬اعی و ف‪22‬ردی ب‪22‬ه‬
‫افراد یك جامعه می آموزد و اگر این الگوها مغایر با معیارهای سالمتی یا عقیدتی یا رفتار یك جامعه باشند ‪,‬‬
‫نه تنها در كوتاه مّد ت شكل دهنده شخصّیت و رفتار افراد و بویژه كودكان و نوجوانان هستند ‪ ,‬بلك‪22‬ه در دراز‬
‫مّد ت نیز تأثیر گذارند‪.‬‬
‫اثرات و كاركردهاي منفي تلويزون عبارت اند‪:‬‬
‫‪ -1‬باز داشتن از برنامه هاي تحصيلي و اختصاص وقت كودكان و نوجوانان به خود‪.‬‬
‫‪ -2‬بازتاب دهي صحنه هاي خشونت آميز و رواج خشونت‪.‬‬
‫‪ -3‬جريحه دار كردن عواطف كودكان‬
‫‪ -4‬خلق نيازهاي بلند و رابطه با جرم و جنايت‬
‫‪ -5‬تسخير ذهن كودكان و محدود كردن قدرت ابتكار و خالقيت‪.‬‬
‫‪ -6‬بيگانه ساختن كودكان و نوجوانان با مطالعه‪.‬‬
‫‪ -7‬بي تفاوت كردن كودكان و نوجوانان نسبت به دردها و رنجهاي انساني‪.‬‬
‫‪ -8‬ايجاد درگيري ذهني در كودكان به علت تماشاي فلم هاي ويژه سنين باالتر از خودشان‪.‬‬
‫‪ -9‬ايجاد ترس و وهم شبانه براي كودكان‪ ،‬و همچنان كاهش مدت زمان خوابيدن‪.‬‬
‫بنابرين برنامه سازان و توليد كننده گان برنام‪22‬ه اي تلويزيون بايد‪‌،‬از پي آم‪22‬دها‪ ،‬خطره‪22‬ا و آس‪22‬يب پ‪22‬ذيري و‬
‫تأثير گذاري نمايش هاي خشونت آميز باالي روان و سالمت روحي كودكان و نوجوان‪22‬ان آگ‪22‬اهي تم‪22‬ام داش‪22‬ته‬
‫باشند و از تأثير نمايش استعمال مشروبات الكولي‪‌،‬دخانيات‪ ،‬مواد مخدر‪‌،‬قتل و قتال و ستيزه جويي و ‪ ...‬آگ‪22‬اه‬
‫باشند و نبايد چنين برنامه ها در تلويزيون براي حفظ س‪22‬المت روحي و رواني كودك‪22‬ان و نوجوان‪22‬ان ب‪22‬ه نش‪22‬ر‬
‫برسد‪ .‬بناًء به دست اندركاران تلويزيون و رسانه هاي تصويري است ك‪22‬ه ت‪22‬ا از كودك‪22‬ان و نوجوان‪22‬ان كش‪22‬ور‬
‫شان درك عميق داشته باشند و مطابق فرهنگ و نياز هاي روحي و رواني جامعه شان در تقديم برنام‪22‬ه ه‪22‬اي‬
‫آموزشي‪ ،‬تنويري و تربيتي كوشا باشند و برنامه هاي كودكان و نوجوانان بايد‪ ،‬از نگاهي نوع بافت نمايش‪22‬ي‬
‫متنوع‪ ،‬ساده‪ ،‬قابل فهم و رهنمود دهنده باشد كه در برخي از كشورها به ويژه اروپاي ش‪22‬رقي نم‪22‬ايش برنام‪22‬ه‬
‫هاي خشونت آميز ممنوع بوده و به بعضي برنامه هاي جدال آميزوزدوخورد وقت معين نشراتي دارد‪‌،‬ت‪22‬ا در‬
‫آنوقت كودكان و نوجوانان به آن دسترسي نداشته باشند‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫نقش و تاثير تلويزيون بر كردار خشونت آميز كودكان و نو جوانان‬
‫كودكان و نوجوانان بخش مهم و با ارزش جمعيت اكثر نقاط جهان را تش‪22‬كيل ميدهن‪22‬د‪ ،‬ام‪22‬ا ام‪22‬روز ك‪22‬ه م‪22‬ا در‬
‫عص‪22‬ر آين‪22‬ده از تح‪22‬والت عميق و س‪22‬ريع اجتم‪22‬اعي در س‪22‬طوح محلي‪ ،‬ملي و بين المللي زن‪22‬دگي مي ك‪22‬نيم‪.‬‬
‫مشكالت و لحظات مختلف از قبيل بيكاري فقر‪ ،‬بيماري‪ ،‬آلودگي محيط زيست‪ ،‬درگيري هاي ق‪22‬ومي ‌‪ ،‬ن‪22‬ژادي‬
‫نابرابري ها ميان زن و مرد در فرجام عدم دسترسي سريع به منابع اطالعاتي وض‪22‬عيت نگ‪22‬ران كنن‪22‬ده اي را‬
‫در جامعه ما پديد آورده است‪ ،‬كه اين امر به اوضاع و احوال زن‪2‬دگي و آين‪2‬ده تم‪2‬ام كودك‪2‬ان و نوجوان‪2‬ان ن‪2‬يز‬
‫تاثير جدي داشته است‪.‬‬
‫از جمله رسانه هاي جمعي در اين راستا نقش تلويزيون بركردار‪‌،‬رفتار سالمتي روحي‪ ،‬اعمال خشونت آميز‬
‫آنان در بين جامعه و مردم تاثير فوق العاده اي را دارا مي باش‪22‬د‪ .‬و آث‪22‬ار منفي پديده اي اس‪22‬ت ك‪22‬ه عجيب ك‪22‬ه‬
‫چندي ميشود وارد زندگي انسان ها شده و به گونه اي معج‪22‬زه آس‪22‬ا تقريب‪ً2‬ا هم‪22‬ه اي خان‪22‬ه ه‪22‬ا را اش‪22‬غال ك‪22‬رده‬
‫اس‪22‬ت؛ چنانچ‪22‬ه ك‪22‬ه توج‪22‬ه بيش‪22‬تر انديش‪22‬مندان را ب‪22‬ه خ‪22‬ود معط‪22‬وف داش‪22‬ته اس‪22‬ت ب‪22‬ه همين دليل گ‪22‬روهي از‬
‫پژوهشگران آن را وسيله اي براي نابودي جامعه اي انساني مي دانند‪ .‬در مقاله گروهي ديگر آنرا وسيله اي‬
‫براي سرعت بخشيدن و باال بردن توانمندي بشر محسوب مي دانند‪.‬‬
‫كسي نمي تواند مدعي شود كه تلويزيوني زيان بخش است‪ ،‬ب‪22‬راي س‪22‬اير كودك‪22‬ان در هم‪22‬ان ش‪22‬رايط يا ب‪22‬راي‬
‫همان كودك در شرايط ديگر‪ ،‬ميتواند سودمند باشد‪ .‬براي بيشتر كودكان در اغلب شرايط‪ ،‬بيشتر برنامه هاي‬
‫تلويزيون خنثا است‪ ،‬نه كدام زيان دارد و نه سود‪ ،‬اين همه موارد بر مي گردد به برنامه هاي تلويزيوني ك‪22‬ه‬
‫چقدر مفيد است و يا زيان آور‪ ،‬تلويزيون به عنوان وسيله اي براي شكل دادن افكار عمومي‪ ،‬با زير پوش‪22‬ش‬
‫قرار دادن معضالت اجتماعي و مسايل مربوط به سياست داخلي و خارجي و همچنين با عرضه برنامه ه‪22‬اي‬
‫تفريحي و نمايشي اش‪ ،‬نقش خود را مي نمايان‪22‬د‪ ،‬ب‪22‬دون توج‪22‬ه ب‪22‬ه ن‪22‬وع برنام‪22‬ه اي ك‪22‬ه از آن پخش مي ش‪22‬ود؛‬
‫موسيقي ها‪ ،‬مسابقه تلويزيوني و مانند اين ها‪ ،‬اين وسيله ارتباطي در ه‪22‬ر ح‪22‬ال‪ ،‬هم‪22‬را ب‪22‬ه ارائ‪22‬ه اي يك پيام‬
‫ايدولوژيكي است‪.‬‬
‫تاثیر وسایل ارتباط جمعی بر پیوندهای عاطفی درخانواده ها‬
‫یکی از مولفه های خانواده منسجم‪ ،‬پیوند عاطفی است که در اث‪2‬ر وج‪2‬ود و اس‪2‬تمرار فض‪22‬ای گفتوگ‪2‬و‪ ،‬تعام‪2‬ل‬
‫افکار و تبادل نظر میان اعضای آن شکل میگیرد‪ .‬پیوند عاطفی‪ ،‬خود به عنوان یک عامل انگیزشی م‪22‬وجب‬
‫ارتقاء انسجام خانواده میشود و این سیکل میتواند همچنان ادام‪2‬ه یاب‪2‬د‪ .‬ب‪2‬راین اس‪2‬اس پیون‪2‬د ع‪2‬اطفی و انس‪2‬جام‬
‫خانواده با یکدیگر همبستگی مثبت و باالیی دارند‪.‬‬
‫عوامل گوناگونی موجب آسیب دیدن پیوند عاطفی خانواده شده و انسجام آن را به مخاطره میاندازند‪ .‬یکی از‬
‫عوامل اثرگذار بر گسستگی انسجام خانواده‪ ،‬گس‪2‬ترش رس‪2‬انههای جمعی و اس‪2‬تفاده اف‪2‬راطی از آنه‪2‬ا میباش‪2‬د‪.‬‬
‫رسانههای جمعی بویژه رسانههای شنیداری و غیر متعام‪2‬ل ب‪2‬ه دلی‪2‬ل ک‪2‬ارکرد متن‪2‬وع خ‪2‬ود و ایج‪2‬اد تغی‪2‬یرات‬
‫پیوسته‪ ،‬بتدریج جای ارتباط بین فردی از نوع چهره به چهره را گرفته و توانستهاند فضای انفرادی را بجای‬
‫فضای جمعی و اجتماعی خانواده حاکم کنند‪ ،‬بطوریکه گس‪22‬ترش تک‪22‬نیکی رس‪22‬انههای ش‪22‬نیداری و رایانه‪22‬ای‪،‬‬

‫‪30‬‬
‫ارتب‪22‬اط مس‪22‬تقیمی ب‪22‬ا فردگ‪22‬رایی و دوری از گ‪22‬روه را نش‪22‬ان میده‪22‬د‪ .‬در این مس‪22‬یر‪ ،‬تعام‪22‬ل ف‪22‬رد ب‪22‬ا رس‪22‬انه‬
‫الکترونیکی و غیر احساسی شکل میگیرد و به دلیل برتری تکنولوژیکی و تجهیز فنی ابزاره‪22‬ای رس‪22‬انهای‪،‬‬
‫نوعی رعب فرهنگی و انفعال شخصیتی در فرد ایجاد میشود‪ .‬نتیج‪2‬ه این میش‪2‬ود ک‪2‬ه اف‪22‬راد خ‪2‬انواده ب‪2‬ه ج‪2‬ای‬
‫گفتوگوی صمیمی با یکدیگر با ابزارهای الکترونیکی ارتباط برقرار میکنند‪ ،‬ارتباطی که فاقد بار ع‪22‬اطفی و‬
‫احساسی است‪ .‬این آسیب در دو نوع ارتباط‪ ،‬بیشتر خود را نشان میدهد‪ :‬یکی ارتباط بین فرزن‪22‬دان و وال‪22‬دین‬
‫و دیگری ارتباط بین زن و شوهر‪ .‬تجربیات نشان میدهند ک‪22‬ه ه‪22‬ر ان‪22‬دازه ارتب‪22‬اط می‪22‬ان فرزن‪22‬دان و وال‪22‬دین و‬
‫همچنین ارتباط میان همسران به دلیل تغییر مخاطب کاهش یابد‪ ،‬فاصله عاطفی و هیج‪2‬انی و همچ‪2‬نین فاص‪2‬له‬
‫شناختی میان اعضای نظام خانواده بیشتر میشود‪ .‬آمارهای رسمی نشان میدهند که میزان مش‪22‬اهده تلویزی‪22‬ون‬
‫توسط افراد ایرانی نزدیک به چهار ساعتونیم در روز است‪ .‬این میزان بس‪22‬یار زی‪22‬اد اس‪22‬ت و میتوان‪22‬د م‪22‬وجب‬
‫کاهش فضای گفتوگو میان اعضای خانواده گردد‪ .‬این روند به افزایش فردگرایی و کاهش جمع گرایی منج‪22‬ر‬
‫خواهد شد که عامل مهمی در آسیب دیدن انسجام خانواده قلمداد میشود‪.‬‬
‫نمایش خشونت از تلویزیون و تاثیر آن باالی اطفال‬
‫در سالهای اخیر رسانه ه‪22‬ای تص‪22‬ویری در کش‪22‬ور م‪22‬ا رش‪22‬د قاب‪22‬ل مالحظ‪22‬ه نم‪22‬وده اس‪22‬ت ب‪22‬ا وج‪22‬ود این رش‪22‬د‪،‬‬
‫مواردی برای اثبات تاثیرات جنبه های مض‪22‬ر احتم‪22‬الی تماش‪22‬ای ص‪22‬حنه ه‪22‬ای خش‪22‬ن تلویزی‪22‬ون‪ ،‬ب‪22‬ه وی‪22‬ژه در‬
‫ارتباط با کودک‪2‬ان منتش‪2‬ر ش‪2‬ده و نگ‪2‬رانی قش‪2‬ر وس‪2‬یعی از م‪2‬ردم را ب‪2‬ه دنب‪2‬ال داش‪2‬ته اس‪2‬ت‪ .‬آن‪2‬ان از وزارت‬
‫اطالعات و فرهنگ میخواهن‪22‬د ت‪22‬ا نظ‪22‬ارت بیش‪22‬تری در برنام‪22‬ه ه‪22‬ای تلویزیونه‪22‬ای خصوص‪22‬ی داش‪22‬ته باش‪22‬ند‪.‬‬
‫امروزه این رسانه های تصویری تا دور افتاده ترین قریه جات کشور ما راه یافته و می توان آنتن ه‪22‬ای آن‪22‬را‬
‫در اکثر نقاط کابل و قراء و قصبات مشاهده ك‪22‬رد‪ .‬از اینروس‪22‬ت ك‪22‬ه می ت‪22‬وان تلویزی‪22‬ون را ب‪22‬ه ی‪22‬ك پوهنت‪22‬ون‬
‫وسیع با مخاطبانی در رده های مختلف در نظر داشت ک‪22‬ه می توان‪22‬د کودک‪22‬ان ب‪22‬ا نم‪22‬ایش تص‪22‬ویرهای ش‪22‬اد و‬
‫رنگارنگ و آهن‪22‬گ ه‪22‬ای تن‪22‬د‪ ،‬ت‪22‬وأم ب‪22‬ا رقص ه‪22‬ای نیم‪22‬ه عری‪22‬ان و اعالن‪22‬ات تج‪22‬ارتی آنه‪22‬ا را مقاب‪22‬ل ص‪22‬فحه‬
‫تلویزیون میخكوب كند‪ ،‬در شرایط کنونی که درکشور ما بیش از بیست چینل تلویزیونی نش‪22‬رات دارن‪22‬د‪ ،‬ه‪22‬ر‬
‫خانم خانه در اولین كار روزانه خود تلویزیون را روشن می كن‪22‬د و در عین ح‪22‬الی ک‪22‬ه ب‪22‬ه پ‪22‬رداختن كاره‪22‬ای‬
‫منزل می پردازد‪ ،‬گوش و چشمش به برنامه های تلویزیون نیز می باشد‪ .‬هر كودك و نوج‪22‬وانی هنگ‪22‬امی ك‪22‬ه‬
‫از مکتب به خانه می رسد‪ ،‬انجام تكالیف خود را با برنامه های تلویزیونی هماهنگ می كند‪ .‬شاید ب‪22‬رخی ه‪22‬ا‬
‫اظه‪2‬ار دارن‪2‬د ك‪2‬ه رس‪2‬انه ه‪2‬ای دیگ‪2‬ری از قبی‪2‬ل ك‪2‬امپیوتر‪ ،‬ش‪2‬بكه جه‪2‬انی این‪2‬ترنت و دیش آنتن ن‪2‬یز م‪2‬ردم را‬
‫مصروف نگهمیدارد‪ .‬بلی‪ ،‬ولی در چه سطحی؟ آنچه ما در موردش صحبت می ک‪2‬نیم‪ ،‬رفت‪2‬ار اك‪2‬ثریت م‪2‬ردم‬
‫جامعه ماست‪ .‬به هرصورت فعًال تلویزیون نه تنها در كشور ما؛ بلکه در تمام دنی‪22‬ا ب‪22‬ه مثاب‪22‬ه عض‪22‬وی از ی‪22‬ك‬
‫خانواده تلقی می گردد‪ .‬زیرا تلویزیون در دنی‪2‬ای ام‪2‬روز گس‪2‬ترده ت‪2‬رین رس‪2‬انه اس‪2‬ت ب‪2‬ه گون‪2‬ه ایی ك‪2‬ه ح‪2‬تی‬
‫كامپیوتر و شبكه جهانی اینترنت هم نتوانسته رقیب قدرتمندی برای آن باشد‪.‬‬
‫بناء تلویزیون می تواند عامل مؤثری در رشد و تحول سیستمهای ارزشی‪ ،‬و شكل دهنده رفتارکودک‪22‬ان باش‪22‬د‬
‫؛ ولی با تاسف تلویزیون های خصوصی کشور ما برنامه خش‪2‬ونت زایی چ‪2‬ون کش‪2‬تی کج‪ ،‬فلم ه‪2‬ای اکش‪2‬ن و‬
‫درامه های مبتذل را به نمایش می گذارد‪ .‬تحقیق در باره محتوای تلویزیون نش‪2‬ان میده‪2‬د ک‪2‬ه وج‪2‬ود خش‪2‬ونت‬
‫در تلویزیون امری عادی است؛ اما تا چه حد این امر برای بینندگان برجسته است؟ بینندگان می توانند هنگام‬

‫‪31‬‬
‫نمایش خشونت به میزان بسیار آنرا تمیز دهند؛ اما آنها به شکلی که پژوهشگران عمل می کنند به طور ی‪22‬ک‬
‫نواخت محتوای تلویزیون را بررسی نمی کنند‪ .‬تنها دانستن اینکه به چه م‪22‬یزان رخ‪22‬داد ه‪22‬ای از پیش تعری‪22‬ف‬
‫شده مشخص در برنامه ها به نمایش گذاشته می شود به ما نمی فهمانند که این جنبه تا چه حد ب‪22‬رای بینن‪22‬دگان‬
‫اهمیت دارند‪ .‬بنابرآن ممکن است دریافت های بینندگان از اینکه خشونت تلویزیون چگونه است ب‪22‬ا ش‪22‬مارش‬
‫های عینی رخداد های برنامه ها تناس‪22‬ب نداش‪22‬ته باش‪22‬د‪ .‬س‪22‬وال اینجاس‪22‬ت ک‪22‬ه آی‪22‬ا خش‪22‬ونت تلویزی‪22‬ونی م‪22‬وجب‬
‫خشونت اجتماعی می شود؟ که در این جا باید به دو مسله توجه کرد نخست اینکه در باره چ‪22‬ه ن‪22‬وع ت‪22‬اثیراتی‬
‫سخن می گویم و دوم اینکه این تاثیرات چگونه سنجیده می شود و تاچه حد میت‪22‬وانیم ش‪22‬واهد موج‪22‬ود را ب‪22‬اور‬
‫کنیم؟‬
‫اول تماشای برنامه های خشن تلویزیون می تواند‪ ،‬بینندگان را برانگیخته و آنها را بیشتر هیجان زده کن‪22‬د این‬
‫نوع تاثیر به محتوای خشن محدود نمی شود‪ .‬افراد برحسب نوع موضوعی که ب‪22‬رای تماش‪22‬ا در اختی‪22‬ار ش‪22‬ان‬
‫قرار می گیرد آن را تعریف می کنند‪.‬‬
‫دوم تماشای خشونت از تلویزیون می تواند استفاده از خشونت در زن‪22‬دگی واقعی را ب‪22‬رای بینن‪22‬دگان مش‪22‬روع‬
‫جلوه دهد‪ ،‬زمانی که مردم عمل خشنی را از طریق یک رسانه به وضوح نظاره می کنند‪ ،‬تفکر یا ای‪22‬ده ه‪22‬ای‬
‫در باره خشونت در آنها زنده می شود؛ که در یک دوره زمانی در آنها نهفته بوده‪ ،‬زمانی که چن‪22‬نین ای‪22‬ده ای‬
‫فع‪22‬ال می ش‪22‬ود ممکن اس‪22‬ت دیگ‪22‬ر تفک‪22‬رات مرتب‪22‬ط ب‪22‬ه آن‪22‬را از طری‪22‬ق فراین‪22‬دی ک‪22‬ه توجی‪22‬ه نامی‪22‬ده می ش‪22‬ود‬
‫برانگیخته کند به محض اینکه چنین تفکراتی به مغز خطور کن‪22‬د می توان‪22‬د ب‪22‬ر ف‪22‬رد ت‪22‬اثیر بگ‪22‬ذارد و ب‪22‬ه ی‪22‬ک‬
‫شکلی روش های مختلف رفتار خشونت بار را از خود بروز دهد‪.‬‬
‫سوم تقلید نوعی دیگری از تاثیرات است که در طول سالهای اخیر در کشور ما بیشتر تاثیرات خود را باالی‬
‫کودکان گذاشته است‪ ،‬نمایشات خشونت زا تماشاچیان کم سن و سال را ترغیب می نماید تا رفتار های را که‬
‫از کرکتر شخصیت های تلویزیونی سر می زند‪ ،‬آنرا یاد بیگرند و خود شان شبیه آن رفتار کنن‪22‬د ب‪22‬رای مث‪22‬ال‬
‫وقتی یک برنامه کشتی کج از تلویزیون نش‪22‬ر می گ‪22‬ردد‪ ،‬کودک‪22‬ان ف‪22‬ردای آن‪22‬روز آن‪22‬را در کوچ‪22‬ه و ی‪22‬ا مکتب‬
‫باالی دوستان شان عملی می کنند‪ ،‬همچنان بینندگان جوان رفتار ه‪22‬ای قهرمان‪22‬ان م‪22‬ورد عالق‪22‬ه خ‪22‬ود را ک‪22‬پی‬
‫برداری می کنند و عالقه دارند؛ هر چه بیشتر شبیه آنها باشند‪.‬‬
‫طبق مطالعه برخی از پژوهشگران رسانه ای‪ ،‬تماشای خشونت از تلویزیون ب‪22‬االی ب‪22‬رخی از کودک‪22‬ان و ن‪22‬و‬
‫جوانانی که بیشتر تکیه به تلویزیون دارند و بیش‪22‬تر برنام‪22‬ه خش‪22‬ونت زا را تماش‪22‬ا می کنن‪22‬د‪ ،‬ب‪22‬ه م‪22‬رور زم‪22‬ان‬
‫تاثیرات منفی خود را باالی آنان می گذارد؛ به خصوص افرادی که دارای سواد کم و یا بی س‪22‬واد ان‪22‬د‪ ،‬ی‪22‬ا هم‬
‫از مهارت های توسعه یافته اجتماعی و ارتباط اجتماعی کمتری برخوردار اند‪ ،‬همچنان کس‪22‬انی ک‪22‬ه در ب‪22‬اره‬
‫خشونت زیاد خیالبافی می کنند‪ ،‬آنان به وسایل خشونت بار بیشتر گرایش پیدا می کنند‪.‬‬
‫حال به این موضوع می پ‪22‬ردازیم ک‪22‬ه ت‪22‬اثیرات خش‪22‬ونت تلویزی‪22‬ون چگون‪22‬ه س‪22‬نجیده ش‪22‬ده می توان‪22‬د‪ ،‬این بحث‬
‫عمومًا متوجه چهره های رادیو و تلویزیون می گردد که اگر مبلغان اعالن‪22‬ات این ب‪22‬اور را درک نمی کردن‪22‬د‬
‫که تلویزیون می تواند بر رفتار خریداران تاثیر بگذارد این مقدار پول ها را ص‪22‬رف هزین‪22‬ه ه‪22‬ای تبلیغ‪22‬اتی و‬
‫اعالنات خویش نمی کردند‪ .‬مجریان رادیو و تلویزیون هنوز هم ادعا می کنند که خشونت تلویزیونی ت‪22‬اثیری‬
‫بر رفتار اجتماعی بینندگان نمی گذارد که این یک ادع‪2‬ای معق‪2‬ول ش‪2‬ده نمی توان‪2‬د زی‪2‬را ب‪2‬ه هم‪2‬ان ان‪2‬دازه ک‪2‬ه‬

‫‪32‬‬
‫تبلیغات و اعالنات باالی مردم تاثیر می گذارد نشر برنامه های خش‪22‬ن ن‪22‬یز ب‪22‬االی اف‪22‬راد ب‪22‬ه نح‪22‬وی ت‪22‬اثیر می‬
‫گذارد‪.‬‬
‫نقش خانواده ها در این راستا خیلی مهم است زیرا تاثیر گذاری باالی اطفال وابس‪22‬ته گی ب‪22‬ه خ‪22‬انواده ه‪22‬ا دارد‬
‫که کدام برنامه ها را آنان تماشا می کنند و نیز اینکه در موقعی ک‪22‬ه کودک‪22‬ان آن‪22‬ان؛ تلویزی‪22‬ون تماش‪22‬ا می کنن‪22‬د‬
‫آنان تا چه حد دخالت می کنند‪ .‬اگر والدین نگرش مسوالنه ای نسبت به نح‪22‬وه تماش‪22‬ای تلویزی‪22‬ون خ‪22‬ود اتخ‪22‬اذ‬
‫کنند و تصمیمات آگاهانه ای در باره اینکه چه چیزها در چی زمانی تماشا گ‪22‬ردد‪ ،‬اتخ‪22‬اذ نماین‪22‬د‪ .‬این ک‪22‬ار می‬
‫تواند خود آنان را به مثابه یک مثال و نمونه برای کودک‪22‬ان تب‪22‬دیل کن‪22‬د‪ .‬ب‪22‬ه ه‪22‬ر ح‪22‬ال وال‪22‬دین بای‪22‬د تالش کنن‪22‬د‬
‫کودکان خود را از خوش گذرانی با تماشای طوالنی مدت تلویزیون در انزوا قرار دهند‪ .‬به برنامه ه‪22‬ایی ك‪22‬ه‬
‫كودكان می بینند توجه كنند و بعضی از آنها را همرای كودك‪22‬ان خ‪22‬ویش ببینن‪22‬د‪ .‬چنانچ‪22‬ه كودك‪22‬ان خ‪22‬ود را ب‪22‬ه‬
‫هنگام تماشای برنامه های خاص تلویزیونی همراهی نمائید‪ ،‬می توانید سؤالهای او را به‪22‬تر ب‪22‬رایش توض‪22‬یح‬
‫دهند و كج فهمی های را که کودکان شان نموده است‪ ،‬متوجه ساخته و به کودک‪22‬ان نش‪22‬ان دهن‪22‬د ک‪22‬ه ب‪22‬ه دی‪22‬دگاه‬
‫های آنان اهمیت می دهند‪ .‬والدین با تشویق کودکان خود به بحث در باره موضوعاتی ک‪22‬ه ب‪22‬ه نم‪22‬ایش گذاش‪22‬ته‬
‫می شود‪ ،‬نه تنها می توانند به فرزندان خود کمک کنند تا رفتار شخصیت ه‪22‬ا و س‪22‬اختار داس‪22‬تان را مش‪22‬خص‬
‫کنند‪ .‬بلکه به آنان وقت می دهد که سوژه خاص و مثبت مورد نظر خ‪22‬ود را ب‪22‬از گ‪22‬و نمای‪22‬د‪ .‬این ن‪22‬وع نگ‪22‬رش‬
‫های مثبت خانواده می تواند نوعی کنترول منطقی بر میزان و محتوای برنامه هایی ک‪22‬ه کودک‪22‬ان ش‪22‬ان تماش‪22‬ا‬
‫می کنند‪ ،‬می گردد همچنان می تواند موجب شود که کودکان تان با دید انتقادی تر به بعض‪22‬ی از برنام‪2‬ه ه‪2‬ای‬
‫تلویزیون نگاه کنند و در برابر هر نوع تاثیرات بالقوه مضر نیر مقاوم تر شوند‪.‬‬
‫تلويزيون و تأثير منفى آن بر كودك و نوجوان‬
‫كودك در دنياى خاص خود زندگى مى كند و تا زمانى كه كودك اس‪22‬ت‪ ،‬بايد در اين فض‪22‬ا ق‪22‬رار داش‪22‬ته باش‪22‬د‪.‬‬
‫طبيعى است كه اگر فضاى بزرگ ساالن جايگزين دنياى كودك گردد‪ ،‬كودك را دچار تعارض درونى و «از‬
‫خودبيگانگى» مى كند‪.‬كودكان بيشتر زمان تماشاى تلويزيون خ‪22‬ود را ص‪22‬رف مش‪22‬اهده برنام‪22‬ه ه‪22‬اى ب‪22‬زرگ‬
‫ساالن مى كنند‪24.‬برخى از روان شناسان و روان كاوان احساس مى كنند مواجهه دايمى با اين سرگرمى ه‪22‬ا‬
‫مى تواند به نحوى غيرطبيعى تأثير محيط زندگى بزرگ ساالن را بر كودك تسريع بخشد و او را به اجبار به‬
‫نوعى بلوغ زودرس بكشاند; بلوغى كه ويژگى هاى آن سردرگمى‪ ،‬عدم اعتم‪22‬اد ب‪22‬ه ب‪22‬زرگ س‪22‬االن‪ ،‬رويك‪22‬رد‬
‫سطحى به مسائل بزرگ ساالن و حتى عدم تمايل به بزرگ شدن است‪.‬‬

‫وقتى كودك در وضعيت هايى كه گاه توسط تلويزيون بر وى تحميل ش‪22‬ده اس‪22‬ت ق‪22‬رار مى گ‪22‬يرد‪ ،‬ب‪22‬ه ب‪22‬زرگ‬
‫ساالن واقعى متعّلق به اولين گروه تماس با خود متوّسل مى شود‪ .‬در اين موقع‪ ،‬بيشتر آنها را ناتوان مى يابد‪.‬‬
‫تأثير اين عدم توانايى بزرگ ساالن واقعى بر كودك مى تواند به اندازه تأثير عدم اطمينان به بزرگ ساالن به‬
‫روايت تلويزيون يا بيش از آن باشد‪.‬‬

‫تأثير آگهى هاى تلويزيونى‬

‫يكى از جنب‪22‬ه ه‪22‬اى تماش‪22‬اى تلويزيون ك‪22‬ه زياد م‪22‬ورد توج‪22‬ه ق‪22‬رار گرفت‪22‬ه‪ ،‬ت‪22‬أثير منفى آگهى ه‪22‬اى تبليغ‪22‬اتى‬
‫تلويزيونى بر نگرش ها و عاليق كودكان (از نظر مصرف خوراكى ها) است‪ .‬كودكان ‪3‬ـ‪ 4‬ساله معموال مى‬

‫‪33‬‬
‫توانند تفاوت بين برنامه ها و تبليغات تجارى را تشخيص دهند‪ .‬ب‪2‬ا اين ح‪2‬ال‪ ،‬كودك‪2‬ان ت‪2‬ا ‪ 8‬س‪2‬الگى از قص‪22‬د‬
‫تبليغات تجارى به وضوح آگاه نيستند‪ .‬كودكان معموال اطمينان دارند كه پيام هاى بازرگ‪22‬انى دقيق و درس‪22‬ت‬
‫است‪ .‬آنها معموال نمى توانند انگيزه شركت ها را از تبليغات به درس‪22‬تى درك كنن‪22‬د‪ .‬از اين رو‪ ،‬تبليغ‪22‬اتى ك‪22‬ه‬
‫مخاطبان آن كودكان و نوجوانان هستند‪ ،‬دست كم دو پيام منفى دارند‪:‬‬
‫نخست آنكه كودكان ممكن است با والدينشان بر سر خريد محصوالتى كه تبليغات آن را در تلويزيون ديده اند‬
‫دچار تعارض شوند‪ .‬به دليل آنكه كودك‪2‬ان در مقايس‪2‬ه ب‪2‬ا ب‪2‬زرگ تره‪2‬ا آس‪2‬ان ت‪2‬ر ف‪22‬ريب مى خورن‪2‬د‪ ،‬پ‪2‬ذيرش‬
‫قضاوت والدين درباره ارزش واقعى يك كاالى تبليغ شده برايشان دشوار اس‪22‬ت‪ .‬دومين پيام‪22‬د منفى اين گون‪22‬ه‬
‫تبليغات تلويزيونى‪ ،‬مصرف زياد محصوالت غذايى قندى مانن‪2‬د آب نب‪2‬ات و نوش‪2‬يدنى ه‪2‬اى ش‪2‬يرين ميوه اى‬
‫است‪ .‬جالب تر اينكه تبليغ اين محصوالت قريب ‪ 80‬درصد تبليغات تلويزيونى مربوط به كودكان را تش‪22‬كيل‬
‫مى دهد‪.‬‬
‫مشاهده اين تبليغات بر باورهاى كودك‪22‬ان در خص‪22‬وص تغذيه و ن‪22‬يز انتخ‪22‬اب آنه‪22‬ا از م‪22‬واد غ‪22‬ذايى ت‪22‬أثير مى‬
‫گذارد‪ .‬كودكان نمى توانند درك كنند كه خوردن اين گونه مواد غذايى داراى قن‪22‬د زياد س‪22‬بب اف‪22‬زايش وزن و‬
‫پوسيدگى دندان هايشان مى شود‪ .‬وقتى كودكان در معرض تبليغات مربوط به اين مواد خوراكى قرار گرفت‪22‬ه‬
‫و قدرت انتخاب داشته باشند به احتمال زياد آنه‪22‬ا را انتخ‪22‬اب خواهن‪22‬د ك‪22‬رد‪ ،‬ح‪22‬تى اگ‪22‬ر بدانن‪22‬د ك‪22‬ه ميوه ه‪22‬ا و‬
‫سبزيجات خوراكى هاى سالم ترى هستند‪.‬‬
‫تاثیری تلویزیون باالی خانواده ها در افغانستان‬
‫آنطوریکه همه میدانیم در این اواخر رسانه ها (تلویزیون‪ ،‬رادیو‪ ،‬روزنامه‪ ،‬سایت های اینترنی‪22‬تی و غ‪22‬یره)‬
‫نقش بسزایی دارند در قسمت تأثیر باالی خانوادها‪.‬‬
‫افغانستان نیز از جمله ممالکی بشمار میرود که تحت ت‪2‬أثیر رس‪2‬انه ه‪2‬ا ق‪2‬رار گرفت‪2‬ه اس‪2‬ت‪ .‬خصوص‪ً2‬ا بع‪2‬د از‬
‫سقوط رژیم طالبان رسانه های زیادی سهم برازنده ای را اجرا کردند‪ .‬زیرا ت‪22‬ا زم‪22‬ان روی ک‪22‬ار آم‪22‬دن دولت‬
‫مؤقت و انتقالی آقای کرزی هیچ شبکه ی خصوصی در افغانستان وجود نداشت‪ .‬اولین تلویزیون خصوص‪22‬ی‬
‫افغانستان عبارت از تلویزیون "آئینه" میباشد‪ .‬به مرور زمان تلویزیونهای چون‪ :‬طلوع‪ ،‬آریانا‪ ,‬نور و غ‪22‬یره‬
‫به فعالیت آغاز نمودند و این نیز یک امر مسلم است که هر ک‪22‬دام از این تلویزیونه‪22‬ا از پش‪22‬تیبانی اقتص‪22‬ادی و‬
‫سیاسی قوی بر خوردار اند‪ .‬اما از میان تلویزیونهای خصوصی‪" ،‬طلوع" یگانه تلویزیونی اس‪22‬ت ک‪22‬ه خ‪22‬وب‬
‫درخشیده دقت یک کتلهء بزرگ را جلب خود کرد‪.‬‬
‫طبعًا که برنامه های خ‪2‬وب و آموزن‪2‬ده ای ن‪2‬یز دارد‪ .‬مثًال فرهن‪2‬گ و تم‪2‬دن اس‪2‬الم‪ ،‬س‪2‬ریالهای چ‪2‬ون ‪ :‬دنی‪2‬ای‬
‫اسرار‪ ،‬بعد پنجم و غیره‪ .‬اما در مقابل آمار برنام‪22‬ه ه‪22‬ای ض‪22‬د فرهن‪22‬گ اس‪22‬المی و افغ‪22‬انی ب‪22‬ه م‪22‬راتب بیش‪22‬تر‬
‫میباشد‪ .‬مثًال ستارهء افغ‪22‬ان‪ ،‬برنام‪22‬ه ه‪22‬ای پخش موس‪22‬یقی‪ -‬تلویزیونه‪22‬ای دیگ‪22‬ر ن‪22‬یز دارای همچ‪22‬و برنام‪22‬ه ه‪22‬ا‬
‫میباشند اما آمار آن کم میباشد‪ -‬و سریالهای بدون سانسور هندی و فیلمهای خارجی دیگر‪.‬‬
‫اگر بخواهیم یک ارزیابی عمومی بکنیم میتوان گفت که نه تنها تلویزیون طلوع بل تلویزی‪22‬ون ه‪22‬ای دگ‪22‬ر ن‪22‬یز‬
‫برنامه های منحرف کننده دارند‪ .‬از اینکه بینندهء طلوع بشتر میباشد تأثیر منفی آن نیز به مراتب زیاد است‪.‬‬
‫در قدم نخست این را باید گفت که تنها رس‪22‬انه ه‪22‬ا مس‪22‬ؤول از بین رفتن فرهن‪22‬گ اس‪22‬المی و افغ‪22‬انی نب‪22‬وده ب‪22‬ل‬
‫مردم افغانستان نیز رول بسازایی دارند‪ .‬یعنی میل آنها به برنامه های ضد اس‪22‬المی و افغ‪22‬انی بیش‪22‬تر میباش‪22‬د‪.‬‬

‫‪34‬‬
‫بطور مثال‪ :‬ارتباط تلیفونی افراد از اقشار مختلف جامعه در برنامه های موس‪22‬یقی و فرم‪22‬ایش دادن آهن‪22‬گ و‬
‫در این اثنا خنده نمودن و مزاقهای بیجای دختران و پسران جوان و غیره‪ .‬اینهاهم‪22‬ه ت‪22‬أثیر منفی دارن‪22‬د ب‪22‬االی‬
‫قشر جوان‪ .‬زیرا اقغانستان کشوریست ت‪22‬ازه از قی‪22‬د ی‪22‬ک حک‪22‬ومت دیکت‪22‬اتوری و تاری‪22‬ک چ‪22‬ون طالب‪22‬ان ره‪22‬ا‬
‫گردیدند‪ .‬طبقهء جوان افغانستان هنوز آماده نیستند که فرهنگ غربی و غیر اس‪22‬المی را ب‪22‬دون ت‪22‬أثیر مش‪22‬اهده‬
‫نمایند‪ .‬از اینکه آنها سالیان طویل تحت تأثیر جنگهای خانمانسوز داخلی قرار گرفتند نتوانستند ک‪22‬ه ب‪22‬ه راحت‬
‫و آنطوریکه خواست خود شان است زندگی نمایند‪ .‬بناًء زمانیکه یک تلویزی‪22‬ون س‪22‬ریالهای خ‪22‬ارجی را ب‪22‬دون‬
‫سانسور نشر نماید خواه ناخواه طرف منفی‪ -‬لباسهای عریان‪ ،‬رواب‪22‬ط دوس‪22‬تی پس‪22‬ران و دخ‪22‬تران بایک‪22‬دیگر‪،‬‬
‫روابط زن و شوهری وغیره‪ -‬دقت خانواده را جلب میکند‪ .‬از اینجاس‪22‬ت ک‪22‬ه ام‪22‬روز اک‪22‬ثر جوان‪22‬ان ش‪22‬هرهای‬
‫بزرگ چون‪ :‬کابل‪ ،‬مزارشریف‪ ،‬هرات وغیره تقریبًا یک زندگی غربی را بخود اختیار کرده اند‪ .‬مثًال طرز‬
‫لباس‪ ،‬گشتار‪ ،‬و روابط دوستی بین دختران و پسران جوان چنان شکلی را به بخود گرفته است ک‪22‬ه اص‪ً2‬ال ن‪22‬ه‬
‫با فرهنگ اسالمی و نه با فرهنگ افغانی مطابقت میکند‪.‬‬
‫این را هم باید قبول کنیم که سریالها و فیلمهای به نشر رسیده توسط تلویزیونها تأثیر زی‪22‬ادی دارد ب‪22‬االی قش‪22‬ر‬
‫جوان‪ .‬طلوع‪ ،‬بر عالوهء داشتن برنامه ه‪2‬ای خ‪2‬وب بعض‪ً2‬ا چن‪2‬ان ک‪2‬اری میکن‪2‬د ک‪2‬ه ک‪2‬رده و نک‪2‬ردهء آن هم‪2‬ه‬
‫یکسان میشود‪ .‬مثًال برمانهء "ستارهء افغ‪22‬ان" شخص‪ً2‬ا ب‪22‬ه نظ‪22‬ر من نبای‪22‬د چ‪22‬نین ی‪22‬ک برن‪22‬امهء توس‪22‬ط یکی از‬
‫تلویزیونها به نشر برسد‪ .‬زیرا همچو برنامه ها تأثیرات منفی زیادی دارد باالی جامع‪22‬ه‪ .‬کس‪22‬انیکه در ص‪22‬حنه‬
‫می برایند خواه ناخواه مشتاقان خویش را متأثر میسازند‪ .‬این برنامه سبب میشود که تعداد زی‪22‬ادی از جوان‪22‬ان‬
‫به موسیقی رو آورده ارزشهای دینی خود را از دست دهن‪2‬د‪ -‬ک‪2‬ه فعًال چن‪2‬ان هم ش‪2‬ده اس‪2‬ت‪ -‬ب‪2‬ه نش‪2‬ر رس‪2‬یدن‬
‫همچو برنامه ها نمایانگر آنست که این تلویزیون از پشتبانی اقتصادی و سیاسی خوبی برخور دار میباشد‪.‬‬
‫خصوصًا نشر نمودن سریال ترکی بنام "‪ "...‬سریال فوق کامًال یک سریال مضخرف و غیر اخالقی میباشد‪.‬‬
‫زیرا محتوای آن سریال هیچ ربطی ندارد با فرهنگ اسالمی‪ .‬آن سریال بیانگر یک فامیل ب‪22‬د اخالق میباش‪22‬د‪.‬‬
‫سریال فوق در کشور ترکیه که کامًال یک دولت س‪22‬کولر میباش‪22‬د باره‪22‬ا ممن‪22‬وع ق‪22‬رار داده ش‪22‬د‪ .‬ح‪22‬ال چط‪22‬ور‬
‫امکان دارد که همچو یک سریال در یک کشوری اسالمی به نشر برسد؟‬
‫بعضًا من باخود چنین فکر میکنم‪ ،‬تلویزیون طلوع چطور جرأت نموده آغاز به نشر نمودن این سریال نمود؟‬
‫چونکه همچو یک عمل ک‪22‬ار ه‪22‬ر م‪22‬ردی نیس‪22‬ت‪ .‬خصوص‪ً2‬ا در کش‪22‬وریکه هن‪22‬وز هم علم‪22‬ای دین از اهمیت و‬
‫صالحیت زیادی برخوردار میباشند‪ .‬در ذهن انسان چنین یک سوال خواهد آم‪22‬د‪ :‬اگ‪22‬ر دولت س‪22‬ریال ف‪22‬وق را‬
‫منع کرده باشد آیا فعًال بعضی انسانها آن‪22‬را تماش‪22‬ا نمی کن‪22‬د؟ ج‪22‬واب‪ :‬ش‪22‬اید ک‪22‬ه تماش‪22‬ا کنن‪22‬د‪ .‬ام‪22‬ا س‪22‬بب اص‪22‬لی‬
‫تلویزیون طلوع میباشد‪ .‬زیرا آن تلویزیون به مردم نشان داد که همچو یک سریالی وجود دارد و در صورت‬
‫منع آن از طریق تلویزیون شما میتوانید از بازار خریداری نموده تماشما کنید‪.‬‬
‫در قسمت نشر برنامه های مضخرف تنها تلویزیون طلوع و یا کدام تلویزیون دیگر مقصر نمیباشد‪ .‬ب‪22‬ه ب‪22‬اور‬
‫ما مقصران اصلی قرار ذیل اند‪:‬‬
‫‪ -1‬دولت ‪ :‬خصوص ‪ً2‬ا وزارت اطالع‪22‬ات و فرهن‪22‬گ و وزارت حج و اوق‪22‬اف‪ .‬زی‪22‬را وزارتخان‪22‬ه ه‪22‬ای ف‪22‬وق‬
‫مسؤلیت دارند که در قدم نخست یک مقرراتی – در قسمت سانسور نمودن صحنه های باز و غ‪22‬یر اخالقی و‬
‫طرز لباس هنر پیشه ها‪ -‬داشته باشند در قسمت پخش برنامه ه‪2‬ا و در ق‪2‬دم ث‪2‬انی آنه‪2‬ا اش‪2‬خاص و گ‪2‬روه ه‪2‬ای‬

‫‪35‬‬
‫تخطی کار را باید جزا دهند‪ .‬اگر آنها یک چند شخص و یا گروه را چزا دهند دوباره کسی جرأت آن‪22‬را ک‪22‬رده‬
‫نمیتوانند که دست به همچو یک کار زنند‪.‬‬
‫‪ -2‬تلویزیونها ‪ :‬مدیران نشرات و صاحبان تلویزیونه‪2‬ا ح‪2‬داالمکان کوش‪2‬ش کنن‪2‬د ک‪2‬ه برنام‪2‬ه ه‪2‬ای اس‪2‬المی و‬
‫آموزنده را به نشر برسانند‪ .‬زمانیکه آنها س‪22‬ریالها و فیلمه‪22‬ای مض‪22‬خرف را ب‪22‬ه نش‪22‬ر برس‪22‬انند س‪22‬بب ض‪22‬اللت‬
‫انسانها میشوند‪.‬‬
‫‪ -3‬انسانها ‪ :‬مردم مسلمان افغانستان نباید به برنامه های مزخرف رو آورند و حتی آنها میتوانند در ص‪22‬ورت‬
‫به نشر رسیدن برنامه های مضخرف بر علیه آن تلویزیون تظاهرات نموده خواهان منع همچ‪22‬و برنام‪22‬ه ه‪22‬ا و‬
‫همچنان خواهان جزای آنها گردند‪ .‬زیرا اگر انسانها ب‪2‬ه همچ‪2‬و ب‪2‬ر نام‪2‬ه ه‪2‬ا رج‪2‬وع نکنن‪2‬د تلویزی‪2‬ون مجب‪2‬ور‬
‫میشود که آن برنامه را از لیست نشرات خ‪22‬ویش پ‪22‬اک کن‪22‬د‪ .‬این را ن‪22‬یز ب‪22‬ه زب‪22‬ان بای‪22‬د آورد ک‪22‬ه ه‪22‬دفم مس‪22‬دود‬
‫گردیدن تلویزیونها نمیباشد‪.‬‬
‫كاركردهاى مثبت تلويزيون‪:‬‬
‫‪ -1‬پركردن اوقات فراغت خانوادها‪:‬‬
‫انسان ها هر سّنى كه داشته باشند يك فعاليت اصلى و محورى دارند كه گذراندن زم‪22‬ان در آن س‪22‬ن‪ ،‬ح‪22‬ول آن‬
‫محور است‪ .‬اين فعاليت اصلى در طول زمان (به خاطر طبع خاص انسان) براى انسان مالل آور مى گردد‪.‬‬
‫اين تنّوع اوال‪ ،‬بايد غير از آن فعاليت اصلى باشد; و ثانيًا در زمانى خارج از زمان آن فعاليت باشد ت‪22‬ا آس‪22‬يبى‬
‫به اين فعاليت اصلى نرسد‪.‬‬
‫كودك نيز از اين امر مستثنا نيست‪ .‬فعاليت اصلى كودك پيش از مدرسه بازى‪ ،‬و پس از مدرسه درس اس‪22‬ت‪.‬‬
‫طبيعى است كه كودك از بازى و درس خسته مى شود و نيازمند يك فعاليت جانبى مى گردد ت‪22‬ا اوق‪22‬ات خ‪22‬الى‬
‫از فعاليت اصلى را پر كند و خستگى هاى خود را برطرف كند‪ .‬تلويزيون يكى از بهترين چيزهايى است ك‪22‬ه‬
‫مى تواند اوقات فراغت كودك را پر كند‪.‬‬
‫قدرت تلويزيون‬
‫تلويزيون از يك سو‪ ،‬رسانه اى است كه همه قواى ادراكى انسان (عقل‪ ،‬خيال و وهم) را تحت تأثير قرار مى‬
‫دهد‪ .‬از اين رو‪ ،‬يكى از ويژگى ه‪2‬اى متمايزكنن‪2‬ده تلويزيون كيفيت و ج‪2‬ذابيت آن اس‪2‬ت‪ .‬اين ويژگى‪ ،‬ج‪2‬زو‬
‫جداناشدنى اين رسانه است‪ .‬تمركز و توجه چش‪22‬م و گ‪22‬وش را مى طلب‪22‬د‪ ،‬توج‪22‬ه را ب‪22‬ه ح‪22‬ركت در يك فض‪22‬اى‬
‫كوچك معطوف مى كند‪ .‬اين جعبه جادويى كنار ميز غذاخورى و يا هر ج‪22‬ايى ك‪22‬ه مناس‪22‬ب ت‪22‬ر تش‪22‬خيص داده‬
‫شود‪ ،‬قرار داده مى شود‪ .‬استفاده كننده از تلويزيون به بيرون رفتن از خان‪22‬ه و تهيه بليط نياز ن‪22‬دارد‪ ،‬ب‪22‬دون‬
‫آنكه از صندلى خود بلند شود‪ ،‬مى تواند با استوديو‪ ،‬صحنه هاى نمايش و دوربين هاى خ‪22‬برى در دور دس‪22‬ت‬
‫ها ارتباط ديدارى و شنيدارى برقرار كند‪2.‬همچنين تلويزيون تصاويرى پويا به شكل نمادين‪ ،‬همراه ب‪22‬ا زب‪22‬ان‬
‫و صدا و موسيقى منتقل مى كند‪ .‬از اين رو‪ ،‬كليه شرايط الزم براى توجه و جذب در اين رس‪22‬انه ف‪22‬راهم آم‪22‬ده‬
‫است و اين ويژگى تلويزيون را به قدرتمندترين رسانه جمعى از ساير رسانه ها متمايز مى كند‪.‬‬
‫بنابراين‪ ،‬از طريق تجرب‪2‬ه ك‪2‬ردن روش نم‪2‬ادينى ك‪2‬ه رس‪2‬انه ه‪2‬اى گون‪2‬اگون را از يك‪2‬ديگر متم‪2‬ايز مى كن‪2‬د‪،‬‬
‫كودكان اين امكان را به دست مى آورند تا آن دسته از مهارت هاى الزم فكرى را كسب كنند ك‪22‬ه م‪22‬وجب مى‬
‫شود با تأثير بيشترى از طريق آن رسانه ها ياد بگيرند‪ .‬يادگيرى از طريق رس‪2‬انه ه‪2‬ا‪ ،‬بس‪2‬تگى ب‪2‬ه پ‪2‬رورش‬

‫‪36‬‬
‫كافى رفتارهاى مربوط به مهارت هاى كلى و نيز مهارت هايى دارد كه براى استفاده از رسانه اى خاص ب‪22‬ه‬
‫شكل ويژه موردنياز است‪ .‬از سوى ديگر‪ ،‬تلويزيون وس‪22‬يله اى ب‪22‬راى بمب‪22‬اران اطالع‪22‬ات اس‪22‬ت‪ ،‬و همين دو‬
‫علت تأثيرات تلويزيون بسيار عميق و ماندگار است‪.‬‬
‫‪ -1‬تلويزيون و اجتماعى شدن‪:‬‬

‫زندگى اجتماعى داراى شاخص ها و نمادهايى است‪ .‬بدون شناخت نمادهاى اجتماعى‪ ،‬نمى ت‪22‬وان در اجتم‪22‬اع‬
‫زيست‪ .‬در واقع‪ ،‬مقّد مه زن‪2‬دگى اجتم‪2‬اعى‪« ،‬اجتم‪2‬اعى ش‪2‬دن» اس‪2‬ت‪ .‬توّل د ك‪2‬ودك مق‪2‬ارن ب‪2‬ا اجتم‪2‬اعى ش‪2‬دن‬
‫اوست‪ .‬به همان نسبت كه كودك رش‪2‬د مى كن‪2‬د‪ ،‬بايد همزم‪2‬ان رش‪2‬د اجتم‪2‬اعى ن‪2‬يز داش‪2‬ته باش‪2‬د; زيرا رش‪2‬د‪،‬‬
‫پرورش و جامعه پذيرى سه ماهيت همراه در وجود كودك است‪ .‬كودكى يع‪22‬نى‪ :‬س‪22‬ال ه‪22‬ايى ك‪22‬ه انس‪22‬ان راه و‬
‫رسم زندگى را مى آموزد‪.‬‬

‫اولين جايى كه كودك اجتماعى شدن را مى آموزد خانواده است‪1.‬ولى توان خانواده براى پاسخ گ‪22‬ويى ب‪22‬ه اين‬
‫نياز بزرگ ناچيز است‪ .‬گرچه مدرسه در كنار خ‪22‬انواده ت‪22‬ا ان‪22‬دازه اى خ‪22‬انواده را در اين راه يارى مى كن‪22‬د‪،‬‬
‫ولى به دليل آنكه نياز كودك فراتر از اين حد است‪ ،‬باز هم اين كمبود به وضوح مشهود است; ولى تلويزيون‬
‫به خاطر برنامه هاى فراگير و متنّوع‪ ،‬بهترين وسيله اى است كه مى تواند اين نياز ك‪22‬ودك را برط‪22‬رف كن‪22‬د;‬
‫زيرا تلويزيون واسطه اى فراگير است كه در دسترس همه كودكان قرار دارد‪.‬‬

‫خانوادها از طريق تلويزيون‪ ،‬درباره خود‪ ،‬زندگى خود‪ ،‬چگونگى رفت‪22‬ار در ش‪22‬رايط گون‪22‬اگون‪ ،‬و چگ‪22‬ونگى‬
‫برخ‪22‬ورد ب‪22‬ا مش‪22‬كالت خ‪22‬انوادگى و شخص‪22‬ى‪ ،‬چيزه‪22‬اى زيادى مى آموزن‪22‬د و اين اجتم‪22‬اعى ش‪22‬دن از طريق‬
‫تلويزيون با توجه به ويژگى هاى تلويزيون و كودك‪ ،‬از هر چيزى نافذتر است‪.‬‬

‫تاثیر وسایل ارتباط جمعی بر پیوندهای عاطفی درخانواده ها ‪:‬‬

‫یکی از مولفههای خانواده منسجم‪ ،‬پیوند عاطفی است ک‪22‬ه در اث‪22‬ر وج‪22‬ود و اس‪22‬تمرار فض‪22‬ای گفتوگ‪22‬و‪ ،‬تعام‪22‬ل‬
‫افکار و تبادل نظر میان اعضای آن شکل میگیرد‪ .‬پیوند عاطفی‪ ،‬خود به عنوان یک عامل انگیزشی م‪22‬وجب‬
‫ارتقاء انسجام خانواده میشود و این سیکل میتواند همچنان ادام‪2‬ه یاب‪2‬د‪ .‬ب‪2‬راین اس‪2‬اس پیون‪2‬د ع‪2‬اطفی و انس‪2‬جام‬
‫خانواده با یکدیگر همبستگی مثبت و باالیی دارند‪.‬‬

‫عوامل گوناگونی موجب آسیب دیدن پیوند عاطفی خانواده شده و انسجام آن را به مخاطره میاندازند‪ .‬یکی از‬
‫عوامل اثرگذار بر گسستگی انسجام خانواده‪ ،‬گس‪2‬ترش رس‪2‬انههای جمعی و اس‪2‬تفاده اف‪2‬راطی از آنه‪2‬ا میباش‪2‬د‪.‬‬
‫رسانههای جمعی بویژه رسانههای شنیداری و غیر متعام‪2‬ل ب‪2‬ه دلی‪2‬ل ک‪2‬ارکرد متن‪2‬وع خ‪2‬ود و ایج‪2‬اد تغی‪2‬یرات‬
‫پیوسته‪ ،‬بتدریج جای ارتباط بین فردی از نوع چهره به چهره را گرفته و توانستهاند فضای انفرادی را بجای‬
‫فضای جمعی و اجتماعی خانواده حاکم کنند‪ ،‬بطوریکه گس‪22‬ترش تک‪22‬نیکی رس‪22‬انههای ش‪22‬نیداری و رایانه‪22‬ای‪،‬‬
‫ارتب‪22‬اط مس‪22‬تقیمی ب‪22‬ا فردگ‪22‬رایی و دوری از گ‪22‬روه را نش‪22‬ان میده‪22‬د‪ .‬در این مس‪22‬یر‪ ،‬تعام‪22‬ل ف‪22‬رد ب‪22‬ا رس‪22‬انه‬
‫‪37‬‬
‫الکترونیکی و غیر احساسی شکل میگیرد و به دلیل برتری تکنولوژیکی و تجهیز فنی ابزاره‪22‬ای رس‪22‬انهای‪،‬‬
‫نوعی رعب فرهنگی و انفعال شخصیتی در فرد ایجاد میشود‪ .‬نتیج‪2‬ه این میش‪2‬ود ک‪2‬ه اف‪22‬راد خ‪2‬انواده ب‪2‬ه ج‪2‬ای‬
‫گفتوگوی صمیمی با یکدیگر با ابزارهای الکترونیکی ارتباط برقرار میکنند‪ ،‬ارتباطی که فاقد بار ع‪22‬اطفی و‬
‫احساسی است‪ .‬این آسیب در دو نوع ارتباط‪ ،‬بیشتر خود را نشان میدهد‪ :‬یکی ارتباط بین فرزن‪22‬دان و وال‪22‬دین‬
‫و دیگری ارتباط بین زن و شوهر‪ .‬تجربیات نشان میدهند ک‪22‬ه ه‪22‬ر ان‪22‬دازه ارتب‪22‬اط می‪22‬ان فرزن‪22‬دان و وال‪22‬دین و‬
‫همچنین ارتباط میان همسران به دلیل تغییر مخاطب کاهش یابد‪ ،‬فاصله عاطفی و هیج‪2‬انی و همچ‪2‬نین فاص‪2‬له‬
‫شناختی میان اعضای نظام خانواده بیشتر میشود‪ .‬آمارهای رسمی نشان میدهند که میزان مش‪22‬اهده تلویزی‪22‬ون‬
‫توسط افراد ایرانی نزدیک به چهار ساعتونیم در روز است‪ .‬این میزان بس‪22‬یار زی‪22‬اد اس‪22‬ت و میتوان‪22‬د م‪22‬وجب‬
‫کاهش فضای گفتوگو میان اعضای خانواده گردد‪ .‬این روند به افزایش فردگرایی و کاهش جمع گرایی منج‪22‬ر‬
‫خواهد شد که عامل مهمی در آسیب دیدن انسجام خانواده قلمداد میشود‪.‬‬

‫راه هاي مقابله با كاكردهاي منفي تلويزيون‬

‫گرچه به صفر رساندن كاركردهاي منفي تلويزيون امكان پذير نيست‪ ،‬ولي نبايد نسبت به آنها بي تفاوت ب‪22‬ود‪.‬‬
‫از اين رو بايد همه با هم دست بكار شويم تا اين كاكردهاي منفي به حد اقل ممكن برسند‪.‬‬

‫به دليل آنكه تلويزيون در كشور ما يك رسانه اي ملي و دول‪22‬تي اس‪22‬ت‪‌،‬ك‪22‬اهش كاركرده‪22‬اي منفي آن همك‪22‬اري‬
‫همه جانبه اي مي طلبد كه در يك سو‪ ،‬مسؤوالن و متواليان امر قرار دارند و در س‪22‬وي ديگ‪22‬ر‪ ،‬خ‪22‬انواده ه‪22‬ا و‬
‫مددكاران اجتماعي‪ .‬از اين رو‪ ،‬بايد همه اي آنها هر چند توان كمي داشته باشند به نحو شايسته استفاده نمايند‪.‬‬

‫قابليت هاى تلويزيون‬

‫كسى نمى تواند مدعى شود كه تلويزيون براى كودك‪2‬ان ص‪22‬رفًا خ‪2‬وب يا ب‪2‬د اس‪2‬ت‪ .‬ب‪2‬راى ب‪2‬رخى كودك‪2‬ان در‬
‫برخى شرايط‪ ،‬برخى برنامه هاى تلويزيونى زيان بخش است‪ ،‬براى ساير كودكان در همان شرايط يا ب‪22‬راى‬
‫همان كودكان در شرايط ديگر‪ ،‬تلويزيون مى توان‪2‬د س‪2‬ودمند باش‪2‬د‪ .‬ب‪2‬راى بيش‪2‬تر كودك‪2‬ان در اغلب ش‪2‬رايط‪،‬‬
‫بيش‪22‬تر برنام‪22‬ه ه‪22‬اى تلويزيون خنثاس‪22‬ت و زيان و يا س‪22‬ود خاص‪22‬ى ن‪22‬دارد; زيرا تلويزيون هم مث‪22‬ل ديگ‪22‬ر‬
‫مصنوعات بشرى كاركردهاى سه گانه در دو ُبعد آشكار و نهان دارد‪:‬‬

‫كاركردهاى مثبت (نهان و آشكار)‬ ‫•‬

‫كاركردهاى منفى (نهان و آشكار)‬ ‫•‬
‫كاركردهاى خنثا (نهان و آشكار)‬ ‫•‬
‫با توجه به اين تقسيم بندى‪ ،‬تلويزيون نه صرفًا عاملى است كه زندگى طبيعى انسان ها را ب‪22‬ه خط‪22‬ر ان‪22‬دازد و‬
‫نه وسيله اى است مطلقًا براى پيشبرد اهداف بشر‪.‬‬
‫راه هاى مقابله با كاركردهاى منفى تلويزيون‪:‬‬
‫گرچه به صفر رساندن كاركردهاى منفى تلويزيون امكان پذير نيست‪ ،‬ولى نبايد نسبت به آنها بى تفاوت ب‪22‬ود‪.‬‬
‫از اين رو‪ ،‬بايد تمام هّم خود را به كار بست تا اين كاركردهاى منفى به حداقل ممكن برسند‪.‬‬

‫‪38‬‬
‫به دليل آنكه تلويزيون در كشور ما يك رسانه مّلى و دولتى است‪ ،‬كاهش كاركردهاى منفى آن‪ ،‬همكارى هم‪22‬ه‬
‫جانبه اى مى طلب‪2‬د ك‪2‬ه در يك س‪2‬و‪ ،‬مس‪2‬ئوالن و متوّليان ام‪2‬ر ق‪2‬رار دارن‪2‬د و در س‪2‬وى ديگ‪2‬ر‪ ،‬خ‪2‬انواده ه‪2‬ا و‬
‫مددكاران اجتماعى‪ .‬از اين رو‪ ،‬بايد از همه آنها ـ هرچند ت‪2‬وان كمى داش‪2‬ته باش‪2‬ند ـ ب‪2‬ه نح‪2‬و شايس‪2‬ته اس‪2‬تفاده‬
‫كرد; زيرا مسئله بسيار حايز اهميت است‪ .‬در پايان‪ ،‬به برخى از اين راه كارها اشاره مى گردد‪:‬‬

‫‪ -1‬استفاده از تراشه رايانه اى ‪ :V-ship‬مى توان اين وسيله را در دستگاه تلويزيون كار گذاشت تا والدين به‬
‫كمك آن بتوانند در برنامه هايى كه تصور مى كنند براى فرزندانشان مناسب نيست‪ ،‬اختالل ايجاد كنند‪.‬‬

‫‪ -2‬متوّليان امر سعى كنند برنامه هاى مخصوص بزرگ ساالن را زمانى پخش كنند كه تا حّد امكان‪ ،‬كودكان‬
‫موفق به ديدن آنها نشوند‪.‬‬

‫‪ -3‬والدين و مرّبيان درباره اهداف آگهى هاى تجارى و اينكه چگونه بايد آنه‪2‬ا را ارزيابى كنن‪2‬د‪ ،‬ب‪2‬ا كودك‪2‬ان‬
‫حرف بزنند‪.‬‬

‫‪ -4‬برنامه ريزى خانواده ها به گون‪22‬ه اى باش‪22‬د ك‪22‬ه كودك‪22‬ان كم‪22‬ترين فرص‪22‬ت را ب‪22‬راى تماش‪22‬اى برنام‪22‬ه ه‪22‬اى‬
‫تلويزيونى‪ ،‬آن هم برنامه هاى مخصوص خود‪ ،‬داشته باشند‪.‬‬

‫‪ -5‬والدين همراه كودكان تلويزيون تماشا كنند و درباره داستان ها و اطالع‪22‬ات نم‪22‬ايش داده ش‪22‬ده آن ص‪22‬حبت‬
‫كنند; درباره اينكه موقعيت هايى كه در تلويزيون ارائه شده‪ ،‬چگون‪22‬ه ممكن اس‪22‬ت ب‪22‬ا زن‪22‬دگى واقعى همخ‪22‬وان‬
‫باشد يا نباشد‪ ،‬حرف بزنند‪.‬‬

‫‪ -6‬انديشه ها و پيشنهادهايى را كه در برنامه هاى آموزشى ارائه مى ش‪22‬ود ب‪22‬ا فع‪22‬اليت ه‪22‬ايى ك‪22‬ه در خان‪22‬ه يا‬
‫كالس صورت مى گيرد پى گيرى كنند‪ .‬چنين فعاليت هايى به كودكان كمك خواهند كرد ت‪22‬ا از اطالع‪22‬اتى ك‪22‬ه‬
‫از تلويزيون ارائه مى شوند فّعاالنه تر استفاده كنند‪.‬‬

‫‪ -7‬كودكان را تشويق كنند كه از ميان انواع برنامه هاى تلويزيونى‪ ،‬دست به انتخاب بزنند; آنها را عالوه بر‬
‫برنامه هاى كودكان‪ ،‬با اخبار‪ ،‬ويژه برنامه هاى علمى‪ ،‬فيلم ه‪22‬اى كالس‪22‬يك و ب‪22‬رخى اخب‪22‬ار و رويدادها آش‪22‬نا‬
‫كنند‪.‬‬

‫‪ -8‬والدين از نوارهاى ويدئويى كه از نظر سّنى براى كودكان مناس‪2‬ب اس‪2‬ت ب‪2‬راى اوق‪22‬اتى ك‪2‬ه آنه‪2‬ا در خان‪2‬ه‬
‫هستند و يا زمانى كه تشخيص مى دهند يك برنامه تلويزيونى مناسب طبع يا سن كودك نيست استفاده كنند‪.‬‬

‫‪ -9‬محدود كردن تماشاى تلويزيون كودكان بايد در دستور كار برنامه هاى بهداشتى قرار گيرد‪.‬‬

‫‪ -10‬توسط متوّليان امر‪ ،‬قفل هاى الكترونيكى در اختيار والدين قرار گيرد تا در برنامه ريزى تلويزيون ب‪22‬ه‬
‫والدين كمك نمايند‪.‬‬

‫‪39‬‬
 ‫برای كاستن از مضّر ات و خطرات تلویزیون‪:‬‬

‫ٔ‬
‫درجه اّول باید نقش فّعالی در كمك به كودكان در فهم و درك آنچ‪22‬ه در تلویزی‪22‬ون می بین‪22‬د ‪,‬‬ ‫‪ )۱‬خانواده ها در‬
‫داشته باشد ‪.‬‬

‫‪ )۲‬محدود كردن تعداد ساعتهایی كه كودكان برنامه های تلویزیونی مشاهده میكنند‬

‫‪ )۳‬تلویزیون باید از روان شناسان ‪ ,‬جامعه شناسان و سایر متخّصصان در ساختن برنامه ها كمك بگیرند‪.‬‬

‫‪ )۴‬مسئوالن می توانند بعضی از برنامه های مفید برای كودكان ونوجوانان را از س‪22‬ایر كش‪22‬ورها خری‪22‬داری‬
‫كنند ‪.‬‬

‫‪ )۵‬مسئوالن كشورها باید بكوشند تا از طریق علمی و با مشورت دانشمندان عل‪2‬وم انس‪2‬انی و متخّصص‪2‬ان فن‬
‫آوریهای جدید از گسترش بعضی از خطرات اینترنت جلوگیری كنند یا حّد اقل بكاهند ‪ ,‬زی‪22‬را ص‪22‬دمات وارده‬
‫به بهداشت روانی كودكان و نوجوانان از این راه بسیار شدید و آسیب زاست ‪.‬‬

‫‪40‬‬
 ‫نتيجه گيرى‬
‫اعالم نتیجه مطلق در مورد تاثیر برنامه های تلویزیون کار دشوار است‪ .‬نظریه پ‪22‬ردازان و محقق‪22‬ان ن‪22‬یز در‬
‫این زمینه با احتیاط عمل کرده اند و همواره پس از تحقیق‪22‬ات گفت‪22‬ه ان‪22‬د ک‪22‬ه ت‪22‬اثیرات ن‪22‬ا مطل‪22‬وب برنام‪22‬ه ه‪22‬ای‬
‫حاوی خشونت‪ ،‬پرنوگرافی‪ ،‬بدبینی وغیره به طور مستقل تایید نشده است که ناشی از تماشای تلویزیون بوده‬
‫باشد و اگر چنین رویداد های در جامعه از سوی افراد به وجود آمده است انگ‪2‬یزه ه‪2‬ای روانی از پیش داش‪2‬ته‬
‫است‪ .‬ولی برنقش آمورشی تلویزیون در این م‪22‬وارد اتف‪2‬اق نظ‪22‬ر وج‪22‬ود دارد‪ .‬انچ‪22‬ه درم‪22‬ورد تلویزی‪22‬ون ه‪22‬ای‬
‫خصوصی افغانستان باید اظهار داشت این است که این شبکه ها مانند الگوه‪22‬ای ب‪22‬یرونی ب‪22‬ه وی‪22‬ژه امریک‪22‬ایی‬
‫کامال تجاری نشده ان‪2‬د زی‪2‬را در برنام‪2‬ه ه‪2‬ای آنه‪2‬ا هن‪2‬وز مط‪2‬الب اطالع‪2‬اتی ‪ ،‬معلوم‪2‬اتی ‪ ،‬آموزش‪2‬ی وجس‪2‬ته‬
‫وگریخته فرهنگی جا دارد‪ .‬تاکنون تلویزیون های متذکره شماری از مسوولیت های اجتماعی را پذیرفته ان‪22‬د‬
‫حتا این تلیوزیون ها درحال حاضر مهمترین منبع خبر رسانی به مردم این کشور نیز می باشند‪ .‬و مهم‪22‬تر از‬
‫همه همانطور که رسانه ها پاسبان منافع عمومی می باشد‪ .‬این تلویزیون های خصوصی تا حدود زی‪22‬ادی از‬
‫منافع عمومی پاسبانی کرده اند‪.‬‬

‫اما باشماری خوبی های که این ها دارند نمی توان خصلت تجاری و برخی تاثیرات نامطلوب این ش‪22‬بکه ه‪22‬ا‬
‫را کتمان کرد‪ .‬یکی از موضوعات قابل نگرانی رقابت نشر سریال های هندی در این تلویزیون ه‪2‬ا می باش‪2‬د‬
‫‪ .‬این سریال هاتمام شهر نیشین ها ب‪22‬ه وی‪22‬ژه دانش ام‪22‬وزان و نوجوان‪22‬ان را س‪22‬خت مت‪22‬اثر ک‪22‬رده اس‪22‬ت‪ .‬دیگ‪22‬ر‬
‫موضوع بحث صبحانه همکاران در اداره های دولتی و غ‪22‬یر دول‪22‬تی ‪ ،‬ش‪22‬اگردان مک‪22‬اتب و کس‪22‬به ک‪22‬اران در‬
‫بازار بازگویی قصه های سریال های میباشند که شب گذش‪22‬ته آن‪22‬را تماش‪22‬ا ک‪22‬رده ان‪22‬د درح‪22‬الی ک‪22‬ه چن‪22‬دی پیش‬
‫سوژه این گفتگو ها خبر های مهم کشور را تشکیل میداد‪.‬‬

‫با توجه به آنچه ذكر شد‪ ،‬به اين نتيجه مى رسيم كه تلويزيون در زندگى خانوادها‪ ،‬ن‪22‬ه يك هيوالى يك چش‪22‬م‬
‫است كه با ورود در زندگى خانوادها‪،‬آنان را از بين ببرد و نه يك وسيله اى است ك‪22‬ه مطلق ‪ً2‬ا در ب‪22‬اال ب‪22‬ردن و‬
‫سرعت بخشيدن به توانمندى خانوادها در خدمت آنها قرار گيرد‪ ،‬بلكه تلويزيون يكى از فراورده هاى صنعت‬
‫و فناورى است كه با مديريت صحيح متوّليان امر و خانواده ها‪ ،‬مى تواند وس‪2‬يله اى ب‪2‬راى ارتق‪2‬اى توانمن‪2‬دى‬
‫خانوادها به شمار آيد‪ ،‬وگرنه در صورت مديريت سوء متوّليان امر و غفلت خ‪22‬انواده ه‪22‬ا‪ ،‬مى توان‪22‬د همچ‪22‬ون‬
‫بمبى باشد كه همه ابعاد زندگى خانوادها را ويران مى كند‪.‬‬

‫در رابطه با عوامل خشونت در کشور افغانستان در گام نخست نشان میده‪22‬د ک‪22‬ه بی س‪22‬وادی ع‪22‬املی مهمی‬
‫است که موجب افزایش خشونت می شود چ‪22‬را ک‪22‬ه ح‪22‬دود ‪ 60‬درص‪22‬د از زن‪22‬انی ک‪22‬ه م‪22‬ورد خش‪22‬ونت ق‪22‬رار‬
‫گرفته اند سطح تحصیالت بسیار پایین یا بی س‪22‬واد هس‪22‬تند‪ ،‬بعالوه ‪ 21‬درص‪22‬د از مرتکب‪22‬ان خش‪22‬ونت علی‪22‬ه‬
‫زنان سطح سوادی بین ابتدایی و متوسطه داشته اند‪ .‬دیگر ع‪22‬واملی ک‪22‬ه در کش‪22‬ور افغانس‪22‬تان می ت‪22‬وان ب‪22‬ه‬
‫عنوان عوامل موثر بر خشونت علیه زنان به آن اشاره کرد‪:‬‬

‫‪41‬‬
‫‪ )1‬نبود امنیت و ضعف حاکمیت دولت در والیات؛ ‪ )2‬عدم برخورد قاطعانه با مجرمین و تداوم فرهنگ‬
‫معافیت از مجازات؛ ‪ )3‬فساد اداری و سوء استفاده از موقف وظیفه ای؛ ‪ )4‬دخ‪2‬الت اف‪22‬راد متنف‪2‬ذ در ام‪2‬ر‬
‫رسیدگی به قضایا و حل و فصل قضایای خشونت علیه زنان توسط مراجع غیررسمی؛ ‪ )5‬کتمان جرایم و‬
‫عدم مراجعه قربانیان به مراجع عدلی و قضائی به دلیل ترس و بی اعتمادی نسبت به ارگان ه‪22‬ای دول‪22‬تی؛‬
‫‪ )6‬دسترسی محدود زنان به عدالت(محاکم‪ ،‬توقی‪22‬ف خان‪22‬ه ه‪22‬ای زنان‪22‬ه و وکالی م‪22‬دافع)؛ ‪ )7‬وج‪22‬ود اس‪22‬لحه‬
‫غیرقانونی نزد افراد و گروههای مسلح غیر مسئول؛ ‪ )8‬عدم حمایت الزم از قربانیان خشونت علیه زنان؛‬
‫‪ )9‬نگرش منفی نسبت به زنان در سنت های مردساالر جامعه؛ ‪ )10‬تجویز خشونت علیه زنان در نگرش‬
‫منفی نسبت به زنان و الگوهای خشونت پرور رفتاری با زنان؛‪ )11‬نگرش غالب جنسی نس‪22‬بت ب‪22‬ه زن‪22‬ان؛‬
‫‪ )12‬کتمان وقایع خشونت علیه زنان به دلیل حساسیت های سنتی؛ ‪ )13‬بیسوادی و سطح پایین آگاهی های‬
‫عمومی؛ ‪ )14‬فقر و بی کاری؛ و ‪ )15‬افزایش اعتیاد به مواد مخدر‪.‬‬
‫در کشورهای در حال توسعه اما عوامل را می‌توان به گونه‌ای دیگر دسته بندی کرد‪.‬‬
‫‪ )1‬عوامل موثر در رابطه ب‪22‬ا ویژگی‌ه‪22‬ای ف‪22‬ردی‪ :‬مص‪22‬رف الک‪22‬ل‪ ،‬س‪22‬یگار و م‪22‬واد مخ‪22‬در‪ ،‬نگ‪22‬رش منفی‬
‫مردان نسبت به زنان (نریمانی و آقامحمدخانی‪1384 ،‬؛ جاللی و رهبریان‪ ،)1385 ،‬بیماری های روانی‬
‫و جسمانی زن (محمدخانی و آزادمهر‪ ،)1387 ،‬داشتن سابقه کیفری و اختالالت روانی مرد (محمد خانی‬
‫و همکاران‪ ،)1385 ،‬سن پایین زمان ازدواج‪ ،‬فاصله سنی زیاد بین زوجین‪ ،‬تحصیالت پایین زن و مرد‪،‬‬
‫درآمد کم و ش‪22‬غل (هم‪22‬تی‪ ،1384 ،‬ف‪22‬روزان و همک‪22‬اران‪ ،)1385 ،‬قرب‪22‬انی خش‪22‬ونت در ک‪22‬ودکی‪ ،‬داش‪22‬تن‬
‫خانواده نامناسب (پورنقاش تهرانی‪1384 ،‬؛ محمدخانی و همکاران‪ ،)1386 ،‬نادیده گ‪22‬رفتن دی‪22‬دگاه ه‪22‬ای‬
‫زن‪ ،‬برخورد با زن به عنوان یک موجود حقیر‪ ،‬نادان و مسخره نمودن زن‪ ،‬مک‪22‬ان تول‪22‬د‪ ،‬آش‪22‬نایی قب‪22‬ل از‬
‫ازدواج‪ ،‬انواع ازدواج (تحمیلی یا اختیاری بودن) (رئیسی سرتشنیزی‪.)1381 ،‬‬
‫‪ )2‬عوامل موثر در رابطه با ویژگی‌های خانوادگی‪ :‬دخالت اطرافی‪22‬ان‪ ،‬تع‪22‬دد زوج‪22‬ات م‪22‬رد‪ ،‬تع‪22‬دد ازدواج‬
‫های زن و مرد‪ ،‬تضاد بین عالیق زن و م‪2‬رد‪ ،‬ع‪2‬دم رض‪2‬ایت زناش‪2‬ویی‪ ،‬اقت‪2‬دار م‪2‬رد در خان‪2‬ه‪ ،‬چگ‪2‬ونگی‬
‫همسرگزینی‪ ،‬تع‪22‬داد فرزن‪22‬دان بیش‪22‬تر (هم‪22‬تی‪1383 ،‬؛ ص‪22‬ابریان و همک‪22‬اران‪1384 ،‬؛ پورنق‪2‬اش ته‪22‬ران‪،‬‬
‫‪.)1384‬‬
‫‪ )3‬عوامل موثر اجتماعی در رابطه با محیط و طبقه اجتماعی‪ :‬فقر‪ ،‬ناکامی در زندگی‪ ،‬بیکاری و مسکن‬
‫نامناسب‪ ،‬نمونه‌هایی از این گونه عوامل هستند (هاچیسون و همکاران‪.)1994 ،‬‬
‫در تبیین خشونت ها نظریه های مختلفی وجود دارد که سعی کرده اند به نحوی علل خشونت را ب‪22‬رای م‪22‬ا‬
‫روشن تر کنند‪ .‬در رابطه با تبیین عوامل فردی که می تواند زمینه ساز خش‪22‬ونت علی‪22‬ه زب‪22‬ان باش‪22‬د نظری‪22‬ه‬
‫کلمن ارائه می شود‪ .‬كلمن (‪ )1988‬معتقد است كه منابع را مي توان ب‪2‬ه دو دس‪2‬تة من‪2‬ابع س‪2‬رماية ف‪22‬ردي و‬
‫منـابع سـرماية اجتماعي تقسيم كرد‪ .‬منابع سرماية فردي ش‪22‬امل مهارته‪22‬ا و مع‪22‬رفت ه‪22‬ايي اسـت كـه فـرد‬
‫كسـب مي كند‪ ،‬در حالي كه منابع سرماية اجتماعي از خـالل رابطـة افـراد در بافـت اجتمـاعي حاصـل‬
‫مي شود) سيرسينيالوك (‪ )2004‬در اكثـر تحقيقـاتی كـه در آنهـا از نظريـة منـابع اسـتفاده ش‪2‬ده‪ ،‬آن را‬
‫معـادل منـابع اقتصـادي بـه كـار بـرده انـد و بـراي سـنجش آن از متغيرهـاي پايگـاه اجتم‪22‬اعي‪ -‬اقتص‪22‬ادي‬
‫نسبي زوجين (شغل‪ ،‬درآمد‪ ،‬تحصيالت) استفاده كرده اند‪ .‬ايـن منـابع البتـه بس‪22‬يار مهم ان‪22‬د‪ ،‬ام‪22‬ا عالوه ب‪22‬ر‬
‫منابع اقتصادي‪ ،‬منابع اجتماعي نيز به عنوان منابع جايگزيني كه شـبكة حمايتي نيرومندي براي افراد مهيا‬

‫‪42‬‬
‫مي سازند نبايد فراموش شوند‪ .‬منابع اجتماعي از مرزهايي كـه افراد در برخوردهاي متقابل اجتمـاعي بـا‬
‫افـراد ديگـر دارنـد سرچشـمه مـي گيرنـد‪ .‬وقتـي فـرد ارتباطات متقابل خود را گسترش ميدهد‪ ،‬به تكيه گاه‬
‫هـايي دسـت مـي يابـد كـه در زمـان نيـاز روحي يا مادي يا نياز به خدمات و را قادر مي س‪2‬ازد ك‪2‬ه خ‪2‬ود‬
‫را داراي امنيت بيشتر و مطمـئن تـر احساس كند‪ .‬عالوه بر اين‪ ،‬منابع مادي و خدماتي ك‪22‬ه افـراد از يـك‬
‫رابطـة اجتمـاعي بـه دسـت مي آورن‪22‬د‪ ،‬من‪22‬ابع ج‪22‬ايگزيني ب‪22‬ه حس‪22‬اب مي آين‪22‬د ك‪22‬ه ف‪22‬رد را در مواجه‪22‬ه بـا‬
‫موقعيـتهـاي سـهمگين ياري مي كن‪2‬د‪ .‬ب‪2‬دين س‪2‬ان‪ ،‬اف‪2‬زايش من‪2‬ابع اجتم‪2‬اعي ن‪2‬زد زن‪2‬ان مي توان‪2‬د كـاهش‬
‫خش‪22‬ونت ش‪22‬وهران را ب‪22‬ه دنب‪22‬ال داش‪22‬ته باش‪22‬د‪ .‬از س‪22‬ويي‪ ،‬زنـاني كـه از منـابع حمـايتي بيشـتر و شـبكة‬
‫اجتماعي قويتر برخوردار بوده اند‪ ،‬نس‪22‬بت ب‪22‬ه پ‪22‬ذيرش اعمـال خشـونت از سـوي شـوهر گـرايش منفي‬
‫تـري خواهنـد داشـت‪ .‬چـه آنكـه هرچـه روابـط اجتمـاعي و مشـاركت در شـبكة روابـط اجتم‪2‬اعي بيش‪2‬تر‬
‫شود‪ ،‬ميزان اطالعات فرد نيز افزايش مي يابد‪ .‬اطالعات فرد را قادر مي سازد تا به مهارت هاي مواجهه‬
‫با مشكل دست يابد‪ .‬به بيان ديگر‪ ،‬افـراد اطالعـات را بـه كـار مـي برنـد تـا ه‪2‬ادي آنه‪2‬ا ب‪2‬ه كنش مناس‪2‬ب‬
‫باشد و اينگونه قادر به ذخيره كردن پول‪ ،‬زمان و انرژي مـي شـوند كه اين خود به معناي اف‪22‬زايش ديگ‪22‬ر‬
‫منابع است‪ .‬از اين رو‪ ،‬زنان نه تنهـا كمتـر قربـاني خشـونت ش‪22‬وهران ش‪22‬ان مي ش‪22‬وند‪ ،‬بلك‪22‬ه پذيرشش‪22‬ان‬
‫نسبت به خشونت شوهر نيز كاهش مـي يابـد‪ .‬اينـان بـدين مطلب واقف مي شوند كه اعمال خشونت شوهر‬
‫راه حل مشكالت خانوادگي نيست‪ ،‬بنابراين در برابر آن موضع گيري منفي پيدا ميكنند‪.‬‬
‫در رابطه تبیین عوامل خانوادگی یکی از نظریات مرتبط با خشونت نظریه منابع است‪ .‬نظريۀ من‪22‬ابع يكي‬
‫از اولين نظريه هايي بود كه در حوزة خشـونت خـانوادگي بـه كوشـش ويليـام گ‪22‬ود مط‪22‬رح گرديد‪ .‬برپاية‬
‫اين نظريه‪ ،‬خانواده مانند هر نظام يا واحـد اجتمـاعي ديگـري‪ ،‬داراي نظامي اقتداري اس‪22‬ت و ه‪22‬ركس ك‪22‬ه‬
‫به منابع مهم خانواده بيش از ديگران دسترسي دارد مي توان‪2‬د س‪2‬اير اعض‪22‬ا را ب‪2‬ه فع‪2‬اليت در جهت اميال‬
‫خود وادارد (اعزازي‪ .)1381،‬گود ب‪22‬ر ايـن بـاور بـود ك‪22‬ه واژة “ق‪22‬درت” ب‪22‬راي مطالع‪22‬ة خ‪22‬انواده ك‪22‬افي‬
‫نيس‪22‬ت‪ ،‬از اين رو ب‪22‬ه ج‪22‬اي “ق‪22‬درت” از واژة “زور” در تحليل‌ه‪22‬ايش اس‪22‬تفاده ك‪22‬رد‪ .‬ب‪22‬ه اعتق‪22‬اد او تم‪22‬ام‬
‫نظامهاي اجتماعي تا حدودي به زور يا تهديد به اسـتفاده از آن متكـي هسـتند‪ .‬از ديـدگاه گـود زور بـراي‬
‫سـازماندهي نظـام اجتمـاعي مهـم و اجتناب ناپذير است و بنابراين در تمام خانواده هـا مشـاهده مـي شـود‪.‬‬
‫گـود مـي نويسـد‪« :‬زور يـا تهديد به استفاده از آن در تمامي نظام‌هاي اجتم‪22‬اعي ب‪22‬ه ك‪22‬ار مـي رود‪ ،‬زيـرا‬
‫زور يكـي از منـابعي است كه افراد مي توانند براي اجبار ديگران ب‪2‬ه ب‪2‬رآوردن نيازهايشـان از آن بهـره‬
‫گيرنـد»‪ .‬از ديدگاه گـود فـردي كـه منـابع بيشـتري در اختيـار داشـته باشـد‪ ،‬عمـًال از زور كمتري اس‪22‬تفاده‬
‫خواهد كرد زيرا با دستيابي به آن من‪22‬ابع دليلي ب‪22‬راي اس‪22‬تفاده از زور در رسـيدن ب‪22‬ه ه‪22‬دف ه‪22‬ايش وج‪22‬ود‬
‫ندارد‪ .‬از نگاه وي‪ ،‬خشونت يك منبع نهايي است‪ .‬اين منبع درصورتي كه منابع ديگر به ك‪22‬ار نياين‪22‬د م‪22‬ورد‬
‫استفاده قرار ميگيرد‪ .‬از ديد نظريه پردازان منابع‪ ،‬تعادل قدرت ميان زن و ش‪22‬وهر‪ ،‬ارتبـاط نزديكـي بـا‬
‫منـابعي دارد كه هركدام از آنها با خود به رابطۀ زن و شوهري مي آورند‪ .‬وقتي منابع مادي و غيرم‪22‬ادي‪،‬‬
‫كـه در نگاه سنتي به عنوان ابزار در اختيار مرد قرار گرفته ان‪22‬د‪ ،‬ب‪22‬ه طريقـي حـذف گردنـد يـا كـاهش‬
‫يابن‪22‬د‪ ،‬ش‪22‬وهران رو ب‪22‬ه همسـرآزاري مـي آورنـد تـا از ايـن طريـق قـدرت از دسـت رفتـة خـود را‬
‫بازسازي كنند‪ .‬بر اساس اين نظريه‪ ،‬ش‪22‬وهراني ك‪22‬ه پايگ‪22‬اه اجتم‪22‬اعي اقتص‪22‬ادي پ‪22‬ايين ت‪22‬ري در مقايس‪22‬ه ب‪22‬ا‬
‫زنانشان دارند‪ ،‬به منابع كمتري دسترسي دارند لـذا از خشـونت بـه عنـوان منبـع متعـادل كننـدة روابطشان‬

‫‪43‬‬
‫با همسرانشان سود مي جوينـد‪ .‬بـر اسـاس ايـن ديـدگاه‪ ،‬رابطـة مسـتقيمي بـين پايگـاه اجتماعي ـ اقتص‪22‬ادي‬
‫زن و قدرت وي در سـاختار خـانواده وجـود دارد‪ .‬بـر ايـن اسـاس‪ ،‬هرچـه پايگاه اجتماعي ـ اقتصادي زن‬
‫در برابر ش‪22‬وهرش كـاهش يابـد‪ ،‬خـودرأيي و نـابرابري جنسـيتي اف‪22‬زايش مي ياب‪22‬د و زن‪22‬ان از عرص‪22‬ة‬
‫تصميم گيري كنـار گذاشـته مـي شـوند‪ .‬وقتـي زنـان نسـبت بـه شوهرانشــان منــابع بيشــتري در اختيــار‬
‫داشــته باشــند‪ ،‬تــوان آنهــا بــراي بــه كرســي نشــاندن خواسته هايشان اف‪22‬زايش مي يابـد‪ .‬ايـن افـزايش‬
‫تـوان بـه خـوبي در فرآينـد تصـميم گيـري درون خانواده رخ مي نمايد‪ .‬زناني كه نسبت به ش‪22‬وهران خ‪22‬ود‬
‫از پايگـاه اجتمـاعي ـ اقتصـادي بـاالتري برخوردارند‪ ،‬بيشتر در تصميم گيريها شركت مي كنن‪22‬د ام‪22‬ا نبايد‬
‫از ياد ب‪22‬رد كـه همـين “شـركت در فرآينـد تصـميم سـازي درون خـانواده”‪ ،‬بـا هنجارهـاي جامعـة‬
‫مردسـاالر سـازگار نيسـت و مي تواند به افزايش خشونت عليه زن منجر شود‪ .‬از ط‪2‬رفي‪ ،‬من‪2‬ابع بيش‪2‬تري‬
‫كه اين زنان در مقايسـه با شوهرانشان دارند‪ ،‬سبب مي شود نسبت به بروز خشونت حسـاستـر گردنـد‪ .‬بـه‬
‫بيـاني ديگـر‪ ،‬همزمان با افزايش منابع زنان متأهل‪ ،‬ق‪22‬درت آن‪2‬ان ن‪2‬يز اف‪22‬زايش مي ياب‪2‬د‪ .‬مس‪2‬لمًا ايـن جابـه‬
‫جـايي در توزيع قـدرت بـا عقايـد پدرسـاالرانة جامعـه سـازگار نيسـت‪ .‬بنـابراين‪ ،‬هرچـه زنـان نسـبت بـه‬
‫شوهرانشان به منابع بيشتري از قبيل درآمد بيشـتر و تحصـيالت بيشـتر دسـت يابنـد‪ ،‬هنجارهـاي سنتي را‬
‫بيشتر زير پا خواهند گذاشت و بيشتر با استفادة شوهر از خشونت براي پايـداري سـلطة مردان‪22‬ه مخ‪22‬الفت‬
‫خواهند ورزيد‪.‬‬
‫در رابطه با عوامل خانوادگی نظريۀ پدرساالري خشونت شوهر عليه زن را نتيجة نظم اجتماعي سـنتي و‬
‫سـاخت پدرسـاالرانة خانواده كه به واسطة ايدئولوژي پدرساالرانه تقويت مي گ‪22‬ردد می دان‪22‬د‪ .‬ب‪22‬ر اسـاس‬
‫ايـن نظريـه‪ ،‬سلسله مراتب نظم پدرساالرانه دسترسي افراد يا گروه هاي خاصـي را بـه منـابع كميـاب از‬
‫پـيش مقدر مي نمايد‪ .‬از آنجا كه جامعة پدرس‪22‬االرانه برپاية بع‪22‬د جنس‪22‬يت بنـا نهـاده شـده اسـت‪ ،‬پايگـاه‬
‫هركدام از جنسها برپاية انتظارات جنسيتي قوام يافته و اينگونه خدمت در خانه مختص زنـان و بقية آمال‪،‬‬
‫عاليق و آرزوهاي بشري متعلق ب‪22‬ه م‪22‬ردان اس‪22‬ت‪ .‬از اين ديـدگاه‪ ،‬پايگـاه و وضـعيت زن‪22‬ان در خ‪22‬انواده‬
‫بازتاب پايگاه و وضعيت زنان در جامعه است‪ .‬همان گونه كه ساخت قدرت در خانواده م‪22‬اكتي از س‪22‬اخت‬
‫كلي قدرت در جامعه اي است كـه سـلطة مـردان را تثبيـت مـي كنـد‪ ،‬ساخت خشونت ديدگي و ستم ديدگي‬
‫در خانواده ن‪22‬يز مينياتوري از س‪22‬اخت جامعـه اي اسـت كـه خش‪22‬ونت س‪22‬لطه من‪22‬د را روا ميدارد (رايت‪،‬‬
‫‪ .)1997‬مردان و زنان در نظامي مردساالر به گونه اي اجتماعي مي شوند كـه مـرد داراي اقتـدار و زن‬
‫در خدمت او باشد‪ .‬اينگونه‪ ،‬در ساختار خانوادگي‪/‬اجتماعي پدرسـاالرانه‪ ،‬مـردان در جايگـاه ره‪22‬بري و‬
‫قدرت و زنان در جايگاه هاي پست قرار دارنـد‪ .‬هرچـه فـرد بـه ايـن هنجـار اجتمـاعي بيشتر پايبن‪2‬د باش‪2‬د‪،‬‬
‫در صورت تخلف از آن بيشـتر شـرمنده مـي شـود و احسـاس گنـاه بيشـتري مي كند‪ .‬از ديد فمينيست هاي‬
‫راديكال‪ ،‬بـذر خشـونت شـوهر عليـه همسـر در همـين اطاعـت از اقت‪2‬دار و كن‪2‬ترل مردان‪2‬ه نهفت‪2‬ه اس‪2‬ت‪.‬‬
‫احساس مالكيت و كنترل مردانه به تولـد انتظـاراتي در مـورد وظايف و مسئوليت هاي زنان منجر ميشود‪.‬‬
‫از جهتي ديگر‪ ،‬در خانواده هاي پدرساالر‪ ،‬زنان براي حفظ هماهنگي و بنيان خانواده بـه مصـالحـه تـن‬
‫مـي دهنـد و فرآيند تصميم گيري را به شوهرانشان واگـذار مـي كننـد‪ .‬اين شكل از سازمان بن‪22‬دي خ‪22‬انواده‬
‫توسط هنجـارهـا و ايـدئولوژي پدرسـاالرانه و از خـالل فرآيند جامعه پذيري تثبيت گشته و بس‪22‬ط مي ياب‪22‬د‪.‬‬

‫‪44‬‬
‫بدينسان‪ ،‬هنجارهاي فرهنگي پدرساالرانه ك‪22‬ه زن‪22‬ان را در زير انقياد م‪22‬ردان ق‪22‬رار ميدهن‪22‬د‪ ،‬هم از نظـر‬
‫اخالقـي و هـم از نظـر فرهنگـي خشـونت شوهر عليه زن را تصديق مي كنند‪.‬‬
‫در رابطه با عوامل موثر اجتماعی در رابطه با محیط و طبقه اجتماعی می توان بی‪22‬ان داش‪22‬ت ک‪22‬ه اگ‪22‬ر ب‪22‬ه‬
‫کاهش فق‪2‬ر اجتم‪2‬اعی ب‪2‬ا تق‪2‬ویت بنی‪2‬ان ه‪2‬ای اجتم‪2‬اعی و اقتص‪22‬ادی خ‪2‬انواده کم‪2‬ک ک‪2‬نیم می ت‪2‬وانیم ب‪2‬ه این‬
‫مشکالت کمک شایانی کرد‪.‬‬

‫پیشنهادها‬
‫با توجه به عوامل فردی‪ ،‬خانوادگی و عوامل م‪22‬وثر اجتم‪22‬اعی در رابط‪22‬ه ب‪22‬ا محی‪22‬ط و طبق‪22‬ه اجتم‪22‬اعی می‬
‫توان پیشنهادهای کاربردی زیر را در جهت کاهش خشونت علیه زنان ارائه نمود‪.‬‬
‫‪ .1‬تقویت توانایی‌های فردی افراد برای شناخت هر چه بیشتر حقوق و خود در پیشگیری از خشونت‬
‫به عنوان مهم ترین سالح‪.‬‬
‫‪ .2‬تقویت بنیان خانواده به عنوان زمینه ساز جلوگیری از رشد خشونت‬
‫‪ .3‬کمک به توانمند شدن خانواده‌ها از نظر اقتصادی با ارائ‪2‬ه ی‪2‬ک تفک‪2‬ر اقتص‪22‬ادی ب‪2‬ه خانواده‌ه‪2‬ا در‬
‫جهت تولید ثروت و جلوگیری از بیکاری‬

‫‪45‬‬
 ‫منابع و مآخذ‬
‫‪ .1‬حیدری‪،‬ذبیح هللا‪ ،)1386 (،‬نگرانی های مشترک در مورد تلویزیون‬
‫‪ .2‬شرام‪ ،‬ویلبر‪ ،)1396 (،‬تلویزیون در زندگی ما‪ ،‬مترجم محمود حقیقت کاشانی‬
‫‪ .3‬کالینگفورد‪ ،‬سدریک‪ ،)1380(.‬کودکان وتلویزیون‪( ،‬مترجیم وازگن سرکیسیان)‪،‬تهران‪ :‬سروش‬

‫‪ .4‬گونتر ‪ ،‬بری‪ .‬مک الر‪ ،‬جیل‪ ،)1380 (.‬کودک و تلویزیون( مترجم نص‪22‬رت ف‪22‬تی ) ‪ ،‬ته‪22‬ران ‪ :‬نش‪22‬ر‬

‫سروش‪.‬‬

‫‪ .5‬مژده کیانی(‪)1392‬تجربه زنان از خشونت خانگی‬

‫(‪ ،)1390‬تحلیل اجتماعی خشونت شوهران علیه زنان‬ ‫‪ .6‬اکبر علیوردی نیا‬
‫‪ .7‬رحمت میرزایی(‪ ،)1394‬بررسی وضعیت خش‪2‬ونت خ‪2‬انگی در زن‪2‬ان مراجع‪2‬ه کنن‪2‬ده ب‪2‬ه مراک‪2‬ز‬
‫قضایی‬
‫‪ .8‬رضا همتی(‪ ،)1391‬عوامل موثر بر خشونت مردان علیه زنان‬
‫‪ 1395‬خشونت علیه زنان‪ :‬عوامل‪ ،‬زمینه‌ها و وضعیت‬ ‫‪ .9‬کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان‬
‫خشونت علیه زنان در افغانستان‬
‫‪ .10‬اقتدار‪ ،‬س‪22‬امره و ره‪22‬بر‪ ،‬ن‪22‬رگس (‪ .)1391‬بررس‪22‬ی ان‪22‬واع خش‪22‬ونت ش‪22‬وهران علی‪22‬ه زن‪22‬ان و ت‪22‬اثیر‬
‫عوامل مختلف در میزان بروز آنها در زنان مراجعه کننده به داکتران‬
‫‪ .11‬حسن پورازغدی‪ ،‬سیده بتول؛ سیمبر‪ ،‬معصومه و کرمانی مهدی (‪ .)1390‬خش‪22‬ونت خ‪22‬انگی علی‪22‬ه‬
‫زنان‪:‬‬
‫‪ .12‬شایان‪ ،‬آرزو؛ معصومی‪ ،‬سیده زهرا و کاویانی‪ ،‬معصومه (‪ .)1393‬بررسی رابط‪2‬ه همس‪2‬رآزاری‬
‫و سالمت روانی در زنان دچار خشونت خانگی ارجاع شده به پزشکی‬
‫‪ .13‬شکربیگی‪ ،‬عالیه و مستمع‪ ،‬رضا (‪ .)1393‬فراتحلیل مطالعات انجام شده پ‪22‬یرامون خش‪22‬ونت علی‪22‬ه‬
‫زنان‪.‬‬
‫‪ .14‬شیخ بردسیری‪ ،‬حجت؛ خادمی پور‪ ،‬غالمرضا؛ امینی زاده‪ ،‬محسن؛ فاطمی‪22‬ان‪ ،‬روح هللا و دوس‪22‬ت‬
‫محمدی‪ ،‬محمد مهدی (‪ .)1396‬بررسی عوامل مرتبط با خشونت خانگی علیه زنان‬

‫‪46‬‬
‫‪ .15‬علیوردینیا‪ ،‬اکبر؛ ریاحی‪ ،‬محمداسماعیل و فره‪22‬ادی‪ ،‬محم‪22‬ود (‪ .)1390‬تحلی‪22‬ل اجتم‪22‬اعی خش‪22‬ونت‬
‫شوهران علیه زنان‬
‫‪ .16‬غضنفری‪ ،‬فیروزه (‪ .)1389‬عوامل موثر بر خشونت علیه زنان‬
‫‪ .17‬کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان (‪ .)1395‬خشونت علیه زنان‪ :‬عوامل‪ ،‬زمینه ها و وض‪22‬عیت‬
‫خشونت علیه زنان در افغانستان‪.‬‬
‫‪ .18‬کیانی‪ ،‬مژده (‪ .)1393‬تجربه زنان از خشونت خانگی‪ :‬یک مطالعه کیفی‪ .‬مجله تحقیق‪22‬ات کیفی در‬
‫علوم سالمت‪.14-26 ،)1(3 ،‬‬
‫‪ .19‬محمدی‪ ،‬فائزه و م‪22‬یرزایی‪ ،‬رحمت (‪ .)1391‬بررس‪22‬ی عوام‪22‬ل اجتم‪22‬اعی م‪22‬ؤثر ب‪22‬ر خش‪22‬ونت علی‪22‬ه‬
‫زنان‬
‫‪ .20‬ملک افضلی‪ ،‬حسین؛ مهدی زاده‪ ،‬مرتض‪22‬ی؛ زم‪22‬انی‪ ،‬احمدرض‪22‬ا و ف‪22‬رج زادگ‪22‬ان‪ ،‬زیب‪22‬ا (‪.)1383‬‬
‫بررسی انواع خشونت خانوادگی نزد زنان در شهر اصفهان‪ .1382 ،‬مجله علوم پزشکی دانش‪22‬گاه‬
‫آزاد اسالمی‪.63-67 ،)2(14 .‬‬
‫‪ .21‬میرزایی‪ ،‬رحمت (‪ .)1393‬بررسی وضعیت خشونت خانگی در زن‪22‬ان مراجع‪22‬ه کنن‪22‬ده ب‪22‬ه مراک‪22‬ز‬
‫قضایی شهرستان پاوه‪ .‬پژوهشنامه مددکاری اجتماعی‪.‬‬
‫‪ .22‬نریمانی‪ ،‬محمد و آقا محمدیان‪ ،‬حمیدرضا (‪ .)1384‬بررسی میزان خش‪22‬ونت م‪22‬ردان علی‪22‬ه زن‪22‬ان و‬
‫متغیرهای مرتبط با آن در میان خ‪22‬انواده ه‪22‬ای س‪22‬اکن در ش‪22‬هر اردبی‪22‬ل‪ .‬فص‪22‬لنامه اص‪22‬ول بهداش‪22‬ت‬
‫روانی‪،‬‬
‫‪ .23‬نیازی‪ ،‬محس‪22‬ن (‪ .)1396‬فراتحلی‪22‬ل عوام‪22‬ل م‪22‬وثر ب‪22‬ر خش‪22‬ونت علی‪22‬ه زن‪22‬ان‪ .‬پ‪22‬ژوهش نام‪22‬ه زن‪22‬ان‪،‬‬
‫پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی‪.‬‬
‫‪ .24‬همتی‪ ،‬رضا (‪ .)1391‬عوامل موثر بر خشونت مردان علیه زنان‪ .‬فص‪2‬لنامه علمی‪-‬پژوهش‪2‬ی رف‪2‬اه‬
‫اجتماعی‪،‬‬

‫‪47‬‬