‫‪١‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫فيزيك – دهم تجربي‬

‫فصل‪ –٣‬كار و انرژي‬
‫تنظيم‪ :‬احسان توكّلي‬

‫فصل دوم – قسمت اول‪ :‬انرژي جنبشي‬

‫‪ ‬انرژي جنبشي را تعريف كنيد؟‬

‫انرژی وابسته به حرکت جسم را انرژی جنبشی میگویند‪.‬‬

‫‪ ‬انرژي جنبشي جسم به حركت جسم بستگي )دارد‪ /‬ندارد(‬

‫‪ ‬انرژي جنبشي كميتي )برداري‪ /‬نرده اي( است و به )جرم‪ /‬مكان جسم( بستگي دارد‪.‬‬
‫‪ ‬انرژي جنبشي يك جسم به چه عواملي بستگي دارد؟ به جرم و سرعت جسم بستگی دارد‪.‬‬
‫‪١‬‬
‫‪ ‬آيا انرژي جنبشي يك جسم مي تواند منفي باشد؟ خیر طبق رابطه انرژی جنبشی نمیتواند منفی باشد‪.‬‬
‫‪ ‬آيا انرژي جنبشي يك جسم همواره مثبت است؟ )توضيح دهيد( خیر اگر سرعت جسم صفر شود انرژی جنبشی نیز برابر‬
‫صفر خواھد بود‪.‬‬

‫‪٢‬‬

‫به سواﻻت زير پاسخ دهيد‪.‬‬

‫‪ ٤‬برابر‬
‫الف( اگر سرعت جسمي دو برابر شود‪ ،‬انرژي جنبشي آن ‪..........................‬ميشود‪.‬‬
‫‪ ٢‬برابر‬
‫ب( اگر جرم جسمي دو برابر شود‪ ،‬انرژي جنبشي آن ‪.....................‬ميشود‪.‬‬
‫‪٣‬‬
‫ج( اگر جرم جسمي را ‪ ٤‬برابر و سرعت آن را نصف كنيم انرژي جنبشي آن چند برابر ميشود؟ تغییر نمیکند‬

‫‪ ٢‬برابر‬ ‫د( اگر سرعت جسمي را دو برابر و جرم آن نصف شود انرژي جنبشي آن چند برابر ميشود؟‬

‫و( اگر جرم يك جسم دو برابر شود‪ ،‬انرژي جنبشي آن ‪ ٣٢‬برابر ميشود‪ .‬سرعت آن چند برابر شده است؟ ‪ ٤‬برابر‬

‫‪٤‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪٢‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪٥‬‬

‫‪٦‬‬

‫تندي جسمي از ‪ ٥‬متر بر ثانيه به ‪ ٢‬متر بر ثانيه ميرسد‪ .‬در اينصورت انرژي جنبشي آن چند درصد تغيير كردهاست؟‬

‫‪٧‬‬

‫‪٨‬‬

‫فصل دوم – قسمت دوم‪ :‬كار انجام شده توسط نيروي ثابت‬
‫‪ ‬كار را تعريف كنيد و يكاي آن را بنويسيد؟‬

‫‪ ‬سه نكته مهم در محاسبه كار؟‬

‫‪٩‬‬

‫‪ ‬در چه صورت بيشترين مقدار نيرو به دست مي آيد؟‬

‫زمانی که نیرو و جابهجای ھمراستا باشند مقدار بیشتر ین مقدار نیرو بهدست میآید‪.‬‬
‫‪ ‬در چه صورت مقدار كار منفي خواهد بود؟‬
‫زمانی که نیرو و جابهجای ھمراستا و در خﻼف جھت ھم باشند مقدار کار منفی بهدست میآید‪.‬‬
‫‪ ‬كار كميتي )برداري‪ /‬نرده اي( است‪.‬‬
‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪٣‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪١٠‬‬

‫‪١١‬‬

‫‪١٢‬‬

‫‪١٣‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪٤‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫جسمي را با نيروي افقي ‪ ٤٠٠‬نيوتون روي سطح افقي به اندازه ‪ ٢٠٠‬متر ميكشيم‪ .‬اگر نيروي اصطحكاك ‪ ١٢٠‬نيوتون باشد‪.‬‬
‫الف( نيروهاي وارد بر جسم را نمايش دهيد‪.‬‬
‫ب( كار هر يك از نيروهاي وارد بر جسم را محاسبه كنيد‪.‬‬
‫ج( كار كل انجام شده روي جسم را محاسبه كنيد‪.‬‬
‫‪١٤‬‬

‫‪١٥‬‬

‫‪١٦‬‬

‫فصل دوم – قسمت سوم‪ :‬قضيه كار و انرژي جنبشي‬

‫‪ ‬قضيه كار و انرژي جنبشي را بيان كنيد؟‬
‫طبق قضیه کار و انرژی جنبشی‪ ،‬کار کل نیروھای وارد بر یک جسم در یک جابهجایی برابر با تغییرات انرزی جنبشی جسم‬
‫در ھمان جابهجایی است‪.‬‬
‫‪١٧‬‬
‫‪ ‬چه موقع كار كل نيروهاي وارد بر يك جسم در يك جابه جايي مثبت است؟‬
‫اگر سرعت جسم افزایش یابد یا انرژی جنبشی آن افزایش یابد کار کل مثبت خواھد بود‪.‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪٥‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪ ‬چه موقع كار كل نيروهاي وارد برجسم در يك جابه جايي برابر صفر است؟‬
‫اگر سرعت جسم تغییر نکند یا انرژی جنبشی آن ثابت بماند کار کل صفر خواھد بود‪.‬‬

‫‪ ‬چه موقع كار كل نيروهاي وارد بر جسم در يك جابه جايي منفي است؟‬
‫اگر سرعت جسم کاھش یابد یا انرژی جنبشی آن کم شود کار کل منفی خواھد بود‪.‬‬

‫‪١٨‬‬

‫‪١٩‬‬

‫‪٢٠‬‬

‫‪٢١‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪٦‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪٢٢‬‬

‫‪٢٣‬‬

‫‪٢٤‬‬

‫‪٢٥‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪٧‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪٢٦‬‬

‫‪٢٧‬‬

‫‪٢٨‬‬

‫‪٢٩‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪٨‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪٣٠‬‬

‫فصل دوم – قسمت چهارم‪ :‬انرژي پتانسيل گرانشي‪) -‬كار و انرژي پتانسيل(‬
‫انواع انرژي پتانسيل را نام ببريد؟‬

‫‪٣١‬‬

‫تفاوت انرژي جنبشي و انرژي پتانسيل در چيست؟‬

‫انرژی جنبشی مر بوط به یک جسم است ولی انرژی پتانسیل به یک سامانه مر بوط میشود‪.‬‬ ‫‪٣٢‬‬

‫انرژي پتانسيل را در هريك از سامانههاي باﻻ تعريف كنيد؟‬

‫الف(وقتی شخصی شیرجه میزند‪ ،‬سامانه شخص – زمین انرژی پتانسیل کاھش و انرژی جنبشی آن افزایش مییابد‪.‬‬

‫ب( وقتی جسم فنری را فشار میدھد سامانه جسم‪ -‬فنر انرژی پتانسیل کشسانی فنر افزایش و باعث پرتاپ گلوله میشود‪.‬‬ ‫‪٣٣‬‬

‫ج( وقتی دو جسم باردار به ھم نزد یک میشوند انرژی پتانسیل تعییر میکند و دو جسم ھمد یگر را دفع میکنند‪.‬‬

‫‪ ‬انرژي پتانسيل گرانشي را تعريف كنيد؟‬

‫سامانه متشکل از جسم‪-‬زمین به جسم به جرم ‪ m‬در ارتفاع ‪ h‬از سطح زمین قرار دارد بهصورت ‪ mgh‬تعر یف میشود‪.‬‬

‫‪ ‬تغيير انرژي پتانسل گرانشي را توضيح دهيد؟‬

‫با تغییر ارتفاع جسم انرژی پتانسیل گرانشی در جسم تغییر میکند‪.‬‬

‫‪٣٤‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪٩‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬
‫* براي حالتي كه جسم از سمت پايين به باﻻ حركت ميكند نيز نشان دهيد با همان رابطه باﻻ محاسبه ميشود‪.‬‬

‫‪....................‬تغيير انرژي پتانسيل ‪.......‬گرانشی‬

‫‪............‬است‪.‬‬ ‫‪ ‬كار نيروي وزن برابر با منفی‬
‫منفی‬
‫گرانشي‪............‬مي يابد‪.‬‬ ‫‪ ‬در حركت جسم از باﻻ به پايين ارتفاع كاهش مي يابد و نيروي وزن جسم‪ ،‬كار ‪...‬مثبت‬
‫‪............‬انجام مي دهد و انرژي پتانسيل‬

‫مثبت‬ ‫منفی‬
‫‪ ‬در حركت جسم از پايين به باﻻ ارتفاع افزايش مي يابد و نيروي وزن جسم‪ ،‬كار ‪............‬انجام مي دهد و انرژي پتانسيل گرانشي‪..............‬مي يابد‪.‬‬ ‫‪٣٥‬‬
‫‪ ‬مبدا انرژي پتانسيل گرانشي بر تغيير انرژي پتانسيل گرانشي جسم تأثير )دارد ‪ /‬ندارد(‬
‫منفی تغییر انرژی پتانسیل گرانشی‬
‫‪ ‬كار نيروي وزن به مسير بستگي )دارد‪ /‬ندارد( و همواره برابر ‪................................................................‬سامانه جسم‪-‬زمين است‪.‬‬

‫‪٣٦‬‬

‫‪٣٧‬‬

‫دو شخص هم جرم از طبقه همكف يك آپارتمان به طبقه ‪ ٦‬مي روند‪ .‬يكي با آسانسور )‪ (A‬و ديگري از راه پله)‪ .(B‬انرژي پتانسيل گرانشي اين دو‬

‫شخص چگونه تغيير مي كند؟‬

‫‪٣٨‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪١٠‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬
‫در ارتباط با سوال قبل گزارههاي زير را بررسي كنيد؟‬
‫الف‪ -‬در طبقه ششم‪ ،‬انرژي پتانسيل گرانشي شخص ‪ A‬از شخص ‪ B‬كمتر است‪ ،‬زيرا آرامتر باﻻ رفته است‪.‬‬
‫ب‪ -‬انرژي پتانسيل گرانشي شخص ‪ A‬كمتر از شخص ‪ B‬است‪ ،‬زيرا براي رسيدن به طبقه ششم مسافت كمتري طي كردهاست‪.‬‬
‫ج‪ -‬كار نيروي وزن براي هر دو شخص در طول مسير يكسان است‪.‬‬
‫‪٣٩‬‬
‫د‪ -‬انرژي پتانسيل گرانشي هردو شخص در طبقه سوم ساختمان يكسان است‪.‬‬

‫‪٤٠‬‬

‫فصل دوم – قسمت پنجم‪ :‬پايستگي انرژي مكانيكي‬

‫‪ ‬انرژي مكانيكي را تعريف كنيد؟‬
‫مجموع انرژی جنشی و پتانسیل یک جسم را انرژی مکانیکی آن جسم میگوییم‪.‬‬
‫‪ ‬اصل پايستگي انرژي مكانيكي را بيان كنيد؟‬
‫اگر از اتﻼف انرژی چمپوشی کنیم انرژی مکانیکی یک جسم ھمواره ثابت میماند‪.‬‬

‫‪٤١‬‬
‫‪ ‬در چه صورت انرژي مكانيكي جسم در مسير حركت پايسته نيست؟‬
‫درصورتی که اتﻼف انرژی داشته باشیم‪.‬‬
‫‪ ‬توپي را به طور قائم از سطح زمين به طرف باﻻ پرتاب مي كنيم‪ .‬اصل پايستگي انرژي مكانيكي را در مورد حركت توپ در مسير رفت و برگشت‬
‫به كار ببريد‪) .‬تفسير كنيد(‬

‫جسمي در شرايط خﻼ به سمت باﻻ پرتاب مي شود تا قبل از رسيدن به نقطه اوج انرژي پتانسيل گرانشي جسم‪ ،‬افزایش‬
‫‪.....................‬و انرژي جنبشي آن‬
‫‪٤٢‬‬
‫مکانیکی‬
‫‪ ...........................‬آن ثابت است‪.‬‬ ‫کاھش‬
‫‪ ...................‬و انرژي‬

‫‪٤٣‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪١١‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪٤٤‬‬

‫‪٤٥‬‬

‫‪٤٦‬‬

‫‪٤٧‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪١٢‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪٤٨‬‬

‫‪٤٩‬‬

‫‪٥٠‬‬

‫فصل دوم – قسمت ششم‪ :‬كار و انرژي دروني‬

‫‪ ‬انرژي مكانيكي جسمي كه در هوا سقوط ميكند در حال )افزايش ‪ /‬كاهش( مييابد‪.‬‬
‫‪ ‬با حضور نيروهاي اتﻼفي‪ ،‬انرژي مكانيكي پايسته )مي ماند ‪ /‬نمي ماند(‪.‬‬

‫‪ ‬انرژي دروني را تعريف كنيد؟ به مجموع انرژيھای ذرات تشکیلدھنده یک جسم انرژی درونی میگویند‪.‬‬
‫انرژی‬ ‫تعداد ذرات جسم‬ ‫‪٥١‬‬
‫‪ ‬انرژي دروني يك جسم هم به ‪ .........................‬جسم و هم به ‪ .............................‬ذره هاي آن بستگي دارد‪.‬‬
‫‪) ‬معموﻻً ‪ /‬همواره( با گرم تر شدن يك جسم انرژي دروني آن باﻻ مي رود‪.‬‬

‫‪ ‬سامانه منزوي را تعريف كنيد؟ سامانهای که با محیط بیرون انرژی تبادل نمیکند‪.‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪١٣‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪ ‬قانون پايستگي انرژي را تعريف كنيد؟ در یک سامانه منزوی‪ ،‬مجموع کل انرژیھا پایسته میماند‪ ،‬انرژی را نهمیتوان خلق کرد و نه از‬

‫بینبرد‪.‬‬

‫‪ ‬در چه شرايطي انرژي مكانيكي يك جسم پايسته نيست؟ درصورتیکه اتﻼف انرژی داشته باشیم‪.‬‬
‫‪ ‬وقتي يك خودرو ترمز مي كند و متوقف مي شود انرژي جنبشي خودرو كجا رفته است؟‬
‫در حین ترمز خودرو انرژی جنبشی آن به انرژی درونی ﻻستیکھای آن و سطح جاده تبد یل شدهاست‪.‬‬ ‫‪٥٢‬‬
‫‪ ‬شخصي توپ در حال حركتي را با دست خود مي گيرد‪ .‬پس از توقف توپ‪ ،‬انرژي جنبشي آن جا رفته است؟‬
‫پس از توقف توپ که توسط شخص گرفته میشود‪ ،‬انرژی جنبشی توپ به انرژی درونی کف دست و توپ تبد یل شدهاست‪.‬‬

‫‪٥٣‬‬

‫‪٥٤‬‬

‫‪٥٥‬‬

‫‪٥٦‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪١٤‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪٥٧‬‬

‫‪٥٨‬‬

‫‪٥٩‬‬

‫فصل دوم – قسمت هفتم‪ :‬توان و بازده‬

‫‪ ‬توان را تعريف كرده و رابطه و يكاي آن را در ‪ SI‬بنويسيد؟‬
‫کار انجام شده در واحد زمان را کار توان میگو یند‪) .‬آھنگ کار(‬
‫‪ ‬اسب بخار چيست؟‬
‫ً‬
‫یکای توان در صنعت است و تقر یبا معادل دستگاھی است که جرم ‪ ٧٥‬کیلوگرمی را در مدت یک ثانیه بهاندازه یک متر باﻻ ببرد و برابر ‪ ٧٤٦‬وات است‪.‬‬
‫‪ ‬شخصي يكبار آهسته و يكبار به سرعت از پله هاي يك ساختمان باﻻ مي رود در كدام حالت توان بيشتر است؟ چرا؟‬ ‫‪٦٠‬‬
‫کارھا یکسان میباشد‪ .‬ولی چون در حالت تند زمان کمتر است توان بیشتری نیاز است‪.‬‬
‫‪.........‬انجام کار‬
‫‪ ................‬بيان مي شود‪.‬‬ ‫آھنگ‬
‫‪ ‬توان كميتي است )نرده اي ‪ /‬برداري( و به صورت ‪.....‬‬

‫‪ ‬هرچه زمان انجام كار معين افزايش يابد توان کاھش‬

‫‪ .................‬مي يابد‪.‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪١٥‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪1w=1 J/s‬‬ ‫‪J/s‬‬

‫‪ ..........................‬است‪.‬‬ ‫‪ ‬يكاي توان در ‪ SI‬برحسب يكاهاي اصلي‬

‫‪٦١‬‬

‫اتومبيلي به جرم ‪ ٨٠٠‬كيلوگرم از حال سكون شروع به حركت مي كند و پس از مدت ‪ ٤٠‬ثانيه تندي آن به ‪ m/s ٢٠‬مي رسد‪ .‬اگر نيروي اصطحكاك‬

‫‪ ٦٠ kj‬باشد توان اتومبيل چند وات است‪.‬‬

‫‪٦٢‬‬

‫‪٦٣‬‬

‫‪٦٤‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬
 ‫‪١٦‬‬ ‫دهم تجربي‪:‬فصل‪٣‬‬

‫‪٦٥‬‬

‫‪٦٦‬‬

‫‪٦٧‬‬

‫‪٦٨‬‬

‫ّ‬
‫ک‬
‫دس و ی‬