Professional Documents
Culture Documents
صنف دوم
أ
الف
مشخصاتکتاب
------------------------------------------------------
مضمون :دری
مؤلفان :گروه مؤلفان کتابهای درسی دیپارتمنت زبان و ادبیات دری
ویراستاران :اعضای دیپارتمنت ویرایش (ایدیت) زبان و ادبیات دری
صنف :دوم
زبان متن :دری
انکشاف دهنده :ریاست عمومی انکشاف نصاب تعلیمی و تألیف کتب درسی
ناشر :ریاست ارتباط و آگاهی عامۀ وزارت معارف
سال چاپ 1398 :هجری شمسی
مکان چاپ :کابل
چاپخانه:
ایمیل آدرسcurriculum@moe.gov.af :
------------------------------------------------------
حق طبع و نشر برای وزارت معارف محفوظ است.
ب
پیام وزیر معارف
اقرأ باسم ربک
سپاس و حمد بیکران آفریدگار یکتایی را که بر ما هستی بخشید و ما را از نعمت بزرگ خواندن و نوشتن
برخوردار ساخت ،و درود بیپایان بر رسول خاتم -حضرت محمد مصطفی که نخستین پیام الهی بر
ایشان «خواندن» است.
چنانچه بر همهگان هویداست ،سال 1397خورشیدی ،به نام سال معارف مسمی گردید .بدین ملحوظ
نظام تعلیم و تربیت در کشور عزیز ما شاهد تحوالت و تغییرات بنیادینی در عرصههای مختلف خواهد
بود؛ معلم ،متعلم ،کتاب ،مکتب ،اداره و شوراهای والدین ،از عناصر ششگانه و اساسی نظام معارف
افغانستان به شمار میروند که در توسعه و انکشاف آموزش و پرورش کشور نقش مهمی را ایفا مینمایند.
در چنین برهه سرنوشتساز ،رهبری و خانوادۀ بزرگ معارف افغانستان ،متعهد به ایجاد تحول بنیادی در
روند رشد و توسعه نظام معاصر تعلیم و تربیت کشور میباشد.
از همینرو ،اصالح و انکشاف نصاب تعلیمی از اولویتهای مهم وزارت معارف پنداشته میشود .در
همین راستا ،توجه به کیفیت ،محتوا و فرایند توزیع کتابهای درسی در مکاتب ،مدارس و سایر نهادهای
تعلیمی دولتی و خصوصی در صدر برنامههای وزارت معارف قرار دارد .ما باور داریم ،بدون داشتن
کتاب درسی باکیفیت ،به اهداف پایدار تعلیمی در کشور دست نخواهیم یافت.
برای دستیابی به اهداف ذکرشده و نیل به یک نظام آموزشی کارآمد ،از آموزگاران و مدرسان دلسوز
و مدیران فرهیخته بهعنوان تربیت کنندهگان نسل آینده ،در سراسر کشور احترامانه تقاضا میگردد تا در
روند آموزش این کتاب درسی و انتقال محتوای آن به فرزندان عزیز ما ،از هر نوع تالشی دریغ نورزیده
و در تربیت و پرورش نسل فعال و آگاه با ارزشهای دینی ،ملی و تفکر انتقادی بکوشند .هر روز عالوه
بر تجدید تعهد و حس مسؤولیت پذیری ،با این نیت تدریس راآغاز کنند ،که در آیندۀ نزدیک شاگردان
عزیز ،شهروندان مؤثر ،متمدن و معماران افغانستان توسعه یافته و شکوفا خواهند شد.
همچنین از دانش آموزان خوب و دوست داشتنی به مثابه ارزشمندترین سرمایههای فردای کشور
میخواهم تا از فرصتها غافل نبوده و در کمال ادب ،احترام و البته کنجکاوی علمی از درس معلمان
گرامی استفادۀ بهتر کنند و خوشه چین دانش و علم استادان گرامی خود باشند.
در پایان ،از تمام کارشناسان آموزشی ،دانشمندان تعلیم و تربیت و همکاران فنی بخش نصاب تعلیمی
کشور که در تهیه و تدوین این کتاب درسی مجدانه شبانه روز تالش نمودند ،ابراز قدردانی کرده و از
بارگاه الهی برای آنها در این راه مقدس و انسانساز موفقیت استدعا دارم.
با آرزوی دستیابی به یک نظام معارف معیاری و توسعه یافته ،و نیل به یک افغانستان آباد و مترقی دارای
شهروندان آزاد ،آگاه و مرفه.
دکتور محمد میرویس بلخی
وزیر معارف
ج
فهرست
د
1
1 درس هفتة
آغاز آ غاز
آ
آفرید آ فـ ـریـد
آفتاب آفـ ـتاب
آسمان آسـ ـمان
ُخدای ِمهربان
خُ ــدای مِهربانــم! کارهایَــم را بــا نــا ِم تــو آغــاز میکنــم .تو،
آفَریننــدة آســمانها و زَمیــن اَســتی .از تو شــکر گــزارم.
صنف دوم کامیاب ُشدَ م. ِ به
خُ دایا! از تو یاری میخوا َهم.
خدایا! ِذهنَم را روشن گردان.
خُ دایا! با مِهربانی تو میتوانم
خدمتگا ِر ِکش َو َرم با َشم.
1
2 درس 1 هفتة
ُخدای مِهربان
حن مکتب
َص ِ
نوشتن
2
درس 3 1 هفتة
پیامبر ما
بهــاره بــه مکتــبرفــت .او از مُ َعلِّـ ِ
ـم خــود پرســید :پیامب ـ ِر
مــا دارای چــه صفتهــا
بخنــد گفــت: بــود؟ مُ َعلِّــم بــا ل َ َ
پیامبـ ِر مــا حضـ ِ
ـرت مُح ّمــد
ِ
خــاق اســت .پیامبــ ِر مــا ا َ
نیکــو داشــت .او کــودکان
را دوســت داشــت .او همــه
را بــه آموختــن علــم تشــویق
میکــرد.
3
درس 4 1 هفتة
حن مکتب
َص ِ پَیامب ِر ما
نوشتن
4
درس 5 1 هفتة
ـب
5
درس 6 1 هفتة
ـب
هجا
6
1
2
درس هفتة
بهار
ِ
طــرف خانــه روز بهــاری بــودِ .دیبــا بــا بــرادرش مُــراد،
ناگهــان ژالــه باریــد .ژالــهُ ،گلها و ُشــگوفهها را
ی َرفتنــدَ .
م
پَرپَــر کــرد .دیبــا ناراحــت
شــد .مُــراد گفــت :ناراحت
نبــاش! ُگلهــا دوبــاره
ـگ َفند و هــوا خوشــبومیشـ ُ
میشــود .دیبــا از َشــنید ِن
حــرف مُــراد خوشــحال ِ
شــد.
7
2 درس 2 هفتة
باغبان مهربان
ِ
نوشتن
8
درس 3 2 هفتة
مهربانی
ســه خَ رگــوش ،در یــک بــاغ زندهگــی میکردنــد.
آنهــا اَبلَــق ،اَبــری و َســفید نــام داشــتند .اَبــری و اَبلَــق،
بــا هــم قهــر بودنــد.
روزی َســفید ُگفــت :بایــد بــا
یکدیگــر مهربــان باشــیم.
بخنــد ب ِ َزنیــم .همدیگــر را لَ َ
دوســت داشــته باشــیم.
اَبلَــق و اَبــریَ ،وعــده کردنــد
کــه دیگــر قهــر نکننــد.
9
درس 4 2 هفتة
باغبان مهربان
ِ مهربانی
نوشتن
10
درس 5 2 هفتة
11
درس 6 2 هفتة
ـب
هجا
امال مهربانی
12
1
3
درس هفتة
باران
یــک روز تابســتان بــود .ن َویــد و نــا ِدر تــوپ بــازی میکردنــد.
ناگهــان بــاران باریــد .ن َویــد گفــت :لِباسهایــم،تَــر شــد .نــا ِدر
ِ
رحمــت گفــت :بــاران
خُ داونــد اســت.
بــاران هــوا را پــاک میســازد.
ِ
مصــروف ن َویــد و نــا ِدر
ی شــدند. توپبــاز
آنها بــا صدای بلنــد گفتند:
بِبــار ،بِبار ،بــارا ِن عزیز!
13
2 درس 3 هفتة
ِ
نظافت خانه
نوشتن
14
درس 3 3 هفتة
15
درس 4 3 هفتة
ِ
نظافت خانه رویا و ُگلِ ُسرخ
نوشتن
16
درس 5 3 هفتة
ـن
17
درس 6 3 هفتة
ـب
هجا
18
1
4
درس هفتة
19
2 درس 4 هفتة
نوشتن
20
درس 3 4 هفتة
21
درس 4 4 هفتة
نوشتن
22
درس 5 4 هفتة
23
درس 6 4 هفتة
ـن
هجا
امال دریاچه
24
1
5
درس هفتة
ـب
َمن میتوانم
روزهــای او ِل مکتــب ،به ِصنــف َرفتَم .همــه درس میخواندند.
یتَوانَــم درس بخوانــم .کوشــش مــن فِکــر میکــردم کــه نم
کــردم .دیــدم کــه میتوانــم درس بخوانــم .اکنون مثــل دیگران
خوانــده میتوانــم.
حاال َه ِمیشــه میگویم« :م
یتَوان َم».
یتَوان َم».
نمیگـویم«:ن َم
بــا اِین باور ،من بِهتَرین اَسـتَم .شــما
ِچطور؟
25
2 درس 5 هفتة
رفتا ِر خوب
نوشتن
26
درس 3 5 هفتة
ـن
اِحتِرام
ن َویــد بــراد ِر ن َر ِگــس اســت .آنهــا شــاگردا ِن بــا ادب اســتند.
وقتــی کســی برایشــان چیــزی میدهــد ،میگوینــد :تَشَ ـ ُ
ـکر.
اگــر چیــزی را بــه کســی میدهنــد،
میگوینــد :ب ِ َفرماییــد! آنهــا بِــدو ِن
ی َر َونــد.
اجــازه ،جایــی نم
ی ُکننــد ،میگوینــد: اگــر اِشــتِباهی م
بِبَخشــید .آنهــا همیشــه بــه بــزرگان
ســام میدهنــد.
27
درس 4 5 هفتة
نوشتن
28
درس 5 5 هفتة
ـب
29
درس 6 5 هفتة
د جـ ـه ـلـ 5 عـ ـگ ن پ 1
ـد و مـ ر 6 ـر ا ـط ـن 2
حـ سـ ـب قـ 7 ر ـب هـ ز 3
ـو ل خـ آ 8 سـ ل ذ ه 4
30
1
6
درس هفتة
همسایه
ســارا شــنیده بــود کــه« :از َصــد خویــش ،یــک َهمســایه پیــش».
روزی از مــا َد َرش پرســید :چگونــه َهمســایه پیشتــر از دوســتان
مــا اســت؟ مــادرش قصهیــی ُگفــت :ســایره و کبوتــر ،همســایه
بــرف زمســتان خانــةِ بودنــد.
ســایره را ویــران کــرد .کبوتــر
آمــد و ســایره را بــه خانــة خــود
بُــرد .ســایره گفــت« :از َصــد
خویــش ،یــک َهمســایه پیــش».
ســارا ُگفــت :حــاال فهمیــدم.
31
2 درس 6 هفتة
پیرمر ِد َهمسایه
نوشتن
32
درس 3 6 هفتة
ُصلح
تمنا این تَرانه را میخواند.
َرونق و شادی هــزار آ َو َرد ُصلح بهاریست ،بهار آ َو َرد
مادرش ُگفت :عزیزم! بیتهای دیگر آنرا میدانی؟
تمنا گفت :ن ََخیر مادرجان!
مادرش ُگفت :بگذار من بَرایَت بخوان َم:
ُصلح بود َشر َشرة جوی آب
نگ پُر از آب و تاب ُصلح َهما َه ِ
لب کودکان ُصلح َشکـَــــــرخن ِد ِ
ـگ د ِل مــادران ُصلــح َهما َهنـ ِ
هردو ،ل َ ّذت بردند و تَرانه را باربار خواندند.
33
درس 4 6 هفتة
تو ت توت
ـنه َتشـ َتشنه
کـ ـتاب کتاب
ِحـ ـکا یت ِحکایت ـت
نوشتن
34
درس 5 6 هفتة
ـت
35
درس 6 6 هفتة
ـن
هجا
36
1
7
درس هفتة
پول افغانی
روزی مســعود در موتــر نشســته بــود .راننــده کرایــه خواســت.
مســعود پولهایــش را از بکسجیبــی بیــرون آورد .راننــده
گفــت :بســیار کار خوبی کردی .مســعود گفت :پول ،ســرمایۀ
ملــی کشــو ِرما اســت .اگــر خَ ــراب شــود بــه اقتصــاد مــا َضـ َ
ـرر
میرســد .مــا بایــد پولهــای
خــود را خــوب نگهداریــم.
راننــده گفــت :آفریــن! مــن هــم
پولهایــم را خــوب نگهمـیدارم.
37
2 درس 7 هفتة
ِطفل َ ِ
ک حرف ِ
شنَو
نوشتن
38
درس 3 7 هفتة
آزادی
نجشــکی ُ
زدند.گ ِ روزی ُزهــره و زا ِهــد در باغچــه قــدم می
نجشــک را را دیدنــد کــه بالَــش شکســته بود.آنهــا بــا ِل ُگ ِ
نجشــک قَ َفس بســازیم. بــا تِکــه بســتندُ .زهــره گفــت :بــه ُگ ِ
زا ِهــد قبــول نکــرد و گفــت:
نجشــک آزادش میکنیــم؛ امــا ُگ ِ
پَــرواز نتوانســت .پــس از چنــدی
نجشــک پَــرواز َکــردُ .زهــره و ُگ ِ
زا ِهــد خوشــحال شــدند و گفتنــد:
ـق هــر موجــود اســت. آزادی حـ ِ
39
درس 4 7 هفتة
طِ فل َ ِ
ک َحرفشِ نَو آزادی
نوشتن
40
درس 5 7 هفتة
41
درس 6 7 هفتة
ـت
هجا
42
1
8
درس هفتة
پاکیزهگی
روزی حیوانهــای جنــگل ،میلــه داشــتندُ .گــرگ گفــت:
ِخــرس ،پاکیزهگــی را خــوش نــدارد .بــرای ُشســتنِ او بایــد
فِکــری کنیــم .فیــل گفــت :تــو صابــون بِیــا َور .مــن ِخــرس را
بــه بهانــة آببــازی ،مـیآ َو َرم.
فیــل رفــت ،بــه ِخــرس گفــت:
ِخرسجــان! هــوا گــرم اســت،
بیــا آببــازی کنیــم .آنهــا
ِخــرس را بــه ایــن بهانــه پــاک
ُشســتند و گفتنــد :مــا بایــد بــه
پاکیزهگــی خــود تَ َو ُجــه کنیــم.
43
2 درس 8 هفتة
درخت
نوشتن
44
درس 3 8 هفتة
َور ِزش
روزی خرگوش و مُرغابی ،مُســابِقة َد ِوش داشتند .چوچة
خــرس آنهــا را دیــد .خندیــد و گفــت :بیچارهگکهــا،
چــرا خــود را خســته میســازید؟ خرگــوش گفــت :مــا
ورزش میکنیــم.
تــو هــم بیــا ورزشکــن.
ِخرســک فهمید،آهســته آهسته
شــروع بــه دویــدن کــرد .آنهــا
ِخرســک را یــاری کردنــد تــا
ورزش ُکنــد .هــر ســه گفتنــد:
«ورزش کنیــم تــا ِص َح
ت َمنــد
باشــیم».
45
درس 4 8 هفتة
درخت ورزش
نوشتن
46
درس 5 8 هفتة
ـی
47
درس 6 8 هفتة
ـت
هجا
48
1
9
درس هفتة
پولیستَرافیک
ِ
آ َرش بــا خواهــرش شــبانه بــه مکتــب میرفتنــد .آنهــا َمجبــور
ُ
ــرکــرک بگذرنــد .شــبانه گفــتِ :چگونــه از َس َ بودنــد از َس َ
پولیس تَرافیک ُک َمک بِگیریم .آنهاِ بگذریــم؟ آ َرش گفت :از
پولیستَرافیــک دسـ ِ
ـت ِ رفتنــد و از ترافیــک ُک َمــک خواســتند.
ـرک گذشــتند .آ َرش و شــبانه از همکاری آنهــا را گرفتــه از َسـ َ
ِ
پـــولـیستَـرافیـــک،
ــکــرنمــودنــــد. تَـشَ ُ
ِ
پــولـیستَـــرافیـــک
ُگفــت :مــا همیشــه در
ـت مــر ُدم اســتیم. خدمـ ِ
49
2 درس 9 هفتة
نِشانههای تَرافیکی
نوشتن
50
3 درس 9 هفتة
میهنما ،خانةما
ِ
مُ َعلِّــم روی تختــه ن ِوشــته بــود« :میهــنِ مــا» .خالــده پرســید.
میهــن چیســت؟ مُ َعلِّــم گفــت :میهــن یعنــی وطــن.
وطــن مِثــلِ مــا َدر اســت .بعــد اِدامــه داد :میهــنِ ما افغانســتان
اســت .افغانســتان ِکشــور اِسالمیاســت .افغانســتان
ـتخانــة همــة مــا اســت .پایتَخـ ِ
افغانســتان کابــل اســت.
َمــر ُدم مــا ُصلحدوســت و
مِهمانن َــواز اســتند .مــا میهــنِ
خــود را دوســت داریــم.
51
4 درس 9 هفتة
نوشتن
52
5 درس 9 هفتة
53
6 درس 9 هفتة
ـی
هجا
54
1
10
درس هفتة
ـت
اندرزها
ـب ســرد و َمهتابــی بــود .نواس ـهها َدو ِر بابــا جمــع بودنــد .بابــا شـ ِ
کتــاب میخوانــد .فِــر َدوس و ِســتاره بــا ِدقــت گــوش میکردنــد.
بابــا میخوانــد :بــا پــدر و مادرتــان َرفتــار نیــک داشــته باشــید.
ب ُـ ُزرگان را احتــرام ُکنیــد .بــا ب ُ ُزرگتَــر از
خــود شــوخی ن َکنیــد .حرفشــنو باشــید.
دروغ نگوییــد .بِــدون اجــازه جایــی
ن ََرویــد .نواس ـههاگفتند :ایــن اَندرزهــا را
همیشــه بایــد بــه یــاد داشــته باشــیم.
55
2 درس 10 هفتة
ُدخترک ُگلفروش
نوشتن
56
3 درس 10 هفتة
ـی
َکبوتَر و مورچه
روزی یــک مورچــه در آب اُفتــاده بــودَ .کبوتَــر برگــی را برایــش
انداخــت .مورچــه روی بَــرگ بــاال شــد .بــرگ آ ِهســته آ ِهســته بــه
خُ شــکه رســید .مورچــه از َغــرق شــدن نِجــات یافــت .روز دیگــر که
یــک ِشــکاری میخواســت َکبوتَــر
را شــکار کنــد .مورچــه با هوشــیا ِری
پایــش را َگ ِزیــد .تیــر شــکاری خَ طــا
رفــت و کبوتَــر پَریــد .مورچه گفت:
جــواب نیکــی ،نیکــی اســت.
57
4 درس 10 هفتة
نوشتن
58
5 درس 10 هفتة
ـت
59
6 درس 10 هفتة
ـن ـد مـ ـک 7 ـو ـز غـ قـ 3
شـ ـص ز جـ 8 ا ثـ ـد سـ 4
60
1
11
درس هفتة
مکتبما
ُگلهــای مکتــب روز بــه روز کــم میشــد .بــه ِســراج گفتــم:
چــرا ُگلهــای مکتبمــا کــم میشــود؟ ِســراج گفــت:
َجمیلهجــان! مــن نجیــب را میبینــم کــه ُگلهــا را می ِشـ َ
ـکنَد.
بِیــا بــا او ُصحبَــت کنیــم تــا ُگلهــا را ن َشــکنَد .آنهــا رفتنــد و به
نجیــب ُگفتنــد :نجیبجــان!
مکتــب ماننــد خانــة مــا اســت.
بایــد از لــوازم و ُگلهــای آن
نگهــداری کنیــم.َ
نجیــب قَــول داد کــه بَعــد از
ایــن ُگلهــا را ن َ
َشــکنَد.
61
2 درس 11 هفتة
َمکتبما
نوشتن
62
3 درس 11 هفتة
اَر ِز ِ
ش َسواد
َجــال در بــاغ کار میکــرد .اللــهُ ،دختــرک جــال آمــد .او
ِکتابــی را بــا خود آورد .خواســت کــه پــدرش او را در خواندن
کتــاب ُک َمــک کنــدَ .جــال ُد ُرســت خوانــده نم
یتَوانســت
بــه یــادش آمــد کــه َعلــی
کورسهــای س ـوادآموزی ایجاد
نمــوده اســتَ .جالل بــه کورس
ســوادآموزی رفــت .او بــا
عالقهمنــدی درسهــا را تَمــام
کــردَ .جــال ،حــاال میتوانــد
لَوحههــاِ ،کتابهــا و َمجلههــا
را بِخوان َــد.
63
4 درس 11 هفتة
نوشتن
64
5 درس 11 هفتة
65
6 درس 11 هفتة
ـی
هجا
66
1
12
درس هفتة
روز ُم َعلِّم
روز مُ َعلِّــم بــود .شــاگردان بــا شورو َشــوق َمکتب رفتنــد و گفتند:
مُ َعلِّــم عزیــزم! روزت مُبــارک .صــدف دربــارة مُ َعلِّــم ایــن ترانــه
را خوانــد:
ُ
کنــــارگل در یک َو َرق
عکس تــــرا کشیـــدهام
به قلـب خود به جان خود
اسم تـــــــرا نـــوشتـه ام
مُ َعـــــــــل ِّ َمم عزیـــز من
روزخــودت مُبـــا َرکت
روزخــودت مُبـــا َرکت
گلهــای شــانرا بــه شــاگردان ،همــه کفزدنــد .بــه ترتیب ُ
مُ َعلِّــم دادنــد .دس ـتهای مُ َعل ِّـم را بوســیدند.
67
2 درس 12 هفتة
َفـ ـریـ َ
ـحه َف َ
ریحه فـ
ُتحـ ـفَه ُتحفَه
ـفـ
َصـ ـ َد ف َص َدف
َفر هاد َفرهاد ـف
روز ُم َعلِّم
نوشتن
68
3 درس 12 هفتة
69
4 درس 12 هفتة
نوشتن
70
5 درس 12 هفتة
71
6 درس 12 هفتة
هجا
امال ُمطالعه
72
1
13
درس هفتة
73
2 درس 13 هفتة
نِظافت صنف
نوشتن
74
3 درس 13 هفتة
شیر و موش
شــیری پَهلــوی درخــت خوابیــده بــود .مــوش خی ـ َز
کزَده
آمــد و بیــدارش کــرد .شــیر او را گرفــت .مــوش گفــت:
رهای م ُکــن .مــن روزی بــه َدر َدت میخــورم .شــیر گفــت:
تــو بــه ایــن کوچکــی نمیتوانــی
بــا مــن کمــک کنــی .او را َرهــا
کــرد .روزی شــیر در جال شــکاری
گیــر اُفتــاد .مــوش آمــد و بــا
َدندانهایَــش جــال را پــاره کــرد.
شــیر نِجــات یافــت و گفــت :مــا
نباید کســی را دســت کــم بگیریم.
75
4 درس 13 هفتة
نوشتن
76
5 درس 13 هفتة
ـپ
77
6 درس 13 هفتة
هجا
78
1
14
درس هفتة
شاگرد خوب
ُعبَیــد شــاگرد خــوب اســت .او ُصبــح َوقــت از خــواب بیــدار
میشــودَ .دســت و روی خــود را میشــوید .بــه اعضــای خانــواده
ســام میدهــد و ورزش میکنــد .او بــه ُصبحانه خوردن ،اشــتهای
خــوب دارد .بــه وقــت مُ َعیَــن مکتــب مــیرود .درسهایــش را
میخوانــد و در فعالیتهــای صنفــی
ســهم میگیــرد.آداب صنــف را در
نظــر میگیــرد .اُســتادان خــود را
احتــرام میکنــد .کارهــای خانهگــی
خــود را انجــام میدهــد .بــا پــدر و
مــادر خــود ُک َمــک میکنــد.
79
2 درس 14 هفتة
احترام به همدیگر
نوشتن
80
3 درس 14 هفتة
تابِستان
یــک ســال چهار فصــل دارد .تابســتان ،فصلِ دو ِم ســال اســت.
ـرطان ،اَســدُ ،ســنبُله .در تابســتان ایــن فصل هم ســه ماه داردَ :سـ َ
هــوا گــرم میشــود .زَردآلــو ،شــفتالو ،آلــو ،تربــوز و خربوزه،
تپُختــه میشــود .در ایــن فصــل ،مــا بایــد بیشــتر مُت َو ِجــه ِص َح ِ
خــود باشــیم .آبِپــاک و
نو ِشــیدنیهای تــازه بنوشــیم.
میوههــا و ســبزیها را نا ُشســته
ن َخوریــم .خانــه و لباسهــای
خــود را پــاک نگهداریــم تــا
مریض نشــویم.
81
4 درس 14 هفتة
نوشتن
82
5 درس 14 هفتة
83
6 درس 14 هفتة
ـپ
هجا
امال تابستان
84
15
1 درس هفتة
چوپان و ُگرگ
ســالها پیــش چوپانــی ،گوســفندانش را به چــراگاه میبــرد .گاهگاهی
بــه دورغ صــدا مـیزدُ :گــرگ آمــد! ُگــرگ آ َمــد! مــردم بــه ُک َمـ ِ
ـک او
راحــت نِشَســته بــه آنهــا میخنــدد.میرفتنــد .میدیدنــد کــه چوپــان َ
مــردم از عــا َدت ب ـ ِد او خَ ســته شــده بودنــد .روزی ُگــرگ بــه طـ ِ
ـرف
َرمــة گوس ـ َفندان آ َمــد .چوپــان صــدا زد:
گــرگ آمــد .مــردم فِکــر کردنــد دروغ
میگویــد و بــه ُک َم َکــش نرفتنــدُ .گــرگ،
گوس ـ َفندان را دریــد .چوپــان عهــد کــرد
کــه دیگــر دروغ نگویــد.
85
2 درس
15 هفتة
نوشتن
86
3 درس 15 هفتة
ـپ
87
4 درس 15 هفتة
نوشتن
88
5 درس 15 هفتة
89
6 درس 15 هفتة
ـه ژ چ بـ 5 ص عـ صـ ث 1
ـل جـ ـز آ 6 ـر مـ ـل ا 2
سـ ث چـ ـپ 7 پ فـ ـک قـ 3
ع ح ذ غـ 8 ـن ـد هـ حـ 4
90
16
1 درس هفتة
91
2 درس
16 هفتة
نوشتن
92
3 درس 16 هفتة
آفتاب
در یــک رو ِز تابِســتانی صــا ِدق بــا مــادرش قُدســیه َمشــغول کار
بودنــد .صــا ِدق بــه مــادرش گفــت :کاش آفتــاب نمیبــود تــا هــوا
ایــن قَــدَر َگــرم نمیشــد .مــا َدرش گفــت :اگــر آفتــاب نمیبــود،
همهجــا تاریــک و َســرد میشــد .آفتــاب همهجــا را َروشــن و
َگــرم میســازد.
َروشــنی و َگرمیآفتــاب بــرای
اِنســانهاَ ،حیوانهــا و ن َباتهــا
فایــده دارد .میکروبهــا را از
ــردَ .ســبزیها و یب َ َ
بَیــن م
مِیوههــا را پُختــه میســازد.
93
4 درس 16 هفتة
نوشتن
94
5 درس 16 هفتة
95
6 درس 16 هفتة
ـپ
هجا
96
17
1 درس هفتة
خانواده
روزیُ ،گلنــار بــه مــادرش گفــتِ :عنــوان درس فــردای مــا «خانواده»
اســت؛ امــا نمیدانــم خانــواده چیســت؟ مــادرش گفــت :خانــواده،
اولیــن و کوچکتریــن بخــش اجتمــاع اســت .کمتریــن اعضــای
خانــواده دو نفــر میباشــد .تمــام کســانی کــه در یــک خانــه باهــم
زندهگــی میکننــد ،اعضــای خانــواده گفتــه میشــوند .خانــواده،
اولیــن جــای تربیــت فرزنــدان اســت.
ُگلنــار گفــت :آیــا مــن هــم عضــو
خانــواده اســتم؟ مــادرش گفــت :بلــی
ُدختَـ َـرم! مــا همــه اعضــای یــک خانواده
اســتیمُ .گلنارگفــت :تشــکر مادرجــان.
97
2 درس 17 هفتة
خانوادةمن
نوشتن
98
درس 3 17 هفتة
99
درس 4 17 هفتة
نوشتن
100
درس 5 17 هفتة
(خانوادهَ ،گهواره) ُ .1گلنار گفت :آیا من هم عضو ___ استم .
(لقمه ،تربیت) .2خانواده اولین جای___ فرزندان است.
(لَ َّذت ،پسری) .3لطیف از شنیدن این الالیی __ بُرد .
.4مادر او برای خواهرش طاهره__ میخواند( .گهواره ،الالیی)
خانواده
101
درس 6 17 هفتة
هجا
امال الالیی
102
18
1 درس هفتة
103
2 درس 18 هفتة
آداب ُصحبتکردن
ِ
نوشتن
104
درس 3 18 هفتة
اَمانتداری
َظهیــر قلـ ِم ظاهــر را گرفته بود .ظاهــر ،قلــم را از او گرفت و در بکس
خــود گذاشــتَ .ظهیــر گریــه میکــرد و قلــم را میخواســت .مــا َدر
آنهــا آمــد و گفــت :ظا ِهرجــان! چــرا قلــم را بــه بــرادرت نمیدهــی؟
ظاهــر گفــت :ایــن قلــم را از ظریفــه اَمانــت گرفتـهامَ .ظهیــر کوچــک
اســت .نمیدانــد ،چگونــه از آن نگهــداری کنــد .شــما ،همیشــه
میگوییــد کــه امانــت را خــاک خیانــت
نمیکنــد .اگــر قلــم ظریفــه گــم شــود و
یــا بشــکند ،بــه امانــت؛ خیانــت میشــود.
مــادرش گفــت :آفریــن فرزنــدم! از امانــت
بایــد درســت نگهــداری شــود.
105
درس 4 18 هفتة
نوشتن
106
درس 5 18 هفتة
ـث
107
درس 6 18 هفتة
هجا
108
19
1 درس هفتة
وقتشناسی
َغـ َزل و فُــروغ بــا مــادرکال ِن خــود در با ِغ َسرســبزی نِشَ ســته بودند.
ُغچیهــا و پَروانههــا هرســو پَــرواز میکردنــد .مــادرکال ِن فُــروغ
ُگفــت :فَرزَنــدم! ِزندهگــی زیباســت و آن َهدیــة خداونــدﷻ
بــرای مــا میباشــد .از ِزندهگــی بایــد بــه درســتی اِسـتِفاده کنیــم.
هــرکار از خــود وقــت دارد .بــرای َدرس ،تفریــح و اِســتراحت،
وقــت بگذاریــم تــا آینــدة بِهتــر
داشــته باشــیم .فُــروغ گفــت :بلــی
مــادرکالن! بایــد هــرکار را بــه وقـ ِ
ـت
خــودش انجــام دهیــم و از وقــت
اســتفادة درســت ُکنیــم.
109
2 درس 19 هفتة
وقتشناسی
نوشتن
110
درس 3 19 هفتة
زاغ دانا
ِ
ی ِگیــرم.
مُــژده درس نمیخوانــد و میگفــتَ :مــن یــاد نم
خواهـ َـرش َمنیــژه تَشــوی َقش کــرده ،ایــن قصــه را برایَــش ُگفــت:
زاغــی تَشـنَه بــود .او بــرای پیدا کــرد ِن آب بِســیار کوشــش َکرد.
کوزهیــی را دیــد .در کــوزه ،آب کــم بــود .نــو ِل زاغ بــه آن
گ ِریزه را در کــوزه انداخــتِ .
آب ی َرســید .زا ِغ دانــا چنــد ســن
نم
راحتــی از آنکــوزه بــاال آمــد و بــه َ
نوشــید .حــاال بگــو کــه از ایــن قصــه
چــه یــاد گرفتــی؟ مُــژده ُگفــت :یــاد
ِگرفتــم کــه دقت و کوشــش ،انســان
را بــه هــدف میرســاند.
111
درس 4 19 هفتة
نوشتن
112
درس 5 19 هفتة
113
درس 6 19 هفتة
ـث
هجا
114
20
1 درس هفتة
115
2 درس 20 هفتة
خرگوش ُشوخ
ِ
نوشتن
116
درس 3 20 هفتة
ـث
117
درس 4 20 هفتة
خرگوش شوخ
ِ سبزیها
نوشتن
118
درس 5 20 هفتة
119
درس 6 20 هفتة
خـ ـت ب ـظ 5 ـک پ گ ـو 1
ث قـ فـ ـص 6 ز ـژ جـ نـ 2
ه ن ـغ ع 7 ـط ظ ع هـ 3
ـث ضـ ـد پ 8 حـ غ شـ ذ 4
120
21
1 درس هفتة
121
2 درس 21 هفتة
نوشتن
122
درس 3 21 هفتة
زاغ و فاخته
فاختــه و قُمــری ،در َجنگلــی النــه داشــتند .ی ـکروز فاختــه در
الن ـهاش نبــود .زاغ در النــة او خوابیــد .وقتــی فاختــه برگشــت،
دیــد زاغــی در النــة او خوابیــده اســت .فاختــه گفــت :چــرا بِــدون
اِجــازه در النــة مــن خوابیــدهای؟ زاغ گفــت :ایــن النــة من اســت.
قُمــری آمــد و بــه زاغ گفــت :فاختــه راســت میگویــد ایــن کار
تــو نادرســت اســت .زاغ حــرف آنهــا را
قبــول نکــرد .فاختــه از زاغ بــه ُهد ُهــد کــه
پادشــاه شــان بــودِ ،شــکایت کــردُ .هد ُهــد
آمــد و گفــت :تــو نبایــد بــدون اجــازه بــه
النة کســی داخــل شــوی .زاغ ،النــة فاخته
را تَــرک کــرد و از کا َرش پشــیمان شــد.
123
درس 4 21 هفتة
نوشتن
124
درس 5 21 هفتة
125
درس 6 21 هفتة
هجا
126
22
1 درس هفتة
مادر
ِصدیقــه بــه َمقصــود گفــت :فــردا رو ِز مــادر اســت .بیــا مقالــه
ـپ ِصدیقــه توجه نکــرد؛ امــا ِصدیقه بنویســیمَ .مقصــود بــه گـ ِ
ایــن تَرانــه را نوشــت و بــه مــادرش ُچنیــن خوانــد:
گوینــد مــرا چــو زاد مــادر پ ِســتان به دهن گرفتن آموخت
دســتم بگرفــت و پــا به پــا بُرد تا شــیوة راه رفتن آموخت
یک حــرف دو حرف برزبانم اَلفــاظ نهــاد و گفتــن آموخــت
مــادر ،روی ِصدیقــه را بوســیدَ .مقصــود هــم رو ِز مــادر را بــه
مــادرش تبریــک گفــت و از ایــن کــه
مقالــه ننوشــته بــود ،ناراحت بــود .مادرش
گفــت :فرزنــدم! ناراحــت نبــاش .تــو هــم
میتوانــی بــرای مــادرَ ،مقالــه بنویســی.
127
2 درس 22 هفتة
مادر
پس ِر حرفشنو
نوشتن
128
درس 3 22 هفتة
عید
شــب عیــد بــود .فــردوس و ســیمین بــا پــدر و مــاد ِر خــود نشســته
بودنــد .فِــردوس از مــادرش پرســید :مادرجــان! در یــک ســال ،چند
بــار عیــد میآیــد؟ مــادرش گفــت :مُ َســلمانان در یک ســال دو عید
دارنــد .عیـ ِد رمضــان و عیـ ِد قُربــانَ .مــر ُدم ،قبــل از عیـ ِد رمضــان،
یــک مــاه روزه میگیرنــد .در عیـ ِد قربــان ،قربانــی میکننــد .فــردا
عیـ ِد قربــان اســتَ .مــر ُدم بــه عیدمُبارکــی خانــة همدیگــر میروند.
فِــردوس گفــت :مادرجــان! مــن و ســیمین
هــم میتوانیــم بــه عیدمبارکــی برویــم؟
مــادرش گفــت :بلــی فرزنــدم! فِــر َدوس و
ســیمین از اینکــه فــردا بــه عیدمُبارکــی
میرفتنــد ،خــوش بودنــد.
129
درس 4 22 هفتة
نوشتن
130
درس 5 22 هفتة
131
درس 6 22 هفتة
هجا
امال عید
132
23
1 درس هفتة
پدر
ذکیــه پــدرش را دوســت دارد؛ زیــرا میدانــد کــه پــدر و مــادر
بســیار مهربــان انــد .او روزی بــه بــرادرش ذا ِکــر گفــت :پــدرم
بــرای مــا بســیار زَح َمــت میکشــد .مــا بایــد قــد ِر او را بدانیــم.
ذا ِکــر گفــت :بلــی! مــا بایــد بــه گفتههــای او َع َمــل کنیــم و درس
بخوانیــم .گپهایشــان تمــام نشــده بــود کــه پد ِرشــان آمــد .ذا ِکــر
و َذکیــه بــه طرفــش دویدنــد و او را در آغــوش گرفتنــد .پد ِرشــان
گفــت :عزیزانــم! وقتــی میبینــم درس
میخوانیــد ،بســیار خــوش میشــوم .ایــن
بزرگتریــن َهدیــه بــرای مــن اســت کــه
شــما آینــدة خــوب داشــته باشــید .ذا ِکــر
ـکر نمودنــد.و ذکیــه از پدرشــان تَشَ ـ ُ
133
2 درس 23 هفتة
َصداقت و راستی
نوشتن
134
درس 3 23 هفتة
صداقت
خرگوشــی ،در زمینِــش زَردک کاشــته بــود .روزی بــه مُرغابــی
گفــت :بیــا در زمیــنِ مــن کار کــن .برایــت مُــز ِد خوبــی میدهــم.
مُرغابــی قبــول کــرد و َمصــروف کار شــد؛ ولــی خرگــوش ،پولــش
را نــداد .مُرغابــی بــه خاط ـ ِر گرفتــن پولــش بــه خرگــوش گفــت:
ـرف دریــا ،یــک َمعــد ِن طـاّ اســت .بیــا ب ِ َرویــم تــا پــول زیــاد آن طـ ِ
ـت خــود گرفــت و بــه دســت آوریــم .مرغابــی خرگــوش را بــه پُشـ ِ
داخــلِ دریــا شــد و گفــت :مــن کا َرت
را انجــام دادهام .پولــم را بــده ،ورنــه تــرا
در آب میانــدازم .خرگــوش پولَــش
را داد و گفــت :مــن بعــد از ایــن بــا همه
صــا ِدق میباشــم.
135
درس 4 23 هفتة
نوشتن
136
درس 5 23 هفتة
137
درس 6 23 هفتة
هجا
امال صداقت
138
24
1 درس هفتة
روباه و ِخرس
ـرس ظالمــی ،همیشــه چوچههــای روبــاه را آزار مـیداد .او ِخـ ِ
روزی تَشــنه بــود و میخواســت آب بنوشــد .بــاالی چاهــی
رســید .بــدون اینکــه فکــر کنــد ،بــه چــاه پاییــن شــد و آب
نوشــید .او بعــد از نوشــید ِن آب ،از چــاه بیرون شــده نتوانســت.
در ایــن وقــت ،روبــاه بــر سـ ِرچاه آمــدِ .خـ ِ
ـرس ظالــم از روبــاه
ُکمــک خواســت .روبــاه بــه خرس کمــک کــرد و نجاتش داد
و گفــت :اشــتباهِ ب ُ ُزرگــی کــردی .بایــد
قبــل از پاییــن شــدن ،بــه فکــر بــر آمــدن
ـرس ظالــم تشــکراز چــاه میبــودیِ .خـ ِ
کــرد و گفــت :بلــی ،بایــد در شــروع
هــرکاری بــه پایــان آن فکــر کنیــم.
139
2 درس 24 هفتة
روباه و ِخرس
سجد
َم ِ
نوشتن
140
درس 3 24 هفتة
َخزان
ثـــریا بــه همصنفیهایــش گفــت :خَ ــزان فَصــلِ ِس ـ ُوم ســال اســت.
در ایــن فصــل ،برگهــای درختــان زرد میشــوند و میریزنــد.
تمــام کوچههــا و ســرکها ،پُــر از برگهــای رنگیــن میشــوند.
در خَ ــزان ،برخــی میوههــا پُختــه میشــوند .هــوا کمکــم َســرد
میشــود .بارانهــای خَ زانــی شــروع بــه باریــدن میکننــدَ .مــر ُدم
در ایــن فصــل ،آمادهگــی زمســتان را میگیرنــد .در فَصــل خــزان
پرندههــا بــه جاهــای گــرم کــوچ میکننــد.
کــودکان از مکتــب ُرخصــت میشــوند و
مُنتظــر زمســتان و برف میباشــند .هــر فصلِ
ســال ،زیبایــی خــود را دارد و فَصــلِ خَ ــزان
هــم زیباســت.
141
درس 4 24 هفتة
سجد
َم ِ َخزان
نوشتن
142
درس 5 24 هفتة
ـث
143
درس 6 24 هفتة
هجا
144
25
1 درس هفتة
145
2 درس هفتة 25
ِ
پارک بازی
نوشتن
146
درس 3 هفتة 25
147
درس 4 هفتة 25
ِ
پارک بازی دهقان زحمتکش
ِ
نوشتن
148
درس 5 هفتة 25
149
درس 6 هفتة 25
ـذ ص ر ز 5 ا ت س چـ 1
ی ـه ـل ـز 6 ـن ـذ مـ ـز 2
ن جـ ظ ب 7 ض ـو ـظ ص 3
ث حـ چـ شـ 8 قـ ط ـلـ ـد 4
150
1
26
درس هفتة
جشن اِستقالل
ِ
حمیــده و حامــد صنــف دوم اســتند .یــک روز ،مُ َعلِّمشــان گفــت:
فَــردا جشــنِ اســتقالل اســت ،همــة تــان رخصــت اســتید .حمیــده و
حامــد وقتــی کــه خانــه آمدنــد ،از پدرشــان پرســیدند :پدرجــان!
َجشــن اِســتقالل ِچیســت؟ پدرشــان گفــت :فرزندانــم! اســتقالل
یعنــی آزادی .در ایــن روز ،آزادی ِکشــور مــا بــه دســت آمــده
اســت .ایــن روز بــرای َمــر ُدم مــاَ ،عزیــز اســت .بــه َهمیــن خاطــر،
ایــن روز را جشــن میگیرنــد .در ایــن
ـت نِظام ـیو مُســابِقههایگذشـ ِ روز َرسم ُ
ی َشــود .افغانســتان َورزشــی ب َ ُ
رگــزار م
رک همــة ما اســت .حمیــده و خانــة مُشـتَ ِ
حامــد از پــدر خــود تشــکر کــرده گفتنــد:
حــاال فهمیدیــم کــه اســتقالل چیســت.
151
2 درس هفتة 26
جشن ا ِستقالل
ِ
نوشتن
152
درس 3 هفتة 26
153
درس 4 هفتة 26
نوشتن
154
درس 5 هفتة 26
155
درس 6 هفتة 26
ـث
هجا
امال اتحاد
156
27
1 درس هفتة
زیرک مرغ َ
ُچوچه ِ
چوچ همُرغــی در گوشــة بــاغ دانــه میچید .روباهی آ ِهســته آ ِهســته
بــه او نزدیــک شــد .چوچ همُــرغ ترســید و گفــت :روبــاه جــان! مــن
خُ ــرد اســتم ،مــرا ن َخــور! بیــا آنطــرف ِدیــوار ب ِ َرویــم .مــرا با مــادرم
ی َشــوی و مــن بِخــور .اگــر هــردوی مــا را بِخــوری ،تــو ِســیر م
یَکبــار دیگــر مــادرم را میبینــم .روبــاه قَبــول کــرد و هــردو روان
ُشــدند .همینکــه ن َزدیــک ِدیــوار َرســیدند ،چوچـهگک پَ ِریــد و بر
دیــوار نِشســت .روبــاه گفــت :مادرت
ُکجــا اســت؟
چوچــهگک گفــت :ببخشــید! مــن
مــادر نَــدارم ،چوچــه ماشــینی اســتم.
157
2 درس هفتة 27
زیرک
مرغ َ
چوچه ِ
زلزله
نوشتن
158
درس 3 هفتة 27
پولیس
پــدر لطیفــه پولیــس اســت .او همیشــه بــه والیتهــای دور م ـیرود.
لطیفــه از اینکــه پــدرش را َکمتــر میبینَــدِ ،دلتَنــگ م
ی َشـ َود .یکــی
از روزهــا کــه پــدرش از یــک والیــت دور آمــده بــود ،لطیفــه ُگفــت:
پدرجــان! میخواهــم کــه شــما همیشــه بــا مــا باشــید .دیگــر مــا را
تنهــا نگذاریــد .مــن بســیار ِدلتَنــگ میشــوم .پــدرش گفــت :دخت ـ ِر
عزیــزم! مــن یــک پولیــس اســتم .وظیفــة پولیــس حفاظــت از مــردم و
وطــن اســت .وطــن ماننــد مــادر اســت و
بــاالی مــا َحــق دارد .لطیفــه حرفهــای
پــدرش را بــا ِدقــت گوش کــرد وگفت:
پدرجــان! مــن افتخــار میکنــم کــه
شــما پولیــس اســتید.
159
درس 4 هفتة 27
زلزله پولیس
نوشتن
160
درس 5 هفتة 27
ـت
161
درس 6 هفتة 27
ـث
هجا
امال پولیس
162
28
1 درس هفتة
عابِد و ُگلها
عابِــد ُگلهــا را دوســت دارد .او ُگلهــا را آب میدهــد و بــا
پَروانههــا بــازی میکنــد .روزی عابِــد َمریــض شــد و نتوانســت
ُگلهــا را آب دهــدُ .گلهــا پَژمُــرده شــدند .ناگهــان پروانهیی آمد
و بــه ُگلهــا ُگفــت :عابِــد مریــض اســتُ .گلهــا َ
ناراحــت شــدند.
آنهــا از پروانــه خواســتند کــه بــه عابِــد بگویــد :اگــر نیایــی مــا
همــه پَرپَــر میشــویم .پروانــه پیــام دوســتانش را بــه عابِــد رســانید.
عابِــد بــا شــنیدن آن ،از جایــش برخاســت و
طــرف ُگلهــا رفــت .وقتــی آنجــا رســید ،به
گلها ،حالــش ُگلهــا آب داد .خوشــبویی ُ
را بهتــر کــرد .عابِــد و ُگلهــا از دیــدن
همدیگــر ،خوشــحال شــدند و خَ ندیدنــد.
163
2 درس هفتة 28
عابد و ُگلها
باغچة ُگلها
نوشتن
164
درس 3 هفتة 28
آزاده آ زا ده
اِیستاده اِیسـ ـتا ده ه
ِستاره ِسـ ـتا ره
َفرخُ نده َفر خُ نـ ـده
درس آخر
درس کتاب را مُ َعلِّــم بــه شــاگردانش گفــتَ :عزیزانم! اِمــروز آخریــن ِ
میخوانیــم .شــاگردان بــا شــنیدن ایــن حــرف ناراحــت شــدند .مُ َعلِّــم
بــه خاطــر خوشــحال شــدن آنهــا پرســید :امســال چــه ِچیزهــا را یــاد
گرفتیــد؟ فَرخنــده گفــت :مــن یــاد ِگرفتــم کــه مِهربــان باشــم .قــد ِر
پــدر ،مــادر و مُ َعلِّــم عزیــزم را بدانــمِ .ســتاره گفــت :مــن از ســخنان
ِشــیرین مُ َعلِّــم عزیــزم ،درس ایمــان ،احتــرام و و طــن دوســتی را یــاد
گرفتــم .مــن چیزهایــی را که آموختـهام ،هیچ
وقــت از یــاد نمیبــرم .مــن راه خــدا و خدمت
بــه میهنــم را فرامــوش نمیکنــم .شــاگردان،
خوشــحال شــدند و بــا یکصــدا گفتنــد:
خدایــا! مــا همــه شــکر ُ
گزا ِر تــو اســتیم.
165
درس 4 هفتة 28
نوشتن
166
درس 5 هفتة 28
167
درس 6 هفتة 28
ـت
هجا
168