‫بسمه تعالی‬

‫نمونه سواالت شیمی کوانتومی‬ ‫گردآورنده‪ :‬امیررضا باقری دلویی‬

‫نظریات کوانتومی اولیه‬ ‫‪.I‬‬

‫‪ .1‬تابش تولیدی از منبع المپ جیوه دارای انرژی ‪ 2.845 eV‬است‪ .‬طول موج این تابش بر حسب نانومتر‬
‫چیست؟‬

‫‪ .2‬طول موج دوبروی الکترون با انرژی جنبشی ‪ 1eV‬چیست؟‬

‫‪ .3‬طول موج دوبروی الکترونی که انرژی آن ‪ ۰۴‬کیلو الکترون ولت می باشد را محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪ .۰‬تعداد فوتون هایی که در هر ثانیه از یک المپ ‪ 1۴۴‬واتی منتشر میشود را بدست آورید‪ .‬طول موج فوتون برابر‬
‫‪ ۵۵۴‬نانومتر است‪.‬‬

‫‪ .۵‬پرتوی نور فرابنفشی با طول موج ‪ 2۴۴‬نانومتر به سطح فلز طال برخورد میکند‪ .‬طول موج پرانرژی ترین‬
‫الکترون هایی که از سطح فلز جدا میشوند چه مقدار است؟ تابع کار طال = ‪5.1 eV‬‬

‫‪ .6‬طول موج کمترین انرژی انتقال در سری براکت برای طیف الکترونی ‪ Li2+‬بر حسب ‪ nm‬چیست؟‬

‫‪ .7‬یک گونه هیدروژن مانند‪ muonic atom ،‬می باشد‪ .‬که از یک ‪ negative muon‬و یک پروتون تشکیل‬
‫شده است‪ .‬جرم یک ‪ 2۴7 muon‬برابر جرم یک الکترون می باشد‪ .‬شعاع اولین مدار بور برای این سیستم‬
‫تقریبا برابر با چه عددی است؟‬
 ‫‪ .8‬واکنش زیر ممکن است در داخل ستاره ها اتفاق بیفتد ‪:‬‬
‫𝑠𝑑𝑙𝑒𝑖𝑦‬
‫→ 𝐻 ‪𝐻𝑒 ++ +‬‬ ‫‪𝐻𝑒 + + 𝐻+‬‬
‫تغییرات انرژی را برای این واکنش با فرض کردن همه گونه ها در حالت پایه خود‪ ،‬را برحسب ‪ eV‬محاسبه کنید‪.‬‬
 ‫ریاضیات و عملگرها‬ ‫‪.II‬‬
‫‪ .1‬حاصل کدام انتگرال مخالف صفر است؟‬
‫𝜋‬ ‫𝜋‬
‫ب) 𝜃𝑑𝜃 ‪∫–𝜋 sin 𝜃 cos‬‬ ‫الف) 𝜃𝑑𝜃 ‪∫0 sin 𝜃 cos‬‬
‫𝜋‬ ‫𝜋‬
‫د) ‪∫0 𝑑𝜃(cos 𝜃)3 (sin 𝜃)2‬‬ ‫ج) ‪∫0 dθ(cos 𝜃)2 (sin 𝜃)3‬‬

‫𝜕‬ ‫‪1‬‬
‫= ̂𝐴‬ ‫‪+‬‬ ‫‪ .2‬کدام یک از توابع زیر‪ ،‬ویژه تابع اپراتور روبرو می باشد؟‬
‫𝑟𝜕‬ ‫𝑟‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫ه) ‪𝑒 −𝑟 +‬‬ ‫د) 𝑟‪𝑟𝑒 −‬‬ ‫ج) 𝑟‪𝑒 −‬‬ ‫ب) 𝑟‪𝑒 −‬‬ ‫الف) 𝑟‪𝑒 −‬‬
‫𝑟‬ ‫𝑟‬

‫ویژه مقدار متناظر برابر با چه عددی است؟‬

‫𝜕‬
‫‪̂𝑟 = −𝑖ℏ𝑟 −1‬‬
‫𝑝 می باشد؟‬ ‫‪ .3‬کدام یک از توابع زیر ویژه تابع اپراتور 𝑟‬
‫𝑟𝜕‬
‫‪2‬‬
‫ه) 𝑟𝑘‪𝑒 −‬‬ ‫د) 𝑟𝑘𝑖 𝑒𝑟‬ ‫ج) 𝑟𝑘𝑖 𝑒 ‪𝑟 −1‬‬ ‫ب) )𝑟𝑘(‪sin‬‬ ‫الف) 𝑟𝑘𝑖 𝑒‬

‫ویژه متناظر برابر است با ‪:‬‬

‫𝑑‬
‫𝑥 = ̂𝐴‬ ‫‪ .۰‬عملگر روبرو را در نظر بگیرید‪ .‬ارزش جمالت زیر را در رابطه با این عملگر معین کنید‪.‬‬
‫𝑥𝑑‬

‫الف) یک عملگر خطی است‪.‬‬

‫ب) با اپراتور 𝑥 = ̂𝐵 جابجا می شود‪.‬‬

‫𝑥 ‪− sin‬‬ ‫𝑥 ‪sin‬‬
‫را می دهد‪.‬‬ ‫عبارت 𝑥 ‪+ cos‬‬ ‫ج) عمل کردن این اپراتور روی تابع‬
‫𝑥‬ ‫𝑥‬

‫د) تابع 𝑥‪ 𝜓(𝑥) = 𝑥𝑒 −2‬ویژه تابع این اپراتور می باشد‪.‬‬

‫‪ .۵‬نشان دهید که 𝑧𝐿‪[𝐿𝑥 , 𝐿𝑦 ] = 𝑖ℏ‬‬

 ‫‪ .6‬درست یا نادرست؟ تعیین همزمان موقعیت ‪ y‬الکترون و مولفه ‪ x‬تکانه خطی امکان پذیر نیست‪.‬‬

‫‪ .7‬درست یا نادرست؟ تعیین همزمان مولفه ‪ z‬تکانه خطی و مولفه ‪ z‬تکانه زاویه ای امکان پذیر نیست‪.‬‬

‫‪ .8‬اگر 𝜓 ویژه تابع اپراتور ̂𝐴 با ویژه مقدار ‪ a‬باشد‪ 〈𝐴〉 ،‬را بدست آورید‪.‬‬

‫‪ .9‬کدام یک از اپراتور های زیر برابر با ‪ ۰‬تای دیگر نیست؟‬

‫‪𝜕2‬‬ ‫𝜕‬ ‫𝜕‬ ‫‪2‬‬ ‫‪𝜕2‬‬ ‫𝜕‬ ‫𝜕‬ ‫‪𝜕2‬‬

‫‪2‬‬
‫‪+ 2𝑟 −1‬‬ ‫ه)‬ ‫د) )𝑟 𝑟𝜕 ‪(𝑟 −1‬‬ ‫‪𝑟 −1‬‬ ‫‪2‬‬
‫ج) 𝑟‬ ‫‪𝑟 −2‬‬ ‫‪𝑟2‬‬ ‫ب)‬ ‫الف)‬
‫𝑟𝜕‬ ‫𝑟𝜕‬ ‫𝑟𝜕‬ ‫𝑟𝜕‬ ‫𝑟𝜕‬ ‫‪𝜕𝑟 2‬‬

‫‪ .1۴‬کدام عبارت زیر در مورد رابطه بین مؤلفه های اپراتور تکانه زاویه صحیح است؟‬

‫𝐿 = 𝑥̂𝐿 𝑦̂𝐿 ‪𝐿̂𝑥 𝐿̂𝑦 −‬‬

‫‪̂𝑧 )2‬‬ ‫𝐿 ‪𝐿̂𝑥 𝐿̂𝑦 − 𝐿̂𝑦 𝐿̂𝑥 = −ℏ2‬‬
‫‪̂𝑧 )1‬‬

‫‪𝐿̂𝑥 𝐿̂𝑦 − 𝐿̂𝑦 𝐿̂𝑥 = −𝑖ℏ2 )۰‬‬ ‫𝐿‪𝐿̂𝑥 𝐿̂𝑦 − 𝐿̂𝑦 𝐿̂𝑥 = 𝑖ℏ‬‬
‫‪̂𝑧 )3‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪𝜕2‬‬ ‫𝜕 ‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫= ̂𝐴 می باشد؟‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪ .11‬آیا تابع 𝑟‪ 𝜓(r) = 𝑒 −‬ویژه تابع اپراتور‬
‫‪2‬‬ ‫‪𝜕𝑟 2‬‬ ‫𝑟𝜕 𝑟‬ ‫𝑟‬

‫اگر هست‪ ،‬ویژه مقدار مربوطه را بدست آورید‪.‬‬

‫∞‬
‫)𝑟(𝜓 را نرمال کنید به طوری که ‪. ∫0 |𝜓(𝑟)|2 4𝜋𝑟 2 𝑑𝑟 = 1‬‬
‫∞‬ ‫!𝑛‬
‫= 𝑟𝑑 𝑟𝛼‪∫0 𝑟 𝑛 𝑒 −‬‬ ‫‪𝛼 𝑛+1‬‬
 ‫تابع موج و معادله شرودینگر‬ ‫‪.III‬‬
‫‪√3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪√2‬‬
‫= 𝜓 که ‪ 𝜙1 , 𝜙2, 𝜙3‬اورتونرمال هستند‪.‬‬ ‫‪𝜙1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪𝜙2 +‬‬ ‫سیستمی را در نظر بگیرید که ‪𝜙3‬‬ ‫‪.1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫الف) احتمال پیدا کردن الکترون در هر یک از حاالت ‪ 𝜙1, 𝜙2, 𝜙3‬را حساب کنید‪.‬‬

‫ب) ‪ 81۴‬سیستم که اندازه گیری روی آنها انجام شده است را در نظر بگیرید‪ .‬چند سیستم در هر یک از حاالت‬
‫‪ 𝜙1, 𝜙2, 𝜙3‬پیدا می شود؟‬

‫)𝑡𝐸‪𝑖(𝑝𝑥−‬‬
‫𝑒 = )𝑡 ‪ Ψ(𝑥,‬جوابی برای معادله یک بعدی وابسته به زمان شرودینگر می‬ ‫‪ℏ‬‬ ‫‪ .2‬نشان دهید که تابع‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ .3‬تابع موج برای یک الکترون در یک بعد برابر )‪ 𝜓(x) = 5𝑒 −𝛼(𝑥−2‬می باشد که در آن 𝛼 یک عدد حقیقی‬
‫مثبت است‪ .‬احتمال پیدا کردن الکترون در چه جایی بیشتر است؟‬

‫‪ .۰‬یک سیستم کوانتومی یک بعدی در محدوده ∞ ≤ ‪ 0 ≤ x‬با هامیلتونی زیر توصیف میشود ‪:‬‬

‫‪−ℏ2 𝑑 2‬‬ ‫‪𝑞2‬‬

‫=̂‬
‫𝐻‬ ‫‪−‬‬ ‫)𝑡𝑛𝑎𝑡𝑠𝑛𝑜𝑐 = 𝑞(‬
‫‪2𝑚 𝑑𝑥 2‬‬ ‫𝑥‬
‫‪𝑞2‬‬
‫𝑚 ≡ 𝛼 ‪ 𝜓 (𝑥) = 𝐴𝑥𝑒 −𝛼𝑥 ,‬می باشد‪.‬‬ ‫یکی از ویژه توابع به صورت 𝑡𝑛𝑎𝑡𝑠𝑛𝑜𝑐 = 𝐴‬
‫‪ℏ2‬‬

‫الف) ویژه مقدار متناظر را بدست آورید‪ ( .‬برحسب 𝑞 ‪) ℏ , 𝑚 ,‬‬

‫ب) ضریب نرمالسازی ‪ A‬را بدست آورید‪.‬‬

‫∞‬ ‫∞‬
‫‪2‬‬
‫!𝑛‬
‫‪∫ |𝜓 (𝑥)| 𝑑𝑥 = 1‬‬ ‫= 𝑥𝑑 𝑥𝑎‪∫ 𝑥 𝑛 𝑒 −‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪𝑎𝑛+1‬‬
 ‫ذره آزاد و ذره در جعبه‬ ‫‪.IV‬‬
‫‪ .1‬مقدار قابل انتظار 〉 𝑥𝑝〈 برای ذره آزاد کدام است؟‬
‫‪ℎ‬‬ ‫‪ℏ‬‬
‫د) 𝐸𝑚‪±√2‬‬ ‫‪±‬‬ ‫ج)‬ ‫‪±‬‬ ‫ب)‬ ‫الف) 𝐸𝑚‪±√2ℏ‬‬
‫𝐸𝑚‪√2‬‬ ‫𝐸𝑚‪√2‬‬

‫‪ .2‬برای الکترونی در جعبه یک بعدی کمترین فرکانس انتقال مشاهده شده ‪ 2.0 × 1014 s-1‬است‪ .‬طول جعبه‬
‫را محاسبه کنید‪.‬‬

‫𝑐‬
‫‪ .3‬برای ذره در جعبه سه بعدی با طول = ‪ a = b‬انرژی در حالت ‪ nx = 1, ny = 2, nz = 2‬کدام است؟‬
‫‪2‬‬

‫‪ .۰‬چند گره در هر تراز انرژی ذره در جعبه یک بعدی وجود دارد؟‬

‫‪ .۵‬برای ذره در جعبه دوبعدی با طول 𝑏‪ 𝑎 = 2‬انرژی حالت پایه کدام است؟‬

‫‪ .6‬ماکزیمم طول موج تحریک الکترون در سیستم مزدوج ‪1‬و‪-3‬بوتادی ان بر اساس مدل ذره در جعبه یک بعدی‬
‫برابر ‪ 21۴‬نانومتر است‪ .‬طول موثر زنجیر این سیستم چیست؟ (برحسب آنگستروم)‬

‫‪ .7‬اگر مدل ذره در جعبه دوبعدی را برای ‪ 6‬الکترون ‪ π‬مولکول بنزن به کار بگیریم‪ ،‬مقدار ‪ a‬را محاسبه کنید‬
‫طوری که طول موج کم انرژی ترین انتقال برابر ‪ 268‬نانومتر باشد‪.‬‬

‫(مولکول را به صورت مربعی با طول و عرض ‪ a‬در نظر بگیرید‪).‬‬

‫‪ .8‬برای ذره در جعبه سه بعدی کدام تابع زیر ویژه تابع عملگر هامیلتونی است؟‬

‫د) ‪𝜓143 + 𝜓 511‬‬ ‫ج) ‪𝜓 511 + 𝜓 421‬‬ ‫ب) ‪𝜓 333 + 𝜓 511‬‬ ‫الف) ‪𝜓 221 + 𝜓 333‬‬
 ‫𝐿‬
‫‪ .9‬برای ذره در جعبه به طول ‪ L‬و در حالت ‪ n=3‬احتمال یافتن ذره در دامنه ≤ ‪ 0≤ x‬کدام است؟‬
‫‪4‬‬

‫‪ .1۴‬برای توابع ذره در جعبه‪ ،‬عبارتی را بدست آورید که نشان دهنده احتمال حضور الکترون در محدوده‬
‫𝐿‬
‫≤ ‪ 0 ≤ x‬باشد‪.‬‬
‫‪4‬‬

‫برای چه مقدار ‪ n‬احتمال حضور الکترون در این محدوده بیشترین مقدار است؟‬

‫‪ .11‬برای یک ذره در جعبه یک بعدی عبارتی برای احتمال پیدا کردن الکترون در یک سوم میانی جعبه را بدست‬
‫𝐿‬ ‫𝐿‪2‬‬
‫≤ 𝑥≤‬ ‫آورید‪:‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫باتوجه به آن بگویید که هرچه ∞ → 𝑛 ‪ ،‬این احتمال چه تغییری میکند؟‬

‫‪ .12‬آزولن ‪( C10H8‬ترکیب زیر) یک هیدروکربن آروماتیک است که دارای الکترون های ‪ π‬غیر مستقر می باشد‪.‬‬

‫الف ) برای مدلسازی الکترون های سیستم ‪ π‬این مولکول‪ ،‬مدل ذره در جعبه دوبعدی با ابعاد = ‪a = 5.00 , b‬‬
‫‪ 4.65‬را در نظر بگیرید‪ ( .‬طول ابعاد جعبه برحسب آنگستروم است)‪ .‬ترازهای انرژی ‪ HOMO‬و ‪ LUMO‬را با‬
‫ذکر اعداد کوانتومی مربوطه مشخص کنید‪.‬‬

‫ب) طول موج کم انرژی ترین انتقال الکترون های ‪ π‬این سیستم را‪ ،‬برحسب نانومتر بدست آورید‪.‬‬

‫‪ .13‬یک واکنش فرضی بین دو "‪ "cube-atom‬برای ایجاد یک ”‪ “moly-box‬را در نظر بگیرید‪.‬‬

‫هر ‪ cube-atom‬شامل یک الکترون می باشد‪ .‬تغییرات انرژی در این واکنش را محاسبه کنید‪) 𝑎 = 1Å ( .‬‬
 ‫نوسانگر هماهنگ‬ ‫‪.V‬‬
‫‪ .1‬با استفاده از داده های زیر برای مولکول ‪ ، HCl‬فرکانس ارتعاش و انرژی نقطه صفر(برحسب کیلوکالری بر‬
‫مول) را برای مولکول ‪ DCl‬محاسبه کنید‪ k= 5.16×102 N.m-1 , ν= 8.964 × 1013 s-1 .‬و جرم کلر‬
‫‪ 3۵۵۵‬گرم بر مول است‪.‬‬

‫‪ .2‬طول موج ‪ 4.33 × 10-6 m‬نوسانگر هماهنگ را از حالت پایه به اولین حالت برانگیخته تحریک میکند‪ .‬اگر‬
‫تنها ثابت نیرو دو برابر گردد چه طول موجی در این تحریک اتفاق می افتد؟ (برحسب ‪)m‬‬

‫‪ .3‬ثابت نیرو در مولکول ‪ HCl‬برابر ‪ 516 N.m-1‬است‪ .‬انرژی پتانسیل ارتعاشی این مولکول وقتی در اثر ارتعاش‬
‫پیوند آن به میزان ‪ 0.11‬آنگستروم از حالت تعادل منحرف میشود چیست؟ (برحسب ژول)‬

‫‪ .۰‬با فرض اینکه ثابت نیروی مولکول ‪ 𝐻2‬برابر ‪ 5.1×102 N.m-1‬باشد‪ ،‬فرکانس ارتعاش را برحسب ‪cm-1‬‬
‫محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪ .۵‬برای مولکول 𝑟𝐵‪ 𝐻 81‬هرگاه ثابت نیرو (‪ )k‬برابر ‪ 363 N.m-1‬باشد‪ ،‬عدد موج اصلی ارتعاشی برحسب ‪cm-‬‬
‫‪ 1‬کدام است؟‬

‫‪ .6‬برای مولکول 𝐹‪ 𝐻 19‬جذب مادون قرمز برای انتقال ‪ n=0‬به ‪ n=1‬طول موج طیفی ‪ 4139 cm-1‬مشاهده‬
‫میشود‪ .‬ثابت نیرو برای این مولکول چیست؟ (برحسب ‪)N.m-1‬‬

‫‪ .7‬انتقال ارتعاشی از ‪ v = 0‬به ‪ v = 1‬در مولکول هیدروژن برابر ‪ 4401.21 cm-1‬است‪ .‬عدد موج برای چنین‬
‫انتقالی در مولکول ‪ HD‬چه مقدار می باشد؟ ( اگر مولکول را به عنوان یک نوسانگر هماهنگ در نظر بگیرید‪).‬‬
 ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝑥‪−‬‬
‫‪4𝛼 4‬‬
‫= )𝑥(𝜓 مکانهایی که در آن دانسیته‬ ‫‪( 𝜋 ) 𝑥𝑒 2‬‬ ‫‪ .8‬برای نوسانگر هماهنگ در حالت ‪ v=1‬با تابع موج‬
‫احتمال ماکزیمم است عبارتند از‪:‬‬

‫‪ℏ𝜔0‬‬ ‫‪1‬‬
‫= 〉 𝑣𝑉〈 نشان داده میشود‪ .‬میانگین‬ ‫‪ .9‬برای نوسانگر مورس میانگین انرژی پتانسیل با معادله )‪(𝑣 + 2‬‬
‫‪2‬‬
‫انرژی جنبشی را برای حالت ‪ v‬بدست آورید‪.‬‬

‫‪ .1۴‬مقادیر میانگین انرژی پتانسیل و میانگین انرژی جنبشی را برای حالت پایه نوسانگر هماهنگ بدست آورید و‬
‫این دو مقدار را باهم مقایسه کنید‪.‬‬

‫‪ .11‬برای نوسانگر هماهنگ یک بعدی در حالت ‪ v = 5‬متوسط انرژی پتانسیل کدام است؟‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫𝑥𝛼‪−‬‬
‫𝛼 ‪𝛼 4‬‬
‫= ‪𝜓1‬‬ ‫‪(𝜋) √ 2 𝑥𝑒 2‬‬ ‫‪ .12‬مقدار ‪ Δpx‬را برای حالت ‪ v=1‬نوسانگر هماهنگ بدست آورید‪.‬‬

‫‪ .13‬ثابت نیروی پیوند ‪ C-O‬در کربن مونواکسید برابر‪ .1.87 × 106 g.s-2‬فرض کنید که حرکت ارتعاشی ‪CO‬‬
‫کامال هماهنگ باشد و اینکه جرم کاهش یافته ‪ μ‬برابر ‪ 6.857 amu‬می باشد‪.‬‬

‫الف) فاصله بین ترازهای انرژی ارتعاشی در این مولکول را برحسب ‪ J‬محاسبه کنید‪.‬‬

‫ب) عدم قطعیت در فاصله بین هسته ای این مولکول را با در نظر گرفتن حالت پایه ارتعاشی بدست آورید‪.‬‬
‫(راهنمایی ‪ :‬از تابع موج حالت پایه ارتعاشی ( ‪ (𝜓𝑣=0‬استفاده کنید و 〉𝑥〈 و 〉 ‪ 〈𝑥 2‬را محاسبه کرده و سپس 𝑥‪σ‬‬
‫را بدست آورید)‬

‫‪ .1۰‬رابطه عدم قطعیت هایزنبرگ را برای حالت پایه نوسانگر هماهنگ بدست آورید‪ Δ𝑥Δ𝑝 (.‬را بدست آورید‪).‬‬
 ‫‪1‬‬
‫‪−𝛼𝑥2‬‬
‫‪𝛼 4 1‬‬
‫= ‪𝜓2‬‬ ‫‪(𝜋) √8 (4𝛼𝑥 2‬‬ ‫𝑒)‪− 2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ .1۵‬تابع موج سطح دوم نوسانگر هماهنگ عبارتست از‪:‬‬

‫الف) انرژی سطح دوم نوسانگر هماهنگ را محاسبه کنید‪.‬‬

‫ب) میانگین تکانه برای این سطح را محاسبه کنید‪.‬‬

‫ج) میانگین ‪ x‬را برای این سطح محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪ .16‬انرژی ارتعاشی برای یک نوسانگر ناهماهنگ توسط فرمول‬

‫𝑣𝐸‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 2‬‬

‫بیان میشود‪ .‬محتمل ترین عدد کوانتومی ارتعاشی برای یک مولکول‬ ‫̃𝑥̃𝜈 ) ‪= (𝑣 + ) 𝜈̃ − (𝑣 +‬‬
‫𝑐‪ℎ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪d𝐸v‬‬
‫تخمین زده میشود‪ vmax .‬برابر است با ‪:‬‬ ‫پایدار میتواند با شرط ‪= 0‬‬
‫‪dv‬‬

‫‪ .17‬برای یک نوسانگر هماهنگ کالسیک‪ ،‬ذره نمیتواند فراتر از جایی برود که انرژی کل برابر انرژی پتانسیل می‬
‫باشد‪ .‬این نقاط را برای یک نوسانگر هماهنگ کوانتومی در حالت پایه آن حساب کنید‪ .‬یک انتگرال که نشان‬
‫دهنده احتمال حضور الکترون در نقاط غیرمجاز کالسیکی می باشد‪ ،‬را بنویسید‪ ( .‬الزم نیست حاصل این‬
‫‪1‬‬
‫= 𝑙𝑎𝑡𝑜𝑡𝐸‬ ‫برای نوسانگر هماهنگ کالسیکی ‪𝑘𝐴2‬‬ ‫انتگرال را بدست آورید)‬
‫‪2‬‬
 ‫چرخنده صلب‬ ‫‪.VI‬‬
‫‪ .1‬برای مولکول ‪ XO‬هرگاه انرژی اولین تراز چرخشی غیر صفر براساس تقریب چرخنده صلب برابر‬

‫‪ 4.204 × 10-4 eV‬باشد‪ ،‬عدد جرمی اتم ‪ X‬چیست؟ طول پیوند در این مولکول ‪ 1.154‬آنگستروم است‪.‬‬

‫‪ .2‬الکترونی در حلقه دایره ای به شعاع ‪ 1.1‬آنگستروم در حال حرکت است‪ .‬براساس مدل چرخنده صلب انرژی‬
‫اولین حالت برانگیخته چرخشی آن چیست؟‬

‫‪ .3‬انرژی چرخشی تراز اول مولکول ‪ CO‬با طول پیوند ‪ 0.113nm‬چه مقداری است؟‬

‫‪ .۰‬مولکول ‪ CO‬را در تقریب چرخنده صلب در نظر بگیرید‪ .‬اگر ممان اینرسی این مولکول برابر‬

‫‪ 𝐼 = 14.5 × 10−47 𝑘𝑔. 𝑚2‬باشد‪ ،‬طول موج مربوط به اولین خط جذبی ارتعاشی چقدر است؟ و مربوط به‬
‫کدام ناحیه است؟‬

‫‪ .۵‬مولکول ‪ NO‬را به عنوان چرخنده صلب در نظر میگیریم‪ .‬اگر ممان اینرسی آن ‪ 16.5×10-47 kg.m2‬باشد‪،‬‬
‫اولین انرژی چرخشی غیر صفر آن را حساب کنید‪.‬‬

‫‪ .6‬برای مولکول ‪ CO‬در تقریب چرخنده صلب با مشخصات زیر‪ ،‬اولین انرژی چرخشی غیر صفر آن را برحسب‬
‫‪ eV‬محاسبه کنید‪) 𝜇 = 1.14 × 10−26 𝑘𝑔 , 𝑟 = 1.13 Å( .‬‬
 ‫‪ .7‬ثابت های اسپکتروسکوپی بدست آمده برای مولکول ‪ NO‬برابرند با‬

‫‪ 𝜐̃ = 1904 𝑐𝑚−1 , 𝐵 = 1.705 𝑐𝑚−1‬مقادیر زیر را بدست آورید‪.‬‬

‫الف) عدد موجی برای انتقال از ‪ J=0‬به ‪: J=1‬‬

‫ب) فاصله تعادلی بین هسته ای در مولکول ‪: NO‬‬

‫ج) ثابت نیرو ‪:‬‬

‫‪7‬‬
‫‪𝜈̃ = 1405.6 𝑐𝑚−1 , 𝜈̃𝑥̃𝑒 = 23.2 𝑐𝑚−1 , 𝐵 = 7.513 𝑐𝑚−1 ،‬‬ ‫‪ .8‬برای مولکول 𝐻‪𝐿𝑖 1‬‬
‫مقادیر زیر را محاسبه کنید‪.‬‬

‫الف) ‪ Re‬برحسب ‪: pm‬‬

‫ب) ثابت نیرو برحسب ‪: N.m-1‬‬

‫ج) عدد موج برای انتقال از ‪ J=2‬به ‪ J=3‬برحسب ‪: cm-1‬‬

‫د) با در نظر گرفتن ناهماهنگی‪ ،‬عدد موج انتقال از ‪ v=1‬به ‪ v=2‬برحسب ‪: cm-1‬‬
 ‫اتم هیدروژن‬ ‫‪.VII‬‬
‫‪ .1‬ضریب نرمالسازی تابع 𝜃 ‪ 𝑟𝑒 −𝑟 cos‬چیست؟‬
‫∞‬ ‫!𝑛‬
‫‪∫0 𝑟 𝑛 𝑒 −𝑞𝑟 𝑑𝑟 = 𝑞𝑛+1‬‬

‫𝑟‪−2‬‬
‫‪ .2‬تابع موج ‪ 𝜓 = 𝑁𝑒 𝑎0 , 𝐻𝑒 +‬است‪ .‬آن را نرمالسازی کنید و ضریب نرمالسازی ‪ N‬را بدست آورید و تابع‬
‫∞‬ ‫!𝑛‬
‫= 𝑥𝑑 𝑥𝑎‪∫0 𝑥 𝑛 𝑒 −‬‬ ‫‪𝑎𝑛+1‬‬
‫‪,‬‬ ‫موج نرمال شده را بنویسید‪𝑑𝜏 = 𝑟 2 sin 𝜃 𝑑𝑟 𝑑𝜃 𝑑𝜙 .‬‬

‫𝑟‪−‬‬
‫‪1‬‬ ‫𝑟‬
‫( میباشد‪ .‬کدام جمله در‬ ‫‪3‬‬
‫‪ .3‬تابع موج برای یکی از حاالت اتم هیدروژن به صورت 𝜃 ‪)( )𝑒 2𝑎0 cos‬‬
‫‪√32𝜋𝑎0‬‬ ‫‪𝑎0‬‬
‫مورد این تابع درست است؟‬
‫‪1‬‬ ‫𝑟‬
‫ب) این تابع در هسته صفر نمیباشد‪.‬‬ ‫( است‪.‬‬ ‫‪3‬‬
‫الف) ضریب نرمال کنندگی برابر ) ()‬
‫‪√32𝜋𝑎0‬‬ ‫‪𝑎0‬‬

‫د) این حالت توزیع ابر الکترونی کروی ‪ s‬است‪.‬‬ ‫پ) برای این مورد ‪ l=1,ml=0‬است‪.‬‬

‫‪ .۰‬کدام جمله درست است؟‬

‫الف) ترکیب خطی از توابع 𝑠‪ 𝜓3‬و 𝑠‪ 𝜓4‬ویژه تابع هامیلتونی اتم هیدروژن است‪.‬‬

‫ب) ترکیب خطی از توابع 𝑠‪ 𝜓2‬و ‪ 𝜓2𝑝0‬ویژه تابع هامیلتونی اتم هیدروژن است‪.‬‬

‫پ) ترکیب خطی از توابع ‪ 𝜓123‬و ‪ 𝜓222‬ویژه تابع هامیلتونی ذره در جعبه مکعبی است‪.‬‬

‫̂ چرخنده صلب است‪.‬‬

‫د) ترکیب خطی از توابع 𝜙𝑖‪ 𝑒 2‬و 𝜙𝑖‪ 𝑒 −3‬ویژه تابع عملگر 𝑧𝐿‬
 ‫‪3‬‬
‫𝑍‬ ‫‪𝛼2‬‬
‫= 𝛼(‬ ‫= 𝑠‪ 𝜓1‬برای اتم هیدروژن کدام است؟ )‬ ‫‪ .۵‬مقدار قابل انتظار 〉𝑟〈 در حالت 𝑟𝛼‪𝑒 −‬‬
‫‪𝑎0‬‬ ‫𝜋√‬
‫∞‬ ‫!𝑛‬
‫‪∫0 𝑥 𝑛 𝑒 −𝑏𝑥 𝑑𝑥 = 𝑏𝑛+1‬‬
‫‪9𝑎0 2‬‬ ‫‪5𝑎0‬‬ ‫‪3𝑎0‬‬ ‫‪𝑎0‬‬
‫د)‬ ‫ج)‬ ‫ب)‬ ‫الف)‬
‫‪5𝑍 2‬‬ ‫)‪16𝑍(𝑍+1‬‬ ‫𝑍‪2‬‬ ‫𝑍‬

‫‪ .6‬محتمل ترین فاصله الکترون از هسته در اوربیتال ‪ 1s‬کدام است؟‬

‫‪ℏ2‬‬ ‫𝑍‬ ‫‪ℏ2‬‬ ‫‪𝜇𝑒 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪)۰‬‬ ‫‪)3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪)2‬‬ ‫‪)1‬‬
‫𝑒‬ ‫‪𝑎0‬‬ ‫𝑒𝜇‬ ‫‪ℏ2‬‬

‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫= 𝑠‪𝜓1‬‬ ‫𝑟𝛼‪𝛼 2 𝑒 −‬‬ ‫‪ 〈𝑟〉 .7‬برای اوربیتال ‪ 1s‬اتم هیدروژن با تابع زیر کدام است؟‬
‫𝜋√‬
‫∞‬
‫!𝑛‬
‫= 𝑥𝑑 𝑥𝑏‪∫ 𝑥 𝑛 𝑒 −‬‬
‫‪𝑏 𝑛+1‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫د) 𝛼‬ ‫ج) ‪−𝛼 2‬‬ ‫ب)‬ ‫الف)‬
‫𝛼‬ ‫𝛼‪2‬‬

‫‪ .8‬حاصل انتگرال 𝜏𝑑 𝑥𝑝‪ ∫ Ψ2𝑝𝑥 𝐿̂𝑧 Ψ2‬چیست؟‬

‫‪ .9‬برای حالت پایه اتم هیدروژن متوسط انرژی پتانسیل کدام است؟ (برحسب الکترون ولت)‬

‫‪ .1۴‬مقادیر قابل انتظار انرژی پتانسیل و انرژی جنبشی را برای حالت ‪ 1s‬گونه هیدروژن مانند بدست آورید‪.‬‬

‫‪ .11‬برای اتم هیدروژن تابع موجی به صورت زیر تعریف شده است ‪:‬‬
‫𝑟‪−‬‬
‫𝜙 ‪ 𝜓 = 𝑁(6𝑟 − 𝑟 2 )𝑒 3 sin 𝜃 sin‬این حالت اتم هیدروژن متناظر با چه نماد اوربیتالی است؟‬
 ‫‪ .12‬مشخص کنید که سطوح گرهی در اوربیتال ‪ 3s‬در چه فاصله ای از هسته اتم هیدروژن اتفاق میفتند‪.‬‬
‫𝑟‪−‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝑟‬ ‫𝑟‬ ‫(‬ ‫)‬
‫= 𝑠‪𝜓300 = 𝜓3‬‬ ‫𝑒 )) 𝑎( ‪(27 − 18 𝑎 + 2‬‬ ‫‪𝑎0‬‬
‫‪81√3𝜋𝑎0 3‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪ 〈𝑟2𝑠 〉 .13‬و 〉 𝑧𝑝‪ 〈𝑟2‬را بدست آورید و نشان دهید که آیا با هم برابرند یا خیر؟‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1 2‬‬ ‫𝑟‬ ‫𝑟‪−‬‬
‫‪𝑅20‬‬ ‫=‬ ‫‪( ) (1 −‬‬ ‫𝑎‪2‬‬
‫‪)𝑒 0‬‬
‫𝑎‬
‫‪√2 0‬‬ ‫𝑎‪2‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫𝑟‪−‬‬
‫𝑎‪1 2 𝑟 2‬‬
‫‪𝑅21‬‬ ‫=‬ ‫) (‬ ‫‪𝑒 0‬‬
‫‪2√6 𝑎0 𝑎0‬‬

‫𝑟‪−‬‬
‫‪ .1۰‬یک الکترون در اتم هیدروژن در حالتی با تابع 𝜙𝑖‪ 𝜓 = 𝑁𝑟𝑒 2𝑎0 sin 𝜃 𝑒 −‬قرار دارد‪.‬‬

‫الف) ‪ N‬را بدست آورید‪.‬‬

‫ب) اگر ‪ 𝐿̂2‬و 𝑧̂‬

‫𝐿 اندازه گیری شوند‪ ،‬مقدار قابل انتظار برای هر کدام از عملگرها‪ ،‬چیست؟‬

‫ج) اگر 𝑥̂𝐿 اندازه گیری شود چطور؟‬

‫د) احتمال حضور الکترون در فاصله ‪ r=0‬تا ‪ r=2𝑎0‬چقدر است؟‬

‫‪ .1۵‬مقادیر قابل انتظار ‪ r, r2‬و ‪ r-1‬را برای حالت پایه اتم هیدروژن بدست آورید‪ .‬نتایج را برحسب واحدهای اتمی‬
‫گزارش کنید‪.‬‬

‫𝑟‪−‬‬
‫𝜃‬
‫‪ .16‬آیا تابع ‪ 𝜓(𝑟,𝜃,𝜙) = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡 [1 − 𝑟𝑠𝑖𝑛2 ( )] 𝑒 2‬یک جواب برای معادله شرودینگر اتم هیدروژن‬
‫‪2‬‬
‫است؟ (به عبارتی دیگر آیا این تابع ویژه تابع هامیلتونی اتم هیدروژن میباشد؟)‬

‫اگر هست‪ ،‬ویژه مقدار مربوطه را بدست آورید‪( .‬برحسب واحدهای اتمی)‬
‫‪ .17‬برای حالت پایه اتم هیدروژن‪ ،‬شعاع کره ای را که احتمال حضور الکترون در آن ‪ 90%‬است‪ ،‬را بدست آورید‪.‬‬
 ‫نظریه تغییر‬ ‫‪.VIII‬‬
‫𝛼‪3‬‬ ‫𝛼‪2‬‬
‫= 〉𝐸〈 برحسب هارتری بدست می آید‪ .‬با‬ ‫‪ .1‬با به کار بردن تابع آزمون برای اتم هیدروژن √‪− 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫𝜋‬
‫مینیمم سازی این تابع مقدار انرژی چند الکترون ولت است؟‬

‫‪-11.53 )۰‬‬ ‫‪-21.27 )3‬‬ ‫‪-8.31 )2‬‬ ‫‪-13.56 )1‬‬

‫‪ .2‬تابع 𝑟𝛼‪ 𝜓(𝑟) = 𝑒 −‬را به عنوان تابعی آزمایشی و 𝛼 را به عنوان پارامتر تغییری‪ ،‬برای تخمین انرژی حالت‬
‫پایه اتم هیدروژن در نظر گرفتیم‪ .‬بدون انجام محاسبات پیچیده‪ 𝛼 ،‬و 𝑛𝑖𝑚𝐸 را به ترتیب برحسب ‪ 𝑎0‬و‬
‫هارتری (‪ )Eh‬گزارش کنید‪.‬‬

‫‪−ℏ2 𝑑 2‬‬
‫=̂‬
‫𝐻‪.‬‬ ‫‪ .3‬ذره ای با جرم ‪ m‬در یک بعد حرکت میکند به طوری که |𝑥|𝑎 ‪+‬‬
‫‪2𝑚 𝑑𝑥 2‬‬

‫‪. |𝑥| = 𝑥 𝑖𝑓 𝑥 ≥ 0 𝑎𝑛𝑑 |𝑥| = −𝑥 𝑖𝑓 𝑥 ≤ 0‬‬

‫‪1‬‬
‫‪2𝑏 4‬‬ ‫‪2‬‬
‫= 𝜙 استفاده کنید و 〉𝐸〈 را برای این سیستم را بدست آورید‪.‬‬ ‫𝑥𝑏‪( 𝜋 ) 𝑒 −‬‬ ‫الف) از تابع آزمایشی‬

‫ب) ‪ b‬را طوری تعیین کنید که کمترین انرژی ممکن برای این سیستم بدست آید‪ .‬حل عددی‪ ،‬انرژی دقیق حالت‬
‫‪2‬‬ ‫‪−1‬‬ ‫‪−2‬‬
‫پایه را برابر ‪ .0.808616 ℏ3 𝑚 3 𝑎 3‬درصد خطا در انرژی بدست آمده با استفاده از تابع آزمایشی ما‪ ،‬چقدر‬
‫می باشد؟‬
 ‫‪ .۰‬نوسانگر هماهنگ با هامیلتونی زیر توصیف می شود‪:‬‬

‫‪−ℏ2 𝑑 2 1 2‬‬
‫=̂‬
‫𝐻‬ ‫𝑥𝑘 ‪+‬‬
‫‪2𝑚 𝑑𝑥 2 2‬‬
‫فرض کنید حل حالت پایه این مسئله ناشناخته بود‪ ،‬و اینکه شما میخواهید انرژی حالت پایه را با استفاده از نظریه‬
‫تغییر تخمین بزنید‪ .‬تابع آزمایشی خود را به صورت زیر انتخاب کنید‪:‬‬

‫‪15 −5‬‬
‫𝑎 < 𝑥 < 𝑎 ‪𝜙 = √ 𝑎 2 (𝑎2 − 𝑥 2 ) 𝑓𝑜𝑟 −‬‬
‫‪16‬‬

‫‪𝜙=0‬‬ ‫𝑎 ≥ |𝑥| 𝑟𝑜𝑓‬

‫به طوری که ‪ a‬پارامتر تغییری است که محدوده تابع را مشخص میکند‪.‬‬

‫الف) عبارتی برای 〉𝐸〈 را بدست بیاورید‪.‬‬

‫ب) برای بدست آوردن بهترین تخمین‪ ،‬مینیمم انرژی را بدست آورید‪.‬‬

‫ج) درصد خطا در انرژی بدست آمده‪ ،‬با استفاده از این تابع آزمایشی‪ ،‬چقدر است؟‬
 ‫منابع‪:‬‬ ‫‪.IX‬‬
‫‪ )1‬سواالت آزمون های پیام نور‬
‫‪ )2‬امتحانات و تمرینات ارائه شده‪ ،‬در دوره های آنالین آموزش شیمی کوانتومی‪ ،‬توسط دانشگاه های آمریکا‬

‫مجموعه سواالت شیمی کوانتومی‬ ‫پیروز و موفق باشید و قوی کار کنید!!‬