‫ﺑﮫ ﺳﻠﺴﻠﮫ ﺳﯿﻤﯿﻨﺎرھﺎی ﭘﻮھﻨﺤًﯽ‬

‫اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻮھﻨﺘﻮن ﮐﺎ ﺑﻞ‬

‫وزارت ﺗﺤﺼﯿﻼت ﻋﺎﻟﯽ‬

‫ﭘﻮھﻨﺘﻮن ﮐﺎﺑﻞ‬
‫ﭘﻮھﻨﺤًﯽ اﻗﺘﺼﺎد‬

‫ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﻧﻘﺶ آن در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫‪(Analysis of dry fruit’s Export and Role of that in‬‬
‫)‪Afghanistan Economy‬‬

‫ﺗﺮﺗﯿﺐ دھﻨﺪه و ارﺋﮫ ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻤﯿﻨﺎر‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ادرﯾﺲ داوری‬

‫اﺳﺘﺎر رھﻨﻤﺎ‪ :‬ﭘﻮھﻨﻤﻞ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺎﻟﮏ ﺣﻠﯿﻤﯽ‬
‫دﯾﭙﺎرﺗﻤﻨﺖ‪ :‬ﻣﻨﺠﻤﻨﺖ و ادارۀ ﺗﺸﺒﺜﺎت‬

‫ﺳﺎل ‪1388‬‬

‫‪I‬‬
 ‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﮔﺮاﻣﯽ!‬

‫اﯾﻨﺠﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤﺪ ادرﯾﺲ ﻣﺤﺼﻞ ﺳﺎل ﭼﮭﺎرم ﭘﻮھﻨﺤًﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻮھﻨﺘﻮن ﮐﺎﺑﻞ؛ اﻓﺘﺨﺎر دارم ﮐﮫ ﺑﮫ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﮫ‪ ،‬ﮐﮫ ﻣﻮﺿﻮع اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ را ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺎد اﻗﺘﺼﺎدی و اﺛﺮات ﻋﻤﯿﻖ را در ﻋﺮﺻﮫ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺠﺎ ﻣﯿﮕﺬارد‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ھﺬا روی ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و ﻧﻘﺶ آن در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭼﺮﺧﯿﺪه و در ورود اﺳﻌﺎر و ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺎدﯾﺎت‬
‫ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت ﻧﻘﺶ ﻣﮭﻤﯽ را اﯾﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬روی ھﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻮد ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ در زﻣﯿﻨﮫ ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ را اﻧﺠﺎم‬
‫دھﻢ و ﺑﮫ ﻧﺘﯿﺠﮫ ای ﺑﺮﺳﻢ‪ ،‬اﻣﯿﺪوارم ﺗﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻋﺎری از دﻟﭽﺴﭙﯽ ﻧﺒﻮده ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﮭﺘﺮی را‬
‫در زﻣﯿﻨﮫ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﮭﯿﮫ و ﺗﺪوﯾﻦ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﮫ از ﮐﺘﺐ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻔﮫ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده ام و ھﻤﭽﻨﺎن از ھﻤﮑﺎری اﺳﺘﺎد ﻣﺤﺘﺮم ﭘﻮھﻨﻤﻞ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﺎﻟﮏ ﺣﻠﯿﻤﯽ‪ ،‬ﭘﻮھﻨﯿﺎر ﺣﮑﻤﺖ اﷲ ﺳﻤﺴﻮر و ﻧﺎﻣﺰد ﭘﻮھﯿﺎﻟﯽ ﻣﺤﺘﺮﻣﮫ ﻣﺮﯾﻢ اﻣﯿﻦ ﮐﮫ در ﻋﺮﺻﮫ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺗﺪوﯾﻦ‬
‫اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺮا ﯾﺎری ﮐﺮده اﻧﺪ و ھﻤﭽﻨﺎن از اﻋﻀﺎﯾﯽ دﯾﭙﺎرﺗﻨﻤﺖ "ﻣﻨﺠﻤﻨﺖ اداره و ﺗﺸﺒﺜﺎت" ﮐﮫ ﺑﺎ زﺣﻤﺎت ﺧﻮﯾﺶ‬
‫زﻣﯿﻨﮫ ﯾﮏ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻌﯿﺎری را ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻠﯿﻦ ﻓﺮاھﻢ ﻣﯿﺴﺎزﻧﺪ ﺗﺸﮑﺮی ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪.‬‬
‫ھﻤﭽﻨﺎن اﺑﺮاز اﻣﺘﻨﺎن از اداره اﺣﺼﺎﺋﯿﮫ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺨﺼﻮص ﺷﻌﺒﮫ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻠﯽ و ﺳﻨﺠﺶ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﮫ در‬
‫ﻋﺮﺻﮥ ﻓﺮاھﻢ آوری ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻻزم در ﻋﺮﺻﮥ ﺻﺎدرات ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺣﺘﺮام‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ادرﯾﺲ داوری‬
‫ﻣﺤﺼﻞ ﺳﺎل ﭼﮭﺎرم ﭘﻮھﻨﺤًﯽ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﭘﻮھﻨﺘﻮن ﮐﺎﺑﻞ‬

‫‪II‬‬
 ‫ﻓﮭﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ‪I ..................................................................................................................................‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ‪III.........................................................................................................................‬‬ ‫ﻓﮭﺮﺳﺖ‬
‫ﺟﺪوﻟﮭﺎ ‪V .............................................................................................................................‬‬ ‫ﻟﺴﺖ‬
‫اﺷﮑﺎل ‪VI ............................................................................................................................‬‬ ‫ﻟﺴﺖ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﮫ ‪1 .....................................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول ‪2 .................................................................................................................................‬‬
‫‪ .1‬ﻋﻤﻮﻣﯿﺎت ‪2 .............................................................................................................................‬‬
‫‪ .1.1‬ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﮫ و ﺿﺮورت ﺑﺮﺳﯽ ﻣﻮﺿﻮع ‪2 .................................................................................‬‬
‫‪ .2.1‬ﺳﻮاﻻت اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺤﻘﯿﻖ ‪3 ......................................................................................................‬‬
‫‪ .3.1‬ﻓﺮﺿﯿﮫ ھﺎی ﺗﺤﻘﯿﻖ ‪3 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ .4.1‬ﻣﺪل ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪4 ....................................................................................................................‬‬
‫‪ .5.1‬روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ‪5 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮی ‪6 .........................................................................................................................‬‬
‫‪ .1.2‬ﺗﺠﺎرت از دﯾﺪﮔﺎھﯽ ﻣﮑﺎﺗﺐ اﻗﺘﺼﺎدی ‪6 ......................................................................................‬‬
‫‪ .1.1.2‬ﻣﺮﮐﻨﺘﻠﺴﺘﮭﺎ ‪6 ............................................................................................................‬‬
‫‪ .2.1.2‬ﮐﻼﺳﯿﮑﮭﺎ‪7 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ .2.1.2‬ﻣﻮدل رﯾﮑﺎردو)‪7 ............ (Ricardo-model: The classical theory of comparative Advantage‬‬
‫‪ .3.1.2‬ﻧﻈﺮﯾﮫ ﻧﯿﻮﮐﻼﺳﯿﮏ ﻣﺼﺎرف ﻣﻘﺎﯾﺴﻮی ‪9 ...........................................................................‬‬
‫‪ .3.1.2‬ﻣﻮدل ھﯿﮑﺸﺮ‪-‬اوھﻠﯿﻦ)‪9 ............. (Neoclassical theory of comparative cost, first generation‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم ‪12 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ .1‬ﻧﮕﺎھﯽ ﺑﮫ اﻗﻼم ﻋﻤﺪه ﺻﺎدراﺗﯽ ﮐﺸﻮر ‪12 .....................................................................................‬‬
‫‪ .1.1‬ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه ‪15 .............................................................................................‬‬
‫‪ .2.1‬ﻗﺎﻟﯿﻦ ‪16 .....................................................................................................................‬‬
‫‪ .3.1‬ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺮه ﻗﻞ ‪17 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺻﺎدرات و واردات در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ‪18 ........................................................................‬‬
‫‪ .3‬اھﻤﯿﺖ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪19 ......................................................................‬‬
‫‪ .1.3‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ در ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻣﯿﻮه ‪20 ...............................................‬‬
‫‪ .2.3‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ‪ GDP‬ﻣﯿﻮه در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ‪21 ........................................‬‬
‫‪ .3.3‬ﻧﻘﺶ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ در ﻣﺠﻤﻮع ‪21 ........................................................ 1386-1381 GDP‬‬
‫‪ .4‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎی ﻓﺮا روی ﺻﺎدرات ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری و ﺑﺨﺼﻮص ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ‪23 .......................................‬‬
‫‪ .1.4‬ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪه ﮔﺎن ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری ﻣﻨﺤﯿﺚ رﻗﺒﺎ در زﻣﯿﻨﮫ ‪23 ..................................................‬‬
‫‪ .2.4‬ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﯿﺘﯽ‪24 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .3.4‬ﻋﺪم وﺟﻮد اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺮای ﭘﺮوﺳﺲ و ﺑﺴﺘﮫ ﺑﻨﺪی در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‪25 ............................................‬‬
‫‪ .4.4‬ﻣﺸﮑﻼت ﺗﻮﻟﯿﺪات داﺧﻠﯽ و ﮐﺸﺖ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ‪25 ....................................................................‬‬
‫‪ .5.4‬ﻧﺒﻮد اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺟﻤﻊ آوری و ﻧﮕﮭﺪاری ﻣﺤﺼﻮﻻت در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ‪25 ...........................................‬‬
‫‪ .6.4‬ﻋﺪم ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎرﮐﺘﯿﻨﮓ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪25 ...............................................................‬‬
‫‪ .7.4‬ﻣﺸﮑﻼت اﻣﻨﯿﺖ داﺧﻠﯽ ‪26 ................................................................................................‬‬
‫‪ .8.4‬ﻣﺸﮑﻼت ﺷﺎھﺮاه و ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮرت داﺧﻠﯽ ‪26 ............................................................................‬‬
‫‪ .9.4‬درک ﻧﺎدرﺳﺖ از ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎزار ‪26 ..........................................................................‬‬

‫‪III‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ‪27 ..............................................................................................................................‬‬
‫‪ .1‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ارﻗﺎم ‪27 .....................................................................................................................‬‬
‫ﺧﻼﺻﮫ‪33 ..................................................................................................................................‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﮫ ﮔﯿﺮی و ﭘﯿﺸﻨﮭﺎدات ‪34 ...........................................................................................................‬‬
‫ﺗﻮﺟﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﮫ ارزش اﻓﺰاﯾﯽ اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‪34.....................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻣﻨﯿﺘﯽ‪34..............................................................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ ﻣﺆﺛﺮ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﮐﺎﻻھﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ ﮐﺸﻮر در ﺳﻄﺢ ﺟﮭﺎﻧﯽ ‪34...................................‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﻘﻮﯾﮫ زﯾﺮ ﺑﻨﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮر ‪35......................................................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫اﺣﺪاث ﺷﺎھﺮاه ھﺎی ﺑﺮای ﺗﺮاﺳﭙﻮرت ﺳﮭﻠﺘﺮ داﺧﻠﯽ‪35.................................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫اﯾﺠﺎد ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮐﺎﻻھﺎ و ﺧﺪﻣﺎت ‪35 ...................................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ﺻﺤﯿﺢ و ﻣﻨﻄﻘﯽ در ﻣﻮرد ﺗﻌﺮﻓﮫ ھﺎ و ﺗﮑﺲھﺎی ﮔﻤﺮﮐﯽ‪35.........................................‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺳﮭﻤﯿﮫ ﺑﻨﺪی ﺻﺎدرات و واردات ﮐﺸﻮر ‪36 ..............................................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺳﯿﺴﺘﻢ اداری درﺳﺖ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ‪36 ................................................................................‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻓﮭﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺄﺧﺬ ‪37 ...............................................................................................................‬‬
‫ﺿﻤﺎﯾﻢ )‪38 .................................................................................................................... (INDEX‬‬

‫‪IV‬‬
 ‫ﻟﺴﺖ ﺟﺪوﻟﮭﺎ‬
‫ﺟﺪول ‪ -1‬ارزش اﻗﻼم ﻋﻤﺪۀ ﺻﺎدراﺗﯽ در ﺳﺎﻟﮭﺎی ‪ 1387-1384‬ﺑﮫ ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ ‪13 ......................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -2‬ﻓﯿﺼﺪی ﺻﺎدرات در ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ‪15 ............................................................ GDP‬‬
‫ﺟﺪول‪ - 3‬ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه ﻃﯽ ﺳﮫ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ‪15 ..................................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -4‬ﺻﺎدرات ﻗﺎﻟﯿﻦ از ﺳﺎل ‪17 ............................................................................... 1387-1385‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -5‬ﺻﺎدرات و واردات ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﻧﺴﺒﺖ )ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ( ‪19 ........................................... 1386-1381‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -6‬ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ آن ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻣﯿﻮه ‪20 ...........................................‬‬
‫ﺟﺪول‪ - 7‬ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ)‪ (GDP‬ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﺑﮫ )ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ( ‪21 ..........................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -8‬ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺑﮫ ارﺗﺒﺎط ﺳﮑﺘﻮر ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻘﮫ ‪21 ........................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -9‬ﻧﻘﺶ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت در ﺗﺸﮑﻞ ‪) GDP‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ( ‪22 .................................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -10‬ﻓﯿﺼﺪی رﺷﺪ از ﺳﺎل ‪)1386-1381‬ﻣﯿﻠﻮن اﻓﻐﺎﻧﯽ( ‪23 ..........................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -11‬ﺳﻄﺢ در آﻣﺪ؟ ‪38 ..........................................................................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -12‬در ﺗﺠﺎرت ﮐﺪام ﻧﻮع اﻣﺘﻌﮫ ﻣﺸﻐﻮل ھﺴﺘﯿﺪ؟ ‪38 ......................................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -13‬اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﻲ‪ ،‬ﭘﺲ در ﮐﺪام ﯾﮏ؟‪38 ......................................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -14‬اوﺳﻂ ارزش ﺗﺒﺎدﻻت ﮐﺎﻻﯾﻲ ﺷﻤﺎ ﺑﮫ ﭼﮫ اﻧﺪازه اﺳﺖ؟‪38 .........................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -15‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎي ﻓﺮاروي ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮐﺪام ھﺎ اﻧﺪ؟(ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﻲ ‪39 ................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -16‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎي ﻓﺮاروي ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮐﺪام ھﺎ اﻧﺪ؟(اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺮاي ﭘﺮوﺳﺲ ‪39 ..........................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -17‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎي ﻓﺮاروي ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮐﺪام ھﺎ اﻧﺪ؟(اﻣﻨﯿﺖ داﺧﻠﻲ ‪39 .......................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -18‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎي ﻓﺮاروي ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮐﺪام ھﺎ اﻧﺪ؟(ﻣﺎرﮐﯿﺘﻨﮓ ‪39 ...........................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -19‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯿﮭﺎي ﭘﯿﮭﻢ ﭼﮕﻮﻧﮫ اﺛﺮات را ﺑﺮ روﻧﺪ ﺻﺎدرات ﺗﺎن ﮔﺬاﺷﺘﮫ اﺳﺖ؟ ‪39 ...............................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -20‬اﮔﺮ ﺑﺪ ﻣﯿﺰان آﻧﺮا ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ؟ ‪40 ..................................................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -21‬از ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﭼﮫ اﻧﺪازه واﺑﺴﺘﮫ ﺑﮫ رﺷﺪ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ اﺳﺖ؟ ‪40 .................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -22‬ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﮑﮭﺎ را در ﺗﺴﺮﯾﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎي ﺗﺠﺎري ﺗﺎن ﭼﮕﻮﻧﮫ ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ؟ ‪40 ..........................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -23‬آﯾﺎ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﮫ و ﺳﮭﻞ اﻧﮕﺎري دوﻟﺖ و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﯾﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ رﺷﺪ ﺑﻄﻲ ﻓﻌﺎﻟﺘﮭﺎي‬
‫ﺗﺠﺎري ﺷﻤﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ؟ ‪40 .................................................................................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -24‬اﮐﺮ ﺑﻠﻲ ﺗﺎ ﭼﮫ ﺣﺪ؟ ‪40 ....................................................................................................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -25‬ﻋﺎﯾﺪ ﺣﺎﺻﻠﮫ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎي ﺗﺠﺎري ﺗﺎن ﺗﺎ ﭼﮫ اﻧﺪازه ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﺨﺎرج ﺗﺎﻧﺮا ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ؟ ‪41 .......................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -26‬وﺿﻊ ﺻﺎدرات و واردات را در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﭼﮕﻮﻧﮫ ارزﯾﺎﺑﻲ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ؟(ﺻﺎدرات ‪41 .....................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -27‬وﺿﻊ ﺻﺎدرات و واردات را در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﭼﮕﻮﻧﮫ ارزﯾﺎﺑﻲ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ؟(واردات ‪41 .......................‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -28‬ﺳﻄﺢ در آﻣﺪ؟ * اوﺳﻂ ارزش ﺗﺒﺎدﻻت ﮐﺎﻻﯾﻲ ﺷﻤﺎ ﺑﮫ ﭼﮫ اﻧﺪازه اﺳﺖ؟‪41 .... Crosstabulation‬‬

‫‪V‬‬
 ‫ﻟﺴﺖ اﺷﮑﺎل‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -1‬ﻗﯿﻤﺖ ﺻﺎدراﺗﯽ ﻣﻐﺰ ﺑﺎدام و ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ آن ﺑﺎ ﻣﺎرﮐﯿﺖ ھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ‪12 ................................................ .‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -2‬ارزش اﻗﻼم ﻋﻤﺪه ﺻﺎدراﺗﯽ در ﺳﺎﻟﮭﺎی ‪ 1387-1384‬ﺑﮫ ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ ‪14 ........................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -3‬ﺻﺎدرات و واردات ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﻧﺴﺒﺖ )ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ(ﻃﯽ ﺳﺎﻟﮭﺎی ‪19 ............................... 1386-1381‬‬
‫ﺷﮑﻞ‪ - 5‬ﻓﯿﺼﺪی ﺗﻐﯿﺮات ﺻﺎدارت‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ -4‬ﺳﮭﻢ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻣﯿﻮه‬
‫ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ‪20 ............................................................................................................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -6‬ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﺑﮫ ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ ‪21 ..........................................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -7‬ﺳﮭﻢ ﺳﮑﺘﻮرھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﮫ اﻗﺘﺼﺎدی را در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻃﯽ ﺳﺎﻟﮭﺎی ‪22 . 1386-1382‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -8‬ﺳﮭﻢ ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ را در ﺗﺸﮑﻞ ‪ GDP‬ﺑﮫ ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ ‪23 ............................................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -9‬ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺻﺎدرﮐﻨﻨﺪه ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ‪24 .....................................................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ – 10‬ﺳﻄﺢ درآﻣﺪ ‪27 ............................................................................................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -11‬در ﺗﺠﺎرت ﮐﺪام ﻧﻮع اﻣﺘﻌﮫ ﻣﺸﻐﻮل ھﺴﺘﯿﺪ؟ ‪27 .......................................................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -12‬ﻓﯿﺼﺪی ﺗﺎﺟﺮان ﮐﮫ در ﺳﺎﺣﺎت ذﯾﻞ ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺪ ‪28 ....................................................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -13‬ﻃﺒﻘﮫ ﺑﻨﺪی ﺗﺎﺟﺮان ﺑﮫ اﺳﺎس ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ دوراﻧﯽ آﻧﮭﺎ ‪28 ...............................................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -14‬ﻓﯿﺼﺪی دﯾﺪ ﮔﺎھﺎ در ﻣﻮرد ﭼﺎﻟﺸﮭﺎی ﻓﺮاروی ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ‪29 ..........................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -15‬ﻓﯿﺼﺪی دﯾﺪﮔﺎھﺎ در ﻣﻮرد واﺑﺴﺘﮕﯽ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ‪30 ..............................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -16‬ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﮑﮭﺎ در ﺗﺴﺮﯾﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎی ﺗﺠﺎری در ﮐﺸﻮر ‪30 .............................................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -17‬ﻓﯿﺼﺪی دﯾﺪﮔﺎه ھﺎ در ﻣﻮرد ﮐﺎرﮐﺮدھﺎی دوﻟﺖ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ در ﻋﺮﺻﮫ ﺗﺠﺎرت ‪31 ................‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -18‬ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺎﺟﺮان ‪32 ...................................................................................................‬‬
‫ﺷﮑﻞ‪ -19‬ﺻﺎدرات و واردات ‪32 ......................................................................................................‬‬

‫‪VI‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﮫ‬
‫ﺑﺪون ﺷﮏ زراﻋﺖ وﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ ازاﺑﺘﺪای ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﻧﺴﺎن ﺗﺎاﻣﺮوزﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻨﺼﺮﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪۀ‬
‫ﺣﯿﺎت وزﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﮭﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ازآﻧﺠﺎﯾﻜﮫ ﻏﺬا ﻣﻨﺤﯿﺚ ﯾﻜﯽ ازاﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮورﯾﺎت ﺑﺮای دوام زﻧﺪﮔﯽ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﮭﺎ ازﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻨﺄ ﺑﺠﺎﺳﺖ ﮐﮫ ﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ زراﻋﺖ زﯾﺮﺑﻨﺎی ﺗﻤﺪن وﺳﻨﮓ ﺗﮭﺪاب ﻏﻨﺎی‬
‫ھﺮﺟﺎﻣﻌﮫ اﺳﺖ‪.‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﻋﻤﺪه ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﮫ اﻧﺴﺎﻧﮭﺎ ازھﻤﺎن اﺑﺘﺪای ﺧﻠﻘﺖ ﺷﺎن زراﻋﺖ را ﻣﻨﺤﯿﺚ اوﻟﯿﻦ‬
‫ﺷﻐﻞ وﮐﺎرﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﻨﻨﺪ واﻣﺮوزھﻢ ﺑﺴﯿﺎری ازﺟﻮاﻣﻊ ﺑﮫ ﺻﻮرت ﮐﻞ و ﯾﺎ ھﻢ ﺑﮫ ﺻﻮرت ﻧﺴﺒﯽ ﮐﺎر و‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﺎﻧﺮا درﺑﺨﺶ زراﻋﺖ ﺟﮭﺖ داده اﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ آﻧﮑﮫ ﺑﮫ ﺣﯿﺚ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر زراﻋﺘﯽ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯿﺮود اﻣﺎ در ردﯾﻒ اول ﮐﺸﻮرھﺎی‬
‫واردﮐﻨﻨﺪه ﻣﻮاد ﺿﺮوری ﻏﺬاﯾﯽ از ﮐﺸﻮرھﺎی ھﻤﺴﺎﯾﮫ ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫آﻣﺎر و ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت در دﺳﺖ داﺷﺘﮫ ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﮫ ﺻﺎدرات اﻣﻮال ﺛﺒﺖ ﺷﺪه رﺳﻢ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺳﺎل‬
‫‪ 1385‬در ﺣﺪود ‪ 416‬ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﻧﻈﺮ ﺑﮫ ﺳﺎل ‪ 1384‬اﻓﺰاﯾﺶ ‪ 8.3‬ﻓﯿﺼﺪ را ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯿﺪھﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ‪ ،‬در رﺷﺪ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه ﺑﻮده اﺳﺖ و در ﺳﺎل ‪ 1386‬ﺑﮫ ‪454‬‬
‫ﻣﯿﻠﯿﻮن راﻟﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﮫ و در ﺳﺎل ‪ 1387‬اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﮫ ‪ 111‬ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ ﮐﺎھﺶ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی ﻧﻤﻮده ﮐﮫ‬
‫ﺻﺎدرات ﻗﺎﻟﯿﻦ در ﻣﺠﻤﻮع ﮐﻞ ﺻﺎدرات ‪ 48.6‬ﻓﯿﺼﺪ را ﺗﺴﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪھﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮداﺷﺖ ارﻗﺎم ﻓﻮق ﺻﺎدرات‬
‫‪ 111‬ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ ﺑﺎ درک اﯾﻦ وﺿﯿﻌﺖ ﮐﮫ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻧﻔﻮس ﻓﻌﺎل ﮐﺸﻮر در ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﻗﺴﻤﺎً ﯾﺎ ﮐﻼً‬
‫ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻼﺷﯽ را ﺑﺮای ﺗﺼﻮر ﮐﺸﯿﺪن وﺿﯿﻌﺖ ﻓﻌﻠﯽ ﺑﺎﻏﺪاری‪ ،‬ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و‬
‫وﺿﯿﻌﺖ ﻧﺎﮔﻮار ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻞ ﻋﺪم رﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺪی رﺷﺪ زراﻋﺖ و ﺻﺎدرات آن‪ ،‬ﺟﺴﺘﺠﻮی‬
‫راه ھﺎی ﺣﻞ ﺑﺮای اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎزدھﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری و ﺑﺨﺼﻮص ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺑﻼﺧﺮه ﺑﺮﺳﯽ‬
‫اﯾﻨﮑﮫ رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﺑﺎﻏﺪاری و ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ ﭼﮫ ﻧﻘﺸﯽ را در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎزی ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﻮﻧﯽ در ﺳﮫ ﻓﺼﻞ ﺧﻼﺻﮫ ﮔﺮدﯾﺪه‪ ،‬در ﻓﺼﻞ اول ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻋﻤﻮﻣﯿﺎت ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺴﺎﺋﯿﻞ ﮐﻠﯽ و‬
‫ﺷﮑﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﮫ ﺳﻮﻻت‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﮫ ھﺎ و ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺗﺤﻘﯿﻖ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬و ھﻤﭽﻨﺎن ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﺗﺎ دﯾﺪﮔﺎھﺎی ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻣﮑﺎﺗﺐ اﻗﺘﺼﺎدی را ﺑﺼﻮرت ﻓﺸﺮده ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪھﯿﻢ‪ ،‬ﮐﮫ ﻓﺼﻞ دوم ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫)‪ (Library Research‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺤﻘﯿﻖ روی اﻋﺪاد و ارﻗﺎم ﺛﺎﻧﻮی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺑﻌﻀﯽ ﭼﺎﻟﺸﮭﺎی را از‬
‫آن اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻧﻤﻮه )ﯾﻘﯿﻨﺎً ﻧﺘﯿﺠﮫ ﻧﮭﺎی ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ( ﺑﮫ ﺗﻌﻘﯿﺐ آن در ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت را در ﺑﺮ ﻣﯿﮕﯿﺮد ﮐﮫ‬
‫در اﺛﺮ )‪ (Field Research‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﺎﺣﻮی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﻌﺪاً در ﻗﺴﻤﺖ ﺧﻼﺻﮫ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺘﺎﯾﺞ را ﮐﮫ‬
‫از ارﻗﺎم ﺛﺎﻧﻮی در ﻓﺼﻞ دوم ﺑﺪﺳﺖ آورده ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﮫ از ﺳﺮوی ﺳﺎﺣﻮی ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﮫ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﮔﺮدﯾﺪه و در ﻗﺴﻤﺖ ﻧﺘﯿﺠﮫ ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﺗﺘﯿﺠﮫ ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﭘﯿﺸﻨﮭﺎدات را ﮔﻨﺠﺎﻧﯿﺪه اﯾﻢ‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫‪ .1‬ﻋﻤﻮﻣﯿﺎت‬
‫‪ .1.1‬ﻃﺮح ﻣﺴﺌﻠﮫ و ﺿﺮورت ﺑﺮﺳﯽ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﯾﮏ ﮐﺸﻮرﯾﺴﺖ زراﻋﺘﯽ ﮐﮫ اﮐﺜﯿﺖ ﻧﻔﻮس آن در ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ اﺷﺘﻐﺎل و ﻣﺼﺮوﻓﯿﺖ دارﻧﺪ‪،‬‬
‫آﻣﺎر ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﯾﻦ رﻗﻢ را ﺗﺎ ﺣﺪود ‪80‬ﻓﯿﺼﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﮫ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ‪ 656000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﺮﺑﻊ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪12 ،‬ﻓﯿﺼﺪ )‪ 7.9‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ھﮑﺘﺎر( ﻗﺎﺑﻞ زارع ﺑﻮده‪3 ،‬ﻓﯿﺼﺪ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﺟﻨﮕﻼت‪ 46 ،‬ﻓﯿﺼﺪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﭼﺮاﮔﺎه ھﺎی داﯾﻤﯽ و ‪ 39‬ﻓﯿﺼﺪ ﻣﺘﺒﺎﻗﯽ را ﮐﻮھﺎ و آﺑﺎدی ھﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪھﺪ‪ .‬از ﻟﺤﺎظ ﺳﺎﺣﮫ‬
‫اراﺿﯽ از ﺟﻤﻠﮫ ‪ 7.9‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ھﮑﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﮐﻤﺘﺮ از ﭼﮭﺎر ﻣﯿﻠﯿﻮن آن ﺑﮫ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﮫ آب و‬
‫ﺧﺪﻣﺎت زراﻋﺘﯽ ھﻤﮫ ﺳﺎﻟﮫ ﺗﺤﺖ ﮐﺸﺖ آﺑﯽ و ﯾﺎ ھﻢ ﻟﻠﻤﯽ ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬زراﻋﺖ اﮐﺜﺮاً ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﻣﺮدم ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺘﺠﺎوز از ‪ 600‬ھﺰار زﻣﯿﻨﺪار ﺑﮫ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺪ ﮐﮫ زراﻋﺖ اﮐﺜﺮاً‬
‫ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺮدم ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺟﻨﮕﮭﺎ و ﺣﻮادث ﭼﻨﺪ دھﮫ ای اﺧﯿﺮ و ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ھﺎی ﭘﯿﮭﻢ‬
‫ﺳﻄﺢ ﺗﻮﻟﯿﺪ زراﻋﺘﯽ را ﭘﺎﯾﯿﻦ آورده ﮐﮫ در ﮐﺎھﺶ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺳﮭﻢ ﺑﺎرزی داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﮫ ﭘﯿﺪاوار زراﻋﺘﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺧﺼﻮص ﺑﺎزدھﯽ ﺣﺎﺻﻼت زراﻋﺘﯽ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺼﺮف‬
‫و ﻣﻌﯿﺸﺖ ﺧﻮد دھﺎﻗﯿﻦ و ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه ﮔﺎن داﺧﻠﯽ ﯾﮑﻤﻘﺪار ﺑﮫ ﺑﺎزار ھﺎی ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﻠﮑﮫ‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ زراﻋﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﮫ ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ دھﮫ ‪ 1960‬و ‪ 1970‬ﻣﯿﻼدی در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﮔﻮاری ﻗﺮار دارد‪،‬‬
‫زﯾﺮا اﮐﺜﺮآ ﭘﯿﺂ ﻣﺪھﺎی ﭼﻮن ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯿﮭﺎ و ﻋﺪم اﻣﻨﯿﺖ رﺷﺪ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ را در ﮐﺸﻮر ﻋﻘﺐ راﻧﺪه‬
‫در ﺣﺎﻟﯿﮑﮫ در دھﮫ ‪ 70‬ﻣﯿﻼدی اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از ﻟﺤﺎظ ﺻﺪور ﺑﻌﻀﯽ اﻗﻼم زراﻋﺘﯽ ﺧﺼﻮﺻﺂ ﮐﺸﻤﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﻧﯿﺎز ﻣﺎزﮐﯿﺘﮭﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ را ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﻨﻤﻮد‪.‬‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ ‪ 20‬ﻓﯿﺼﺪ ﮐﺸﻤﺶ ﺑﺎزارھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ و ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﭘﺴﺘﮫ آﻧﮭﺎ را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯿﻨﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺗﺮی ﻣﻘﺎﯾﺴﻮی اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺑﺎﻏﺪاری‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص از ﻧﮕﺎه ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و ﻣﻐﺰ ﺑﺎب اﮐﺜﺮ ﻧﯿﺎز ﺑﺎزار ھﺎی‬
‫ﺟﮭﺎﻧﯽ را ﻣﺮﻓﻮع ﻣﯿﺴﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ آﻧﮑﮫ ﺑﮫ ﺣﯿﺚ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر زراﻋﺘﯽ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯿﺮود اﻣﺎ اﮐﺜﺮاً ﺑﮫ ﻋﻨﻮان وارد‬
‫ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻮاد ﺿﺮوری ﻏﺬاﯾﯽ از ﮐﺸﻮرھﺎی ھﻤﺴﺎﯾﮫ در ردﯾﻒ اول ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫ﻃﺒﻖ آﻣﺎر ﻧﺸﺮ ﺷﺪه اداره ﻣﺮﮐﺰی اﺣﺼﺎﺋﯿﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺻﺎدرات اﻣﻮال ﺛﺒﺖ ﺷﺪه رﺳﻢ در ﺳﺎل ‪ 1385‬در‬
‫ﺣﺪود ‪ 416‬ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﻧﻈﺮ ﺑﮫ ﺳﺎل ‪ 1384‬اﻓﺰاﯾﺶ ‪ 8.3‬ﻓﯿﺼﺪ را ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﮫ اﺳﺎس ﯾﮏ ازدﯾﺎد واﻗﻌﯽ در ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه ﺑﻮده اﺳﺖ و در ﺳﺎل ‪ 1386‬ﺑﮫ‬
‫‪ 454‬ﻣﯿﻠﯿﻮن راﻟﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﮫ و در ﺳﺎل ‪ 1387‬اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﮫ ‪ 111‬ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ ﮐﺎھﺶ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی ﻧﻤﻮده ﮐﮫ‬

‫‪2‬‬
‫ﺻﺎدرات ﻗﺎﻟﯿﻦ در ﻣﺠﻤﻮع ﮐﻞ ﺻﺎدرات ‪ 48.6‬ﻓﯿﺼﺪ را ﺗﺴﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪھﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮداﺷﺖ ارﻗﺎم ﻓﻮق ﺻﺎدرات‬
‫‪ 111‬ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ ﺑﺎ درک اﯾﻦ وﺿﯿﻌﺖ ﮐﮫ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻧﻔﻮس ﻓﻌﺎل ﮐﺸﻮر در ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﻗﺴﻤﺎً ﯾﺎ ﮐﻼً‬
‫ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎً ﺧﻮاﺳﺘﻢ در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻼﺷﯽ را ﺑﺮای ﺗﺼﻮر ﮐﺸﯿﺪن وﺿﯿﻌﺖ ﻓﻌﻠﯽ ﺑﺎﻏﺪاری‪ ،‬ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺟﺎت‬
‫ﺧﺸﮏ و وﺿﯿﻌﺖ ﻧﺎﮔﻮار ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻞ ﻋﺪم رﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺪی رﺷﺪ زراﻋﺖ و ﺻﺎدرات آن‪،‬‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮی راه ھﺎی ﺣﻞ ﺑﺮای اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎزدھﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری و ﺑﺨﺼﻮص ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺑﻼﺧﺮه‬
‫ﺑﺮﺳﯽ اﯾﻨﮑﮫ رﺷﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﺑﺎﻏﺪاری و ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ ﭼﮫ ﻧﻘﺸﯽ را در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎزی‬
‫ﻣﯿﮑﻨﺪ و ﭼﮫ ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای رﺷﺪ و ﺑﮭﺒﻮدی ﺣﺎﺻﻼت ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫اﺗﺨﺎذ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﮭﺖ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮدن راه ھﺎی ﺣﻞ ﺑﺮای ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻓﻮق در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻼش ﺑﺮ آن ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﮫ ﺳﻮﻻت ذﯾﻞ‬
‫ﺟﻮاﺑﮭﺎ درﯾﺎﻓﺖ و اراﺋﮫ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ .2.1‬ﺳﻮاﻻت اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ اﺻﻠﯽ‬
‫ﭼﺎﻟﺸﮭﺎی ﻓﺮاروی ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﭼﮫ ﺑﻮده‪ ،‬و ﭼﮫ اﻗﺪاﻣﺎت ﻏﺮض اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎزدھﯽ و ﺑﮭﺒﻮد‬
‫ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮔﺮﻓﺘﮫ ﺷﻮد؟‬
‫‪ .1‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯿﮭﺎی ﭘﯿﮭﻢ ﭼﮫ اﺛﺮات را ﺑﺎﻻی ﺻﺎدرات ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه‬
‫ﺧﺸﮏ ﮔﺬاﺷﺘﮫ؟‬
‫‪ .2‬ﻋﻮاﻣﻞ ﮐﮫ در ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﻧﻘﺶ دارد ﮐﺪاﻣﮭﺎ اﻧﺪ؟‬
‫‪ .3‬آﻓﺎت و اﻣﺮاض در ﻋﺮﺻﮫ ﺑﺎﻏﺪاری ﭼﮫ اﺛﺮات را ﺑﺎﻻی ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮔﺬاﺷﺘﮫ اﺳﺖ؟‬
‫‪ .4‬رﺷﺪ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎﻏﺪاری و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ ﭼﮫ ﺗﺄﺛﯿﺮات را ﺑﺮروﻧﺪ ﺗﻮﺳﻌﮫ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮر دارد؟‬

‫‪ .3.1‬ﻓﺮﺿﯿﮫ ھﺎی ﺗﺤﻘﯿﻖ‬

‫‪ .1‬ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﮐﮫ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯿﮭﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮕﮭﺎ‪ ،‬ﻣﮭﺎﺟﺮﺗﮭﺎی ﻣﺘﻮاﻟﯽ‪ ،‬ﻋﺎﯾﺪ ﮐﻢ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ زراﻋﺘﯽ‪،‬‬
‫ﺑﯽ ﺛﺒﺎﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻋﺪم ﺳﺎﺧﺘﺎر زﯾﺮﺑﻨﺎھﺎی)ﺑﻨﺪھﺎ‪ ،‬اﻧﮭﺎر(زراﻋﺘﯽ ﺳﺪ راه اﻧﮑﺸﺎف ﺗﻮﻟﯿﺪ زراﻋﺘﯽ و‬
‫ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮔﺮدﯾﺪه‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻋﻤﺎر زﯾﺮﺑﻨﺎھﺎی زراﻋﺘﯽ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﮔﺬارﯾﮭﺎی ﺧﺎرﺟﯽ و داﺧﻠﯽ در ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻏﺪاری و ﻣﯿﻮه‬
‫ﺟﺎت‪ ،‬ﮐﻤﮑﮭﺎی دوات ﺑﺮای ﺑﺎﻏﺪاران ﺳﯿﺎﺳﺘﮭﺎی ﻣﻌﻘﻮل واردات و ﺻﺎدرات از ﺟﺎﻧﺐ دوﻟﺖ و‬
‫اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎه ھﺎی زراﻋﺘﯽ ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﻤﺪه ﺑﺮای ﺑﮭﺒﻮد ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ﻣﺪل ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‬

‫‪ .4.1‬ﻣﺪل ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‬
‫اﻋﻤﺎر زﯾﺮ ﺑﻨﺎھﺎی زراﻋﺘﯽ‪،‬‬
‫ﺟﻨﮕﮭﺎ و ﺑﯿﺜﺒﺎﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﮔﺬاری ﺧﺎرﺟﯽ و‬
‫داﺧﻠﯽ در ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻏﺪاری‬
‫ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯿﮭﺎ و ﻣﮭﺎﺟﺮﺗﮭﺎی‬
‫ﻓﺮﺿﯿﮫ ھﺎ‬
‫ﻣﺘﻮاﻟﯽ‬
‫ﺳﺒﺴﺎﯾﺪﯾﮭﺎی دوﻟﺘﯽ و داﯾﺮ‬

‫ﮐﻨﻨﺪۀ رﺷﺪ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻘﻮﯾﺖ‬

‫ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه‬
‫ﺧﺸﮏ‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎز‬

‫ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه‬
‫دارﻧﺪه رﺷﺪ‬

‫ﺧﺸﮏ‬
‫ﻧﻤﻮدن ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎھﺎ‬ ‫ﻋﺎﯾﺪ ﮐﻢ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬
‫زراﻋﺖ‪ ،‬ﻋﺪم ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ زﯾﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎرھﺎی زراﻋﺘﯽ‬

‫ﻣﺘﺤﻮل واﺑﺴﺘﮫ‬ ‫ﻣﺘﺤﻮل ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫ﺗﻘﻮﯾﮥ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ‬ ‫ﺗﻘﻮﯾﮥ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ھﺎ‬ ‫ﺷﺎﺧﺺ ھﺎ‬

‫ﺑﮭﺒﻮد وﺿﻊ ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺎدﯾﺎت‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺳﮭﻮﻟﺖ در ﺷﮭﺮ راه ھﺎ و‬

‫ﺑﺨﺼﻮص ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت‬ ‫زﻣﯿﻨﮫ ﺳﺎزی ﺑﮭﺘﺮ ﺻﺎدرات از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﺳﯿﺎﺳﺘﮭﺎی ﻣﻌﻘﻮل ﮐﻤﮏ ﺑﮫ‬
‫دھﺎﻗﯿﻦ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﺑﮫ داﺧﻞ و درﻧﺘﯿﺠﮫ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ رﻓﺘﻦ ﻋﺎﯾﺪ ﺳﺮآﻧﮫ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﮑﻨﺎﻟﻮژی ﻣﻌﺎﺻﺮ‪،‬‬
‫اﯾﺠﺎد ﺳﯿﺴﺘﻢ آﺑﯿﺎری ﻋﺼﺮی‬

‫ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ دوﻟﺖ ﺑﺎ ﺛﺒﺎت‪ ،‬ﻧﻈﺎم‬

‫ﮐﺎھﺶ ﻧﺮخ ﺑﯿﮑﺎری و ﺑﻠﻨﺪ رﻓﺘﻦ‬ ‫ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﮭﺘﺮ و ﺗﺄﻣﯿﻦ‬
‫ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم در دھﺎت‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ‬

‫ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﮔﺬارﯾﮭﺎ و ﮐﻤﮏ ﺑﮫ‬

‫ﺗﺎﺟﺮان از ﻃﺮف دوﻟﺖ‬

‫‪4‬‬
 ‫‪ .5.1‬روش ﺗﺤﻘﯿﻖ‬
‫ﺑﺎ دﺳﺘﺎورد ھﺎی ﻋﻠﻤﯽ و ﺗﺠﺎرب ﺣﺪود ﯾﮏ ﺳﺎل در ﻋﺮﺻﮥ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻤﯽ)اﻗﺘﺼﺎدی‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ( در ﻣﻮﺳﺴﮥ‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ‪ NCPR‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﮫ ام ﮐﮫ درﺟﺮﯾﺎن ﮐﺎر ھﺎی ﻋﻤﻠﯽ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺧﻮد ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﻮﻧﯽ را در‪ 4‬ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از‪ 4‬ﻣﯿﺘﻮد ﻋﻤﺪه و ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ذﯾﻞ ﺑﮫ اﺗﻤﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪.‬‬

‫‪ .1‬ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺟﻤﻊ آوری ارﻗﺎم ) ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﻣﯿﺘﻮد ﮐﻤﯽ ‪( quantitive research‬‬

‫‪ .2‬ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺟﻤﻊ آوری ﻧﻈﺮﯾﺎت اﻗﺘﺼﺎدﯾﻮن ﻗﺒﻠﯽ ) ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﻣﯿﺘﻮد ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮫ ﺋﯽ ‪(Library research‬‬
‫‪ .3‬ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺟﻤﻊ آوری ارﻗﺎم اوﻟﯽ )‪)،(primary data‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﺘﻮد ﺳﺮوی ﺳﺎﺣﮫ وی ‪(Field research‬‬
‫ارﻗﺎم ﺣﺎﺻﻠﮫ‪:‬‬
‫ازاﺣﺼﺎﺋِﯿﮥ ﻣﺮﮐﺰی‪ ،‬وزارت ﺗﺠﺎرت‪ ،‬اﺗﺎﻗﮭﺎی ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن )‪ ،(AICC‬اداره اﻧﮑﺸﺎف ﺻﺎدرات‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن)‪ (EPAA‬و ﺑﻼﺧﺮه از ﮐﺘﺎب ﺧﺎﻧﮫ ﭘﻮھﻨﺤًﯽ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﮥ دوم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺘﺐ و ﻧﻈﺮﯾﺎت اﻗﺘﺼﺎدﯾﻮن ﻗﺒﻠﯽ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﮫ اﻧﺠﺎم رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ارﻗﺎم اوﻟﯽ ﯾﺎ ‪ Primary Data‬را ﺑﺎﺳﺎس ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﺎﺣﻮی ‪ Field Research‬در ﺷﮭﺮ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه و‬
‫ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﮫ ﺧﻮد را ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ھﺎی ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﺑﮫ ‪ 22‬ﺗﺎﺟﺮ ﻣﺤﺪود ﺳﺎﺧﺘﻢ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﮫ ﮐﻤﭙﯿﻮﺗﺮی‬
‫‪ SPSS‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﮫ ھﺎی ﺧﺎﻧﮫ ﭘﺮی ﺷﺪه را در آن ‪ Data Entry‬ﺷﺪه و ﻧﺘﺎﯾﺞ از آن ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ .2‬ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮی‬
‫‪ .1.2‬ﺗﺠﺎرت از دﯾﺪﮔﺎھﯽ ﻣﮑﺎﺗﺐ اﻗﺘﺼﺎدی‬
‫‪ .1.1.2‬ﻣﺮﮐﻨﺘﻠﺴﺘﮭﺎ‬
‫در دوران ﻧﻈﺎم ﺳﻮاداﮔﺮی ﮐﮫ از ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدھﻢ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﮥ ﻗﺮن ھﺠﺪھﻢ در اوروﭘﺎ ﻓﻌﺎل ﺑﻮد‪ ،‬رﻓﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدی از ﻗﻠﻤﺮو و‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺧﺎﻧﮫ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎی ﻏﯿﺮ ﺗﺠﺎری ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﺑﮫ ﺷﮑﻞ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎی ﺗﺠﺎری ﻇﺎھﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻇﮭﻮر ﻣﮑﺘﺐ ﺳﻮداﮔﺮی‬
‫ﺑﺎ راﯾﺞ ﺷﺪن ﭘﻮل در ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﻏﺮب ھﻤﺰﻣﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫"ﺳﻮداﮔﺮان ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﭘﻮل ﺑﮫ ﺧﻮدی ﺧﻮد دارای ارزش اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮﻧﺪ ﮐﮫ ﻓﻠﺰات ﮔﺮاﻧﺒﮭﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﺛﺮوت ھﺮ ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻔﮑﺮان ﺳﻮداﮔﺮان ﺑﮫ ﻓﻠﺰات ﮔﺮاﻧﺒﮭﺎ در اﻣﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺴﺮﯾﺢ ﺗﻮﺳﻌﮫ اﻗﺘﺼﺎدی و اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺛﺮوت ﻣﻠﯽ‬
‫اھﻤﯿﺖ ﻣﯿﺪادﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻃﺮح رﯾﺰی ﺷﻮد‪ .‬ﺑﮫ ﻋﺒﺎرت‬
‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬آﻧﮭﺎ ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺘﻨﺪ ﮐﮫ ھﺮ ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ھﺮ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﮐﮫ اﻣﮑﺎن دارد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﮫ وﺿﯿﻌﺖ ﻣﻮازﻧﮫ ﻣﺜﺒﺖ در‬
‫ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﺿﯿﻌﺖ ﺑﺮای ﮐﺸﻮر ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﮫ‬
‫ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرھﺎ ھﻤﺰﻣﺎن ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﻨﺪ از اﯾﻦ وﺿﯿﻌﺖ ﺑﺮ ﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺮاز ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻻﺟﺮم ﺑﮫ زﯾﺎن ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮی ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺎﻣﻼً ﯾﮏ ﻃﺮﻓﮫ اﺳﺖ زﯾﺮا ھﺮﮔﺎه‬
‫ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺑﺨﻮاھﺪ ﻃﻼ ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ ،‬ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﻼ از دﺳﺖ ﺑﺪھﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﻮداﮔﺮان ﻗﺎدر ﺑﮫ درک‬
‫اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﮐﮫ ﭼﻮن ﻋﺮﺿﮫ ﻣﻌﺎدن ﻃﻼ در ﺟﮭﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻧﻤﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺑﮫ ﻃﻮر ﻣﺪاوم از‬
‫ورود ﻃﻼ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ از آﻧﺠﺎ ﮐﮫ ﺗﻌﺪاد ﻣﺤﺪود از ﻣﺘﻔﮑﺮان ﺳﻮداﮔﺮ ﺗﻮرم را ﻣﻄﻠﻮب ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪاری‬
‫آﻧﮭﺎ از ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺪاوم ﻃﻼ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﺮاز ﺑﺎزار ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﮫ ﻣﻘﺪاری ﭘﻮل ﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺗﻮرم‬
‫ﻣﯿﮕﺮدد اﻣﺮی ﻣﺘﻨﺎﻗﺺ ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ .‬آﻧﮭﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﮫ در راﺑﻄﮥ ای ﮐﮫ ﺑﻌﺪاً ﺗﻮﺳﻂ ﻓﯿﺸﺮ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫راﺑﻄﮥ ‪ ، MV  PT‬ﺗﻐﯿﺮات ﺣﺎﺻﻞ در ﻋﺮﺿﮥ ﭘﻮل )‪ (M‬ﮐﮫ از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻓﻮق ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮات ﺑﯿﺸﺘﺮی روی‬
‫ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺧﺪﻣﺎت )‪ (T‬ﺧﻮاھﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ روی ﻗﯿﻤﺘﮭﺎ )‪ .(P‬ﺑﮫ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ در ﻣﯿﺰان ﻋﺮﺿﮥ ﭘﻮل‬
‫ﺑﮫ ﺟﺎﯾﯽ ﺗﻮرم ﻣﻨﺠﺮ ﺑﮫ ﺗﻮﺳﻌﮫ اﻗﺘﺼﺎدی و روﻧﻖ ﺗﺠﺎرت ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﻧﻈﺮ آﻧﮭﺎ ورود ﭘﻮل ﯾﺎ ﻃﻼ ﺑﮫ داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‪،‬‬
‫ﻧﺮخ ﺑﮭﺮه را ﮐﺎھﺶ داده و ﻣﻮﺟﺒﺎت روﻧﻖ ﮐﺴﺐ و ﮐﺎر را ﻓﺮاھﻢ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﮫ ﻓﺸﺎر ﺗﻨﺰﻟﯽ ﺑﺮ ﻗﯿﻤﺘﮭﺎ ﮐﮫ ﻧﺎﺷﯽ‬
‫از ﻋﺮﺿﮥ ﻏﯿﺮ ﮐﺎﻓﯽ ﭘﻮل ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی اﻓﻮل ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﻮل در ﺗﻮﺳﻌﮫ اﻗﺘﺼﺎدی‬
‫ﻧﻘﺶ ﻣﮭﻤﯽ را دارد زﯾﺮا ﺑﺎ ﻧﮕﮭﺪاﺷﺘﻦ ﻧﺮخ ﺑﮭﺮه در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ از ﺗﻐﯿﺮات ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﻗﯿﻤﺘﮭﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﮫ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﮫ‪ ،‬ﺳﻮداﮔﺮان ﺗﺠﺰﯾﮫ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺧﻮد را ھﻤﻮاره ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﺘﻐﯿﺮھﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﻣﺨﺘﺺ اﺑﺮاز ﻣﯿﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮھﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮھﺎی واﻗﻌﯽ ﮐﮫ ﺳﻮداﮔﺮان ﻗﺎدر ﺑﮫ درک ﻣﺎھﯿﺖ آﻧﮭﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪،‬‬
‫ﮐﺎھﺶ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﺑﮭﺮه واﻗﻌﯽ ﻣﯿﺸﻮد و اﯾﻦ ﺑﮫ ﻧﻮﺑﮫ ﺧﻮد از ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎی اﻗﺘﺼﺎدی در‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ارزش واﻗﻌﯽ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻌﻠﻮﻣﯽ از وام ﺑﮫ ﺟﺎی ارزش ﭘﻮﻟﯽ آن‪ ،‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻗﺪرت‬
‫ﺧﺮﯾﺪ واﻗﻌﯽ آن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ھﺮﮔﺎه ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺘﮭﺎ ﺗﻨﺰﯾﻞ ﯾﺎﺑﺪ ارزش واﻗﻌﯽ ﯾﮏ وام ﺗﻨﺰﯾﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬زﯾﺮا وام ﮔﯿﺮﻧﺪه‬

‫‪6‬‬
‫ﺑﺮای ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ وام ﺗﻌﮭﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺒﻠﻎ ﻣﻌﯿﻦ وام را ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﺑﺎ ﮔﺎھﺶ ﻗﯿﻤﺘﮭﺎ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﺒﻠﻎ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﺧﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬آﻧﭽﮫ را ﺳﻮداﮔﺮان درک ﻧﮑﺮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﮫ دﻟﯿﻞ آﻧﮑﮫ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺮﺿﮥ ﭘﻮل ﺑﺎ ﮔﺎھﺶ ﻧﺮخ ﺑﮭﺮه روﺑﮫ‬
‫رو ﻣﯿﺸﻮد ﺻﺮﻓﺎً ﻓﻘﻂ ﺑﮫ ﻋﻠﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ذﺧﺎﯾﺮ ﭘﻮﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﮫ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ واﻗﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ آﻧﮭﺎ ﺑﮫ درک‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮ ھﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺘﻐﯿﺮھﺎی واﻗﻌﯽ ﻧﺒﻮدﻧﺪ")ﺗﻔﻀﻠﯽ‪.(61 :1385،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .2.1.2‬ﮐﻼﺳﯿﮑﮭﺎ‬

‫‪ .2.1.2‬ﻣﻮدل رﯾﮑﺎردو) ‪Ricardo-model: The classical theory of comparative‬‬

‫‪(Advantage‬‬

‫‪ .1.2.1.2‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ‬

‫در ﺳﺎل ‪ 1817‬رﯾﮑﺎردو اﺳﺎﺳﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺎﻟﯿﮫ ﮔﺬاری ﺧﻮد را ﻧﺸﺮ ﻧﻤﻮد ﮐﮫ در آن ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ‬
‫)ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ( را ﭘﯿﺸﮑﺶ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫"ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺣﺘﯽ اﮐﺮ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ در ﺗﻮﻟﯿﺪ دو ﺟﻨﺲ ﮐﻤﺘﺮ ﻋﺮﺿﮫ داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ در‬
‫آﻧﺼﻮرت ھﻢ ﺗﺎ ھﻨﻮز ﯾﮏ اﺳﺎس ﺑﺮای ﺗﺠﺎرت ﺳﻮدﻣﻨﺪ دوﺟﺎﻧﺒﮫ وﺟﻮد دارد ﮐﺸﻮر اول ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮫ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﻮدن ﺟﻨﺲ‬
‫ﺻﺎدراﺗﯽ ﺗﺨﺼﺺ ﮔﯿﺮد ﮐﮫ در آن ﻣﺰﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ آن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ)اﯾﻦ ﺟﻨﺲ ﻋﺒﺎرت از ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ آن اﺳﺖ( و‬
‫ﺟﻨﺲ را وارد ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﮫ در آن ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ آن ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ)اﯾﻦ ﺟﻨﺲ ﻋﺒﺎرت از ﺟﻨﺲ ﻋﺪم ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ آﻧﺴﺖ( ‪.‬‬
‫ﺑﯿﺎن ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺘﺬﮐﺮه ﺑﺎ دﯾﺪن ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ واﺿﺢ ﮔﺮدد‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﮑﮫ را در ﻓﯽ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﯽ ﻧﻔﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ‬
‫ﻼ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻨﺪم و ﺗﮑﮫ ھﺮ دو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻋﺪم ﻣﺰﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻓﻌ ً‬
‫اﮔﺮ ﭼﻨﺪ ﻃﻮرﯾﮑﮫ ﮐﺎرﮔﺮان اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﮑﮫ ﺑﮫ اﻧﺪازه ﻧﺼﻒ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه‬
‫اﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘﺮ ﻣﻨﻔﻌﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻨﺪم ﺷﺶ ﻣﺮﺗﺒﮫ ﮐﻤﺘﺮ ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﮑﮫ ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ‬
‫دارد‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮔﻨﺪم و ﺗﮑﮫ ھﺮدو ﻣﺰﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ دارد‪ .‬اﻣﺎ ﻃﻮرﯾﮑﮫ ﻣﺰﯾﺖ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ آن در ﮔﻨﺪم) ‪ (2:6‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﺗﮑﮫ )‪ (4:2‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ ﭘﺲ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه در ﮔﻨﺪم ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﺰﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه در ﮔﻨﺪم ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه در ﮔﻨﺪم ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ‬
‫دارد‪ .‬ﻋﺪم ﻣﺰﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن درﺗﮑﮫ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ اﺳﺖ ﻟﮭﺬا ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﮫ ﺗﮑﮫ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ ھﺮ ﮐﺸﻮر ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻔﺎد ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ اﮔﺮ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه درﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻨﺪم ﺗﺨﺼﺺ ﺑﮕﯿﺮد و‬
‫ﯾﮏ ﻣﻘﺪار آﻧﺮا در ﺑﺪل ﺗﮑﮫ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺻﺎدر ﻧﻤﺎﯾﺪ )در ﻋﯿﻦ وﻗﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺻﺎدر ﻧﻤﻮدن ﺗﺨﺼﺺ‬
‫ﻣﯿﮕﺮدد("؛)دﯾﺘﺮﺑﻨﺪر‪.(184 :1385،‬‬
‫‪ .2.2.1.2‬ﻣﻔﺎد از ﺗﺠﺎرت‬

‫‪1‬ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﺳﯿﮏ ھﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر ﮐﺘﺎب »ﻣﺎھﯿﺖ و ﻋﻠﻞ ﺛﺮوت ﻣﻠﻞ« ﻧﻮﺷﺘﮫ آدم اﺳﻤﺖ در ﺳﺎل ‪1776‬م دراﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻨﯿﺎن ﻧﮭﺎده ﺷﺪ‬

‫‪7‬‬
‫"ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻣﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ را ﺑﮫ ﮔﻔﺘﺎر ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮده ﭘﺲ آﻧﺮا ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺜﺎل ﻋﺪدی ﺳﺎده ﺑﯿﺎن ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﯿﻢ اﮔﺮﭼﮫ ﺗﺎ ھﻨﻮز‬
‫ﻗﺎﻧﻮن را ﺑﮫ اﺛﺒﺎت ﻧﺮﺳﺎﻧﺪه اﯾﻢ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻧﺠﺎم دادن اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺎدر ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دھﯿﻢ ﮐﮫ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه و‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ھﺮدو ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﺨﺼﺺ در ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺻﺎدر ﻧﻤﻮدن ﺟﻨﺲ ﺑﺎ ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺧﻮد ﻣﻔﺎد ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫در آﻏﺎز ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ ﮐﮫ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻤﮑﻦ در ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻄﺮف )ﺑﯽ ﻋﻼﻗﮫ( ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر از اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ‪ 4c‬را در‬
‫داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﮭﯿﮫ ﺷﺪه ﺑﮫ ‪ 6w‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻤﮑﻦ ﺗﺠﺎرت ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 4c‬را‬
‫در ﺑﺪل ‪ 6w‬ﺑﺪﺳﺖ آورد ﻣﺸﺎﺑﮭﺎً اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻤﮑﻦ در ﺗﺠﺎرت ﺑﯽ ﻋﻼﻗﮫ ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ ﺑﺮای ھﺮ ‪ 9w‬ﮐﮫ از اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آورد ‪ 2c‬را از دﺳﺖ ﺑﺪھﺪ و اﮔﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 2c‬را در ﺑﺪل ‪ 1w‬از دﺳﺖ ﺑﺪھﺪ‪ ،‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﺠﺎرت ﻧﺨﻮاھﺪ‬
‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪Comparative advantage‬‬
‫‪U.S.‬‬ ‫‪U.K.‬‬
‫)‪W (kg/man-hour‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬
‫) ‪cloth (meter/man-hour‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺑﺮای اﯾﻨﮑﮫ ﻧﺸﺎن دھﯿﻢ ھﺮ دو ﮐﺸﻮر ﻣﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻔﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻓﺮض ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ﮐﮫ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻤﮑﻦ ‪ 6w‬را ﺑﺮای ‪ 6c‬ﺑﺎ‬

‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﺒﺎدﻟﮫ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﭘﺲ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻤﮑﻦ ‪ 2c‬ﻣﻔﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ ) ‪ 1‬ﺳﺎﻋﺖ وﻗﺖ ﮐﺎرﮔﺮ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﺪ( ﻃﻮرﯾﮑﮫ‬
‫‪2‬‬
‫اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻤﮑﻦ ﻓﻘﻂ ‪ 6w‬را ﺑﺮای ‪ 4c‬در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺗﺒﺎدﻟﮫ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﮫ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻔﺎد ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ‪ 6w‬را ﮐﮫ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن از اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯿﺂورد در‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﮫ ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﺿﺮورت دارد ﺗﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﺮدد اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻤﮑﻦ در ﻋﻮض اﯾﻦ ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮی را‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ‪ Rc‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻓﻘﻂ ‪ 6c‬را در ﺑﺪل ‪ 6w‬از اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه از دﺳﺖ ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻤﮑﻦ‬
‫‪ 6c‬ﻣﻔﺎد ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد ﯾﺎ ﺳﮫ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر را ﺣﻔﻆ ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ھﺮ ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﺗﺒﺎدﻟﮫ ﻧﻤﻮدن ‪ 6w‬در ﺑﺪل ‪ 6c‬ﻣﻔﺎد ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد اﮔﺮﭼﻨﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ ﯾﮕﺎﻧﮫ ﻧﺰخ ﺗﺒﺎدﻟﮫ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ در آن ﺗﺠﺎرت‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﮫ دو ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻃﻮرﯾﮑﮫ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻤﮑﻦ ‪ 6w‬را در ﺑﺪل ‪ 4c‬در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺗﺒﺎدﻟﮫ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪه اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ ‪ 6w‬را در ﺑﺪل ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 4c‬ﺑﮫ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺗﺒﺎدﻟﮫ ﮐﻨﺪ در آﻧﺼﻮرت اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻣﻔﺎد ﺧﻮاھﺪ‬
‫ﻧﻤﻮد از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ‪) 6G = 12c‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﮫ ھﺮدو ﺟﻨﺲ ﺑﮫ ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎری ﺿﺮورت دارد ﺗﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﮔﺮدد( ھﺮﻗﺪر ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 12c‬ﮐﮫ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎﯾﺪ از دﺳﺖ ﺑﺪھﺪ ﺗﺎ ‪ 6w‬را از اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﻔﺎد از‬
‫ﺗﺠﺎرت را ﺑﺮای اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ" )دﯾﺘﺮﺑﻨﺪر‪.(185 :1385،‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪2‬‬
‫‪ .3.1.2‬ﻧﻈﺮﯾﮫ ﻧﯿﻮﮐﻼﺳﯿﮏ ﻣﺼﺎرف ﻣﻘﺎﯾﺴﻮی‬

‫‪ .3.1.2‬ﻣﻮدل ھﯿﮑﺸﺮ‪-‬اوھﻠﯿﻦ) ‪Neoclassical theory of comparative cost, first‬‬

‫‪(generation‬‬
‫‪ .1.3.1.2‬ﻓﺮﺿﯿﺎت اﯾﻦ ﺗﯿﻮری‪:‬‬
‫ﺗﯿﻮری ‪ Heckscher-ohlin‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺮﺿﯿﺎت ذﯾﻞ اﺳﺘﻮاز اﺳﺖ‬
‫‪" .1‬دو ﮐﺸﻮر را در ﻧﻈﺮ ﻣﯿﮕﯿﺮﯾﻢ)ﮐﺸﻮر اول و دوم(‪ ،‬دو ﺟﻨﺲ)ﺟﻨﺲ ‪X‬و ﺟﻨﺲ‪ (Y‬و دو ﺗﻮﻟﯿﺪ)ﮐﺎرﮔﺮ و ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ(‪.‬‬
‫‪ .2‬ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﻋﯿﻦ ﺗﮑﻨﺎﻟﻮژی را ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺟﻨﺲ ‪ X‬ﮐﺎر ﻃﻠﺐ )ﮐﺎرﺑﺮ( اﺳﺖ و ﺟﻨﺲ ‪ Y‬ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﺑﺮ اﺳﺖ اﻟﺒﺘﮫ در ھﺮدو ﮐﺸﻮر‪.‬‬
‫‪ .4‬ھﺮدو ﺟﻨﺲ ﺗﺤﺖ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺰرگ در ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ .5‬در ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﺗﺨﺼﺺ ﻧﺎﮐﺎم در ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ .6‬ﺧﻮاﺳﺘﮫ ھﺎ در ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﻣﺴﺎوﯾﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .7‬در ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﺑﺎﻻی اﺟﻨﺎس و ﻣﺎرﮐﯿﺘﮭﺎی ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ رﻗﺎﺑﺖ ﮐﺎﻣﻞ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ .8‬ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺎﻣﻞ در ھﺮدو ﮐﺸﻮر وﺟﻮد دارد و اﻣﺎ ھﯿﭽﮕﻮﻧﮫ ﺗﺤﺮک و ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ .9‬ھﯿﭽﮕﻮﻧﮫ ﻣﺼﺎرف ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻓﮫ ھﺎ‪ ،‬ﯾﺎ ﻣﻮاﻧﻊ دﯾﮕﺮی در ﺟﺮﯾﺎن آزاد ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ .10‬ﺗﻤﺎم ﺻﻨﺎﯾﻊ ازھﺮدو ﮐﺸﻮر ﺑﺼﻮرت ﻣﮑﻤﻞ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد‪.‬‬
‫‪ .11‬ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﯿﻦ ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﻣﺘﻮازن ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ")دﯾﺘﺮﺑﻨﺪر‪.(203 :1385،‬‬

‫‪ .2.3.1.2‬ﺷﺮح ﺗﯿﻮری ھﮑﺸﺮ اوھﻠﯿﻦ‬

‫"ﺗﯿﻮری ‪ H-O‬را در ﺷﮑﻞ ذﯾﻞ ﺷﺮح ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﻃﺮف ﭼﭗ ﺷﮑﻞ ﻣﺘﺬﮐﺮه‪ ،‬ﺳﺮﺣﺪات ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺸﻮر ‪ 1‬و‬
‫ﮐﺸﻮر ‪ 2‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ ﻃﻮرﯾﮑﮫ در ﺷﮑﻞ دﯾﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﺳﺮﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺸﻮر ‪ 1‬ﺑﮫ اﻣﺘﺪاد ﻣﺤﻮر ‪ X‬اﻧﺤﺮاف ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮی ﮐﮫ ﺟﻨﺲ ‪ x‬ﯾﮏ ﺟﻨﺲ ﮐﺎر ﺑﺮ اﺳﺖ ﮐﺸﻮر ‪ 1‬ﯾﮏ ﮐﺸﻮری دارای ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر ﻓﺮاوان ﮐﺎرﮔﺮ اﺳﺖ و ھﺮدو‬
‫ﮐﺸﻮر ﺗﻘﺎﺿﺎﯾﯽ ﻣﺴﺎوی و ﯾﮑﺴﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨًﺎ آﻧﮭﺎ ﺑﮫ اﯾﻦ ﻃﺮح ﺻﺮح ﻏﯿﺮ ﻣﺘﻔﺎوت روﺑﺮو ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺎ ﻣﺘﻔﺎوت‪) 31‬ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت(‪) .‬ﮐﮫ ﺑﺮای ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ( در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﺑﮫ ﺳﺮﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺸﻮر اوﻟﯽ ‪1‬و‬
‫در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﺑﮫ ﺳﺮﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ در ﮐﺸﻮر دوﻣﯽ ‪ 2‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﺠﺎرت ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 2‬در ﺳﺎل ‪ 1871‬اﺳﺘﻨﻠﯽ ﺟﻮﻧﺰ ﮐﺘﺎﺑﯽ را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻧﻈﺮﯾﮫ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد‪ ،‬ھﺪف او ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ در اﺻﻮل اﻗﺘﺼﺎد ﻣﮑﺘﺐ‬
‫ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻮد‪ .‬در ھﻤﺎن زﻣﺎن‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎددان دﯾﮕﺮی ﺑﮫ ﻧﺎم ﮐﺎرل ﻣﻨﮕﺮ در اﺗﺮﯾﺶ و ﺑﺮ ھﻤﺎن اﺳﺎس ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد را ﻣﻮرد ﺑﺮﺳﯽ ﻗﺮار دادو ﺳﺮ‬
‫اﻧﺠﺎم در ﺳﺎل ‪1874‬م ﯾﮏ اﻗﺘﺼﺎددان ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺑﻨﺎم ﻟﺌﻮن واﻟﺮاس در ﺳﻮﺋﯿﺲ اﻓﮑﺎر ﻋﻠﻤﯽ ﺟﻮزف و ﻣﻨﮕﺮ را ﺑﮫ ﻣﺤﺎﻓﻞ اﻗﺘﺼﺎدی آن ﮐﺸﻮر‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﮫ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﻨﺎن ﮔﺬار ﻣﮑﺘﺐ ﻧﺌﻮ ﮐﻼﺳﯿﮏ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪3‬‬

‫‪9‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ وﻣﺼﺮف آﻧﮭﺎ را درﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﺠﺎرت ﭘﯿﺸﮑﺶ ﮐﻨﺪ ﯾﺎداﺷﺖ ﻧﻤﺎﺋﯿﺪ ﮐﮫ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﮫ ﻣﺎ ﻓﺮض‬
‫ﻣﯿﻨﻤﺎﺋﯿﻢ ﮐﮫ ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﺧﻮاﺳﺘﮫ ھﺎی ﺗﺠﺮﺑﯽ )ﻃﺮح ﻧﺎﻣﺘﻔﺎوت( دارﻧﺪ ﺑﺎز ھﻢ ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺎز ﻧﺪارد ﺗﺎ ﺑﺎﻻی ﻋﯿﻦ‬

‫ﺑﺪھﻨﺪ‪y.‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎﻻی ﻋﯿﻦ ﻃﺮح ﻧﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﺗﺠﺎرت ﺧﺎﺗﻤﮫ‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ن اﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺼﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﮫ ﻗﺮار داﺷﺘﮫ ‪Y‬‬
‫‪140‬‬
‫‪120 Nation1‬‬ ‫‪Nation2‬‬ ‫‪B1‬‬
‫‪PA‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬
‫• ‪A1‬‬
‫‪80‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪C1‬‬ ‫‪E-E1‬‬
‫‪Nation2‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪Nation1‬‬
‫‪II‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪A1‬‬ ‫• ‪A‬‬
‫‪I PA1‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪Po‬‬
‫‪x‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪120‬‬

‫ﻣﻮدل ‪Heckshcer- Ohlin‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ‪ 1‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﺮﺿﯿﮥ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﺴﺎوی ﺑﺮای ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ‪ 1‬در ﻧﻘﻄﮫ ‪A‬‬
‫ﺑﮫ ﺳﺮﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺸﻮر ‪ 1‬و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ‪ A1‬ﺑﺮای ﺳﺮﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺸﻮر ‪ 2‬ﻣﻤﺎس اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻤﺎس ﻗﯿﻤﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺘﻮازن‬
‫ﺑﺪون ﺗﺠﺎرت ﺟﻨﺲ ‪ PA‬را در ﮐﺸﻮر ‪ 1‬و ‪ PA1‬را در ﮐﺸﻮر ‪ 2‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﺴﯿﺎزد‪ .‬ﻃﻮرﯾﮑﮫ در ﺻﻮرت‬
‫‪ ، 1‬ﮐﺸﻮر ‪ 1‬در ﺟﻨﺲ ‪ X‬ﯾﮏ ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ دارد و ﮐﺸﻮر ‪ 2‬در ﺟﻨﺲ ‪ Y‬ﺑﺎ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺗﺠﺎرت ﮐﺸﻮر ‪ 1‬در‬
‫ﻧﻘﻄﮥ ‪ B‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺎ ﺗﺒﺎدﻟﮫ ﻧﻤﻮدن ‪ X‬را ﺑﮫ ‪ Y‬در ﻣﺼﺮف ﺑﮫ ﻧﻘﻄﮥ ‪ E‬ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﺸﻮر ‪ 2‬در ﻧﻘﻄﮫ ‪ B1‬ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺎ ﺗﺒﺎدﻟﮫ ﻧﻤﻮدن ‪ Y‬ﺑﮫ ‪ X‬ﺑﮫ ﻧﻘﻄﮫ ‪ E1‬ﻣﯿﺮﺳﺪ )ﮐﮫ ﺑﮫ ﻧﻘﻄﮫ ‪ E‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﯿﮕﺮدد( ھﺮدو ﮐﺸﻮر از ﺗﺠﺎرت ﻣﻔﺎد‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮی ﮐﮫ آﻧﮭﺎ ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ‪ 2‬ﻣﺼﺮف ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻤﺎس ﺑﻮدن ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪ 1‬در ﻧﻘﺎط ‪ A‬و ‪ A1‬ﻋﺪم ﺗﺠﺎرت ﯾﺎ اﺳﻘﻼل اﻗﺘﺼﺎدی ﻗﯿﻤﺘﮭﺎی ﺗﻮازن ﻧﺴﺒﯽ ﺟﻨﺲ ‪ PA‬را در‬
‫ﮐﺸﻮر ‪ 1‬و ‪ PA1‬را دو ﮐﺸﻮر ‪ 2‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯿﺴﺎزد‪ .‬ﻃﻮرﯾﮑﮫ دو ﺻﻮرت ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻮر ‪ 1‬در ﺟﻨﺲ ‪X‬‬
‫ﯾﮏ ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ دارد و ﮐﺸﻮر ‪ 2‬در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺟﻨﺲ ‪ Y‬ﺗﺨﺼﺺ ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬ﺗﺨﺼﺺ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﮫ ﭘﯿﺶ ﻣﯿﺮود ﮐﮫ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﻨﺤﻨﯽ ھﺎی ﺗﻐﯿﺮ ﺷﮑﻞ ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﺧﻂ ﻣﻌﻤﻮل ﻧﺴﺒﯽ ﻗﯿﻤﺖ ‪ PB‬ﻣﻤﺎس اﺳﺖ ﭘﺲ ﮐﺸﻮر ‪ 1‬ﺟﻨﺲ ‪ X‬را در‬
‫ﺗﺒﺎدﻟﮫ ﺑﮫ ﺟﻨﺲ ‪ Y‬ﺻﺎدر ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد و در ﻧﻘﻄﮫ ‪ E‬ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ‪ 2‬ﻣﺼﺮف ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد )ﻣﺜﻠﺚ ﺗﺠﺎرﺗﯽ‬
‫‪ (BCE‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮر ‪ 2‬ﺟﻨﺲ ‪ Y‬را ﺑﺮای ﺟﻨﺲ ‪ X‬ﺻﺎدر ﺧﻮاھﺪ ﻧﻤﻮد در ﻧﻘﻄﮫ ‪ E1‬ﻣﺼﺮف ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‬
‫ﮐﮫ ﺑﺎ ﻧﻘﻄﮫ ‪ E‬ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﯿﮕﺮدد)ﻣﺜﻠﺚ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ‪.(B1C1E1‬‬
‫ﺻﺎدرات ﺟﻨﺲ ‪ X‬ﮐﺸﻮر ‪ 1‬ﻣﺴﺎوی ﺑﮫ واردات ﺟﻨﺲ ‪ X‬ﮐﺸﻮر ‪ 2‬ﻣﯿﮕﺮدد )ﯾﻌﻨﯽ ‪ (BC = B1C1‬در ﺻﻮرت‬
‫‪     ‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺸﻮر ‪ 1‬ﻣﯿﺨﻮاھﺪ ﺟﻨﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ ‪ X‬را ﺻﺎدر ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ آﻧﮑﮫ ﮐﺸﻮر ‪ 2‬ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﮫ اﯾﻦ‬

‫ﻗﯿﻤﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻠﻨﺪ ‪ X‬وارد ﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ‪  ‬ﺑﻄﺮف ‪ PB‬ﺗﻨﺰﯾﻞ ﻣﻨﻤﺎﯾﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در ﺻﻮرت‬

‫‪10‬‬
‫‪     ‬ﮐﺸﻮر ‪ 1‬ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺗﺎ ﺟﻨﺲ ‪ X‬را ﮐﻤﺘﺮ ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ آﻧﮑﮫ ﮐﺸﻮر ‪ 2‬ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﮫ اﯾﻦ ﻗﯿﻤﺖ‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﭘﺎﯾﻨﺘﺮ ‪ X‬وارد ﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﮫ ‪  ‬ﺑﻄﺮف ‪ PB‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯿﺮود‪.‬‬
‫ھﻤﭽﻨﺎن ﭼﯿﺰی دﯾﮕﺮی ﮐﮫ ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎداﺷﺖ ﮔﺮدد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﻧﻘﻄﮫ ‪ E‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﻧﻘﻄﮫ ‪ A‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ‪ Y‬و ﮐﻤﺘﺮ ‪ X‬را در ﺑﺮ‬
‫دارد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﮫ ﮐﺸﻮر ‪ 1‬از ﺗﺠﺎرت ﻣﻔﺎد ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮﯾﮑﮫ ﻧﻘﻄﮫ ‪ E‬ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ ‪ 2‬ﻗﺮار‬
‫دارد‪.‬‬
‫ﺑﮫ ﻋﯿﻦ ﺷﮑﻞ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﮫ ﻧﻘﻄﮫ ‪ E1‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﻧﻘﻄﮫ ‪ A1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ‪ X‬و ﮐﻤﺘﺮ ‪ Y‬را در ﺑﺮ دارد ﺑﺎ آن ھﻢ ﮐﺸﻮر ‪ 2‬ﻧﯿﺰ در‬
‫وﺿﯿﻌﺖ ﺧﻮﺑﯽ ﻗﺮار دارد ﺑﺨﺎﻃﺮﯾﮑﮫ ﻧﻘﻄﮫ ‪ E1‬ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ ‪ 2‬ﻗﺮار دارد‪ .‬اﯾﻦ روش ﺗﺨﺼﺺ در‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﺠﺎرت و ﻣﺼﺮف ﺗﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﮫ ﻋﯿﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاھﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﮫ درﺣﺎﻟﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻋﺮﺿﮫ در ﺟﻨﺲ و‬
‫ﻣﺎرﮐﯿﺘﮭﺎی ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ در ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﺗﻐﯿﺮ ﺑﻮﺟﻮد آﯾﺪ‪ .‬ھﻤﭽﻨﺎن ﺧﻮاﺳﺘﮫ ھﺎی ھﺮدو ﮐﺸﻮر ﻣﻤﮑﻦ در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻮرﯾﮑﮫ ﺗﺠﺎرت ﺑﺎ ﻣﻨﻔﻌﺖ دوﺟﺎﻧﺒﮫ را ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣﯿﺴﺎزد اﯾﻦ ﻃﻮر واﻗﻊ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ اﮔﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ھﺎی ﺑﯽ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﻣﺨﺘﻠﻒ در دو ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﺳﺮﺣﺪات ﻣﺮﺑﻮﻃﮫ و ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﻟﯿﺪ آﻧﮭﺎ در ﻗﯿﻤﺖ ھﺎی ﻧﺴﺒﯽ ﺟﻨﺲ در ھﺮ دو ﮐﺸﻮر‬
‫ﻧﺘﯿﺠﮫ ﮔﯿﺮی ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﯿﻮری ‪ H-O‬ﺑﮫ ﺧﻮاﺳﺘﮫ ھﺎی ﯾﮑﺴﺎن )ﻣﻨﺤﻨﯽ ھﺎی ﻧﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﺴﺎوی( در دو ﮐﺸﻮر ﺿﺮورت ﻧﺪارد اﯾﻦ ﺗﯿﻮری ﻓﻘﻂ‬
‫در ﺻﻮرت ﺿﺮورت اﺳﺖ ﮐﮫ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﮫ ھﺎ ﻓﺮق ﻧﻤﺎﯾﺪ در آﻧﺼﻮرت آﻧﮭﺎ ﺑﺼﻮرت ﮐﺎﻓﯽ ﺗﻔﺎوت ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﮫ‬
‫روش ھﺪاﯾﺎت ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻔﺎوت و ﻣﻨﺤﻨﯽ ھﺎی ﻣﻤﮑﻨﮫ ﺗﻮﻟﯿﺪ را از رﻓﺘﻦ ﺑﻄﺮف ﻗﯿﻤﺘﮭﺎی ﻧﺴﺒﯽ ﺟﻨﺲ و ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ در‬
‫دو ﮐﺸﻮر ﺧﻨﺜﯽ ﺳﺎزد")دﯾﺘﺮﺑﻨﺪر‪.(215 :1385،‬‬

‫‪11‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫‪ .1‬ﻧﮕﺎھﯽ ﺑﮫ اﻗﻼم ﻋﻤﺪه ﺻﺎدراﺗﯽ ﮐﺸﻮر‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﯾﮏ ﮐﺸﻮر زراﻋﺘﯽ ﺑﻮده و ﻣﺮدﻣﺎن آن اﻏﻠﺒﺎً ﺑﺮای ﻣﻌﯿﺸﺖ و زﻧﺪه ﮔﯽ ﺑﺎﻻی ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎی زراﻋﺘﯽ و ﻣﺰرﻋﮫ‬
‫داری ﻣﺘﮑﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺟﻨﮓ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺟﮭﺎن از ﻧﮕﺎه ﺻﺎدرات ﮐﺸﻤﺶ و ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ داراﺋﯽ ﻣﻘﺎم‬
‫ﻋﺎﻟﯽ ﺑﻮد و ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ را ﺑﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 28‬ﮐﺸﻮر آﺳﯿﺎﺋﯽ‪ ،‬اروﭘﺎﺋﯽ‪ ،‬اﻓﺮﯾﻘﺎﺋﯽ و اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺻﺎدر‬
‫ﻣﯿﻨﻤﻮد ‪ .‬درﺳﺎﻟﮭﺎی ‪ 1991‬ﮐﮫ ﺟﻨﮓ ھﻨﻮز ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻤﻘﺪار ‪ 85‬اﻟﯽ ‪ 90‬ھﺰارﺗﻦ ﮐﺸﻤﺶ و ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ را‬
‫ﺻﺎدر ﻣﯿﮑﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺂﺳﻒ ﻣﯿﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﮫ اﮐﺜﺮ ﺳﮑﺘﻮرھﺎی دوﻟﺘﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﻨﺠﻤﻠﮫ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺗﻤﺎم ‪ 32‬دﺳﺘﮕﺎه ﭘﺮوﺳﺲ‬
‫ﮐﺸﻤﺶ در اﺛﺮ ﺟﻨﮕﮭﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ازﺑﯿﻦ رﻓﺘﮫ وﯾﺎ ﭼﻮروﭼﭙﺎول ﮔﺮدﯾﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ھﻢ از ﻟﺤﺎظ ﮐﻤﯽ و ھﻢ از ﻧﮕﺎه ﮐﯿﻔﯿﯽ ﺑﮫ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ آن در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺗﻨﺰﯾﻞ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﻮده ﺑﻄﻮر‬
‫ﻣﺜﺎل ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﮫ آﻣﺎررﺳﻤﯽ‪ ،‬ارزش اوﺳﻂ ﮐﺸﻤﺶ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﮫ روﺳﯿﮫ ‪ 340‬داﻟﺮ‪ /‬ﺗﻦ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﯿﮑﮫ ارزش ﺣﻘﯿﻘﯽ‬
‫آن ﺣﺪ اﻗﻞ ‪ 700‬داﻟﺮ‪ /‬ﺗﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮش ﺻﺤﺖ ﮐﻤﯿﺖ ﻣﺘﺬﮐﺮه )ﻣﺘﺮﯾﮏ ﺗﻦ(‪ ،‬ارزش ﮐﺸﻤﺶ ﺻﺎدر ﺷﺪه‬
‫ﺑﮫ روﺳﯿﮫ ﮐﮫ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎزار ﮐﺸﻤﺶ اﻓﻐﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﮫ دو ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﻘﺄ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪ .‬اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻣﺸﺎﺑﮫ در ﺳﺎﯾﺮ اﻗﻼم ﻧﯿﺰ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده ﮐﮫ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﯿﻢ ﻣﻮﺟﻮده ﻣﯿﻮه ھﺎی ﺗﺎزه و ﺧﺸﮏ ﺻﺎدراﺗﯽ از ﻧﺰد ﺗﺠﺎر‪ ،‬اﺻﻼح ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ھﻨﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و روﺳﯿﮫ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎزار ھﺎ ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪرای اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻧﺪ‪ .‬در ﺑﯿﻦ ﺳﮫ ﺑﺎزار ﻣﺘﺬﮐﺮه‪ ،‬ھﻨﺪ در‬
‫ﺻﺪر ‪ 5‬ﺧﺮﯾﺪار ﻋﻤﺪه ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ً ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و ﻣﻐﺰﯾﺎت‪ ،‬ﻗﺮار داﺷﺘﮫ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻗﯿﻤﺖ را ﺑﮫ ﺳﻄﺢ ﺟﮭﺎن ﻣﯿﭙﺮدازد‪ .‬ﺑﺮ ﻋﮑﺲ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و روﺳﯿﮫ ﺑﺎزار ھﺎی ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺐ ﺑﻮده و ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫ﺑﺎﻏﺪاری اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن درآﻧﺠﺎ ﭘﺎﺋﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﮕﻮﻧﮫ ﻣﺜﺎل‪ 5 ،‬ﺧﺮﯾﺪار ﺻﺪرﻧﺸﯿﻦ و ﭘﺎﺋﯿﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﺮای ﺻﺎدرات ﻣﻐﺰ ﺑﺎدام ﮐﮫ ﺑﮫ ھﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﺟﺮﻣﻨﯽ و ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ آن‬
‫ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎزار ھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ در ﮔﺮاف ذﯾﻞ اراﺋﮫ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮداﺷﺖ ﺑﯽ ﺛﺒﺎﺗﯽ و ﻣﺸﮑﻼت ‪ 25‬ﺳﺎﻟﮫ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬اﺗﮑﺎی زﯾﺎد ﺑﺮ ﮐﺸﻮر ھﻨﺪ ﻣﻨﺤﯿﺚ ﺑﺎزار ﻋﻤﺪه ﺻﺎدرات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﯿﮫ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد آن‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﻓﺮﺻﺖ اﯾﻨﺮا ﯾﺎﻓﺘﮫ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻒ ﺧﻮﯾﺸﺮا در ﺑﺎزارھﺎی ﻣﻨﻄﻘﻮی و ﺟﮭﺎﻧﯽ ذرﯾﻌﮫ ﺑﺮﻧﺎﻣﮫ رﯾﺰی و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺼﻮرت‬
‫ﺑﺮﺟﺴﺘﮫ ﻣﻄﺮح ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -1‬ﻗﯿﻤﺖ ﺻﺎدراﺗﯽ ﻣﻐﺰ ﺑﺎدام و ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ آن ﺑﺎ ﻣﺎرﮐﯿﺖ ھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫‪Shelled almond exports from Afghanistan, 2003‬‬ ‫‪Top 5 vs Bottom 5‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6000‬‬ ‫‪comparison of Almond‬‬
‫‪importers‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5000‬‬
‫‪USA‬‬ ‫‪6,029‬‬
‫‪Total value, US $ millions‬‬

‫‪India‬‬ ‫‪5,641‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4000‬‬ ‫‪TOP 5‬‬

‫‪Value per ton, US $‬‬

‫‪Portugal‬‬ ‫‪4,212‬‬
‫‪Lebanon‬‬ ‫‪4,181‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪Poland‬‬ ‫‪4,180‬‬
‫‪Jordan‬‬ ‫‪3,154‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪Norw ay‬‬ ‫‪2,291‬‬
‫‪Mexico‬‬ ‫‪2,262‬‬ ‫‪LOW 5‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1000‬‬
‫‪Pakistan‬‬ ‫‪807‬‬
‫‪Russia‬‬ ‫‪606‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪5000‬‬ ‫‪10000‬‬

‫‪Afg avg export‬‬ ‫‪US$ / mt‬‬
‫‪price: $4,567‬‬
‫‪a‬‬

‫‪y‬‬

‫‪n‬‬
‫‪di‬‬

‫‪an‬‬

‫‪ta‬‬
‫‪In‬‬

‫‪kis‬‬
‫‪rm‬‬

‫‪Pa‬‬
‫‪Ge‬‬

‫‪Exported value 2003 in US$ thousand‬‬ ‫)‪Unit value (US$/unit‬‬

‫از ﺟﻤﻠﮫ اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺼﻮﻻت ذﯾﻞ ﺑﺤﯿﺚ ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ اﻗﻼم ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﮕﺮدد ﮐﮫ از ﻣﺪرک‬
‫ﺻﺎدرات آﻧﮭﺎ ﯾﮏ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻮاﯾﺪ اﺳﻌﺎری ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬در ﺟﺪول ذﯾﻞ ﻋﻮاﯾﺪ اﻗﻼم ﻋﻤﺪۀ ﺻﺎدراﺗﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫در ﺳﮫ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﻣﻼﺣﻈﮫ ﮔﺮدﯾﺪه‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -1‬ارزش اﻗﻼم ﻋﻤﺪۀ ﺻﺎدراﺗﯽ در ﺳﺎﻟﮭﺎی ‪ 1387-1384‬ﺑﮫ ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬

‫‪1387/2008‬‬ ‫‪1385/2006‬‬ ‫‪1384/2005‬‬

‫ﻓﯿﺼﺪی ﻧﻈﺮﺑﮫ‬ ‫ﻓﯿﺼﺪی ﻧﻈﺮﺑﮫ‬ ‫ﻓﯿﺼﺪی ﻧﻈﺮ ﺑﮫ‬ ‫واﺣﺪ‬
‫ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫ﺻﺎدرات‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫ﺻﺎدرات‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫ﺻﺎدرات‬ ‫ﻣﻘﯿﺎس‬ ‫‪ No.‬اﺳﻢ ﺟﻨﺲ‬
‫‪100‬‬ ‫‪106.8‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪416.46‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪383.72‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع‬
‫‪0.3‬‬ ‫‪0.33‬‬ ‫‪1.1‬‬ ‫‪4.47‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫‪5.03‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮ‬ ‫ﭘﺸﻢ و ﻣﻮی ﺣﯿﻮاﻧﺎت‬ ‫‪1‬‬
‫‪0.6‬‬ ‫‪2.63‬‬ ‫‪0.2‬‬ ‫‪0.6‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮ‬ ‫ﭘﺨﺘﮫ ﻣﻠﻮچ‬ ‫‪2‬‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺎب ﻏﯿﺮ از ﻗﺮه‬
‫‪3.9‬‬ ‫‪4.2‬‬ ‫‪3.4‬‬ ‫‪14.1‬‬ ‫‪6.4‬‬ ‫‪24.52‬‬ ‫ﺟﻠﺪ‬ ‫ﻗﻞ‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2.1‬‬ ‫‪2.2‬‬ ‫‪9.34‬‬ ‫‪1.6‬‬ ‫‪6.2‬‬ ‫ﺟﻠﺪ‬ ‫ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺮه ﻗﻞ‬ ‫‪4‬‬
‫‪0.1‬‬ ‫‪0.4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0.16‬‬ ‫ﺣﻠﻘﮫ‬ ‫روده‬ ‫‪5‬‬

‫‪13‬‬
 ‫‪4.5‬‬ ‫‪4.8‬‬ ‫‪1.9‬‬ ‫‪8.08‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫‪4.85‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮ‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺗﯿﻠﯽ‬ ‫‪6‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6.46‬‬ ‫‪2.5‬‬ ‫‪10.33‬‬ ‫‪1.2‬‬ ‫‪4.67‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮ‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻃﺒﯽ‬ ‫‪7‬‬
‫‪2.4‬‬ ‫‪2.55‬‬ ‫‪9.4‬‬ ‫‪39.03‬‬ ‫‪4.5‬‬ ‫‪17.23‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮ‬ ‫ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺗﺎزه‬ ‫‪8‬‬
‫‪19.6‬‬ ‫‪20.88‬‬ ‫‪30.3‬‬ ‫‪126.12‬‬ ‫‪22.6‬‬ ‫‪86.88‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮ‬ ‫ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ‬ ‫‪9‬‬
‫‪53‬‬ ‫‪56.6‬‬ ‫‪44.8‬‬ ‫‪186.53‬‬ ‫‪53.9‬‬ ‫‪206.94‬‬ ‫ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ‬ ‫ﻗﺎﻟﯿﻦ‬ ‫‪10‬‬
‫‪8.3‬‬ ‫‪8.86‬‬ ‫‪3.7‬‬ ‫‪15.43‬‬ ‫‪6.9‬‬ ‫‪26.64‬‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ اﺷﯿﺎ‬ ‫‪11‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -2‬ارزش اﻗﻼم ﻋﻤﺪه ﺻﺎدراﺗﯽ در ﺳﺎﻟﮭﺎی ‪ 1387-1384‬ﺑﮫ ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬

‫ارزش اﻗﻼم ﻋﻤﺪه ﺻﺎدراﺗﯽ‬

‫‪250‬‬

‫‪200‬‬

‫‪150‬‬

‫‪100‬‬ ‫‪1384/2005‬‬
‫‪1385/2006‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪1387/2008‬‬

‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1387/2008‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪1384/2005‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪11‬‬

‫از ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺻﺎدراﺗﯽ ﻃﺒﻖ ﺟﺪول ﻓﻮق ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯿﮕﺮدد ﮐﮫ ﭼﮭﺎر ﻗﻠﻢ ﻋﻤﺪۀ ذﯾﻞ ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ‬
‫را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪھﺪ‪.‬‬
‫‪ (a‬ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه‬
‫‪ (b‬ﻗﺎﻟﯿﻦ‬
‫‪ (c‬ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺮه ﻗﻞ‬
‫آﻣﺎر ﻓﻮق ﻧﺸﺎن دھﻨﺪه ﻣﺠﻮع ﺻﺎدرات در ﺳﺎﻟﮭﺎی ‪ 1385 ،1384‬و ‪ 1387‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ ﮐﮫ ﺻﺎدرات ﺳﺎل ‪1385‬‬
‫رﺷﺪ ‪ %8.53‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ ﮐﮫ ﺻﺎدرات ﺳﺎل ‪ 1387‬ﻧﻈﺮ ﺑﮫ ﺳﺎل ‪ 1386‬ﺑﮫ اﻧﺪازه ‪ -76.48‬ﯾﮏ رﺷﺪ ﻣﻨﻔﯽ را‬
‫واﺿﻊ ﻣﯿﺴﺎزد‪.‬‬
‫ھﺮﮔﺎ ﺳﮭﻢ ﻋﺎﯾﺪ اﻓﻼم ﻋﻤﺪه ﺻﺎدراﺗﯽ را در ﻣﺠﻤﻮع ‪ GDP‬ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﮫ ﻗﺮار دھﯿﻢ ﺧﻮاھﯿﻢ دﯾﺪ ﮐﮫ درﺳﺎل ‪1384‬‬
‫‪ %5.67‬و اﯾﻦ رﻗﻢ در ﺳﺎل ‪ 1385‬ﺑﮫ ‪ %5.11‬و در ﺳﺎل ‪ 1386‬ﺑﮫ ‪ %4.49‬ﮐﺎھﺶ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﯾﺎ ﻣﯿﺘﻮان ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﻮد ﮐﮫ ﺻﺎدرات ﺳﺎل ‪ 1385‬ﻧﻄﺮ ﺑﮫ ﺳﺎل ‪ 1384‬ﮐﺎھﺶ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ؟‬ ‫‪‬‬
‫ﻧﺨﯿﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﮫ ﺗﻨﮭﺎﯾﯽ ﺟﻮاﺑﮕﻮی ﻗﻀﺎوت ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ژرف ﻧﮕﺮی ﺧﻮاھﯿﻢ دﯾﺪ ﮐﮫ اﻗﺘﺼﺎد در‬
‫ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﮫ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺎدرات اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ و ﻣﻄﺎﺑﻖ آن ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫ﺟﺪول ‪ -2‬ﻓﯿﺼﺪی ﺻﺎدرات در ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ‪GDP‬‬

‫‪1384‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1386‬‬

‫‪Jun-05‬‬ ‫‪Jul-06‬‬ ‫‪Aug-07‬‬
‫‪338541‬‬ ‫‪407673‬‬ ‫‪505630‬‬ ‫‪GDP at market price‬‬
‫‪383.72‬‬ ‫‪416.46‬‬ ‫‪454.0589‬‬ ‫ﺻﺎدرات ﺑﮫ ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬
‫‪19186‬‬ ‫‪20823‬‬ ‫‪22702.945‬‬ ‫ﺻﺎدرات ﺑﮫ ﻣﻠﯿﻮن اﻓﻐﺎﻧﯽ‬
‫‪5.67‬‬ ‫‪5.11‬‬ ‫‪4.49‬‬ ‫ﺳﮭﻢ ﺻﺎدرات در ‪GDP‬‬

‫‪ .1.1‬ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه‬

‫از ﺳﺎﻟﮭﺎی ﻣﺘﻤﺎدی ﺑﮫ اﯾﻦ ﻃﺮف ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ ﻗﻠﻢ ﺻﺎدراﺗﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه ﺗﺸﮑﯿﻞ داده اﺳﺖ و‬
‫زﯾﺎد ﺗﺮﯾﻦ رﻗﻢ ﻋﻮاﯾﺪ ﺻﺎدراﺗﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﻣﯿﺴﺎزد‪ .‬ﻣﮭﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﺑﺎزارھﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﮐﺸﻮر ھﺎی ھﻨﺪ‪ ،‬روﺳﯿﮫ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ھﻢ ﺑﺎزار ھﺎی اوروﭘﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪھﺪ‪.‬‬
‫آب و ھﻮای ﻣﺴﺎﻋﺪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮای ﭘﺮورش ﺑﺎﻏﮭﺎی ﻣﯿﻮه از ﻗﺒﯿﻞ ﺳﯿﺐ‪ ،‬اﻧﺎر‪ ،‬اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺧﺮﺑﻮزه‪ ،‬ﺗﺮﺑﻮز‪ ،‬ﺑﺴﺘﮫ‪ ،‬ﺑﺎدام‪،‬‬
‫ﺟﻠﻐﻮزه‪ ،‬ﮐﺸﻤﺶ و ﻏﯿﺮه ﺳﺒﺐ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ اﻧﻮاع ﺧﻮب ﻣﯿﻮه ھﺎی ﻣﺬﮐﻮر در ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﮫ ﺣﺎﺻﻞ دھﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻏﺪاری ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺸﮫ ھﺎی ﻣﮭﻢ دھﻘﺎﻧﺎن اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﺣﺪاث ﻓﺎرﻣﮭﺎی ﻣﯿﮑﺎﻧﯿﺰه ﺳﺘﺮوس در ﻧﻨﮕﺮھﺎر ﻣﯿﻮه‬
‫ﺳﺘﺮوس ﻧﯿﺰ ﺟﺰ اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮔﺮدﯾﺪه‪.‬‬
‫ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت اﻓﻐﺎﻧﯽ ﺑﮫ ﮐﺸﻮر ھﺎی ھﻨﺪ و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺻﺎدر ﻣﯿﮕﺮدد زﯾﺮا ﮐﺸﻮر ھﺎی ﻣﺬﮐﻮر از ﻟﺤﺎظ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ﻧﺰرﯾﮏ ﺑﮫ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮده و از ﺟﺎﻧﺐ دﯾﮕﺮ از ﻟﺤﺎظ اﯾﻨﮑﮫ ﮐﺸﻮر ھﺎی ﻣﺘﺬﮐﺮه‬
‫اﮐﺜﺮاً در ﺳﺎﺣﮫ اﺳﺘﻮاﯾﯽ و ﻧﯿﻤﮫ اﺳﺘﻮاﯾﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ذﯾﻞ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه را ﻃﯽ ﺳﮫ ﺳﺎل ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -3‬ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه ﻃﯽ ﺳﮫ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ‬

‫‪1387/2008‬‬ ‫‪1386/2007‬‬ ‫‪1385/2006‬‬

‫ارزش‪Value/‬‬ ‫ارزش‪Value/‬‬ ‫ارزش‪Value/‬‬
‫‪20880000‬‬ ‫‪126120000‬‬ ‫ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ‬
‫‪2550000‬‬ ‫‪39030000‬‬ ‫ﻣﯿﻮه ﺗﺎزه‬

‫‪15‬‬
 ‫‪ .2.1‬ﻗﺎﻟﯿﻦ‬
‫ﺑﺎﻓﺖ ﻗﺎﻟﯿﻦ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از ﻗﺮون ﻣﺘﻤﺎدی ﺑﮫ اﯾﻨﻄﺮف ﻣﺮوج ﺑﻮده و اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ و ﭼﮫ در ﮔﺬﺷﺘﮫ‬
‫ﺑﺤﯿﺚ ﯾﮏ ﺻﻨﻌﺖ ﺧﺎﻧﮕﯽ رواج دارد‪ .‬در ﺳﺎﺑﻖ ﻗﺎﻟﯿﻦ ﺑﺼﻮرت ﻋﻨﻌﻨﻮی ﺟﮭﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل در ﻣﻨﺎزل ﺑﺎﻓﺖ ﻣﯿﺸﺪ‪ ،‬و ﺑﮫ‬
‫ﻣﺮور زﻣﺎن اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ روﺳﺘﺎﯾﯽ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﮫ ﺑﺎزار و ﺑﻌﺪاً ﺑﮫ ﺷﮭﺮھﺎ ﺗﻮﺳﻌﮫ داده ﺷﺪه و ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ ﺟﮭﺎﻧﯽ دوم‬
‫ﻣﺎرﮐﯿﺘﮭﺎی ﻓﺮوش ﻗﺎﻟﯿﻦ اوﻟﺘﺮ در ھﺎﻣﺒﻮرک و ﻟﻨﺪن و ﺑﻌﺪًا ﺑﮫ ﺳﺎﺋﯿﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺟﮭﺎن ﺗﻮﺳﻌﮫ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از ﺻﺎدرات ﻗﺎﻟﯿﻦ از ﺷﮭﺮت ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮاردار اﺳﺖ ﻗﺎﻟﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ از ﻧﮕﺎه دﯾﺰاﯾﻦ ﺑﺨﺼﻮص از ﻧﮕﺎه اﯾﻨﮑﮫ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺖ ﺑﺎﻓﺘﮫ ﻣﯿﺸﻮد و دارای اﺳﺘﺤﮑﺎم زﯾﺎدی اﺳﺖ ﮐﮫ از اﯾﻦ ﺟﮭﺖ ﺧﺮﯾﺪاران زﯾﺎدی دارد ﺑﺎزارھﺎی ﻋﻤﺪه ﻗﺎﻟﯿﻦ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﯽ از‪:‬‬
‫ﺳﻮﯾﺲ‪-‬اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ -‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ -‬و آﻟﻤﺎن ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺠﺎر و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺻﺎدرﮐﻨﻨﺪه ﻗﺎﻟﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ ﺻﺎرد ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬دﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﮫ در‬
‫ﺑﺎزارھﺎی اروﭘﺎ اﮐﺜﺮاً ﻗﺎﻟﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ را ﺗﺠﺎر ﺳﺎﺋﯿﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺧﺮﯾﺪاری ﻧﻤﻮده و ﺑﻨﺎم ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻔﺮوش ﻣﯿﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻗﺎﻟﯿﻦ ﻧﻮع اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن در ﺣﺪود ‪ 300000‬ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ) ﻣﺎﺧﺬ ﺷﻤﺎره ‪.(15‬‬
‫ﯾﮏ ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻋﯽ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﺪه و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً از اﯾﻨﺠﺎ ﺻﺎدر ﻣﯿﺸﻮد و ﻗﺎﻟﯿﻦ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﺎﺷﺪه ﺑﮫ‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺎزل ﺗﺮ از آﻧﭽﮫ ﮐﮫ در ﺻﻮرت ﺻﺪور ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺮوﺧﺘﮫ ﺷﺪه ﻣﯿﺘﻮاﻧﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﮫ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻓﺮوش ﻣﯿﮕﺮدد‪.‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﮫ ‪ ،‬ﻓﺮوﺷﺎت ﺻﻨﻌﺖ ﻗﺎﻟﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺳﺎﻻﻧﮫ ﺑﮫ ‪ 325 – 290‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﮫ‬
‫ﻓﺮوﺷﺎت ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﯽ از ﻗﺎﻟﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ ﺳﺎﻻﻧﮫ ﺑﮫ ‪ 630-540‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ واﺑﺴﺘﮕﯽ ھﺠﺮت ﻧﺸﯿﻨﯽ‬
‫ﻋﺪه زﯾﺎد ﺻﻨﻌﺖ ﮐﺎران اﻓﻐﺎﻧﯽ در ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻃﯽ ﺳﺎﻟﮭﺎی ﺟﻨﮓ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﺑﮫ اﻧﮑﺸﺎف ﯾﺎﻓﺘﻦ ﮐﺎﻧﺎﻟﮭﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎزار ﺑﮫ‬
‫ﻧﻔﻊ ﻣﻌﺎﻣﻠﮫ ﮐﺎران ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و رواج اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻮل ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻗﺎﻟﯿﻦ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺑﺨﺶ اﺳﺎﺳﯽ زﯾﺎن‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮای ﻣﻮﻟﺪﯾﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ و ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻗﺎﻟﯿﻦ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر و ﺻﺪور‬
‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آن از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺑﺮ ﻋﻼوه ﺗﻮﺳﻂ اﺻﻼح ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ) ﺗﺨﻨﯿﮑﯽ ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺤﯿﻄﯽ( ﻗﺎﻟﯿﻦ ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺟﺒﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎﻓﺘﮫ ھﺎی ﻣﻄﺎﻟﻌﮫ ﺑﺨﺼﻮص ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ ﮐﮫ اﮐﺜﺮ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺮای ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﻮدن ﮐﺎر ﻗﺎﻟﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ در‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﻓﻐﺎﻧﮭﺎ ھﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﻋﻼوه ﭘﺸﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺎ آﻧﮑﮫ از ﺣﺼﺺ ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻧﯿﺎ ﻣﯿﺂﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻮﻋﯿﮑﮫ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎداﺷﺘﻦ ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﺸﮭﻮر ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺖ رﯾﺸﺘﮫ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ اﺧﯿﺮ ﻣﮭﺎﺟﺮﯾﻦ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﯽ ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ آن ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﮐﮫ ﺻﻨﻌﺖ ﻗﺎﻟﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ دوﺑﺎره زﻧﺪه ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﺠﺪد ﻓﺮآوری‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻗﺎﻟﯿﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﯿﺎر ھﺎی ﻋﺎدﻻﻧﮫ ﮐﺎرﺑﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و اﯾﺠﺎد ھﻮﯾﺖ اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ذﯾﻞ ﺻﺎدرات ﻗﺎﻟﯿﻦ اﻓﻐﺎﻧﯽ را ﻃﯽ ﺳﮫ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﮫ ﺑﮫ دﯾﮕﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ‪.‬‬

‫‪16‬‬
 1387-1385 ‫ ﺻﺎدرات ﻗﺎﻟﯿﻦ از ﺳﺎل‬-4 ‫ﺟﺪول‬

country 1385/2006 1386/2007 1387/2008

value(US$) unit value(US$) unit value(US$) unit
Australia 259479 m2 11880 m2 10692 m2
Canada 403722 m2 1120384 m2 Lost m2
Egypt m2 61380 m2 Lost m2
China 10492 m2 38808 m2 22671 m2
France m2 8712 m2 Lost m2
Germany 3245443 m2 5856943 m2 Lost m2
Kazakhstan m2 10197 m2 41778 m2
sharja 247500 m2 98010 m2 Lost m2
Pakistan 143670379 m2 168847492 m2 49530183 m2
Poland m2 2673 m2 Lost m2
Russia 517077 m2 5118008 m2 86328 m2
India 30685650 m2 22116967 m2 135048 m2
Tajikistan m2 5346 m2 Lost m2
United Arab
Emirates m2 7360557 m2 Lost m2
Ukraine m2 8811 m2 Lost m2
UK 49232 m2 121077 m2 39105 m2
USA 1882881 m2 682110 m2 267650 m2
Doubi 258490 m2 Lost m2 299970 m2
Turkey 1138500 m2 Lost m2 187902 m2
Switzerland 9900 m2 Lost m2 Lost m2
Japan 10593 m2 Lost m2 Lost m2
Norway 1188 m2 Lost m2 Lost m2
Nehterland 1188 m2 Lost m2 Lost m2
Greec 1283040 m2 Lost m2 Lost m2
Turkmeistan 41778 m2
Total 183674754 211469355 50663105

‫ ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺮه ﻗﻞ‬.3.1

‫ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺮه ﻗﻞ از ﺳﺎﻟﮭﺎی ﻣﺘﻤﺎدی ﺑﮫ اﯾﻨﻄﺮف ﯾﮏ از اﻗﻼم ﻋﻨﻌﻨﻮی ﺻﺎدراﺗﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﻮده و ﺻﺎدرات آن ﯾﮑﯽ از‬
‫ اﺗﺤﺎد ﺷﻮری و اﻓﺮﯾﻘﺎﯾﯽ‬،‫ ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺮه ﻗﻞ اﻓﻐﺎﻧﯽ از ﺷﮭﺮت ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﺑﮫ ﺟﺰ ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن‬.‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﮭﻢ اﺳﺖ‬
‫ ﮐﮫ ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺮه ﻗﻞ اﻓﻐﻨﺎﻧﯽ از رھﮕﺬر زﯾﺒﺎﯾﯽ‬،‫ﺟﻨﻮﺑﯽ دﯾﮕﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﮔﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫ ﻗﺮه ﻗﻞ در ﻧﯿﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‬
.‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﯽ ﻧﮭﺎﯾﺖ ﻣﺮﻏﻮب ﺑﻮده و ﺑﮫ ﻗﯿﻤﺘﮭﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﮫ ﺑﻔﺮوش ﻣﯿﺮﺳﺪ‬

17
 ‫‪ .2‬ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺻﺎدرات و واردات در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ‬
‫ﺑﮫ اﺳﺎس ارﻗﺎم اراﺋﮫ ﺷﺪه وزارت ﺗﺠﺎرت و اداره ﻣﺮﮐﺰی اﺣﺼﺎﺋﯿﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺳﺎل ‪ 1381‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ‬
‫ﺻﺎدرات ‪ 100.1‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و واردات ‪ 2452‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ‪ ،‬ﮐﺴﺮ ) ‪ (- 2351.9‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ را در ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﻃﻮر در ﺳﺎل ‪ 1382‬ﺑﺎ ﺻﺎدرات ‪ 144‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﺎﺋﯽ و واردات ‪ 2101‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ‪ ،‬دارای‬
‫ﮐﺴﺮ ) ‪ ( -1957‬در ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1383‬ﻧﯿﺰ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﺴﺮ ) ‪ (-1870‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ را ﺑﺎداﺷﺘﻦ ﺻﺎدرات ‪ 306‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و واردات ‪ 2176‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﻃﻮر در ﺳﺎل ‪ 1384‬ﻧﯿﺰ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎداﺷﺘﻦ ‪ 384‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﺻﺎدرات و ‪ 2471‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ‪ ،‬ﮐﺴﺮ ) ‪ (-2087‬را داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1385‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺻﺎدرات ‪ 416.44‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و واردات ‪ 2744.19‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ‪ ،‬ﮐﺴﺮ ) ‪ (-2327.75‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ را دارا ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﺳﺎل ‪ 1386‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺻﺎدرات ‪ 454‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ و واردات ‪ 3022‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‪ ،‬ﮐﺴﺮ )‪ (2568‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ را داراه ﺑﻮده‬
‫و در رﺑﻊ اول ﺳﺎل ‪ 1387‬ﺻﺎدرات ﺑﮫ ‪ 111‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ و واردات ﺑﮫ اﻧﺪازه ‪ 610‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﮫ اﺳﺎس ارﻗﺎم ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺷﺪه ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 1381‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺻﺎدرات ‪1290.6‬‬
‫ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و واردات ‪ 2508.2‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ‪ ،‬ﮐﺴﺮ ) ‪ (-1217.6‬را در ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت داﺷﺘﮫ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 1382‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺻﺎدرات ‪ 1893.9‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و واردات ‪3785.9‬‬
‫ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ‪ ،‬ﮐﺴﺮ ) ‪ (-1892‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ در ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت ﺧﻮﯾﺶ داﺷﺘﮫ ﻧﯿﺰ داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1383‬ﻧﯿﺰ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﺴﺮ ) ‪ (-2231.1‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ را ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺻﺎدرات ‪ 1642.3‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و واردات ‪ 3783.4‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺳﺎل ‪ 1384‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺻﺎدرات ‪ 1791.7‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و واردات ‪4317‬‬
‫ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ‪ ،‬ﮐﺴﺮ ) ‪ (-2525.8‬را داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺑﺎﻵﺧﺮه در ﺳﺎل ‪ 1385‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺻﺎدرات ‪ 1883.1‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و واردات ‪ 4914.6‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬
‫آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ‪ ،‬ﮐﺴﺮ ) ‪ (-3031.4‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ را در ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت دارا ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻨﮑﮫ ﮐﺴﺮ در ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭼﺮا در ﻋﯿﻦ ﺳﺎﻟﮭﺎ ﺑﮫ اﺳﺎس ارﻗﺎم ھﺎی اراﺋﮫ ﺷﺪه وزارت ﺗﺠﺎرت و‬
‫ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺗﻔﺎوت وﺟﻮد دارد ‪ ،‬دﻟﯿﻞ آن ﻗﺒﻼ در ﻓﻮق ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮد اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺴﺮ در ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺻﺎدر ات در اﯾﻦ ﻣﺪت اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﮫ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﮫ ﺗﻔﺎوت‬
‫ﺻﺎدرات در ﺳﺎل ‪ 1382‬ﻧﻈﺮ ﺑﮫ ﺳﺎل ‪ 1381‬ﻣﺒﻠﻎ)‪ (44‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪1383‬ﻧﻈﺮ ﺑﮫ ﺳﺎل ‪1382‬ﻣﺒﻠﻎ )‪(162‬‬
‫ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‪ ،‬درﺳﺎل ‪ 1384‬ﻧﻈﺮ ﺑﮫ ﺳﺎل ‪ 1383‬ﻣﺒﻠﻎ )‪ (78‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮو در ﺳﺎل ‪ 1385‬ﻧﻈﺮ ﺑﮫ ﺳﺎل ‪ 1384‬ﻣﺒﻠﻎ )‬

‫‪18‬‬
 ‫‪ (32.44‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 1386‬ﻧﻈﺮ ﺑﮫ ﺳﺎل ‪ (38) 1385‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ واردا‬
‫ت ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ داﺷﺘﮫ ﮐﮫ ﺑﺎ ﻋﺚ ﮐﺴﺮ در ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت ﮐﺸﻮر ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -5‬ﺻﺎدرات و واردات ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﻧﺴﺒﺖ )ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ( ‪1386-1381‬‬

‫‪1381/2002‬‬ ‫‪1382/2003 1383/2004 1384/2005 1385/2006 1386/2007‬‬

‫‪Export‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪144‬‬ ‫‪305‬‬ ‫‪384‬‬ ‫‪416‬‬ ‫‪454‬‬
‫‪Import‬‬ ‫‪2452‬‬ ‫‪2101‬‬ ‫‪2177‬‬ ‫‪2471‬‬ ‫‪2744‬‬ ‫‪3022‬‬
‫‪Trade balance‬‬ ‫‪-2352‬‬ ‫‪-1957‬‬ ‫‪-1872‬‬ ‫‪-2087‬‬ ‫‪-2328‬‬ ‫‪-2568‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -3‬ﺻﺎدرات و واردات ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﻧﺴﺒﺖ )ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ(ﻃﯽ ﺳﺎﻟﮭﺎی ‪1386-1381‬‬

‫‪4000‬‬
‫‪3000‬‬

‫‪2000‬‬ ‫‪1381/2002‬‬
‫‪1382/2003‬‬
‫‪1000‬‬
‫‪1383/2004‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1384/2005‬‬
‫‪-1000‬‬ ‫‪1385/2006‬‬
‫‪1386/2007‬‬
‫‪-2000‬‬

‫‪-3000‬‬
‫‪Export‬‬ ‫‪Import‬‬ ‫‪Trade balance‬‬

‫‪ .3‬اھﻤﯿﺖ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﯾﮑﯽ از اﻗﻼم ﻋﻤﺪه ﺻﺎدراﺗﯽ ﺑﻌﺪ از ﻗﺎﻟﯿﻦ از ﺳﺎل ‪ 1381‬ﺗﺎ ﺣﺎل ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯿﮕﺮدد‪ ،‬ﭼﻮﻧﮑﮫ آب و ھﻮای‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮای ﭘﺮورش ﺑﺎﻏﮭﺎ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت از ﻗﺒﯿﻞ ﭘﺴﺘﮫ‪ ،‬ﺑﺎدام‪ ،‬ﺟﻠﻐﻮزه‪ ،‬ﺳﯿﺐ‪ ،‬اﻧﺎر‪ ،‬اﻧﮕﻮر و ﻏﯿﺮه ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮده ﺳﺒﺐ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪه ﺗﺎ اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﯿﻮه ھﺎی ﻣﺬﮐﻮر در ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﮫ ﮐﺸﻮر ﺣﺎﺻﻞ دھﻨﺪ ﮐﮫ ﺳﺎﻻﻧﮫ ﻋﻮاﯾﺪ ﺧﻮﺑﯽ از درک‬
‫ﺻﺎدرات اﻗﻼم ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺴﯿﺐ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﯿﮕﺮدد ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه در ﺳﺎل ‪ 1384‬ﺑﮫ ارزش ‪ 104.11‬ﻣﻠﯿﻮن‬
‫داﻟﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ ﺑﻮده ﮐﮫ ‪ %27.1‬ﻣﺠﻤﻮع ﺻﺎدرات را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪاد‪ ،‬ﮐﮫ از آن ﺟﻤﻠﮫ ﺻﺮف ‪ 86.88‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬
‫ارزش ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻃﯽ دھﮫ ‪ 70‬ﻣﯿﻼدی‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪات ﺑﺎﻏﺪاری ‪ 43‬ﻓﯿﺼﺪی ﻣﺠﻤﻮع ﺻﺎدرات‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯿﺪاد‪ .‬ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﻣﻐﺰﯾﺎت و ﻣﯿﻮه ﺗﺎزه اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺎر ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻋﺎﻟﯽ از ﺷﮭﺮت ﺧﻮﺑﯽ‬
‫در دﻧﯿﺎ ﺑﻠﺨﺼﻮص ھﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬اﻧﮕﻮر و ﮐﺸﻤﺶ ﺑﮫ ﯾﮏ ﭘﯿﻤﺎﻧﮫ وﺳﯿﻊ‪ ،‬از ﻟﺤﺎظ ارزش و ھﻢ از ﻟﺤﺎظ‬
‫ﻣﻘﺪار‪ ،‬واﻓﺮ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﯿﻮه اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮده ﮐﮫ ارزش آن در ﺳﺎل ‪ 2003‬ﺑﮫ ‪ 180‬ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﺑﺎﻟﻎ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ %90‬اﯾﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪات در وﻻﯾﺎت ﮐﻨﺪھﺎر‪ ،‬ھﻠﻤﻨﺪ‪ ،‬و ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دارد‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه در ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﭘﺴﺘﮫ دوﻣﯿﻦ ﻗﻠﻢ ﻣﮭﻢ و ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻌﺎدل ‪ 95‬ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﭘﺴﺘﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫‪19‬‬
 ‫ﺻﺮﻓﺎ ً در ﺟﻨﮕﻼت ﻏﺮب ھﺮات‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎل‪ -‬ﻏﺮب‪ ،‬ﺷﻤﺎل و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎل‪ -‬ﺷﺮق ﺑﺪﺧﺸﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ﺳﻮﻣﯿﻦ‬
‫ﻗﻠﻢ زرﻋﯽ ﺑﺎدام ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﮫ ﺗﻌﻘﯿﺐ آن زردآﻟﻮ‪ ،‬ﺗﺎزه و ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﯿﮕﯿﺮد‪ .‬ﮐﮫ در ﺻﻮرت ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﺑﮫ‬
‫ﺧﺼﻮص ﺑﺎﻏﺪاری در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻮل اﻧﮕﻔﺖ ﻧﺼﯿﺐ ﮐﺸﻮر ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﮐﮫ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ھﻢ در ﺣﺪود ‪ 100‬ﻣﻠﯿﻮن‬
‫داﻟﺮ را ﺑﺮای اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از ﻣﺎزاد ﻣﺼﺮف داﺧﻠﯽ ﺧﻮد ﺗﮭﯿﮫ ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮای روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع ﯾﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺣﺼﺎﺋﯿﻮی را اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪھﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺻﺎدارت ﻣﯿﻮﺧﺸﮏ را ﻣﻄﺎﻟﻌﮫ و‬
‫آﻧﺮا ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت در ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﻗﺮار ﻣﯽ دھﯿﻢ و ﺑﻌﺪاً ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﻧﻤﻮدن ‪ GDP‬ﻣﯿﻮه ﺟﺎت در‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﻣﯿﺘﻮان درﯾﺎﻓﺖ ﮐﮫ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری ﭼﮫ اھﻤﯿﺖ را‬
‫در ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ دارد‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﻧﻤﻮدن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﮫ در ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻏﺪاری )ﻣﯿﻮه ﺟﺎت( ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﮫ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻧﻘﺶ و اھﻤﯿﺖ آﻧﺮا در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ .1.3‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ در ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻣﯿﻮه‬

‫ﺟﺪول ذﯾﻞ ارزش ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ را در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯿﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -6‬ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ آن ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻣﯿﻮه‬

‫‪1384/2005 1385/2006‬‬ ‫‪1386/2007‬‬

‫‪Dry fruit export‬‬ ‫‪86.88‬‬ ‫‪126.12‬‬ ‫‪108.15‬‬
‫‪changes in years‬‬
‫‪of dry fruit's export‬‬ ‫‪100%‬‬ ‫‪145.17%‬‬ ‫‪124.50%‬‬
‫‪GDP of fruit‬‬ ‫‪141.7‬‬ ‫‪166.7‬‬ ‫‪203.1‬‬
‫ﺷﮑﻞ‪ - 5‬ﻓﯿﺼﺪی ﺗﻐﯿﺮات ﺻﺎدارت ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ -4‬ﺳﮭﻢ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻣﯿﻮه‬

‫‪changs in years‬‬
‫‪250‬‬

‫‪160%‬‬
‫‪140%‬‬ ‫‪200‬‬
‫‪120%‬‬
‫‪100%‬‬ ‫‪150‬‬
‫‪80%‬‬ ‫‪Dryfruit export‬‬
‫‪60%‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪GDP of fruit‬‬
‫‪40%‬‬
‫‪20%‬‬ ‫‪50‬‬
‫‪0%‬‬
‫‪1384/2005‬‬ ‫‪1385/2006‬‬ ‫‪1386/2007‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1384/2005 1385/2006‬‬ ‫‪1386/2007‬‬
‫‪changs in years‬‬

‫در ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﭼﯿﺰی را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻨﮑﮫ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﺑﮫ ارزش‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ )ﻗﯿﻤﺘﮭﺎی داﻟﺮی ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ از ﻗﯿﻤﺘﮭﺎی داﺧﻠﯽ( ﻣﺤﺎﺳﺒﮫ ﺷﺪه و ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻣﯿﻮه ﺑﮫ ﻗﯿﻤﺘﮭﺎی داﺧﻠﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﮫ ﺷﺪه ﮐﮫ‬
‫اﮔﺮ ﺻﺎدرات را ﺑﮫ ﻗﯿﻤﺖ داﺧﻠﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﮫ ﮐﺮد ﺳﮭﻢ ﮐﻤﺘﺮ را در ‪ GDP‬ﻣﯿﻮه ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ‪.‬‬

‫‪20‬‬
 ‫‪ .2.3‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ‪ GDP‬ﻣﯿﻮه در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ‬
‫ﺟﺪول ذﯾﻞ ارزش ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ را ﺑﮫ ﻗﯿﻤﺘﮭﺎی ﺑﺎزار )‪ (GDP at market price‬ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯿﺪھﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -7‬ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ)‪ (GDP‬ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﺑﮫ )ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ(‬

‫‪1381‬‬ ‫‪1382‬‬ ‫‪1383‬‬ ‫‪1384‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1386‬‬

‫‪Sectors‬‬
‫‪2002/03‬‬ ‫‪2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08‬‬
‫‪Cereals and others‬‬ ‫ﻏﻠﮫ ﺟﺎت‬ ‫‪1402.9‬‬ ‫‪1630.0 1669.4 2048.3 2244.0 2724.6‬‬
‫‪Fruits‬‬ ‫ﻣﯿﻮه ﺟﺎت‬ ‫‪120.7‬‬ ‫‪136.1‬‬ ‫‪147.7‬‬ ‫‪141.7‬‬ ‫‪166.7‬‬ ‫‪203.1‬‬
‫‪Livestock‬‬ ‫ﻣﺎﻟﺪاری‬ ‫‪228.6‬‬ ‫‪338.0‬‬ ‫‪401.5‬‬ ‫‪396.2‬‬ ‫‪664.5‬‬ ‫‪755.0‬‬
‫‪Agriculture‬‬ ‫زرﻋﺖ‬ ‫‪1752.2‬‬ ‫‪2104.2 2218.6 2586.2 3075.1 3682.7‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -6‬ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﺑﮫ ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬

‫‪100%‬‬
‫‪90%‬‬
‫‪80%‬‬
‫‪70%‬‬
‫‪60%‬‬ ‫ﻣﺎﻟﺪاری‬
‫‪50%‬‬ ‫ﻣﯿﻮه ﺟﺎت‬
‫‪40%‬‬
‫ﻏﻠﮫ ﺟﺎت‬
‫‪30%‬‬
‫‪20%‬‬
‫‪10%‬‬
‫‪0%‬‬
‫‪1381‬‬ ‫‪1382‬‬ ‫‪1383‬‬ ‫‪1384‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1386‬‬

‫‪ .3.3‬ﻧﻘﺶ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ در ﻣﺠﻤﻮع ‪1386-1381 GDP‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -8‬ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺑﮫ ارﺗﺒﺎط ﺳﮑﺘﻮر ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻘﮫ‬

‫‪1381‬‬ ‫‪1382‬‬ ‫‪1383‬‬ ‫‪1384‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1386‬‬

‫‪Sectors‬‬ ‫‪2002/0‬‬ ‫‪2003/0‬‬ ‫‪2004/0‬‬ ‫‪2005/0‬‬ ‫‪2006/0‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪2007/08‬‬
‫‪Agriculture‬‬ ‫زراﻋﺖ‬ ‫‪1752.2‬‬ ‫‪2104.2‬‬ ‫‪2218.6‬‬ ‫‪2586.2‬‬ ‫‪3075.1‬‬ ‫‪3682.7‬‬
‫‪Industry‬‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ‬ ‫‪765.3‬‬ ‫‪852.9‬‬ ‫‪1246.0‬‬ ‫‪1655.7‬‬ ‫‪2109.9‬‬ ‫‪2451.0‬‬
‫‪Services‬‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫‪1362.7‬‬ ‫‪1615.9‬‬ ‫‪1869.4‬‬ ‫‪2308.7‬‬ ‫‪2736.9‬‬ ‫‪3693.6‬‬
‫‪Total‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫‪3880.1‬‬ ‫‪4572.9‬‬ ‫‪5334.0‬‬ ‫‪6550.5‬‬ ‫‪7921.9‬‬ ‫‪9827.3‬‬
‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ‬
‫‪+ Taxes on imports‬‬ ‫واردات‬ ‫‪51.4‬‬ ‫‪94.3‬‬ ‫‪120.2‬‬ ‫‪220.3‬‬ ‫‪231.6‬‬ ‫‪285.3‬‬
‫‪GDP at Market‬‬ ‫‪10112.‬‬
‫‪Prices‬‬ ‫‪3931.5‬‬ ‫‪4667.3‬‬ ‫‪5454.1‬‬ ‫‪6770.8‬‬ ‫‪8153.5‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪21‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -7‬ﺳﮭﻢ ﺳﮑﺘﻮرھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﮫ اﻗﺘﺼﺎدی را در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻃﯽ ﺳﺎﻟﮭﺎی ‪1386-1382‬‬

‫‪100%‬‬
‫‪90%‬‬
‫‪80%‬‬
‫‪70%‬‬
‫‪Total GDP‬‬

‫‪60%‬‬ ‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﺮ واردات‬

‫‪50%‬‬
‫ﺧﺪﻣﺎت‬
‫‪40%‬‬
‫‪30%‬‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ‬
‫‪20%‬‬ ‫زراﻋﺖ‬
‫‪10%‬‬
‫‪0%‬‬
‫‪1381‬‬ ‫‪1382‬‬ ‫‪1383‬‬ ‫‪1384‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1386‬‬
‫‪years‬‬

‫ﭘﺲ در ﻧﺘﯿﺠﮫ‪ ،‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮداﺷﺖ ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ارزش ﺧﻠﻖ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺳﺎﺋﯿﺮ ﺳﮑﺘﻮر ھﺎ‬
‫ﻣﯿﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﮫ ھﻤﺎن ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﮫ ﺻﺎدرات ﺧﯿﻠﯽ ھﺎی ﻣﺤﺪود اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮏ اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﻤﯽ را ﻣﯿﺘﻮان ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ارزش ﺧﻠﻖ ﺷﺪه در دوران اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻼﺣﻈﮫ ﮐﻨﯿﻢ ﻃﻮرﯾﮑﮫ در ﺟﺪول ذﯾﻞ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯿﺸﻮد ﻣﯿﻮه ﺟﺎت در‬
‫ﺳﺎل‪ 1381‬اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‪ %3.1‬ﻧﻘﺶ داﺷﺘﮫ و اﯾﻦ رﻗﻢ در ﺳﺎل ‪ 1386‬ﺑﮫ ‪ 2%‬رﺳﯿﺪه ﮐﮫ از ﯾﮏ ﺟﺎﻧﺐ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫را در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ و از ﺟﺎﻧﺐ دﯾﮕﺮھﻢ اﻓﺰاﯾﺶ را در ﻣﺠﻤﻮع ‪ GDP‬ﻣﻼﺣﻈﮫ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﮐﮫ ﻓﯿﺼﺪی ﻣﯿﻮه ﺟﺎت در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻗﺘﺼﺎدی اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺼﻮرت اﺳﻤﯽ ﮐﺎھﺶ ﻧﻤﻮده وﻟﯽ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﺣﻘﯿﻘﯽ اﻓﺰاﯾﺶ را ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -9‬ﻧﻘﺶ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت در ﺗﺸﮑﻞ ‪) GDP‬ﻣﻠﯿﻮن داﻟﺮ(‬

‫‪1381‬‬ ‫‪1382‬‬ ‫‪1383‬‬ ‫‪1384‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1386‬‬

‫‪Sectors‬‬
‫‪2002/03‬‬ ‫‪2003/04‬‬ ‫‪2004/05‬‬ ‫‪2005/06‬‬ ‫‪2006/07‬‬ ‫‪2007/08‬‬
‫‪Fruits‬‬ ‫ﻣﯿﻮه ﺟﺎت‬ ‫‪120.69‬‬ ‫‪136.13‬‬ ‫‪147.70‬‬ ‫‪141.67‬‬ ‫‪166.67‬‬ ‫‪203.08‬‬
‫‪GDP at Market Prices‬‬ ‫‪3931.51‬‬ ‫‪4667.27‬‬ ‫‪5454.13‬‬ ‫‪6770.82‬‬ ‫‪8153.46‬‬ ‫‪10112.60‬‬
‫‪percentage‬‬ ‫‪3.1‬‬ ‫‪2.9‬‬ ‫‪2.7‬‬ ‫‪2.1‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪22‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -8‬ﺳﮭﻢ ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ را در ﺗﺸﮑﻞ ‪ GDP‬ﺑﮫ ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ‬

‫‪100%‬‬

‫‪80%‬‬
‫‪Total GDP‬‬

‫‪60%‬‬
‫‪GDP at Market Prices‬‬
‫‪40%‬‬
‫ﻣﯿﻮه ﺟﺎت‬
‫‪20%‬‬

‫‪0%‬‬
‫‪1381 1382 1383 1384 1385 1386‬‬
‫‪years‬‬

‫ھﺮﮔﺎه ‪ GDP‬ﯾﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ را ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ در اﯾﻨﺼﻮرت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﯾﮏ اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻄﯽ را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪھﺪ ﮐﮫ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﮐﮫ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﺑﺼﻮرت اوﺳﻂ ‪ %2.5‬ﻧﻘﺶ را در اﻗﺘﺼﺎد‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎزی ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮداﺷﺖ ارﻗﺎم ﻓﻮق ﻓﯿﺼﺪی رﺷﺪ و ﺳﮭﻢ ﻣﯿﻮه ﺟﺎت در اﯾﻦ رﺷﺪ ﻣﯿﺘﻮان ﻗﺮار ذﯾﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﮫ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -10‬ﻓﯿﺼﺪی رﺷﺪ از ﺳﺎل ‪)1386-1381‬ﻣﯿﻠﻮن اﻓﻐﺎﻧﯽ(‬

‫‪1381‬‬ ‫‪1382‬‬ ‫‪1383‬‬ ‫‪1384‬‬ ‫‪1385‬‬ ‫‪1386‬‬

‫‪2002/03‬‬ ‫‪2003/04‬‬ ‫‪2004/05‬‬ ‫‪2005/06‬‬ ‫‪2006/07‬‬ ‫‪2007/08‬‬
‫‪GDP at Constant Prices‬‬ ‫‪196576‬‬ ‫‪224723‬‬ ‫‪245934‬‬ ‫‪281633‬‬ ‫‪313139‬‬ ‫‪363798‬‬
‫‪percentage of‬‬ ‫‪1.0‬‬ ‫‪14.3‬‬ ‫‪9.4‬‬ ‫‪14.5‬‬ ‫‪11.2‬‬ ‫‪16.2‬‬
‫ھﻤﭽﻨﺎن ﮔﻔﺘﮫ ﻣﯿﺘﻮاﻧﯿﻢ ﮐﮫ ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ در ﺳﺎل ‪ %2.9 ,1382‬در رﺷﺪ ‪ %14.3‬ﻧﻘﺶ داﺷﺘﮫ و در ﺳﺎل ‪%2.7 ،1383‬‬
‫در رﺷﺪ ‪ %9.4‬ﻧﻘﺶ داﺷﺘﮫ و در ﺳﺎل ‪ %2.1 ،1384‬در رﺷﺪ ‪ %14.5‬ﻧﻘﺶ داﺷﺘﮫ و در ﺳﺎل ‪ %2 ،1385‬در رﺷﺪ‬
‫‪ %11.2‬ارزش ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮده و ﺑﻼﺧﺮه در ﺳﺎل ‪ ،1386‬ھﻢ ‪ %2‬در رﺷﺪ ‪ %16.2‬ﻧﻘﺶ داﺷﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎی ﻓﺮا روی ﺻﺎدرات ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری و ﺑﺨﺼﻮص ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ‬

‫‪ .1.4‬ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪه ﮔﺎن ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری ﻣﻨﺤﯿﺚ رﻗﺒﺎ در زﻣﯿﻨﮫ‬

‫ﻃﯽ دھﮫ ‪ ،70‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪرای اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺑﺎرزی در ﻣﺎرﮐﯿﺖ ھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﮕﻮﻧﮫ ﻣﺜﺎل‪20% ،‬‬
‫ﺑﺎزار ﮐﺸﻤﺶ ﺟﮭﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﻗﻒ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻃﯽ ﺟﻨﮕﮭﺎی ‪ 25‬ﺳﺎﻟﮫ روﺑﮫ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻧﮭﺎد‪ .‬در ﻃﯽ‬
‫آﻧﻤﺪت‪ ،‬ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺆﻟﺪ و ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎ ﺻﺎدرات ﺳﺎﻻﻧﮫ ﺑﺎرزش ﺻﺪ ھﺎ ﻣﯿﻠﯿﻮن داﻟﺮ‪ ،‬ﺑﮫ ﺻﺤﻨﮫ وارد ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ ﮐﮫ‬
‫در ﺟﺪول ذﯾﻞ اراﺋﮫ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -9‬ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺻﺎدرﮐﻨﻨﺪه ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‬
‫‪$2.0‬‬
‫‪$1.8 B‬‬
‫‪$1.8‬‬

‫‪$1.6‬‬

‫‪$1.4‬‬

‫‪$1.2‬‬

‫‪$1.0‬‬

‫‪$0.8‬‬
‫‪$0.8 B‬‬
‫‪$0.7 B‬‬

‫‪$0.6‬‬

‫‪$0.4‬‬

‫‪$0.2‬‬
‫‪$0.05 B‬‬
‫‪$0.0‬‬

‫‪n‬‬
‫‪ta‬‬
‫‪ey‬‬
‫‪n‬‬
‫‪S‬‬

‫‪a‬‬

‫‪is‬‬
‫‪U‬‬

‫‪rk‬‬
‫‪Ir‬‬

‫‪an‬‬
‫‪u‬‬
‫‪T‬‬

‫‪h‬‬
‫‪fg‬‬
‫‪A‬‬
‫‪Nuts‬‬ ‫‪Raisins‬‬ ‫‪Other Dried Fruits‬‬

‫ھﺮ ﯾﮏ ازﯾﻦ رﻗﺒﺎ ﯾﮏ ﻣﺰﯾﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﺨﻮﯾﺶ را در ﺑﺎزارھﺎی ﻣﻨﻄﻘﻮی ﯾﺎ ﺟﮭﺎﻧﯽ اﻧﮑﺸﺎف داده اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﻧﮫ ﺗﻨﮭﺎ در ﺧﻮد اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﭘﺮوﺳﺲ ﻣﺜﻤﺮ و ﺗﮑﻨﺎﻟﻮژی ھﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﮫ ﺗﻮﻟﯿﺪی ﻣﺸﮭﻮر‬
‫ﺑﻮده‪ ،‬ﺿﻤﻨﺎ ً ﺑﻮرد و اﺗﺤﺎدﯾﮫ ھﺎی ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ آﻧﮑﺸﻮر ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﻮرد ﺗﻮﻟﯿﺪ را ﺑﺪﺳﺘﺮس ﻣﺸﺘﺮﯾﺎن ﻗﺮار‬
‫ﻣﯿﺪھﺪ‪ .‬ﻣﺸﺘﺮﯾﺎن ﺧﺎرﺟﯽ اﯾﮑﮫ ﻧﯿﺎز ﺑﮫ داﻧﺴﺘﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻋﺮﺿﮫ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺪاﮔﺎﻧﮫ و اﺛﺮات آن ﺑﺎﻻی ﻗﯿﻢ را‬
‫داﺷﺘﮫ‪ ،‬ازﯾﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺑﺨﻮﺑﯽ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﮫ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺨﺘﺺ ﺑﺨﻮد را در ﺑﺎزار ھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ دارد‪ .‬از ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﻣﺠﺎورت ﺑﺎ ﺑﺎزارھﺎی اروﭘﺎﺋﯽ‪ ،‬ﻣﺆﻟﺪﯾﻦ ﺗﺮﮐﯽ ﻣﮑﻠﻒ ﺑﮫ ﭘﯿﺮوی از ﻣﻌﯿﺎرات وارداﺗﯽ اﺗﺤﺎدﯾﮫ اروﭘﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ در‬
‫ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﺑﺎ ﻣﺆﻟﺪﯾﻦ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﮫ ﻋﻤﺪﺗﺎ ً ﺑﺎ ﺿﻌﯿﻒ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻋﯿﺎر ﺑﻮده‪ ،‬ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﺗﻤﺜﺎل ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ‪،‬‬
‫و ﻣﺜﻤﺮﯾﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﺑﮫ ﺳﻄﺢ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﺮان ﯾﮏ رﻗﯿﺐ ﻣﻨﻄﻘﻮی ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯿﺮود‪ .‬در ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﮫ ﯾﺎ اﯾﺎﻻت‬
‫ﻣﺘﺤﺪه‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﺨﻨﯿﮏ ھﺎی آﻧﭽﻨﺎن ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﮫ ﻧﺪاﺷﺘﮫ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﺑﺎﻏﮭﺎ و ﺗﺎﮐﺴﺘﺎﻧﮭﺎی ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺑﺎ اداره ﺧﻮب‬
‫اﯾﻨﮑﺸﻮر ﺑﮫ ﺳﻄﺢ رﺳﯿﺪه ﮐﮫ ﺑﺎ ﻣﯿﺘﻮد ھﺎی ﻓﻌﻠﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﻤﯿﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻨﮑﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻧﮑﺸﺎﻓﺎت ﻣﺘﺬﮐﺮه ﻃﯽ ‪-15‬‬
‫‪ 20‬اﺧﯿﺮ و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﺴﺒﺘﺎ ً ﮐﻢ ﺧﺎرﺟﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ ﮐﻤﮏ ھﺎی ﻓﻌﻠﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪،‬‬
‫اﻧﮑﺸﺎف ﺳﺮﯾﻌﺘﺮ ﻣﺘﻮﻗﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .2.4‬ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﯿﺘﯽ‬
‫ﮐﺸﻮر ﻣﺎ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﺸﻮری اﺳﺖ ﻣﺤﺎط ﺑﮫ ﺧﺸﮑﮫ‪ ،‬ﮐﮫ اﯾﻦ ﯾﮏ ﻣﺸﮑﻞ اﺻﻠﯽ ﻓﺮاروی ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮر اﺳﺖ و اﯾﻦ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﯾﮏ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﮫ دو ﮐﺸﻮر ھﻤﺴﺎﯾﮫ ﯾﻌﻨﯽ اﯾﺮان و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ھﺰﯾﻨﮫ ﺗﺮاﺳﭙﻮرت اﻗﻼم‬
‫ﺻﺎدراﺗﯽ ﻣﺎ را ﺑﮫ ﺧﺎرج ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫‪ .3.4‬ﻋﺪم وﺟﻮد اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺮای ﭘﺮوﺳﺲ و ﺑﺴﺘﮫ ﺑﻨﺪی در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‬
‫اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺳﺒﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﮫ ﻣﻮاد ﺻﺎدراﺗﯽ ﻣﺎ ﺑﮫ ﺷﮑﻞ ﻣﻮاد ﺧﺎم ﺑﮫ ﺧﺎرج ﮐﺸﻮر ﺻﺎدر ﺷﻮد و در آﻧﺠﺎ ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ‬
‫ﺑﺴﺘﮫ ﺑﻨﺪی ﺳﺎده ﻗﯿﻤﺖ آن ﺑﮫ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﭘﺲ ﭼﺮا ﻣﺎ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر اﯾﻦ ارزش اﻓﺰوده را ﺑﺮای اﻗﻼم‬
‫ﺻﺎدراﺗﯽ ﺧﻮد اﯾﺠﺎد ﻧﮑﻨﯿﻢ‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﮫ ﮐﺎﻻھﺎی اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﮫ ﻧﺎم ﮐﺸﻮرھﺎی دﯾﮕﺮ ھﻤﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و اﯾﺮان ﺑﮫ ﺧﺎرج ﺻﺎدر ﺷﻮد و ﯾﺎ ﻣﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮﯾﻢ ھﻤﺎن ﮐﺎﻻھﺎی ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ و ﺑﺎ ﺑﺴﺘﮫ ﺑﻨﺪی‬
‫ﮐﺸﻮرھﺎی دﯾﮕﺮ دوﺑﺎره وارد ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪ .‬و اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﻣﻘﺪار ﺻﺎدراﺗﯽ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺧﻮد را )ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ‪ (500000000‬را‬
‫درﺳﺖ ﺳﻮرت ﺑﻨﺪی و ﺑﺴﺘﮫ ﺑﻨﺪی و ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ ﺣﺪوداً ‪ 4‬و ﻧﯿﻢ ﻣﯿﻠﯿﺎر داﻟﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و ارزش اﻓﺰوده آن ﺑﺎﻻ‬
‫ﺧﻮاھﺪ رﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ .4.4‬ﻣﺸﮑﻼت ﺗﻮﻟﯿﺪات داﺧﻠﯽ و ﮐﺸﺖ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﮐﮫ در ﺳﺮ راه ﺻﺎدرات اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ ﻗﻮی و ھﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﮐﺸﺖ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر در ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ آﻣﺎر و ارﻗﺎم ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﮔﺮ زارﻋﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﺑﺠﺎی ﮐﺸﺖ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‪،‬‬
‫اﻧﺎر‪ ،‬زﻋﻔﺮان و ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺸﺮوع را ﮐﺸﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ در ﺑﺎزارھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺑﮫ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی از ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر‬
‫ﻓﺮوﺧﺘﮫ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ و ﻋﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺼﯿﺐ ﮐﺸﻮر ﺧﻮاھﺪ ﮔﺸﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﮐﮫ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﯾﺎک ﺑﮫ ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻣﯿﻦ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﻣﺤﺼﻮﻻت ذﮐﺮ ﺷﺪه دارد و اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ زﻣﯿﻦ ﺑﺴﻨﺠﯿﻢ ﺑﺴﺎ ﮐﮫ ﻋﺎﯾﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت دﯾﮕﺮ از ﺗﺮﯾﺎک‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﮫ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﮫ ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر از ﻃﺮﯾﻖ ﻗﺎﭼﺎق ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﻔﻊ اﻋﻈﻢ آﻧﺮا زارع و‬
‫دوﻟﺖ و ﻣﺮدم ﻧﺒﺮده ﺑﻠﮑﮫ ﻣﺎﻓﯿﺎی ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ و در ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت ﻣﺎ درج ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .5.4‬ﻧﺒﻮد اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺟﻤﻊ آوری و ﻧﮕﮭﺪاری ﻣﺤﺼﻮﻻت در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‬

‫در ﺣﻮزه ﺗﻮﻟﯿﺪ ) زراﻋﺖ ( ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪه ﻣﺤﺼﻮﻻت اﻓﻐﺎﻧﯽ ﻧﺒﻮد اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻧﮕﮭﺪاری ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ ﻣﺪت اﻧﺪﮐﯽ ﻧﮕﮭﺪاری ﺷﻮد در ﺑﺎزار ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺑﮫ ﻗﯿﻤﺖ ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮوﺧﺘﮫ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‬
‫وﻟﯽ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﮫ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻣﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻧﮕﮭﺪاری و ذﺧﯿﺮه ﻣﺤﺼﻮﻻت وﺟﻮد ﻧﺪارد ھﻤﭽﻨﯿﻦ در زﻣﯿﻨﮫ ﺟﻤﻊ آوری‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت دوﻟﺖ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻗﻮی در دﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﮫ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮫ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ اﻧﺠﺎم دھﺪ )ﻣﺜﻼ در ﻧﮕﮭﺪاری اﻧﺎر(‪.‬‬

‫‪ .6.4‬ﻋﺪم ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎرﮐﺘﯿﻨﮓ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬

‫اﻏﻠﺐ ﮐﺎﻻھﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻨﺎم ﺧﻮد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺑﺎزارھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﮫ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم وﺟﻮد‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺎرﮐﺘﯿﻨﮓ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺳﻄﺢ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ) .‬ﻧﻮرم‪ ،‬ﻋﻼﻣﮫ اﺳﺘﻨﺪارد‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ و ‪.(.....‬‬

‫‪25‬‬
 ‫‪ .7.4‬ﻣﺸﮑﻼت اﻣﻨﯿﺖ داﺧﻠﯽ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ھﻤﺎﻧﻨﺪی ﮐﮫ در ﻗﺴﻤﺖ واردات ﺗﺬﮐﺮ داده ﺷﺪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت اﺳﺎﺳﯽ ﻓﺮاروی ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ ﻣﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻮن در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر اﻣﻨﯿﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ ﺗﺎ ﺑﻨﺎدر ﮐﺸﻮر وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ اﻗﻼم ﯾﺎ ﻣﻮرد‬
‫دﺳﺘﺒﺮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﮫ و ﯾﺎ ﺣﺮﯾﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .8.4‬ﻣﺸﮑﻼت ﺷﺎھﺮاه و ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮرت داﺧﻠﯽ‬

‫ﺷﺎھﺮاه ھﺎی ﮐﺸﻮر ھﻨﻮز ﺑﮫ ﺻﻮرت اﺳﺘﻨﺪارد آن ﺳﺎﺧﺘﮫ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ ﮐﮫ اﻣﮑﺎن ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪن آن در‬
‫ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎﯾﺪ زودﺗﺮ ﺑﮫ ﻣﻘﺼﺪ رﺳﺎﻧﯿﺪه ﺷﻮد در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﺧﺎﻃﺮ ھﻤﯿﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮرﺗﯽ‬
‫ﻣﻌﻄﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ھﺰﯾﻨﮫ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ داﺧﻠﯽ آن ﻧﯿﺰ ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬

‫‪ .9.4‬درک ﻧﺎدرﺳﺖ از ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎزار‬

‫ھﻨﻮز ﻣﻠﺖ و دوﻟﺖ ﻣﺎ ﯾﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺻﺤﯿﺢ از ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎزار آزاد ﻧﺪارﻧﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺎ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن واژه‬
‫ﺑﺎزار و آزاد را ﺑﺎ ھﻢ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﮐﻨﯿﻢ ﭼﻮن دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺧﻮد را ﺑﺎﻻی ﺗﺠﺎرت و ﺳﺎﯾﺮ ﻋﺮﺻﮫ ھﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮر داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ دوﻟﺖ از ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺧﻮد ﺷﺎﻧﮫ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮده و ﺑﺎﻻی ﺗﺠﺎر و ﻋﻤﻠﮑﺮد آﻧﮭﺎ‬
‫ﻧﻈﺎرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺪارد و ﺗﺠﺎر از اﯾﻦ اﻣﺮ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و در ﻗﺴﻤﺖ ﺻﺎدرات ھﺮ آﻧﭽﮫ را ﮐﮫ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ و ﺑﮫ‬
‫ﺳﻮدﺷﺎن اﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دھﻨﺪ‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫‪ .1‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ارﻗﺎم‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ – 10‬ﺳﻄﺢ درآﻣﺪ‬

‫ﺳﻄﺢ در آﻣﺪ؟‬

‫‪40‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪35‬‬
‫‪35‬‬
‫‪25‬‬
‫‪30‬‬
‫‪25‬‬
‫‪20‬‬
‫‪15‬‬
‫‪10‬‬
‫‪5‬‬
‫‪0‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪$5000‬‬ ‫‪5000-20000$‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪20000‬‬

‫از ﺷﮑﻞ ﻓﻮق ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻓﺮاد ﻣﻮدر ﻧﻤﻮﻧﮫ ﻣﺎ )‪ (%40‬ﮐﮫ در ﻋﺮﺻﮫ ﺗﺠﺎرت ﻣﺸﻐﻮل ھﺴﺘﻨﺪ ﻋﺎﯾﺪ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪ $5000‬در ﻣﺎه ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آورﻧﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ‪ %35‬از ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﮫ ﻣﺎ در ﺣﺪود ‪ %20000-5000‬در ﻣﺎه ﻋﺎﯾﺪ از‬
‫ﻣﺪرک ﺗﺠﺎرت ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری را ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻓﯿﺼﺪی ﻣﺘﺒﺎﻗﯽ ﯾﻌﻨﯽ ‪ %25‬از ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﮫ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ زا ‪ %20000‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آورﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﺑﺮای ‪ Trader‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ھﻤﯿﻦ ﻓﯿﺼﺪی ﮐﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ درآﻣﺪ را از ﺧﻮد ﻣﯽ ﺳﺎزد دارﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ھﺴﺘﻨﺪ)ﺷﮑﻞ ‪.(13‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -11‬در ﺗﺠﺎرت ﮐﺪام ﻧﻮع اﻣﺘﻌﮫ ﻣﺸﻐﻮل ھﺴﺘﯿﺪ؟‬

‫در ﺗﺠﺎرت ﮐﺪام ﻧﻮع اﻣﺘﻌﮫ ﻣﺸﻐﻮل ھﺴﺘﯿﺪ؟‬

‫‪75‬‬
‫‪80‬‬
‫‪70‬‬
‫‪60‬‬
‫‪50‬‬
‫‪40‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪10‬‬
‫‪20‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﻲ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺻﻨﻌﺘﻲ‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت‬

‫‪27‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -12‬ﻓﯿﺼﺪی ﺗﺎﺟﺮان ﮐﮫ در ﺳﺎﺣﺎت ذﯾﻞ ﻣﺸﻐﻮل اﻧﺪ‬

‫اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﻲ‪ ،‬ﭘﺲ در ﮐﺪام ﯾﮏ؟‬

‫‪70.6‬‬
‫‪80‬‬
‫‪70‬‬
‫‪60‬‬
‫‪50‬‬
‫‪40‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪17.6‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪5.9‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0‬‬
‫ﺑﺎﻏﺪاري‬ ‫ﻏﻠﮫ ﺟﺎت‬ ‫ﺳﺒﺰي ﺟﺎت‬

‫در ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﮐﺸﻮر را ﺑﮫ ﺳﮫ ﮐﺘﮕﻮری ﮐﮫ ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺻﻨﻌﺘﯽ و زراﻋﺘﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﮐﺮده و‬
‫ﺗﻮﻟﯿﺪات زراﻋﺘﯽ را ﺑﮫ ﻧﻮﺑﮫ ﺧﻮد ﺑﮫ ﺳﮫ ﺳﺎﺣﮫ ﻣﮭﻤﯽ )ﺑﺎﻏﺪاری‪ ،‬ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت و ﻏﻠﮫ ﺟﺎت( ﺗﺠﺰﯾﮫ ﻧﻤﻮده ﮐﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﮫ ﻣﺎ )ﺗﺎﺟﺮان( ‪ %75‬در ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮده ﮐﮫ از ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ %70.6‬آن در ﺑﺎﻏﺪاری‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﮫ ‪ %15‬و ‪ %10‬ﻣﺘﺒﺎﻓﯽ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﮫ ﻣﺎ ﺑﺎﻟﺘﺮﺗﯿﺐ در ﺳﮑﺘﻮرھﺎی ﭼﻮن ﺧﺪﻣﺎت و ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻤﺮﮐﺰ‬
‫ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬از ﺷﮑﻞ ﻓﻮق ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺠﺎرت ﭘﯿﺸﮥ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺪاری ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -13‬ﻃﺒﻘﮫ ﺑﻨﺪی ﺗﺎﺟﺮان ﺑﮫ اﺳﺎس ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ دوراﻧﯽ آﻧﮭﺎ‬

‫اوﺳﻂ ارزش ﺗﺒﺎدﻻت ﮐﺎﻻﯾﻲ ﺷﻤﺎ ﺑﮫ ﭼﮫ اﻧﺪازه اﺳ ﺖ؟‬

‫‪73.7‬‬
‫‪80‬‬
‫‪70‬‬
‫‪60‬‬
‫‪50‬‬
‫‪40‬‬
‫‪21.1‬‬
‫‪30‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪5.3‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪$10000‬‬ ‫‪10000-30000$‬‬ ‫‪30000-60000‬‬

‫‪28‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -14‬ﻓﯿﺼﺪی دﯾﺪ ﮔﺎھﺎ در ﻣﻮرد ﭼﺎﻟﺸﮭﺎی ﻓﺮاروی ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ‬

‫ﭼﺎﻟﺸﮭﺎي ﻓﺮاروي ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮐﺪام ھﺎ اﻧﺪ؟‬

‫‪90‬‬
‫‪90‬‬
‫‪80‬‬ ‫‪55‬‬
‫‪70‬‬
‫‪45‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪45‬‬
‫‪30‬‬
‫‪50‬‬
‫‪35‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪20 10‬‬
‫‪20‬‬ ‫ﻣﺎرﮐﯿﺘﻨﮓ‬
‫اﻣﻨﯿﺖ داﺧﻠﯽ‬
‫‪10‬‬
‫‪5‬‬ ‫اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺮای ﭘﺮوﺳﺲ‬
‫‪0‬‬ ‫‪5‬‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﯽ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬
‫زﯾﺎد‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬

‫ﻃﻮرﯾﮑﮫ ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ ﺗﺠﺎرت در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺎ دھﮫ ‪ 70 -60‬رﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﮫ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﮫ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﮫ ﺑﻌﺪ از دو دھﮫ‬
‫ﺟﻨﮓ ﺗﺠﺎرت ﺷﮑﻠﯽ دﯾﮕﺮی را ﺑﺨﻮد ﮔﺮﻓﺘﮫ‪ ،‬ﮐﮫ ﺣﺘﯽ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ھﻢ ﺷﺎھﺪ ﯾﮏ رﻗﻢ ﻋﻈﯿﻢ ﮐﺜﺮ در ﺑﯿﻼﻧﺲ‬
‫ﺗﺠﺎرت ھﺴﺘﯿﻢ‪ .‬روی ھﻢ رﻓﺘﮫ در ﺳﺮوی ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣﺸﮑﻼت ﭼﻮن ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﯽ‪ ،‬ﻋﺪم اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺮای ﭘﺮوﺳﺲ‪،‬‬
‫ﻋﺪم اﻣﻨﯿﺖ داﺧﻠﯽ و ﻣﺎرﮐﯿﺘﻨﮓ ﮐﮫ از ﺟﻤﻠﮫ ﺣﺎد ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ رود ردﯾﻒ ﺑﻨﺪی ﮐﺮده و ﺧﻮاھﺎن اﺑﺮاز‬
‫ﻧﻈﺮھﺎ در ﻣﻮرد ﺷﺪﯾﻢ ﮐﮫ‪ :‬از ﺟﻤﮫ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﮫ ﻣﺎ ‪ %90‬آن ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﯽ را ﺑﮫ درﺟﮫ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‪ ،‬اﻣﮑﺎﻧﺎت‬
‫ﺑﺮای ﭘﺮوﺳﺲ را ‪ %45‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‪ %35-‬زﯾﺎد‪ %20 -‬ﻣﺘﻮﺳﻂ درﺟﮫ ﺑﻨﺪی ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﺑﮫ ھﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻣﻨﯿﺖ داﺧﻠﯽ‬
‫را ‪ %45‬و ‪ %45‬زﯾﺎد و ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد و ﻣﺎرﮐﯿﺘﻨﮓ را ‪ %55‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﭼﺎﻟﺶ ﺟﺪی ﺻﺪ راه ﺗﺠﺎرت در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫داﻧﺴﺘﮫ اﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﮫ ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﮫ ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﯽ و ﻣﺎرﮐﯿﺘﻨﮓ ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت ﺟﺪی ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -15‬ﻓﯿﺼﺪی دﯾﺪﮔﺎھﺎ در ﻣﻮرد واﺑﺴﺘﮕﯽ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ‬

‫از ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﭼﮫ اﻧﺪازه واﺑﺴﺘﮫ ﺑﮫ رﺷﺪ ﺳﮑﺘﻮر‬
‫زراﻋﺖ اﺳ ﺖ؟‬
‫‪5%‬‬

‫‪30%‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬
‫زﯾﺎد‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪65%‬‬

‫ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﮫ اﻣﺮوزی در ﮔﺬﺷﺘﮫ ھﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﮫ زراﻋﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﺻﻨﻌﺖ و اﻧﮑﺸﺎف و ﮐﺎرﮐﺮدھﺎی‬
‫ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎﻻی زراﻋﺖ ﺑﺎﻋﺚ آی ﺷﺪ ﺗﺎ آﻧﮭﺎ از زﻣﯿﻦ ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻼت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺪﺳﺖ آورﻧﺪ و اﻣﺮوز اﯾﻦ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﮫ ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﮫ اﺻﻼً ﺑﺎ زراﻋﺖ ﺳﺮوﮐﺎر ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻠﮑﮫ ﻣﯿﮑﺎﻧﯿﺰه ﺷﺪن زراﻋﺖ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺨﻢ ھﺎی‬
‫ﺑﺬری اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺣﺎﺻﻞ دھﯽ زراﻋﺖ آﻧﮭﺎ را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺎﺧﺘﮫ اﺳﺖ ﺑﮫ ھﻤﺎن اﺳﺎس اﺳﺖ ﮐﮫ زراﻋﺖ ﮐﻢ آﻧﮭﺎ ﺣﺎﺻﻼت‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از زراﻋﺖ ھﺎی ﮔﺬﺷﺘﮫ آﻧﮭﺎ دارد‪ .‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﮫ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺪم ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ اﻣﻨﯿﺖ‪ ،‬ﺗﺴﮭﯿﻼت‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﯽ و ﻋﺪم دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﮫ ﺗﺨﻤﮭﺎی ﺑﺬری اﺻﻼع ﺷﺪه‪ .....‬در زراﻋﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن رﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﮫ ﺑﭽﺸﻢ ﻧﻤﯿﺨﺮد‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﮫ ھﻤﺎن ﻣﻮﻗﻒ ﺳﺎﺑﻘﮫ ای را ﮐﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در دھﮫ ھﺎی ‪ 60‬و ‪ 70‬دﺷﺘﮫ ﺑﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﮫ ﻧﻔﻊ ﮐﺸﻮر ھﺎی ھﻤﺴﺎﯾﮫ از دﺳﺖ‬
‫داده و ﺑﮫ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر وارداﺗﯽ ﻣﺒﺪل ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ آﻣﺎر ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ‪ %65‬ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﮫ ﻣﺎ رﺷﺪ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ را‬
‫ﺑﺼﻮرت ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد واﺑﺴﺘﮫ ﺑﮫ رﺷﺪ و اﻧﮑﺸﺎف زراﻋﺖ داﺳﺘﮫ اﻧﺪ‪ ،‬و ﻣﺘﺒﺎﻗﯽ ‪ %30‬ﺑﮫ درﺟﮫ زﯾﺎد و ‪ %5‬دﯾﮕﺮ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻣﺘﻮﺳﻂ آﻧﺮا ﺑﯿﺎن داﺷﺘﮫ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -16‬ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﮑﮭﺎ در ﺗﺴﺮﯾﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎی ﺗﺠﺎری در ﮐﺸﻮر‬

‫ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﮑﮭﺎ را در ﺗﺴﺮﯾﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎي ﺗﺠﺎري ﺗﺎن ﭼﮕﻮﻧﮫ ﻣﯿﺪاﻧﯿ ﺪ؟‬

‫‪30%‬‬

‫‪70%‬‬

‫ﺧﻮب‬ ‫ﺑﺪ‬

‫‪30‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﮫ ﺑﺎﻧﮑﮭﺎ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن رﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﮫ ای در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﮫ ﺑﺎﻧﮑﮭﺎ ﯾﮑﯽ از ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻤﺪه‬
‫دوران دھﻨﺪه ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ و اﯾﺠﺎد ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﮫ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﮔﺬاران ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻋﻤﯿﻖ‬
‫را ﺑﺎﻻﯾﯽ ھﺮ ﺳﮑﺘﻮر اﻗﺘﺼﺎدی دارد‪ ،‬ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص رﺷﺪ ﺗﺠﺎرت در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر واﺑﺴﺘﮫ ﺑﮫ ﺗﺼﺤﯿﻼت ﮐﺮﯾﺪﯾﺘﯽ و اﯾﺠﺎد‬
‫ﻗﺮﺿﮫ ھﺎ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﮭﻞ ﺑﺮای ﺗﺎﺟﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﮫ از آﻣﺎر ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﮫ از ﺟﻤﻠﮫ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﮫ ﻣﺎ‬
‫‪ %70‬آن ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﮑﮭﺎ را در روﻧﺪ ﺗﺠﺎری ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻔﯿﺪ داﻧﺴﺘﮫ و ﻣﺘﺒﺎﻗﯽ ‪ %30‬ﻏﯿﺮ ﻣﺜﻤﺮ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -17‬ﻓﯿﺼﺪی دﯾﺪﮔﺎه ھﺎ در ﻣﻮرد ﮐﺎرﮐﺮدھﺎی دوﻟﺖ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ در ﻋﺮﺻﮫ ﺗﺠﺎرت‬

‫آﯾﺎ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﮫ و ﺳﮭﻞ اﻧﮕﺎري دوﻟﺖ و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﯾﮑﻲ از‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ رﺷﺪ ﺑﻄﻲ ﻓﻌﺎﻟﺘﮭﺎي ﺗﺠﺎري ﺷﻤﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ؟‬

‫‪55‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪45‬‬
‫‪50‬‬
‫‪40‬‬
‫‪30‬‬
‫‪20‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0‬‬
‫ﺑﻠﻲ‬ ‫ﻧﺨﯿﺮ‬

‫دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در آﻏﺎر ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺟﮭﺎﻧﯽ ﺑﺎزﺳﺎزی ﺳﮑﺘﻮرھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﮫ در ﮐﺸﻮر را ﯾﮑﯽ از‬
‫اوﻟﻮﯾﺖ ھﺎی ﮐﺎری ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮﺷﻤﺮد و ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﮫ اﯾﻦ ﻣﻌﻤﻮل دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬از ان ﺟﺎﯾﯽ ﮐﮫ ﺑﺎزﺳﺎزی ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ‬
‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮﺟﮫ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮدوﻟﺖ را ﺿﺮورت دارد و دوﻟﺖ اﺳﻼﻣﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺳﮑﺘﻮر ھﺎ‬
‫در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻗﺪم ھﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺮداﺷﺖ وﻟﯽ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﮫ‪ ،‬در ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﮫ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ اﮐﺜﺮﯾﺖ از زارﻋﯿﻦ ﯾﻌﻨﯽ‬
‫‪ %55‬ﺑﮫ ﮐﺎرﮐﺮدھﺎی دوﻟﯿﺖ و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ را در زﻣﯿﻨﮫ ﻣﻨﻔﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﻮده و ‪ %45‬آﻧﮭﺎ از دوﻟﺖ و ﻣﺆﺳﺴﺎت‬
‫ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺧﻮﺷﻨﻮد ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ‪ -18‬ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﺎﺟﺮان‬

‫ﻋﺎﯾﺪ ﺣﺎﺻﻠﮫ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎي ﺗﺠﺎري ﺗﺎن ﺗﺎ ﭼﮫ اﻧﺪازه ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﺨﺎرج ﺗﺎﻧﺮا‬

‫ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ؟‬
‫‪50‬‬

‫‪50‬‬ ‫‪40‬‬

‫‪40‬‬

‫‪30‬‬

‫‪20‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪10‬‬

‫‪0‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬ ‫زﯾﺎد‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬

‫اﯾﻨﮑﮫ زراﻋﺖ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﮫ ﺷﮑﻞ ﻋﺼﺮی آن ﺗﺠﮭﯿﺰ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻟﮭﺬا ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻋﺎﯾﺪ ﺑﮫ ﺳﻄﺢ ﮐﮫ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻔﺎﯾﺖ‬
‫زﻧﺪه ﮔﯽ دھﻘﺎن و ﺧﺎﻧﻮاده آﻧﺮا ﻧﻤﺎﯾﺪ ھﻨﻮز ﮐﻤﺘﺮ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﮫ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ‪ %10‬ﺗﺎﺟﺮان اﻓﻐﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﮫ ﺻﻮرت درﺳﺖ ﻣﺨﺎرج ﺧﻮد را ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺮده و ﻣﻔﺎد در زﻣﯿﻨﮫ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﯿﺂورﻧﺪ و ‪ %50‬آن ﮐﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﺎ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دھﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺨﺎرج ﺧﻮد را ﺗﮑﺎﻓﻮ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ‪ %40‬ﭼﻨﺎن ﻋﺎﯾﺪی ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﯽ آورﻧﺪ‬
‫ﺑﮫ اﻧﺪازه ﮐﮫ ﻣﺼﺮف ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﭘﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﮫ ﻣﯿﮕﯿﺮﯾﻢ ﮐﮫ ﻧﻈﺮ ﺑﮫ دﻻﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﮫ ﮐﮫ از ﺟﻤﻠﮫ‪ -‬ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﯽ و‬
‫اﻣﻨﯿﺘﯽ‪ ،‬ﻋﺪم ﺗﺴﮭﯿﻼت ﺑﺎﻧﮑﯽ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﮭﻞ وﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ اﺟﻨﺎس ‪ ....‬ﺑﺎﻋﺚ آن ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﺮﻧﺴﯿﭗ ﻣﻔﯿﺪﯾﺖ و‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯾﺖ را ﺑﮫ درﺳﺘﯽ ﺑﺮآورده ﻧﺴﺎزد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ -19‬ﺻﺎدرات و واردات‬

‫وﺿﻊ ﺻﺎدرات و واردات را در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﭼﮕﻮﻧﮫ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ؟‬

‫‪60‬‬
‫‪60‬‬
‫‪50‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪45‬‬
‫‪30‬‬
‫‪20‬‬
‫‪25‬‬
‫‪5‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪20 5‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0‬‬ ‫واردات‬
‫زﯾﺎد‬ ‫ﺻﺎدرات‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﮐﻢ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ‬

‫‪32‬‬
 ‫ﺧﻼﺻﮫ‬
‫ﻃﻮرﯾﮑﮫ ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ ﺻﺎدرات اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺳﺎﻟﮭﺎی ﻣﺘﻤﺎدی داراﯾﯽ ﮐﺴﺮ ﺑﻮده‪ ،‬و ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻻﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﺼﺎدی‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺟﻨﮕﮭﺎ و ﺑﯽ ﺛﺒﺎﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯿﮭﺎ و ﻣﮭﺎﺟﺮﺗﮭﺎی ﻣﺘﻮاﻟﯽ‪ ،‬ﻋﺎﯾﺪ ﮐﻢ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ زراﻋﺖ و‬
‫ﺗﺨﺮﯾﺐ زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎرھﺎی زراﻋﺘﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻮﻗﻒ ﺧﻮد را در ﺑﺎزارھﺎی ﺟﮭﺎﻧﯽ از ﺳﺎل ‪ 1960‬ﺑﮫ اﯾﻦ ﻃﺮف ﺑﮫ ﻧﻔﻊ‬
‫ﮐﺸﻮر ھﺎی اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﯿﮫ ﮐﮫ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻨﺤﯿﺚ ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺰرگ ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و رﻗﺒﺎﺋﯽ اﺻﻠﯽ‬
‫در زﻣﯿﻨﮫ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮم ﭼﺎﻟﺸﮭﺎﯾﯽ را ﮐﮫ ﺻﺪ راه ﺻﺎدرات و ﺑﺨﺼﻮص ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮۀ ﺧﺸﮏ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﮫ اﺳﺖ‬
‫ﻋﺒﺎرت از ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﯽ در اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻧﻘﺎط اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت اﻣﻨﯿﺘﯽ‪ ،‬ورﺷﮑﺴﺖ ﺷﺪن ﻓﺎﺑﺮﯾﮑﺎت ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺑﻨﺎﺑﺮ‬
‫رﻗﺎﺑﺘﮭﺎی ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ھﻤﺴﺎﯾﮫ ھﺎ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ و ﻋﺪم وﺟﻮد اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺮای ﭘﺮوﺳﺲ و‬
‫ﺑﺴﺘﮫ ﺑﻨﺪی‪ ،‬ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻨﺤﯿﺚ رﻗﺒﺎ در زﻣﯿﻨﮫ و ﺑﺎﻻﺧﺮه درک ﻧﺎدرﺳﺖ از ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎزار ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﮫ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﮭﺘﺮﯾﻦ ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪۀ ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ و ﺗﺎزه‪ -‬ﻗﺎﻟﯿﻦ و ﭘﻮﺳﺖ ﻗﺮه ﻗﻞ ﺳﻄﺢ‬
‫ﮐﺸﻮرھﺎی ﻣﻨﻄﻘﮫ و ﺟﮭﺎن ﺑﻮده ﮐﮫ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﮫ ﻣﯿﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﮫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن درﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرھﺎی ﺟﮭﺎن در ﺗﻮﻟﯿﺪ اﯾﻦ ﺳﮫ ﻗﻠﻢ‬
‫داراﯾﯽ ﻣﺰﯾﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻮده و اﺳﺖ‪ .‬ﮐﮫ ﺳﮭﻢ ﺑﺰرﮔﯽ را در ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺎدﯾﺎت داراه و ﻧﻘﺶ ﻣﮭﻤﯽ را در ورود اﺳﻌﺎر ﺑﮫ‬
‫ﮐﺸﻮر اﯾﻔﺎ ﻧﻤﻮده ﺑﻨﺎً ﺑﺮای ھﺮﭼﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ رﺷﺪ و اﻧﮑﺸﺎف ﺻﺎدرات ﻓﺮﺻﺘﮭﺎی را در اﺧﺘﺎر دارﯾﻢ‪ ،‬ﮐﮫ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﻋﻤﺎر‬
‫زﯾﺮ ﺑﻨﺎھﺎی زراﻋﺘﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﮔﺬاری ﺧﺎرﺟﯽ و داﺧﻠﯽ در ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻏﺪاری‪ ،‬ﺳﺒﺴﺎﯾﺪﯾﮭﺎی دوﻟﺘﯽ و داﯾﺮ ﻧﻤﻮدن‬
‫ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺎھﺎ در زﻣﯿﻨﮫ راه را ﺑﺴﻮی اﻧﮑﺸﺎف ﺻﺎدرات و ﺑﮭﺒﻮد وﺿﻊ ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺎدﯾﺎت و اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻄﺢ اﺳﺘﺨﺪام ھﻤﻮار‬
‫ﻣﯿﺴﺎزد‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫ﻧﺘﯿﺠﮫ ﮔﯿﺮی و ﭘﯿﺸﻨﮭﺎدات‬
‫ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﮫ ﺑﻌﺪ از ﻣﻘﺎﯾﺴﮫ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺟﻤﻊ آوری ﺷﺪه از ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﺨﺘﻠﻔﮫ و دﯾﺪﮔﺎھﺎ در زﻣﯿﻨﮫ از‬
‫ﻣﺤﻞ ﺳﺮوی ﻣﯿﺘﻮان ﮔﻔﺖ از ﺟﻤﻠﮫ‪ ،‬ﺗﻌﺪادی زﯾﺎد ﭼﺎﻟﺸﮭﺎی ﮐﮫ ﻣﺎﻧﻊ اﻧﮑﺸﺎف ﺻﺎدرات در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﮔﺮدﯾﺪه‪،‬‬
‫ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﯽ و ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮرت داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت اﻣﻨﯿﺖ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﭘﺮوﺳﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺪرد ﺟﮭﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﺪﯾﺪھﺎی اﻧﺪ ﮐﮫ ﻣﻨﺤﯿﺚ ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ و ﻣﮭﻤﺘﺮﯾﻦ ﭼﺎﻟﺶ ﻓﺮاروی ﺻﺎردات )ﺑﺨﺼﻮص ﻣﯿﻮۀ ﺧﺸﮏ( ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﮐﮫ‬
‫ﺗﻮﺟﮫ ﺟﺪی و اﻗﺪام ﺑﮫ ﺣﻞ ﻓﻮری را ﻧﯿﺎز دارد‪.‬‬

‫در ﻧﺘﯿﺠﮫ ﭘﯿﺸﻨﮭﺎدات ﻏﺮض ﺑﮭﺒﻮد وﺿﻌﯿﺖ ﺻﺎدرات ﻃﻮری ذﯾﻞ ﺷﻤﺎره ﮔﺬاری ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ ‬ﺗﻮﺟﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﮫ ارزش اﻓﺰاﯾﯽ اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر‬

‫ﯾﮑﯽ از راه ھﺎی ﻣﻔﯿﺪ ﺟﮭﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات و ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ ﮐﯿﻔﯿﺖ آﻧﮭﺎ ﺑﮫ اﻧﺪازه اﺳﺘﺎﻧﺪاردھﺎی ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﯽ‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ارزش اﻓﺰوده ﮐﺎﻻھﺎ از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ روی آﻧﮭﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﮔﺬاری ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﮫ وﻗﻮع ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﻣﺎ اﮐﺜﺮاً ﮐﺎﻻھﺎی ﺧﻮد را ﺑﮫ ﺻﻮرت ﻣﻮاد ﺧﺎم ﺑﮫ ﮐﺸﻮرھﺎی دﯾﮕﺮ‬
‫ﺻﺎدر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ و در ﮐﺸﻮرھﺎی دﯾﮕﺮ ﺑﻌﺪ از ﯾﮏ ﺑﺴﺘﮫ ﺑﻨﺪی ﺳﺎده ﺑﮫ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدﺗﺮی ﺑﮫ ﺧﻮد ﻣﺎ ﻓﺮوﺧﺘﮫ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺮش اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ .‬و اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر آﻧﮭﺎ را ﺳﻮرت ﺑﻨﺪی و ﺑﺴﺘﮫ ﺑﻨﺪی ﻧﮭﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ‬
‫ﻋﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮی را از اﯾﻦ رھﮕﺬر در ﮐﺸﻮر ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﻢ ﮐﮫ در رﺷﺪ ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮر ﻣﻔﯿﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﻮﺟﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻣﻨﯿﺘﯽ‬

‫در ھﻤﮫ ﺳﮑﺘﻮرھﺎی ﮐﺸﻮر وﻗﺘﯽ اﻣﻨﯿﺖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﮐﺎر ﺑﻮﺟﻮد ﻧﺨﻮاھﺪ آﻣﺪ ﭘﺲ ﺑﮫ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﺴﺘﺮش‬
‫ﺻﺎدرات و ﺑﮭﯿﻨﮫ ﺳﺎزی واردات ﮐﺸﻮر اﻟﺰاﻣﺎً وﺟﻮد اﻣﻨﯿﺖ ﺣﺘﻤﯽ اﺳﺖ و در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﯿﺸﺘﺮی‬
‫را ﻣﺒﺬول ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺗﻼش ﺑﯿﺸﺘﺮی ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﮑﻼت اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻓﺮاروی ﺗﺠﺎر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﮐﮫ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن اﻣﻨﯿﺖ در ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﺑﺤﺚ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﺼﻠﯽ اﺳﺖ و دارای ﺟﻨﺒﮫ ھﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ زﯾﺎدی ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ ﻣﺆﺛﺮ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﮐﺎﻻھﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ ﮐﺸﻮر در ﺳﻄﺢ ﺟﮭﺎﻧﯽ‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺎﻻھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺑﺼﻮرت دﻗﯿﻖ ﺑﮫ ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن آﻧﮭﺎ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از‬
‫ارزش آﻧﮭﺎ ﮐﺎﺳﺘﮫ ﺷﻮد ﺑﺮای ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﻌﻈﻠﮫ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﯿﻤﮭﺎﯾﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﯾﻨﺪ ﮐﮫ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪات اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دﻗﯿﻖ و ﻣﺆﺛﻖ ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﻃﺮﯾﻖ آﻧﮭﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎ را ﺑﺮای ﮐﺎﻻی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬
‫ﺑﺪاﻧﯿﻢ و ﺑﺮاﺳﺎس آن ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪات ﮐﺸﻮر را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ ﮐﮫ اﯾﻦ اﻣﺮ ھﻢ از ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ھﻢ از ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫)دوﻟﺖ( ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫‪ ‬ﺗﻘﻮﯾﮫ زﯾﺮ ﺑﻨﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮر‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﻓﻘﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﯾﻌﻨﯽ دوﻟﺖ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا زﯾﺮﺑﻨﺎھﺎی ﮐﺸﻮر را از ﻗﺒﯿﻞ‬
‫ﺗﺮاﺳﭙﻮرت‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎت آب و ﺑﺮق و ﻏﯿﺮه را ﺗﻘﻮﯾﮫ ﻧﻤﺎﯾﺪ و در ﮐﻨﺎر آن ﺑﮫ ﺗﻘﻮﯾﮫ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ و ﺻﻨﻌﺖ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫در ﮐﺸﻮر راه ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮای ﺗﺮاﺳﭙﻮرت ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﮐﺎﻻھﺎ را ﺑﮫ آﺳﺎﻧﯽ ﺗﺒﺎدﻟﮫ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ و ﻣﺼﺎرف ﻧﯿﺰ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﻣﺜﺎل دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﮔﺬاری ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺳﭙﺲ زراﻋﺖ‬
‫ﻧﯿﺎزھﺎی ﺑﺨﺶ ﺻﻨﻌﺖ را رﻓﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺎﻻ رﻓﺘﮫ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ از اﻗﻼم ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﺷﺪه در ﺳﮑﺘﻮرھﺎی زراﻋﺖ و ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮای ﺻﺎدرات ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ ‬اﺣﺪاث ﺷﺎھﺮاه ھﺎی ﺑﺮای ﺗﺮاﺳﭙﻮرت ﺳﮭﻠﺘﺮ داﺧﻠﯽ‬

‫ﺷﺎھﺮاه ھﺎی ﺣﻠﻘﻮی ﺷﺎھﺮاه ھﺎﯾﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﮫ ﮐﺎﻻھﺎ از ﯾﮏ ﻃﺮف از ﻣﺒﺪأ ﺑﮫ ﻣﻘﺼﺪ رﺳﺎﻧﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و از ﻃﺮف‬
‫دﯾﮕﺮ از ﻣﻘﺼﺪ ﺑﮫ ﻣﺒﺪأ ‪.‬ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻠﯽ ھﻢ اﺷﺎره ﺷﺪ ﺗﺮاﺳﭙﻮرت ﻧﻘﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮭﻤﯽ در ﮐﺎھﺶ ﻣﺼﺎرف‬
‫و اﻧﺘﻘﺎل ﮐﺎﻻھﺎ دارد ﭘﺲ ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﺷﺎھﺮاه ھﺎی ﺣﻠﻘﻮی ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﺎھﺶ ﻣﺼﺎرف ﺑﮫ ﺑﮭﺒﻮد ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮرت‬
‫داﺧﻠﯽ ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ ﺗﺎ ﮐﺎﻻھﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ و وارداﺗﯽ زودﺗﺮ ﺑﮫ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬اﯾﺠﺎد ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮐﺎﻻھﺎ و ﺧﺪﻣﺎت‬

‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﮫ در ﮔﻤﺮﮐﺎت ﮐﺸﻮر ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻮاﻟﯿﺘﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﺻﺤﯿﺤﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﮐﺎﻻھﺎی ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدی ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﯾﺎ ﮐﺎﻻھﺎی ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪه و ﺑﺪردﻧﺨﻮر وارد ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ ھﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺠﺎر را ﻣﺘﻀﺮر ﺳﺎزد و ھﻢ ﻣﺴﺘﮭﻠﮑﯿﻦ‬
‫را‪ .‬ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﯾﻦ ﻣﻌﻀﻠﮫ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﯿﻔﯿﺖ درﺳﺘﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﻘﻂ ﮐﺎﻻھﺎی ﻣﺮﻏﻮب وارد‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ ‬ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاری ﺻﺤﯿﺢ و ﻣﻨﻄﻘﯽ در ﻣﻮرد ﺗﻌﺮﻓﮫ ھﺎ و ﺗﮑﺲھﺎی ﮔﻤﺮﮐﯽ‬

‫دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﮭﺒﻮد وﺿﻊ ﺑﯿﻼﻧﺲ ﺗﺠﺎرت )ﻣﺜﺒﺖ ﺗﺮ ﮐﺮدن آن( و ﺑﮭﺒﻮد وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﮫ از ﺳﯿﺎﺳﺘﮭﺎی‬
‫ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬اﻟﺒﺘﮫ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﮭﺎ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺑﻮﺳﯿﻠﮫ اﻓﺮاد ﻣﺘﺨﺼﺺ اﺧﺬ ﻧﺸﻮد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺘﯿﺠﮫ‬
‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻻی ﮐﺎﻻھﺎی ﺗﺠﻤﻠﯽ و ﻟﻮﮐﺲ و ﮐﺎﻻھﺎی ﻏﯿﺮ ﺿﺮوری وارداﺗﯽ ﺗﻌﺮﻓﮫ‬
‫زﯾﺎدﺗﺮی وﺿﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ از ورود ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه آﻧﮭﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﻮد و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺑﺎﻻی ﮐﺎﻻھﺎی ﺿﺮوری و ﮐﺎﻻھﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﮫ ﺟﺰ اﺣﺘﯿﺎﺟﺎت اوﻟﯿﮫ ﻣﺮدم ھﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺗﻌﺮﻓﮫ ﮐﻤﺘﺮی وﺿﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ در ﻣﺮدم ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در آﺳﺎﯾﺶ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﮐﮫ ﺗﻌﺮﻓﮫ ھﺎی ﮔﻤﺮﮐﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﺎﻻی ﻗﯿﻤﺖ ﻋﺮﺿﮫ ﮐﺎﻻھﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد و اﮔﺮ ﮐﺎﻻھﺎی ﻟﻮﮐﺲ ﮔﺮان ﺗﺮ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ آﻧﭽﻨﺎن ﻣﮭﻢ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ ﮐﺎﻻھﺎی ﺿﺮوری ﮔﺮان ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪35‬‬
 ‫‪ ‬ﺳﮭﻤﯿﮫ ﺑﻨﺪی ﺻﺎدرات و واردات ﮐﺸﻮر‬
‫در راه ﺣﻞ ﻗﺒﻠﯽ اﮔﺮ ﻣﯿﺰان اﯾﻦ ﺗﻌﺮﻓﮫ ھﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪات داﺧﻠﯽ و ﻣﯿﺰان ﺳﺮﻣﺎﯾﮫ ﮔﺬاری در ﮐﺸﻮر‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ و ﯾﺎ ﮐﺎھﺶ ﭘﯿﺪا ﻧﮑﻨﺪ و ﺻﺮف ﺿﺮوری و ﻏﯿﺮﺿﺮوری ﺑﻮدن آﻧﮭﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﮫ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﮫ ﺿﺮر ﺗﻮﻟﯿﺪات‬
‫داﺧﻠﯽ و وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﮐﺎﻻھﺎﯾﯽ زﯾﺎد وارد ﺷﻮد ﮐﮫ در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻣﯿﺸﻮد اﯾﻦ ﺑﮫ ﺿﺮر ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎن داﺧﻠﯽ اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﺎﻻھﺎ ﺳﮭﻤﯿﮫ ﺑﻨﺪی ﺷﻮﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻘﻂ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺣﺪ ﻣﻌﯿﻨﯽ‬
‫وارد ﺷﻮﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪاری ﮐﮫ ﻣﯿﺰان ﺗﻘﺎﺿﺎﯾﯽ را ﮐﮫ ﺗﻮﻟﯿﺪات داﺧﻠﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﻮﺷﺶ دھﻨﺪ وارد ﺷﻮد و ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﯾﺎ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻮدن آن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﮫ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻟﻄﻤﮫ ﺑﺰﻧﺪ و ﯾﺎ ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺎﻻھﺎﯾﯽ را ﮐﮫ ﻣﻮرد ﺿﺮورت ﺟﺎﻣﮫ اﺳﺖ‬
‫و در داﺧﻞ ﮐﺸﻮر ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﺸﻮد ﺑﺪون دﻟﯿﻞ ﺻﺎدر ﺷﻮد و ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮر ھﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﮭﻤﯿﮫ ﺑﻨﺪی ﺷﻮد زﯾﺮا ﮐﮫ ﺑﺎز ھﻢ‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮرم در ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺳﯿﺴﺘﻢ اداری درﺳﺖ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ‬

‫اﻣﺮوزه ﺳﯿﺴﺘﻢ اداری ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ در ﺑﺨﺶ ﮔﻤﺮﮐﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻓﺎﺳﺪ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻠﺨﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺘﮫ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻮارد ﺑﮫ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﺎﻣﻼً اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ از رﯾﺸﮫ اﺻﻼح و ﯾﺎ ﻋﻮض ﺷﻮد و‬
‫در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد ھﻢ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﮫ ﺻﻮرت درﺳﺖ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺴﺘﮭﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﮫ را ﺑﮫ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﺴﭙﺎرد ﮐﮫ اﻣﯿﻦ وی ھﺴﺘﻨﺪ و ﺧﯿﺎﻧﺖ در اﻣﺎﻧﺖ اﻧﺠﺎم ﻧﺪھﻨﺪ و ﮐﺎرھﺎی ﺧﻮد را ﺑﮫ ﺻﻮرت ﺻﺤﯿﺢ و درﺳﺖ اﻧﺠﺎم‬
‫دھﻨﺪ و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﮏ ﻣﺮوری ﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن اداری ﺧﻮد داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻘﺺھﺎی آن را رﻓﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫ﻓﮭﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺄﺧﺬ‬
‫اداره ﻣﺮﮐﺰی اﺣﺼﺎﺋﯿﮫ)‪. (1385‬ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﮫ اﺣﺼﺎﺋﯿﮫ ﺗﺠﺎرت ‪.‬ﮐﺎﺑﻞ‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫اداره ﻣﺮﮐﺰی اﺣﺼﺎﺋﯿﮫ)‪. (1386‬ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﮫ اﺣﺼﺎﺋﯿﮫ ﺗﺠﺎرت ‪.‬ﮐﺎﺑﻞ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫اداره ﻣﺮﮐﺰی اﺣﺼﺎﺋﯿﮫ)‪. (1387‬ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﮫ اﺣﺼﺎﺋﯿﮫ ﺗﺠﺎرت ‪.‬ﮐﺎﺑﻞ‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫اداره ﻣﺮﮐﺰی اﺣﺼﺎﺋﯿﮫ)‪. (1386-1381‬ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ‪.‬ﮐﺎﺑﻞ‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫اﺳﺘﻨﺪرد ﺳﺎزی ﻣﺤﺼﻮل)‪.(1388‬‬ ‫‪.5‬‬
‫‪http://avg.urlseek.vmn.net/search.php?tbn=avg&type=dns&lg=ww&q=www%2Eiso9000‬‬
‫‪council%2Eorg‬‬
‫‪ .6‬اﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی اﻧﮑﺸﺎف اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن )‪.(1387‬‬
‫‪ .7‬ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬ﻓﺮﯾﺪون)‪ .(1385‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﻘﺎﯾﺪ اﻗﺘﺼﺎدی‪ .‬ﺗﮭﺮان)ﻧﺸﺮ ﻧﯽ ‪ (1375‬ﭼﺎپ ﺷﺸﻢ‪.‬‬
‫‪ .8‬دﯾﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻨﺪر )‪ .(2006‬رواﺑﻂ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ :‬ﻧﻈﺮﯾﮫ ھﺎی ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ .‬آﻟﻤﺎن‪.‬‬
‫‪ .9‬وزارت زراﻋﺖ)‪. (1388‬ﻣﺎﺳﺘﺮ ﭘﻼن زراﻋﺘﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‪.‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫‪http://www.epaa.org.af/dryfruit Export Promotion Agency of Afghanistan .10‬‬

‫‪37‬‬
 (Index) ‫ﺿﻤﺎﯾﻢ‬
‫ ﺳﻄﺢ در آﻣﺪ؟‬-11 ‫ﺟﺪول‬

Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid ‫ﮐﻤﺘﺮ از‬
8 40.0 40.0 40.0
5000$
5000-
7 35.0 35.0 75.0
20000$
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از‬
5 25.0 25.0 100.0
20000
Total 20 100.0 100.0

‫ در ﺗﺠﺎرت ﮐﺪام ﻧﻮع اﻣﺘﻌﮫ ﻣﺸﻐﻮل ھﺴﺘﯿﺪ؟‬-12 ‫ﺟﺪول‬

Cumulativ
Frequency Percent Valid Percent e Percent
Valid ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
15 75.0 75.0 75.0
‫زراﻋﺘﻲ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺻﻨﻌﺘﻲ‬ 2 10.0 10.0 85.0
‫ﺧﺪﻣﺎت‬ 3 15.0 15.0 100.0
Total 20 100.0 100.0

‫ ﭘﺲ در ﮐﺪام ﯾﮏ؟‬،‫ اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﻲ‬-13 ‫ﺟﺪول‬

Cumulative
Frequency Percent Valid Percent Percent
Valid ‫ﺑﺎﻏﺪاري‬ 12 60.0 70.6 70.6
‫ﻏﻠﮫ ﺟﺎت‬ 3 15.0 17.6 88.2
‫ﺳﺒﺰي ﺟﺎت‬ 1 5.0 5.9 94.1
4 1 5.0 5.9 100.0
Total 17 85.0 100.0
Missing 99 3 15.0
Total 20 100.0

‫ اوﺳﻂ ارزش ﺗﺒﺎدﻻت ﮐﺎﻻﯾﻲ ﺷﻤﺎ ﺑﮫ ﭼﮫ اﻧﺪازه اﺳﺖ؟‬-14 ‫ﺟﺪول‬

Cumulativ
Frequency Percent Valid Percent e Percent
Valid 10000$‫ﮐﻤﺘﺮ از‬ 14 70.0 73.7 73.7
10000-
4 20.0 21.1 94.7
30000$
30000-60000 1 5.0 5.3 100.0
Total 19 95.0 100.0
Missing 99 1 5.0
Total 20 100.0

38
 ‫ﺟﺪول ‪ -15‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎي ﻓﺮاروي ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮐﺪام ھﺎ اﻧﺪ؟(ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﻲ‬

‫‪Cumulative‬‬
‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Percent‬‬
‫‪Valid‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬ ‫‪18‬‬ ‫‪90.0‬‬ ‫‪90.0‬‬ ‫‪90.0‬‬
‫زﯾﺎد‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪95.0‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -16‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎي ﻓﺮاروي ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮐﺪام ھﺎ اﻧﺪ؟(اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺮاي ﭘﺮوﺳﺲ‬

‫‪Cumulative‬‬
‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Percent‬‬
‫‪Valid‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬ ‫‪9‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪45.0‬‬
‫زﯾﺎد‬ ‫‪7‬‬ ‫‪35.0‬‬ ‫‪35.0‬‬ ‫‪80.0‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪4‬‬ ‫‪20.0‬‬ ‫‪20.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -17‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎي ﻓﺮاروي ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮐﺪام ھﺎ اﻧﺪ؟(اﻣﻨﯿﺖ داﺧﻠﻲ‬

‫‪Cumulative‬‬
‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Percent‬‬
‫‪Valid‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬ ‫‪9‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪45.0‬‬
‫زﯾﺎد‬ ‫‪9‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪90.0‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪2‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -18‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎي ﻓﺮاروي ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮐﺪام ھﺎ اﻧﺪ؟(ﻣﺎرﮐﯿﺘﻨﮓ‬

‫‪Cumulative‬‬
‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Percent‬‬
‫‪Valid‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬ ‫‪11‬‬ ‫‪55.0‬‬ ‫‪55.0‬‬ ‫‪55.0‬‬
‫زﯾﺎد‬ ‫‪6‬‬ ‫‪30.0‬‬ ‫‪30.0‬‬ ‫‪85.0‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪2‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪95.0‬‬
‫ﮐﻢ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -19‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯿﮭﺎي ﭘﯿﮭﻢ ﭼﮕﻮﻧﮫ اﺛﺮات را ﺑﺮ روﻧﺪ ﺻﺎدرات ﺗﺎن ﮔﺬاﺷﺘﮫ اﺳﺖ؟‬

‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Cumulative Percent‬‬

‫‪Valid‬‬ ‫ﺧﻮب‬ ‫‪2‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪10.0‬‬
‫ﺑﺪ‬ ‫‪18‬‬ ‫‪90.0‬‬ ‫‪90.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫‪39‬‬
 ‫ﺟﺪول ‪ -20‬اﮔﺮ ﺑﺪ ﻣﯿﺰان آﻧﺮا ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ؟‬

‫‪Cumulative‬‬
‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Percent‬‬
‫‪Valid‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬ ‫‪9‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪45.0‬‬
‫زﯾﺎد‬ ‫‪10‬‬ ‫‪50.0‬‬ ‫‪50.0‬‬ ‫‪95.0‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -21‬از ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﭼﮫ اﻧﺪازه واﺑﺴﺘﮫ ﺑﮫ رﺷﺪ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪Cumulative‬‬
‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Percent‬‬
‫‪Valid‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬ ‫‪13‬‬ ‫‪65.0‬‬ ‫‪65.0‬‬ ‫‪65.0‬‬
‫زﯾﺎد‬ ‫‪6‬‬ ‫‪30.0‬‬ ‫‪30.0‬‬ ‫‪95.0‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -22‬ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﮑﮭﺎ را در ﺗﺴﺮﯾﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎي ﺗﺠﺎري ﺗﺎن ﭼﮕﻮﻧﮫ ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ؟‬

‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Cumulative Percent‬‬

‫‪Valid‬‬ ‫ﺧﻮب‬ ‫‪14‬‬ ‫‪70.0‬‬ ‫‪70.0‬‬ ‫‪70.0‬‬
‫ﺑﺪ‬ ‫‪6‬‬ ‫‪30.0‬‬ ‫‪30.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -23‬آﯾﺎ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﮫ و ﺳﮭﻞ اﻧﮕﺎري دوﻟﺖ و ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﯾﮑﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ رﺷﺪ ﺑﻄﻲ ﻓﻌﺎﻟﺘﮭﺎي ﺗﺠﺎري ﺷﻤﺎ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ؟‬

‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Cumulative Percent‬‬

‫‪Valid‬‬ ‫ﺑﻠﻲ‬ ‫‪9‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪45.0‬‬
‫ﻧﺨﯿﺮ‬ ‫‪11‬‬ ‫‪55.0‬‬ ‫‪55.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -24‬اﮐﺮ ﺑﻠﻲ ﺗﺎ ﭼﮫ ﺣﺪ؟‬

‫‪Cumulative‬‬
‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Percent‬‬
‫‪Valid‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪12.5‬‬ ‫‪12.5‬‬
‫زﯾﺎد‬ ‫‪6‬‬ ‫‪30.0‬‬ ‫‪75.0‬‬ ‫‪87.5‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪12.5‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪40.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Missing‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪60.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫‪40‬‬
 ‫ﺟﺪول ‪ -25‬ﻋﺎﯾﺪ ﺣﺎﺻﻠﮫ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎي ﺗﺠﺎري ﺗﺎن ﺗﺎ ﭼﮫ اﻧﺪازه ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﺨﺎرج ﺗﺎﻧﺮا ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ؟‬

‫‪Cumulative‬‬
‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Percent‬‬
‫‪Valid‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد‬ ‫‪2‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪10.0‬‬
‫زﯾﺎد‬ ‫‪10‬‬ ‫‪50.0‬‬ ‫‪50.0‬‬ ‫‪60.0‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪8‬‬ ‫‪40.0‬‬ ‫‪40.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -26‬وﺿﻊ ﺻﺎدرات و واردات را در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﭼﮕﻮﻧﮫ ارزﯾﺎﺑﻲ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ؟(ﺻﺎدرات‬

‫‪Cumulative‬‬
‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Percent‬‬
‫‪Valid‬‬ ‫ﺧﻮب‬ ‫‪2‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪10.0‬‬ ‫‪10.0‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪5‬‬ ‫‪25.0‬‬ ‫‪25.0‬‬ ‫‪35.0‬‬
‫ﺑﺪ‬ ‫‪9‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪45.0‬‬ ‫‪80.0‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪ‬ ‫‪4‬‬ ‫‪20.0‬‬ ‫‪20.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -27‬وﺿﻊ ﺻﺎدرات و واردات را در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﭼﮕﻮﻧﮫ ارزﯾﺎﺑﻲ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ؟(واردات‬

‫‪Cumulative‬‬
‫‪Frequency‬‬ ‫‪Percent‬‬ ‫‪Valid Percent‬‬ ‫‪Percent‬‬
‫‪Valid‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب‬ ‫‪6‬‬ ‫‪30.0‬‬ ‫‪30.0‬‬ ‫‪30.0‬‬
‫ﺧﻮب‬ ‫‪12‬‬ ‫‪60.0‬‬ ‫‪60.0‬‬ ‫‪90.0‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪95.0‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪100.0‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -28‬ﺳﻄﺢ در آﻣﺪ؟ * اوﺳﻂ ارزش ﺗﺒﺎدﻻت ﮐﺎﻻﯾﻲ ﺷﻤﺎ ﺑﮫ ﭼﮫ اﻧﺪازه اﺳﺖ؟‪Crosstabulation‬‬

‫‪Count‬‬
‫اﺳﺖ؟ اﻧﺪازه ﭼﮫ ﺑﮫ ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻻﯾﻲ ﺗﺒﺎدﻻت ارزش اوﺳﻂ‬
‫از ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪10000-‬‬
‫‪30000-60000‬‬ ‫‪Total‬‬
‫‪10000$‬‬ ‫‪30000$‬‬
‫از ﮐﻤﺘﺮ‬
‫‪7‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪5000$‬‬
‫آﻣﺪ؟ در ﺳﻄﺢ‬ ‫‪5000-‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪20000$‬‬
‫از ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪20000‬‬
‫‪Total‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪19‬‬

‫‪41‬‬
 ‫ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﮫ‬
‫)ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺟﺎت ﺧﺸﮏ و ﻧﻘﺶ آن در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن(‬
‫ﺷﻤﺎره ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﮫ‬
‫ﺗﺤﻘﯿــﻖ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﮫ ﻣﻨﻈﻮر ﯾﮏ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮده ﮐﮫ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت آن ﺻﺮف ﺑﮫ ﻣﻘﺼﺪ ﯾﮏ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﮑﺎر ﺑﺮده‬
‫ﻣﯿﺸﻮد‪ .‬از ﺷﻤﺎ اﺣﺘﺮاﻣﺎﻧﮫ ﺗﻮﻗﻊ ﺑﺮده ﻣﯿـﺸﻮد ﺗﺎ ﺑﮫ ﺳﻮاﻻت ﻣﻄﺮوﺣﮫ ﺑﺎ ﻧﯿــﺖ ﺻﺎف و اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺎﻣﻞ ﺟﻮاﺑﮭﺎی ﻻزﻣﮫ‬
‫اراﺋﮫ داﺷﺘﮫ و ﻣﺎ را درراﺳﺘﺎی اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﯾﺎری رﺳﺎﻧﯿﺪه ﻣﻤﻨﻮن ﺳﺎزﯾﺪ‪.‬‬
‫از ھﻤﮑﺎری ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﮫ ﺷﻤﺎ ﻣﺘﺸﮑﺮم‪.‬‬
‫ﮐﺪ‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﭘﺎﺳﺦ دھﻨﺪه‬
‫‪ □4‬ﺑﺎﻻ ﺗﺮ از ‪$ 20000‬‬ ‫‪10000 □2‬اﻟﯽ ‪$20000‬‬ ‫‪ □1‬ﮐﻤﺘﺮاز ‪$5000‬‬ ‫ﺳﻄﺢ درآﻣﺪ‪:‬‬

‫ﮐﺪ‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﮭﺎ‬
‫‪ -1‬در ﺗﺠﺎرت ﮐﺪام ﻧﻮع اﻣﺘﻌﮫ ﻣﺸﻐﻮل ھﺴﺘﯿﺪ؟‬
‫‪ □3‬ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ‬
‫‪ □1‬ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ ‪ □2‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺻﻨﻌﺘﯽ‬
‫اﮔﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺲ در ﮐﺪام ﯾﮏ؟‬
‫‪ □3‬ﺳﺒﺰﯾﺠﺎت‬ ‫‪ □2‬ﻏﻠﮫ ﺟﺎت‬ ‫‪ □1‬ﺑﺎﻏﺪاری‬
‫‪ -2‬اوﺳﻂ ارزش ﺗﺒﺎدﻻت ﮐﺎﻻﯾﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﮫ ﭼﮫ اﻧﺪازه اﺳﺖ؟‬
‫‪ □4‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪$60000‬‬ ‫‪□1‬ﮐﻤﺘﺮ از‪$ 60000-30000□3 $ 30000-10000 □2 $10000‬‬

‫‪ -3‬ﭼﺎﻟﺸﮭﺎی ﻓﺮاروی ﺻﺎدرات ﻣﯿﻮه ﺧﺸﮏ ﮐﺪام ھﺎ اﻧﺪ؟ ﻧﻈﺮ ﺑﮫ درﺟﮫ اﺛﺮﮔﺬاری آن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪ □1‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ‪ □2‬زﯾﺎد ‪ □3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ □4‬ﮐﻢ ‪ □5‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ‬ ‫ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻧﺰﯾﺘﯽ‬
‫‪ □1‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ‪ □2‬زﯾﺎد ‪ □3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ □4‬ﮐﻢ ‪ □5‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ‬ ‫اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﺮای ﭘﺮوﺳﺲ‬
‫‪ □1‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ‪ □2‬زﯾﺎد ‪ □3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ □4‬ﮐﻢ ‪ □5‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ داﺧﻠﯽ‬
‫‪ □1‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ‪ □2‬زﯾﺎد ‪ □3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ □4‬ﮐﻢ ‪ □5‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ‬ ‫ﻣﺎرﮐﯿﺘﻨﮓ‬
‫‪ -4‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯿﮭﺎی ﭘﯿﮭﻢ ﭼﮕﻮﻧﮫ اﺛﺮات را ﺑﺮ روﻧﺪ ﺻﺎدرات ﺗﺎن ﮔﺬاﺷﺘﮫ اﺳﺖ؟‬
‫‪ □2‬ﺑﺪ‬ ‫‪ □1‬ﺧﻮب‬
‫اﮔﺮ ﺑﺪ ﻣﯿﺰان آﻧﺮا ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ؟‬
‫‪ □5‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ‬ ‫‪ □4‬ﮐﻢ‬ ‫‪ □3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪ □1‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ‪ □2‬زﯾﺎد‬

‫از ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮر ﺑﮫ ﭼﮫ اﻧﺪازه واﺑﺴﺘﮫ ﺑﮫ رﺷﺪ ﺳﮑﺘﻮر زراﻋﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫‪-5‬‬
‫‪ □5‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ‬ ‫‪ □4‬ﮐﻢ‬ ‫‪ □3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪ □1‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ‪2‬ز زﯾﺎد‬
‫ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﮑﮭﺎ را در ﺗﺴﺮﯾﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎی ﺗﺠﺎری ﺗﺎن ﭼﮕﻮﻧﮫ ﻣﯿﺪاﻧﯿﺪ؟‬ ‫‪-6‬‬
‫‪ □2‬ﺑﺪ‬ ‫‪ □1‬ﺧﻮب‬
‫آﯾﺎ ﻋﺪم ﺗﻮﺟﮫ و ﺳﮭﻞ اﻧﮕﺎری دوﻟﺖ وﻣﺆﺳﺴﺎت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ رﺷﺪ ﺑﻄﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎی ﺗﺠﺎری ﺷﻤﺎ‬ ‫‪-7‬‬
‫ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ؟‬
‫‪ □2‬ﻧﺨﯿﺮ‬ ‫‪ □1‬ﺑﻠﯽ‬
‫اﮔﺮ ﺑﻠﯽ ﺗﺎ ﭼﮫ ﺣﺪ؟‬
‫‪ □5‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ‬ ‫‪ □4‬ﮐﻢ‬ ‫‪ □3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪ □1‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ‪ □2‬زﯾﺎد‬
‫ﻋﺎﯾﺪ ﺣﺎﺻﻠﮫ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﮭﺎی ﺗﺠﺎری ﺗﺎن ﺗﺎ ﭼﮫ اﻧﺪازه ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﺨﺎرج ﺗﺎﻧﺮا ﻣﯿﻨﻤﺎﯾﺪ؟‬ ‫‪-8‬‬
‫‪ □5‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ‬ ‫‪ □4‬ﮐﻢ‬ ‫‪ □3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪ □1‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ‪ □2‬زﯾﺎد‬
‫وﺿﻊ ﺻﺎدرات و واردات را در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﭼﮕﻮﻧﮫ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ؟‬ ‫‪-9‬‬
‫‪ □1‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب ‪ □2‬ﺧﻮب ‪ □3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ □4‬ﺑﺪ ‪ □5‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪ‬ ‫ﺻﺎدرات‬
‫‪ □1‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب ‪ □2‬ﺧﻮب ‪ □3‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ □4‬ﺑﺪ ‪ □5‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪ‬ ‫وردات‬

‫‪42‬‬
43